Đề tài Bàn về hạch toán lợi nhuận và phân phối lợi nhuận trong doanh nghiệp

Êt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 9 2.2. Néi dung ph©n phèi lîi nhuËn 10 3. H¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi 11 3.1. §Æc ®iÓm vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n 11 3.1.1. §Æc ®iÓm h¹ch to¸n 11 3.1.2. NhiÖm vô h¹ch to¸n 12 3.2. Tµi kho¶n sö dông 12 3.3. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n lîi nhËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn 13 3.4. Chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n 17 4. So s¸nh néi dung lîi nhuËn cña chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam víi chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ(IAS 12) 17 II. Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn 19 1. Thùc tr¹ng 19 2. Hoµn thiÖn h¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn 21 3. Hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p tÝnh lîi nhuËn 23 3.1. §èi víi kho¶n tiÒn vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ 23 3.2. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thuÕ suÊt bæ sung 25 3.3. Quü khen th­ëng vµ phóc lîi 27 PhÇn III: kÕt luËn ......29 PhÇn IV: c¸c tµi liÖu tham kh¶o 30 PhÇn I Më bµi Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, doanh nghiÖp cã tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc hay kh«ng phô thuéc rÊt lín vµo viÖc doanh nghiÖp cã t¹o ra ®­îc lîi nhuËn hay kh«ng?. Lîi nhuËn lµ mét chØ tiªu ph¶n ¸nh t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, lµ nguån quan träng ®Ó doanh nghiÖp t¸i ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt. Trªn ph¹m vi x· héi, lîi nhuËn lµ nguån ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt x· héi. Ngoµi ra, lîi nhuËn lµ môc tiªu phÊn ®Êu vµ lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng c¶i tiÕn, ®æi míi quy tr×nh c«ng nghÖ, sö dông tèt nguån nh©n lùc, phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. Doanh nghiÖp thu d­îc lîi nhuËn tøc lµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. Tuy nhiªn, Lîi nhuËn cã trë thµnh môc tiªu, ®éng lùc hay kh«ng cßn tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp cña Nhµ n­íc. Ph©n phèi lîi nhuËn trong doanh nghiÖp lµ mét néi dung tµi chÝnh quan träng b¶o ®¶m sù hµi hoµ vÒ lîi Ých gi÷a Nhµ n­íc víi chñ së h÷u doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. ChÝnh v× vËy, chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp hîp lý sÏ lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp ra søc ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt . §ång thêi, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho Nhµ n­íc trong viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch, ®iÒu tiÕt thu nhËp, b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Trong qu¸ tr×nh ®i theo ®Þnh h­íng XHCN Nhµ n­íc ta kh«ng ngõng tiÕn hµnh söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn chÕ ®é kÕ to¸n thu nhËp vµ ph©n phèi lîi nhuËn cho phï hîp víi thùc tiÔn. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kh«ng thÓ kh«ng ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt vµ hoµn thiÖn thªm. Do ®ã, ®Ó t×m hiÓu thªm vÊn ®Ò nµy Em ®· chän ®Ò tµi “Bµn vÒ h¹ch to¸n Lîi nhuËn vµ ph©n phèi Lîi nhuËn trong doanh nghiÖp”. §Ò ¸n cña Em gåm cã 4 phÇn: PhÇn I: Më bµi PhÇn II: Néi dung PhÇn III: KÕt luËn PhÇn IV: C¸c tµi liÖu tham kh¶o §Ó hoµn thµnh ®Ò ¸n, c« gi¸o NguyÔn Minh Ph­¬ng ®· hÕt lßng chØ b¶o vµ h­íng dÉn cho em. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n c«. PhÇn II Néi dung C¬ së lÝ luËn cña h¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn Kh¸i niÖm vÒ lîi nhuËn vµ vai trß cña lîi nhuËn ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp . Kh¸i niÖm KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp chÝnh lµ kÕt qu¶ cuèi cïng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th¸ng, quü, n¨m) bao gåm kÕt qu¶ cña Trong qu¸ tr×nh ®i theo ®Þnh h­íng XHCN Nhµ n­íc ta kh«ng ngõng tiÕn hµnh söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn chÕ ®é kÕ to¸n thu nhËp vµ ph©n phèi lîi nhuËn cho phï hîp víi thùc tiÔn. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kh«ng thÓ kh«ng ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt vµ hoµn thiÖn thªm. Do ®ã, ®Ó t×m hiÓu thªm vÊn ®Ò nµy Em ®· chän ®Ò tµi “Bµn vÒ h¹ch to¸n Lîi nhuËn vµ ph©n phèi Lîi nhuËn trong doanh nghiÖp”. §Ò ¸n cña Em gåm cã 4 phÇn: PhÇn I: Më bµi PhÇn II: Néi dung PhÇn III: KÕt luËn PhÇn IV: C¸c tµi liÖu tham kh¶o §Ó hoµn thµnh ®Ò ¸n, c« gi¸o NguyÔn Minh Ph­¬ng ®· hÕt lßng chØ b¶o vµ h­íng dÉn cho em. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n c«. PhÇn II Néi dung C¬ së lÝ luËn cña h¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn Kh¸i niÖm vÒ lîi nhuËn vµ vai trß cña lîi nhuËn ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp . Kh¸i niÖm KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp chÝnh lµ kÕt qu¶ cuèi cïng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th¸ng, quü, n¨m) bao gåm kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng kh¸c. §ã chÝnh lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a mét bªn lµ doanh thu thuÇn vµ thu nhËp thuÇn cña tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng víi mét bªn lµ toµn bé chi phÝ bá ra vµ ®­îc biÓu hiÖn qua chØ tiªu”Lîi nhuËn” hoÆc “ Lç “. . Vai trß vµ ý nghÜa cña lîi nhuËn - Lîi nhuËn lµ chØ tiªu tæng hîp biÓu hiÖn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Nã ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ vÒ mÆt sè l­îng vµ chÊt l­îng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. - Lîi nhuËn lµ nguån vèn quan träng ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng toµn bé nÒn Kinh tÕ Quèc d©n. Bëi v× lîi nhuËn lµ nguån h×nh thµnh nªn thu nhËp cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc th«ng qua viÖc thu thuÕ - Lîi nhuËn lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng vµ c¸c doanh nghiÖp ra søc c¶i tiÕn m¸y mãc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. - Mét bé phËn kh¸c ®Ó l¹i doanh nghiÖp ®Ó thµnh lËp c¸c quü, t¹o ®iÒu kiÖn më réng quy m« s¶n xuÊt, n©ng cao ®êi sèng ng­êi lao ®éng. NÕu doanh nghiÖp cã chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi nhuËn ®óng ®¾n th× sÏ t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng. - Lîi nhuËn lµ mét chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña c«ng ty, xem xÐt c¸c chØ tiªu ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp. 1.3. C¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh Lîi nhuËn KÕt qu¶ kinh doanh ®­îc x¸c ®Þnh tõ ba ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp: ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng kh¸c. Theo chuÈn mùc kÕ to¸n sè 14 th«ng t­ 89/2002/TT- BTC ban hµnh ngµy 9/10/2002 Lîi nhuËn thùc hiÖn c¶ n¨m cña doanh nghiÖp lµ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ã, bao gåm Lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh vµ Lîi nhuËn cña ho¹t ®éng kh¸c. LN tõ ho¹t LN gép vÒ b¸n Doanh thu Chi phÝ Chi phi Chi phÝ ®éng