Đề tài Hoàn thiện thủ tục kiểm tra chi tiết trong kiểm toán chu trình bán hàng - Thanh toán tại công ty dịch vụ tư vấn tài chính kế toán và kiểm toán - Aasc

to¸n tr­íc vµ kÕ ho¹ch (nÕu cã). + Xem xÐt sù biÕn ®éng cña hµng mua, hµng xuÊt qua c¸c th¸ng vµ t×m hiÓu nguyªn nh©n nÕu cã ®ét biÕn. + So s¸nh vßng quay hµng tån kho qua c¸c n¨m, t×m ra nh÷ng biÕn ®éng bÊt th­êng, vµ gi¶i thÝch nguyªn nh©n. Khi tiÕn hµnh thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt t¹i kh¸ch hµng A KTV ®· bá qua thñ tôc nµy. §èi víi C«ng ty B, hÇu hÕt c¸c thñ tôc nµy còng kh«ng ®­îc thùc hiÖn do ®¬n vÞ míi ho¹t ®éng kh«ng cã sè liÖu kÕ to¸n cña c¸c n¨m tr­íc ®Ó tiÕn hµnh ph©n tÝch. Dùa vµo tµi liÖu hiÖn cã trong niªn ®é kÕ to¸n ®­îc kiÓm to¸n, KTV chØ cã thÓ xem xÐt sù biÕn ®éng hµng mua qua c¸c th¸ng. Sau khi thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch, KTV sÏ tiÕn hµnh c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. KiÓm tra viÖc céng sæ chuyÓn sæ lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn KTV tiÕn hµnh khi thùc hiÖn kiÓm tra chi tiÕt hµng tån kho. Môc ®Ých cña thñ tôc nµy lµ nh»m kiÓm tra sù khíp ®óng sè liÖu gi÷a c¸c sæ s¸ch kÕ to¸n, BC§KT, sæ tæng hîp sæ chi tiÕt, biªn b¶n kiÓm kª. Qua kiÓm tra viÖc céng sæ chuyÓn sæ cña C«ng ty B, KTV nhËn thÊy cã sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi ph¸t sinh khíp ®óng víi sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nh­ng thÊp h¬n sè liÖu ghi trªn sæ c¸i sè tiÒn lµ 964 VND. Nguyªn nh©n cña chªnh lÖch nµy lµ do sè tiÒn ph¸t sinh cã trªn b¶ng c©n ®èi ph¸t sinh th¸ng 7 vµ th¸ng 8 chªnh lÖch so víi sè tiÒn ph¸t sinh cã trªn sæ c¸i TK lÇn l­ît lµ 1050 VND vµ -86 VND. Do vËy tæng hîp hai sai ph¹m nµy lµ 964 VND. Tuy nhiªn chªnh lÖch nµy ®­îc x¸c ®Þnh lµ sai sãt quy m« nhá kh«ng träng yÕu nªn cã thÓ bá qua. TiÕn hµnh kiÓm kª vËt chÊt hµng tån kho lµ mét c«ng viÖc quan träng khi tiÕn hµnh kiÓm tra chi tiÕt ®èi víi “Hµng tån kho”. Qu¸ tr×nh tham dù kiÓm kª vµ ghi chÐp kÕt qu¶ kiÓm kª cÈn thËn sÏ gióp cho KTV ®¸nh gi¸ ®­îc dÔ dµng h¬n c¸c môc tiªu vÒ tÝnh ®Çy ®ñ, tÝnh chÝnh x¸c, tÝnh hiÖn h÷u, sù ®¸nh gi¸ vµ tÝnh së h÷u, tr×nh bµy vµ khai b¸o trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt sau nµy. Trong tr­êng hîp KTV kh«ng thÓ tham gia kiÓm kª hµng tån kho t¹i thêi ®iÓm kÕt thóc niªn ®é kÕ to¸n th× KTV sÏ thùc hiÖn thñ tôc kiÓm to¸n thay thÕ lµ thu thËp c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn cuéc kiÓm kª mµ kh¸ch hµng ®· thùc hiÖn, pháng vÊn kh¸ch hµng vÒ c¸c thñ tôc kiÓm kª, th«ng qua ®ã ®¸nh gi¸ møc ®é tin cËy cña tµi liÖu kiÓm kª nhËn ®­îc. NÕu cã thÓ, KTV sÏ thùc hiÖn kiÓm kª mÉu mét sè kho¶n môc quan träng t¹i thêi ®iÓm kiÓm to¸n. C¸c KTV tiÕn hµnh kiÓm to¸n t¹i C«ng ty B kh«ng thÓ tham gia cuéc kiÓm kª hµng tån kho cuèi n¨m 2001 do t¹i thêi ®iÓm ®ã, hä ch­a ®­îc mêi thùc hiÖn kiÓm to¸n. Tuy nhiªn víi nh÷ng tµi liÖu mµ kh¸ch hµng cung cÊp KTV còng kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc sè d­ cña hµng tån kho t¹i thêi ®iÓm cuèi n¨m. §èi víi C«ng ty A do hµng kh«ng ®­îc l­u t¹i kho cña doanh nghiÖp nªn thñ tôc nµy còng kh«ng ®­îc tiÕn hµnh. Tuy nhiªn ®Ó x¸c ®Þnh sè d­ TK hµng tån kho cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cuèi n¨m, KTV thu thËp c¸c chøng tõ ®èi víi hµng mua nh­ hãa ®¬n nhËp khÈu, tê khai h¶i quan, th«ng b¸o nép thuÕ, c¸c hãa ®¬n tµi chÝnh vµ c¸c chøng tõ liªn quan kh¸c. Sau khi kiÓm tra KTV ®i ®Õn kÕt luËn sè d­ TK 151 lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. TiÕp theo KTV thu thËp danh môc hµng tån kho t¹i thêi ®iÓm khãa sæ kÕ to¸n (sæ kÕ to¸n chi tiÕt, sæ kÕ to¸n tæng hîp, b¶ng kª nhËp xuÊt tån vµ biªn b¶n kiÓm kª) vµ thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc ®èi chiÕu sè d­ cña tõng lo¹i mÆt hµng trªn sæ kÕ to¸n chi tiÕt ®èi chiÕu víi sæ kÕ to¸n tæng hîp, BCTC. C¸ch thøc tiÕn hµnh ®­îc tr×nh bµy trªn giÊy tê lµm viÖc F1/1 ( B¶ng sè 11) B¶ng 11: TrÝch giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn AASC Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty A Niªn ®é kÕ to¸n : 1/1 - 31/12/2002 Tham chiÕu: F1/1 Kho¶n môc: TK 151 Ng­êi thùc hiÖn: HKV B­íc c«ng viÖc: Ngµy thùc hiÖn: 10/4/2003 Stt DiÔn gi¶i D­ ®Çu kú Ph¸t sinh nî Ph¸t sinh cã D­ cuèi kú 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 GiÊy Kraft G¹ch chÞu löa Phô tïng Hoµng Th¹ch Phô tïng BØm S¬n Phô tïng Hµ Tiªn II Phô tïng H¶i Phßng Clinke Th¹ch cao Phô tïng Bót S¬n Phô tïng Nghi S¬n H¹t Nhùa Tæng 0 5.127.668.958 4.458.973.529 0 6.125.775.723 0 0 0 2.961.320.481 0 0 18.673.738.69 Ù ly 15.677.853.914 77.581.048.079 44.690.517.768 8.233.172.590 22.679.449.504 2.563.639.820 146.167.577.852 22.492.461.538 5.105.908.574 64.758.000 2.853.149.127 348.028.596.766 Ù 12.447.991.010 76.768.910.843 36.520.648.927 7.348.485.244 26.111.054.939 2.563.639.820 142.227.614.372 22.223.906.662 6.618.335.834 64.758.000 2.853.149.127 335.748.494.778 Ù 3.229.862.904 5.939.806.194 12.547.902.370 884.687.346 2.694.170.288 0 3.939.963.480 268.554.876 1.448.498.221 0 0 30.953.445.679 Ag Ù : §· céng dån ®óng ly : Khíp víi sè liÖu ®· ®­îc kiÓm to¸n (AASC) ®Çu n¨m Ag : Khíp víi sè liÖu BCTC, sæ c¸i TK KÕt qu¶ kiÓm to¸n t¹i C«ng ty A cho thÊy c¸c sè liÖu ph¸t sinh trong kú còng nh­ c¸c sè d­ ®Çu kú, cuèi kú ®· ®­îc céng dån ®óng. C¸c sè d­ ®Çu kú khíp ®óng víi sè liÖu ®· ®­îc AASC kiÓm to¸n ®Çu n¨m, khíp víi sè liÖu trªn BCTC vµ sæ c¸i TK 151. TiÕp theo KTV tiÕn hµnh kiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, trªn sæ c¸i TK 152 (®èi víi C«ng ty B), KTV chän ra c¸c nghiÖp vô cã sè tiÒn ph¸t sinh trªn 10.000.000 VND, kiÓm tra c¸c chøng tõ theo hãa ®¬n ®Çu vµo. ViÖc kiÓm tra tõ sæ s¸ch xuèng chøng tõ gèc gióp KTV kh¼ng ®inh tÝnh cã thùc cña c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, ®ång thêi ®¶m b¶o r»ng quy ®Þnh né bé cña kh¸ch hµng vÒ qu¶n lý vµ mua s¾m hµng tån kho ®­îc thùc hiÖn trªn thùc tÕ tu©n thñ nguyªn t¾c phª duyÖt, nguyªn t¾c ph©n cÊp qu¶n lý nguyªn t¾c bÊt kiªm nhiÖm). C¸c phiÕu nhËp, phiÕu xuÊt phï hîp víi chøng tõ gèc ®i kÌm (hãa ®¬n mua hµng, lÖnh xuÊt kho…) vµ cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cña chøng tõ nh­: ngµy th¸ng, tªn vµ ®Þa chØ c¸c bªn liªn quan, quy m« nghiÖp vô ph¸t sinh trong mèi quan hÖ víi néi dung cña chøng tõ, sù phª chuÈn ®èi víi chøng tõ (ch÷ ký, con dÊu)… §èi víi C«ng ty A, KTV xem l­ít danh môc hµng ®i ®­êng ®· ®­îc thu thËp ®­îc ë b­íc trªn chän ra 7 mÆt hµng cã sè ph¸t sinh lín ®ã lµ giÊy Kraft, g¹ch chÞu löa, phô tïng Hoµng Th¹ch, phô tïng BØm S¬n, Phô tïng Hµ Tiªn II vµ Clinke. §èi víi mçi mÆt hµng, KTV rµ so¸t nhanh c¸c chøng tõ vµ chän ra nh÷ng chøng tõ cã sè tiÒn lín hoÆc cã dÊu hiÖu bÊt th­êng ®Ó kiÓm tra chi tiÕt vµ gi¶i thÝch nh÷ng bÊt th­êng nµy. B¶ng 12 lµ mÉu giÊy tê lµm viÖc cña KTV khi thùc hiÖn kiÓm tra chøng tõ ®èi víi mÆt hµng lµ phô tïng Hoµng Th¹ch. C¸c chøng tõ ®­îc ®­a vµo mÉu chän cã dÊu hiÖu bÊt th­êng hoÆc cã quy m« > 1.000.000.000 VND. B¶ng 12: TrÝch giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn AASC Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty A Niªn ®é