Chính sách kinh tế mới của V.I.Lênin và sự áp dụng nó ở Việt Nam

c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, th­êng xuyªn lç vèn. c«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo chiÒu réng, s¶n phÈm c«ng nghiÖp kh«ng thÓ øng dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt. SÈy ra khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi nghiªm träng. Tr­íc t×nh h×nh ®ã ®¶ng céng s¶n viÖt nam, ®éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n ®· tõng b­íc t×m tßi, nghiªn cøu ®Ó t×m ra con ®­êng ®óng ®¾n x©y dùng chñ nghÜa x· héi. NghÞ quyÕt héi nghÞ ban chÊp hµnh trung ­¬ng ®¶ng lÇn thø s¸u khãa IV lµ mèc khëi ®Çu quan träng cña qu¸ tr×nh t×m tßi, ®æi míi - c¶i c¸ch kinh tÕ viÖt nam. mÆc dï sau ®¹i héi nµy ®¶ng ta ch­a ®Ò ra ®­îc c¸c chÝnh s¸ch míi ®Ó c¶i thiÖn t×nh tr¹ng bÕ t¾c trong nÒn kinh tÕ, song nã lµ b­íc ®i ®Çu tiªn cña ®¶ng trong qu¸ tr×nh ®æi míi, høa hÑn sù thay ®æi vÒ sau nµy. §Õn ®¹i héi lÇn thø VI cña ®¶ng ®· ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, tiÕn hµnh c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt mét c¸ch phï hîp. TiÕp sau ®ã lµ héi nghÞ lÇn thø 6 ban chÊp hµnh trung ­¬ng ®¶ng khãa VI ®· tiÕn thªm mét b­íc trong viÖc nhÊt qu¸n vËn dông vµ cµng kh¼ng ®Þnh m¹nh mÏ, døt kho¸t: thùc hiÖn nhÊt qu¸n ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa, kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, gi¶ phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt trong nh©n d©n. ®ã lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn l­îc l©u dµi, cã tÝnh quy luËt tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn chñ nghÜa x· héi: “qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn s¶n xuÊt lín ë n­íc ta lµ qu¸ tr×nh chuyÓn hãa nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu tÝnh chÊt tù cÊp, tù tóc thµnh nÒn kinh tÕ hµng hãa. Chóng ta ®ang qu¶n lý cã kÕ ho¹ch mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa víi nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thêi kú qu¸ ®é. ViÖc sö dông ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Sö dông ®óng ®¾n quan hÖ hµng tiÒn lµ ®Æc tr­ng thø hai cña c¬ chÕ míi qu¶n lý kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y dùng.” (6) 6: V¨n KiÖn §H§B lÇn VI, NXB Sù ThËt 1987 tr63 ViÖc sö dông quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ ®ßi hái s¶n xuÊt ph¶i g¾n víi thÞ tr­êng, mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i so s¸nh chi phÝ víi hiÖu qu¶ , c¸c tæ chøc vµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ph¶i tù bï ®¾p chi phÝ vµ cã l·i ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng, tøc lµ ph¶i ho¹ch to¸n kinh doanh x· héi chñ nghÜa: “muèn kÕ ho¹ch hãa qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt hµng hãa, ph¶i vËn dông tæng hîp nh÷ng quy luËt ®ang t¸c ®éng lªn nÒn kinh tÕ. Trong hÖ thèng c¸c quy luËt ®ã, quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cïng víi c¸c quy luËt kinh tÕ ®Æc thï kh¸c cña chñ nghÜa x· héi ngµy cµng ®­îc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o, ®­îc vËn dông trong mét thÓ thèng nhÊt víi c¸c quy luËt cña s¶n xuÊt hµng hãa, ®Æc biÖt lµ quy luËt gi¸ trÞ, quan hÖ cung cÇu...” (7) ®¹i héi VI chØ râ n­íc ta cã n¨m thµnh phÇn kinh tÕ : kinh tÕ x· héi chñ nghÜa bao gåm khu vùc quèc doanh vµ khu vùc tËp thÓ cïng víi bé phËn kinh tÕ gia ®×nh;kinh tÕ tiÓu s¶n xuÊt hµng hãa ;kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ;kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc: kinh tÕ tù nhiªn tù cÊp tù tóc. ®ã chÝnh lµ sù vËn dông s¸ng t¹o cña ®¶ng ta vÒ c¸c thµnh ph©ng kinh tÕ trong NEP cña Lªnin vµ sù nhËn thøc vÒ qu¸ ®é tõ mét n­íc kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn ®i lªn chñ nghÜa x· héi cÇn ph¶i “b¾c cÇu trung gian”, nghÜa lµ ph¶i thùc hiÖn chñ nghÜa t­ b¶n nhµ n­íc. Sù trë l¹i nh÷ng t­ t­ëng c¬ b¶n cña Lªnin trong chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, ®Æc biÖt lµ t­ t­ëng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn,cã thÓ xem nh­ b­íc tr­ëng thµnh, b­íc ®æi míi nhËn thøc cña ®¶ng ta. ®ã lµ b­íc tr­ëng thµnh v­ît qua nhËn thøc cò mang tÝnh Êu trÜ, t¶ khuynh, chñ quan, duy ý trÝ víi hµng lo¹t nh÷ng sù c­êng ®iÖu, kú thÞ, phiÕn diÖn vµ c«ng thøc ®¬n gi¶n. tõ ®ã ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta ®i vµo ®óng quü ®¹o, ®óng quy luËt kh¸ch quan ®Ó t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn. Dùa vµo c¨n cø thùc tiÔn vµ sù ph¸t triÓn lý luËn, ®¹i héi VII cña ®¶ng ®· x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng: ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiªu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜavËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cua nhµ n­íc: “c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ c¸c c«ng cô kh¸c. 7: v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn VI, NXB sù thËt 1987,tr 64 Trong c¬ chÕ ®ã, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh, quan hÖ b×nh ®¼ng, c¹nh tranh hîp ph¸p, hîp t¸c vµ liªn doanh tù nguyÖn: thÞ tr­êng cã vai trß trùc tiÕp h­íng dÉn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ lùa chän lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ ph­¬ng ¸n tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶: nhµ n­íc qu¶n lý kinh tÕ nh»m ®Þnh h­íng, dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. kiÓm so¸t chÆt chÏ vµ sö lý c¸c ho¹t ®éng vi ph¹m ph¸p luËt trong ho¹t ®éng kinh tÕ, bao ®¶m hµi hßa sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi” (8) §ång thêi “tõng b­íc h×nh thµnh vµ më réng ®ång bé c¸c thÞ tr­êng hµng tiªu dïng, t­ liÖu s¶n xuÊt, dÞch vô, thÞ tr­êng vèn vµ tiÒn tÖ,thÞ tr­êng ngo¹i hèi, thÞ tr­êng søc lao ®éng... ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc thu hót vèn vµ ®¶m b¶o chu chuyÓn vèn nhanh. X©y dùng thÝ ®iÓm thÞ tr­êng chøng kho¸n nÕu cã ®iÒu kiÖn” (9) tõ thùc tiÔn 10 n¨m ®æi míi (1986-1996) §¹i Héi VIII kh¼ng ®Þnh: “ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kh«ng thÓ t¸ch rêi víi viÖc x©y dùng ®ång bé vµ vËn dông cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. C¬ chÕ thÞ tr­êng ®· ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc to lín ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nã ch¼ng nh÷ng kh«ng ®èi lËp mµ cßn lµ nh©n tè kh¸ch quan cÇn thiÕt cña viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa” (10) bªn c¹nh viÖc sö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng, cÇn t¹o lËp ®ång bé c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng bao gåm: ph¸t triÓn m¹nh thÞ tr­êng hµng hãa vµ dÞch vô : tæ chøc qu¶n lý vµ h­íng dÉn tèt viÖc thuª m­ín vµ sö dông lao ®éng: qu¶n lý chÆt chÏ ®Êt ®ai vµ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n: x©y dùng thÞ tr­êng vèn tõng b­íc h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n. 8 :v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI,NXB sù thËt, 1991,tr66,679 9:S§D tr69 10 :v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII,NXB ST,1996, tr26 §¹i héi VIII chØ ra n­íc ta cã n¨m thµnh phÇn kinh tÕ: kinh tÕ nhµ n­íc ;kinh tÕ hîp t¸c mµ nßng cèt lµ hîp t¸c x·;kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc;kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ ;kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. ®¶ng ta tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vµ ph¸t triÓn t­ t­ëng cña Lªnin vÒ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong chÝnh s¸ch kinh tÕ míi vµo thùc tiÔn viÖt nam. ®¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh mét sè nhËn thøc vÒ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi nh­ sau. S¶n xuÊt hµng hãa kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x· héi, mµ lµ thµnh tùu cña ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan, cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ c¶ khi chñ nghÜa x· héi ®­îc x©y dùng Trong nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta, thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ mét thÓ thèng nhÊt víi nhiÒu lùc l­îng tham gia s¶n xuÊt vµ l­u th«ng, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. thÞ tr­êng trong n­íc g¾n víi thÞ tr­êng thÕ giíi thÞ tr­êng võa lµ c¨n cø võa lµ ®èi t­îng cña kÕ ho¹ch. KÕ ho¹ch chñ yÕu mang tÝnh ®Þnh h­íng ®Æc biÖt quan träng trªn b×nh diÖn vÜ m«. thÞ tr­êng cã vai trß trùc tiÕp h­íng dÉn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ lùa chän lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ ph­¬ng ¸n tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. TiÕp tôc vËn dông vµ ph¸t triÓn t­ t­ëng cña Lªnin trong NEP, ®¹i héi IX ®· kh¸i qu¸t t×nh h×nh kinh tÕ n­íc ta: “®¶ng vµ nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa” (11) ®¹i héi IX ®· x¸c ®Þnh n­íc ta cã s¸u thµnh phÇn kinh tÕ : kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ,kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc,kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. .11: v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, NXB chÝnh trÞ quèc gia, 2001, tr100,101 §¹i Héi IX cña ®¶ng ®· bæ sung, hoµn thiÖn nhiÒu quan ®iÓm vÒ c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ h×nh thµnh ®Þnh h­íng chiÕn l­îc c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa. V¨n kiÖn ®¹i héi ®Ò ra yªu cÇu tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa , hiÖn ®¹i hãa “rót ng¾n thêi gian”, nhÊn m¹nh ®Õn tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, tõng b­íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc . trong bèi c¶nh trong n­íc vµ quèc tÕ míi, §¹i Héi IX ®· nhÊn m¹nh quan ®iÓm ph¸t triÓn lµ: 1-ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ ,bÒn v÷ng. t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. 2- coi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nhiÖm vô trung t©m, x©y dùng ®ång bé nÒn t¶ng cho mét n­íc c«ng nghiÖp lµ yªu cÇu cÊp b¸ch. 3- ®©û m¹nh c«ng cuéc ®æi míi t¹o ®éng lùc ph¸t huy vµ gi¶i phãng mäi nguån lùc. 4- g¾n chÆt viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ víi chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 5- kÕt hîp chÆt chÏ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi víi quèc phßng an ninh §ång thêi trong nghÞ quyÕt còng ®Ò cao vai trß cña gi¸o dôc ®µo t¹o vµ khoa häc c«ng nghÖ lµ nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cña c«ng nhiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa: ®Èy nhanh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ nhiÖm vô lín vµ cÊp thiÕt cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. NhËn thøc vÒ c«ng nghiÖp hãa vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ còng tõng b­íc thay ®æi vµ ®ã lµ c¬ së ®Ó cã nh÷ng hµnh ®éng ®óng ®¾n trong thùc tiÔn. NhËn thøc vµ hµnh ®éng trong viÖc t¹o ra chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã hiÖu qu¶, cã sù c¹nh tranh cao trong ®iÒu kiÖn chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ hiÖn nay cã ý nghÜa rÊt quan träng. Trong ph©n tÝch vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, chóng ta cÇn xen xÐt theo nhiÒu gi¸c ®é kh¸c nhau nh­ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, vïng kinh tÕ , c¬ cÊu lao ®éng..... vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn n¨ng xuÊt lao ®éng, ®Õn søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn c¬ së tiÕp cËn thÞ tr­êng, øng dông khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc... trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tõ ®ã lµm râ nh÷ng b­íc tiÕn ®· ®¹t ®­îc trong ®æi míi nhËn thøc, t­ duy vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phôc vô c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa trong ®iÒu kiÖn ngµy nay vµ nh÷ng tiÕn bé thùc tÕ ®· ®¹t ®­îc trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n­íc ta. Nh÷ng chuyÓn biÕn nhËn thøc trong chñ tr­¬ng vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã thÓ t¹m tãm l­îc trong 10 quan ®iÓm lµ: 1. Quan ®iÓm nÒn t¶ng vÒ x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. §©y lµ quan quan träng nhÊt vµ lµ quan ®iÓm nÒn t¶ng ®­îc tõng b­íc h×nh thµnh vµ trë thµnh quan ®iÓm chÝnh thøc tõ ®¹i héi IX cña ®¶ng. Tõ t­ duy vÒ nÒn kinh tÕ cã kÕ ho¹ch, mäi ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt n­íc ®­îc kÕ ho¹ch hãa tõ mét trung t©m, tõng b­íc chuyÓn sang quan ®iÓm vÒ kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®i ®«i v¬i t¨ng c­êng vai trß cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, vµ nay lµ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. ®ã lµ b­íc tiÕn dµi vµ rÊt ®óng ®¾n, ®­îc ®¶ng ta ®­a thµnh chñ tr­¬ng chÝnh thøc. Nh­ vËy lµ, lóc nµy chóng ta quan t©m ®Õn s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng cña x· héi, dï ®ã lµ thÞ tr­êng trong n­íc hay thÞ tr­êng quèc tÕ, chø kh«ng chØ lo s¶n xuÊt nh÷ng g× cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc, b»ng bÊt kú gi¸ nµo vµ b¾t nhµ n­íc t×m ®Çu ra cho s¶n phÈm. YÕu tè thÞ tr­êng vµ nhu cÇu cña thÞ tr­êng ®· trë thµnh yÕu tè khëi ®Çu cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Ph¹m vi cña thÞ tr­êng còng ®­îc më réng tõ thÞ tr­êng néi ®Þa sang xem xÐt c¶ thÞ tr­êng thÕ giíi vµ khu vùc trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ ngµy cµng s©u. ®¹i héi IX còng ®Ò ra nhiÖm vô quan träng vÒ g¾n con ®­êng c«ng nghiÖp hãa víi ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ h×nh thµnh thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. ChÝnh nh÷ng chuyÓn ®æi trong t­ duy kinh tÕ nh­ vËy ®· chØ ®¹o viÖc x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng, lµm cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cã hiÖu qu¶ cao, cã søc c¹nh tranh ngµy cµng lín trªn thÞ tr­êng. Quan ®iÓm vÒ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ph¶i g¾n víi c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi, khuyÕn khÝch lµm rµu chÝnh ®¸ng trong ph¸p luËt, ®ång thêi hç trî ng­êi d©n tho¸t nghÌo, b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 2. Quan ®iÓm toµn diÖn h¬n vÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trong c«ng nghiÖp hãa. Kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu chØ cã thÓ tiÕn hµnh b»ng c¸ch tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, t¨ng tr­ëng nhanh gi¸ trÞ gia t¨ng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, t¹o ra sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh, lµm cho “phong c¸ch s¶n xuÊt