kinh = hµng vµ cung + ho¹t ®éng - tµi chÝnh - b¸n hµng - qu¶n lÝ doanh cÊp dÞch vô tµi chÝnh DN LN gép vÒ b¸n Doanh thu thuÇn Gi¸ vèn hµng vµ cung = vÒ b¸n hµng vµ hµng b¸n cÊp dÞch vô cung cÊp dÞch vô Doanh thu thuÇn vÒ b¸n hµng vµ = cung cÊp dÞch vô Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô C¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu Trong ®ã: C¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu bao gåm - ChiÕt khÊu th­¬ng m¹i Gi¶m gi¸ hµng b¸n Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh bao gåm: TiÒn l·i: L·i cho vay; l·i tiÒn göu ng©n hµng; l·i b¸n hµng tr¶ chËm, tr¶ gãp; l·i ®Çu t­ tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu; chiÕt khÊu thanh to¸n ®­îc h­ëng do mua hµng ho¸, dÞch vô; l·i cho thuª tµi chÝnh; ... Thu nhËp tõ cho thuª tµi s¶n, cho ng­êi kh¸c sö dông tµi s¶n (B»ng s¸ng chÕ, nh·n hiÖu, th­¬ng m¹i, b¶n quyÒn t¸c gi¶, phÇn mÒm m¸y tÝnh ...) Cæ tøc, lîi nhuËn ®­îc chia ; Thu nhËp vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ mua, b¸n chøng kho¸n ng¾n h¹n, dµi h¹n; Thu nhËp chuyÓn nh­îng, cho thuª c¬ së h¹ tÇng; Thu nhËp vÒ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ kh¸c; Chªnh lÖch do b¸n ngo¹i tÖ; kho¶n l·i chªnh lÖch tØ ngo¹i tÖ; Chªnh lÖch l·i chuyÓn nh­îng vèn; Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh bao gåm: Lç kinh doanh chøng kho¸n; Lç gãp vèn liªn doanh; L·i tr¶ tiÒn vay ng¾n h¹n, dµi h¹n; ChiÕt khÊu thanh to¸n cho kh¸ch hµng h­ëng; LËp dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t­ chøng kho¸n ng¾n h¹n, dµi h¹n; Gi¸ trÞ gèc cña bÊt ®éng s¶n khi nh­îng b¸n; Lîi nhuËn Thu nhËp Chi phÝ kh¸c kh¸c kh¸c Trong ®ã: Thu nhËp kh¸c bao gåm: Thu tiÒn nh­îng b¸n, thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh; Thu kho¶n miÔn thuÕ, gi¶m thuÕ; C¸c kho¶n thu n¨m tr­íc bÞ bá quªn hay bá sãt; C¸c kho¶n nî kh«ng tr¶ ®­îc nguyªn nh©n tõ phÝa chñ nî; Thu kho¶n nî khã ®ßi tr­íc ®©y ®· xo¸ sæ; Thu tiÒn ®­îc ph¹t; Chi phÝ kh¸c bao gåm: Gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh khi nh­îng b¸n, thanh lý; C¸c chi phÝ nh­îng b¸n, thanh lý kh¸c ph¸t sinh C¸c kho¶n chi n¨m tr­íc bÞ bá quªn, bá sãt n¨m nay míi ph¸t hiÖn ra; C¸c kho¶n chi ®Ó thu håi kho¶n nî khã ®ßi ®· xo¸ sæ; C¸c kho¶n chi doanh nghiÖp bÞ ph¹t thuÕ; Tr­íc khi cã chuÈn mùc KÕ to¸n sè 14, theo th«ng t­ 89/2002/TT-BTC ban hµnh ngµy 9/10/2002 th× lîi nhuËn c¶ n¨m bao gåm lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh, lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ lîi nhuËn ho¹t ®éng bÊt th­êng. LN thuÇn tõ ho¹t ®éng = kinh doanh Doanh thu thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh Gi¸ vèn hµng b¸n Chi phÝ b¸n hµng Chi phÝ qu¶n lý Doanh thu thuÇn = Tæng doanh thu C¸c kho¶n gi¶m trõ Trong ®ã: C¸c kho¶n gi¶m trõ gåm Gi¶m gi¸ hµng b¸n Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép Lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh Thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh Trong ®ã: Thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh bao gåm : + Thu l·i tõ c¸c ho¹t ®éng gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt; l·i gãp vèn cæ phÇn; l·i tiÒn göu ng©n hµng thuéc vèn kinh doanh; l·i tiÒn cho vay; tiÒn l·i tr¶ chËm do b¸n hµng tr¶ gãp; l·i tõ ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n ng¾n h¹n, dµi h¹n (c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, cæ phiÕu)... + Thu tiÒn l·i do ho¹t ®éng nh­îng b¸n ngo¹i tÖ, thu vÒ chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ ph¸t sinh trong kú. + TiÒn hç trî l·i suÊt tiÒn vay cña Nhµ n­íc trong kinh doanh (nÕu cã). + Thu tiÒn chiÕt khÊu thanh to¸n ®­îc h­ëng khi mua hµng tr¶ tiÒn tr­íc thêi gian quy ®Þnh. + Thu tiÒn cho thuª tµi s¶n ®èi víi doanh nghiÖp cho thuª tµi s¶n kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng cho thuª th­êng xuyªn. + Thu tiÒn b¸n bÊt ®éng s¶n. + Hoµn nhËp dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n... Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh bao gåm: + Chi phÝ liªn doanh, liªn kÕt kh«ng tÝnh vµo gi¸ trÞ vèn gãp. + Chi phÝ cho thuª tµi s¶n. + Gi¸ trÞ gèc cña bÊt ®éng s¶n khi nh­îng b¸n. + Chi phÝ mua b¸n chøng kho¸n kÓ c¶ tæn thÊt trong ®Çu t­ (nÕu cã). + Lç do nh­îng b¸n ngo¹i tÖ, chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ ph¸t sinh trong kú vµ chªnh lÖch tû gi¸ do ®¸nh gi¸ l¹i ngo¹i tÖ cuèi kú cña nî ph¶i thu, nî ph¶i tr¶ dµi h¹n (kh«ng bao gåm chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ thuéc vèn vay ®Ó ®Çu t­ XDCB khi ch­a ®­a c«ng tr×nh vµo sö dông hoÆc vèn vay b»ng ngo¹i tÖ ®Ó gãp vèn liªn doanh). + ThuÕ GTGT ghi chi trong tr­êng hîp ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp. + Chi phÝ vÒ l·i tiÒn vay ph¶i tr¶ (kh«ng bao gåm l·i tiÒn vay dµi h¹n ®Ó XDCB khi c«ng tr×nh ch­a ®­a vµo sö dông). + Chi phÝ chiÕt khÊu thanh to¸n cho ng­êi mua hµng khi thanh to¸n tiÒn tr­íc h¹n. + Chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ ra ngoµi doanh nghiÖp. + Dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n... Lîi nhuËn ho¹t ®éng bÊt th­êng C¸c kho¶n thu nhËp bÊt th­êng Chi ho¹t ®éng bÊt th­êng Trong ®ã: Thu nhËp bÊt th­êng bao gåm: + Thu vÒ nh­îng b¸n, thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh. + Thu vÒ tiÒn ph¹t vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. + Thu c¸c kho¶n nî khã ®ßi ®· xö lý xo¸ sæ. + Thu c¸c kho¶n ph¶i tr¶ nh­ng kh«ng tr¶ ®­îc v× nguyªn nh©n tõ phÝa chñ nî. + Thu tõ b¸n vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n d«i thõa, b¸n CCDC ®· ph©n bæ hÕt gi¸ trÞ, bÞ h­ háng hoÆc kh«ng cÇn sö dông. + Hoµn nhËp sè d­ trÝch tr­íc vÒ b¶o hµnh s¶n phÈm, hµng ho¸, c«ng tr×nh khi hÕt thêi h¹n b¶o hµnh. + Hoµn nhËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho vµ ph¶i thu khã ®ßi. + Thu vÒ cho sö dông hoÆc chuyÓn quyÒn sö dông së h÷u trÝ tuÖ. + Thu vÒ c¸c kho¶n thuÕ ph¶i nép ®­îc Nhµ n­íc gi¶m (trõ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp). + C¸c kho¶n thu nhËp cña nh÷ng n¨m tr­íc bÞ bá sãt hay l·ng quªn ghi sæ kÕ to¸n n¨m nay míi ph¸t hiÖn ra... Chi phÝ bÊt th­êng bao gåm: + Gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh khi nh­îng b¸n, thanh lý. + Chi phÝ nh­îng b¸n vµ thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh. +Gi¸ trÞ tæn thÊt thùc tÕ sau khi ®· gi¶m trõ tiÒn ®Òn bï cña ng­êi ph¹m lçi vµ tæ chøc b¶o hiÓm, gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi (nÕu cã) vµ sè ®· bï ®¾p b»ng quü dù phßng tµi chÝnh. + Chi phÝ cho viÖc thu håi c¸c kho¶n nî ®· xo¸ sæ kÕ to¸n. + Chi phÝ vÒ tiÒn ph¹t do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. + Chi phÝ ®Ó thu tiÒn ph¹t. + C¸c kho¶n chi phÝ bÊt th­êng kh¸c... Néi dung ph©n phèi lîi nhuËn Ta thÊy vai trß quan träng cña thuÕ thu hËp doanh nghiÖp lµ nguån thu quan träng nhÊt cho ng©n s¸ch nhµ n­íc nh­ng ®©y còng lµ mét m¶ng vÊn ®Ò cã rÊt nhiÒu sù kh¸c nhau trong c¸ch h¹ch to¸n gi÷a doanh nghiÖp víi c¬ quan thuÕ. Tæng lîi nhuËn tr­íc thuÕ sau khi nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ phÇn lîi nhuËn sau thuÕ. PhÇn lîi nhuËn sau thuÕ ta míi ®em ph©n phèi . V× vËy tr­íc tiªn ta cÇn ph¶i tÝnh ®óng thuÕ thu nhËp nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép ng©n s¸ch . 