kÕ to¸n : 1/1 - 31/12/2002 Tham chiÕu: F1/7 Kho¶n môc: 151 Ng­êi thùc hiÖn: HKV B­íc c«ng viÖc: kiÓm tra chøng tõ Ngµy thùc hiÖn: 11/4/2003 Phô tïng Hoµng Th¹ch Stt Chøng tõ DiÔn gi¶i TK §¦ Sè tiÒn SH NT VND Ngo¹i tÖ 1 CTA4 7/1 Thanh to¸n L/C H§ 0149/HgT- Barken (Hãa ®¬n 7310-9007185 ngµy 9/4/02) 1122 1.832.002.884 96.000 EUR 133.400 EUR 2 CTA15 18/1 Thanh to¸n H§ 1037/HgT phô tïng Hoµng Th¹ch 1122 1.101.586.721 3 CTA17 11/2 Thanh to¸n xe n©ng hµng H§ 1075 1122 489.440.000 4.256.000 Yªn 4 CTA18 12/3 Thanh to¸n phô tïng H§ 0181/HgT/ FLS (612.083 ngµy 8/2/02 ) 1122 703.328.539 389.656,7 DKK 556.651.DKK 5 CTA22 27/5 Thanh to¸n L/C cho H§ 0168/ HgT- phô tïng 1122 1.356.480.000 96.000 EUR 6 CTA14 17/7 Thanh to¸n L/C cho H§ 0234/ HgT 1122 4.958.346.892 323.588,52 USD 7 CTA2 5/8 Thanh to¸n L/C cho H§ 0185/ HgT m¸y hót bét 1122 4.701.195.931 306.606,64 USD 8 CTA19 27/11 Thanh to¸n L/C cho H§ 0266/ HgT 1122 6.132.316.039 Sau khi tiÕn hµnh kiÓm tra, KTV nhËn thÊy ®¬n vÞ ghi nhËn gi¸ mua hµng b»ng ngo¹i tÖ theo nhiÒu tû gi¸ kh¸c nhau. Nh­ vËy lµ kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c ghi nhËn gi¸ gèc. TiÕp theo KTV thùc hiÖn kh¶o s¸t viÖc chia c¾t niªn ®é ®Ó ®¶m b¶o hãa mua vµo ®­îc ghi chÐp vµo ®óng kú kÕ to¸n. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn thñ tôc nµy ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: + KTV thu thËp c¸c tµi liÖu bao gåm: sæ c¸i tæng hîp TK c¸c kho¶n ph¶i tr¶ vµ hå s¬ c¸c tµi liÖu ®Ýnh kÌm cña hµng hãa ®­îc mua vµo gåm nh­ hãa ®¬n, ®¬n ®Æt hµng, phiÕu yªu cÇu mua hµng (nÕu cã), hîp ®ång (nÕu cã) vµ phiÕu nhËp kho, biªn b¶n giao hµng. + Tõ hå s¬ c¸c tµi liÖu ®Ýnh kÌm, kiÓm tra tíi c¸c sæ tæng hîp TK, c¸c kho¶n ph¶i tr¶ trong kho¶ng thêi gian 5 ®Õn 10 ngµy (tïy tõng kh¸ch hµng) tr­íc vµ sau ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Thùc hiÖn thñ tôc trªn ®èi víi C«ng ty B, KTV lùa chän 3 chøng tõ nhËp hµng gÇn ngµy 31/12/01 nhÊt vµ kiÓm tra xem chóng cã ®­îc ph¶n ¸nh vµo hµng ®­îc mua trong n¨m 2001, vµ lùa chän 3 chøng tõ nhËp kho kÕ tiÕp ngay sau ngµy 31/12/01 ®Ó ®¶m b¶o r»ng chóng ®· ®­îc ghi chÐp vµo hµng mua cña n¨m 2002 (B¶ng 13) B¶ng 13: TrÝch giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn AASC Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty B Niªn ®é kÕ to¸n : 1/1 - 31/12/2001 Tham chiÕu: Kho¶n môc: Ng­êi thùc hiÖn: B­íc c«ng viÖc: kiÓm tra chøng tõ Ngµy thùc hiÖn: Nguyªn vËt liÖu :giÊy Chøng tõ nhËp kho Nhµ cung cÊp §¬n vÞ tÝnh Sè l­îng Thêi gian ghi s« SH NT 2001 2002 1051 1054 1057 28/12/01 29/12/01 31/12/01 Nhµ m¸y giÊy V¹n §iÓm XÝ nghiÖp giÊy Toµn TiÕn Nhµ M¸y giÊy V¹n §iÓm Kg Kg Kg 17.500 7.500 10.000 v v v 01 03 05 01/01/02 03/01/02 03/03/02 NM giÊy Hoµng V¨n Thô NM giÊy Hoµng V¨n Thô Nhµ M¸y giÊy V¹n §iÓm Kg Kg Kg 15.000 12.500 20.000 v v v KÕt luËn: c¸c kho¶n mua hµng ®­îc ghi chÐp ®óng niªn ®é kÕ to¸n Môc tiªu vÒ sù ®¸nh gi¸ hµng tån kho ®­îc xem lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng khi thùc hiÖn kiÓm tra chi tiÕt hµng tån kho. §©y lµ c«ng viÖc tèn nhiÒu thêi gian vµ ph¶i ®­îc KTV cã n¨ng lùc chuyªn m«n thùc hiÖn. Trong chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n , sù ®¸nh gi¸ vÒ hµng tån kho chó träng vµo nguyªn vËt liÖu tån kho. AASC thùc hiÖn ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ hµng tån kho dùa trªn c¬ së chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ (IAS) sè 02 vµ chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (VAS) sè 02 vÒ hµng tån kho: “Hµng tån kho nªn ®­îc ®¸nh gi¸ ë møc thÊp h¬n gi¸ gèc vµ gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc”. Gi¸ trÞ NVL tån kho trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®­îc tÝnh theo gi¸ gèc nh­ng ®Õn thêi ®iÓm 31/12 cña n¨m tµi chÝnh, kho¶ng chªnh lÖch thêi gian lµm cho gÝa thùc tÕ NVL kh«ng cßn ë møc gi¸ ban ®Çu n÷a. ¦íc tÝnh gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó x¸c ®Þnh ®óng ®¾n gi¸ trÞ NVL tån kho, tõ ®ã x¸c ®Þnh møc hîp lý cña dù phßng hµng tån kho cña doanh nghiÖp ®­îc kiÓm to¸n. Sù ®¸nh gi¸ vÒ hµng tån kho ®­îc KTV thùc hiÖn nh­ sau: - KiÓm tra sù ®¸nh gi¸ cña c¸c kho¶n mua vµo trong kú th«ng qua kh¶o s¸t chi phÝ cÊu thµnh gi¸ hµng nhËp kho h¹ch to¸n cã ®óng ®¾n vµ häp lý kh«ng, ®Æc biÖt ®èi víi chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì hao hôt… - KiÓm tra kiÓm tra gi¸ trÞ NVL ®­îc xuÊt vµo s¶n xuÊt trong kú cã ®óng ®¾n vµ hîp lý kh«ng th«ng qua: + Pháng vÊn nh©n viªn kÕ to¸n vµ xem xÐt c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n ®­îc th«ng qua bëi ban l·nh ®¹o. §èi chiÕu víi tµi liÖu kiÓm to¸n n¨m tr­íc ®Ó xem xÐt tÝnh nhÊt qu¸n cña ph­¬ng ph¸p ®ã, nÕu cã sù thay ®æi th× ®¬n vÞ kh¸ch hµng cã tr×nh bµy trªn thuyÕt minh BCTC kh«ng? + KTV chän mÉu c¸c NVL tån kho träng yÕu ®Ó tÝnh to¸n l¹i trÞ gi¸ NVL xuÊt kho theo ph­¬ng ph¸p ®­îc xem xÐt ë trªn vµ so s¸nh víi kÕt qu¶ do kh¸ch hµng cung cÊp. - ¦íc tÝnh gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc vÒ NVL tån kho b»ng c¸ch dïng gi¸ b¸n t¹i thêi ®iÓm khãa sæ trõ ®i chi phÝ ­íc tÝnh ®Ó hoµn thiÖn vµ b¸n mÆt hµng ®ã, so s¸nh kÕt qu¶ thu ®­îc víi gi¸ trÞ NVL tån kho vµ dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®Ó ®­a ra møc ®iÒu chØnh nÕu thÊy cÇn thiÕt. Khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n t¹i c¶ hai kh¸ch hµng Avµ B thñ tôc kiÓm tra vÒ sù ®¸nh gi¸ ®èi víi hµng tån kho ®Òu kh«ng ®­îc thùc hiÖn, nguyªn nh©n lµ do KTV ®¸nh gi¸ rñi ro tiÒm tµng ®èi víi môc tiªu nµy cña c¶ hai kh¸ch hµng lµ thÊp, mÆt kh¸c do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ c¸c tµi liÖu kÕ to¸n cña kh¸ch hµng kh«ng ®Çy ®ñ. V× nh÷ng lý do trªn, KTV ®· bá qua kh«ng tiÕn hµnh thñ tôc nµy. Cuèi cïng, KTV kiÓm tra viÖc trÝch lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®èi chiÕu sè dù phßng trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n víi sè dù phßng cÇn lËp theo tÝnh to¸n vµ ®­a ra ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh trong tr­êng hîp träng yÕu. T¹i C«ng ty A, do hµng tån kho cã tèc ®é lu©n chuyÓn nhanh, kh«ng l­u kho doanh nghiÖp do vËy viÖc lËp dù phßng lµ kh«ng cÇn thiÕt. §èi víi C«ng ty B, ®©y lµ n¨m ®Çu tiªn C«ng ty ®i vµo ho¹t ®éng, ban gi¸m ®èc C«ng ty còng ch­a xem xÐt viÖc trÝch lËp dù phßng cho hµng tån kho, c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn dù phßng kh«ng cã, KTV kh«ng thÓ tiÕn hµnh c«ng viÖc nµy. 2.3.3. KiÓm tra chi tiÕt thuÕ GTGT ®Çu vµo vµ thuÕ nhËp khÈu a) KiÓm tra chi tiÕt thuÕ GTGT ®Çu vµo ThuÕ GTGT ®Çu vµo ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi quyÒn lîi cña doanh nghiÖp, v× vËy ®èi víi kho¶n môc nµy kh¶ n¨ng gian lËn lµ viÖc khai t¨ng thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ. Khi thùc hiÖn kiÓm to¸n thuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng néi ®Þa, KTV quan t©m nhiÒu tíi tÝnh cã c¨n cø hîp lý cña c¸c kho¶n môc ®­îc kª khai trªn b¶ng kª thuÕ GTGT ®Çu vµo. Do vËy, KTV th­êng thùc hiÖn kiÓm tra ng­îc tõ b¶ng kª khai thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ hoÆc sæ c¸i tíi c¸c chøng tõ hç trî. Trong khi thuÕ GTGT hµng nhËp khÈu th­êng Ýt cã