Bước đầu nghiên cứu hiện trạng ô nhiễm môi trường ở làng sắt thép Đa Hội – Bắc Ninh, Đề xuất việc xây dựng một mô hình phát triển bền vững cho làng nghề Đồ Họa
Lời nói đầu Là một trong những quốc gia cam kết thực hiện phát triển bền vững , Việt Nam đã tích cực thực hiện những công việc nhằm tạo tiền đề cho phát triển bền vững . Phát triển bền vững của Việt Nam đã trở thành quan điểm của Đảng lãnh đạo và được khẳng định trong nghị quyết Đại hội đảng toàn quốc lần thứ 9, trong chiến lược phát triển kinh tế –xã hội 10 năm 2001- 2010 và trong kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm 2001-2005 là: “ phát triển nhanh , hiệu quả và bền vững , tăng trưởng kinh tế đi đôi với tién bộ , công bằng xã hội và bảo vệ môi trường “ và “ phát triển kinh tế xã hội gắn chặt với bảo vệ và cải thiện môi trường , bảo đảm sự hài hoà giữa môi trường nhân tạo và môi trường thiên nhiên , giữ gìn đa dạng sinh học “ Để đưa nước ta đi lên về kinh tế, Đại Hội VIII Đảng đã đặt ra nhiệm vụ cấp bách nhất, cốt lõi nhất là chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng CNH – HĐH. Trong đó lĩnh vực nông nghiệp và nông thôn được quan tâm đặc biệt. Phát triển kinh tế phi nông nghiệp dựa trên những điều kiện sẵn có là cách làm đúng đắn nhất, và phát triển kinh tế làng nghề đã được Nhà Nước xem là con đường hữu hiệu để nâng cao đời sống xã hội nông thôn dựa trên những nguồn lực không tốn kém Tuy nhiên, nếu các làng nghề được coi là đi đầu trong công cuộc phát triển nông thôn thì vấn đề bảo vệ môi trường ở các làng nghề cũng cần được coi là một nhiệm vụ quan trọng. Với đặc điểm hoạt động nghề thủ công diễn ra ngay trên khu vực sinh sống, người dân các làng nghề vừa là người gây ô nhiễm, vừa là người chịu ô nhiễm. Và tình trạng ô nhiễm đã và đang diễn ra với diễn biến khá phức tạp đòi hỏi cần phải có những phương hướng và giải pháp thích hợp để cải thiện tình trạng này nhằm đưa Việt Nam hướng tới sự phát triển bền vững. Đó chính là lý do vì sao em chọn đề tài “Bước đầu nghiên cứu hiện trạng ô nhiễm môi trường ở làng sắt thép Đa Hội – Bắc Ninh. Đề xuất việc xây dựng một mô hình phát triển bền vững cho làng nghề Đa Hoi”^ Trong quá trình thực tập em luôn nhận được sự chỉ bảo và hướng dẫn tận tình của các thầy cô giáo trong khoa Kinh tế Môi trường cũng như của tập thể các cán bộ Viện Sinh thái và Môi trường : Thầy giáo: PGSTS. Nguyễn Thế Chinh, trưởng khoa Kinh tế và quản lý Môi trường PGSTS. Nguyễn Đắc Hy, Viện trưởng Viện Sinh thái và Môi trường Cô giáo: Nguyễn Thị Hoài Thu Thầy giáo: Đinh Đức Trường Nhân dịp này em xin gửi lời cảm ơn chân thành của mình đến các Thầy, các Cô, PGSTS. Nguyễn Đắc Hy và toàn bộ những cán bộ đã hướng dẫn em trong quá trình thực tập để em có thể hoàn thành chuyên đề thực tập tốt nghiệp này. Từ mục đích thực hiện đề tài cũng và dựa trên những cơ sở lý luận và thực tiễn tôi đã đưa ra những nội dung chính của đề tài như sau: Chương I :Tiếp cận mô hình phát triển bền vững đối với một làng nghề truyền thống. Chương II. Hoạt động kinh tế và vấn đề ô nhiễm môi trường ở làng nghề sắt thép Đa Hội. Chương III. Đề xuất việc xây dựng một mô hình phát triển bền vững cho làng nghề Đa Hội. Mục lục Nội dung Trang Chương I. Tiếp cận mô hình phát triển bền vững đối với một làng nghề truyền thống 7 I. Khái niệm cơ bản về phát triển bền vững 7 II. Những nội dung cơ bản của phát triển bền vững 10 II1. Tính bền vững của quá trình phát triển 10 II2. Các chỉ số phát triển bền vững 12 II3 Bền vững về kinh tế 15 II4 Bền vững về xã hội 16 II5 Bền vững về môi trường 19 III. Phát triển bền vững cho một làng nghề truyền thống 24 III1 Phát triển kinh tế làng nghề 24 III2Phạt triển bền vững làng nghề 27 Chương ii. Hoạt động kinh tế và vấn đề ô nhiễm môi trường ở làng nghề sắt thép đa hội 30 I. Tổng quan tình hình kinh tế xã hội làng sắt thép đa hội 30 II. Hiện trạng sản xuất 31 II1 Quy trình sản xuất 31 II2 Nhu cầu nguyên nhiên liệu 34 II3 Nguồn lao động 36 III. Hiện trạng ô nhiễm môi trường 37 III1 Môi trường không khí 37 III1.1 Môi trường không khí khu vực hộ sản xuất 37 III1.2 Môi trường không khí khu vực dân cư 39 III2 Hiện trạng môi trường nước 42 III2.1 Tình hình sử dụng nước 42 III2.1.1 Nguồn phát sinh ô nhiễm 42 III2.1.2 Lượng nước thải ra môi trường 43 III2.2 Đánh giá chất lượng môi trường nước 43 III2.2.1 Nước ngầm 43 III2.2.2 Nước mặt 45 III2.2.3 Nước thải từ quá trình sản xuất 46 III3. Môi trường đất 47 Chương iii. đề xuất việc xây dựng một mô hình phát triển bền vững cho làng nghề đa hội 61 I. xây dựng mô hình 61 I1 môi trường 61 I1.1 Xử lý nước thải sản xuất 61 I1.1.1 Thí nghiệm 62 I1.1.2 Xây dựng mô hình công nghệ xử lý nước thải 64 I1.1.3 Tính toán chi phí 65 I1.2 Chất thải ở khu vực các lò nấu thép và nung thép 66 I1.2.1 Xử lý chất thải rắn 66 I1.2.2 Xử lý khí thải và bụi 66 I1.3 Nước thải sinh hoạt 67 I1.4 Rác thải và vệ sinh môi trường 68 I1.4.1 Rác thải 68 I1.4.2 Phân gia súc 68 I2 Mô hình quản lý về văn hoá và xã hội 69 I2.1 Các hoạt động nâng cao ý thức bảo vệ môi trường 69 I2.2 Mô hình quản lý văn hoá 70 II. Kiến nghị 71 Kết luận 74 Chương I. Tiếp cận mô hình phát triển bền vững đối với một làng nghề truyền thống I. Khái niệm cơ bản về Phát triển bền vững : Phát triển bền vững là sự phát triển đem lại lợi ích lâu dài về mặt kinh tế, xã hội và môi trường mà đảm bảo đáp ứng được nhu cầu của những thế hệ tương lai. Uỷ ban môi trường và phát triển thế giới đã định nghĩa “Phát triển bền vững là sự phát triển nhằm thoả mãn những nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn thương đến khả năng của các thế hệ tương lai đáp ứng các nhu cầu của bản thân ho” Như vậy việc làm thoả mãn các nhu cầu và ước vọng của con người là mục tiêu chính của sự phát triển. Phát triển bền vững quan tâm đến tài nguyên thiên nhiên, quan tâm đến việc bảo vệ và chọn lựa kế hoạch hành động thoả mãn nhu cầu cho mọi đối tượng. Nó cho phép sử dụng theo một cách tốt nhất những nguồn tài nguyên có thể bị suy thoái, và chú ý đến việc dùng thay thế bằng một nguồn tài nguyên khác đúng lúc. Sự phát triển bền vững kêu gọi cần nhấn mạnh hơn nữa việc bảo vệ các hệ thống thiên nhiên và nguồn tài nguyên cơ sở mà tất cả mọi sự phát triển đều phải dựa vào đó, cần quan tâm hơn nữa đến công bằng xã hội hiện nay giữa những nước giàu và nước nghèo, cần đặc biệt quan tâm đến tầng lớp người nghèo trên Thế giới và cần thiết phải đặt một kế hoạch về tầm nhận thức sao cho có thể đáp ứng được những nhu cầu và ước vọng của nhân loại ngày nay. Điều đó đòi hỏi phải có một sự kết hợp chặt chẽ những vấn đề về môi trường, xã hội và kinh tế khi làm quyết định. Quan điểm sinh thái nhân văn (Human ecology) đặt con người là tác nhân quyết định, là chủ thể của hành động và cũng là khách thể chịu hệ quả của hành động do chính mình gây ra. Con người vốn có tập quán canh tác, sinh sống và tổ chức xã hội riêng của dân tộc mình sao cho thích hợp với điều kiện tự nhiên do đó quản lý môi trường trước hết là giải quyết các chính sách kinh tế - xã hội, các cơ chế kích thích sự phát triển tổng hợp dân trí, dân sinh, dân chủ với đặc điểm dân tộc của mình. Quan điểm sinh thái phát triển (Eco - development) cho rằng sự phát triển phải trên cơ sở các điều kiện sinh thái và hệ thống phát triển luôn ở trạng thái cân bằng trong quan hệ giữa tự nhiên và xã hội. Quan điểm phát triển bền vững (Sustainable development) đòi hỏi sự phát triển trước mắt và lâu dài là không mâu thuẫn, phát triển trước mắt phải tạo cơ sở cho phát triển lâu dài. Phát triển là sự biến đổi theo thời gian, theo nhịp điệu và luỹ tiến. Các giai đoạn của quá trình phát triển đều được biểu thị bởi vectơ định hướng về bền vững, hài hoà giữa các mục tiêu sinh thái với mục tiêu kinh tế, vectơ định hướng đó được đo bằng chỉ tiêu tổng hợp GDP, các tiêu chuẩn chất lượng cuộc sống và tiêu chuẩn môi trường. Tuy nhiên mọi sự phát triển đều có tính chất mâu thuẫn, nó diễn ra trong đấu tranh giữa các xu thế đối lập. Trong sinh thái học, đó là mâu thuẫn giữa sinh vật thích nghi với môi trường, giữa phát triển với bảo vệ môi trường. Quan hệ giữa môi trường và phát triển trong quá trình sinh thái - kinh tế hoá luôn luôn biến đổi thích ứng nhằm bảo đảm cân bằng động thông qua điều khiển của con người. “Phát triển bền vung”+~ (Sustainable development) đang là mục tiêu, là phương châm cho các hoạt động phát triển xã hội. Phát triển bền vững là quan hệ tổng hợp giữa xã hội, kinh tế và môi trường. Sơ đồ về mối quan hệ này như sau:
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Bước đầu nghiên cứu hiện trạng ô nhiễm môi trường ở làng sắt thép Đa Hội – Bắc Ninh, Đề xuất việc xây dựng một mô hình phát triển bền vững cho làng nghề Đồ Họa, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Lµ mét trong nh÷ng quèc gia cam kÕt thùc hiÖn ph¸t triÓn bÒn v÷ng , ViÖt Nam ®· tÝch cùc thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc nh»m t¹o tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng . Ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ViÖt Nam ®· trë thµnh quan ®iÓm cña §¶ng l·nh ®¹o vµ ®îc kh¼ng ®Þnh trong nghÞ quyÕt §¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø 9, trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi 10 n¨m 2001- 2010 vµ trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 5 n¨m 2001-2005 lµ: “ ph¸t triÓn nhanh , hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng , t¨ng trëng kinh tÕ ®i ®«i víi tiÐn bé , c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i trêng “ vµ “ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi g¾n chÆt víi b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i trêng , b¶o ®¶m sù hµi hoµ gi÷a m«i trêng nh©n t¹o vµ m«i trêng thiªn nhiªn , gi÷ g×n ®a d¹ng sinh häc “
§Ó ®a níc ta ®i lªn vÒ kinh tÕ, §¹i Héi VIII §¶ng ®· ®Æt ra nhiÖm vô cÊp b¸ch nhÊt, cèt lâi nhÊt lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng CNH – H§H. Trong ®ã lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®îc quan t©m ®Æc biÖt. Ph¸t triÓn kinh tÕ phi n«ng nghiÖp dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn s½n cã lµ c¸ch lµm ®óng ®¾n nhÊt, vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ ®· ®îc Nhµ Níc xem lµ con ®êng h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao ®êi sèng x· héi n«ng th«n dùa trªn nh÷ng nguån lùc kh«ng tèn kÐm
Tuy nhiªn, nÕu c¸c lµng nghÒ ®îc coi lµ ®i ®Çu trong c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng th«n th× vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng ë c¸c lµng nghÒ còng cÇn ®îc coi lµ mét nhiÖm vô quan träng.
Víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng nghÒ thñ c«ng diÔn ra ngay trªn khu vùc sinh sèng, ngêi d©n c¸c lµng nghÒ võa lµ ngêi g©y « nhiÔm, võa lµ ngêi chÞu « nhiÔm. Vµ t×nh tr¹ng « nhiÔm ®· vµ ®ang diÔn ra víi diÔn biÕn kh¸ phøc t¹p ®ßi hái cÇn ph¶i cã nh÷ng ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó c¶i thiÖn t×nh tr¹ng nµy nh»m ®a ViÖt Nam híng tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
§ã chÝnh lµ lý do v× sao em chän ®Ò tµi “Bíc ®Çu nghiªn cøu hiÖn tr¹ng « nhiÔm m«i trêng ë lµng s¾t thÐp §a Héi – B¾c Ninh. §Ò xuÊt viÖc x©y dùng mét m« h×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho lµng nghÒ §a Héi”.
Trong qu¸ tr×nh thùc tËp em lu«n nhËn ®îc sù chØ b¶o vµ híng dÉn tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Kinh tÕ M«i trêng còng nh cña tËp thÓ c¸c c¸n bé ViÖn Sinh th¸i vµ M«i trêng :
ThÇy gi¸o: PGS.TS NguyÔn ThÕ Chinh, trëng khoa Kinh tÕ vµ qu¶n lý M«i trêng
PGS.TS NguyÔn §¾c Hy, ViÖn trëng ViÖn Sinh th¸i vµ M«i trêng
C« gi¸o: NguyÔn ThÞ Hoµi Thu
ThÇy gi¸o: §inh §øc Trêng
Nh©n dÞp nµy em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh cña m×nh ®Õn c¸c ThÇy, c¸c C«, PGS.TS NguyÔn §¾c Hy vµ toµn bé nh÷ng c¸n bé ®· híng dÉn em trong qu¸ tr×nh thùc tËp ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp nµy.
Tõ môc ®Ých thùc hiÖn ®Ò tµi còng vµ dùa trªn nh÷ng c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn t«i ®· ®a ra nh÷ng néi dung chÝnh cña ®Ò tµi nh sau:
Ch¬ng I :TiÕp cËn m« h×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®èi víi mét lµng nghÒ truyÒn thèng.
Ch¬ng II. Ho¹t ®éng kinh tÕ vµ vÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng ë lµng nghÒ s¾t thÐp §a Héi.
Ch¬ng III. §Ò xuÊt viÖc x©y dùng mét m« h×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho lµng nghÒ §a Héi.
Môc lôc
Néi dung
Trang
Ch¬ng I. TiÕp cËn m« h×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®èi víi mét lµng nghÒ truyÒn thèng
7
I. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng
7
II. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng
10
II.1 TÝnh bÒn v÷ng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
10
II.2 C¸c chØ sè ph¸t triÓn bÒn v÷ng
12
II.3. BÒn v÷ng vÒ kinh tÕ
15
II.4. BÒn v÷ng vÒ x· héi
16
II.5. BÒn v÷ng vÒ m«i trêng
19
III. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho mét lµng nghÒ truyÒn thèng
24
III.1. Ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ
24
III.2Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµng nghÒ
27
Ch¬ng ii. Ho¹t ®éng kinh tÕ vµ vÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng ë lµng nghÒ s¾t thÐp ®a héi
30
I. Tæng quan t×nh h×nh kinh tÕ x· héi lµng s¾t thÐp ®a héi
30
II. HiÖn tr¹ng s¶n xuÊt
31
II.1. Quy tr×nh s¶n xuÊt
31
II.2. Nhu cÇu nguyªn nhiªn liÖu
34
II.3. Nguån lao ®éng
36
III. HiÖn tr¹ng « nhiÔm m«i trêng
37
III.1. M«i trêng kh«ng khÝ
37
III.1.1. M«i trêng kh«ng khÝ khu vùc hé s¶n xuÊt
37
III.1.2. M«i trêng kh«ng khÝ khu vùc d©n c
39
III.2. HiÖn tr¹ng m«i trêng níc
42
III.2.1. T×nh h×nh sö dông níc
42
III.2.1.1. Nguån ph¸t sinh « nhiÔm
42
III.2.1.2. Lîng níc th¶i ra m«i trêng
43
III.2.2. §¸nh gi¸ chÊt lîng m«i trêng níc
43
III.2.2.1. Níc ngÇm
43
III.2.2.2. Níc mÆt
45
III.2.2.3. Níc th¶i tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
46
III.3 M«i trêng ®Êt
47
Ch¬ng iii. ®Ò xuÊt viÖc x©y dùng mét m« h×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho lµng nghÒ ®a héi
61
I. x©y dùng m« h×nh
61
I.1. m«i trêng
61
I.1.1. Xö lý níc th¶i s¶n xuÊt
61
I.1.1.1. ThÝ nghiÖm
62
I.1.1.2. X©y dùng m« h×nh c«ng nghÖ xö lý níc th¶i
64
I.1.1.3. TÝnh to¸n chi phÝ
65
I.1.2. ChÊt th¶i ë khu vùc c¸c lß nÊu thÐp vµ nung thÐp
66
I.1.2.1. Xö lý chÊt th¶i r¾n
66
I.1.2.2. Xö lý khÝ th¶i vµ bôi
66
I.1.3. Níc th¶i sinh ho¹t
67
I.1.4. R¸c th¶i vµ vÖ sinh m«i trêng
68
I.1.4.1. R¸c th¶i
68
I.1.4.2. Ph©n gia sóc
68
I.2. M« h×nh qu¶n lý vÒ v¨n ho¸ vµ x· héi
69
I.2.1. C¸c ho¹t ®éng n©ng cao ý thøc b¶o vÖ m«i trêng
69
I.2.2. M« h×nh qu¶n lý v¨n ho¸
70
II. KiÕn nghÞ
71
KÕt luËn
74
Ch¬ng I. TiÕp cËn m« h×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®èi víi mét lµng nghÒ truyÒn thèng
I. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng :
Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ sù ph¸t triÓn ®em l¹i lîi Ých l©u dµi vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi vµ m«i trêng mµ ®¶m b¶o ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña nh÷ng thÕ hÖ t¬ng lai. Uû ban m«i trêng vµ ph¸t triÓn thÕ giíi ®· ®Þnh nghÜa “Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ sù ph¸t triÓn nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña thÕ hÖ hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn th¬ng ®Õn kh¶ n¨ng cña c¸c thÕ hÖ t¬ng lai ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña b¶n th©n hä”. Nh vËy viÖc lµm tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vµ íc väng cña con ngêi lµ môc tiªu chÝnh cña sù ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng quan t©m ®Õn tµi nguyªn thiªn nhiªn, quan t©m ®Õn viÖc b¶o vÖ vµ chän lùa kÕ ho¹ch hµnh ®éng tho¶ m·n nhu cÇu cho mäi ®èi tîng. Nã cho phÐp sö dông theo mét c¸ch tèt nhÊt nh÷ng nguån tµi nguyªn cã thÓ bÞ suy tho¸i, vµ chó ý ®Õn viÖc dïng thay thÕ b»ng mét nguån tµi nguyªn kh¸c ®óng lóc. Sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng kªu gäi cÇn nhÊn m¹nh h¬n n÷a viÖc b¶o vÖ c¸c hÖ thèng thiªn nhiªn vµ nguån tµi nguyªn c¬ së mµ tÊt c¶ mäi sù ph¸t triÓn ®Òu ph¶i dùa vµo ®ã, cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn c«ng b»ng x· héi hiÖn nay gi÷a nh÷ng níc giµu vµ níc nghÌo, cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn tÇng líp ngêi nghÌo trªn ThÕ giíi vµ cÇn thiÕt ph¶i ®Æt mét kÕ ho¹ch vÒ tÇm nhËn thøc sao cho cã thÓ ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu vµ íc väng cña nh©n lo¹i ngµy nay. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét sù kÕt hîp chÆt chÏ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i trêng, x· héi vµ kinh tÕ khi lµm quyÕt ®Þnh.
Quan ®iÓm sinh th¸i nh©n v¨n (Human ecology) ®Æt con ngêi lµ t¸c nh©n quyÕt ®Þnh, lµ chñ thÓ cña hµnh ®éng vµ còng lµ kh¸ch thÓ chÞu hÖ qu¶ cña hµnh ®éng do chÝnh m×nh g©y ra. Con ngêi vèn cã tËp qu¸n canh t¸c, sinh sèng vµ tæ chøc x· héi riªng cña d©n téc m×nh sao cho thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn do ®ã qu¶n lý m«i trêng tríc hÕt lµ gi¶i quyÕt c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi, c¸c c¬ chÕ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn tæng hîp d©n trÝ, d©n sinh, d©n chñ víi ®Æc ®iÓm d©n téc cña m×nh.
Quan ®iÓm sinh th¸i ph¸t triÓn (Eco - development) cho r»ng sù ph¸t triÓn ph¶i trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i vµ hÖ thèng ph¸t triÓn lu«n ë tr¹ng th¸i c©n b»ng trong quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi.
Quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng (Sustainable development) ®ßi hái sù ph¸t triÓn tríc m¾t vµ l©u dµi lµ kh«ng m©u thuÉn, ph¸t triÓn tríc m¾t ph¶i t¹o c¬ së cho ph¸t triÓn l©u dµi. Ph¸t triÓn lµ sù biÕn ®æi theo thêi gian, theo nhÞp ®iÖu vµ luü tiÕn. C¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Òu ®îc biÓu thÞ bëi vect¬ ®Þnh híng vÒ bÒn v÷ng, hµi hoµ gi÷a c¸c môc tiªu sinh th¸i víi môc tiªu kinh tÕ, vect¬ ®Þnh híng ®ã ®îc ®o b»ng chØ tiªu tæng hîp GDP, c¸c tiªu chuÈn chÊt lîng cuéc sèng vµ tiªu chuÈn m«i trêng. Tuy nhiªn mäi sù ph¸t triÓn ®Òu cã tÝnh chÊt m©u thuÉn, nã diÔn ra trong ®Êu tranh gi÷a c¸c xu thÕ ®èi lËp. Trong sinh th¸i häc, ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a sinh vËt thÝch nghi víi m«i trêng, gi÷a ph¸t triÓn víi b¶o vÖ m«i trêng. Quan hÖ gi÷a m«i trêng vµ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh sinh th¸i - kinh tÕ ho¸ lu«n lu«n biÕn ®æi thÝch øng nh»m b¶o ®¶m c©n b»ng ®éng th«ng qua ®iÒu khiÓn cña con ngêi. “Ph¸t triÓn bÒn v÷ng” (Sustainable development) ®ang lµ môc tiªu, lµ ph¬ng ch©m cho c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn x· héi.
Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ quan hÖ tæng hîp gi÷a x· héi, kinh tÕ vµ m«i trêng. S¬ ®å vÒ mèi quan hÖ nµy nh sau:
XH: X· héi
KT: Kinh tÕ
MT: M«i trêng
S¬ ®å 1: Mèi quan hÖ tæng hîp cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng
Tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i trêng ®ãng vai trß c¬ së ®èi víi t¨ng trëng kinh tÕ. T¨ng trëng kinh tÕ phô thuéc vµo tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt, vµo tæ chøc, thÓ chÕ qu¶n lý vµ nguån lùc trong x· héi.
Mét x· héi ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ mét x· héi ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ víi mét nÒn m«i trêng trong lµnh vµ x· héi v¨n minh. X· héi ph¸t triÓn bÒn v÷ng dùa trªn mét hÖ thèng cÊu tróc quan hÖ biÖn chøng gi÷a kinh tÕ - x· héi - m«i trêng. HÖ thèng ho¹t ®éng theo c¸c nguyªn t¾c, c¸c chu tr×nh, c¸c quy luËt vËn ®éng cña tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi.
Ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña hÖ thèng ®éng trong hÖ thèng ®éng mµ vai trß cô thÓ lµ con ngêi lµ ph¸t triÓn theo nhÞp ®iÖu quanh trôc ph¸t triÓn luü tiÕn theo thêi gian, biªn ®é dao ®éng ph¶n ¸nh dao ®éng æn ®Þnh hay mÊt æn ®Þnh. Khi biªn ®é dao ®éng vît qóa giíi h¹n c©n b»ng hay ngìng c©n b»ng khi ®ã x¶y ra mÊt c©n b»ng, hay mÊt c©n ®èi, vµ dÉn ®Õn khñng ho¶ng. §¬ng nhiªn c¸c vÊn ®Ò vÒ mÊt c©n b»ng hay mÊt æn ®Þnh cßn phô thuéc vµo c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh cña hÖ thèng.
II. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng
II.1. TÝnh bÒn v÷ng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
XÐt mét c¸ch cô thÓ, trong tõng thêi ®o¹n nhÊt ®Þnh th× sù ph¸t triÓn cña c¸c x· héi loµi ngêi kh«ng ph¶i lu«n lu«n diÔn ra theo chiÒu híng ®i lªn. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi nhiÒu x· héi ®· ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khñng ho¶ng trÇm träng vÒ tµi nguyªn vµ m«i trêng vµ ®i ®Õn lôi b¹i, thËm chÝ tiªu vong. Sù ph¸t triÓn kü thuËt s¶n xuÊt t¹o nªn kh¶ n¨ng c¶i thiÖn chÊt lîng m«i trêng cho con ngêi, nhng tíi mét møc ®é nhÊt ®Þnh, chÝnh sù ph¸t triÓn nµy l¹i lµ nguyªn nh©n lµm suy tho¸i m«i trêng. Qu¸ tr×nh nµy ®· diÔn ®i diÔn l¹i liªn tôc tõ thêi thîng cæ tíi nay. Ch¨n nu«i ®· ®em l¹i cho con ngêi nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng an toµn, u viÖt h¬n nhiÒu lÇn so víi s¨n b¾t vµ h¸i lîm, nhng chÝnh ch¨n nu«i ph¸t triÓn tíi quy m« qu¸ lín ®· tµn ph¸ hµng triÖu ha rõng, biÕn rõng nguyªn thuû t¹i c¸c níc ch©u Phi ven §Þa Trung H¶i thµnh vïng c©y bôi, tr¶ng cá x¬ x¸c, råi tiÕp ®ã lµ sa m¹c ho¸.
C¸c c«ng tr×nh thuû lîi thêi thîng cæ vµ trung cæ ®· t¹o nªn nh÷ng x· héi phån vinh, nhng råi sù sö dông nguån níc vît ngìng cho phÐp cña thiªn nhiªn ®· t¹o nªn sù sôp ®æ vµ hoang tµn cña c¸c x· héi nµy. Mét thÝ dô cô thÓ h¬n thêng ®îc nh¾c tíi lµ sù tµn lôi cña nÒn v¨n minh Maya. Trong thêi gian kho¶ng 6 thÕ kû tõ n¨m 150 ®Õn n¨m 800 ngêi Maya ®· thiÕt lËp t¹i vïng Trung Mü mét x· héi rÊt ph¸t triÓn theo tiªu chuÈn ®¬ng thêi. Hä ®· x©y dùng hµng tr¨m ®« thÞ víi nh÷ng ®Òn ®µi, cung ®iÖn nguy nga, tr¸ng lÖ t¹i nhiÒu n¬i ë Mexico, Guatamala, Honduras, Salvador. §Ó x©y khèi lîng nhµ cöa khæng lå nµy hä ph¶i nung rÊt nhiÒu v«i vµ ®· dïng gç lµm nguyªn liÖu. Hµng chôc v¹n ha rõng ®· bÞ triÖt h¹. §Êt ®ai bÞ xãi mßn, c¸t lÊp ®Çy c¸c thöa ruéng mµu mì, l¬ng thùc thiÕu hôt, ®ãi kÐm råi chiÕn tranh néi bé trong thêi gian kho¶ng vµi chôc n¨m ®· dÉn tíi sù tiªu diÖt nÒn v¨n minh Maya (Roberto Furlani, 1995). Còng trong thêi kú nµy t¹i ch©u ¢u, ®Õ chÕ La M·, kinh thµnh Roma, trung t©m v¨n ho¸ rùc rì mét thêi cña nh©n lo¹i, ®· bÞ huû ho¹i vµo thÕ kû thø 5 v× chiÕn tranh.
Tuy nhiªn theo mét sè nhµ nghiªn cøu th× nh÷ng nguyªn nh©n ®ã chØ lµ nh÷ng biÓu hiÖn cuèi cïng. Lý do s©u s¾c cña sù tµn lôi nµy lµ sù mÊt c©n b»ng gi÷a tham väng v« cïng cña con ngêi vÒ ph¸t triÓn vµ sù cã h¹n cña tµi nguyªn thiªn nhiªn.
Trong cè g¾ng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë c¸c thËp kû 1970, 1980 theo híng c«ng nghiÖp ho¸, con ngêi ®· thÊy râ h¬n ®e do¹ míi vÒ sù bÒn v÷ng cña ph¸t triÓn ®èi víi tõng quèc gia còng nh cña toµn nh©n lo¹i. Trong c¸c x· héi c«ng nghiÖp, víi sù ph¸t hiÖn nh÷ng d¹ng n¨ng lîng míi, vËt liÖu míi vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, con ngêi ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i trêng, can thiÖp mét c¸ch trùc tiÕp, nhiÒu khi th« b¹o vµo c¸c hÖ thiªn nhiªn, t¹o nªn nh÷ng m©u thuÉn s©u s¾c gi÷a môc tiªu ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi víi c¸c qu¸ tr×nh diÔn biÕn cña tù nhiªn.
Ngµy nay trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi tÊt c¶ c¸c níc, kÓ c¶ níc ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn ®Òu ph¶i ®i theo con ®êng c«ng nghiÖp ho¸. TiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, bïng næ d©n sè, ph©n ho¸ vÒ thu nhËp ®· t¹o nªn nhiÒu nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng míi vÒ khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ can thiÖp vµo m«i trêng. TrËt tù bÊt hîp lý trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· t¹o nªn hai lo¹i « nhiÔm: “« nhiÔm do thõa th·i” g©y ra bëi nh÷ng ngêi giµu cã, cã lèi sèng híng vÒ tiªu dïng xa xØ t¹i c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ mét bé phËn ngêi giµu cã trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, vµ “« nhiÔm do ®ãi nghÌo” g©y ra chñ yÕu bëi nh÷ng céng ®ång d©n cã thu nhËp qu¸ thÊp t¹i c¸c níc nghÌo.
Cã thÓ nãi r»ng mäi vÊn ®Ò m«i trêng ®Òu b¾t nguån tõ ph¸t triÓn. Nhng con ngêi còng nh mäi sinh vËt kh¸c sèng trªn Tr¸i ®Êt kh«ng thÓ chèng l¹i quy luËt tiÕn ho¸ vµ ngõng sù ph¸t triÓn cña m×nh. §ã lµ quy luËt cña cuéc sèng, cña t¹o ho¸ mµ v¹n vËt ®Òu ph¶i tu©n theo mét c¸ch tù gi¸c hoÆc kh«ng tù gi¸c. Con ®êng ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a m«i trêng vµ ph¸t triÓn lµ ph¶i chÊp nhËn ph¸t triÓn, nhng gi÷ sao cho ph¸t triÓn kh«ng t¸c ®éng tiªu cùc tíi m«i trêng. Ph¸t triÓn ®¬ng nhiªn sÏ lµm biÕn ®æi m«i trêng, vÊn ®Ò lµ ph¶i lµm sao cho m«i trêng tuy biÕn ®æi nhng vÉn lµm ®Çy ®ñ ®îc ba chøc n¨ng c¬ b¶n cña nã lµ: t¹o cho con ngêi mét kh«ng gian sèng víi ph¹m vi vµ chÊt lîng tiÖn nghi cÇn thiÕt; cung cÊp cho con ngêi c¸c tµi nguyªn cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt, sinh sèng; xö lý, ®ång ho¸ c¸c phÕ th¶i s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t, ®¶m b¶o phÕ th¶i kh«ng g©y « nhiÔm m«i trêng. §ã chÝnh lµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
II.2 . C¸c chØ sè vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng
X· héi bÒn v÷ng lµ x· héi mµ con ngêi cã cuéc sèng chÊt lîng cao trªn nÒn sinh th¸i bÒn v÷ng. X· héi bÒn v÷ng ®îc ®¸nh gi¸ b»ng viÖc x¸c ®Þnh c¸c chØ sè ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
C¸c tiªu chÝ bÒn v÷ng ®îc x¸c ®Þnh trªn quan ®iÓm môc tiªu. Trong hÖ thèng môc tiªu cã môc tiªu cña hÖ thèng, cã nhãm môc tiªu vµ môc tiªu theo yÕu tè. Logic t¬ng tù, hÖ thèng ph¸t triÓn bÒn v÷ng cã tiªu chÝ bÒn v÷ng hÖ thèng, tiªu chÝ bÒn v÷ng theo nhãm vµ tiªu chÝ bÒn v÷ng yÕu tè. C¸c chØ sè bÒn v÷ng ®îc ®Þnh lîng vµ cã c¸c tiªu chÝ ®îc quy thµnh tiÒn. C¸c tiªu chÝ b»ng tiÒn gióp cho viÖc ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ trong hÖ thèng h¹ch to¸n quèc gia.