2.1. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 2.1.1. Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp C¨n cø ®Ó tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ thu nhËp chÞu thuÕ vµ thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp Thu nhËp chÞu thuÕ (TNCT) (tÝnh theo n¨m d­¬ng lÞch) bao gåm TNCT cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, kÓ c¶ TNCT tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô ë n­íc ngoµi vµ TNCT kh¸c. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 7 LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, TNCT trong kú tÝnh thuÕ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: TNCT= Doanh thu ®Ó tÝnh TNCT- Chi phÝ hîp lý+ TNCT kh¸c 2.1.2. C¸c lo¹i thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. a) §èi víi c¬ së kinh doanh trong n­íc vµ tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi kinh doanh ë ViÖt nam kh«ng theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam: thuÕ suÊt 32% Mét sè tr­êng hîp ®­îc ¸p dông nh­ sau: - Doanh nghiÖp khai th¸c má, kho¸ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n; DN luyÖn kim; DN c¬ khÝ; DN s¶n xuÊt ho¸ chÊt c¬ b¶n, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, chÕ biÕn cao su mñ t­¬i thµnh mñ kh«; DN vËt liÖu x©y dung (trõ kh¶o s¸t, thiÕt kÕ, t­ vÊn, gi¸m s¸t); DN vËn t¶i (trõ hµng kh«ng, taxi) ¸p dông thuÕ suÊt thuÕ lîi tøc 25% trong thêi h¹n 3 n¨m, kÓ tõ ngµy 01 th¸ng 01 n¨m 1999. - ThuÕ suÊt ­u ®·i 25%, 20%,15% ¸p dông ®èi víi dù ¸n ®Çu t­ míi thuéc c¸c lÜnh vùc, nghµnh nghÒ, ®Þa bµn ­u ®·i ®Çu t­. - ThuÕ suÊt bæ sung 25%: C¸c c¬ së kinh doanh cã thu nhËp cao do ®Þa bµn kinh doanh thuËn lîi, nghµnh nghÒ kinh doanh Ýt bÞ c¹nh tranh, mang l¹i thu nhËp cao, sau khi nép thuÕ thu nhËp theo thuÕ suÊt 32% mµ sè thu nhËp cßn l¹i cao h¬n 20% so víi vèn chñ së h÷u th× ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp bæ sung theo thuÕ suÊt 25% trªn sè v­ît 20%. b) §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ bªn n­íc ngoµi tham gia hîp ®ång, hîp t¸c kinh doanh th× ¸p dông thuÕ suÊt th«ng th­êng 25%. Mét sè tr­êng hîp ®­îc ¸p dông nh­ sau: ThuÕ suÊt 20% ¸p dông trong 10 n¨m, kÓ tõ n¨m ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. ThuÕ suÊt 15% trong thêi h¹n 12 n¨m, kÓ tõ n¨m ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. ThuÕ suÊt 10% trong thêi h¹n 15 n¨m, kÓ tõ n¨m ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. ThuÕ suÊt thuÕ thu nhËp ra n­íc ngoµi ®­îc ¸p dông nh­ sau: Møc 5% ¸p dông ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp vèn ph¸p ®Þnh hoÆc vèn hîp doanh tõ 10 triÖu USD trë lªn vµ ¸p dông ®èi víi ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi ®Çu t­ vÒ n­íc. Møc 7% ¸p dông ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp vèn ph¸p ®Þnh hoÆc vèn hîp doanh tõ 5 triÖu ®Õn 10 triÖu USD. Møc 10% ¸p dông ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp vèn ph¸p ®Þnh hoÆc vèn hîp doanh d­íi 5 triÖu USD. C¸c møc thuÕ suÊt thuÕ TNDN vµ chuyÓn thu nhËp ra n­íc ngoµi ®­îc ghi vµo giÊy phÐp ®Çu t­ do c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp, sau khi cã sù tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n cña Bé Tµi ChÝnh. c) ThuÕ suÊt thuÕ TNDN ¸p dông ®èi víi tæ chøc, c¸ nh©n trong n­íc vµ n­íc ngoµi tiÕn hµnh t×m kiÕm, th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ lµ 50%. Khai th¸c tµi nguyªn quý hiÕm kh¸c møc thuÕ suÊt cã thÓ tõ 32-50% thu nhËp chÞu thuÕ (c¸c c¬ quan cã thÈm quyÓn sÏ quyÕt ®Þnh riªng vÒ møc thuÕ nµy. 2.2. Néi dung ph©n phèi Lîi nhuËn Theo th«ng t­ sè 64 ngµy 07-06-1999 cña Bé Tµi ChÝnh vÒ “h­íng dÉn chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ vµ qu¶n lý quü trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc theo luËt ®Þnh” th× kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp ®­îc t¹o ra cuèi kú kÕ to¸n vµ chØ ®­îc ph©n phèi chÝnh thøc khi b¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh ®­îc duyÖt vµ ph©n phèi theo tr×nh tù sau: Nép cho nhµ n­íc th«ng qua thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (thuÕ suÊt phæ biÕn 32%) kÓ c¶ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp bæ sung nÕu cã. Bï lç c¸c n¨m tr­íc kh«ng ®­îc trõ vµo lîi nhuËn tr­íc thuÕ. Nép tiÒn thu vÒ sö dông vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. Tr¶ tiÒn ph¹t vi ph¹m ph¸p luËt nhµ n­íc nh­: vi ph¹m c¸c LuËt thuÕ, LuËt giao th«ng, LuËt m«i tr­êng, LuËt th­¬ng m¹i vµ quy chÕ hµnh chÝnh..., sau khi ®· trõ tiÒn båi th­êng tËp thÓ hoÆc c¸ nh©n g©y ra ( nÕu cã ). Trõ c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· chi nh­ng kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lý khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ. Chia l·i cho c¸c bªn gãp vèn (nÕu cã). PhÇn lîi nhuËn cßn l¹i sau khi trõ c¸c kho¶n trªn ®­îc dïng ®Ó trÝch lËp c¸c quü nh­ sau: + TrÝch Ýt nhÊt 50% vµo quü ®Çu t­ ph¸t triÓn. + TrÝch quü dù phßng tµi chÝnh 10% cho ®Õn khi nµo sè d­ quü nµy ®¹t 25% vèn ®iÒu lÖ. + TrÝch 5% vµo quü dù phßng trî cÊp mÊt viÖc lµm cho ®Õn khi sè d­ quü nµy ®¹t 6 th¸ng l­¬ng thùc hiÖn cña doanh nghiÖp khi kh«ng trÝch n÷a. + Chia l·i cæ phÇn trong tr­êng hîp ph¸t hµnh cæ phiÕu. + TrÝch vµo quü khen th­ëng vµ phóc lîi trÝch tèi ®a 3 th¸ng l­¬ng thùc hiÖn nÕu tØ suÊt lîi nhuËn trªn vèn n¨m nay b»ng hoÆc cao h¬n so víi n¨m tr­íc. TrÝch tèi ®a 2 th¸ng l­¬ng thùc hiÖn nÕu tØ suÊt lîi nhuËn trªn vèn n¨m nay thÊp h¬n n¨m tr­íc. NÕu trong tr­êng hîp c¸c quü cña doanh nghiÖp ®¹t møc khèng chÕ tèi ®a mµ lîi nhuËn doanh nghiÖp ch­a ph©n phèi hÕt th× thu nhËp cßn l¹i ®­îc trÝch hÕt vµo quü ®Çu t­ ph¸t triÓn. KÕt qu¶ cña doanh nghiÖp ®­îc ph©n phèi theo ph­¬ng thøc hµng th¸ng hoÆc hµng quý t¹m ph©n chia. Cuèi n¨m khi b¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh ®­îc duyÖt tÝnh ra sè ®­îc ph©n phèi chÝnh thøc so s¸nh víi sè ®· trÝch, ®· chia trong n¨m. NÕu cã chªnh lÖch th× thùc hiÖn trÝch bæ sung hoÆc hoµn l¹i (sè t¹m ph©n phèi c¸c kú kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 70% tæng sè lîi nhuËn thùc tÕ). 3. H¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn 3.1. §Æc ®iÓm vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n 3.1.1. §Æc ®iÓm h¹ch to¸n. Theo chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam kú h¹ch to¸n lµ n¨m d­¬ng lÞch. Ta biÕt thu nhËp cña doanh nghiÖp ®­îc thÓ hiÖn b»ng chØ tiªu l·i hoÆc lç, lµ chØ tiªu g¾n liÒn víi kú h¹ch to¸n. Ta chØ cã thÓ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña DN khi kÕt thóc kú h¹ch to¸n ®ã. §Ó cã thÓ ph©n phèi lîi nhuËn cña DN tr­íc tiªn ta ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc lîi nhuËn cña DN. Sau ®ã míi ph©n phèi thµnh c¸c quü cña DN vµ nép thuÕ thu nhËp DN. 3.1.2. NhiÖm vô h¹ch to¸n. .