sai ph¹m h¬n ®èi víi môc tiªu tÝnh cã c¨n cø hîp lý do chøng tõ cña c¸c kho¶n thuÕ nµy ®­îc lËp bëi bªn thø ba ®éc lËp ®ã lµ bé phËn h¶i quan. Môc tiªu KTV quan t©m nhiÒu h¬n ®èi víi thuÕ nhËp khÈu lµ sù khai b¸o thiÕu thuÕ ph¶i nép. Theo ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña AASC môc tiªu kiÓm to¸n thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc x¸c ®Þnh lµ: + ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ ®­îc h¹ch to¸n ®óng trong c¸c TK (tÝnh ®Çy ®ñ, tÝnh hiÖn h÷u së h÷u, c¸ch tr×nh bµy) + C¸c kho¶n thuÕ ®­îc hoµn l¹i, ®­îc khÊu trõ ®­îc tÝnh to¸n mét c¸ch chÝnh x¸c + §¶m ®¶o r»ng c¸c b¶n kª khai ®­îc lËp chÝnh x¸c. C¸c kho¶n thuÕ ®Çu vµo cña C«ng ty A vµ B ®Òu cã GTGT riªng ®èi víi C«ng ty A cã thªm thuÕ nhËp khÈu Qu¸ tr×nh kiÓm to¸n thuÕ GTGT ®Çu vµo t¹i AASC ®­îc tiÕn hµnh ®óng theo ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®­îc thiÕt kÕ tïy thuéc vµo ®Æc ®iÓm kinh doanh cña tõng kh¸ch hµng. B­íc ®Çu tiªn khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n thuÕ GTGT ®ã lµ ®èi chiÕu sè liÖu tæng hîp, thu thËp c¸c tµi liÖu phôc vô cho viÖc kiÓm tra chi tiÕt gåm: biªn b¶n quyÕt to¸n thuÕ, x¸c nhËn cña c¬ quan thuÕ, c¸c tê khai thuÕ sæ c¸i TK 133, sæ chi tiÕt, b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ c¸c b¸o c¸o thuÕ. Sau khi thu thËp ®Çy ®ñ c¸c tµi liÖu cã liªn quan KTV thùc hiÖn viÖc ®èi chiÕu sè d­ ®Çu kú trªn BCTC n¨m nay (nÕu cã) víi sè liÖu trªn BCTC n¨m tr­íc (®· ®­îc kiÓm to¸n hoÆc ®­îc phª duyÖt bëi c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn), víi biªn b¶n quyÕt to¸n thuÕ. NÕu cã chªnh lÖch ph¶i kiÓm tra c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh trong kú. §ång thêi KTV thùc hiÖn viÖc ®èi chiÕu sè d­ cuèi kú trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n víi b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, sæ c¸i TK sæ chi tiÕt vµ c¸c b¸o c¸o thuÕ. Qua ®ã kh¼ng ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc céng sæ chuyÓn sæ cña c¸c sè d­ ®Çu kú vµ cuèi kú. C¸c b­íc thùc hiÖn c«ng viÖc trªn t¹i kh¸ch hµng A ®­îc tr×nh bµy trªn B¶ng 14. B¶ng 14 : GiÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn AASC Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty A Niªn ®é kÕ to¸n : 1/1 - 31/12/2002 Tham chiÕu: O1/1 Kho¶n môc: TK 133 Ng­êi thùc hiÖn: HTV B­íc c«ng viÖc: tæng hîp sè liÖu tõ b¶ng c©n ®èi PS Ngµy thùc hiÖn: 8/4/03 TK Sè d­ ®Çu kú Ph¸t sinh nî Ph¸t sinh cã D­ cuèi kú 13311 13312 133121 133122 - 1.913.740.896 1.907.227.311 6.513.585 22.010.631.688 Ag 253.465.514 250.101.014 Ag 3.364.500 Ag 22.010.631.688 1.807.941.420 1.798.063.335 9.878.085 - 359.264.990 359.264.990 - Tæng 1.913.740.896 ly 22.264.097.202 Ag 23.818.573.108 359.264.990 Ghi chó: TK 13311: thuÕ GTGT cña hµng hãa dÞch vô TK 133121: thuÕ GTGT hµng nhËp khÈu ñy th¸c ®­îc khÊu trõ TK 13312: thuÕ GTGT c¸c kho¶n chi hé hµng ñy th¸c nhËp khÈu NhËn xÐt: (1) ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu ñy th¸c h¹ch to¸n nh­ng kh«ng kª khai khÊu trõ (2) ThuÕ GTGT b¸n hµng hãa h¹ch to¸n nh­ng kh«ng kª khai khÊu trõ ®· kÕt chuyÓn vµo chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp (TK 642889) Theo ý kiÕn kiÓm to¸n kho¶n chi phÝ b¸n hµng kh«ng thuÕ ®· ghi vµo GVHB hµng ñy th¸c vµ x¸c ®Þnh lµ c«ng nî nh­ng thuÕ GTGT l¹i tÝnh vµo chi phÝ cña ®¬n vÞ nh­ vËy lµ kh«ng ®óng. Ag: Khíp ®óng víi sè liÖu ®· ®­îc kiÓm to¸n (AASC) ®Çu n¨m. Ly: Khíp ®óng víi sè liÖu trªn BCTC, sæ c¸i TK. TiÕp theo, KTV tiÕn hµnh kiÓm tra c¸c nghiÖp vô ghi nî TK 133: kiÓm tra viÖc tÝnh to¸n vµ h¹ch to¸n VAT ®Çu vµo, x¸c ®Þnh l¹i tû lÖ thuÕ suÊt, gi¸ tÝnh thuÕ vµ c¸c mÆt hµng ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Ó kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c ®Çy ®ñ, ®óng h¹n cña c¸c kho¶n thuÕ ®­îc kª khai. Thùc hiÖn thñ tôc nµy ®èi víi C«ng ty A KTV nhËn thÊy cã sù chªnh lÖch gi÷a sè thuÕ GTGT ®Çu vµo trªn tê khai vµ sè liÖu trªn sæ c¸i TK 133 sè tiÒn lµ 289.490.222 VND. Khi thùc hiÖn quyÕt to¸n thuÕ n¨m 2002 th× ®¬n vÞ l¹i lËp quyÕt to¸n theo sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n, phÇn chªnh lÖch nµy ®· ®­îc kÕ to¸n thuÕ gi¶i tr×nh theo tõng th¸ng. Toµn bé c«ng viÖc tiÕn hµnh ®èi víi C«ng ty A ®­îc thÓ hiÖn trªn giÊy tê lµm viÖc nh­ sau (B¶ng 15): T¹i c«ng ty TNHH B sau khi thùc hiÖn c«ng viÖc trªn, KTV ph¸t hiÖn ra thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· h¹ch to¸n lín h¬n sè tiÒn trªn b¶ng kª vµ ®· ®­îc c¬ quan thuÕ chÊp nhËn sè tiÒn lµ 2.198.968 VND, KTV ®· ®­a ra bót to¸n ®iÒu chØnh: Nî TK 642/ Cã TK 3331: 2.198.968 §ång thêi KTV ph¸t hiÖn ra sè tiÒn thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ cña ®¬n vÞ trong n¨m ®· ®­îc côc thuÕ H­ng Yªn chÊp nhËn nh­ng ®¬n vÞ ch­a thùc hiÖn bót to¸n khÊu trõ thuÕ lµm cho sè tiÒn thuÕ GTGT ®Çu vµo trªn BCTC cuèi n¨m ph¶n ¸nh kh«ng ®óng sè thuÕ cßn ®­îc khÊu trõ cña doanh nghiÖp. KTV ®· ®­a ra bót to¸n ®iÒu chØnh: Nî TK 3331/ Cã TK 133 559.464.646 B¶ng 15: GiÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn AASC Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty A Niªn ®é kÕ to¸n : 1/1 - 31/12/2002 Tham chiÕu: O1/2 Kho¶n môc: TK 133 Ng­êi thùc hiÖn: HTV B­íc c«ng viÖc: tæng hîp sè liÖu theo tê khai Ngµy thùc hiÖn: 8/4/03 Th¸ng ThuÕ GTGT Th¸ng ThuÕ GTGT 1 2 3 4 5 6 205.718.478 376.608.169 1.338.515.685 294.340.953 31.209.763 507.920.848 7 8 9 10 11 12 1.909.709.266 1.647.213.987 3.543.875.523 5.395.220.308 5.055.837.236 1.993.951.685 Tæng (1) 22.300.121.910 (1)sè liÖu theo sæ c¸i TK : 22.010.631.688 chªnh lÖch víi tê khai : 289.490.222 Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n KTV nhËn thÊy t¹i C«ng ty A cã nhiÒu ho¸ ®¬n GTGT ®· h¹ch to¸n nh­ng ch­a thùc hiÖn kª khai khÊu trõ thuÕ. V× vËy, KTV kiÓm tra c¸c b¶ng kª khai thuÕ, t×m ra nh÷ng hãa ®¬n khÊu trõ qu¸ thêi h¹n. KÕt qu¶ kiÓm to¸n ®­îc tr×nh bµy trªn giÊy tê lµm viÖc nh­ sau (B¶ng 16): B¶ng 16: GiÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn AASC Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty A Niªn ®é kÕ to¸n : 1/1 - 31/12/2002 Tham chiÕu: O1/3 Kho¶n môc: TK 133 Ng­êi thùc hiÖn: HTV B­íc c«ng viÖc: KiÓm tra c¸c hãa ®¬n khÊu trõ Ngµy thùc hiÖn: 8/4/03 qu¸ thêi h¹n Th¸ng Hãa ®¬n ThuÕ Th¸ng Hãa ®¬n ThuÕ SH NT SH NT 1 032982 25/9/01 (*) 62.364 131526 048323 425070 070036 24/1/02 27/3/02 31/3/02 31/3/02 34.350 111.425 27.480 5.364 2 - - - 3 - 017020 088422 10/12/01 29/1/02 29/1/02 513.879.159 11.450 120.000 6 - - - 7 094188 146931 150669 04/4/02 18/4/02 30/4/02 27.430 27.273 18.320 4 - - - 5 060818 053627 096117 119338 1/3/02 8/3/02 11/1/02 15/1/02 36.455 37.455 (*) 391.000 (*) 4.545 8 063631 20/5/02 22.727 (*) thuÕ qu¸ 4 th¸ng Tæng thuÕ qu¸ 4 th¸ng: 457.909 Tæng thuÕ qu¸ 3 th¸ng:514.258.888 Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, c¸c kho¶n thuÕ GTGT ®Çu vµo chØ ®­îc khÊu trõ trong ph¹m vi 3 th¸ng kÓ tõ ngµy ph¸t hµnh hãa ®¬n. V× vËy, nh÷ng ho¸ ®¬n ®· qu¸ thêi h¹n 4 th¸ng ®­îc kiÖt kª ë trªn kh«ng ®­îc khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo. KTV ®· ®­a ra bót to¸n ®iÒu chØnh ghi t¨ng chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Cïng