Đề tài Một số bất cập trong Công tác thu bảo hiểm xã hội – Nguyên nhân và giải pháp

Lêi më ®Çu B¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch trong hÖ thèng An sinh x· héi, nã lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña bÊt kú quèc gia nµo. §èi víi ViÖt Nam ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®· ®­îc §¶ng ta ho¹ch ®Þnh tõ l©u, nh­ng viÖc triÓn khai cßn muén. Khi b­íc vµo x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc nhiÒu vÊn ®Ò n¶y sinh vµ cÇn sù ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ã lµ chÝnh s¸ch x· héi, cô thÓ lµ B¶o hiÓm x· héi. Qua h¬n 30 n¨m thùc hiÖn chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi, chóng ta ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu song còng kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng tån t¹i. Chóng ta ph¶i biÕt nh×n th¼ng vµo nh÷ng tån t¹i mµ kh¾c phôc, kh«ng ®­îc nÐ tr¸nh hay gi¶i quyÕt mét c¸ch qua loa, ®¹i kh¸i. Lµm sao cho chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi thÓ hiÖn lµ c«ng cô b¶o vÖ h÷u hiÖu nhÊt ®èi vãi ng­êi lao ®éng. §ång thêi còng thÓ hiÖn tÝnh ­u viÖt cña chÕ ®é X· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. Mét x· héi cña d©n do d©n vµ v× d©n. Tõ khi t¸ch Quü B¶o hiÓm x· héi ra khái Ng©n s¸ch nhµ n­íc, tiÕn hµnh thu phÇn ®ãng gãp cña nguêi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. C«ng t¸c thu trë lªn v« cïng quan träng. §Ó thùc hiÖn tèt c¸c chÕ ®é trong B¶o hiÓm x· héi th× C«ng t¸c thu ph¶i thùc hiÖn tèt hay cã thu tèt th× chi míi ®ñ. V× vËy em chän ®Ò tµi : “Mét sè bÊt cËp trong C«ng t¸c thu b¶o hiÓm x· héi – nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p” cho ®Ò ¸n m«n häc cña m×nh. Môc ®Ých cña ®Ò tµi nµy lµ cho ta mét c¸i nh×n tæng qu¸t h¬n vÒ mét sè bÊt cËp trong C«ng t¸c thu B¶o hiÓm x· héi, víi nh÷ng nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p ®­a ra nh»m lµm cho C«ng t¸c thu trë lªn hoµn thiÖn h¬n. MÆc dï em chØ ®­a ra mét khÝa c¹nh trong ChÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi nh­ng qua ®ã mµ cã thÓ thÊy ®­îc nh÷ng bÊt cËp trong ChÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi. Víi mong muèn chÝnh s¸ch cao ®Ñp nµy cña nhµ n­íc ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn, quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng ngµy cµng ®­îc ®¶m b¶o. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« Th.s Ph¹m ThÞ §Þnh ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Do lý luËn vµ thùc tiÔn cßn h¹n chÕ nªn kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng khiÕm khuyÕt kÝnh mong C« söa vµ bæ xung cho ®Ò tµi ®­îc tèt h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n C«. Néi dung Ch­¬ng I .Giíi thiÖu chung vÒ B¶o hiÓm x· héi vµ c«ng t¸c thu B¶o hiÓm x· héi I.B¶o hiÓm x· héi ( BHXH ) 1.BHXH lµ mét chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc. BHXH hiÖn nay hÇu hÕt ®­îc ¸p dông ë tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Song kh«ng ph¶i ai còng hiÓu ®­îc BHXH lµ g× vµ thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña BHXH trong ®êi sèng. Tr­íc hÕt, ta cÇn ph¶i biÕt BHXH lµ mét chÝnh s¸ch x· héi cña nhµ n­íc, lµ bé phËn quan träng cÊu thµnh hÖ thèng An sinh x· héi . Mµ An sinh x· héi thÓ hiÖn truyÒn thèng ®oµn kÕt, gióp ®ì lÉn nhau, t­¬ng th©n t­¬ng ¸i cña céng ®ång, thÓ hiÖn chñ nghÜa nh©n ®¹o cao ®Ñp. VËy An sinh x· héi lµ g× ? mµ ®Æc biÖt BHXH lµ g×? Theo Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO), An sinh x· héi lµ sù b¶o vÖ ®èi víi c¸c thµnh viªn cña m×nh th«ng qua mét lo¹t biÖn ph¸p c«ng cô nh»m chèng l¹i nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ x· héi, do bÞ ngõng hoÆc gi¶m thu nhËp g©y ra bëi c¸c rñi ro nh­ èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, thÊt nghiÖp, tuæi giµ, chÕt, ®ång thêi b¶o ®¶m ch¨m sãc y tÕ vµ trî cÊp cho c¸c gia ®×nh ®«ng con. Cßn BHXH ®­îc coi lµ x­¬ng sèng cña hÖ thèng An sinh x· héi. Nã lµ sù b¶o ®¶m thay thÕ, bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng­êi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro lµm gi¶m, mÊt thu nhËp do gi¶m, hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm v× c¸c nguyªn nh©n nh­ èm ®au, tai n¹n, giµ yÕu... ViÖc thùc hiÖn BHXH dùa trªn nguyªn t¾c cïng chia sÎ rñi ro gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia. Ng­êi tham gia gåm cã ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng, vµ cã sù hç trî cña nhµ n­íc. An sinh x· héi còng nh­ BHXH lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ®èi víi bÊt kú x· héi nµo. Nh­ng tuú vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña mçi n­íc mµ cã hÖ thèng an sinh x· héi vµ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH lµ kh¸c nhau. Song nÕu thùc hiÖn ®­îc tèt c¸c chÕ ®é trong An sinh x· héi, ®Æc biÖt lµ thùc hiÖn tèt c¸c chÕ ®é BHXH chÝnh lµ ®iÒu kiÖn, ®éng lùc thóc ®Èy tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi. V× BHXH lµ chÝnh s¸ch lín cña nhµ n­íc nªn nã ®­îc c¸c n­íc rÊt quan t©m