- Ph¶i ph¶n ¸nh chÝnh x¸c doanh thu, chi phÝ ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng kh¸c. - Cung cÊp ®Çy ®ñ kÞp thêi th«ng tin vÒ kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó lµm c¬ së ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý. - Cung cÊp ®Çy ®ñ kÞp thêi th«ng tin vÒ kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó lµm c¬ së ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý. - Gi¸m ®èc t×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô Nhµ n­íc ®Ó ®¶m b¶o nép ®óng, nép ®ñ, nép kÞp thêi c¸c kho¶n ph¶i nép. Tr¸nh t×nh tr¹ng d©y d­a, chiÕm dông thuÕ X¸c ®Þnh sè thu nhËp chÞu thuÕ mét c¸ch chÝnh x¸c. - Ghi nhËn kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch chi tiÕt theo tõng nghiÖp vô, theo tõng ®¬n vÞ trùc thuéc... - X¸c ®Þnh sè lîi nhuËn ph©n phèi cho c¸c lÜnh vùc ®­îc chÝnh x¸c, ®ång thêi ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh h×nh ph©n phèi lîi nhuËn. 3.2. Tµi kho¶n sö dông §Ó h¹ch to¸n lîi nhuËn vµ qu¸ tr×nh ph©n phèi lîi nhuËn ta sö dông c¸c tµi kho¶n sau: Tµi kho¶n 421- Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi Bªn Nî: +Sè lç vÒ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp + Sè ph©n phèi c¸c kho¶n l·i. Bªn Cã: + Sè l·i vÒ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp + Sè tiÒn l·i cÊp d­íi nép lªn, sè lç ®­îc cÊp trªn cÊp bï + Xö lý c¸c kho¶n lç vÒ kinh doanh. TK 421 cuèi kú cã thÓ cã: Sè d­ Nî: Sè lç ch­a xö lý Sè d­ Cã: Sè lîi nhuËn ch­a ph©n phèi TK 421 cã 2 tµi kho¶n cÊp 2: TK 4211- Lîi nhuËn n¨m tr­íc: Ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, t×nh h×nh ph©n phèi kÕt qu¶ vµ sè lîi nhuËn ch­a ph©n phèi thuéc n¨m tr­íc. TK 4212- Lîi nhuËn n¨m nay: Ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, t×nh h×nh ph©n phèi kÕt qu¶ vµ sè lîi nhuËn ch­a ph©n phèi thuéc n¨m nay. Ngoµi ra kÕ to¸n cßn sö dông c¸c tµi kho¶n sau ®Ó ph©n phèi lîi nhuËn: - Tµi kho¶n 911- X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh - Tµi kho¶n 3334- ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp - Tµi kho¶n 414- Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn - Tµi kho¶n 415- Quü dù phßng tµi chÝnh - Tµi kho¶n 416- Quü dù phßng trî cÊp mÊt viÖc lµm - Tµi kho¶n 431- Quü khen th­ëng, phóc lîi Tµi kho¶n nµy cã 3 TK cÊp 2: + TK 4311- Quü khen th­ëng + TK 4312- Quü phóc lîi + TK 4313- Quü phóc lîi ®· h×nh thµnh TSC§ 3.3. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh vµo cuèi kú. KÕt chuyÓn kÕt qu¶ tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh, ho¹t ®éng kh¸c - NÕu l·i Nî TK 911 ( chi tiÕt theo tõng ho¹t ®éng ) Cã TK 421 (4212- chi tiÕt theo tõng ho¹t ®éng) NÕu lç Nî TK 421 (4212- chi tiÕt theo tõng ho¹t ®éng) Cã TK 911 ( chi tiÕt theo tõng ho¹t ®éng ) T¹m ph©n phèi lîi nhuËn theo kÕ ho¹ch ( hµng th¸ng, quü ) + ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp - Hµng th¸ng hoÆc hµng quü khi nhËn ®­îc th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ vÒ thuÕ thu nhËp DN t¹m nép Nî TK 421 (4212): Ph©n phèi lîi nhuËn Cã TK 333 (3334): Sè thuÕ thu nhËp t¹m nép - Sau ®ã DN thùc hiÖn nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cho nhµ n­íc Nî TK 333 (3334): Cã TK liªn quan ( 111, 112, 311...) + Chia l·i cho c¸c bªn gãp vèn Nî TK 421 (4212): Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi Cã TK 111,112: NÕu chia b»ng tiÒn Cã TK 511 ( Cã TK 3331 ): NÕu chia b»ng s¶n phÈm hoµn thµnh Cã TK 411: NÕu ®èi t¸c lÊy l·i ®Ó gãp vèn liªn doanh + LËp c¸c quü cña doanh nghiÖp theo kÕ ho¹ch Nî TK 421 (4212): T¹m lËp quü xÝ nghiÖp Cã TK 414: LËp quü ®Çu t­ ph¸t triÓn Cã TK 415: LËp quü dù phßng tµi chÝnh Cã TK 416: LËp quü trî cÊp mÊt viÖc lµm Cã TK 431: LËp quü khen th­ëng, phóc lîi + Bæ sung nguån vèn kinh doanh (nÕu cã) Nî TK 421 (4212): Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi Cã TK 411: Nguån vèn kinh doanh KÕt chuyÓn lîi nhuËn ch­a ph©n phèi n¨m nay sang lîi nhuËn ch­a ph©n phèi n¨m tr­íc khi kÕt thóc niªn ®é kÕ to¸n: Nî TK 421 (4212): Lîi nhuËn n¨m nay Cã TK 421 (4211): Lîi nhuËn n¨m tr­íc Tr­êng hîp lç n¨m nay (hoÆc ph©n phèi qu¸ sè l·i) sÏ ®­îc chuyÓn thµnh lç n¨m tr­íc: Nî TK 421(4211): Lîi nhuËn n¨m tr­íc Cã TK 421(4212): Lîi nhuËn n¨m nay X¸c ®Þnh chÝnh thøc sè lîi nhuËn ph©n phèi khi b¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh n¨m tr­íc ®­îc duyÖt (®Çu n¨m sau). So s¸nh víi sè t¹m ph©n phèi: NÕu sè t¹m ph©n phèi cho c¸c lÜnh vùc nhá h¬n sè ph¶i ph©n phèi Ph¶n ¸nh sè thuÕ thu nhËp nép thiÕu Nî TK 421 (4211): ph©n phèi bæ sung lîi nhuËn n¨m tr­íc Cã TK 3334: thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép bæ sung Thùc hiÖn nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cßn thiÕu Nî TK 3334 Cã TK liªn quan (111, 112, 311...) - Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n kh¸c ph©n phèi thiÕu Nî TK 421 (4211): ph©n phèi bæ sung sè lîi nhuËn n¨m tr­íc Cã TK 511, 111, 112: chia liªn doanh, chia cæ ®«ng bæ sung Cã TK 414, 415, 416, 431: TrÝch bæ sung c¸c quü xÝ nghiÖp NÕu sè t¹m ph©n phèi lín h¬n sè ph¶i ph©n phèi th× Ph¶n ¸nh sè thuÕ nép thõa Nî TK 3334: Sè thuÕ thu nhËp nép thõa cho ng©n s¸ch Cã TK 421(4211): Ghi t¨ng lîi nhuËn n¨m tr­íc Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n kh¸c ph©n phèi thõa Nî TK 511, 111, 112 Nî TK 414, 415, 416, 431: Sè trÝch c¸c quü thõa Cã TK 421 (4211): Sè lîi nhuËn n¨m tr­íc - Xö lý lç Nî TK 411: Trõ vµo vèn gãp Nî TK 415: LËp quü dù phßng tµi chÝnh Cã TK 421: Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi S¬ ®å kÕ to¸n tæng qu¸t lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn TK 911 KÕt chuyÓn lç tõ c¸c h® kinh doanh,h® tµi chÝnh vµ h® kh¸c TK 3334 ThuÕ TNDN ph¶i nép ng©n s¸ch (t¹m nép vµ nép bæ sung) TK 111, 112, 511 T¹m chia vµ chia bæ sung lîi nhuËn cho c¸c ®èi t¸c gãp vèn TK 414, 415, 416, 431 LËp c¸c quü xÝ nghiÖp (t¹m trÝch theo kÕ ho¹ch vµ trÝch bæ sung c¸c quü) TK411 Bæ sung nguån vèn kinh doanh TK421 TK911 KÕt chuyÓn l·i tõ c¸c h® kinh doanh, h® tµi chÝnh, h® kh¸c TK 3334, 414 415, 416, 431 Sè t¹m ph©n phèi thõa TK 411, 415 Xö lý lç 3.4. Chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n Tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n kÕt qu¶ ho¹t ®éng vµ ph©n phèi l·i cña doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn trªn c¸c lo¹i sæ chi tiÕt, sæ tæng hîp cÇn thiÕt tuú thuéc ®Æc ®iÓm, ®èi t­îng qu¶n lý, kÕ to¸n cña doanh nghiÖp Chøng tõ: quyÕt to¸n thu nhËp Sæ s¸ch: c¸c sæ chi tiÕt; nhËt ký chøng tõ sè 8, sè 10 B¶ng ph©n phèi lîi nhuËn B¶ng ph©n phèi lîi nhuËn TT LÜnh vùc ph©n phèi Sè ®· t¹m ph©n phèi Sè ph©n ph©n phèi chÝnh thøc Sè ph©n phèi thõa (+) hoÆc thiÕu (-) 1. 2 3. 4. 5. 6. 7. 