víi viÖc kiÓm tra sè ph¸t sinh nî TK thuÕ GTGT ®Çu vµo KTV kiÓm tra sè ph¸t sinh cã cña TK nµy. KTV ®èi chiÕu sè thuÕ ®· ®­îc khÊu trõ trong kú trªn sæ kÕ to¸n víi b¶n quyÕt to¸n vµ x¸c nhËn thuÕ cña c¬ quan thuÕ trong kú (nÕu cã). KiÓm tra c¸c chøng tõ cña c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn viÖc hoµn thuÕ miÔn gi¶m thuÕ, ®èi víi c¸c kho¶n thuÕ kh«ng ®­îc khÊu trõ, kh«ng ®­îc miÔn gi¶m, kiÓm tra viÖc tÝnh to¸n, c¬ së tÝnh to¸n vµ h¹ch to¸n trªn sæ kÕ to¸n. Qu¸ tr×nh kiÓm tra t¹i C«ng ty A ®­îc tr×nh bµy trªn giÊy tê lµm viÖc nh­ sau (b¶ng sè 17): B¶ng 17: GiÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn AASC Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty A Niªn ®é kÕ to¸n : 1/1 - 31/12/2002 Tham chiÕu: O1/5 Kho¶n môc: TK 133 Ng­êi thùc hiÖn: HTV B­íc c«ng viÖc: kiÓm tra chi tiÕt ph¸t sinh TK 13311 Ngµy thùc hiÖn: 8/4/03 - thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ Ph¸t sinh nî theo sæ c¸i: 22.010.631.688 B¶ng kª 12 th¸ng: 22.300.121.910 Chªnh lÖch: 289.490.222 (*) Th¸ng Néi dung Sè h¹ch to¸n Kª khai 1 + H¹ch to¸n thÊp h¬n b¶ng kª khai thuÕ GTGT chi hé hµng ñy th¸c + ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu kinh doanh 2001 kª khai vµo n¨m 2002 - 20.000 (®iÒu chØnh kª khai) 188.577.431 (kh«ng ®iÒu chØnh) 3 ThuÕ GTGT hµng kinh doanh h¹ch to¸n kh«ng kª khai 177.590 (®iÒu chØnh vµo t¨ngTK 642) - 4 ThuÕ GTGT hµng kinh doanh ®· h¹ch to¸n ch­a kª khai 149.908 (®iÒu chØnh vµo t¨ngTK 642) - 5 PhÝ ng©n hµng 38.278 (®iÒu chØnh vµo t¨ngTK 642) - 8 Kª khai lín h¬n sè h¹ch to¸n chi hé - 10.000 (®iÒu chØnh kª khai) 10 ThuÕ GTGT chi hé kª khai kh«ng h¹ch to¸n 77.000 (®iÒu chØnh kª khai) 11 ThuÕ GTGT chi hé 42.900 (®iÒu chØnh kª khai) 12 + ThuÕ GTGT mua hµng kinh doanh ch­a h¹ch to¸n + ThuÕ GTGT nhËp khÈu ñy th¸c Bót S¬n + thuÕ GTGT nhËp khÈu hµng kinh doanh 172.000 ®iÒu chØnh Nî TK 133111/ cã TK 3311 15.446.840 ®iÒu chØnh Nî TK 331/ Cã TK 333111 9.812.099 206.085.880 328.369.875 ®iÒu chØnh kª khai do ch­a viÕt hãa ®¬n ra Ch­a kª khai 231.902.595 517.097.206 Bï nî vµ cã 285.194.611 Chªnh lÖch víi (*) 4.295.611 (ch­a râ nguyªn nh©n) Cuèi cïng, KTV ®èi chiÕu l¹i víi c¸c phÇn hµnh kÕ to¸n kh¸c nh­ tiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng, mua hµng… ®Ó kiÓm tra c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh nî TK 133 nh­ng l¹i bÞ bá sãt trong qu¸ tr×nh ghi sæ hoÆc kh«ng ghi sæ hoÆc viÖc ®¬n vÞ cè ý khai t¨ng TK 133 ®Ó t¨ng sè tiÒn thuÕ ®­îc khÊu trõ. Sau ®ã, KTV hoµn thiÖn giÊy tê lµm viÖc. b) KiÓm tra chi tiÕt thuÕ nhËp khÈu T¹i C«ng ty B do c¸c nghiÖp vô trong chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n Ýt liªn quan ®Õn thuÕ nhËp khÈu (trõ nghiÖp vô nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ) nªn KTV bá qua c«ng viÖc nµy. §èi víi C«ng ty B, hÇu hÕt c¸c nghiÖp vô mua hµng ®Òu liªn quan ®Õn thuÕ nhËp khÈu do ®ã khi thùc hiÖn kiÓm tra chi tiÕt thuÕ ®Çu vµo KTV kh«ng thÓ bá qua c«ng viÖc nµy. Còng gièng nh­ thuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu c¸c chøng tõ liªn quan ®­îc cung cÊp bëi bé phËn h¶i quan. Do vËy, thuÕ nhËp khÈu th­êng Ýt cã sai ph¹m h¬n ®èi víi môc tiªu tÝnh cã c¨n cø hîp lý. Môc tiªu KTV h­íng tíi lµ sù khai b¸o thiÕu thuÕ ph¶i nép. (Do ch­a cã ®ñ tµi liÖu vÒ thuÕ nhËp khÈu nªn em ch­a hoµn thiÖn ®­îc phÇn nµy, em sÏ bæ sung sau) Sau khi hoµn thµnh c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt chu tr×nh mua hµng thanh to¸n kÕt hîp vãi c¸c thñ tôc kh¸c ®· ®­îc thùc hiÖn, thñ tôc kiÓm so¸t, thñ tôc ph©n tÝch, KTV tæng häp c¸c kÕt luËn cho tõng kho¶n môc trªn giÊy tê lµm viÖc. 2.4. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra chi tiÕt vµ xö lý chªnh lÖch kiÓm to¸n §©y lµ c«ng viÖc cuèi cïng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. Sau khi hoµn thµnh thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n, kÕt hîp víi c¸c thñ tôc kh¸c ®· ®­îc thùc hiÖn (thñ tôc kiÓm so¸t thñ tôc ph©n tÝch), KTV ®­a ra ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ kÕt qu¶ kiÓm tra chi tiÕt ®èi víi tõng TK liªn quan trong chu tr×nh. C¸c kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ vÒ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ng­êi b¸n cña C«ng ty B ®­îc tr×nh bµy trªn b¶ng 18. B¶ng 18: GiÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn AASC Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty B Niªn ®é kÕ to¸n : 1/1 - 31/12/2001 Tham chiÕu: N1/S1 Kho¶n môc: TK 331 Ng­êi thùc hiÖn: MHT B­íc c«ng viÖc: tæng hîp nhËn xÐt Ngµy thùc hiÖn: 9/1/03 KÕt luËn kiÓm to¸n C«ng viÖc kiÓm to¸n ®èi víi phÇn ph¶i tr¶ ng­êi b¸n ®· tiÕn hµnh theo ®óng ch­¬ng tr×nh theo biÓu NhËn xÐt: ®¬n vÞ ®· më sæ chi tiÕt theo dâi c«ng nî theo tõng ®èi t­îng kh¸ch hµng tuy nhiªn viÖc theo dâi cån nî cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò sau: C¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh - T¹i thêi ®iÓm khãa sæ kÕ to¸n ®¬n vÞ ch­a thùc hiÖn ®èi chiÕu c«ng nî víi c¸c nhµ cung cÊp do ch­a cã ®Çy ®ñ biªn b¶n ®èi chiÕu c«ng nî . - §Ò nghÞ ®¬n vÞ rót kinh nghiÖm trong viÖc lËp, ký theo dâi c¸c hîp ®ång, c¸c biªn b¶n thanh lý quyÕt to¸n hîp ®ång (mét sè hîp ®ång ghi sai ngµy th¸ng trªn quyÕt to¸n hîp ®ång ghi quyÕt to¸n cho mét sè hîp ®ång kh«ng chÝnh x¸c) - PhiÕu chi t¹m øng hîp ®ång kh«ng ghi râ lý do chi t¹m øng cho hîp ®ång nµo, phiÕu chi ng­êi nhËn tiÒn kh«ng ghi râ hä tªn - Mét sè kho¶n c«ng nî cña cïng mét ®èi t­îng c«ng nî, ®¬n vÞ ch­a thùc hiÖn kÕt chuyÓn bï trõ, cô thÓ lµ: + N¨m 2001, ®¬n vÞ ®· thanh lý vµ quyÕt to¸n c«ng tr×nh x©y dùng cho c«ng ty Thµnh Long (T8/2001 &T11/2001) lµ 5014.330.000 VND nh­ng ®¬n vÞ ch­a h¹ch to¸n t¨ng tµi s¶n cè ®Þnh, dÉn ®Õn sè d­ trªn BCTC t¹i thêi ®iÓm 31/12/01 ®ang thÓ hiÖn lµ kho¶n tiÒn øng tr­íc cho kh¸ch hµng. §Ò nghÞ ®¬n vÞ thùc hiÖn bót to¸n ®iÒu chØnh: Nî TK 211: 5.014.330.000/ (1+0.05) = 4.775.552.380 Cã TK 3312: 4.775.552.380 (Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cña tµi s¶n cè ®Þnh nµy ®­îc phÐp chuyÓn sang thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ n¨m 2002, n¨m 2001 chØ ®iÒu chØnh phÇn tµi s¶n) + X©y dùng tr¹m biÕn ¸p ®· hoµn thµnh tµi s¶n ®­a vµo sö dông, ®· thanh to¸n tiÒn cho nhµ cung cÊp ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh t¨ng tµi s¶n, gi¶m c«ng nî cho ng­êi b¸n. Nî TK 211 : 395.000.000 Cã TK 3312 : 395.000.000 KÕt luËn: Dùa vµo kÕt qu¶ c«ng viÖc theo ý kiÕn chóng t«i c¬ së dÉn liÖu cho phÇn ph¶i tr¶ ng­êi b¸n lµ thÝch hîp trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu vµ tæng sè d­ lµ trung thùc theo ®óng c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n ®­îc chÊp nhËn chung vµ ®­îc lËp nhÊt qu¸n víi c¸c n¨m tr­íc. NhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ ®èi víi TK hµng tån kho: + Trong kú cã mét sè kho¶n chi mua hµng trªn 100.000 VND nh­ng kh«ng cã hãa ®¬n tµi chÝnh (chi mua giÎ lau, d©y kÏm kÑp, v¶i vôn…) sè tiÒn lµ 4.211.000. §Ò nghÞ ®¬n vÞ sö dông hãa ®¬n khi mua hµng cho c¸c kho¶n chi trªn 100.000 VND. + Thùc tÕ khi ph¸t sinh nghiÖp vô ph¶n ¸nh t¨ng hµng tån kho vµ t¨ng c«ng nî ph¶i