vµ th­êng cã h¼n mét bé luËt riªng cho nã quy ®Þnh râ ®èi t­îng tham gia, møc ®ãng vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia. Dï bÊt kú ®Êt n­íc nµo víi chÕ ®é chÝnh trÞ nh­ thÕ nµo ®i ch¨ng n÷a th× BHXH vÉn lu«n thÓ hiªn sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña nã trong ®êi sèng. NhiÒu n­íc BHXH ®­îc ¸p dông mét c¸ch réng r·i trong x· héi, song còng cã n­íc viÖc ¸p dông BHXH cßn rÊt h¹n chÕ vÝ dô nh­ ViÖt Nam. VËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lµm g× ®Ó BHXH ®i vµo cuéc sèng cña bÊt kú ng­êi d©n nµo. Nh­ng vÊn ®Ò nµy kh«ng ph¶i lµ dÔ song còng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã biÖn ph¸p, ®iÒu nµy cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè song nh×n chung yÕu tè quan träng nhÊt vÉn lµ quan niÖm cña nhµ n­íc vÒ vÊn ®Ò tuyªn truyÒn BHXH. NÕu chó träng h¬n viÖc nµy th× ch¾c ch¾n sÏ thu ®­îc kÕt qu¶ tèt h¬n hiÖn t¹i. Ta sÏ thÊy râ h¬n tÇm quan träng cña BHXH khi biÕt ®­îc nhiÖm vô, vai trß vµ b¶n chÊt cña nã. 2.Chøc n¨ng, vai trß, b¶n chÊt, nhiÖm vô cña BHXH 2.1. Chøc n¨ng- vai trß cña BHXH. a.Chøc n¨ng. BHXH kh«ng nh÷ng cã chøc n¨ng ph©n phèi vµ gi¸m ®èc mµ do nã cã tÝnh ®Æc thï nªn BHXH cßn cã tÝnh kinh tÕ – x· héi cao. Nh­ng nh×n chung BHXH cã mét sè chøc n¨ng sau: Thø nhÊt: BHXH thay thÕ, bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng­êi lao ®éng tham gia BHXH khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp do mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hay mÊt viÖc lµm do c¸c nguyªn nh©n nh­ èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, chÕt.v.v.. BÊt kú ai sinh ra còng ph¶i lín lªn, giµ ®i råi chÕt. Muèn tån t¹i th× con ng­êi ph¶i lao ®éng nh­ng lao ®éng chØ thùc hiÖn khi cßn cã kh¶ n¨ng lao ®éng, vËy cßn lóc èm ®au hay vÒ giµ th× sao. Ng­êi lao ®éng tham gia BHXH sÏ cã thÓ an t©m s¶n xuÊt vµ kh«ng ph¶i lo l¾ng vÒ thu nhËp khi bÊt ngê gÆp rñi ro. Thø hai: BHXH tiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. T¹o sù c«ng b»ng trong x· héi. Ta ®· biÕt ®èi t­îng tham gia BHXH lµ ng­êi lao ®éng , ng­êi sö dông lao ®éng vµ cã sù hç trî mét phÇn cña nhµ n­íc. BHXH sÏ tiÕn hµnh ph©n phèi l¹i gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo, ng­êi khoÎ m¹nh vµ ng­êi èm yÕu ph¶i nghØ viÖc....Tõ ®ã t¹o sù c«ng b»ng trong x· héi. Thø ba: gãp phÇn kÝch thÝch ng­êi lao ®éng h¨ng say s¶n xuÊt. Khi m¹nh khoÎ ng­êi lao ®éng ®­îc tr¶ l­¬ng cho c«ng viÖc cña m×nh, khi rñi ro x¶y ra ng­êi lao ®éng ®­îc trî cÊp .Tõ ®ã mµ hä thÊy ®­îc sù quan t©m cña mäi ng­êi ®èi víi hä ®Æc biÖt lµ ng­êi sö dông lao ®éng.Vµ hä sÏ h¨ng say lao ®éng h¬n, kÝch thÝch sù s¸ng t¹o lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Thø t­: BHXH g¾n lîi Ých cña ng­êi lao ®éng víi lîi Ých cña ng­êi sö dông lao ®éng vµ nhµ n­íc. Tõ tr­íc ®Õn nay, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng lu«n cã mèi quan hÖ m©u thuÉn néi t¹i ë bªn trong. Khi tham gia BHXH ng­êi lao ®éng h¨ng say s¶n suÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao déng vµ ®©y chÝnh lµ lîi Ých cña ng­êi sö dông lao ®éng, nhµ n­íc ®· ®iÒu hoµ m©u thuÉn néi t¹ng ®ã, b¶o ®¶m cho x· héi ®­îc ®¶m b¶o, vµ thu thuÕ tõ ng­êi sö dông lao ®éng dÔ dµng h¬n. Nhµ n­íc kh«ng nh÷ng thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ mµ cßn thu ®­îc lîi Ých x· héi. b.Vai trß. Thø nhÊt: Vai trß BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng . Tõ nh÷ng chøc n¨ng cña BHXH ®· nªu ë trªn ta thÊy viÖc ng­êi lao ®éng tham gia BHXH lµ thùc sù cÇn thiÕt. Nã lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vµ b¶o vÖ nguêi lao ®éng tr­íc nh÷ng rñi ro bÊt ngê cã thÓ x¸y ra, gióp hä cã thÓ æn ®Þnh cuéc sèng, yªn t©m s¶n suÊt, t¹o cho hä niÒm tin vµo t­¬ng lai vµ mäi ng­êi xung quanh. Nãi chung BHXH vµ nguêi lao ®éng kh«ng thÓ t¸ch rêi vµ chØ cã BHXH lµ c«ng cô b¶o vÖ h÷u hiÖu nhÊt. Tõ ®ã mµ nh÷ng ng­êi sö dông lao ®éng cã thÓ t¨ng n¨ng suÊt vµ t¨ng lîi nhuËn. Thø hai: Vai trß cña BHXH ®èi víi nhµ n­íc vµ nÒn kinh tÕ – x· héi. BHXH ®· chøng minh sù cÇn thiÕt cña m×nh b»ng nh÷ng g× mang ®Õn cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®«ng vµ ®Æc biÖt h¬n nã ®¶m b¶o sù æn ®Þnh trong tõng tÕ bµo cña x· héi, lµm cho x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn. Kh«ng nh÷ng thÕ nã cßn cã vai trß trong viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. ViÖc tham gia BHXH ®· huy ®éng mét quü tµi chÝnh t­¬ng ®èi lín, nguån tµi chÝnh nµy sÏ ®­îc sö dông ®Ó thùc hiÖn c¸c chÕ ®é trong BHXH. Khi Quü BHXH nhµn rçi nã sÏ ®­îc ®Çu t­ vµo nÒn kinh tÕ. BHXH lµ mét biÖn ph¸p huy ®éng vèn h÷u hiÖu cho nÒn kinh tÕ. 2.2.B¶n chÊt cña BHXH. Thùc chÊt BHXH lµ sù ®Òn bï hËu qu¶ cña nh÷ng rñi ro x· héi. Sù ®Òn bï nµy ®­îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh tæ chøc vµ sö dông quü tiÒn tÖ tËp chung h×nh thµnh do sù ®ãng gãp cu¶ c¸c bªn tham gia nh»m ®¶m b¶o an toµn x· héi Nh­ vËy b¶n chÊt cña BHXH ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng néi dung sau: Thø nhÊt: BHXH lµ nhu cÇu kh¸ch