8. ThuÕ thu nhËp DN Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn Chia cho liªn doanh Quü khen th­ëng Quü phóc lîi Quü dù phßng tµi chÝnh Nguån vèn kinh doanh ... Céng xxx xxx xxx So s¸nh néi dung lîi nhuËn cña chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam víi chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ (IAS 12) ViÖc nhµ n­íc ta lu«n cã nh÷ng söa ®æi bæ sung ®Ó phï hîp víi nÒn kinh tÕ ThÞ tr­êng hiÖn nay vµ chÕ ®é kÕ to¸n quèc tÕ lµ hoµn toµn ®óng v× mÆc dï kÕ to¸n ViÖt Nam ban hµnh cã nh÷ng ­u ®iÓm nh­ng cã nh÷ng ®iÒu mµ kÕ to¸n quèc tÕ l¹i cã nh÷ng ­u ®iÓm kh¸c.V× vËy cÇn häc tËp, bæ sung, söa ®æi ®Ó ViÖt Nam cã ®­îc mét chÕ ®é kÕ to¸n tèt nhÊt. Tr­íc ®©y, trong b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc ph©n thµnh 3 lo¹i: lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh, lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ lîi nhuËn ho¹t ®éng bÊt th­êng, trong ®ã viÖc x¸c ®Þnh lîi tøc bÊt th­êng l¹i ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. ViÖc ph©n chia kÕt qu¶ trªn b¸o c¸o thu nhËp nh­ vËy sÏ kh«ng cung cÊp cho ng­êi sö dông ph©n biÖt gi÷a thu thËp th«ng th­êng cña doanh nghiÖp vµ thu nhËp (hay thiÖt h¹i) bÊt th­êng lµ kho¶ng kh«ng thÓ dù b¸o ®­îc. Tõ ®ã ¶nh h­ëng tíi viÖc ®¸nh gi¸ kh«ng chÝnh x¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Bëi v× muèn ®¸nh gi¸ n¨ng lùc sinh lêi c¬ b¶n cña doanh nghiÖp chóng ta dùa vµo thu nhËp tõ ho¹t ®éng th«ng th­êng. ViÖc ph©n chia kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh­ ë th«ng t­ sè 89/2002/TT-BTC ban hµnh ngµy 9/10/2002 cña Bé tµi chÝnh ®­îc tr×nh bµy nh­ ë phÇn 1.3 sÏ cung cÊp th«ng tin h÷u Ých h¬n cho ng­êi sö dông. Thùc chÊt hÇu hÕt c¸c kho¶n môc vµ chi phÝ ®­îc bao gåm trong ®ã viÖc x¸c ®Þnh l·i (lç) thuÇn trong kú ®­îc ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng th«ng th­êng cña doanh nghiÖp. V× vËy cã rÊt Ýt tr­êng hîp trong ®ã sù kiÖn hay giao dÞch lµm ph¸t sinh c¸c kho¶n môc kh¸c. Ho¹t ®éng th«ng th­êng cña doanh nghiÖp lµ ho¹t ®éng ®­îc doanh nghiÖp thùc hiÖn g¾n liÒn víi c¸c nhiÖm vô ®­îc x¸c ®Þnh trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh vµ c¸c ho¹t ®éng liªn quan mµ doanh nghiÖp tham gia vµo nh­ c¸c ho¹t ®éng phô trî kÌm theo hay ph¸t sinh cïng c¸c ho¹t ®éng trªn. ChuÈn mùc kÕ to¸n Quèc tÕ sè 8 (®o¹n 16) ®· h­íng dÉn” Khi c¸c kho¶n môc thu nhËp vµ chi phÝ trong l·i hoÆc lç cña ho¹t ®éng b×nh th­êng cã quy m«, tæ chøc hoÆc møc ®é mµ viÖc tr×nh bµy sÏ diÔn gi¶i t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trong kú, th× tæ chøc vµ gi¸ trÞ c¸c kho¶n nh­ vËy cÇn ®­îc tr×nh bµy riªng biÖt”. C¸c tr­êng hîp cã thÓ lµm n¶y sinh viÖc tr×nh bµy c¸c kho¶n môc thu nhËp vµ chi phÝ ®· ®­îc chuÈn mùc kÕ to¸n Quèc tª sè 8 (®o¹n 18) ®­a ra nh­ sau: Ghi gi¶m hµng tån kho xuèng b»ng gi¸ trÞ thùc hiÖn thuÇn tuý hoÆc ghi gi¶m gi¸ trÞ nhµ x­ëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ xuèng b»ng gi¸ trÞ cã thÓ thu håi. Tæ chøc l¹i c¬ cÊu ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ hoµn l¹i c¸c kho¶n dù phßng cho chi phÝ tæ chøc l¹i c¬ cÊu. Thanh lý nhµ x­ëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ xuèng gi¸ trÞ thùc hiÖn thuÇn tuý hoÆc ghi gi¶m gi¸ trÞ nhµ x­ëng, m¸y mãc , thiÕt bÞ xuèng gi¸ trÞ cã thÓ thu håi. Thanh lý c¸c kho¶n ®Çu t­ dµi h¹n. Gi¶i quyÕt c¸c vô kiÖn tông. Hoµn nhËp c¸c kho¶n dù phßng. Nh­ vËy theo chuÈn mùc kÕ to¸n Quèc tÕ l·i (lç) tõ ho¹t ®éng th«ng th­êng kh«ng nh÷ng chØ ph¸t sinh tõ nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt th­êng xuyªn mµ cßn ph¸t sinh tõ nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng th­êng xuyªn. Th«ng lÖ Quèc tÕ kh«ng dùa vµo tÝnh kh«ng th­êng xuyªn cña ho¹t ®éng, ®Ó coi ®ã lµ ho¹t ®éng bÊt th­êng nh­ ë ViÖt Nam tr­íc ®©y. Theo th«ng lÖ Quèc tÕ, ho¹t ®éng bÊt th­êng trong thùc tÕ m« t¶ nh­ sau:” C¸c sù kiÖn vµ nghiÖp vô ®­îc coi lµ bÊt th­êng khi kÕt qu¶ sÏ ®­îc lîi hoÆc bÞ thiÖt h¹i cÇn ph¶i cã b¶n chÊt bÊt th­êng hoÆc x¶y ra bÊt th­êng”. Cã b¶n chÊt bÊt th­êng cã nghÜa lµ ho¹t ®éng cã mùc ®é cao kh¸c th­êng v× kh«ng cã liªn quan hoÆc chØ ngÉu nhiªn liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña chñ thÓ ho¹t ®éng. X¶y ra bÊt th­êng lµ hiÖn t­îng bÊt hîp lý ®­îc dù ®o¸n cã thÓ x¶y ra trong t­êng lai cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng mµ chñ thÓ ho¹t ®éng. HiÖn t­îng cã thÓ xem lµ bÊt th­êng ®èi víi chñ thÓ nµy mµ kh«ng bÊt th­êng ®èi víi chñ thÓ kh¸c. Nh­ vËy theo chÕ ®é quy ®Þnh hiÖn t­îng nµy th×: Lîi nhuËn ho¹t ®éng kinh doanh (ho¹t ®éng th«ng th­êng) gåm cã: + Lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô. + Lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh. Lîi nhuËn kh¸c gåm cã: + Lîi nhuËn tõ c¸c ho¹t ®éng bÊt th­êng. + Lîi nhuËn tõ c¸c nghiÖp vô x¶y ra kh«ng th­êng xuyªn kh¸c. sÏ ngµy cµng gÇn s¸t víi chuÈn mùc Quèc tÕ. II. Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn Thùc tr¹ng KÕ to¸n lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh, cã vai trß tÝch cùc trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh tÕ. Víi t­ c¸ch lµ c«ng cô qu¶n lý, tµi chÝnh- kÕ to¸n lµ mét lÜnh vùc g¾n liÒn víi ho¹t ®éng kinh tÕ, ®¶m nhiÖm tæ chøc hÖ thèng th«ng tin cã Ých cho viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ. V× vËy, kÕ to¸n cã vai trß ®Æc biÖt quan träng kh«ng chØ víi ho¹t ®éng tµi chÝnh Nhµ n­íc mµ cßn v« cïng cÇn thiÕt vµ quan träng víi ho¹t ®éng tµi chÝnh doanh nghiÖp. KÕ to¸n ViÖt Nam ®· h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn phï hîp víi yªu cÇu, nhiÖm vô vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ trong tõng thêi kú trªn khu«n khæ vµ m«i tr­êng ph¸p lý nhÊt ®Þnh. Thùc tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c«ng t¸c kÕ to¸n trong c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c lÜnh vùc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®· cã nhiÒu tiÕn bé trªn c¬ së m«i tr­êng ph¸p lý ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn. ViÖc nhµ n­íc ta m¹nh d¹n söa ®æi, bæ sung hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vµ kÕ to¸n t¹o thµnh hµnh lang ph¸p lý ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng kÕ to¸n ph¸t triÓn, æn ®Þnh nh»m ph¸t huy vai trß lµ c«ng cô ®¾c lùc trong qu¶n lý còng lµ nh÷ng ®æi míi c¨n b¶n trong t­ duy. Bªn c¹nh nh÷ng v¨n b¶n trùc tiÕp h­íng dÉn c«ng t¸c kÕ to¸n, nhµ n­íc cßn ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®èi víi hÖ thèng kÕ to¸n. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ x©y dùng chuÈn mùc kÕ to¸n cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ mèi quan hÖ chuÈn mùc kÕ to¸n, c¬ chÕ tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch thuÕ. Cã quan ®iÓm cho r»ng chuÈn mùc kÕ to¸n chÝnh lµ c¬ chÕ tµi chÝnh doanh nghiÖp, nÕu x©y dùng, ban hµnh chuÈn mùc kÕ to¸n cã cßn c¬ chÕ tµi chÝnh doanh nghiÖp n÷a kh«ng? hoÆc nÕu chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ban hµnh theo chuÈn mùc kÕ to¸n Quèc tÕ th× sÏ cã nh÷ng quan ®iÓm m©u thuÉn víi c¬ chÕ tµi chÝnh doanh nghiÖp; hoÆc t¹i sao chóng ta kh«ng x©y dùng chuÈn mùc theo c¬ chÕ, chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cho ®ång bé vµ sau ®ã nÕu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cã söa ®æi, bæ sung th× chuÈn mùc kÕ to¸n sÏ söa ®æi theo? Kinh nghiÖm ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh kh«ng ban hµnh thµnh v¨n b¶n riªng mµ quy ®Þnh thµnh nh÷ng ch­¬ng, ®iÒu riªng vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh trong c¸c bé luËt cã liªn quan. Khi hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n quèc gia ®­îc x©y dùng vµ ban hµnh th× ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®èi víi ho¹t ®éng tµi chÝnh. Do ®ã kh«ng thÓ xÈy ra m©u thuÉn gi÷a chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ chuÈn mùc kÕ to¸n. Tuy nhiªn, hiÖn nay ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn khi cã nh÷ng söa ®æi, bæ sung vÒ c¬ chÕ tµi chÝnh, chÝnh s¸ch thuÕ th× chÕ ®é kÕ to¸n ph¶i söa ®æi theo cho phï hîp. Tr­íc yªu cÇu ban hµnh hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n quèc gia ®Õn n¨m 2003, Bé tµi chÝnh kh«ng thÓ chê c¬ chÕ chÝnh s¸ch hoµn thiÖn mµ ®i tr­íc mét b­íc x©y dùng mét hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ phï hîp víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay, sau ®ã sÏ cã nh÷ng biÖn ph¸p söa ®æi, bæ sung c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cho ®ång bé. Nh­ vËy kh«ng thÓ kh«ng ph¸t sinh nh÷ng m©u thuÉn, nh÷ng quy ®Þnh trong chuÈn mùc kÕ to¸n víi nh÷ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn hµnh. Hoµn thiÖn h¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn XÐt qu¸ tr×nh ph©n phèi lîi nhuËn n¨m N Trong n¨m kÕ to¸n tiÕn hµnh t¹m ph©n phèi theo kÕ ho¹ch: Nî TK 421(4212) Cã TK 3334, 414, 415, 416, 431 Cuèi n¨m N kÕ to¸n x¸c ®Þnh sè d­ cuèi kú cña TK 4212 - lîi nhuËn n¨m nay- ®Ó chuyÓn thµnh sè d­ ®Çu kú cña TK 4211-lîi nhuËn n¨m tr­íc- trªn sæ cña n¨m N+1. Khi b¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh cña DN ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn c«ng nhËn, kÕ to¸n tÝnh to¸n thu nhËp thùc tÕ ®­îc ph©n phèi theo tõng néi dung vµ so s¸nh víi sè t¹m ph©n phèi n¨m tr­íc ®Ó ph©n phèi bæ sung hoÆc thu håi l¹i. NÕu ph¶i ph©n phèi bæ sung kÕ to¸n ghi: Nî TK 4211 Cã TK 3334, 414, 415, 416, 431 NÕu ph©n phèi thõa kÕ to¸n ghi: Nî TK 333, 414, 415, 416, 431 Cã TK 4211 Nh×n vµo qu¸ tr×nh h¹ch to¸n lîi nhuËn ë trªn ta thÊy tµi kho¶n 4212 ch­a ph¶n ¸nh râ lîi nhuËn t¹m ph©n phèi vµ tÝch luü. §Ó thÊy râ ®iÒu nµy ta sÏ xem xÐt vÒ t×nh h×nh ph¶n ¸nh thu nhËp trªn c¸c tµi kho¶n cña kÕ to¸n Ph¸p. Theo chÕ ®é kÕ to¸n Ph¸p, sau khi chuyÓn c¸c chi phÝ vµ thu nhËp vµo TK128 “x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cña niªn ®é”. NÕu tæng chi phÝ nhá h¬n tæng thu nhËp th× cã l·i, kÕt chuyÓn vµo TK 120 “l·i”. Sau ®ã viÖc ph©n phèi l·i sÏ diÔn ra trªn TK 88 “kÕt qu¶ chê ph©n phèi”. TK thuÕ ph¶i nép , c¸c quü TK 88 TK 120 TK 128 TK 129 TiÕn hµnh ph©n phèi KÕt chuyÓn KÕt chuyÓn KÕt chuyÓn ®Ó ph©n phèi l·i lç Ta biÕt, do cã tµi kho¶n 88 nªn viÖc ph©n pèi thu nhËp ®· t¸ch ra khái TK 120 “l·i”, ta dÔ dµng x¸c ®Þnh tæng lîi nhuËn tùc hiÖn b»ng tæng ph¸t sinh cã TK120. ViÖc t¸ch b¹ch hai néi dung c«ng viÖc trªn hai tµi kho¶n nµy ®· t¹o nhiÒu thuËn lîi cho c«ng t¸c kÕ to¸n, gióp cho tèc ®é c«ng t¸c kÕ to¸n ®¹t kÕt hiÖu qu¶, nhanh h¬n, dÔ hiÓu h¬n. Do vËy, xÐt vÒ tr×nh ®é c«ng t¸c kÕ to¸n n­íc ta hiÖn nay th× viÖc thiÕt kÕ tµi kho¶n sao cho phï hîp, b¶o ®¶m tèc ®é n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng kÕ to¸n ngµy cµng cao lµ mét môc tiªu quan träng kh«ng chØ víi mét DN mµ c¶ víi nhµ n­íc còng ph¶i quan t©m, coi träng. Cho nªn ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c quyÕt to¸n lîi nhuËn cña DN, c¸c DN nªn chi tiÕt thªm TK 4212 thµnh 42121 “lîi nhuËn thùc hiÖn” vµ TK 42122 “lîi nhuËn ®· ph©n phèi” ®Ó theo dâi riªng lîi nhuËn thùc hiÖn vµ t×nh h×nh t¹m ph©n phèi thu nhËp. Khi ®ã, ta cã tr×nh tù h¹ch to¸n sau: Trong n¨m N, kÕ to¸n t¹m ph©n phèi thu nhËp cho tõng lÜnh vùc theo kÕ ho¹ch Nî TK 42122: lîi nhuËn t¹m ph©n phèi Cã TK 3334, 414, 415, 416, 431 Cuèi n¨m N, kÕ to¸n x¸c ®Þnh sè d­ cuèi kú cña TK 42121 “lîi nhuËn thùc hiÖn” ®Ó kÕt chuyÓn vµo TK 42122 “lîi nhuËn ®· ph©n phèi”, sè cßn l¹i chuyÓn thµnh sè d­ ®Çu kú cña TK 4211 “lîi nhuËn n¨m tr­íc” trªn sæ cña n¨m N+1 Nî TK 42121: lîi nhuËn thùc hiÖn Cã TK 42122: lîi nhuËn t¹m ph©n phèi Cã TK 42111: lîi nhuËn n¨m tr­íc Khi b¸o c¸o quyÕt to¸n l·i cña DN ®­îc c«ng nhËn, kÕ to¸n tÝnh to¸n thu nhËp thùc tÕ ®­îc ph©n phèi theo tõng néi dung vµ so s¸nh víi sè t¹m ph©n phèi n¨m tr­íc ®Ó ph©n phèi bæ sung hoÆc thu håi l¹i. Khi ®ã viÖc h¹ch to¸n thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp cã thÓ sÏ ®­îc thùc hiÖn theo s¬ ®å sau: TK 333, 414, 415 416, 431 TK 42122 TK 4211 Sè t¹m ph©n phèi KÕt chuyÓn cuèi kú TK 421 Ph©n phèi bæ sung KÕt chuyÓn n¨m sau Ph©n phèi thõa thu l¹i Bµn vÒ quy ®Þnh “sè t¹m ph©n phèi trong kú kh«ng v­ît qu¸ 70% tæng sè lîi nhuËn thùc tÕ” Mét thùc tÕ lµ hÇu nh­ kh«ng cã mét DN nµo thùc hiÖn ®­îc quy ®Þnh nµy v× sè thuÕ t¹m nép mµ c¬ quan thuÕ b¾t DN ph¶i nép tr­íc cã khi lµ lín, ngoµi ra cßn trÝch c¸c quü th× kh«ng thÓ kh«ng v­ît qu¸ 70%. V× vËy kh«ng nªn h¹n chÕ con sè nµy mµ tuú vµo s¬ bé ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp trong n¨m ®Ó quy ®Þnh hoÆc cã thÓ quy ®Þnh møc t¹m ph©n phèi trªn tæng sè lîi nhuËn thùc tÕ lµ tõ 80% ®Õn 90% ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ linh ®éng trong khi thùc hiÖn t¹m ph©n phèi, t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho doanh nghiÖp, nh»m môc ®Ých cuèi cïng lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ nhÊt. 3.Hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p tÝnh lîi nhuËn 3.1. §èi víi kho¶n tiÒn vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ Cã sù kh¸c nhau gi÷a kÕ to¸n vµ c¬ chÕ tµi chÝnh trong c¸ch h¹ch to¸n kho¶n nµy. Th«ng t­ 89/2002/TT- BTC ban hµnh ngµy 9/10/2002 quy ®Þnh chi phÝ kh¸c (TK 811) cã c¶ kho¶n tiÒn ph¹t do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ tøc lµ kho¶n nµy ®­îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lý, hîp lÖ hay ®­îc h¹ch to¸n vµo lîi nhuËn tr­íc thuÕ. Nªn ®Þnh kho¶n trong tr­êng hîp nµy lµ: Nî TK 811: Chi phÝ kh¸c Cã TK 111, 112: NÕu tr¶ b»ng tiÒn Ta thÊy c¬ chÕ tµi chÝnh l¹i kh«ng coi ®©y lµ mét kho¶n chi phÝ hîp lý, hîp lÖ tøc kho¶n nµy ®­îc bï ®¾p b»ng lîi nhuËn sau thuÕ. V× thÕ tr­êng hîp nµy ta cã ®Þnh kho¶n nh­ sau: Nî TK 421: Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi Cã TK 111,112: NÕu tr¶ b»ng tiÒn Cã sù kh¸c nhau ®ã lµ do doanh nghiÖp muèn tÝnh t¨ng c¸c kho¶n chi phÝ hîp lý, hîp lÖ ®Ó gi¶m thu nhËp chÞu thuÕ, tõ ®ã gi¶m phÇn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp mµ doanh nghiÖp ph¶i nép. Cßn ng­îc l¹i c¸c c¬ quan thuÕ l¹i muèn thu ®­îc kho¶n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp nµy nhiÒu nªn t×m c¸ch lo¹i ra nh÷ng chi phÝ coi lµ kh«ng hîp lý, hîp lÖ nghÜa lµ thu nhËp chÞu thuÕ cao. Nh­ vËy, theo chuÈn mùc kÕ to¸n míi ban hµnh th× ®· cã sù c©n b»ng khi kho¶n nµy ®­îc tÝnh vµo chi phÝ (nÕu bÞ nép ph¹t) hoÆc ®­îc tÝnh vµo thu nhËp (nÕu thu do kh¸ch hµng vi ph¹m). Nh­ng c¬ chÕ tµi chÝnh vÉn kh«ng c«ng nhËn kho¶n ph¹t vi ph¹m hîp ®ång nµy lµ chi phÝ hîp lý, hîp lÖ. Theo Th¹c sü Bïi H÷u Ph­íc t¸c gi¶ bµi b¸o “Mét sè ý kiÕn vÒ doanh thu- chi phÝ vµ ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc” trong t¹p chÝ tµi chÝnh sè 18 th¸ng 9/2000 th×: c¸c kho¶n tiÒn ph¹t vÒ vi ph¹m kü thuËt thanh to¸n, vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ... kh«ng ph¶i lµ nh÷ng khuyÕt ®iÓm chñ quan v× trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh viÖc m¾c ph¶i nh÷ng vi ph¹m ®ã lµ kh«ng thÓ tr¸nh tuyÖt ®èi, b¶n th©n DN còng kh«ng muèn bÞ ph¹t “chóng ta thÊy nãi nh­ vËy còng