c«ng nghiÖp” tr¬ thµnh phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ. HiÖn nay n­íc ta cã quy m« tæng s¶n phÈm quèc néi GDP n¨m 2003 theo tØ gi¸ chÝnh thøc t­¬ng ®­¬ng kho¶ng gÇn 40 tû USD, nh­ng møc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cßn thÊp, chØ t­¬ng ®­¬ng ch­a tíi 500USD/ng­êi, thÊp h¬n nhiÒu so víi GDP b×nh qu©n 2 n¨m tr­íc cña c¸c n­íc ASIAN lµ h¬n 2000USD/ng­êi, MALAISIA lµ h¬n 4000USD/ngõ¬i... nh­ vËy, nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ ®­îc chóng ta nãi nhiÒu tõ 10 n¨m tr­íc ®Õn nay vÉn cßn rÊt lín. §Ó kh¾c phôc nguy c¬ nµy, con ®­êng duy nhÊt lµ ph¶i t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng. Chóng ta ®· duy tr× møc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao nhÊt cã thÓ ®èi víi khu vùc n«ng l©m, ng­ nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n, n¬i cã 75% d©n sè sinh sèng vµ 60% lao ®éng ®ang lµm viÖc, ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc, nh­ng tèc ®é b×nh qu©n trong dµi h¹n chØ cã thÓ ®¹t trªn d­íi 5% n¨m nh­ nh÷ng n¨m qua do cã nh÷ng h¹n chÕ vÒ giíi h¹n sinh häc. VËy con ®­êng t¨ng tr­ëng nhanh cßn ph¶i dùa vµo nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, c¸c ngµnh cã ®iÒu kiÖn ®¹t møc t¨ng tr­ëng kh«ng chØ do yÕu tè ®Çu vµo mµ lµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ, cã thÓ ®¹t møc t¨ng tr­ëng hai ch÷ sè. Tuy nhiªn, trong quan niÖm tr­íc ®©y, t­¬ng øng víi s¬ ®å gi¶ ®Þnh nÒn kinh tÕ “kh«ng cã ngo¹i th­¬ng” ,chóng ta cho r»ng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng (tr­íc hÕt lµ s¾t thÐp, xi m¨ng, nguyªn liÖu c¬ b¶n, ®iÖn, hãa chÊt, c«ng nghiÖp c¬ khÝ...) ®¶m b¶o chñ ®éng c¸c nguån nguyªn liÖu c¬ b¶n. T­ duy nµy cã thÓ ®óng trong ®iÒu kiÖn bÞ bao v©y kinh tÕ, nh­ng l¹i duy tr× ngay c¶ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ nªn ®· dÉn tíi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng kh«ng hiÖu qu¶, do kh«ng g¾n ngay tõ ®Çu víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ, víi khu vùc dÞch vô vµ n«ng nghiÖp vµ nhÊt lµ kh«ng c©n nh¾c ®Çy ®ñ lîi thÕ so s¸nh trªn b×nh diÖn thÞ tr­êng réng lín h¬n tõng quèc gia riªng lÎ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ ®ang ®i vµo chiÒu s©u. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi, chóng ta ®· tõng b­íc chuyÓn ®æi t­ duy h­íng vµo ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ g¾n bã víi thÞ tr­êng, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ søc c¹nh tranh. Nh­ vËy, ®Õn l­ît nã, chóng ta ph¶i lùa chän nh÷ng ngµnh hµng nµo, nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô nµo cã thÓ ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc, nhê ®ã t¹o ra b­íc ®ét ph¸ trong tèc ®é ph¸t triÓn ®Ó l«i kÐo c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, vïng kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. §ã lµ c¬ së ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, ®¹t quy m« ®ñ lín thÝch øng cña nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp hãa,trong ®ã tû träng cña ngµnh n«ng nghiÖp tõng b­íc gi¶m xuèng trªn c¬ së Sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh kinh tÕ cã hiÖu qu¶. Nh­ vËy, ngay t¹i n«ng th«n, cÇn chuyÓn tõ kinh tÕ thuÇn n«ng sang ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, trong khi b¶n th©n n«ng nghiÖp vÉn ®­îc ph¸t triÓn ®a d¹ng h¬n, b¶o ®¶m an ninh l­¬ng thùc, vµ g¾n kÕt víi viÖc víi viÖc cung øng nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ cho xuÊt khÈu. ®©y lµ c¸c t­ duy ®­îc h×nh thµnh ngµy cµng râ tõ thùc tÕ cña c«ng nghiÖp c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc. Liªn quan ®Õn c¬ cÊu ngµnh, trong mét thêi gian dµi, nhiÒu ng­êi coi “khu vùc dÞch vô” lµ khu vùc “¨n theo”, chØ lµm nhiÖm vô “ph©n phèi l¹i” nªn coi nhÑ trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn. GÇn ®©y tuy ®· cã chuyÓn biÕn nhiÒu trong nhËn thøc nh­ng l¹i thiÕu nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh dÞch vô cao cÊp, dÞch vô thu nhiÒu gi¸ trÞ gia t¨ng nh­ viÔn th«ng, tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, t­ vÊn, khoa häc c«ng nghÖ... ®ã còng lµ bµi häc cÇn rót kinh nghiÖm. Do thiÕu c¸c gi¶i ph¸p tèt trong ph¸t triÓn kinh tÕ m©y n¨m gÇn ®©y, nhÊt lµ thiÕu gØai ph¸p ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô, tû träng cña khu vùc dÞch vô ®ang bÞ h¹ thÊp ®i do tèc ®é t¨ng tr­ëng khu vùc nµy thÊp h¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng nãi chung. Cuèi cïng lµ lµm chi phÝ s¶n xuÊt c¸c ngµnh kh¸c t¨ng lªn, lµm gi¶m hiÖu qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. 3. Quan ®iÓm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu vïng ®Ó ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh vµ h¹n chÕ c¸c bÊt lîi so s¸nh. Cïng víi c¬ cÊu ngµnh, chóng ta còng ®· cã quan ®iÓm ngµy cµng râ, quan t©m ®óng møc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu vïng, lµm cho c¶ ®Êt n­íc ph¸t triÓn, ph¸t huy ®­îc c¸c lîi thÕ so s¸nh vµ h¹n chÕ ®­îc bÊt lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng. Tõ ®¹i héi VII, trong v¨n kiÖn ®¹i héi còng nh­ c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, chóng ta ®· chó ý ®óng møc, nªu râ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña c¸c vïng vµ liªn kÕt víi nhau trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thèng nhÊt. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· cho phÐp ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c vïng g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, lµm cho ®Êt n­íc chuyÓn m¹nh theo h­íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tuy nhiªn, khi ®ông ch¹m ®Õn viÖc sö lý c¸c quan hÖ c©n ®èi liªn ngµnh, liªn vïng cô thÓ th× l¹i gÆp ngay nh÷ng sù kh¸c biÖt vÒ t­ duy. Thùc tÕ, cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh gi÷a quan ®iÓm “ c«ng b»ng” vµ “ cµo b»ng”. ViÖc ph¸t triÓn c¸c khu vùc ®éng lùc ( bao gåm c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm) nªn cã nh÷ng ­u tiªn nµo vµ møc ®é nµo, trong khi c¸c gi¶i ph¸p ­u tiªn lo¹i h×nh nµo vµ c¸c møc nµo cho c¸c vïng nghÌo, vïng khã, vïng x©u, vïng xa, vïng c¨n cø ®Ó kh«ng t¹o ra kho¶ng c¸ch giÇu nghÌo qu¸ lín vÉn lµ mét c©u hái cÇn ®­îc nghiªn cøu vµ gi¶i ®¸p thÊu ®¸o h¬n n÷a. quan ®iÓm vµ kinh nghiÖm xö lý kiªn ®Þnh vµ cã lé tr×nh quan hÖ ph¸t triÓn vïng ven biÓn vµ vïng t©y cña trung quèc còng rÊt ®¸ng quan t©m, mÆc dï n­íc b¹n cho ®Õn nay vÉn ch­a gi¶i quyÕt hoµn h¶o vÊn ®Ò quan träng vµ còng rÊt phøc t¹p nµy. MÆc dï ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶, nh­ng vÊn ®Ò lµ lªn dµnh bao nhiªu nguån lùc, lé tr×nh thÕ nµo ®Ó cã thÓ kh¬i dËy c¸c nguån lùc vµ lîi thÕ so s¸nh cña c¸c vïng ®i tr­íc ( nh­ c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm), t¨ng nhanh tiÒm lùc kinh tÕ cña ®Êt n­íc, mµ vÉn cã ®ñ lùc vµ chÝnh s¸ch trùc tiÕp hç trî c¸c vïng khã kh¨n, c¸c vïng n«ng th«n, kh«ng ®Ó x¶y ra c¸c mÊt c©n ®èi vïng qua lín, mÊt c©n ®èi thµnh thÞ n«ng th«n, cã thÓ dÉn ®Õn n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò x· héi phøc t¹p. gÇn ®©y, t×nh tr¹ng tù t¹o ra c¸c “ c¬ chÕ riªng” cña nhiÒu ®Þa ph­¬ng cã xu h­íng ®i qu¸ xa khung chÝnh s¸ch chung, cã thÓ t¹o ra sù t¨ng tr­ëng nhÊt thêi ë ®Þa ph­¬ng, nh­ng l¹i g©y sù phøc t¹p chung l©u dµi. cã lÏ mét phÇn còng lµ ch­a qu¸n triÖt vµ vËn dông sinh ®éng c¸c quan ®iÓm vÒ chuyÓn ®æi vµ ph¸t triÓn c¬ c¸u kinh tÕ vïng trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. 4. Quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. Trong mét x· héi mµ d©n c­ n«ng th«n vµ lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm ®¹i ®a sè bé phËn th× viÖc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ph¶i diÔn ra cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc thï. Víi c¸c chÝnh s¸ch míi trong n«ng nghiÖp, x©y dùng n«ng th«n míi, thi hµnh luËt ®Êt ®ai, luËt hîp t¸c x· ( söa ®æi ), ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i... t¹o ra nÒn t¶ng cho kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cã nhiÒu chyÓn biÕn lín, gãp phÇn lµm cho kinh tÕ n­íc ta æn ®Þnh. §¶ng ta ®Æt vÊn ®Ò c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ mét nhiÖm vô rÊt quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Mét khi ch­a t¹o ra ®­îc chuyÓn biÕn cña khu vùc kinh tÕ nµy th× ch­a thÓ nãi ®· hoµn thµnh nhiÖm vô vÒ c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Do ®ã, ®· cã chñ tr­¬ng ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng, l©m, ng­ nghiªp, h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh, c¬ cÊu c©y trång hîp lý, cã s¶n phÈm hµng hãa nhiÒu vÒ sè l­îng tèt vÒ chÊt l­îng. Tuy nhiªn, nhiÖm vô nµy cßn rÊt nÆng nÒ khi n¨m 2003 khu vùc n«ng, l©m, ng­ nghiÖp míi t¹o ra kho¶ng 132 ngh×n tû ®ång gi¸ trÞ ra t¨ng víi h¬n 25 triÖu lao ®éng trong ngµnh. Nh­ vËy, n¨ng xuÊt lao ®éng míi chØ kho¶ng 5 triÖu ®ång/ ng­êi. Do ®ã, nÕu ph¶i nu«i d­ìng thªm mét ng­êi th× b×nh qu©n thu nhËp cña ng­êi d©n sèng b»ng nghÒ n«ng ®¹t rÊt thÊp. NÕu nãi réng ra c¶ c¸c ngµnh nghÒ kh¸c trong n«ng th«n ( bao gåm c¶ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong n«ng th«n ) th× thu nhËp thùc tÕ cña ng­êi d©n n«ng th«n cßn rÊt khiªm tèn, kh¶ n¨ng tÝch lòy vèn cho c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa lµ rÊt thÊp. Trong khi ®ã, c¬ së h¹ tÇng dï ®· ®­îc c¶i thiÖn song cßn rÊt thÊp so víi yªu cÇu c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n. ®ã lµ ch­a kÓ ®Õn ®« thÞ hãa nhanh sÏ lµm ¶nh h­ëng ®Õn c¸c hé n«ng d©n ven ®«, lµm cho hä mÊt ruéng nh­ng ch­a kÞp chuyÓn ®æi ngµnh nghÒ vµ rÌn luyÖn trong kinh doanh. Tõ ®ã, cã thÓ n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò x· héi kh«ng nhá. 5. Quan ®iÓm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng Trong nghÞ quyÕt ®¹i héi VIII cña ®¶ng ( 1996) ®· nªu nhiÖm vô c«ng nghiÖp hãa, g¾n ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu GDP vµ c¬ cÊu lao ®éng. T¹i ®¹i héi, lÇn ®Çu tiªn ®· nªu ra nhiÖm vô cô thÓ vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu GDP vµ c¬ cÊu lao ®éng trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa. ®©y lµ vÊn ®Ò quan träng khi ViÖt Vam lµ mét n­íc n«ng nghiÖp tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa víi ®¹i bé phËn lµ lao ®éng ë n«ng th«n vµ 60% lµm n«ng, l©m, ng­ nghiÖp. Tõ §¹i héi VIII cña ®¶ng, vÊn ®Ò c«ng nghiÖp hãa n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®­îc ®Æt ra vµ ®· nªu thµnh môc tiªu vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lµ gi¶m tû träng lao ®éng thuÇn n«ng, cã n¨ng xuÊt thÊp sang lao ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cã n¨ng xuÊt cao h¬n. mét bé phËn cã thÓ chuyÓn ra thµnh thÞ vµ mét bé phËn tuy tiÕp tôc ë n«ng th«n nh­ng chuyÓn lµm c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp. Nh­ vËy, kh¸i niÖm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõng b­íc ®· ®­îc quan niÖm tæng qu¸t h¬n, c¶ vÒ kinh tÕ, ph©n bè lao ®éng vµ sö dông vèn ®Çu t­. Tuy nhiªn, khi ®éng ch¹m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò thùc tÕ th× thÊy cã nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ch­a ®­îc gi¶i quyÕt tháa ®¸ng. lao ®éng t¨ng thªm kh«ng cã ®iÒu kiÖn chuyÓn ra thµnh thÞ ®· ë l¹i n«ng th«n nh­ng l¹i chia nhau nh÷ng c«ng viÖc Ýt ái, n¨ng xuÊt thÊp, chø ch­a ph¶i lµ ph©n c«ng lao ®éng víi quy m« lín, t¹o ra n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng thªm. VÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè lao ®äng t¨ng thªm mçi n¨m 1,5 triÖu lao ®éng cã liªn quan ®Õn kh«ng chØ ph¸t triÓn khu vùc n«ng nghiÖp mµ lµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp nhá võa, kh«ng cÇn ngay nhiÒu vèn, chñ yÕu lµ khu vùc d©n doanh nh­ng ch­a ®­îc nhËn thøc ®óng vµ lµm triÖt ®Ó. Tuy c¸c vÊn ®Ò vÒ thÞ tr­êng lao ®éng, vÒ viÖc t¹o nguån nh©n lùc ®ang ngµy cµng ®­îc nhËn thøc ®óng ®¾n h¬n, nh­ng nh÷ng chuyÓn biÕn trong hµnh ®éng cßn nhiÒu h¹n chÕ. 6. Quan ®iÓm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng lµ cÇn cã vèn ®Ó ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn ®æi míi, ®Êt n­íc cã møc tÝch lòy ngµy cµng cao, ®¹t tíi 30% GDP vµ chiÕm 70% tæng nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn. Nh­ng c¬ cÊu vèn cÇn cã sù chuyÓn dÞch c¶ vÒ nhiÒu ph­¬ng diÖn nh­ vÒ mÆt huy ®éng vµ sö dông. Trong mét thêi gian dµi, ®Çu t­ chØ ®­îc hiÓu lµ ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n tõ ng©n s¸ch, cßn lóc nµy chóng ta ®· bao qu¸t c¬ cÊu vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn tõ mäi nguån vèn ®Çu t­ nh­ ®Çu t­ c«ng céng ( bao gåm ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch, tÝn dông ®Çu t­, ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã vèn ban ®Çu tõ ng©n s¸ch), ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ ngoµi n­íc vµ ®Çu t­ cña c¸c khu vùc d©n c­ nãi chung. Do ®ã, trong c¬ cÊu kinh tÕ, mét thêi gian kh¸ dµi, chóng ta còng tù trãi buéc vµo huy ®éng c¸c nguån vèn cã nguån gèc ng©n s¸ch, lµm t¨ng thªm t­ t­ëng û l¹i g©y khã kh¨n cho viÖc huy ®éng nguån vèn ®Çu t­ ngoµi c«ng céng. Ngµy nay tuy ®· huy ®éng tíi gÇn 36% GDP cho ®Çu t­ ph¸t triÓn nh­ng ®Õn 55% vÉn dùa vµo ®Çu t­ c«ng vµ chñ yÕu dµnh cho doanh nghiÖp nhµ n­íc ( kÓ c¶ kho¶n vay tÝn dông ­u ®·i ). §Êy lµ ch­a kÓ ®Õn gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ c¸c ­u ®·i kh¸c còng ch­a ®­îc sö dông vµ vµ huy ®éng cã hiÖu qu¶. ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®­îc triÓn khai tõ ®æi míi c¸c luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc vµ nhÊt lµ sau khi cã luËt ®Çu t­ doanh nghiÖp ®· cã t¸c ®éng ®Èy m¹nh c¸c kªnh thu hót vèn ngoµi nhµ n­íc. ®Æc biÖt nghÞ quyªt Trung ­¬ng 9 (khãa IX, 2004 ) ®ang më ra c¬ héi míi ®Ó thu hót m¹nh mÏ c¸c kho¶n ®Çu t­ t­ nh©n trong n­íc vµ ngoµi n­íc, t¨ng c­êng hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­ c«ng trªn c¬ së ®Èy m¹nh cæ phÇn hãa. Trong khi nhÊn m¹nh vai trß quan träng bËc nhÊt cña tÝch lòy néi bé nÒn kinh tÕ, chóng ta coi vèn trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh, vèn bªn ngoµi lµ quan träng. §¹i héi lÇn thø IX cña ®¶ng ®· nªu râ nhiÖm vô ph¶i kÕt hîp hai lo¹i nguån lùc nµy trong mét thÓ thèng nhÊt ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn. VÊn ®Ò quan hÖ néi lùc, ngo¹i lùc cßn ch­a ®­îc nhËn thøc ®Çy ®ñ, thµnh ra cã lóc nhÊn m¹nh kh©u nµy kh©u kh¸c, thËm chÝ dÉn tíi quan ®iÓm cã phÇn ®èi lËp nh©n tè trong n­íc vµ nh©n tè bªn ngoµi qu¸ møc. Nh÷ng nhËn thøc míi ®ang thæi mét luång sinh khÝ míi, víi chñ tr­¬ng x©y dùng luËt ®Çu t­ chung cho c¸c lo¹i nguån vèn. ®ã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ cã hiÖu qu¶, cã søc c¹nh tranh lín. 7. Quan ®iÓm vÒ c¬ cÊu kinh tÕ g¾n liÒn víi sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ®an xen cña c¸c h×nh thøc së h÷u. C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa lµ sù nghiÖp cña toµn d©n, cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ víi sù ®an xen c¸c quan hÖ së h÷u. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Õn viÖc t¹o ra n¨ng xuÊt lao ®éng ngµy cµng cao. Tr­íc ®æi míi, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ chiÕm tuyÖt ®èi nguån vèn vµ c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i, nh­ng ho¹t ®éng thiÕu hiÖu qu¶, do thiÕu ®éng lùc kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn, nhÊt lµ ®éng lùc khuyÕn khÝch vËt chÊt. Trong khi ®ã, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh ch­a ®­îc t¹o c¬ chÕ thÝch hîp ®Ó ph¸t triÓn. Mét thùc tÕ lµ, khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc n¾m gi÷ phÇn quan träng cña c¸c nguån lùc vÒ ®Êt ®ai, tµi s¶n vµ vèn ®Çu t­, nh­ng l¹i chØ thu hót d­íi 10% lao ®éng vµ n¨ng xuÊt lao ®éng kh«ng cao. chØ riªng c¸c n«ng tr­êng quèc doanh ®ang qu¶n lý h¬n 4 triÖu ha ®Êt ®ai nh­ng cña c¶i lµm ra rÊt khiªm tèn. Trong khi ®ã, trªn thùc tÕ nhu cÇu gi¶i quyÕt viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng rÊt cÊp b¸ch ®ßi hái cã chÝnh s¸ch tháa ®¸ng ph¸t huy mäi nguån lùc cßn tiÒm tµng trong x· héi, kh¬i dËy mäi nguån lùc cña d©n téc vµ thêi ®¹i. Tõ khi ®æi míi, tiÕn hµnh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, sù tham gia cña khu vùc kinh tÕ nãi chung ®· gãp phÇn quan träng vµo sù ph¸t triÓn chung ®· lµm chuyÓn ®æi nhËn thøc vÒ sù tham gia b×nh ®¼ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, nhÊt lµ ë n«ng th«n, víi c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa trong khu vùc dÞch vô. Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, ®a së h÷u lµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®· ®­îc tõng b­íc th¸o gì. ChØ riªng khu vùc ngoµi kinh tÕ nhµ n­íc vµ hîp t¸c x· ®· thu hót 90% lao ®éng x· héi vµ lµm ra trªn 60% GDP ®· ph¶n ¸nh ®óng ®¾n chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ ngoµi nhµ n­íc, bao gåm c¶ khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. NghÞ quyÕt ®¹i héi IX cña ®¶ng ®· coi bé phËn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ mét bé phËn hîp thµnh cña nÒn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng chuyÓn biÕn nhËn thøc quan träng nhÊt thêi gian gÇn ®©y lµ viÖc thi hµnh luËt doanh nghiÖp tõ n¨m 2000 vµ t­ t­ëng chØ ®¹o cña nghÞ quyÕt trung ­¬ng 9 (khãa IX) vÒ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc tù do ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ quy m« trong khu«n khæ ph¸p luËt, c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc còng cã thÓ ®­îc cæ phÇn hãa c¶ trong c¸c ngµnh hµng quan träng nh­ : ng©n hµng, b¶o hiÓm, viÔn th«ng, vËn t¶i biÓn.... ®Ó kinh tÕ quèc gia ph¸t triÓn thªm n¨ng ®éng. ®ã lµ nh÷ng b­íc ®æi míi t­ duy rÊt quan träng, më ®­êng cho c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ ®a r¹ng thªm. 8. Quan ®iÓm vÒ c¬ cÊu khoa häc c«ng nghÖ trong ph¸t triÓn vµ tõng b­íc x©y dùng kinh tÕ tri thøc. ChuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ cã liªn quan chÆt chÏ tíi viÖc ®­a nhanh tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ vµo trong kinh tÕ. C¸c chØ tiªu vÒ lao ®éng qua ®µo t¹o, vÒ ®æi míi c«ng nghÖ... ch¼ng nh÷ng ch­a ®­îc nhËn thøc ®Çy ®ñ mµ quan ®iÓm sö lý cô thÓ, viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh còng rÊt kh¸c nhau. chÝnh v× nhËn thøc ch­a thèng nhÊt nªn trong hµnh ®éng ch­a nhÊn m¹nh ®óng møc vÒ viÖc ®­a vµo sö dông c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ míi, kÓ c¶ c«ng nghÖ qu¶n lý míi trong nÒn kinh tÕ. Do ®ã, t¸c ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®Çu ®µn, vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi c«ng nghÖ míi, c«ng nghÖ cao ch­a ®­îc ®Æt ®óng tÇm lµm ¶nh h­ëng tíi viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ. ViÖc kiÓm so¸t chÊt l­îng hµng hãa xuÊt khÈu còng ®ang lµ mét kh©u ph¶n ¸nh nhËn thøc ch­a qu¸n triÖt s©u ®Õn mäi ngµnh mäi cÊp. Trªn thùc tÕ, do søc Ðp cña thÞ tr­êng, nhiÒu doanh nghiÖp ngµy cµng chó ý ®Õn viÖc tiÕop nhËn, chuyÓn giao c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, nh­ng c¬ chÕ qu¶n lý ch­a chó träng ®Çy ®ñ ®Õn vÊn ®Ò quan träng nµy. Tuy nhiªn nhËn thøc ch­a chuyÓn ®æi còng lµm cho viÖc tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ, x©y dùng c¸c khu c«ng nghÖ cao, øng dông c«ng nghÖ míi vv... ch­a ®­îc ®óng tÇm trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, do nhËn thøc ch­a thèng nhÊt nªn ch­a ®Çu t­ ®ñ cho c«ng nghÖ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng, do ®ã tû lÖ thÊt tho¸t ®iÖn n¨ng nªn ®Õn trªn d­íi 14%-15%, lín gÊp 1,5-2 lÇn so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i g¾n víi hiÖn ®¹i hãa, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. §ã lµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa rót ng¾n theo h­íng hiÖn ®¹i. ph¸t triÓn kh«ng chØ lµ t¨ng tr­ëng vÒ quy m« ®¬n thuÇn mµ cßn bao gåm c¶ chuyÓn biÕn vÒ chÊt l­îng. Do ®ã, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ dùa trªn nh÷ng thµnh tùu cña trÝ tuÖ, kinh tÕ dùa trªn tri thøc lµ rÊt cÇn thiÕt. ®Ó ®¹t ®Õn kinh tÕ tri thøc cÇn ph¶i cã c¸ch tiÕp cËn tæng hîp ®Ó t¹o ra sù ph¸t triÓn t¨ng tèc, t¹o ra nh÷ng céng h­ëng cña nh÷ng ®æi míi cña d©n téc vµ thêi ®¹i. tuy nhiªn, trong thùc tÕ cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ trong nhËn thøc. Ch¼ng h¹n chóng ta quan t©m ®Õn t¨ng nhanh gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu nh­ng ch­a kiÓm so¸t chÆt chÏ tû lÖ xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ t¸c, s¶n phÈm c«ng nghÖ cao. Nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn nµy cÇn ®­îc tæng kÕt ®Ó gãp phÇn hoµn thiÖn t­ duy ph¸t triÓn. 9. Quan ®iÓm vÒ c¬ cÊu kinh tÕ më. Trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu hãa, thÞ tr­êng kh«ng chØ bã hÑp trong tõng n­íc riªng lÎ. Ngay nh÷ng n­íc lín nh­ hoa kú còng kh«ng thÓ nµo kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng nh©n tè cña thÞ tr­êng quèc tÕ vµ cuéc khñng ho¶ng dÇu má n¨m 1973 ®· lµ mét bµi häc cho nhiÒu n­íc. ®Ó tËn dông nh÷ng lîi thÕ më ra do “ quy m« thÞ tr­êng”, cÇn tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa h­íng vÒ xuÊt khÈu. chÝnh tõ nhËn thøc nµy mµ chóng ta ®· ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ lÊy xuÊt khÈu lµm ®ßn bÈy ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, lµm cho kinh tÕ chñ ®éng héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi. Nh­ vËy, trong chØ ®¹o, kinh tÕ kh«ng chØ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña 80 triÖu d©n viÖt nam mµ lµ ph¶i më ra thÞ tr­êng 500 triÖu d©n ®«ng nam ¸, thÞ tr­êng cña 2 tû d©n ®«ng ¸ vµ thÞ tr­êng cña h¬n 6 tû d©n toµn cÇu. Tõ ®ã kh¾c phôc dÇn t­ t­ëng chuyÓn dÞch c¬ cÊu chØ lµ yªu cÇu néi t¹i, nhÊn m¹nh qu¸ møc ®Õn nhu cÇu “ néi ®Þa hãa” cña nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, kh«ng