§Ó ®¸nh gi¸ bÒn v÷ng cÇn ph¶i cã c¸c tiªu chÝ bÒn v÷ng. Song cho ®Õn nay viÖc x©y dùng c¸c tiªu chÝ bÒn v÷ng lµ rÊt quan träng, ®ßi hái nh÷ng nghiªn cøu khoa häc vÒ ph¬ng ph¸p luËn x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu bÒn v÷ng. Nghiªn cøu ph¬ng ph¸p luËn vÒ quan hÖ gi÷a tiªu chÝ tæng hîp cña hÖ thèng víi tiªu chÝ c¸c nhãm gåm c¸c yÕu tè liªn quan vµ tiªu chÝ cho mçi yÕu tè. Tiªu chÝ thÓ hiÖn tÝnh bÒn v÷ng cña hÖ thèng trong ®ã t×m ra biªn ®é dao ®éng cña hÖ thèng vµ giíi h¹n c©n b»ng cña hÖ thèng theo c¸c chu kú dao ®éng, nhÞp ®iÖu luü tiÕn cña hÖ thèng, trong quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn cña hÖ thèng nh GDP - D©n sè - ChÊt lîng m«i trêng, chØ sè quan hÖ gi÷a GDP víi c¸c GDP theo c¸c ngµnh kinh tÕ, theo c¸c yÕu tè m«i trêng vµ c¸c yÕu tè x· héi.
S¬ ®å 2: Quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè kinh tÕ – d©n sè – m«i trêng
X©y dùng mét x· héi ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®îc x¸c ®Þnh trong t¸c phÈm “Cøu lÊy Tr¸i §Êt” gåm 9 nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:
Nguyªn t¾c 1. T«n träng vµ quan t©m ®Õn cuéc sèng céng ®ång.
Nguyªn t¾c 2. N©ng cao chÊt lîng cuéc sèng cña con ngêi.
Nguyªn t¾c 3. B¶o vÖ søc sèng vµ tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña Tr¸i §Êt.
Nguyªn t¾c 4. H¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt viÖc lµm suy gi¶m c¸c nguån tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o.
Nguyªn t¾c 5. Gi÷ v÷ng trong kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®îc cña Tr¸i §Êt.
Nguyªn t¾c 6. Thay ®æi th¸i ®é vµ hµnh vi cña con ngêi.
Nguyªn t¾c 7. §Ó cho c¸c céng ®ång tù qu¶n lý m«i trêng cña m×nh.
Nguyªn t¾c 8. X©y dùng mét khu«n mÉu quèc gia thèng nhÊt, thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ.
Nguyªn t¾c 9. X©y dùng mét khèi liªn minh toµn cÇu trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng.
II.3. BÒn v÷ng vÒ kinh tÕ
TÝnh bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ cã thÓ ®îc thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ quen thuéc nh:
Tæng s¶n phÈm trong níc: GDP (Gross Domestic Product)
Tæng s¶n phÈm quèc gia: GNP (Gross National Product)
Tæng s¶n phÈm b×nh qu©n ®Çu ngêi: GDP/capita
T¨ng trëng cña GDP (GDP growth)
C¬ cÊu GDP
GDP hoÆc GNP kh¸i qu¸t ho¸ toµn bé kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ dÞch vô cña mét quèc gia vµo mét chØ tiªu ®Þnh lîng. ChØ tiªu nµy cho phÐp ta so s¸nh møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia víi nhau, còng nh ®Ó so s¸nh sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia trong nh÷ng thêi kú kh¸c nhau. GDP thêng ®îc ®iÒu chØnh b»ng søc mua thùc cña GDP, gäi lµ PPP (Purchase Parity Power). GDP/ngêi biÓu thÞ gi¸ trÞ trung b×nh vÒ s¶n xuÊt, dÞch vô mµ mét ngêi d©n trong quèc gia ®ã cã thÓ lµm ra, nãi lªn quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ gia t¨ng d©n sè. C¨n cø vµo GNP/ngêi c¸c tæ chøc quèc tÕ thêng ph©n c¸c quèc gia thµnh c¸c nhãm: thu nhËp thÊp; thu nhËp trung b×nh thÊp; thu nhËp trung b×nh cao; vµ thu nhËp cao. T¨ng trëng GDP thÓ hiÖn lîng t¨ng cña GDP trong mét n¨m cô thÓ so víi GDP n¨m tríc tÝnh b»ng % cña GDP n¨m tríc. C¬ cÊu GDP lµ tû lÖ ®ãng gãp vµo GDP cña 3 lÜnh vùc lín cña nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia: n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Mçi lÜnh vùc cã kh¶ n¨ng sinh lîi kh¸c nhau. Th«ng thêng dÞch vô vµ c«ng nghiÖp sinh lîi nhiÒu h¬n n«ng nghiÖp. Cïng mét GDP b»ng nhau, nÒn kinh tÕ nµo cã tû lÖ dÞch vô vµ c«ng nghiÖp cao th× sÏ cã kh¶ n¨ng t¨ng trëng nhanh chãng h¬n.
Mét quèc gia bÒn v÷ng kinh tÕ ph¶i ®¹t nh÷ng yªu cÇu sau:
- T¨ng trëng GDP vµ GDP/ngêi cao. C¸c níc thu nhËp thÊp cã møc t¨ng trëng GDP vµo kho¶ng 5%. NÕu cã t¨ng trëng GDP cao nhng møc GDP/ngêi thÊp th× vÉn xem lµ cha ®¹t tíi møc bÒn v÷ng.
- C¬ cÊu GDP hîp lý ®¶m b¶o cho t¨ng trëng GDP æn ®Þnh.
II.4. BÒn v÷ng vÒ x· héi
TÝnh bÒn v÷ng vÒ ph¸t triÓn x· héi cña c¸c quèc gia còng thêng ®îc ®¸nh gi¸ qua mét sè ®é ®o nh: chØ sè ph¸t triÓn con ngêi; chØ sè b×nh ®¼ng thu nhËp; chØ sè vÒ gi¸o dôc, dÞch vô y tÕ, ho¹t ®éng v¨n ho¸.
• ChØ sè ph¸t triÓn con ngêi (Human Development Indicator, HDI)
Sù kh«ng thµnh c«ng cña c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn trong c¸c thËp kû cuèi thÕ kû 20 ®· ®em l¹i mét nhËn thøc míi vÒ ph¸t triÓn. C¸c nhµ chiÕn lîc cho r»ng môc ®Ých c¬ b¶n cña ph¸t triÓn lµ n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña con ngêi. Con ngêi võa lµ môc tiªu phôc vô, võa lµ ®éng lùc cña ph¸t triÓn, v× vËy muèn ph¸t triÓn thµnh c«ng, ®iÒu c¬ b¶n cÇn lµm tríc hÕt lµ ph¸t triÓn con ngêi. NÒn kinh tÕ cña thÕ giíi ®· ph¸t triÓn tíi møc cao vµ rÊt ®a d¹ng. NÒn kinh tÕ cña tõng quèc gia lµ bé phËn tæ thµnh h÷u c¬ cña hÖ thèng hÕt søc phøc t¹p nµy. Nh÷ng m« h×nh chung cho sù ph¸t triÓn cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh “thay thÕ hµng ngo¹i nhËp”, “híng vÒ xuÊt khÈu” trong c¸c thËp kû 1960, 1970 kh«ng cßn hiÖu nghiÖm n÷a. Tõng quèc gia ph¶i c¨n cø ®iÒu kiÖn ban ®Çu ®· cã cña m×nh vµ bèi c¶nh lu«n lu«n biÕn ®éng cña thÕ giíi ®Ó t×m con ®êng ®i vµ x¸c ®Þnh chiÕn lîc thÝch hîp cña m×nh. Trong tõng quèc gia th× tõng ngµnh, tõng ®Þa ph¬ng, tõng xÝ nghiÖp còng ph¶i x¸c ®Þnh chiÕn lîc riªng cña m×nh mét c¸ch t¬ng tù. §Æc ®iÓm nµy phï hîp víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ còng nh ho¹t ®éng x· héi. §Ó lµm ®îc nh÷ng viÖc ®ã chiÕn lîc kh¸i qu¸t chung lµ ph¶i ph¸t triÓn kh¶ n¨ng vµ phÈm chÊt cña con ngêi, thµnh tè c¬ b¶n cña mäi x· héi. Quan ®iÓm ph¸t triÓn con ngêi ®· ®îc x©y dùng tõ nhËn thøc trªn. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm nªu trªn, n¨m 1990 Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn cña Liªn HiÖp Quèc ®· ®a ra “ChØ sè ph¸t triÓn vÒ con ngêi” (Human Development Index, HDI). ChØ sè HDI tËp hîp 3 ®é ®o vÒ møc ®é ph¸t triÓn cña con ngêi vµo mét sè ®o chung. 3 ®é ®o hîp thµnh HDI cña mét x· héi lµ: (1) ®é ®o vÒ kinh tÕ thÓ hiÖn qua PPP/ngêi, (2) ®é ®o vÒ søc khoÎ cña con ngêi thÓ hiÖn qua tuæi thä trung b×nh l, (3) ®é ®o vÒ tr×nh ®é häc vÊn trung b×nh cña ngêi d©n e.
Kh¸i niÖm vÒ HDI cho r»ng ph¸t triÓn con ngêi thùc chÊt lµ sù më réng kh¶ n¨ng lùa chän ®iÒu cÇn thiÕt vµ thÝch thó cña con ngêi. Sù lùa chän nµy lµ v« h¹n vµ lu«n lu«n thay ®æi víi thêi gian. Tuy nhiªn cho dï ë møc ®é ph¸t triÓn nµo th× con ngêi còng mong muèn 3 ®iÒu quan träng nhÊt lµ: cã søc khoÎ, ®îc sèng l©u (1); cã kiÕn thøc (e); cã nguån lùc tµi chÝnh ®Ó cã thÓ cã mét møc sèng vËt chÊt thÝch hîp (PPP). Ph¸t triÓn con ngêi cã hai mÆt. Mét lµ sù t¹o nªn kh¶ n¨ng cña con ngêi nh t¨ng søc kháe, kiÕn thøc, kü n¨ng. MÆt kh¸c viÖc sö dông c¸c kh¶ n¨ng nµy vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, c«ng t¸c, hëng thô c¸c gi¸ trÞ cña thiªn nhiªn, x· héi vµ cuéc sèng. Sù bÒn v÷ng vÒ x· héi cña mét quèc gia hoÆc mét ®Þa ph¬ng trong quèc gia thÓ hiÖn ë: (1) HDI t¨ng trëng, (2) HDI ®¹t tíi møc trªn trung b×nh.
HDI cã u ®iÓm lµ ®· tËp hîp nhiÒu ®é ®o kh¸c nhau vµo mét chØ sè chung gióp cho sù so s¸nh møc tæ hîp ph¸t triÓn trªn nhiÒu mÆt. Tuy nhiªn HDI cã nh÷ng nhîc ®iÓm nhÊt ®Þnh. C¸ch tÝnh HDI t¬ng ®èi phøc t¹p, cha æn ®Þnh. Tõ 1990 ®Õn nay c¸c t¸c gi¶ ®· nhiÒu lÇn thªm bít c¸c thµnh tè ®îc ®em ra xem xÐt trong HDI. Mét vµi gi¶ ®Þnh ®a ra trong tÝnh to¸n nh xem møc GDP/ngêi tõ 5.300 USD trë lªn xem kh«ng kh¸c g× nhau, nghÜa lµ sù kh¸c nhau gi÷a GDP thÝ dô cña Thuþ §iÓn (22.100 USD) vµ cña Columbia (5.300 USD) cã thÓ kh«ng cÇn xÐt ®Õn, lµ ®iÒu kh«ng phï hîp víi thùc tÕ /TLTK2, Gillis, 1996/.