cã lý ë chç cã thÓ cã nh÷ng ®iÒu trªn lµ do nhiÒu nguyªn nh©n bªn ngoµi mµ DN kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc, ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mäi ho¹t ®éng vµ quan hÖ hÕt søc ®a d¹ng, phøc t¹p, th­êng xuyªn biÕn ®æi. MÆt kh¸c DN kh«ng muèn bÞ ph¹t v× ngoµi viÖc ph¶i tr¶ kho¶n tiÒn vi ph¹m nã cßn ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn uy tÝn còng nh­ c¸c mèi quan hÖ cña DN trªn thÞ tr­êng (ngo¹i trõ kho¶n ph¹t v× trèn thuÕ, chËm nép thuÕ... ). Nh­ng nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ DN ®­îc quyÒn gi¶m tèi thiÓu tr¸ch nhiÖm trong nh÷ng kho¶n ph¹t nµy, vÊn ®Ò thùc hiÖn nghiªm chØnh hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt ph¶i ch¨ng kh«ng cßn lµ b¾t buéc. So s¸nh víi kÕ to¸n Ph¸p, ta thÊy trong TK 67 “chi phÝ ®Æc biÖt” bao gåm c¶ tiÒn ph¹t do DN vi ph¹m luËt, vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ... §ång thêi TK 77 “Thu nhËp ®Æc biÖt” còng gåm c¸c kho¶n do thu tiÒn nép ph¹t. Nh­ vËy chuÈn mùc míi ban hµnh cã vÎ s¸t víi c¸ch h¹ch to¸n cña kÕ to¸n Ph¸p. Nh­ng theo em, c¸c kho¶n chi phÝ nµy nªn h¹ch to¸n vµo bªn Nî TK 421, tøc lµ trõ vµo lîi nhuËn sau thuÕ. V× cã nh­ vËy DN míi thùc hiÖn c¸c hîp ®ång ®· ký kÕt mét c¸ch nghiªm chØnh. §ã lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó cã quan hÖ tèt víi c¸c ®èi t¸c kinh doanh, lµ c¬ së ®Ó kinh doanh cã hiÖu qu¶. DN sÏ ph¶i xem xÐt kh¶ n¨ng thùc hiÖn hîp ®ång cña m×nh, kÕt hîp víi ph©n tÝch c¸c yÕu tè kh¸ch quan nh­ thÞ tr­êng, nhµ cung cÊp ®Ó h¹n chÕ tèi ®a nguyªn nh©n kh¸ch quan ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thùc hiÖn hîp ®ång, ®Ó h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt kho¶n bÞ ph¹t do vi ph¹m hîp ®ång. Nh­ng nÕu xö lý nh­ trªn th× kho¶n thu l¹i tÝnh vµo thu nhËp chÞu thuÕ. Nªn ch¨ng cã thÓ h¹ch to¸n kho¶n nµy vµo lîi nhuËn sau thuÕ ®­îc kh«ng?. V× chÝnh DN, mét khi ®· cã hîp ®ång th× l¹i mong muèn hîp ®ång ®­îc thùc hiÖn chø kh«ng cã mét DN nµo l¹i mong “®­îc h­ëng” kho¶n tiÒn ph¹t kh¸ch hµng vi ph¹m. Hîp ®ång kh«ng ®­îc thùc hiÖn ®· lµ mét thiÖt h¹i lín cho DN, kho¶n ®­îc h­ëng tiÒn ph¹t ch¼ng qua lµ mét kho¶n nhá ®Ó bï ®¾p thiÖt h¹i ®ã. 3.2. ThÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thuÕ suÊt bæ sung 3.2.1. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cao cã t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng tÝch luü vèn hay kh«ng?. Mét thùc tr¹ng ®¸ng lo ng¹i lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ nn­íc cã quy m« vèn qu¸ nhá. T¹i thêi ®iÓm ®Çu n¨m 2000, theo sè liÖu cña ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp trung ­¬ng, sè doanh nghiÖp nhµ n­íc cã quy m« vèn d­íi 5 tû ®ång chiÕm 64,45%, trªn 10 tû ®ång 20,89%, 30% sè doanh nghiÖp nhµ n­íc cã sè vèn d­íi 1 tû ®ång. Trong ®ã quy m« b×nh qu©n cña mét dù ¸n liªn doanh víi n­íc ngoµi ë ViÖt Nam kho¶ng 260 tû ®ång. Do ®ã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ë trong n­íc còng ®· khã, ch­a nãi tíi tÇm khu vùc vµ quèc tÕ. H¬n n÷a tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng nghÖ l¹c hËu ®ang lµ c¶n trë lín ®èi víi kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ héi nhËp cña c¸c doanh nghiÖp. NhiÒu mÆt hµng s¶n xuÊt ë trong n­íc cã møc gi¸ cao h¬n gi¸ mÆt hµng cïng lo¹i nhËp khÈu tõ 20-40%. NhiÒu mÆt hµng tån t¹i ®­îc lµ do chÝnh s¸ch b¶o hé cña nhµ n­íc th«ng qua thuÕ nhËp khÈu cao. §Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng Êy c¸c doanh nghiÖp cÇn bæ sung thªm vèn ®Çu t­. Trong ®ã, mét trong nh÷ng nguån vèn chñ yÕu lµ tÝch luü tõ néi bé cña doanh nghiÖp. Trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (thuÕ suÊt 32%) víi thuÕ suÊt cao h¬n so víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (thuÕ suÊt 25%). Bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i nép thuÕ thu trªn vèn. Nh­ vËy tØ lÖ ®éng viªn thu nhËp tõ c¸c doanh nghiÖp vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc ë møc kh¸ cao. §iÒu nµy ®· v« t×nh thu hÑp kh¶ n¨ng tÝch luü vèn cña c¸c doanh nghiÖp, lµm cho c¸c doanh nghiÖp l©m vµo vßng luÈn quÈn : vèn Ýt, kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu, søc c¹nh tranh yÕu, hËu qu¶ thÊp.... Nh­ vËy nhµ n­íc cÇn ph¶i quan t©m h¬n n÷a ®Õn doanh nghiÖp nhµ n­íc, mÆc dï chóng ta biÕt r»ng së dÜ cã sù ph©n biÖt thuÕ suÊt nh­ vËy lµ do nhµ n­íc muèn thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh CNH-H§H. Nh­ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn hiÖn nay, ®Ó doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o th× còng cÇn cã sù quan t©m thÝch ®¸ng. Nªn ch¨ng nhµ n­íc xem xÐt, ®iÒu chØnh l¹i møc thuÕ gióp c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc tÝch luü vèn, ®æi míi c«ng nghÖ, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong n­íc vµ quèc tÕ. 3.2.2. ThuÕ thu nhËp bæ sung thªm mét g¸nh nÆng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Theo th«ng t­ 18/2002/TT- BTC ban hµnh ngµy 20/2/2002 cã quy ®Þnh “ C¸c c¬ së kinh doanh cã thu nhËp cao do ®Þa ®iÓm kinh doanh thuËn lîi, ngµnh nghÒ kinh doanh Ýt bÞ c¹nh tranh, mang l¹i thu nhËp cao, sau khi nép thuÕ thu nhËp theo thuÕ suÊt 32% mµ phÇn thu nhËp cßn l¹i cao h¬n 20% vèn chñ së h÷u hiÖn cã th× sè v­ît trªn 20% ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp bæ sung víi thuÕ suÊt 25%. Thu nhËp chÞu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp bæ sung ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy thu nhËp cßn l¹i (sau khi nép thu nhËp DN víi thuÕ suÊt 32%) trõ 20% vèn chñ së h÷u hiÖn cã “ ®· t¹o nªn mét sè ®iÓm bÊt hîp lý. L¬i nhuËn cña doanh nghiÖp nhiÒu hay Ýt kh«ng h¼n chØ lµ do lîi thÕ kh¸ch quan mµ cßn cã thÓ do sù l·nh ®¹o cña tæng gi¸m ®èc c«ng ty (gi¸m ®èc), biÕt tæ chøc qu¶n lý, biÕt sö dông c«ng cô nî ®Ó n¨ng cao tû suÊt lîi nhuËn sau thuÕ. Nh­ vËy theo c¬ chÕ míi th× míi quyÕt to¸n nguån thu hiÖn t¹i cho ng©n s¸ch mµ ch­a tÝnh ®Õn thùc tr¹ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Trong bèi c¶nh hiÖn nay khi mµ nguån tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ rÊt h¹n hÑp, kh¶ n¨ng t¹o vèn cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn ®­îc bao cÊp vèn nh­ tr­íc ®©y th× viÖc më ra c¬ héi ®Ó c¸c doanh nghiÖp tù tÝch lòy vèn tõ kÕt qu¶ kinh doanh cña m×nh lµ ®iÒu rÊt nªn lµm. §Ó tõ ®ã hä ngµy cµng ra søc ®æi míi kü thuËt c«ng nghÖ lµm cho doanh nghiÖp ngµy cµng më réng qui m«. Do ®ã mét gi¶i ph¸p nªn ®­îc nghiªn cøu lµ gi¶m møc thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp bæ sung thÊp h¬n 25%. Sè cßn l¹i ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i, ph¸t triÓn vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong t­¬ng lai g¾n liÒn víi b¶o tån vèn cña nhµ n­íc ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp. DÉn ®Õn t¨ng nguån thu mét c¸ch v÷ng ch¾c cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. 