thÓ ph¸t triÓn nhanh vµ m¹nh ®­îc. chÝnh nhê g¾n víi xuÊt khÈu mµ toµn bé c¸c ngµnh nghÒ n¨ng xuÊt cao ®­îc ®Èy m¹nh vµ liªn kÕt ®­îc víi nhau, kÓ c¶ ph¸t triÓn c¸c ngµnh phô trî (nh­ s¶n xuÊt khu«n mÉu, c¸c dÞch vô vËn t¶i kho b·i,... ) ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm vµ dÞch vô viÖt nam. Víi c¸c tháa thuËn AFTA,AIA, AICO, sù liªn th«ng trong nÒn kinh tÕ khu vùc ®«ng nam ¸ ®ang h×nh thµnh trªn thùc tÕ. NÕu kh«ng tÝnh ®Õn nh©n tè nµy cña qu¸ tr×nh héi nhËp th× sÏ g©y ®æ vì kh«ng Ýt doanh nghiÖp, ngµnh hµng nh÷ng n¨m tíi. Nhê sù quyÕt ®o¸n trong ký c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng, nh­ hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng BTA ViÖt Nam - Hoa kú ®· gãp phÇn ( chØ trong 2 n¨m) ®­a hoa kú trë thµnh ®èi t¸c xuÊt khÈu lín nhÊt. T­ duy vÒ viÖc sím gia nhËp WTO ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh trong nghÞ quyÕt 9 trung ­¬ng (khãa IX) cÇn ®­îc thÓ hiÖn râ trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ nhanh chãng t¹o ra chuyÓn biÕn trong ®êi sèng kinh tÕ. T­ t­ëng û l¹i, tr«ng chê vµo bao cÊp b»ng viÖc nÝu kÐo c¸c biÖn ph¸p b¶o hé vµ hµng rµo phi thuÕ quan vµ thuÕ quan cßn kh¸ nÆng, còng cÇn ®­îc nhËn thøc l¹i. 10. Quan ®iÓm vÒ ®éc lËp tù chñ g¾n víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. C«ng nghiÖp hãa, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo t­ duy cò, theo m« h×nh cæ ®iÓn lµ x©y dùng nÒn kinh tÕ “ ®éc lËp tù chñ” trªn c¬ së nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, tù cÊp tù tóc. M« h×nh ®ã cã thÓ thÝch hîp trong mét sè ®iÒu kiÖn nµo ®ã khi bÞ bao v©y cÊm vËn trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh. Tuy nhiªn, do tÝnh tïy thuéc lÉn nhau cña c¸c quèc gia, kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ tù tóc mäi s¶n phÈm mäi c«ng nghÖ. H¬n thÕ, khi më cöa nÒn kinh tÕ th× nh÷ng lîi Ých cña viÖc giao l­u kinh tÕ, ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc,d©n téc sÏ ®­îc t¨ng c­êng. ®ång thêi mét quèc gia m¹nh sÏ ®ñ søc øng phã víi nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña kinh tÕ thÕ giíi, cña kinh tÕ thÞ tr­êng toµn cÇu hãa. Do ®ã,quan ®iÓm khÐp kÝn tuy ®· tõng b­íc cã thay ®æi theo diÔn biÕn cña c¸c quan hÖ chÝnh trÞ- ngo¹i giao vµ thùc tiÔn héi nhËp kinh tÕ, nh­ng cÇn thay ®æi døt kho¸t h¬n trong c¶ nhËn thøc vµ hµnh ®éng. §éc lËp tù chñ tr­íc hÕt lµ ®éc lËp tù chñ vÒ ®­êng lèi, chÝnh s¸ch theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, phï hîp víi lîi Ých c¬ b¶n cña d©n téc, kh«ng bÞ c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc nµo ¸p ®Æt c¸c ®iÒu kiÖn lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých quèc gia;lµ b¶o ®¶m gi÷ v÷ng æn ®Þnh kinh tÕ tµi chÝnh vÜ m« cña quèc gia vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn, gi÷ ®­îc an ninh l­¬ng thùc, an ninh n¨ng l­îng, an toµn m«i tr­êng... ®ñ søc chÞu ®ùng vµ v­ît lªn c¸c thö th¸ch ®a d¹ng, t¸c ®éng nhiÒu chiÒu cña kinh tÕ thÕ giíi toµn cÇu hãa;lµ lµm cho nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc cã tiÒm lùc kinh tÕ, khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ñ m¹nh, ®ñ søc chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ ph¸t triÓn vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ quèc gia. Vµ tÊt c¶ c¸c quan ®iÓm nµy cÇn ®­îc hiÓu trong t­ duy míi, tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa rót ng¾n theo h­íng hiÖn ®¹i. Tuy nhiªn, vÉn cßn ®©y ®ã quan ®iÓm cho r»ng ®éc lËp tù chñ lµ n­íc ta ph¶i cã mét ngµnh c«ng nghiÖp nÆng chñ lùc nh­: dÇu khÝ, c¬ khÝ nÆng, luyÖn kim... s½n sµng øng phã víi mäi diÔn biÕn phøc t¹p cña thÕ giíi. Chñ tr­¬ng qu¸ nhÊn m¹nh “néi ®Þa hãa” còng n»m trong t­ duy nµy. chñ tr­¬ng x©y dùng mét sè ngµnh kinh tÕ , c«ng nghiÖp “ ®éc lËp, tù chñ”, l¹i chØ dµnh cho doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ chÝnh ®· ®­îc chøng minh lµ kh«ng kh«n ngoan trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ;nhiÒu dù ¸n ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng cÇn rÊt nhiÒu vèn nh­ng l¹i khã thu hót lao ®éng cßn d«i d­ th­êng rÊt khã kh¶ thi trong ®iÒu kiÖn c©n ®èi vèn cña nø¬c ta vµ thÕ giíi ngµy nay. Thùc chÊt cña nh÷ng chuyÓn biÕn nµy b¾t nguån tõ nh÷ng nhËn thøc míi vÒ nh÷ng t­ t­ëng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ trong s¸ch “kinh tÕ míi” cña Lªnin, ®Æc biÖt lµ t­ t­ëng vÒ x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Nhê nh÷ng thay ®æi ®ã, trong nh÷ng n¨m qua n­íc ta ®· ®ang x©y dùng mét m« h×nh kinh tÕ míi chó träng ®Õn c¸c quy luËt kh¸ch quan h¬n nh¬ vËy ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Trong ®ã c¬ b¶n nhÊt lµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ n­íc ta ®· ph¸t triÓn theo ®óng quy luËt. D­íi ®©y lµ mét sè thµnh tùu vµ yÕu kÐm trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ n­íc ta.C¬ cÊu kinh tÕ ngµnh (kinh tÕ kü thuËt) cña n­íc ta ®· cã sù chuyÓn ®æi rÊt m¹nh, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt l­îng t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ph©n tÝch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cÇn kiÓm kª ®éng th¸i cña quy m« vµ tû träng ba ngµnh (n«ng, l©m, ng­ nghiÖp;ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng vµ ngµnh dÞch vô) cho thÊy ®· cã sù chuyÓn dÞch m¹nh. B¶ng1: c¬ cÊu GDP vµ c¸c ph©n ngµnh lín. 1986 1990 1995 2000 2003 Thay ®æi Tæng sè GDP (theo gi¸ thùc tÕ, ngh×n tû VND, trong ®ã c¬ cÊu theo c¸c ngµnh%) - N«ng, l©m, ng­. Trong ®ã +N«ng nghiÖp +L©m nghiÖp +Ng­ nghiÖp - C«ng nghiÖp- x©y dùng trong ®ã +c«ng nghiÖp má +c«ng nghiÖp chÕ biÕn +c«ng nghiÖp,®iÖn,n­íc, gas +x©y dùng - dÞch vô trong ®ã +th­¬ng m¹i +kh¸ch s¹n, nhµ hµng +vËn t¶i,kho b·i,viÔn th«ng +tµi chÝnh, tÝn dông O,559 38,06% 30,88 5,01 2,17 28,88% 1,84 22,37 1,84 2,84 33,06% 12,69 3,17 1,67 04.,83 41,955 38,74% 32,71 2,98 3,05 22,67% 5,21 12,26 1,37 3,84 38,59% 13,01 4,23 3,45 1,17 228,892 27,18% 23,04 1,24 2,91 28,76% 4,18 14,99 2,05 6,90 44,06% 16,38 3,77 3,98 2,01 441,464 24,53% 19,81 1,34 3,38 36,73% 9,65 18,56 3,17 5,35 38,74% 14,23 3,25 3,93 1,84 605,491 21,80% 16,69 1,10 4,01 39,97% 9,43 20,81 3,85 5,88 38,23 13,77 3,12 3,73 1,80 -16,26% -14,19 -3,91 +1,84 +11,09% +7,59 -1,56 +2,01 +3,04 +5,17 +1,80 -0,05 +2,06 +04.,97 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m Nh­ vËy, nh×n chung c¬ cÊu kinh tÕ ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cùc theo h­íng t¨ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô liªn tôc trong gÇn 20 n¨m qua. NÕu so s¸nh víi §µi Loan vµ Hµn Quèc cïng trong kho¶ng 18 n¨m th× sù chuyÓn dÞch cña n­íc ta còng ®¹t ®­îc kh¸ nhanh: trong giai ®o¹n khëi ®éng c«ng nghiÖp hãa (1955-1973) th× ta chuyÓn dÞch Ýt h¬n §µi Loan, nh­ng trong giai ®o¹n t¨ng tèc c«ng nghiÖp hãa (1970-1988) th× ta chuyÓn dÞch nhanh h¬n c¶ Hµn Quèc hay §µi Loan. B¶ng 2: so s¸nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. NÒn kinh tÕ Ngµnh N¨m ChuyÓn dÞch 1985 2003 7,6% 11,7% 2,9% 6,04.