quan. Qua nhiÖm vô vµ vai trß cña BHXH ë trªn, ta còng ®· thÊy ®­îc BHXH quan träng nh­ thÕ nµo ®èi víi cuéc sèng. Nã kh«ng nh÷ng lµ nhu cÇu kh¸ch quan cña ng­êi lao ®éng mµ nã cßn lµ nhu cÇu kh¸ch quan cña x· héi. Thø hai: BHXH cã tÝnh ngÉu nhiªn ph¸t sinh kh«ng ®ång ®Òu theo thêi gian vµ kh«ng gian. C¸c rñi ro lµ ngÉu nhiªn trong cuéc sèng theo thêi gian vµ kh«ng gian nªn còng cã thÓ nãi viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH còng lµ ngÉu nhiªn ( trõ tr­êng hîp tuæi giµ), v× vËy cã thÓ coi BHXH lµ ngÉu nhiªn Thø ba: BHXH võa cã tÝnh kinh tÕ, võa cã tÝnh x· héi, ®ång thêi cßn cã tÝnh dÞch vô. TÝnh kinh tÕ, x· héi cña BHXH ®· ®­îc nªu ë trªn. Ngoµi ra BHXH cßn mang tÝnh dÞch vô ë chç. BHXH kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, muèn ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH th× ng­êi lao ®éng ph¶i ®ãng phÝ vµ tÊt nhiªn ph¶i lµm viÖc trong doanh nghiÖp cã ®¨ng ký tham gia BHXH. Khi nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn th× tÝnh dÞch vô vµ x· héi ho¸ cña BHXH ngµy cµng cao. 2.3.NhiÖm vô cña BHXH. Mçi n­íc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH lµ kh¸c nhau, nh­ng nh×n chung BHXH cã nh÷ng nhiÖm vô sau: ChØ ®¹o vµ thùc hiÖn c«ng t¸c thu BHXH, qu¶n lý quü, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m t¨ng tr­ëng quü BHXH Tæ chøc chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH, tæ chøc c«ng t¸c thèng kª, h¹ch to¸n, kÕ to¸n viÖc thu, chi BHXH. Thùc hiÖn l­u gi÷ hå s¬. Cã nh÷ng kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p vÒ viÖc söu ®æi bæ xung vÒ møc ®ãng, møc h­ëng vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña BHXH. X©y dùng bé phËn th«ng, tin tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch BHXH ®èi víi c¸c ®èi t­îng tham gia. Th­êng xuyªn kiÓm tra, kiÖn toµn tæ chøc bé m¸y, viÖc thu chi, n©ng cao tr×nh ®é cho c¸n bé c«ng nh©n viªn. Cã nh÷ng biÖn ph¸p nh»m t¨ng sè l­îng lao ®éng vµ sè doanh nghiÖp tham gia BHXH. II. Quü BHXH. 1.Nguån h×nh thµnh. Quü BHXH lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp n»m ngoµi Ng©n s¸ch nhµ n­íc. Nã ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån sau: Thø nhÊt lµ do sù ®ãng gãp cña ng­êi sö dông lao ®éng ( th­êng c¨n cø vµo tæng quü l­¬ng). Thø hai lµ do sù ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng ( th­êng c¨n cø vµo l­¬ng th¸ng). Thø ba lµ do sù ®ãng gãp vµ hç trî thªm cña nhµ n­íc. Thø t­ lµ c¸c nguån kh¸c ( l·i ®Çu t­ , c¸c tæ chøc tõ thiÖn ...) Tuú vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi vµ tËp qu¸n cña mçi n­íc mµ cã nh÷ng møc ®ãng gãp lµ kh¸c nhau. VÝ dô: ViÖt Nam. ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng 15% so víi tæng quü l­¬ng. Ng­êi lao ®éng ®ãng 5% l­¬ng th¸ng. Nhµ n­íc ®ãng cho c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc trong c¬ quan nhµ n­íc vµ hç trî ( bï thiÕu, ®¶m b¶o thùc hiÖn mét sè chÕ ®é ...). Céng hoµ liªn bang §øc. Ng­êi sö dông lao déng ®ãng 16,3% ®Õn 22,6% so víi tæng quü l­¬ng. Ng­êi lao ®éng ®ãng14,8% ®Õn 18,8% l­¬ng th¸ng. Nhµ n­íc tiÕn hµnh bï thiÕu. Malaxia. Ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng 12,75% so víi tæng quü l­¬ng. Ng­êi lao ®éng ®ãng 9,5% l­¬ng th¸ng. Nhµ n­íc chi toµn bé chÕ ®é èm ®au, thai s¶n. ViÖt Nam, hµng th¸ng ng­êi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm ®ãng BHXH theo quy ®Þnh vµ trÝch tõ tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng nép cho c¬ quan BHXH. TiÒn l­¬ng th¸ng cña ng­êi lao ®éng lµm c¨n cø ®Ó ®ãng BHXH gåm l­¬ng g¹ch bËc, chøc vô, hîp ®ång, vµ c¸c kho¶n phô cÊp khu vùc, ®¾t ®á, chøc vô, th©m niªn, hÖ sè chªnh lÖch b¶o l­u ( nÕu cã ). Ngoµi ra hµng th¸ng bé tµi chÝnh trÝch tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc sè tiÒn chuyÓn vµo quü BHXH ®ñ chi cho c¸c chÕ ®é h­u trÝ, trî cÊp mÊt søc lao ®éng, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, tö tuÊt, b¶o hiÓm y tÕ, cña nh÷ng ng­êi lao ®éng thuéc khu vùc nhµ n­íc. Quü BHXH ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt theo chÕ ®é tµi chÝnh cña nhµ n­íc, h¹ch to¸n ®éc lËp vµ ®­îc nhµ n­íc b¶o hé. ViÖc qu¶n lý Quü BHXH, cã sù ph©n cÊp viÖc thu ®ãng do bé phËn thu cña mçi cÊp ®¶m nhiÖm vµ chÞu tr¸ch nhiÖm toµn diÖn sau ®ã sÏ ®­îc tËp trung qu¶n lý thèng nhÊt theo chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh cña nhµ n­íc. 2. Môc ®Ých sö dông quü. Theo c«ng ­íc 102 th¸ng 6 n¨m 1952 t¹i Gi¬nev¬ cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ( ILO) th× quü BHXH dïng ®Ó trî cÊp cho 9 chÕ ®é. Ch¨m sãc y tÕ. Trî cÊp èm ®au. Trî cÊp thÊt nghiÖp. Trî cÊp tuæi giµ. Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. Trî cÊp gia ®×nh. Trî cÊp sinh ®Î. Trî cÊp khi tµn phÕ. Trî cÊp cho ng­êi cßn sèng ( trî cÊp mÊt ng­êi nu«i d­ìng). Tuú vµo ®iÒu kiÖn cña mçi n­íc mµ cã thÓ tham gia nh÷ng ®iÒu kiÖn g×, nh­ng Ýt nhÊt ph¶i cã mét trong n¨m chÕ ®é lµ: 3,4,5,8,9. ViÖt Nam thùc hiÖn n¨m chÕ ®é ®ã lµ : Trî cÊp èm ®au. Trî cÊp thai s¶n. Trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp. Trî cÊp h­u, mÊt søc lao ®éng. Trî cÊp tö tuÊt. §Ó xÐt h­ëng BHXH cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè trong ®ã cã: Thêi gian ®ãng BHXH, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña quü, møc sèng cña d©n c­, l­¬ng cña ng­êi lao ®éng, l­¬ng tèi thiÓu theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc...Tuy nhiªn møc h­ëng kh«ng cao h¬n so víi tiÒn l­¬ng cña nguêi lao ®éng khi hä ®ang lµm viÖc. Ngoµi ra quü BHXH cßn dïng ®Ó chi tr¶ cho chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh, PhÇn nhµn rçi dïng ®Ó ®Çu t­ vµo nÒn kinh tÕ nh»m sinh lêi ®¶m b¶o vµ t¨ng tr­ëng quü. ViÖt Nam, quü BHXH ®­îc giao cho c¬ quan BHXH ViÖt Nam qu¶n lý thu chi ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc cÊp ph¸t sæ BHXH. ViÖc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng Quü BHXH ph¶i gi¶i quyÕt tèt mét sè vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt, ph¶i x¸c ®Þnh râ nguån ®Çu t­. Thø hai, quy ®Þnh râ tõng danh môc ®Çu t­ vµ h¹n møc ®Çu t­ cho tõng danh môc ph¶i ®¶m b¶o anh toµn vµ ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng Quü. Thø ba, kh«ng h¹n chÕ ë danh môc ®Çu t­ cã thÓ më réng ra thªm c¸c danh môc ®Çu t­ trong nÒn kinh tÕ cã nghÜa lµ ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t­. Thø t­, ph¶i ph©n tÝch dù ¸n ®Çu t­ mét c¸ch kü l­ìng vµ ch¾c ch¾n vµ thµnh lËp mét bé phËn chuyªn chÞu tr¸c nhiÖm vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng t­ëng Quü. II. vai trß cña c«ng t¸c thu BHXH. BHXH lµ chÝnh s¸ch lín cña nhµ n­íc, viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é trong BHXH dùa trªn nguyªn t¾c chia sÎ rñi ro cña nh÷ng ng­êi tham gia vµ nguyªn t¾c cã ®ãng míi cã h­ëng. ViÖc thu BHXH lµ cÇn thiÕt kh¸ch quan. Nh×n chung vÒ nguyªn t¾c th× c«ng t¸c thu BHXH cã mét sè vai trß sau: 1. Thu BHXH cña nh÷ng ng­êi tham gia ®Ó t¹o ra mét quü tµi chÝnh tËp chung ®Ó chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é trong BHXH, chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh, vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan. VËy thu BHXH lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH. Cã thu tèt th× viÖc chi tr¶ míi ®¹t hiÖu qu¶. Tõ ®ã kÐo theo nh÷ng lîi Ých cña BHXH mang l¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ-x· héi. 2. Tõ viÖc x¸c ®Þnh dù to¸n thu, møc thu, biÖn ph¸p thu phï hîp, ph¹m vi c¸c ®èi t­îng tham gia lµm sao ®Ó ®¶m b¶o thu ®ñ chi vµ quü BHXH ngµy cµng ®­îc më. §Ó thùc hiÖn c«ng viÖc nµy BHXH ph¶i dùa vµo c¸c sè liÖu nh­ sè doanh nghiÖp, sè lao ®éng, møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ, tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, møc sèng cña d©n c­...§Æc biÖt ë ViÖt Nam, C«ng t¸c thu ®­îc triÓn khai ®· dÇn dÇn xo¸ bá sù û l¹i, gi¶m g¸nh nÆng cho Ng©n s¸ch nhµ n­íc. 3. Cung cÊp sè liÖu thèng kª cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vµ c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn tõ ®ã cã c¨n cø khoa häc ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng, C¬ cÊu cña c¸c ®èi t­îng tham gia BHXH vµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý nh­ møc ®ãng, møc h­ëng, c«ng t¸c qu¶n lý, kiÓm tra, kiÖn toµn bé m¸y... BHXH lµ chÝnh s¸ch x· héi cña nhµ n­íc, C«ng t¸c thu ®¶m b¶o cho BHXH ®­îc thùc thi v× vËy C«ng t¸c thu lµ nÒn cho BHXH ph¸t triÓn vµ tr­ëng thµnh.Thu BHXH lµ cÇn thiÕt kh¸ch quan còng nh­ chÝnh s¸ch BHXH vËy. Ch­¬ng II . thùc tr¹ng c«ng t¸c thu BHXH ë viÖt nam I.Giíi thiÖu chung vÒ BHXH ë viÖt nam. §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam rÊt quan t©m ®Õn c¸c chÕ ®é trong an sinh x· héi ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch BHXH vµ lu«n t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó BHXH ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña BHXH cã thÓ chia lµm hai giai ®o¹n. 1.Giai ®o¹n tr­íc n¨m 1995. Ngay sau khi C¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 thµnh c«ng. §¶ng ®· cã mét sè s¾c lÖnh vÒ BHXH cho c¸n bé c«ng chøc viªn chøc nhµ n­íc. Song v× ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc ta cßn ®ang chiÕn tranh cho nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn. M·i ngµy 27 th¸ng 12 n¨m 1961 ChÝnh Phñ míi cã nghÞ ®Þnh sè 218/CP ban hµnh kÌm theo ®iÒu lÖ BHXH t¹m thêi ¸p dông cho c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc nhµ n­íc, víi c¸c chÕ ®é nh­: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, mÊt søc lao déng, h­u trÝ vµ tö tuÊt. Trong h¬n 30 n¨m ( 1961- 1993) thùc hiÖn BHXH theo ®iÒu lÖ t¹m thêi, ChÝnh Phñ ®· söa ®æi bæ xung rÊt nhiÒu lÇn. Song chÝnh s¸ch BHXH vÉn mang nÆng tÝnh bao cÊp, ®èi t­îng tham gia BHXH chØ lµ c¸n bé nhµ n­íc kh«ng ®­îc më réng ®Õn ng­êi lao déng trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Ch­a x©y dùng quü BHXH, mäi thu chi BHXH phô thuéc vµo Ng©n s¸ch nhµ n­íc, c¬ chÕ qu¶n lý ph©n t¸n ch­a tËp chung thèng nhÊt, ®iÒu nµy thÓ hiÖn ë viÖc BHXH ®­îc qu¶n lý bëi hai c¬ quan ®ã lµ Tæng c«ng ®oµn ViÖt Nam (hiÖn nay