• ChØ sè b×nh ®¼ng thu nhËp (HÖ sè GINI)
Muèn bÒn v÷ng mét quèc gia hoÆc mét ®Þa ph¬ng trong quèc gia, ph¶i tr¸nh ®îc nh÷ng bÊt æn x· héi. Nguyªn nh©n c¬ b¶n cña bÊt æn nµy lµ sù mÊt c©n b»ng trong ph©n phèi thu nhËp. V× vËy chØ sè b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp, thêng gäi lµ chØ sè GINI, theo tªn cña ngêi ®Ò xuÊt chØ sè, ®îc xem lµ mét chØ sè vÒ tÝnh v÷ng bÒn x· héi. T×nh tr¹ng ph©n phèi thu nhËp cña c¸c hé d©n trong mét x· héi nhÊt ®Þnh ®îc m« t¶ trªn s¬ ®å ®êng cong Lorenz.
• ChØ sè gi¸o dôc, ®µo t¹o, thêng ®îc cô thÓ ho¸ thµnh nh÷ng sè liÖu
ChØ tiªu vÒ gi¸o dôc, ®µo t¹o ®îc cô thÓ ho¸ thµnh : tû lÖ ngêi biÕt ch÷ trong nh©n d©n ë mét ®é tuæi nhÊt ®Þnh; tû lÖ ngêi ®îc ®i häc c¸c bËc tiÓu häc, trung häc, ®¹i häc trong nh÷ng løa tuæi nhÊt ®Þnh, sè sinh viªn trªn 10.000 d©n, trong ®ã % sinh viªn trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ; sè häc sinh / gi¸o viªn; ng©n s¸ch nhµ níc chi cho gi¸o dôc b»ng % tæng ng©n s¸ch, hoÆc % tæng GDP.
ChØ tiªu vÒ dÞch vô x· héi y tÕ thêng ®îc cô thÓ ho¸ thµnh; sè trÎ s¬ sinh bÞ chÕt/1000; tuæi thä trung b×nh; sè b¸c sÜ cho 1000 d©n; sè giêng bÖnh cho 1000 d©n; tû lÖ % d©n ®îc hëng dÞch vô y tÕ x· héi, tû lÖ % d©n cã níc s¹ch ®Ó dïng; tû lÖ trÎ em díi 12 th¸ng ®îc tiªm phßng dÞch bÖnh; ng©n s¸ch nhµ níc chi cho dÞch vô y tÕ b»ng % tæng ng©n s¸ch hoÆc % tæng GDP.
ChØ tiªu vÒ ho¹t ®éng v¨n ho¸, thêng ®îc cô thÓ ho¸ b»ng: sè tê b¸o, Ên phÈm th«ng tin ®îc ph¸t hµnh cho 1000 d©n ; sè ngêi øng víi 1 m¸y thu thanh, thu h×nh, sè th viÖn/ 10.000 d©n (X· héi bÒn v÷ng vÒ gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸ ph¶i cã sù t¨ng trëng cña c¸c chØ sè nãi trªn).
II.5. BÒn v÷ng vÒ m«i trêng
M«i trêng sèng cña con ngêi lµ tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn vËt lý, ho¸ häc, sinh häc, x· héi bao quanh vµ cã ¶nh hëng tíi sù sèng vµ ph¸t triÓn cña c¸c c¸ nh©n vµ céng ®ång con ngêi. M«i trêng sèng cña con ngêi lµ vò trô bao la. Trong ®ã cã th¸i d¬ng hÖ, trong Th¸i d¬ng hÖ cã Tr¸i §Êt, víi khÝ quyÓn, thuû quyÓn, th¹ch quyÓn, sinh quyÓn vµ trÝ quyÓn. §èi víi tõng c¸ thÓ con ngêi còng nh c¶ loµi ngêi, m«i trêng sèng cã ý nghÜa v« cïng quan träng do cã ba chøc n¨ng:
1.M«i trêng lµ kh«ng gian sinh tån cña con ngêi. Còng nh mäi sinh vËt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, vÒ mÆt sinh lý, t©m lý vµ tinh thÇn con ngêi cÇn cã mét kh«ng gian sèng víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nhÊt ®Þnh vÒ lîng vµ chÊt. M«i trêng tríc hÕt lµ kh«ng gian sèng.
2.M«i trêng lµ n¬i cung cÊp nguån tµi nguyªn, kÓ c¶ vËt liÖu, n¨ng lîng vµ th«ng tin cÇn thiÕt cho cuéc sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ngêi.
3.M«i trêng lµ n¬i chøa ®ùng, xö lý, t¸i chÕ c¸c phÕ th¶i do con ngêi t¹o ra trong cuéc sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña m×nh.
M«i trêng lu«n lu«n biÕn ®éng díi t¸c ®éng cña tiÕn ho¸ cña tù nhiªn vµ ho¹t ®éng cña c¸c sinh vËt, trong ®ã con ngêi ®ang cã nh÷ng t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt. Con ngêi kh«ng thÓ b¶o toµn gi÷ m«i trêng nguyªn d¹ng nhng ph¶i b¶o vÖ ba chøc n¨ng nãi trªn cña m«i trêng. M«i trêng bÒn v÷ng lµ m«i trêng lu«n lu«n thay ®æi nhng ®¶m b¶o thùc hiÖn c¶ ba chøc n¨ng nãi trªn.
BÒn v÷ng vÒ kh«ng gian sèng cña con ngêi t¹i mét khu vùc l·nh thæ nhÊt ®Þnh thÓ hiÖn ë mËt ®é d©n sè, mËt ®é ho¹t ®éng cña con ngêi kh«ng vît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña khu vùc ®ã. VÒ c¸c yÕu tè chÊt lîng m«i trêng sèng cña con ngêi nh sù trong s¹ch cña kh«ng khÝ, níc, ®Êt, kh«ng gian vËt lý, c¶nh quan, qu¸ tr×nh sö dông kh«ng ®îc lµm gi¶m chÊt lîng cña c¸c yÕu tè nµy xuèng díi giíi h¹n cho phÐp theo c¸c quy ®Þnh cña tõng vïng, Quèc gia vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ.
BÒn v÷ng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Æc biÖt lµ c¸c tµi nguyªn t¸i t¹o nh : níc, mét sè d¹ng n¨ng lîng, tµi nguyªn sinh vËt ®îc sö dông t¸i t¹o vÒ sè lîng vµ chÊt lîng.
B¶ng I.1: Tæng hîp c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng
Lo¹i chØ tiªu
ChØ tiªu
I. Mét sè chØ tiªu chñ yÕu vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ
1. Møc t¨ng GDP trªn ®Çu ngêi
2. Tû träng cña c¸c ngµnh kinh tÕ trong GDP, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh liªn quan ®Õn khai th¸c tµi nguyªn.
3. Tû träng chi phÝ cho b¶o vÖ m«i trêng trong GDP
4. Nguån tµi chÝnh cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng tõ c¸c nguån: ODA, FDI,..
5. Thu nhËp quèc d©n vµ thu nhËp quèc d©n/ngêi
6. C¬ cÊu thu nhËp quèc d©n theo c«ng, n«ng nghiÖp, dÞch vô (%)
II. Mét sè chØ tiªu chñ yÕu vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng x· héi
1. Tæng d©n sè vµ tèc ®é t¨ng d©n sè
2. Tû lÖ d©n sè sèng díi møc nghÌo ®ãi
3. Tû träng chi phÝ cho gi¸o dôc trong GDP
4. Tû träng chi phÝ cho y tÕ, ch¨m sãc søc khoÎ trong GDP
5. Tû lÖ ngêi lín biÕt ch÷
6. Tuæi thä trung b×nh cña ngêi d©n
7. Tû lÖ d©n sè ®« thÞ
8. DiÖn tÝch nhµ ë/®Çu ngêi
9. Tû lÖ d©n c ®îc sö dông níc s¹ch
10. Sè d©n di c (ngêi/n¨m)
11. Sè ngêi bÞ nhiÔm c¸c bÖnh x· héi
III. Mét sè chØ tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng vÒ m«i trêng
a. Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ m«i trêng ®Êt
1. DiÖn tÝch ®Êt cã rõng che phñ
2. DiÖn tÝch ®Êt bÞ ngËp óng vµ nhiÔm mÆn
3. DiÖn tÝch ®Êt ngËp níc; tèc ®é mÊt ®Êt ngËp níc hµng n¨m
4. DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c ®îc tíi, tiªu b»ng c«ng tr×nh (thuû lîi ho¸)
5. DiÖn tÝch ®Êt ®îc trång rõng phñ xanh trong n¨m
6. DiÖn tÝch ®Êt ®· bÞ tho¸i ho¸
7. Ho¸ chÊt n«ng nghiÖp: ph©n bãn v« c¬, ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt sö dông hµng n¨m (tÊn/n¨m; tÊn/ha ®Êt canh t¸c)
b. Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ níc lôc ®Þa
1. Tû lÖ d©n sè ®îc dïng níc s¹ch
2. Tû lÖ níc th¶i ®îc xö lý
3. Lîng níc th¶i ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp ®æ vµo nguån níc mÆt hµng n¨m
4. Lîng níc mÆt sö dông hµng n¨m
5. Tr÷ lîng níc ngÇm
6. ChÊt lîng níc mÆt
7. ChÊt lîng níc ngÇm
c. Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ m«i trêng níc biÓn
1. ChÊt lîng níc biÓn t¹i mét sè cöa s«ng, ven biÓn vµ biÓn kh¬i
d. Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn
1. Tiªu thô n¨ng lîng tÝnh trªn ®Çu ngêi
2. Tû lÖ sö dông n¨ng lîng tõ c¸c nguån t¸i t¹o trong tæng n¨ng lîng tiªu thô
e. Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ kh«ng khÝ
1. ChÊt lîng kh«ng khÝ ë ®« thÞ
2. Tæng lîng x¶ th¶i chÊt « nhiÔm vµo khÝ quyÓn hµng n¨m
3. Tæng lîng x¶ th¶i chÊt « nhiÔm vµo khÝ quyÓn theo mét sè lÜnh vùc ho¹t ®éng
4. §é ån giao th«ng
5. §é ån trong s¶n xuÊt
6. Sè lîng xe cã ®éng c¬
7. DiÖn tÝch c©y xanh ®« thÞ
8. DiÖn tÝch mÆt níc, ao hå ë ®« thÞ
f. Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ chÊt th¶i r¾n
1. Lîng chÊt th¶i r¾n hµng n¨m
2. Lîng chÊt th¶i ®éc h¹i
3. Khèi lîng vµ tØ lÖ r¸c th¶i khu d©n c
g. Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ m«i trêng sinh th¸i, ®a d¹ng sinh häc
1. Tæng sè loµi
2. Tû lÖ c¸c loµi bÞ ®e do¹ trong tæng sè c¸c loµi
3. Tû lÖ diÖn tÝch c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn so víi tæng diÖn tÝch ®Êt liÒn vµ biÓn
4. DiÖn tÝch rõng (®é che phñ rõng)
5. Tèc ®é mÊt rõng
6. Tèc ®é rõng phôc håi
7. DiÖn tÝch rõng ®îc b¶o vÖ (ha)
8. DiÖn tÝch ®Çm ph¸ (ha)
9. Khu b¶o tån biÓn
10. Tæng sè c¸c loµi sinh vËt ®· ®îc kiÓm kª
11. Sè loµi sinh vËt cã nguy c¬ tuyÖt chñng
h. Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ sù cè m«i trêng
1. Lò lôt, níc d©ng
2. H¹n h¸n
3. B·o, ¸p thÊp
4. Trît, sôt, lë, nøt ®Êt
5. §éng ®Êt
6. Ch¸y rõng
7. Trµn dÇu
8. Sù cè ch¸y næ do ho¸ chÊt
i. Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ qu¶n lý vµ thÓ chÕ
1. Tû lÖ c¸c dù ¸n m«i trêng trong tæng sè c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
2. Tû lÖ t¸i chÕ vµ sö dông l¹i chÊt th¶i trong tæng lîng chÊt th¶i
3. Sè lîng c¸c hiÖp ®Þnh vµ tuyªn ng«n toµn cÇu ®· ký kÕt, cam kÕt vµ ®a vµo thùc hiÖn cã hiÖu qu¶
4. C¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ b¶o vÖ m«i trêng ®· ban hµnh
5. C¸c bé tiªu chuÈn vÒ m«i trêng ®· ban hµnh
6. Sè c¸n bé trong biªn chÕ Nhµ níc vÒ qu¶n lý m«i trêng
7. C¸c c¬ quan nghiªn cøu, ®µo t¹o vµ dÞch vô m«i trêng ®· ®îc thiÕt lËp
8. Sè c¸n bé lµm trong c¸c c¬ quan nghiªn cøu, ®µo t¹o vµ dÞch vô m«i trêng
9. Ng©n s¸ch Nhµ níc vÒ b¶o vÖ m«i trêng
10. Chi cho b¶o vÖ m«i trêng theo môc ®Ých
11. Sè vô ph¹t vi ph¹m vÒ m«i trêng vµ tæng sè tiÒn ph¹t
III. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho mét lµng nghÒ truyÒn thèng
III.1 Quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ
§Ó ®a níc ta ®i lªn vÒ kinh tÕ, §¹i Héi VIII §¶ng ®· ®Æt ra nhiÖm vô cÊp b¸ch nhÊt, cèt lâi nhÊt lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng CNH – H§H.