% ViÖt Nam §µi Loan Hµn Quèc N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp DÞch vô 0,4017 0,2735 0,3248 0,2180 0,3997 0,3823 N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp DÞch vô 1955 0,329 0,211 0,460 1973 0,141 0,438 0,421 N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp DÞch vô 1970 0,180 0,345 0,475 1973 0,060 0,455 0,485 N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp DÞch vô 1970 0,265 0,289 0,446 1988 0,105 0,439 0,456 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª cña Hµn Quèc n¨m 1990, §µi Loan n¨m 1990 vµ sè liÖu cña Tæng Côc Thèng Kª ViÖt Nam. Cã thÓ cã mÊy nhËn xÐt tæng qu¸t nh­ sau vÒ chuuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cña n­íc ta. - vÒ c¬ cÊu c¸c ngµnh lín: thÓ nªu lªn ba nhËn xÐt liªn quan ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ba ngµnh kinh tÕ chñ chèt trong 20 n¨m thêi kú ®æi míi: 1- §Ó t¹o nªn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ m¹nh mÏ nµy, ngµnh c«ng nghiÖp (bao gåm c¶ x©y dùng) vµ c¸c ph©n ngµnh cña nã ®· cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, t¹o nªn sù chuyÓn dÞch v­ît tr­íc. §Æc biÖt lµ ngµnh khai th¸c má ®· cã b­íc tiÕn nhanh, víi khai th¸c dÇu khÝ, than ®­îc ®Èy m¹nh. Ngµnh dÇu khÝ tõ chç ch­a khai th¸c dÇu nay ®· cã s¶n l­îng gÇn 20 triÖu tÊn/n¨m vµ ngµnh than t¨ng s¶n l­îng lªn h¬n 3 lÇn, v­ît 15 triÖu tÊn vµ nhanh chãng ®¹t 20 triÖu tÊn/n¨m. Ngµnh ®iÖn còng t¨ng tr­ëng m¹nh, ®i tr­íc phôc vô s¶n xuÊt vµ d©n sinh. Tõ møc s¶n l­îng ®iÖn ch­a tíi 9 tû KWh n¨m 1990, ®Õn nay s¶n l­îng ®· t¨ng 4-5 lÇn. Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn m¹nh, chiÕm kho¶ng 80% gi¸ trÞ s¶n l­îng c«ng nghiÖp. Ngµnh dÖt may vµ da dÇy ®· cã b­íc ph¸t triÓn v­ît tréi, ®ãng gäp quan träng vµo møc t¨ng xuÊt khÈu. Tõ chç c¶ n­íc n¨m 1990 chØ s¶n xuÊt 100 tÊn thÐp th× nay ®· ®¹t h¬n 2,5 triÖu tÊn thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Ngµnh ®iÖn, ®iÖn tö còng cã b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Ngµnh vËt liÖu x©y dùng ®· s¶n xuÊt v­ît 20 triÖu tÊn xi m¨ng. Ngµnh x©y dùng cã b­¬c ph¸t triÓn m¹nh, phôc vô x©y dùng c«ng nghiÖp vµ d©n dông. Tãm l¹i, trong thêi gian gÇn 20 n¨m qua, c«ng nghiÖp ®· t¨ng thªm 11 ®iÓm phÇn tr¨m trong c¬ cÊu GDP do liªn tôc t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao trong qu¸ tr×nh ®¶y m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. §©y lµ xu thÕ tÊt yÕu, nh­ng cÇn cã sù ®iÒu chØnh vÒ c¬ cÊu bªn trong cña ngµnh c«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn theo h­íng t¨ng nhanh hiÖu qu¶. 2-ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp vÉn ph¸t triÓn nhanh so víi tÝnh chÊt ®Æc thï cña ngµnh nµy, gãp phÇn quan träng vµo sù æn ®Þnh kinh tÕ x· héi, ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc, t¹o viÖc lµm ®a r¹ng vµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa khu vùc n«ng th«n. Trong khi ngµnh l©m nghiÖp tËp trung vµo gi÷ rõng nªn s¶n l­îng l©m nghiÖp gi¶m th× ngµnh thñy s¶n ®· cã b­íc tiÕn v­ît bËc, gãp phÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Ngµnh n«ng nghiÖp còng ®a r¹ng hãa ph¸t triÓn, kh«ng cßn lµ thuÇn n«ng, mµ ph¸t triÓn c¶ c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy vµ dµi ngµy. Tãm l¹i, ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp cã tèc ®é ph¸t triÓn chung kh¸ cao so víi quy luËt chung cña n«ng nghiÖp, nh­ng ngµnh nµy ®· gi¶m tû träng 16 ®iÓm phÇn tr¨m, ph¶n ¸nh tÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi. 3-ngµnh dÞch vô ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn m¹nh, nhÊt lµ trong lÜnh vùc liªn quan ®Õn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ®« thÞ, nh­ng sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu, nhÊt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· lµm chuyÓn biÕn chËm h¬n kinh tÕ nãi chung, lµm h¹n chÕ sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, ngµnh vËn t¶i t¨ng s¶n l­îng hµng hãa lªn h¬n 5 lÇn, trong ®ã khu vùc t­ nh©n lín m¹nh h¬n 10 lÈntong thêi kú ®æi míi vµ cã s¶n l­îng chiÕm tíi 3/4 khèi l­îng hµng hãa vËn chuyÓn. Tãm l¹i, trong gÇn 20 n¨m, ngµnh dÞch vô ®· cã b­íc ph¸t triÓn t­¬ng ®èi kh¸ nªn ®· t¨ng ®­îc 5 ®iÓm phÇn tr¨m. gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ. - vÒ c¬ cÊu c¸c ph©n ngµnh: cã thÓ nªu mÊy nhËn xÐt; 1. trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, s¶n xuÊt thuÇn n«ng ®· gi¶m h¬n 50% tû träng trong nÒn kinh tÕ, mÆc dï ®· chuuyÓn m¹nh tõ s¶n xuÊt l­¬ng thùc sang c©y c«ng nghiÖp nh­ng ®Êt n­íc vÉn ®¶m b¶o an toµn l­¬ng thùc, mçi n¨m xuÊt khÈu ®­îc 3-4 triÖu tÊn g¹o. Tuy nhiªn hiÓu qu¶ cña vÊn ®Ò xuÊt khÈu g¹o vµ mét sè c©y c«ng nghiÖp cÇn ph¶i tÝnh to¸n kü h¬n ®Ó cã lîi Ých l©u dµi cho ®Êt n­íc vµ cho ng­êi n«ng d©n. 2. ngµnh l©m nghiÖp ®· chu ®éng ®iÒu chØnh ®óng h­íng, chuyÓn sang ch¨m sãc vµ t¸i t¹o rõng, n©ng cao ®é che phñ. HiÖn nay tû lÖ che phñ ®· ®¹t h¬n 38%. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç ®· cã chuyÓn biÕn sö dông gç hîp lý h¬n, kÓ c¶ cho môc ®Ých d©n sinh hay xuÊt khÈu. 3. ngµnh thñy s¶n ®· cã sù chuyÓn biÕn v­ît bËc, t¨ng víi tèc ®é trªn 10% vµ gÊp ®«i tû träng gia t¨ng trong nÒn kinh tÕ, tuy hiÖu qu¶ cña ngµnh nµy cßn cÇn cã b­íc chuyÓn biÕn m¹nh h¬n. ViÖc ®Çu t­ cho thñy s¶n ph¸t triÓn bÒn v÷ng vÉn lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®­îc xem xÐt thªm. 4. ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn tuy chiÕm kho¶ng 80% s¶n l­îng nh­ng chØ ®ãng gãp 50% gi¸ trÞ gia t¨ng cña ngµnh CN-XD lµ do ®· ph¸t triÓn m¹nh c¸c lÜnh vùc gia c«ng, cã gi¸ trÞ gia t©ng thÊp. §©y còng lµ mét nh­îc ®iÓm quan träng lµm gi¶m hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Trong nh÷ng n¨m tíi, cÇn cã chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng lÜnh vùc cã tû lÖ gia t¨ng cao h¬n, cã søc c¹nh tranh lín h¬n. 5. ngµnh khai th¸c má ®· cã chuyÓn biÕn v­ît bËc so víi ngµnh dÇu khÝ vµ than. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi, vÊn ®Ò khai th¸c tõ ®Êt ®ai lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i ph©n tÝch ®Ó cã h­íng ®i dµi h¹n. 6. ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn, n­íc, khÝ gas còng cã nh÷ng b­íc tiÕn nhanh ®óng h­íng, t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. tuy nhiªn c¬ cÊu tiªu dïng vÉn lµ vÊn ®Ò cÇn sö lý (50% cho d©n dông lµ ch­a hîp lý vÒ dµi h¹n, mÆc dï qu¸ tr×ng ®« thÞ hãa t¨ng nhanh). 7. trong c¸c ngµnh dÞch vô, vËn t¶i vµ viÔn th«ng chuyÓn dÞch nhanh nhÊt, tiÕp ®Õn lµ th­¬ng m¹i vµ dÞch vô tµi chÝnh. Nh­ng nh×n chung vÉn cßn thiÕu c¸c ngµnh dÞch vô cao cÊp. §iÒu nµy sÏ cã ¶nh h­ëng m¹nh chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh ®i x©u vµo héi nhËp. B¶ng 3: tèc ®é GDP vµ tèc ®é c¸c ph©n ngµnh chØ tiªu Gi¸ trÞ gia t¨ng GDP Tèc ®é 1986 1990 1995 2000 2003 90-0,3% 86-0,3% Tæng sè GDP (ngh×n tû. VND. Gi¸ so s¸nh 1994) - N«ng, L©m, Ng­. Trong ®ã: *N«ng nghiÖp *L©m nghiÖp *Ng­ nghiÖp - C«ng nghiÖp- x©y dùng *C«ng nghiÖp má *C«ng nghiÖp chÕ biÕn *C«ng nghiÖp ®iÖn, n­íc, gas *X©y dùng - DÞch vô * Th­¬ng m¹i * Kh¸ch s¹n, Nhµ hµng * VËn t¶i, kho b·i, viÔn th«ng * Tµi chÝnh, tÝn dông 109,2 37,9 33,5 1,7 2,7 29,3 1,0 19,04. 