3.3. Quü khen th­ëng vµ phóc lîi Ta thÊy c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ hiÖn hµnh ch­a g¾n chÆt quyÒn lîi cña doanh nghiÖp vµ tËp thÓ lao ®éng trong DN víi kÕt qu¶ kinh doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp chØ cã nguån ®Ó trÝch lËp c¸c quü sau khi ®· nép ®ñ tiÒn sö dông vèn Ng©n s¸ch vµ chi c¸c kho¶n nÕu vÉn cßn. Ng­êi lao ®éng chØ ®­îc nhËn thu nhËp bæ sung tõ quü khen th­ëng nÕu phÇn lîi nhuËn cßn l¹i sau khi ®· chi c¸c kho¶n trªn vµ ®· dïng ®Ó chia l·i cæ phÇn (nÕu cã) vÉn cßn d­. §iÒu nµy Ýt cã t¸c dông khuyÕn khÝch vËt chÊt ®èi víi doanh nghiÖp v× kÕt qu¶ s¶n xuÊt mµ hä mang l¹i kh«ng t­¬ng xøng víi c¸i mµ hä ®­îc h­ëng. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc kh«ng Ýt doanh nghiÖp cè t×nh h¹ch to¸n kh«ng trung thùc, lµm sai lÖch kÕt qu¶ kinh doanh thùc tÕ “l·i, lç kh«ng thËt” ®Ó tr¸nh bít nghÜa vô nép thuÕ ng©n s¸ch, g©y thÊt thu ng©n s¸ch nhµ n­íc. §Ó kh¾c phôc c¸c tån t¹i trªn, theo «ng Bïi V¨n V©n ( Häc viÖn tµi chÝnh kÕ to¸n) trong bµi “ §Ó c¬ chÕ lîi nhuËn sau thuÕ thËt sù t¹o ®éng lùc cho doanh nghiÖp nhµ n­íc “ ë t¹p chÝ tµi chÝnh th¸ng 6/2001, th× h­íng hoµn thiÖn c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn sau thhuÕ cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cã thÓ ®­îc thùc hiÖn theo tr×nh tù sau: Bï kho¶n lç c¸c n¨m tr­íc ch­a ®­îc trõ Tr¶ tiÒn ph¹t do vi ph¹m luËt ph¸p Trõ c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· chi ch­a ®­îc trõ Chia l·i cho c¸c ®èi t¸c gãp vèn theo hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh TrÝch lËp c¸c quü cña doanh nghiÖp theo quy ®Þnh PhÇn lîi nhuËn cßn l¹i sau khi trõ c¸c kho¶n trªn ®­îc dïng ®Ó: + Chia l·i cæ phÇn (tr­êng hîp doanh nghiÖp ph¸t hµnh cæ phiÕu) + Nép tiÒn sö dông vèn ng©n s¸ch Sè lîi nhuËn cßn l¹i (nÕu cßn) sau khi trõ tÊt c¶ c¸c kho¶n trªn ®­îc bæ sung hÕt vµo quü ®Çu t­ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Tãm l¹i, ho¹t ®éng kÕ to¸n cña n­íc ta ®­îc nhµ n­íc quan t©m, c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan ®Õn kÕ to¸n tµi chÝnh ®­îc ban hµnh phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nhµ n­íc ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, héi nhËp vèi kinh tÕ trªn thÕ giíi vµ c¸c n­íc trong khu vùc ho¹t ®éng kÕ to¸n cµng trë nªn quan träng. C¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ kÕ to¸n tµi chÝnh ®­îc söa, bæ sung vµ hoµn thiÖn dÇn nh»m thùc sù ®i vµo thùc tÕ cuéc sèng vµ trë thµnh c¬ së v÷ng ch¾c cho c¸c ho¹t ®éng kÕ to¸n tµi chÝnh ph¸t triÓn. PhÇn III KÕt luËn Trªn ®©y, lµ toµn bé phÇn tr×nh bµy cña em vÒ kÕt qu¶ kinh doanh còng nh­ lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Ta biÕt ng­êi bá vèn vµo kinh doanh sau khi ®· thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ ®èi víi Nhµ n­íc vµ bï ®¾p vµo c¸c chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh tõ doanh thu sÏ ®­îc h­ëng toµn bé lîi nhuËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c chñ së h÷u sÏ ®­îc quyÒn së h÷u vµ sö dông toµn bé lîi nhuËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa th× viÖc ph©n phèi lîi nhuËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®­îc lîi Ých tr­íc m¾t vµ lîi Ých l©u dµi cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, cña Nhµ n­íc vµ ph¸t huy quyÒn tù chñ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Do vËy, cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi nhuËn mét c¸ch hîp lý. NÕu c¬ chÕ tµi chÝnh– kÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp hîp lý sÏ t¹o ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn, t¹o tiÒn ®Ò cho doanh nghiÖp t¨ng kh¶ n¨ng tÝch luü vèn, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng tiÕn tíi héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. §ång thêi nã ®¶m b¶o nguån thu cho ng©n s¸ch, gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn môc tiªu, nhiÖm vô cña Nhµ n­íc ta trªn con ®­êng CNH- H§H ®Êt n­íc. V× vËy, viÖc söa ®æi bæ sung c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho phï hîp víi thùc tiÔn lµ mét viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. Nh÷ng kiÕn nghÞ cña em trªn ®©y nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn chÕ ®é kÕ to¸n vÒ lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn ë ViÖt Nam. PhÇn IV C¸c tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh: KÕ to¸n tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp cña tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, khoa kÕ to¸n do TS §Æng ThÞ Loan lµm chñ biªn. Gi¸o tr×nh: KÕ to¸n quèc tÕ cña tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, khoa kÕ to¸n do TS NguyÔn Minh Ph­¬ng – TS NguyÔn ThÞ §«ng lµm chñ biªn. Gi¸o tr×nh: KÕ to¸n qu¶n trÞ cña tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, khoa kÕ to¸n do TS NguyÔn Minh Ph­¬ng lµm chñ biªn. T¹p chÝ kÕ to¸n: + Sè 32/2001 + Sè 25 ngµy 8/2002 + Sè 6/2002 T¹p chÝ tµi chÝnh sè 18 th¸ng 9/2000. Th«ng t­ 89/2002/TT- BTC ngµy 9/10/2001 h­íng dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn 4 chuÈn mùc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh 149/2001/BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé Tµi ChÝnh. Ngoµi ra cßn mét sè gi¸o tr×nh kÕ to¸n vµ mét sè t¹p chÝ kh¸c cña tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, cña tr­êng §¹i häc Tµi chÝnh KÕ to¸n. Môc lôc Trang PhÇni: mëbµi........................................................................................... PhÇn II: Néi dung.................................................................................. I. C¬ së lý luËn cña h¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn................................................................................... 1. Kh¸i niÖm vÒ lîi nhuËn vµ vai trß cña lîi nhuËn ®èi víi sù tån t¹i vµph¸ttriÓn cña doanh nghiÖp. ................................................................ 1.1. Kh¸i niÖm 3 1.2. Vai trß vµ ý nghÜa cña lîi nhuËn 3 1.3. C¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh loîi nhuËn 3 2. Néi dung ph©n phèi lîi nhuËn 8 2.1. ThuÕ thu nhËp doanh mghiÖp 8 2.1.1. Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 8 2.1.2. C¸c lo¹i thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 9 2.2. Néi dung ph©n phèi lîi nhuËn 10 3. H¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi 11 3.1. §Æc ®iÓm vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n 11 3.1.1. §Æc ®iÓm h¹ch to¸n 11 3.1.2. NhiÖm vô h¹ch to¸n 12 3.2. Tµi kho¶n sö dông 12 3.3. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n lîi nhËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn 13 3.4. Chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n 17 4. So s¸nh néi dung lîi nhuËn cña chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam víi chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ(IAS 12) 17 II. Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn 19 1. Thùc tr¹ng 19 2. Hoµn thiÖn h¹ch to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn 21 3. Hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p tÝnh lîi nhuËn 23 3.1. §èi víi kho¶n tiÒn vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ 23 3.2. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thuÕ suÊt bæ sung 25 3.3. Quü khen th­ëng vµ phóc lîi 27 PhÇn III: kÕt luËn .. PhÇn IV: c¸c tµi liÖu tham kh¶o