gäi lµ Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam) qu¶n lý quü BHXH ng¾n h¹n, Bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi qu¶n lý quü dµi h¹n. TÊt c¶ c¸c kho¶n chi ®Òu lÊy tõ Ng©n s¸ch nhµ n­íc, mµ ®èi t­îng ®­îc h­ëng ngµy cµng t¨ng lªn do ®ã ®· t¹o g¸nh nÆng cho Ng©n s¸ch nhµ n­íc. 2. Giai ®o¹n tõ 1995 ®Õn nay. N¨m 1995 víi sù ra ®êi cña bé luËt lao ®éng ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn míi vÒ c¸c vÊn dÒ lao ®éng. C¸c quy ®Þnh vÒ BHXH nh­ ®èi t­îng tham gia, møc ®ãng, tr¸ch nhiÖm ®ãng cña ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng, c¸c chÕ ®é BHXH, quü BHXH... ®­îc quy ®Þnh kh¸ râ. Ngµy 26 th¸ng 1 n¨m 1995 ChÝnh Phñ ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH b¾t buéc kÌm theo nghÞ ®Þnh 12/CP ¸p dônh cho c«ng nh©n viªn chøc nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn vµ ®iÒu lÖ BHXH kÌm theo nghÞ ®Þnh 45/CP ¸p dông cho sÜ quan, qu©n nh©n chuyªn nghiÖp... Theo nghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 19 th¸ng 2 n¨m 1995 cña ChÝnh Phñ, th× BHXH sÏ ®­îc ®Æt d­íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña ChÝnh Phñ, sù qu¶n lý nhµ n­íc cña Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc cã liªn quan, vµ sù gi¸m s¸t cña Tæ chøc c«ng ®oµn. Theo ®ã viÖc thùc hiÖn BHXH theo nghÞ ®Þnh míi t¹o lªn nh÷ng nÐt thay ®æi míi trong BHXH ViÖt Nam ®ã lµ ®èi t­îng BHXH ®­îc më réng ®Õn ng­êi lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp quèc doanh cã sö dông 10 lao ®éng trë lªn, quü BHXH tËp chung ®· ®­îc h×nh thµnh, víi nguyªn t¾c cã ®ãng míi cã h­ëng ®· xo¸ bá t­ t­ëng û l¹i vµo Ng©n s¸ch nhµ n­íc. Víi chÝnh s¸ch BHXH thèng nhÊt ®· t¹o ®­îc sù c«ng b»ng gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. V× viÖc dùa vµo l­¬ng ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãng BHXH chØ cã thÓ ¸p dông ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng. ViÖt Nam tØ lÖ lao ®éng tù do rÊt nhiÒu, l­¬ng kh«ng thÓ x¸c ®Þnh theo th¸ng v× vËy ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng ng­êi lao ®éng lµ rÊt khã. §iÒu ®¸ng ghi nhËn lµ n¨m 1996 BHXH tiÕn hµnh cÊp ph¸t sæ BHXH cho ng­êi lao ®éng. Nh»m qu¶n lý chÆt chÏ c¸c ®èi t­îng tham gia, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ ®¶m b¶o sù c«ng b»ng cho ng­êi lao ®éng, sæ BHXH cßn lµ c¬ s¬ ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng vµ c¬ quan BHXH. N¨m 2003, khi triÓn khai thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 01/2003/N§-CP Ngµy 9 th¸ng 1 n¨m 2003 cña ChÝnh Phñ, ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã tõ mét lao ®éng trë lªn ®· më réng ®­îc ®èi t­îng tham gia song v× c¸c doanh nghiÖp tõ m­êi lao ®éng trë xuèng Ýt cã tæ chøc ®oµn thÓ do bËn s¶n xuÊt kinh doanh khã cã thÓ tËp hîp l¹i ®Ó phæ biÕn NghÞ ®Þnh míi. Trong thêi gian s¾p tíi, §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng chØ râ : KhÈn tr­¬ng më réng hÖ thèng BHXH vµ An sinh x· héi . Sím x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng thÊt nghiÖp... ViÖt Nam ®ang cã chñ ch­¬ng tiÕn tíi BHXH tù nguyÖn. Do vËy nhiÖm vô cña C¬ quan BHXH trong thêi gian tíi rÊt nÆng lÒ. II. Thùc tr¹ng c«ng t¸c thu ë viÖt nam. Bµn vÒ c«ng t¸c thu BHXH ë ViÖt Nam ta cÇn ph¶i nãi ®Õn nh÷ng tån t¹i vµ thuËn lîi cña c«ng t¸c thu BHXH mét vµi n¨m qua. Tõ ®ã nh×n mét c¸c tæng quan ta míi thÊy ®­îc nh÷ng g× BHXH ®·, ®ang lµm ®­îc vµ t­¬ng lai cÇn ph¶i lµm g× tÊt nhiªn chØ trªn mét khÝa c¹nh ®ã lµ c«ng t¸c thu BHXH mµ th«i. Ngay sau khi Bé luËt lao ®éng cã hiÖu lùc tõ ngµy 1 th¸ng 1 n¨m 1995 chÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy 26 th¸ng 1 n¨m 1995 vÒ ®iÒu lÖ BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. BHXH lóc nµy ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn râ rÖt. B»ng sù nç lùc cè g¾ng cña l·nh ®¹o vµ toµn thÓ c¸n bé, c«ng chøc viªn chøc BHXH ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng, trong ®ã ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c thu BHXH. Do ®èi t­îng tham gia BHXH tõng b­íc ®­îc më réng cho nªn sè thu BHXH t¨ng nhanh qua tõng n¨m. N¨m 2002 sè thu BHXH gÊp ba lÇn sè thu n¨m 1996. N¨m 2003 ®· thu ®­îc 11.470 tû ®ång b»ng 101,4 % kÕ ho¹ch ®Ò ra, sè lao ®éng tham gia t¨ng 9,1 % so víi n¨m 2002. S¸u th¸ng ®Çu n¨m 2004 toµn ngµnh ®· thu ®­îc 4.600 tû ®ång t¨ng so víi cïng kú n¨m tr­íc lµ 4,2 % b»ng 183 tû ®ång. Dù tÝnh ®Õn n¨m 2022 Quü BHXH ngµy cµng t¨ng tr­ëng vµ tÝch luü lín. Sè ng­êi tham gia ngµy cµng t¨ng lªn nh­ vËy th× dù tÝnh Quü BHXH sÏ cã sè d­ kho¶ng 200.000 tû vµo n¨m 2022. Sau khi thùc hiÖn c¬ chÕ míi C«ng t¸c thu BHXH râ rµng ®· ®­îc tæ chøc tèt vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. NhiÒu doanh nghiÖp ®· n©ng cao ®­îc ý thøc nép BHXH. §· tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé c¬ b¶n ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu ngµy cµng cao cña BHXH còng nh­ c«ng t¸c thu. ViÖc qu¶n lý Quü BHXH tËp chung thèng nhÊt phï hîp víi ®­êng lèi ®æi míi cña cña §¶ng vµ Nhµ N­íc phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña n­íc ta. ThuËn lîi nh­ vËy nh­ng bÊt cËp còng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã. Theo dù to¸n Ng©n s¸ch n¨m 2003 BHXH c¸c tØnh , thµnh phè vµ c¸c khèi lùc l­îng vò trang víi tæng thu lµ 11.345 tû ®ång. Sau ba quý triÓn khai thùc hiÖn toµn quèc míi ®¹t 60 % kÕ ho¹ch thÊp h¬n n¨m 2002 gÇn 5 %. Theo b¸o c¸o tæng hîp cña BHXH c¸c tØnh vµ thµnh phè ®Õn ngµy 31 th¸ng 7 n¨m 2003 toµn ngµnh thu ®­îc 5.002.309 triÖu ®ång ®¹t 45,4 % kÕ ho¹ch n¨m gi¶m 6,4% so víi cïng kú n¨m 2002. Trong ®ã cã 57 tØnh vµ thµnh phè tû lÖ thu BHXH gi¶m so víi cïng kú n¨m 2002. Cã 8 ®¬n vÞ gi¶m tõ 10 ®Õn 20 %. NhiÒu n¬i cã ý kiÕn cho r»ng dù to¸n thu lµ kh¸ cao, vµ viÖc thùc hiÖn nghiªm chØnh ngay tõ ®Çu cña c¸c c¸n bé vµo ®Çu n¨m kh«ng ®­îc tèt ®Õn khi cuèi n¨m míi ch¹y theo kÕ ho¹ch, ph¶i ch¨ng nh­ vËy ®· muén. §Æc biÖt vÊn ®Ò trèn nî ®äng BHXH ë c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cßn rÊt phæ biÕn. Theo thèng kª n¨m 2003 c¶ n­íc cã kho¶ng 50.000 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh víi sè lao ®éng kho¶ng 1,5 v¹n lao ®éng. Tuy nhiªn hiÖn nay chØ cã h¬n 7000 doanh nghiÖp tham gia BHXH chiÕm kho¶ng 15 %. Ch­a cã n¬i nµo thu ®­îc 100 % trõ khu vùc c¸n bé c«ng chøc nhµ n­íc, cßn c¸c doanh nghiÖp tû lÖ ®ãng BHXH cao nhÊt còng chØ ®¹t 80 ®Õn 90 %. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002 sè tiÒn nî ®äng BHXH cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lªn tíi 33 tû ®ång. NhiÒu doanh nghiÖp vÉn trÝch l­¬ng cña ng­êi lao ®éng song l¹i kh«ng nép lªn c¬ quan BHXH nh»m chiÕm dông sè tiÒn ®ã. HiÖn nay vÉn ch­a cã biÖn ph¸p ®Ó ph¸t hiÖn vµ xö lý nh÷ng tr­êng hîp vi ph¹m nãi trªn. C«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ BHXH trong doanh nghiÖp ch­a ®­îc thùc hiÖn, hÇu nh­ phÇn lín ng­êi lao ®éng vµ chñ sö dông lao ®éng kh«ng cã hiÓu biÕt g× vÒ BHXH cho nªn vÉn cßn trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm ®ãng BHXH. Mét sè ®Þa ph­¬ng viÖc qu¶n lý cßn mang nÆng tÝnh h×nh thøc, gi¶i quyÕt c«ng viÖc kh«ng triÖt ®Ó. L·nh ®¹o tØnh ch­a thùc sù quan t©m ®Õn c«ng t¸c thu BHXH . C¸n bé BHXH tiÕp cËn ®Õn c¸c doanh nghiÖp ch­a kÞp thêi vµ thiÕu ®ång bé... ViÖc h­íng dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n míi vÒ BHXH cßn muén. C¸c doanh nghiÖp d­íi m­êi lao ®éng khã cã thÓ tËp hîp l¹i ®Ó phæ biÕn NghÞ ®Þnh sè 01/2003 N§-CP vµ hÇu nh­ kh«ng cã Tæ chøc c«ng ®oµn. Cho nªn ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh thu BHXH trong c¸c ®¬n vÞ nµy lµ khã thùc hiÖn. C«ng t¸c kiÓm tra thanh tra viÖc thùc hiÖn BHXH cña c¸c cÊp, c¸c c¬ quan ch­a th­êng xuyªn ®ã lµ mét trong nh÷ng kÎ hë cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh trèn, nî BHXH. Trªn ®©y chØ lµ mét sè ­u nh­îc ®iÓm trong c«ng t¸c thu BHXH. §Ó thÊy râ h¬n vÊn ®Ò nµy ta sÏ ®i ph©n tÝch tõng bÊt cËp vµ xem xÐt nguyªn nh©n do ®©u, tõ ®ã mµ cã gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc ®Ó c«ng t¸c thu ngµy cµng trë lªn hoµn thiÖn h¬n. III. nh÷ng bÊt cËp vµ nguyªn nh©n cña c«ng t¸c thu BHXH. 1. Nh÷ng bÊt cËp. 1.1. VÊn ®Ò trèn , nî ®äng BHXH cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. ViÖc trèn ®ãng BHXH cßn diÔn ra ë c¸c doanh nghiÖp, nh­ng theo sè liÖu thèng kª ë trªn ta thÊy vÊn ®Ò trèn, nî ®äng BHXH ë khu vùc c¸c Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh diÔn ra rÊt phæ biÕn. VËy trèn vµ nî ®äng BHXH cña c¸c Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ do ®©u? Cã hµng ngµn lý do ®Ó biÖn hé cho vÊn ®Ò nµy. ë phÝa c¸c Doanh nghiÖp th× nãi r»ng do lµm ¨n kh«ng cã lîi nhuËn, bÊt æn ®Þnh, s¶n phÈm kh«ng b¸n ®­îc hay do bËn lµm ¨n nªn ch­a cã thêi gian ®Ó tham gia BHXH..v.v..Cßn ë phÝa c¬ quan chøc n¨ng th× l¹i cho r»ng kh«ng thÓ qu¶n lý ®­îc vÊn ®Ò nµy. Thùc chÊt thùc tr¹ng chÊp hµnh Ph¸p luËt lao ®éng ë khu vùc nµy cßn yÕu kÐm, vai trß cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc cßn h¹n chÕ. V× vËy tuy BHXH lµ b¾t buéc ®­îc luËt quy ®Þnh nh­ng trªn thùc tÕ viÖc ®èc thu BHXH chñ yÕu vÉn lµ vËn ®éng thuyÕt phôc.VËy th× ai sÏ lµ ng­êi bÊt lîi nhÊt?. §ã chÝnh lµ ng­êi lao ®éng, thùc sù quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng ®· ®­îc ®¶m b¶o? Víi sè Doanh nghiÖp ngµy cµng t¨ng thu hót mét l­îng lao ®éng kh¸ ®«ng ®¶o. Song viÖc tham gia BHXH cña c¸c Doanh nghiÖp th× cÇn ph¶i nãi ®Õn. Nh­ Phó Thä, n¨m 2003 cã kho¶ng 400 Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®­îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng víi sè lao ®éng lµ 11.673 ng­êi ( tÝnh ®Õn 12 n¨m 2001). Tuy nhiªn, n¨m 1998 míi cã 12 ®¬n vÞ víi 2.494 lao ®éng tham gia BHXH, sè thu BHXH lµ 3,188 tû ®ång. N¨m 2002, cã 58 ®¬n vÞ víi 7.113 lao ®énh, thu ®¹t 9,450 tû ®ång. Theo b¸o c¸o tæng hîp cña BHXH c¸c tØnh vµ thµnh phè n¨m 2003, th× kiÓm tra 39 doanh nghiÖp ë Hµ Néi ph¸t hiÖn nî 10.9 tû ®ång, ë Phó Yªn cã 7 doanh nghiÖp nî 3,8 tû ®ång, 10 doanh nghiÖp ë L©m §ång nî 3,5 tû ®ång...KiÓm tra ë Hµ Néi ph¸t hiÖn 4.108 lao ®éng ch­a tham gia BHXH, H¶i Phßng 3.172 