tr¶ ®¬n vÞ kh«ng lËp chøng tõ ghi sæ chøng minh cho viÖc h¹ch to¸n, khi thanh to¸n tiÒn cho ng­êi b¸n, ®¬n vÞ quay l¹i kÑp hãa ®¬n ®· ghi nhËn h¹ch to¸n t¨ng hµng tån kho vµo phiÕu chi khi h¹ch to¸n. c¸ch lµm nµy kh«ng khoa häc vµ tèn nhiÒu thêi gian, g©y khã kh¨n cho kiÓm tra kiÓm so¸t. §Ò nghÞ ®¬n vÞ sím kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn. + ViÖc b¶o qu¶n chøng tõ cßn nhiÒu sai sãt, ®Ò nghÞ C«ng ty chó ý h¬n trong viÖc b¶o qu¶n chøng tõ. NhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ ®èi víi thuÕ GTGT ®Çu vµo: + Mét sè hãa ®¬n thuÕ GTGT ®Çu vµo trong b¶ng kª khai thuÕ kÕ to¸n ®¬n vÞ tÝnh sai thuÕ suÊt dÉn ®Õn thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc kh«ng ®­îc khÊu trõ ghi t¨ng chi phÝ, sè tiÒn lµ 2.198.968 VND. + Trong n¨m 2001, kÕ to¸n ®¬n vÞ kh«ng thùc hiÖn viÖc kÕt chuyÓn thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ. Tæng sè thuÕ GTGT ®Çu vµo theo quyÕt ®Þnh cña côc thuÕ H­ng Yªn lµ: 1.393.478.152 VND. §Ò nghÞ ®¬n vÞ kh¾c phôc trong viÖc thùc hiÖn kª khai h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo quy ®Þnh t¹i th«ng t­ 122/2000 TT-BTC vµ c¸c h­íng dÉn h¹ch to¸n kÕ to¸n hiÖn hµnh. T¹i C«ng ty A, c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n còng ®­îc ®­a ra sau khi KTV rµ so¸t l¹i c¸c c«ng viÖc ®· thùc hiÖn ®èi víi c¸c tµi kho¶n. §èi víi TK hµng tån kho KTV nhËn thÊy gi¸ mua hµng hãa b»ng ngo¹i tÖ ghi vµo TK 151 theo nhiÒu tû gi¸ kh¸c nhau. ViÖc h¹ch to¸n nh­ vËy lµ kh«ng ®óng quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c ghi nhËn gi¸ gèc. §èi víi hµng nhËp khÈu ®¬n vÞ cã ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ theo quy ®Þnh gåm hãa ®¬n nhËp khÈu, tê khai h¶i quan, th«ng b¸o nép thuÕ, doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc ph¸t huy. §èi víi nî ph¶i tr¶ ng­êi b¸n, sè liÖu chªnh lÖch gi÷a biªn b¶n ®èi chiÕu c«ng nî víi sæ s¸ch kÕ to¸n ch­a ®­îc ®iÒu chØnh kÞp thêi lµ ch­a ®óng víi quy ®Þnh hiÖn hµnh vµ ch­a ph¶n ¸nh ®óng t×nh h×nh tµi chÝnh cña C«ng ty t¹i thêi ®iÓm lËp BCTC ®Ò nghÞ ®¬n vÞ thùc hiÖn viÖc ®èi chiÕu th­êng xuyªn c¸c kho¶n c«ng nî t×m nguyªn nh©n chªnh lÖch vµ ®iÒu chØnh sæ kÕ to¸n kÞp thêi ®Ó ®¶m b¶o sè liÖu kÕ to¸n vµ BCTC ph¶n ¸nh ®óng c«ng nî thùc tÕ t¹i ®¬n vÞ. NhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ ®èi víi thuÕ GTGT ®Çu vµo: §¬n vÞ ch­a h¹ch to¸n vµ kª khai thuÕ GTGT ®Çu vµo theo ®óng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc cô thÓ lµ: + T¹i thêi ®iÓm khãa sæ kÕ to¸n, sè thuÕ GTGT ®Çu vµo nh­ng ch­a thùc hiÖn kª khai khÊu trõ tæng sè tiÒn lµ 231.902.595 VND + ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®· kª khai khÊu trõ nh­ng ch­a h¹ch to¸n sè tiÒn lµ: 521.392.817 VND. ViÖc h¹ch to¸n nh­ng kh«ng kÞp thêi kª khai khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo sÏ dÉn ®Õn cã thÓ cã hãa ®¬n qu¸ thêi h¹n quy ®Þnh kh«ng ®­îc khÊu trõ vµ ph¶i ghi t¨ng chi phÝ trong n¨m cña ®¬n vÞ ¶nh h­ëng ®ªn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh. ViÖc kª khai nh­ng kh«ng thùc hiÖn h¹ch to¸n kÞp thêi khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ®Çu ra sÏ dÉn tíi sè thuÕ GTGT ph¶i nép ph¶n ¸nh trªn BCTC kh«ng ®óng víi sè thuÕ thùc tÕ ph¸t sinh t¹i ®¬n vÞ. §Ò nghÞ ®¬n vÞ thùc hiÖn viÖc h¹ch to¸n vµ kª khai thuÕ GTGT ®Çu vµo theo ®óng quy ®Þnh hiÖn hµnh cña nhµ n­íc. Hoµn tÊt thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n, kÕt hîp víi hoµn thiÖn c¸c chu tr×nh cßn l¹i, KTV sÏ thùc hiÖn b­íc hoµn thµnh cuéc kiÓm to¸n vµ c«ng b¸o c¸o kiÓm to¸n. Tr­íc khi lËp vµ c«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n, KTV tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc: xem xÐt c¸c sù kiÖn x¶y ra sau ngµy kÕt thóc niªn ®é kÕ to¸n vµ ®¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng (nÕu cã); rµ so¸t ®èi chiÕu c¸c giÊy tê lµm viÖc ®¶m b¶o sù hoµn chØnh vµ ®Çy ®ñ cña kÕt luËn kiÓm to¸n; ®¸nh gi¸ tÝnh ®Çy ®ñ vµ hîp lý cña b»ng chøng kiÓm to¸n trong tr­êng hîp nhËn thÊy b»ng chøng lµ ch­a ®ñ ®Ó ®­a ra kÕt luËn th× thu thËp thªm hoÆc ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn cã c¸c yÕu tè lo¹i trõ; ®¸nh gi¸ vµ tr×nh bµy thuyÕt minh trªn b¸o c¸o kiÓm to¸n. ë C«ng ty A, sau khi ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm to¸n vµ cã sù ®iÒu chØnh cña hä theo yªu cÇu cña KTV, AASC thÊy kh«ng cã sù lo¹i trõ träng yÕu nµo vÒ viÖc ¸p dông hîp lý c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n vµ kh«ng cã sù giíi h¹n nµo vÒ ph¹m vi kiÓm to¸n nªn ®· cho ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n cã ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn. §èi víi C«ng ty B do KTV kh«ng thÓ tham gia kiÓm kª hµng tån kho, tiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng vµ TSC§ t¹i thêi ®iÓm 31/12/01 v× t¹i thêi ®iÓm ®ã AACS ch­a ®­îc mêi thùc hiÖn kiÓm to¸n. Víi nh÷ng tµi liÖu hiÖn cã t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng c¸c KTV còng kh«ng thÓ kiÓm tra ®­îc tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c kho¶n môc trªn b»ng c¸c thñ tôc kiÓm to¸n kh¸c. §ång thêi t¹i thêi ®iÓm nµy c¸c KTV còng ch­a ®­îc cung cÊp c¸c hå s¬ chøng tõ ®Ó chøng minh phÇn chi tiÕt gi¸ trÞ vèn gãp b»ng TSC§. Do vËy, KTV ®· ®­a ra ý kiÕn ®Ó ngo¹i trõ nh÷ng ¶nh h­ëng nÕu cã cña c¸c yÕu tè nªu trªn ®Õn BCTC cña ®¬n vÞ. Trªn ®©y lµ phÇn tr×nh bµy thùc tr¹ng tiÕn hµnh thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n cña AASC t¹i hai ®¬n vÞ kh¸ch hµng. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kiÓm to¸n, c¸c ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cÇn ph¶i hoµn thiÖn h¬n n÷a. PhÇn tiÕp theo cña chuyªn ®Ò sÏ ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu trªn. Ch­¬ng III Mét vµi nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ vÒ thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt trong kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n do C«ng ty dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n thùc hiÖn. I. NhËn xÐt chung vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña C«ng ty dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n. Víi môc tiªu cung cÊp cho kh¸ch hµng nh÷ng dÞch vô tèt nhÊt ®¶m b¶o quyÒn lîi cao nhÊt cña kh¸ch hµng, AASC kh«ng ngõng båi d­ìng, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cho ®éi ngò nh©n viªn kiÓm to¸n ®ång thêi tõng b­íc hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n nh»m ®¹t ®­îc tÝnh chuyªn nghiÖp trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC cña AASC t­¬ng ®èi hoµn thiÖn víi 3 giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ kÕt thóc kiÓm to¸n. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n Lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn cña mçi cuéc kiÓm to¸n, vai trß cña quan träng cña giai ®o¹n nµy ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh th«ng qua c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ còng nh­ chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam, “C«ng t¸c kiÓm to¸n ph¶i ®­îc lËp kÕ ho¹ch ®Çy ®ñ vµ c¸c trî lý nÕu cã ph¶i ®­îc gi¸m s¸t ®óng ®¾n” ®iÒu nµy ®· ®­îc nªu ra trong chuÈn mùc kiÓm to¸n thø 4 trong 10 chuÈn mùc kiÓm to¸n ®­îc thõa nhËn réng r·i. ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 300 còng quy ®Þnh râ: “KÕ ho¹ch kiÓm to¸n ph¶i ®ù¬c lËp cho mäi cuéc kiÓm to¸n mét c¸ch thÝch hîp ®¶m b¶o bao qu¸t hÕt c¸c khÝa c¹nh träng yÕu cña cuéc kiÓm to¸n, ph¸t hiÖn gian lËn rñi ro vµ c¸c vÊn ®Ò tiÒm Èn, vµ ®¶m b¶o cuéc kiÓm to¸n ®­îc tiÕn hµnh ®óng thêi h¹n” T¹i AASC, viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch chu ®¸o cho c¶ kÕ ho¹ch chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch tæng qu¸t. KÕ ho¹ch chiÕn l­îc ®­îc lËp ®èi víi c¸c kh¸ch hµng ký hîp ®ång thùc hiÖn kiÓm to¸n trong nhiÒu n¨m vµ kh¸ch hµng cã quy m« lín, phøc t¹p. ViÖc lËp kÕ ho¹ch chiÕn l­îc cµng ®­îc thùc hiÖn tèt th× hiÖu qu¶ c«ng t¸c kiÓm to¸n cµng cao, ®ång thêi n©ng cao kh¶ n¨ng duy tr× (®èi víi kh¸ch hµng th­êng xuyªn) vµ më réng kh¸ch hµng (®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng míi). LËp kÕ ho¹ch tæng qu¸t ®­îc thùc hiÖn víi mäi kh¸ch hµng, AASC lµm tèt c«ng t¸c ngay tõ b­íc ban ®Çu tõ chuÈn bÞ kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cho ®Õn viÖc thu thËp c¸c th«ng tin c¬ së, c¸c th«ng tin vÒ nghÜa vô ph¸p lý cña kh¸ch hµng còng nh­ nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB cña kh¸ch hµng. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n gióp AASC duy tr× ®­îc mét l­îng kh¸ch hµng th­êng xuyªn t­¬ng ®èi lín vµ më réng ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng míi lµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn nhanh chãng víi kh¸ch hµng, cã ®­îc sù hîp t¸c tõ phÝa kh¸ch hµng gióp cho cuéc kiÓm to¸n ®­îc tiÕn hµnh thuËn lîi, tiÕt kiÖm thêi gian vµ hiÖu qu¶ cao. Th«ng qua viÖc tiÕn hµnh kiÓm to¸n t¹i kh¸ch hµng, AASC ®· gióp nhiÒu kh¸ch hµng hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé b»ng nh÷ng ®Ò xuÊt kÞp thêi trong th­ qu¶n lý. Giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n: KiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh kiÓm to¸n trªn c¬ së tu©n thñ kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®· ®­îc x©y dùng vÒ thêi gian, néi dung, ph¹m vi kiÓm to¸n vµ dùa vµo sù hç trî cña ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n mÉu, kiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh thu thËp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ®· kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c phÇn hµnh cã liªn quan th«ng qua viÖc trao ®æi, thèng nhÊt tõng phÇn viÖc cña nh÷ng ng­êi thùc hiÖn, cïng tháa thuËn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t hiÖn, t¨ng kh¶ n¨ng g¾n kÕt gi÷a c¸c phÇn viÖc. KiÓm tra chi tiÕt chiÕm mét tû träng lín trong khèi l­îng c¸c c«ng viÖc mµ KTV ph¶i thùc hiÖn trong giai ®o¹n nµy. Nãi chung, thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt ®­îc diÔn ra theo ®óng ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®· thiÕt lËp, tu©n thñ c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n ViÖt Nam, ®­îc c¸c kiÓm to¸n viªn cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc vµ tr×nh ®é thùc hiÖn víi th¸i ®é thËn träng nghÒ nghiÖp cao. C¸c b»ng chøng kiÓm to¸n thu ®­îc trong giai ®o¹n nµy lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho c¸c kÕt luËn thÝch ®¸ng vÒ kho¶n môc ®­îc kiÓm to¸n. Giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n: S¶n phÈm cña giai ®o¹n nµy lµ b¸o c¸o kiÓm to¸n, trong b¸o c¸o kiÓm to¸n, KTV ®­a ra c¸c kÕt luËn thÝch ®¸ng vÒ tÝnh trung thùc vµ hîp lý cña c¸c th«ng tin trªn BCTC cña kh¸ch hµng dùa vµo nh÷ng b»ng chøng thu ®­îc trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n. Mét kÕt luËn hîp lý ®­îc kiÓm to¸n viªn ®­a ra dùa trªn viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh ®Çy ®ñ vµ hîp lý cña c¸c b»ng chøng thu ®­îc kÕt hîp víi nh÷ng nhËn ®Þnh mang tÝnh nhµ nghÒ. ViÖc ®­a ra ý kiÕn vÒ tÝnh trung thùc vµ hîp lý cña c¸c th«ng tin trªn BCTC lu«n ®­îc thùc hiÖn víi th¸i ®é thËn träng nghÒ nghiÖp cao. I. mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt trong kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n t¹i AASC 2.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt trong kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n Lµ mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, AASC ho¹t ®éng kinh doanh ë mét lÜnh vùc ®Æc thï rÊt míi mÎ vµ nhiÒu rñi ro. Ho¹t ®éng cña AASC chñ yÕu cung cÊp c¸c dÞch vô chuyªn ngµnh vÒ tµi chÝnh, kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n, chÊt l­îng c¸c s¶n phÈm dÞch vô ®ång nghÜa víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña C«ng ty. Lµ mét doanh nghiÖp ®i tiªn phong trong viÖc khai ph¸ thÞ tr­êng kiÓm to¸n ®éc lËp ®Çy tiÒm n¨ng ë n­íc ta. Tuy nhiªn ®Õn nay, c¸c ho¹t ®éng vµ dÞch vô mµ AASC cung cÊp vÉn cßn míi mÎ víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Song qua hoqn 10 n¨m ho¹t ®éng, AASC ®· dÇn chøng tá ®­îc vai trß vµ sù cÇn thiÕt cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng nh­ th­¬ng hiÖu cña m×nh. Nh÷ng kÕt qu¶ mµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña AASC mang l¹i chÝnh lµ nh÷ng b»ng chøng sinh ®éng nhÊt vÒ sù thµnh c«ng cña ho¹t ®éng nµy. Tuy nhiªn, so víi bÒ dµy lÞch sö cña ngµnh kiÓm to¸n thÕ giíi, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë ViÖt Nam vÉn cßn chØ ë b­íc më ®Çu vµ cßn qu¸ non trÎ. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ trªn c¶ gãc ®é lý luËn vµ thùc tÕ. Do ®ã, ngµnh kiÓm to¸n ë n­íc ta kh«ng nh÷ng cÇn ph¶i t×m tßi, kh¸m ph¸ mµ cßn ph¶i tù hoµn thiÖn ®Ó phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ®¸p øng xu thÕ toµn cÇu hãa, ViÖt Nam kh«ng ngõng xóc tiÕn héi nhËp kÕ to¸n thÕ giíi. Qu¸ tr×nh héi nhËp ®· më ra cho ho¹t ®éng kÕ to¸n tµi chÝnh nãi chung vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi riªng nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn vµ c¶ nh÷ng th¸ch thøc to lín. §øng tr­íc c¬ héi më réng thÞ phÇn ®ång thêi n©ng cao tÝnh c¹nh tranh, bÊt kú c«ng ty kiÓm to¸n nµo còng ph¶i ®Æt vÊn ®Ò hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n bëi mét quy tr×nh kiÓm to¸n hiÖu qu¶ lu«n lµ lîi thÕ ®èi víi c¸c ®èi thñ kh¸c. HiÖn nay, n­íc ta ®· ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n nh­ng vÉn ch­a t¹o ra ®­îc hµnh lang ph¸p lý ®Çy ®ñ cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Do ®ã, víi mçi cuéc kiÓm to¸n cho dï kh¶ n¨ng ph¸n xÐt vµ tr×nh ®é nghiÖp vô cña kÕ to¸n viªn cao th× vÉn cã kh¶ n¨ng cßn nh÷ng khiÕm khuyÕt. §Ó h¹n chÕ nh÷ng khiÕm khuyÕt ®ã th× yªu cÇu hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n lµ cÇn thiÕt. Cã thÓ nãi, viÖc hoµn thiÖn quy tr×nh hay c¸c ch­¬ng kiÓm to¸n lu«n lµ tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi mçi C«ng ty kiÓm to¸n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh bëi ®©y còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng c¸c cuéc kiÓm to¸n. Hoµn thiÖn quy tr×nh hay ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ph¶i g¾n víi viÖc hoµn thiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt v× ®©y lµ mét trong 3 thñ tôc quan träng ®­îc