Trong ®ã lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®îc quan t©m ®Æc biÖt bëi c¸c lý do sau:
Lao ®éng n«ng th«n chiÕm phÇn ®«ng trong lao ®éng c¶ níc:
1996 : 29.028.000 ngêi – chiÕm 80,94% lao ®éng c¶ níc
1997 : 28.963.800 ngêi – chiÕm 79.80% lao ®éng c¶ níc
1998 : 29.757.600 ngêi – chiÕm 79.55% lao ®éng c¶ níc
V× vËy ®©y lµ tiÒm lùc to lín trong qu¸ tr×nh CNH – H§H ®Êt níc.
Lao ®éng n«ng th«n cã thêi gian nhµn rçi lín:
Tû lÖ thêi gian lao ®éng chØ chiÕm 70.88%. Trong ®ã tû lÖ thêi gian lao ®éng cho c¸c ho¹t ®éng chÝnh (trång trät, ch¨n nu«i …) míi ®¹t ë møc thÊp: 61.37%. Riªng vïng ®ång b»ng s«ng Hång chØ ®¹t 52,42%, thÊp nhÊt trong toµn quèc.
T×nh tr¹ng nhµn rçi nµy xuÊt ph¸t tõ sù thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n. Nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®Êt ®ai, thêi vô s¶n xuÊt, tèc ®é t¨ng d©n sè cao, nhÊt lµ trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ (2,3%/n¨m) ®· khiÕn lao ®éng n«ng th«n thiÕu viÖc lµm.
Theo sè liÖu n¨m 1998, ë n«ng th«n cã 8.219.498 ngêi thiÕu viÖc lµm chiÕm 28,19% tæng sè lao ®éng ho¹t ®éng kinh tÕ thêng xuyªn trong khu vùc n«ng nghiÖp. Sè lao ®éng thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n hµng n¨m t¨ng thªm kho¶ng 2,72%. Trong 8 vïng l·nh thæ, n«ng th«n ë ®ång b»ng s«ng Hång cã tû lÖ thiÕu viÖc lµm cao nhÊt lµ 37,7%.
Sö dông thêi gian nhµn rçi lín nµy cña lao ®éng n«ng th«n lµ c¸ch duy nhÊt ®em l¹i thu nhËp vµ møc sèng cao h¬n cho hä
Tiªu dïng cña ngêi d©n sèng ë n«ng th«n lµ mét thÞ trêng réng lín. N©ng cao ®êi sèng n«ng th«n chÝnh lµ t¨ng thªm thu nhËp, t¨ng søc mua trªn thÞ trêng n«ng th«n, t¹o c¬ së cho thÞ trêng ®Çu ra cña c«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi nhÞp ®é nhanh trong c¬ cÊu nghµnh kinh tÕ.
Chñ tr¬ng cña §¶ng ta lµ “ph¸t triÓn m¹nh c¸c lo¹i h×nh dÞch vô, më réng thªm nhiÒu lo¹i h×nh kinh tÕ míi ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña s¶n xuÊt kinh doanhvµ ®êi sèng d©n c”. “Ph¸t triÓn nghµnh nghÒ, lµng nghÒ vµ dÞch vô, tæ chøc l¹i lao ®éng theo híng “ly n«ng bÊt ly h¬ng” nh»m gi¶m søc Ðp vÒ viÖc lµm cña n«ng th«n ®èi víi c¸c ®« thÞ lín”.
Ph¸t triÓn kinh tÕ phi n«ng nghiÖp dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn s½n cã lµ c¸ch lµm ®óng ®¾n nhÊt, vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ ®· ®îc Nhµ Níc xem lµ con ®êng h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao ®êi sèng x· héi n«ng th«n dùa trªn nh÷ng nguån lùc kh«ng tèn kÐm: lao ®éng dåi dµo, nguyªn liÖu s½n cã, c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, kinh nghiÖm l©u ®êi.
Nhµ Níc ®· chó träng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kinh tÕ n«ng th«n, trong ®ã cã kinh tÕ lµng nghÒ, thÓ hiÖn qua c¸c ch¬ng tr×nh cho vay vèn (Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Ng©n hµng ngo¹i th¬ng ViÖt Nam), c¸c ch¬ng tr×nh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n.
Ch¬ng tr×nh nghÞ sù cña ChÝnh Phñ v¹ch ra gåm:
Ph¸t triÓn lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. S¶n xuÊt hµng tiªu dïng cho thÞ trêng trong vµ ngoµi níc.
Më réng quy m« vµ sè lîng c¸c lµng nghÒ thñ c«ng vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Trong giai ®o¹n 2005 – 2010, kho¶ng 1000 lµng tiÓu thñ c«ng nghiÖp sÏ ®îc thµnh lËp.
KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c nghµnh c«ng nghiÖp cã sö dông nh©n lùc vµ nguyªn liÖu ®Þa ph¬ng, t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp cho d©n sè n«ng th«n.
Ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng nh cung cÊp ®iÖn, vËn t¶i, cung cÊp níc s¹ch, c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp, dÞch vô th¬ng m¹i, dÞch vô tµi chÝnh, cè vÊn kinh doanh, cè vÊn ph¸p lý, chuyÓn giao kÜ thuËt vµ ®µo t¹o.
III.2. Quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµng nghÒ:
Theo quy luËt chung, t¨ng trëng kinh tÕ ë n«ng th«n dÉn ®Õn t¨ng lîng chÊt th¶i. C¸c lµng nghÒ thêng xuyªn chuyªn biÖt vÒ mét lo¹i s¶n phÈm nªn chÊt th¶i còng mang tÝnh ®Æc thï cao. ChÝnh ®iÒu ®ã lµm gi¶m kh¶ n¨ng ®ång ho¸ cña thiªn nhiªn ®èi víi chÊt th¶i.
HÇu hÕt c¸c lµng nghÒ ë ®ång b»ng s«ng Hång tõ xa ®· cã c¸c h¬ng íc quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c ®Ó ®iÒu hoµ c¸c gi¸ trÞ x· héi vµ t¸c ®éng m«i trêng. Nhng c¸c nguyªn t¾c ®ã cßn ®¬n gi¶n, chñ yÕu quy ®Þnh sö dông ®Êt trong lµng, ®¶m b¶o nguån níc vÖ sinh, cung cÊp vµ duy trú c¬ së h¹ tÇng nh ®êng, ngâ, chî… Kh«ng hÒ cã mét h¬ng íc cña lµng nµo quy ®Þnh c¸ch thøc xö lý vµ thu gom r¸c th¶i. Ph¬ng ph¸p thêng ¸p dông lµ vøt r¸c xuèng ao, xuèng bê s«ng trong hoÆc xung quanh lµng. C¸c biÖn ph¸p ®ã ®· kh«ng cßn phï hîp víi lîng r¸c th¶i gia t¨ng nhanh chãng cïng víi quy m« s¶n xuÊt hiÖn nay còng nh trong t¬ng lai gÇn ®©y.
Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµng nghÒ lµ mét bé phËn cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng nÒn kinh tÕ x· héi. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng VIII kh¼ng ®Þnh “lÊy viÖc ph¸t huy nh©n tè con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng, g¾n t¨ng trëng kinh tÕ víi ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ, c¶i thiÖn ®îc ®êi sèng nh©n d©n, ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¸o dôc, thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i”.
Do ®ã, nÕu c¸c lµng nghÒ ®îc coi lµ ®i ®Çu trong c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng th«n th× vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng ë c¸c lµng nghÒ còng cÇn ®îc coi lµ mét nhiÖm vô quan träng.
Víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng nghÒ thñ c«ng diÔn ra ngay trªn khu vùc sinh sèng, ngêi d©n c¸c lµng nghÒ võa lµ ngêi g©y « nhiÔm, võa lµ ngêi chÞu « nhiÔm. ChÝnh v× vËy, b¶o vÖ m«i trêng ë c¸c lµng nghÒ tríc hÕt sÏ mang l¹i lîi Ých cho søc khoÎ ngêi d©n trong lµng nghÒ.
Gãp ý cïa gi¸o viªn híng dÉn :
Ch¬ng II. Ho¹t ®éng kinh tÕ vµ vÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng ë lµng nghÒ s¾t thÐp §a Héi
I.Tæng quan t×nh h×nh kinh tÕ x· héi lµng s¾t thÐp §a Héi
§a héi thuéc x· Ch©u Khª, Tõ S¬n, B¾c Ninh n»m bªn bê b¾c s«ng Ngò HuyÒn Khª däc theo quèc lé 1A. §a Héi cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 195 ha, trong ®ã ®Êt thæ c chiÕm 41,5 ha vµ d©n sè vµo kho¶ng 6500 ngêi t¬ng øng víi 1200 hé gia ®×nh (d©n sè Ch©u Khª: 12534 ngêi t¬ng øng lµ 2511 hé).
§a Héi lµ n¬i cã truyÒn thèng s¶n xuÊt s¾t thÐp, truyÒn thèng nµy cã tõ c¸ch ®©y h¬n 400 n¨m vµ g¾n liÒn víi víi ngêi d©n §a Héi qua nhiÒu thÕ hÖ. Do cã vÞ trÝ ®Þa lý kh¸ thuËn lîi, truyÒn thèng l©u ®êi còng nh kinh nghiÖm vµ quyÕt t©m häc hái ®Ó ph¸t triÓn nghÒ nªn s¶n xuÊt s¾t thÐp ë §a Héi ngµy cµng ph¸t triÓn .
Tríc ®©y, chØ cã 20% sè hé lµm nghÒ s¶n xuÊt s¾t thÐp theo ph¬ng ph¸p nguéi víi c¸c s¶n phÈm ®¬n gi¶n lµ c¸c ®å dïng nh dao, quèc, b¶n lÒ, then cöa…th× nay cã ®Õn gÇn 95% sè hé lµm nghÒ (víi kho¶ng 6000 ngêi), §a Héi ®· trë thµnh mét trung t©m tiÓu thñ c«ng nghiÖp chuyªn s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng c¬ khÝ, x©y dùng vµ d©n dông. S¶n phÈm phong phó vµ ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i còng nh sè lîng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho §a Héi b×nh qu©n ®Çu ngêi ngµy cµng ph¸t triÓn , thu nhËp ®¹t 4 triÖu ®ång/n¨m.