lao ®éng, §µ N½ng cã 2.155 lao ®éng, Yªn B¸i cã 1.530 lao ®éng. T¹i Hµ Néi , n¨m 2002 kiÓm tra 222 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh th× cã tíi 112 doanh nghiÖp chØ ®ãng BHXH cho gÇn mét nöa lao ®éng thùc tÕ. Cã nhiÒu doanh nghiÖp ®· thu 6 % l­¬ng cña ng­êi lao ®éng nh­ng kh«ng nép cho c¬ quan BHXH, ®iÓn h×nh cho viÖc nÐ tr¸nh ®ãng BHXH vµ chiÕm dông BHXH cña ng­êi lao ®éng lµ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n Thiªn Hé (Thµnh phè Hå ChÝ Minh ), nÕu tÝnh s¬ bé tõ n¨m 1997 ®Õn nay ( ngµy 5 th¸ng 12 n¨m 2003) sè tiÒn chñ sö dông lao ®éng chiÕm dông cña ng­êi lao ®éng lµ 22 tû ®ång. NhiÒu doanh nghiÖp t­ nh©n khi lµm ®Ò ¸n kh¶ thi ®Ó thµnh lËp vµ tuyÓn dông lao ®éng, th× cã ®­a ra nh÷ng kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ sù quan t©m ®Õn c¸c chÝnh s¸ch cña ng­êi lao ®éng. Song khi ®i vµo ho¹t ®éng th× hä l¹i t×m c¸ch l¸ch luËt, thËm chÝ nhiÒu lao ®éng ký hîp ®ång b»ng miÖng. PhÇn lín lao ®éng kh«ng hiÓu BHXH lµ g× vµ coi nh­ viÖc ®ãng BHXH nh­ mét lo¹i thuÕ nªn hä còng kh«ng mÊy mÆn mµ l¾m trong viÖc ®Êu tranh t×m hiÓu xem doanh nghiÖp cã nép BHXH cho hä hay kh«ng. Nh­ng còng cã nhiÒu lao ®éng hiÓu hä bÞ thiÖt nh­ng còng kh«ng d¸m ®Êu tranh tÊt c¶ chØ v× miÕng c¬m manh ¸o. NÕu gi¶ sö hä cã ®øng lªn ®Êu tranh th× cã mu«n vµn lý do ®Ó ng­êi sö dông lao ®éng ®uæi viÖc hä. Hä chØ lµ sè rÊt Ýt vµ tÊt nhiªn phÇn thiÖt lu«n thuéc vÒ hä ®¬n gi¶n v× “Trøng kh«ng thÓ chäi víi §¸”. Mét c©u hái ®Æt ra lµ: VËy tæ chøc c«ng ®oµn ®©u?. Tæ chøc c«ng ®oµn ë ®©y còng chØ lµ nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng vµ ch¾c g× hä ®· hiÓu BHXH lµ g× vµ thùc sù hä ®· phôc vô cho lîi Ých cña ng­êi lao ®éng hay ch­a, hay hä còng chØ lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng b×nh th­êng nh­ nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c.ThËm chÝ nhiÒu doanh nghiÖp d­íi 10 lao ®éng kh«ng cã Tæ chøc c«ng ®oµn. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nµy, phÇn lín c¸c chñ sö dông lao ®éng chØ quan t©m ®Õn lîi nhuËn, Ýt ch¨m lo ®Õn lîi Ých cña ng­êi lao ®éng. Khi ch­a cã NghÞ ®Þnh 01/2003/N§-CP, mét sè doanh nghiÖp l¸ch luËt b»ng c¸ch chØ sö dông d­íi 10 lao ®éng hoÆc hîp ®ång lao ®éng chØ cã thêi h¹n d­íi 3 th¸ng. Cßn ®èi víi doanh nghiÖp lín th× th­êng kh«ng khai b¸o ®óng sè lao ®éng sö dông. Mét phÇn còng do viÖc lµm kh«ng æn ®Þnh, nhiÒu doanh nghiÖp lao ®éng chØ lµ lao ®éng phæ th«ng, dÔ mÊt viÖc lµm do chuyÓn ®æi lo¹i h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh­ng còng cã nhiÒu doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i song vÉn ch­a tham gia ®ãng BHXH cho ng­êi lao ®éng. Nguyªn nh©n lµ ch­a cã mét chÕ tµi xö ph¹t ®ñ m¹nh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vi ph¹m. Hay sù qu¶n lý ch­a chÆt chÏ cña c¬ quan chøc n¨ng, kh«ng cã sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c ngµnh c¸c cÊp vµ ®Þa ph­¬ng. VÝ dô t¹i C«ng ty TNHH Kwang Nam (Thµnh Phè Hå ChÝ Minh ), cuèi n¨m 2003 ph¸t hiÖn nî BHXH tíi 4,8 tû ®ång. T¹i sao mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng c¶ chôc n¨m trêi vi ph¹m LuËt lao ®éng nh­ vËy mµ m·i ®Õn cuèi n¨m 2003 míi ph¸t hiÖn ra. ViÖc kiÓm tra thanh tra th­êng xuyªn víi c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt cÇn thiÕt. Song nÕu kiÓm tra tèt mµ c«ng ty vÉn sai ph¹m chÊp nhËn nép ph¹t råi l¹i t¸i ph¹m th× sao?.Ph¶i ch¨ng møc ph¹t ch­a ®ñ cao, hay viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p r¨n ®e cßn ch­a ®ñ m¹nh ®iÒu nµy chØ cã c¬ quan cã thÈm quyÒn míi cã thÓ tr¶ lêi mét c¸ch chÝnh x¸c vµ hîp lý nhÊt. 1.2.ViÖc ho¹ch ®Þnh, thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña c¬ quan chøc n¨ng. ViÖc t¨ng chØ tiªu thu BHXH n¨m 2003 cao h¬n 60 % so víi n¨m 2002 lµ møc t¨ng kh¸ cao. Víi NghÞ ®Þnh 01/2003/N§-CP ®èi t­îng BHXH ®· t¨ng lªn mét c¸ch ®¸ng kÓ. Song NghÞ ®Þnh míi ban hµnh viÖc h­íng dÉn thùc hiÖn cßn chËm. ViÖc triÓn khai NghÞ ®Þnh cho khu vùc phÝa Nam ®­îc tæ chøc vµo th¸ng 7 n¨m 2003, do vËy thùc tÕ chØ cã n¨m th¸ng thùc hiÖn. Cßn c¸c ®¬n vÞ cã sö dông d­íi m­êi lao ®éng khã cã thÓ tËp hîp l¹i ®Ó phæ biÕn LuËt lao ®éng vµ NghÞ ®Þnh sè 01/2003/N§-CP. Sè l­îng c¸n bé kh«ng ®ñ ®Ó cã thÓ thùc hiÖn nhiÖm vô míi céng víi c¸n bé BHXH ch­a tÝch cùc, chñ ®éng trong c«ng viÖc, viÖc thùc hiÖn chØ mang tÝnh h×nh thøc. NhiÒu tØnh cho r»ng møc dù to¸n thu lµ qu¸ cao, triÓn khai thùc hiÖn dù to¸n cßn tr«ng chê, thiÕu sù phÊn ®Êu xa rêi thùc tÕ. Hµng n¨m mÆc dï BHXH ViÖt Nam ®· dù b¸o, tÝnh to¸n giao dù to¸n thu s¸t víi tØnh ®ã. Nh­ng cuèi n¨m vÉn ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch ®Ó råi v­ît sè giao ban ®Çu. Nh­ vËy ng­êi v¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®· thùc sù xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ hay ch­a? Më réng ®èi t­îng tham gia lµ rÊt cÇn thiÕt, kh«ng nh÷ng t¨ng thu cho Quü BHXH mµ cßn ®¶m b¶o sù c«ng b»ng ®èi víi ng­êi lao ®éng. Nh­ng vÊn ®Ò trèn nî ®äng trong c¸c doanh nghiÖp lín cßn diÔn ra kh¸ phæ biÕn nh÷ng doanh nghiÖp nhá víi