thùc hiÖn trong mét cuéc kiÓm to¸n. C¸c thñ tôc kiÓm so¸t cã thÓ bá qua nÕu hÖ thèng kiÓm so¸t ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kh«ng tån t¹i hay cã tån t¹i nh­ng ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, kh«ng ng¨n chÆn ®­îc c¸c gian lËn vµ sai sãt. C¸c thñ tôc ph©n tÝch vµ thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt th× kh«ng thÓ bá qua, thñ tôc ph©n tÝch ®­îc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c cuéc kiÓm to¸n vµ trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña cuéc kiÓm to¸n cßn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt ®­îc thùc hiÖn trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n sau khi ®· thùc hiÖn thñ tôc kiÓm so¸t vµ thñ tôc ph©n tÝch. KiÓm tra chi tiÕt lµ thñ tôc cung cÊp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n víi sè l­îng lín vµ ®é tin cËy cao h¬n bÊt kú mét thñ tôc kiÓm to¸n nµo kh¸c. Tuy nhiªn ®©y còng lµ thñ tôc tèn nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ h¬n c¶ v× khèi l­îng c«ng viÖc ph¶i thùc hiÖn rÊt lín. Do vËy, cÇn ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ kiÓm tra chi tiÕt trªn c¶ ph­¬ng diÖn tiÕt kiÖm thêi gian, chi phÝ mµ vÉn ®¶m b¶o ®­îc chÊt l­îng vµ sè l­îng cña b»ng chøng thu ®­îc. 2.2. Nh÷ng ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kiÓm tra chi tiÕt trong kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n t¹i AASC Nh÷ng ®Ò xuÊt ®­a ra nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc kiÓm tra chi tiÕt chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n kh«ng chØ bã hÑp ë sù hoµn thiÖn c¸ch thøc tiÕn hµng kiÓm tra chi tiÕt mµ cßn ë nh÷ng vÊn ®Ò trong quy tr×nh kiÓm to¸n cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c c«ng ty kiÓm to¸n trong n­íc víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n n­íc ngoµi, gi÷a c«ng ty kiÓm to¸n trong n­íc víi nhau ®· ®Æt ra yªu cÇu ngµy cao ®èi víi dÞch vô kiÓm to¸n. ViÖc hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n lu«n ®­îc ®Æt ra vµ lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña AASC. 2.2.1. VÒ ph­¬ng ph¸p chän mÉu Trong kiÓm to¸n cã 2 ph­¬ng ph¸p chän mÉu lµ chän mÉu x¸c xuÊt vµ phi x¸c suÊt. HiÖn t¹i, AASC ®ang ¸p dông chän mÉu theo nhËn ®Þnh nhµ nghÒ (xem xÐt nh÷ng nghiÖp vô bÊt th­êng) vµ chän mÉu theo quy m« (nh÷ng nghiÖp vô cã sè ph¸t sinh lín), ®©y lµ 2 lo¹i h×nh cña ph­¬ng ph¸p chän mÉu phi x¸c suÊt. Ph­¬ng ph¸p chän mÉu phi x¸c suÊt ph¸t huy hiÖu qu¶ trong nh÷ng tr­êng hîp sai ph¹m träng yÕu ph©n bæ tËp trung trong tæng thÓ x¸c ®Þnh, quy m« tæng thÓ kh«ng lín vµ kiÓm to¸n viªn lµ ng­êi cã kinh nghiÖm hoÆc am hiÓu vÒ ®èi t­îng kiÓm to¸n. Ng­îc l¹i, trong tr­êng hîp sai sãt träng yÕu kh«ng tËp trung mµ l¹i ph©n bè ®Òu trong tæng thÓ th× ph­¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt l¹i ph¸t huy t¸c dông vµ cã thÓ cho hiÖu qu¶ cao h¬n. V× thÕ, bªn c¹nh viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p chän mÉu phi x¸c suÊt, c«ng ty nªn ¸p dông ph­¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt trong tr­êng hîp cÇn thiÕt. Chän mÉu x¸c suÊt cã thÓ dùa vµo b¶ng sè ngÉu nhiªn, c¸ch chän mÉu hÖ thèng hay chän ngÉu nhiªn b»ng m¸y tÝnh. Mçi c¸ch chän ®Òu cã nh÷ng ­u ®iÓm riªng vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông kh«ng gièng nhau, do ®ã còng kh«ng thÓ ¸p dông mét c¸ch cøng nh¾c theo c¸ch chän nµo. Chän mÉu dùa vµo b¶ng sè ngÉu nhiªn hay chän mÉu cã hÖ thèng cã ­u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, dÔ lµm, chän mÉu ngÉu nhiªn b»ng hÖ thèng m¸y tÝnh ®ßi hái ph¶i x©y dùng 1 ch­¬ng tr×nh chän lùa c¸c sè ngÉu nhiªn, song chän mÉu theo ch­¬ng tr×nh ®· lËp s½n l¹i tiÕt kiÖm thêi gian cho kiÓm to¸n viªn khi thùc hiÖn. ViÖc ¸p dông chän mÉu ngÉu nhiªn b»ng m¸y tÝnh ®èi víi C«ng ty lµ hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc bëi hiÖn nay C«ng ty ®ang cã mét ®éi ngò c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ th«ng tin vµ s¶n xuÊt phÇn mÒm kÕ to¸n, võa am hiÓu c«ng nghÖ míi võa cã kiÕn thøc trong lÜnh vùc kÕ to¸n , kiÓm to¸n ch¾c ch¾n viÖc thiÕt kÕ vµ øng dông c¸c ph­¬ng ph¸p chän mÉu ngÉu nhiªn qua m¸y tÝnh lµ rÊt kh¶ thi. 2.2.2. VÒ viÖc sö dông b¶ng kª x¸c minh vµ b¶ng kª chªnh lÖch Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ë ASSC cã sö dông ph­¬ng ph¸p x¸c minh trong thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n song ch­a sö dông b¶ng kª x¸c minh trong hå s¬ kiÓm to¸n. B¶ng kª x¸c minh cã thÓ sö dông trong tr­êng hîp kiÓm tra tõ chøng tõ vµ thÊy thiÕu ch÷ ký cña ng­êi phª duyÖt, thiÕu ch÷ ký cña ng­êi nhËn tiÒn ®èi víi phiÕu chi, thiÕu chøng tõ gèc…. Song, kiÓm to¸n viªn l¹i kh«ng cã nh÷ng b»ng chøng cô thÓ vÒ c¸c sai ph¹m nµy. Th«ng tin trªn b¶ng kª x¸c minh cho biÕt néi dung, quy m« sai ph¹m vµ nh÷ng ®èi t­îng trùc tiÕp, gi¸n tiÕp cã liªn quan ®Õn sai ph¹m. B¶ng kª x¸c minh còng lµ 1 tµi liÖu minh chøng cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ lµ tµi liÖu h÷u Ých trong thuyÕt minh b¸o c¸o kiÓm to¸n. MÉu b¶ng kª x¸c minh nh­ sau: b¶ng kª x¸c minh Chøng tõ Néi dung Sè tiÒn §èi t­îng x¸c minh Ghi chó møc ®é sai ph¹m SH NT Trùc tiÕp Gi¸n tiÕp B¶ng kª chªnh lÖch ®­îc sö dông trong tr­êng hîp khi KTV thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®èi chiÕu, ph¸t hiÖn cã nh÷ng chªnh lÖch gi÷a sè liÖu thùc tÕ vµ sè liÖu trªn sæ s¸ch mµ KTV ®· cã c¸c b»ng chøng ch¾c ch¾n vÒ sai ph¹m nµy. MÉu b¶ng kª chªnh lÖch nh­ sau: b¶ng kª chªnh lÖch Chøng tõ Néi dung Sè tiÒn Ghi chó møc ®é sai ph¹m SH NT Sæ s¸ch Thùc tÕ Chªnh lÖch 2.2.3. VÒ nh÷ng chªnh lÖch ph¸t hiÖn trong kiÓm to¸n Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n mét kho¶n môc, khi ph¸t hiÖn nh÷ng sai ph¹m lín h¬n møc träng yÕu ®­îc ph©n bæ cho kho¶n môc ®ã, KTV sÏ t×m hiÓu nguyªn nh©n cña c¸c sai ph¹m vµ ®­a ra bót to¸n ®iÒu chØnh. Nh÷ng sai ph¹m kh«ng träng yÕu ®­îc gäi lµ nh÷ng chªnh lÖch kiÓm to¸n kh«ng ®­îc söa ®æi. Víi nh÷ng chªnh lÖch kiÓm to¸n kh«ng ®­îc söa ®æi, cÇn lËp mét tãm t¾t tÝnh träng yÕu cña nh÷ng chªnh lÖch nµy vµ xÐt kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng cña chóng ®Õn b¸o c¸o tµi chÝnh. Thùc tÕ kiÓm to¸n t¹i C«ng ty cho thÊy, khi ph¸t hiÖn ra c¸c chªnh lÖch kiÓm to¸n kh«ng träng yÕu, KTV bá qua ngay c¸c chªnh lÖch nµy. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cã thÓ mét sai ph¹m lµ kh«ng träng yÕu nh­ng tËp hîp tÊt c¶ c¸c sai ph¹m kh«ng träng yÕu l¹i cã thÓ lµ mét sai ph¹m träng yÕu, mµ nÕu bá qua tæng c¸c sai ph¹m nµy th× cã thÓ sÏ ¶nh h­ëng tíi quyÕt ®Þnh cña ng­êi sö dông B¸o c¸o tµi chÝnh. NÕu tæng hîp c¸c sai ph¹m nµy ®­îc KTV xem xÐt x¸c ®Þnh lµ träng yÕu, KTV cÇn ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña nã tíi B¸o c¸o tµi chÝnh vµ ®Ò nghÞ nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp, ng­îc l¹i, nÕu ®­îc c©n nh¾c lµ kh«ng träng yÕu th× kh«ng cÇn ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh nh­ng cã thÓ dïng ®Ó ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao chÊt l­îng cña c«ng t¸c kÕ to¸n vµ kiÓm so¸t néi bé trong Th­ qu¶n lý. Theo em trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n, khi ph¸t hiÖn nh÷ng sai ph¹m mµ KTV coi lµ kh«ng träng yÕu, KTV kh«ng nªn bá qua sai ph¹m nµy mµ lËp ra mét phÇn gäi lµ “Tæng hîp c¸c chªnh lÖch kiÓm to¸n kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh”. PhÇn nµy tËp hîp c¸c chªnh lÖch KTV thu thËp ®­îc trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n nh­ng kh«ng träng yÕu ®Õn møc ph¶i ®Ò nghÞ C«ng ty kh¸ch hµng ®iÒu chØnh. C¸c ®Ò nghÞ thÝch hîp sÏ ®­îc ®­a ra sau khi toµn bé c¸c chªnh lÖch kiÓm to¸n kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh nµy ®­îc KTV tËp hîp ®Çy ®ñ. 2.2.4. VÊn ®Ò ghi chÐp cña KTV Tµi liÖu lµm viÖc cña KTV cung cÊp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n quan träng lµm c¬ së h×nh thµnh c¸c ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vµ lµ minh chøng cho viÖc tiÕn hµnh theo ®óng chuÈn mùc cña cuéc kiÓm to¸n. ý thøc ®­îc tÇm quan träng ®ã, AASC ®· x©y dùng ®­îc nh÷ng quy ®Þnh riªng vÒ c¸ch thøc tæ chøc vµ l­u tr÷ tµi liÖu lµm viÖc, x©y dùng hå s¬ kiÓm to¸n hîp lý, thèng nhÊt vµ khoa häc. HÖ thèng hå s¬ nµy kh«ng nh÷ng gióp cho KTV ghi chÐp c¸c c«ng viÖc thùc hiÖn mét c¸ch nhanh chãng, ®¬n gi¶n mµ cßn gióp cho tr­ëng nhãm kiÓm to¸n vµ ban gi¸m ®èc dÔ dµng h¬n trong viÖc so¸t xÐt toµn bé cuéc kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, qua thùc tÕ xem xÐt hå s¬ kiÓm to¸n cña C«ng ty A vµ B, kiÓm to¸n viªn hÇu nh­ chØ ghi l¹i nh÷ng kÕt qu¶ sai sãt ph¸t hiÖn ®­îc lªn giÊy lµm viÖc cßn c¸c th«ng tin kh¸c nh­ qu¸ tr×nh tiÕn hµnh kiÓm tra, tr×nh tù c¸c b­íc c«ng viÖc, dung l­îng mÉu chän, c¸ch thøc chän mÉu … kh«ng ®­îc ghi chÐp ®Çy ®ñ. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do phÇn lín c¸c cuéc kiÓm to¸n bÞ h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian do ®ã KTV kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ghi chÐp tÊt c¶ nh÷ng c«ng viÖc thùc hiÖn. §iÒu nµy cã thÓ chÊp nhËn ®­îc nÕu nh­ nh÷ng sai sãt ph¸t hiÖn ®­îc lµ ®¬n gi¶n, cßn trong tr­êng hîp cã nh÷ng t×nh huèng phøc t¹p th× c¸ch ghi chÐp nh­ trªn sÏ tá ra kh«ng hiÖu qu¶, bëi nã sÏ khiÕn cho ng­êi thùc hiÖn c«ng viÖc so¸t xÐt khã kh¨n h¬n trong viÖc n¾m b¾t vÊn ®Ò, khã ®­a ra quyÕt ®Þnh yªu cÇu KTV t¨ng l­îng mÉu chän, thu thËp thªm b»ng chøng hay quy tr×nh thùc hiÖn nh­ thÕ ®· phï hîp víi t×nh huèng ch­a. §Ó viÖc kiÓm tra so¸t xÐt hå s¬ kiÓm to¸n ®­îc dÔ dµng h¬n, KTV cÇn ghi chÐp cÈn thËn c¸c b­íc c«ng viÖc tiÕn hµnh, c¸ch thøc chän mÉu còng nh­ dung l­îng mÉu chän ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng cã quy m« lín, ®ång thêi ®èi víi nh÷ng giÊy lµm viÖc ghi chÐp ch­a râ rµng (VÝ dô ghi b»ng bót ch×, tÈy xãa …) th× nªn viÕt l¹i cho râ rµng h¬n. Trªn ®©y lµ nh÷ng nhËn ®Þnh cña em sau khi t×m hiÓu thùc tÕ t¹i C«ng ty AASC. Víi nh÷ng th«ng tin thu thËp ®­îc em nhËn thÊy quy tr×nh kiÓm to¸n cña C«ng ty nãi chung vµ viÖc thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt t¹i C«ng ty nãi riªng cßn mét sè h¹n chÕ tõ ®ã em m¹nh d¹n ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nµy nh»m n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña C«ng ty. KÕt luËn Th«ng qua t×m hiÓu quy tr×nh thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt trong chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n t¹i kh¸ch hµng, em ®· phÇn nµo n¾m ®­îc thùc tiÔn quy tr×nh vËn dông thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt trong qu¸ tr×nh thu thËp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n còng nh­ thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn thñ tôc nµy ®Ó n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Trong chuyªn ®Ò cña m×nh, em ®· tr×nh bµy nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n trong quy tr×nh thùc hiÖn t¹i kh¸ch hµng. Song do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ kh¶ n¨ng nhËn thøc, do ®ã sè l­îng kh¸ch hµng ®­îc t×m hiÓu lµ kh«ng nhiÒu, mét sè kho¶n môc t×m hiÓu cßn ch­a kü l­ìng, nh÷ng ý kiÕn nhËn xÐt cßn mang tÝnh chñ quan, nh÷ng gi¶i ph¸p ®­a ra chØ nh»m gîi më vµ ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong sù gãp ý cña c¸c thÇy c« ®Ó hoµn thiÖn bµi viÕt cña m×nh. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n TS. Chu Thµnh ®· tËn t×nh chØ b¶o, h­íng dÉn em hoµn thµnh chuyªn ®Ò, Ban l·nh ®¹o AASC ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng em cã c¬ héi tiÕp xóc víi thùc tÕ vµ c¸c anh chÞ kiÓm to¸n viªn trong phßng KiÓm to¸n vµ T­ vÊn ®· gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm nguån tµi liÖu thùc tÕ. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh KiÓm to¸n tµi chÝnh – Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n (NXB Tµi chÝnh – Th¸ng 7/2001) Gi¸o tr×nh KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh – Häc viÖn Tµi chÝnh (NXB Tµi chÝnh 2001) Gi¸o tr×nh KiÓm to¸n - §¹i häc Kinh tÕ TPHCM (Vò H÷u §øc) KiÓm to¸n – A.Arens, James K.Loebbecke. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt kiÓm to¸n – Tr­êng §¹i häc kinh tÕ quèc d©n (NXB tµi chÝnh) B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c n¨m 2003 cña C«ng ty AASC. Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña AASC ChuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ HÖ thèng ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam HÖ thèng ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam Nh÷ng nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc KiÓm to¸n quèc tÕ (Tµi liÖu dÞch – Vaco) T¹p chÝ KiÓm to¸n. C¸c v¨n b¶n ph¸p quy hiÖn hµnh vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n LuËn v¨n khãa 40, 41. T×m hiÓu vÒ kiÓm to¸n ®éc lËp (Bïi V¨n Mai) C¸c tµi liÖu kh¸c. Danh môc c¸c s¬ ®å b¶ng biÓu S¬ ®å 1: C¸c chu tr×nh trong kiÓm to¸n tµi chÝnh S¬ ®å 2: H¹ch to¸n nghiÖp vô ph¸t sinh trong chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n (VAT tÝnh theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ) S¬ ®å 3: Qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ ®èi víi nghiÖp vô mua vµo: S¬ ®å 4: Qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ ®èi víi nghiÖp vô thanh to¸n:9 S¬ ®å 5: Sù kÕt hîp c¸c tr¾c nghiÖm trong thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt S¬ ®å 6: C¸c b­íc c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh kiÓm tra chi tiÕt S¬ ®å 7: Quan hÖ gi÷a c¸c thñ tôc kiÓm to¸n S¬ ®å 8: Ph­¬ng ph¸p luËn cña viÖc thiÕt kÕ c¸c kh¶o s¸t nghiÖp vô chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n S¬ ®å 9: Ph­¬ng ph¸p luËn cña viÖc thiÕt kÕ kiÓm tra chi tiÕt c¸c kho¶n ph¶i tr¶ S¬ ®å 10 : BiÓu ®å doanh thu cña C«ng ty qua c¸c n¨m S¬ ®å 11: C¬ cÊu dÞch vô tÝnh trªn doanh thu S¬ ®å 12: Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý cña aasc B¶ng 1: Quan hÖ gi÷a c¸c thñ tôc víi mét sè kiÓu mÉu b»ng chøng B¶ng 2: Vai trß cña thñ tôc kiÓm to¸n trong c¸c cuéc kiÓm to¸n kh¸c nhau. B¶ng 3: Mét sè chØ tiªu kinh tÕ chñ yÕu cña c«ng ty. B¶ng 4: Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng - thanh to¸n B¶ng 5: Danh s¸ch c¸c nhµ cung cÊp cña kh¸ch hµng A B¶ng 6: B¶ng ­íc l­îng møc ®é träng yÕu B¶ng sè 7 ->18: TrÝch giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn môc lôc