Víi nghÒ truyÒn thèng cña m×nh, §a Héi ®· cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá nh: t¹o s¶n phÈm cho x· héi, gãp phÇn t¨ng thªm tæng s¶n phÈm quèc néi vµ ®¸p øng mét phÇn kh«ng nhá nhu cÇu s¾t x©y dùng cña thÞ trêng trong níc.
II. HiÖn tr¹ng s¶n xuÊt
II.1. Quy tr×nh s¶n xuÊt:
Theo sè liÖu cung cÊp cña UBND x· Ch©u Khª, toµn lµng §a Héi cã gÇn 500 hé s¶n xuÊt (150 hé s¶n xuÊt víi n¨ng suÊt trung b×nh 100 tÊn /th¸ng vµ 350 hé s¶n xuÊt nhá víi n¨ng suÊt trung b×nh 10 tÊn/ th¸ng). S¶n phÈm cña lµng nghÒ ®a d¹ng:
Ph«i (®óc): 12000 – 15000 T/n¨m
S¾t c¸n (tÊm): 450 – 500.000 T/n¨m
§inh c¸c lo¹i: 500 T/n¨m
Líi, d©y thÐp c¸c lo¹i: 500 T/n¨m
C«ng nghÖ s¶n xuÊt ë §a Héi – còng nh c¸c lµng nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp kh¸c – lµ sù kÕt hîp gi÷a kinh nghiÖm, sù häc hái vµ sù s¸ng t¹o cña con ngêi víi c¸c lo¹i m¸y c¬ khÝ. §i tõ nguyªn liÖu chÝnh lµ s¾t thÐp phÕ liÖu c¸c lo¹i vµ ph«i thÐp cña Nga, qua qu¸ tr×nh gia c«ng vµ xö lý bÒ mÆt, c¸c s¶n phÈm ®· ®¹t ®îc mét sè yªu cÇu vÒ chÊt lîng vµ ®îc thÞ trêng trong níc chÊp nhËn.
ThÐp phÕ liÖu ®îc thu mua tõ H¶i Phßng vµ Th¸i Nguyªn gåm chñ yÕu lµ vá tµu biÓn vµ vá « t«; c¸c phÕ th¶i kh¸c nh ®å gia dông b»ng s¾t thÐp cò háng, c¸c chi tiÕt cña m¸y mãc thiÕt bÞ háng, … ®îc thu mua tõ nh÷ng vïng l©n cËn vµ trong c¶ níc th«ng qua m¹ng líi nh÷ng ngêi bu«n b¸n s¾t vôn. C¸c phÕ liÖu b»ng s¾t thÐp nµy sau khi qua ph©n lo¹i thñ c«ng ®îc chia lµm ba lo¹i:
ThÐp phÕ liÖu kÝch thíc lín: chiÒu ngang lín h¬n 20 cm (thêng tõ 1 – 2 m), chñ yÕu lµ vá tµu biÓn.
ThÐp phÕ liÖu kÝch thíc trung b×nh: KÝch thíc tõ 3 – 5 cm (chiÒu ngang), phÇn nµy chØ cã mét lîng nhá vµ ph«i Nga.
ThÐp phÕ liÖu kÝch thíc nhá: ChiÒu ngang nhá h¬n 3 cm, phÇn nµy gåm c¸c ®å gia dông, c¸c chi tiÕt m¸y mãc,…
C¸c lo¹i thÐp phÕ liÖu kÝch thíc lín ®îc ®a ®Õn b·i tËp trung råi c¾t b»ng má c¾t h¬i tíi kÝch thíc kho¶ng 20 cm (chiÒu ngang) xuèng cßn 3 – 5 cm chiÒu ngang phï hîp ®Ó ®a vµo c¸c m¸y c¸n.
ThÐp phÕ liÖu kÝch thíc nhá sau ph©n lo¹i ®îc ®a tíi c¸c lß luyÖn thÐp, t¹i ®©y chóng ®îc nÊu ch¶y b»ng c¸c lß ®iÖn. ThÐp nÊu ch¶y ®¹t yªu cÇu ®îc cho vµo c¸c khu©n b»ng gang, sau khi ®Ó nguéi tù nhiªn t¹o ra c¸c s¶n phÈm lµ c¸c ph«i thÐp cã nhiÒu dµi ®¹t kho¶ng 1,2m , ®êng kÝnh trong 5cm.
ThÐp phÕ liÖu cã kÝch thíc phï hîp víi ph«i thÐp tiÕp tôc ®îc ®a qua c¸c lß nung, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c qu¸ tr×nh c¸n ®îc dÔ dµng. Tuú theo lo¹i s¶n phÈm t¹o ra c¸c lo¹i thÐp x©y dùng hay c¸c s¶n phÈm d©n dông mµ cã thÓ nung ë c¸c møc ®é kh¸c nhau.
§èi víi s¶n phÈm thÐp x©y dùng, thÐp v»n, thÐp tr¬n, thÐp ch÷ V…) vµ thÐp dÑt th× nguyªn liÖu ®îc ñ mÒm 30% - 70%.
§èi víi s¶n phÈm thÐp cuén th× nguyªn liÖu ®îc nung chÝnh 100%.
ThÐp sau nung ®îc ®a tíi c¸c m¸y c¸n, tuú theo lo¹i s¶n phÈm mµ kÝch thíc vµ h×nh d¹ng lç c¸n phï hîp. ë ®©y thÐp ®îc t¹o h×nh d¹ng theo yªu cÇu.
Qua c¸c bíc gia c«ng nµy, s¶n phÈm thÐp x©y dùng vµ thÐp dÑt ®· ®¹t yªu cÇu vÒ h×nh d¸ng vµ chÊt lîng, cã thÓ ®em ®i b¸n ®Ó sö dông.
ThÐp cuén sau khi c¸n ®îc ®a tíi c¸c hé rót thÐp lµm d©y buéc. Tríc khi rót thÐp, thÐp cuén ®îc hµn chËp víi nhau t¹o ®é dµi yªu cÇu.
S¶n phÈm thÐp d©y buéc cã thÓ ®îc ®a tíi c¸c hé s¶n xuÊt ®inh. ë ®©y, thÐp d©y ®îc ® qua c¸c m¸y c¾t ®inh ®Ó t¹o vµ c¾t mòi nhän. §Ó t¹o ®inh cã chÊt lîng nh trªn thÞ trêng, ®inh tõ n¸y c¾t ®îc ®a vµo c¸c thïng cã acid HNO3 vµ trÊu t¹o bÒn mÆt tr¬n vµ bãng s¸ng.
S¶n phÈm d©y d¹ng cuén m¹ kÏm ®îc t¹o ra sau khi m¹ kÏm d©y thÐp buéc, s¶n phÈm nµy phÇn lín ®îc sö dông ®Ó ®an rµo ch¾n B40 hay d©y thÐp gai, phÇn cßn l¹i ®îc sö dông lµm d©y buéc chÊt lîng cao.
Quy tr×nh m¹ kÏm thÐp d©y buéc bao gåm c¸c bíc sau:
ThÐp d©y buéc ®îc ®a vµo lß nung ®Ó gia c«ng nhiÖt.
Sau khi nung thÐp d©y buéc cøng trë nªn mÒm h¬n vµ ®îc ®a vµo hÖ thèng m¹. ë ®©y, thÐp ®îc ®a qua bÓ chøa acid H2SO4 ®Ó tÈy s¹ch rØ s¾t theo ph¶n øng:
Fe3SO4 + 4H2SO4 FeSO4 + Fe2(SO4)3 + 4H2O
ThÐp sau khi tÈy ®îc ®a qua bÓ níc + xót nguéi ®Ó röa acid råi tiÕp tôc ®a qua bÓ m¹, b»ng qu¸ tr×nh m¹ ®iÖn, kÏm trong bÓ m¹ phñ lªn bÒ mÆt thÐp theo yªu cÇu.
Tõ bÓ m¹, thÐp ®îc ®a tíi c¸c bÓ nguéi vµ cuèi cïng lµ bÓ níc nãng (50 – 700C) ®Ó cè ®Þnh bÒ mÆt kÏm vµ t¹o bÒ mÆt nh½n cho d©y thÐp.
Nh vËy, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ë lµng nghÒ §a Héi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm: s¶n xuÊt mang tÝnh thñ c«ng nhá ( s¶n xuÊt theo hé gia ®×nh ). ChÝnh v× vËy, sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt cßn bÞ h¹n chÕ: n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®«i khi cßn cha hîp lý, vµ cha s¶n xuÊt ®îc nhiÒu mÆt hµng cã chÊt lîng cao.
Ngoµi ra, do kh¶ n¨ng kinh tÕ cña hé cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn trong s¶n xuÊt sö dông nhiÒu m¸y mãc thiÕt bÞ thÕ hÖ cò, cha chó ý ®Õn vÊn ®Ò tèi u ho¸ trong s¶n xuÊt.
H¬n n÷a, sù ph©n bæ s¶n xuÊt trong c¸c xãm cßn cha ®«ng ®Òu. Quy ho¹ch s¶n xuÊt cßn mang nÆng tÝnh tù ph¸t, cha ®îc qu¶n lý.
TÊt c¶ nh÷ng dÆc ®iÓm trªn lµm t¨ng kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm m«i trêng cña c¸c chÊt th¶i tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Æc biÖt, do khu s¶n xuÊt n»m ngay trong c¸c hé gia ®×nh nªn m«i trêng sinh sèng cña nh©n d©n chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña s¶n xuÊt.
II.2. Nhu cÇu nguyªn nhiªn liÖu
Lµ mét lµng nghÒ nhng §a Héi cã mét tiÒm n¨ng s¶n xuÊt rÊt lín. §Ó ®¸p øng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, §a Héi sö dông mét lîng lín nguyªn nhiªn liÖu.
Trang thiÕt bÞ chÝnh sö dông trong s¶n xuÊt :
Nh ®· tr×nh bµy trong b¶ng, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ë §a Héi mang tÝnh thñ c«ng víi c«ng nghÖ cha ®îc hiÖn ®¹i vµ b¸n c¬ giíi. Trang thiÕt bÞ thuéc thÕ hÖ cò ®îc n©ng cÊp söa ch÷a.
Ngoµi ra, mét sè trang thiÕt bÞ trong d©y truyÒn s¶n xuÊt lµ gia c«ng chÕ t¹o.
Mét sè trang thiÕt bÞ chÝnh sö dông trong s¶n xuÊt t¹i lµng nghÒ cã thÓ ®îc liÖt kª nh sau:
Nhu cÇu nguyªn nhiªn liÖu phôc vô s¶n xuÊt cña lµng nghÒ ®a héi
TT
Nguyªn nhiªn liÖu
§¬n vÞ
Lîng tiªu thô
1
S¾t thÐp c¸c lo¹i
T/n¨m
300000
2
Than
T/n¨m
350000
3
§iÖn n¨ng
TriÖu KWh/n¨m
48 - 60
4
Níc
Lµm m¸t m¸y
M¹ kÏm
1000 m3/n¨m
1000 m3/n¨m
4500
7,2
5
DÇu (c¸n m¸y)
T/n¨m
250
6
KÏm (m¹)
Kg/n¨m
500
7
H2SO4
Kg/n¨m
94000
8
NAOH
Kg/n¨m
1000
9
C¸c lo¹i ho¸ chÊt kh¸c: HCl, HNO3,…
Ýt
Lß ®óc thÐp: C¸c hé ®óc thÐp ë §a Héi ®Òu sö dông lß ®iÖn lo¹i trung tÇn cña Trung Quèc cã c«ng suÊt tiªu thô ®iÖn 250KWh vµ ®¹t nhiÖt ®é lß 16000C víi sè lîng 20 lß. Thêi gian cho mçi mÎ ®óc lµ 2 giê víi c«ng suÊt lß trung b×nh lµ 500 kg/mÎ.