1,7 7,6 42,0 18,7 3,0 4,6 1,4 132,0 42,0 35,7 2,2 4,0 33,2 4,6 18,5 2,1 8,0 56,7 23,5 4,2 5,5 1,8 195,6 51,3 43,7 2,4 5,3 58,6 10,3 30,2 3,4 14,6 85,7 33,6 6,7 7,8 3,4 273,7 63,7 54,5 2,5 6,7 96,9 18,4 51,5 6,3 20,7 113,0 44,6 8,9 10,7 5,7 335,8 70,5 59,4 2,6 8,4 129,2 20,5 71,3 8,9 28,5 136,2 54,7 10,8 12,9 6,9 7,45 4,06 3,90 1,22 5,87 11,02 12,18 10,94 11,75 10,27 6,97 6,71 7,54 6,78 10,89 6,83 3,72 3,43 2,53 6,90 9,12 19,44 8,09 10,23 8,09 7,17 6,52 7,83 6,52 9,84 Nguån: niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m Sù chuyÓn dÞch nµy ®¹t ®­îc do ®· t¹o ra ®­îc quy m« kinh tÕ míi vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng lín trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Ch¼ng h¹n, trong khi c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng trªn d­íi 10%/ n¨m gÊp 1,5 lÇn tèc ®é gia t¨ng chung. Trong 17 n¨m qua, ngµnh má ®· cã gi¸ trÞ gia t¨ng t¨ng tr­ëng víi tèc ®é gÇn 20% n¨m, t¹o nªn sù v­ît tréi cña ngµnh nµy trong c¬ cÊu kinh tÕ, tõ 1,84% lªn 9,43% GDP. TÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng còng ®Òu t¨ng trªn 10% gÝa trÞ gia t¨ng ®· t¹o nªn tû träng v­ît tréi cña c«ng nghiÖp vµ x©y dùng. §èi víi ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp do thñy s¶n t¨ng gi¸ trÞ s¶n l­îng vµ c¶ theo gi¸ trÞ gia t¨ng gÊp ®«i n«ng nghiÖp nªn ®· t¹o ra sù chuyÓn dÞch cã hiÖu qu¶. C¸c ngµnh dÞch vô còng t¨ng kh¸, t¹o sù chuyÓn dÞch tÝch cùc. Ngµnh dÞch vô mÆc dï cã lóc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao h¬n chót Ýt so víi GDP, cã nh÷ng ph©n ngµnh quan träng cã møc t¨ng tr­ëng kh¸ cao, t¹o nªn chuyÓn dÞch trong ngµnh nµy, nh­ng nh×n chung mÊy n¨m gÇn ®©y chuyÓn biÕn chËm. Trong sù chuyªnt dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ còng ®· næi lªn mét sè vÊn ®Ò cÇn xö lý: Ngµnh n«ng nghiÖp nãi chung t¨ng chËm do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan, nh­ng sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng ch­a t­¬ng xøng, viÖc ®Çu t­ còng ch­a phï hîp;®Çu t­ cho thñy lîi chiÕm ®Õn 70% vèn cho n«ng nghiÖp, nh­ng c¸c lÜnh vùc kh¸c ch­a ®­îc chó ý t­¬ng xøng. Ngµnh thñy s¶n tuy cã tèc ®é t¨ng tr­ëng v­ît bËc, nh­ng sù ®Çu t­ cho lÜnh vùc khuyÕn ng­, thñy lîi cho ng­ nghiÖp, ®Çu t­ cho kh©u gièng vµ chÕ biÕn tiªu thô s¶n phÈm còng ch­a ®­îc c©n ®èi. KÕt qu¶ lµ n¨ng xuÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ bÞ gi¶m sót m¹nh, s¶n l­îng t¨ng nhanh nh­ng gi¸ trÞ l¹i t¨ng chËm, do tiªu hao vËt chÊt t¨ng cao. Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn tuy t¨ng nhanh gi¸ trÞ s¶n l­îng, nh­ng phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng l¹i t¨ng tr­ëng ch­a t­¬ng xøng do ph¸t triÓn nhiÒu ngµnh cã tiªu hao vËt chÊt lín, nhÊt lµ c¸c ngµnh gia c«ng, hoÆc kh«ng chñ ®éng ®­îc nguyªn liÖu nh­ s¾t thÐp, dÖt may, gia dÇy... qu¸ tr×nh nµy vÉn tiÕp tôc diÔn ra mÆc dï trong tõng ngµnh hµng, s¶n phÈm ®· cã nh÷ng cè g¾ng ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt. Nh­ vËy, chÝnh chÝnh s¸ch c¬ cÊu ngµnh vµ ph©n ngµnh ch­a hîp lý nªn ch­a ®ãng gãp nhiÒu vµo t¨ng tr­ëng c«ng nghiÖp. Ngµnh dÞch vô ®ang t¨ng tr­ëng chËm h¬n t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi chung do ch­a ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao, chÊt l­îng cao nh­ tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm... viÖc ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng cã nhiÒu lîi Ých, nh­ng nhiÖm vô hoµn thiÖn c¬ cÊu h¹ tÇng vµo n¨m 2010 cßn rÊt nÆng nÒ vµ ch­a ®­îc ph¶n ¸nh râ trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­. Nh­ vËy, trong gÇn 20 n¨m c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña n­íc ta ®· chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng dÇn tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô vµ gi¶m dÇn tû träng ngµnh n«ng nghiÖp. ®©y lµ nh÷ng dÊu hiÖu ®¸ng mõng thÓ hiÖn ®­êng nèi ®òng ®¾n cña ®¶ng, vµ kh¼ng ®Þnh tÝnh quy luËt cña nh÷ng t­ t­ëng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ míi cña Lªnin. ChÝnh thùc tiÔn sinh ®éng, nh­ng ®Çy phøc t¹p cña c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta, xÐt riªng trong lÜnh vùc kinh tÕ, ®·, ®ang, vµ sÏ ®ßi hái ho¹t ®éng lý luËn ph¶i g¾n víi thùc tiÔn, ®Ó gãp phÇn ®¸nh gi¸, nhËn d¹ng nh©n tè míi, gãp phÇn dù b¸o vµ ®Þnh h­íng ®æi míi chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, phôc vô thiÕt thùc cho cho c«ng cuéc ®æi míi ®i ®óng h­íng XHCN, gi¶m bít sai lÇm, vÊp v¸p. Xuyªn suèt tõ ®¹i héi VI ®Õn ®¹i héi IX cña ®¶ng céng s¶n viÖt nam, lµ sù vËn dông, ph¸t triÓn, s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c-Lªnin, nh÷ng t­ t­ëng cña Lªnin trong chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, ®Æc biÖt lµ t­ t­ëng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa (t­ t­ëng tù do trao ®æi) víi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña n­íc ta. Sù s¸ng t¹o ®ã thÓ hiÖn qua viÖc ph¸t triÓn tõ n¨m thµnh phÇn kinh tÕ (®¹i héi VI) ®Õn s¸u thµnh phÇn kinh tÕ (®¹i héi IX);tõ thµnh phÇn kinh tÕ XHCN chuyÓn thµnh thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc. Tõ thÞ tr­êng s¬ khai ®Õn ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng (hµng hãa, dÞch vô, lao ®éng, thÞ tr­êng chøng khãan, vèn, bÊt ®éng s¶n, khoa häc c«ng nghÖ) theo ®Þnh h­íng XHCN. ChuyÓn tõ c¬ chÕ tËp chung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng;nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN kh¸i qu¸t thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. Tõ ®ã ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh qu¶ to lín trong gÇn 20 n¨m ®æi míi. Lêi më ®Çu Mét thiªn niªn kû míi võa b¾t ®Çu, loµi ng­êi ®ang b­íc vµo mét giai ®o¹n míi, giai ®o¹n h×nh thµnh nh÷ng liªn minh liªn kÕt vµ héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu. Trong nh÷ng n¨m qua, thÕ giíi ®· chøng kiÕn rÊt nhiÒu biÕn ®éng vÒ c¶ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Trong ®ã ®Æc biÖt lµ sù xuÊt hiÖn vµ tan r· cña liªn bang X« ViÕt vµ cïng víi nã lµ m« h×nh kinh tÕ chØ huy. ViÖt Nam ta ®· cã mét thêi gian dµi ¸p dông m« h×nh kinh tÕ nµy nh­ng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ mong muèn, thùc tÕ ®· buéc ®¶ng ta ph¶i t×m ra mét h­íng ®i míi ®Ó n­íc ta cã thÓ tiÕn b­íc nªn chñ nghÜa x· héi mét c¸ch v÷ng ch¾c. Víi sù chë l¹i nh÷ng t­ t­ëng trong chÝnh s¸ch “kinh tÕ míi” cñaV.I. Lªnin ®Æc biÖt lµ t­ t­ëng vÒ x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong gÇn 20 ®æi míi qua n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng phÊn khëi, lµm løc lßng vµ cñng cè niÒm tin cña toµn d©n. Song khi qu¸ tr×nh ®æi míi ®i vµo chiÒu x©u, yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc ngµy cµng gay g¾t nhiÒu vÊn ®Ò míi n¶y sinh mµ viÖc gi¶i quyÕt chóng c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn cßn ch­a kÞp thêi, ch­a thÊu ®¸o. Do vËy, trong bµi viÕt nµy ng­êi viÕt xin ®­îc bµn thªm mét sè vÊn ®Ò vÒ sù ra ®êi, néi dung chÝnh s¸ch “kinh tÕ míi” vµ qu¸ tr×nh ¸p dông nã ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. §Æc biÖt bµi viÕt nµy ®Ò cËp tíi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, mét vÊn ®Ò hiÖn nay c¶ cÊp ®é vÜ m« còng nh­ cÊp ®Þa ph­¬ng ®Òu ®ang cã nh÷ng quan ®iÓm rÊt ®a r¹ng. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o - V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc cña ®¶ng lÇn thø XI, VII, VIII, IX. - T¹p chÝ qu¶n lý nhµ n­íc sè 21 trang 6 - S§D t43,tr400 - SDD t1, tr69 - T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 312 – th¸ng 5-2004 - Lªnin toµn tËp, NXB tiÕn bé, Maxtcova,1978,t43, tr262,263