Dao c¾t thÐp: 150 chiÕc ®îc ®Æt cè ®Þnh, thuéc lo¹i trung b×nh vµ lín ®îc sö dông ®Ó c¾t c¸c lo¹i thÐp phÕ liÖu nh»m ®¶m b¶o yªu cÇu kÜ thuËt cña c¸c c«ng ®o¹n sau.
Lß nung: tæng sè lß nung ë §a Héi kho¶ng 90 chiÕc thuéc lo¹i lß nung d¹ng hép cã kÝch thíc 1,5 x 1,7 x 1m, nhiªn liÖu tiªu thô lµ than kiple d¹ng côc, nhiÖt ®é trong lß ®¹t kho¶ng 1000 - 13000C. ThÐp ®îc nung trong lß ®Õn nhiÖt ®é tõ 500 - 9000C (theo kinh nghiÖm s¶n xuÊt ) tríc khi chuyÓn sang c«ng ®o¹n c¸n ®Þnh h×nh s¶n phÈm.
Bªn c¹nh c¸c d¹ng trang thiÕt bÞ chÝnh nµy, §a Héi cßn sö dông mét sè thiÕt bÞ phô trî kh¸c nh hµn h¬i, hµn ®iÖn, c¸c bÓ m¹ tù t¹o...
NghÒ t¸i chÕ s¾t thÐp §a Héi ®· ph¸t triÓn vµ më réng kh«ng nh÷ng chØ trong ph¹m vi x· Ch©u Khª mµ cßn lan réng sang c¸c khu l©n cËn kh¸c nh Dôc Tó, §×nh B¶ng víi c«ng ®o¹n t¸i chÕ chñ yÕu lµ ®óc thÐp.
II.3. Nhu cÇu lao ®éng:
§Õn n¨m 2001, x· Ch©u Khª cã 1.358 hé s¶n xuÊt c«ng nghiÖp – tiÓu thñ c«ng nghiÖp (chiÕm 48%), trong ®ã tËp trung chñ yÕu ë lµng nghÒ §a Héi víi 97 hé s¶n xuÊt thÐp (chiÕm 71%). C¸c s¶n phÈm cña lµng nghÒ ®· vµ ®ang ®¸p øng mét phÇn ®¸ng kÓ nhu cÇu cña thÞ trêng, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho kho¶ng 3000 lao ®éng ®Þa ph¬ng vµ 1000 – 1500 lao ®éng n«ng nhµn ë c¸c vïng kh¸c tíi.
VÞ trÝ lµm viÖc cña c«ng nh©n lµ t¹i c¸c xëng s¶n xuÊt. Trªn thùc tÕ c¸c xëng nµy ®îc x©y dùng kh«ng cã quy ho¹ch vµ khong theo mét tiªu chuÈn nµo, phÇn lín lµ t¹m bî, m¸i lîp b»ng t«n hoÆc tÊm amiang. HÖ thèng chiÕu s¸ng kÐm, c¸c lo¹i m¸y, ph¬ng tiÖn vËn t¶i ph¸t ta tiÕng ån, lîng bôi vµ khÝ th¶i lín, thêng xuyªn trong c¶ khu vùc lµng nghÒ. C«ng nh©n thêng lµm viÖc theo nhu cÇu s¶n xuÊt , thêi gian lµm viÖc trung b×nh tõ 10 ®Õn 12 tiÕng trong ngµy nªn sau giê lµm viÖc c«ng nh©n thêng c¶m thÊy mÖt mái, nhÊt lµ hÇu hÕt c«ng nh©n lµm viÖc ë nguyªn trong mét t thÕ hoÆc yªu cÇu ®é tËp trung cao nh trong c¸c xëng: nÊu thÐp, c¸n thÐp, rót thÐp, m¸y c¾t…
MÆc dï m«i trêng lµm viÖc bÞ « nhiÔm vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc kh¾c nghiÖt, nhng còng chØ cã gÇn 50% sè c«ng nh©n trong lµng nghÒ dïng c¸c thiÕt bÞ b¶o hé lao ®éng. Trong c¸c xëng m¹, nhiÒu c«ng nh©n kh«ng sö dông gang tay, ñng, khÈu trang chèng ho¸ chÊt. C«ng nh©n trong c¸c xëng nÊu, c¸n, vµ rót thÐp còng chØ dïng c¸c lo¹i gang tay th« s¬. Kh«ng cã thãi quen dïng b¶o hé lao ®éng cïng víi m«i trêng lµm viÖc kh¾c nghiÖt vµ thêi gian lµm viÖc keã dµi lµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn tû lÖ c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp vµ c¸c tai n¹n lao ®éng trong lµng nghÒ.
III. HiÖn tr¹ng « nhiÔm m«i trêng:
III.1. M«i trêng kh«ng khÝ:
III.1.1 M«i trêng kh«ng khÝ khu vùc c¸c hé gia ®×nh s¶n xuÊt:
M«i trêng kh«ng khÝ t¹i c¸c khu vùc nµy ®· bÞ « nhiÔm bôi, tiÕng ån, CO, vµ « nhiÔm nhiÖt.
a) « nhiÔm bôi:
Nguån g©y ra bôi chñ yÕu lµ do c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt . Tuy nhiªn ë c¸c c«ng ®o¹n kh¸c nhau th× møc ®é « nhiÔm ph¸t sinh kh¸c nhau, trong ®ã c«ng ®o¹n ®¸ng chó ý nhÊt lµ t¹i c¸c c¬ së c¾t, c¸n, vµ c¸c c¬ së rót s¾t cuén.
Bªn c¹nh ®ã, cÇn chó ý r»ng bôi t¹i tÊt c¶ c¸c c¬ së s¶n xuÊt nµylµ lo¹i bôi s¾t vµ do tiªu chuÈn cha quy ®Þnh cô thÓ ®èi víi lo¹i bôi nµy nªn ph¶i ¸p dông tiªu chuÈn cho phÐp ®èi víi bôi l¬ löng ®Ó so s¸nh ®Þnh lîng, nh vËy ¶nh hëng thùc tÕ cña lo¹i bôi nµy ®èi víi con ngêi cã thÓ lín h¬n rÊt nhiÒu.
b). « nhiÔm khÝ CO:
KhÝ CO lµ mét trong nh÷ng khÝ « nhiÔm kh«ng khÝ chÝnh ë lµng nghÒ §a Héi. ChØ cã hµm lîng cña CO trung b×nh trong 24h lµ vît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp 2 ®Õn 3 lÇn, song hµm lîng trung b×nh mét giê chØ b»ng mét nöa tiªu chuÈn cho phÐp.
c) « nhiÔm khÝ CN:
Sè lîng c¸c c¬ së m¹ kÏm ë §a Héi kh«ng nhiÒu (4 c¬ së) song trong qu¸ tr×nh m¹ ®· g©y « nhiÔm kh«ng khÝ víi chÊt CN ë nång ®é vît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp 2 lÇn.
d) « nhiÔm tiÕng ån:
TiÕng ån lµ mét th«ng sè m«i trêng ®¸ng quan t©m t¹i lµng nghÒ §a Héi. Nguån g©y ra tiÕng ån cao vµ rÊt cao lµ c¸c c¬ së c¾t cãc vµ c¸n.
Ngoµi ra ë hÇu hÕt c¸c vÞ trÝ s¶n xuÊt tiÕng ån n»m trong kho¶ng70 - 80 dBA, ®Òu vît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp.
Bªn c¹nh t×nh tr¹ng « nhiÔm khÝ ®éc vµ tiÕng ån, c¸c khu vùc cã c¸c hé s¶n xuÊt cßn bÞ « nhiÔm nhiÖt, nhiÖt ®é kh«ng khÝ vît qu¸ nhiÖt ®é cña m«i trêng (36,50C) lµ 4 ®Õn 50C vµ ®Æc biÖt lµ ë c¸c c¬ së c¸n, c¾t cãc, c¸n s¾t dÑt. Cã nh÷ng khu vùc lµm viÖc, nhiÖt ®é lªn tíi 420C, cao h¬n tiªu chuÈn cho phÐp trªn 100C, rÊt cã h¹i ®èi víi ngêi vµ c¸c hé sinh ho¹t gÇn ®ã.
III.1.2. M«i trêng kh«ng khÝ khu vùc d©n c:
Hµm lîng h¬i khÝ ®éc trong m«i trêng kh«ng khÝ xung quanh nhá h¬n so víi khu vùc cã c¸c hé s¶n xuÊt song cã c¸c th«ng sè « nhiÔm chÝnh lµ: bôi, SO2, tiÕng ån vÉn cao h¬n so víi tiªu chuÈn cho phÐp.
KÕt qu¶ ®o ®¹c cho thÊy bôi lµ th«ng sè « nhiÔm chÝnh ®èi víi m«i trêng kh«ng khÝ xung quanh kÓ c¶ mét sè khu vùc cã Ýt ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t nh chïa lµng, vît qu¸ 2 ®Õn 3 lÇn tiªu chuÈn cho phÐp trung b×nh mét giê vµ 24h.
T¬ng tù nh trong khu vùc s¶n xuÊt, hµm lîng CO trong kh«ng khÝ vît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp trung b×nh 24h lµ tõ 1 ®Õn 2,5 lÇn, song l¹i nhá h¬n tiªu chuÈn cho phÐp trong 1h.
Hµm lîng c¸c chÊt « nhiÔm cßn l¹i nh Pb, SO2, NO2, CN, HC ®Òu thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi tiªu chuÈn cho phÐp.
TiÕng ån t¹i khu chî vµ xung quanh khu s¶n xuÊt vît tiªu chuÈn cho phÐp 15 - 20 dBA vµo kho¶ng thêi gian tõ 22 - 6h.
NhiÖt ®é kh«ng khÝ xung quanh khu vùc s¶n xuÊt cao h¬n nÒn nhiÖt chung trªn 20C
KÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy nÒn m«i trêng ®· bÞ nhiÔm bÈn bëi bôi vµ CO nhng ë møc xÊp xØ tiªu chuÈn cho phÐp, mµ nguyªn nh©n cã thÓ lµ do c¸c ho¹t ®éng giao th«ng vËn t¶i vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu vµ s¶n phÈm. Díi nh÷ng t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¸i chÕ s¾t thÐp ë lµng §a Héi , chÊt lîng kh«ng khÝ ë khu vùc ®· bÞ thay ®æi mét c¸ch ®¸ng kÓ, c¸c th«ng sè « nhiÔm ®· gia t¨ng rÊt nhiÒu (bôi: 2 - 2,3 lÇn,Pb: 1,8 - 2,5, SO2:1,8 - 3,2 lÇn, CO: 1,1 - 2,8 lÇn so víi nÒn m«i trêng xung quanh.
T.T
VÞ trÝ kh¶o s¸t
Møc ®é ån
Thêi gian
6 - 18h 18 - 22h 22 - 6h
1
C¸nh ®ång
57,6
51,6
40,3
2
Chïa
62,7
61,2
52,5
3
Chî lµng
84,9
66,9
62,5
4
C¹nh ®êng s¶n xuÊt
84,1
72,8
64,1
5
TCVN 5949 - 1995
60
55
45
TT
VÞ trÝ lÊy mÉu
ChØ tiªu
Bôi
Pb
SO2
NO2
CO
CN
HC
1 h
24 h
1 h
24 h
1 h
24 h
1 h
24 h
1 h
24 h
1 h
24 h
1 h
24 h
1
C¸nh ®ång
0,38
0,30
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Ước đầu nghiên cứu hiện trạng ô nhiễm môi trường ở làng sắt thép Đa Hội – Bắc Ninh Đề xuất việc xây dựng một mô hình phát triển bền vững cho làng nghề.DOC