lao ®éng cßn thñ c«ng, c«ng viÖc theo thêi vô liÖu doanh nghiÖp ®ã cã ®ãng BHXH cho ng­êi lao ®éng hay kh«ng ?. §Æc biÖt tÝnh h×nh thøc trong qu¶n lý thùc hiÖn cña c¸n bé BHXH nh­ ®· nãi ë trªn. Cßn nhiÒu thùc tr¹ng cÇn ph¶i nãi ®Õn nh­ viÖc trÝch nép BHXH trªn møc l­¬ng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng thùc sù ®· thùc sù hîp lý ch­a. Trong khi l­¬ng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng kh«ng h¼n chØ cã nh÷ng kho¶n l­¬ng cÊp bËc, th­ëng vµ phô cÊp. Mµ cßn nhiÒu kho¶n kh¸c. HiÖn nay cuéc sèng ngµy cµng cao ®ßi hái møc trî cÊp còng ph¶i t¨ng lªn ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña cuéc sèng, vËy nªn ch¨ng cÇn tÝnh to¸n kü trong tØ lÖ thu nép cña ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. §©y cã lÏ lµ c¸c vÊn ®Ò mµ c¬ quan chøc n¨ng nªn xem xÐt vµ cã kÕ ho¹ch cô thÓ nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng. N­íc ta ®ang cã chñ ch­¬ng tiÕn tíi BHXH tù nguyÖn, nh­ng tr­íc khi lµm ®­îc ®iÒu ®ã th× nh÷ng vÊn ®Ò trªn cÇn ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch triÖt ®Ó 2. Nguyªn nh©n. Bao giê nh÷ng tån t¹i còng cã nguyªn nh©n cña nã, nÕu biÕt nguyªn nh©n vµ tõ nguyªn nh©n ®ã mµ cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc, th× kh«ng nh÷ng bÊt cËp sÏ ®­îc gi¶i quyÕt mµ cßn lµm cho c«ng viÖc cµng hoµn thiÖn h¬n. Sau ®©y chØ lµ mét sè nguyªn nh©n kh«ng thÓ kÓ hÕt ®­îc nh÷ng nguyªn nh©n bªn trong, nh­ng nã còng gãp phÇn cho nh÷ng c¶i c¸ch, nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc bÊt cËp. 2.1. Sù thiÕu hiÓu biÕt cña ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Sù hiÓu biÕt cña ®«ng ®¶o ng­êi d©n cô thÓ ë ®©y lµ ng­êi lao ®éng vÒ BHXH lµ rÊt cÇn thiÕt. Nã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó cho chÝnh s¸ch BHXH ®uîc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. Mét thùc tÕ lµ dï chÝnh s¸ch x· héi nµo cã cao ®Ñp ®Õn ®©u mµ ng­êi d©n kh«ng hiÓu th× chÝnh s¸ch ®ã liÖu cßn cã ý nghÜa n÷a kh«ng. NÕu cã hái mäi ng­êi th× liÖu mÊy ai biÕt BHXH lµ g×. PhÇn lín mäi ng­êi ®Òu nghÜ b¶o hiÓm lµ lõa ®¶o. Còng kh«ng phñ nhËn r»ng kiÕn thøc vÒ b¶o hiÓm cña mét sè nguêi ®· thay ®æi, nÕu kh«ng th× B¶o hiÓm th­¬ng m¹i sÏ kh«ng cã thÓ tån t¹i ®­îc. Nh­ng còng chÝnh v× vËy mµ mäi ng­êi ®ång nghÜa BHXH víi B¶o hiÓm th­¬ng m¹i.Theo sè liÖu ®iÒu tra cña Bé Lao ®éng Th­¬ng binh vµ X· héi ë khu vùc phi kÕt cÊu cã tíi 16,87% sè ng­êi ®­îc hái kh«ng biÕt g× vÒ BHXH,73,25% biÕt l¬ m¬ chót Ýt, 9,88% lµ hiÓu biÕt vÒ BHXH. Nh­ng phÇn lín ng­êi lao ®éng coi ®ãng BHXH nh­ mét lo¹i thuÕ mµ kh«ng nghÜ ®Õn lîi Ých cña nã, cßn B¶o hiÓm th­¬ng m¹i Ýt nhÊt hä còng nh×n thÊy ®­îc lîi Ých cña nã. ThËm chÝ nh÷ng ng­êi cã kiÕn thøc §¹i häc, Cao ®¼ng còng nh­ vËy. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù kh«ng tÝch cùc tham gia BHXH cña ng­êi lao ®éng, kh«ng cã sù ®Êu tranh khi quÒn lîi cña m×nh kh«ng ®­îc ®¶m b¶o. Ng­êi sö dông lao ®éng th× qu¸ quan t©m ®Õn lîi nhuËn vµ mét phÇn còng kh«ng hiÓu vÒ BHXH nªn cè t×nh nÐ tr¸nh ®ãng BHXH cho ng­êi lao ®éng. Tæ chøc c«ng ®oµn trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ho¹t ®éng ch­a hiÖu qu¶ ch­a ®ñ kh¶ n¨ng ®¹i diÖn cho quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng. BHXH ®­îc coi lµ x­¬ng sèng cña hÖ thèng An sinh x· héi, nh­ng khi ng­êi d©n kh«ng hiÓu g× vÒ nã th× liÖu vai trß cña nã cã ph¸t huy hÕt t¸c dông hay kh«ng. HiÖn nay vÉn ch­a cã mét ch­¬ng tr×nh nµo nãi vÒ BHXH, ph¶i ch¨ng BHXH lµ b¾t buéc råi nªn kh«ng cÇn sù tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o. C¸c b¸o còng cã ®Ò cËp ®Õn BHXH thËm chÝ cã h¼n T¹p chÝ BHXH, song chØ cã trong ngµnh míi th­êng sö dông chø Ýt khi ng­êi d©n nµo l¹i t×m ®äc T¹p chÝ BHXH. VËy ®Ó ng­êi d©n hiÓu vÒ BHXH, n©ng cao ý thøc trong viÖc tham gia BHXH th× cÇn cã mét biÖn ph¸p tÝch cùc trong vÊn ®Ò nµy. 2.2. HÖ thèng LuËt vµ c¸c V¨n b¶n cã liªn quan. Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc c¶i c¸ch BHXH vµ x©y dùng LuËt BHXH cã tÇm quan träng rÊt lín. Cô thÓ sÏ lµm thay ®æi suy nghÜ t­ duy h×nh thµnh mét thãi quyen míi. Lµm lµnh m¹nh Ng©n s¸ch nhµ n­íc kh«ng ®Ó cho ng­êi d©n lóc nµo còng cã t­ t­ëng bao cÊp, khi ta thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH yªu cÇu mçi ng­êi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm víi b¶n th©n m×nh. Nh­ng hiÖn nay vÉn ch­a cã LuËt BHXH hoµn chØnh, mµ nã ®ang n»m trong ch­¬ng tr×nh x©y dùng ph¸p luËt cña nhiÖm kú quèc héi kho¸ XI. Dù kiÕn cuèi n¨m 2005 sÏ tr×nh Quèc héi. HiÖn nay BHXH cßn nhiÒu bÊt cËp vËy cã nªn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh x©y dùng LuËt BHXH lªn kh«ng. Qua bÊt cËp cña C«ng t¸c thu ®· nªu ë trªn vÊn ®Ò x©y dùng mét hµnh lang ph¸p lý chÆt chÏ lµ vÊn ®Ò rÊt cÊp b¸ch. Mong r»ng c¬ quan so¹n th¶o vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan cè g¾ng tiÕp thu c¸c ý kiÕn ®ãng gãp ®Ó sím hoµn thiÖn LuËt BHXH. 2.3. C¬ quan qu¶n lý vµ thùc hiÖn. Mét sè ngµnh, ®Þa ph­¬ng ch­a quan t©m ®óng møc tíi c«ng t¸c thu BHXH theo c¬ chÕ míi. Kh«ng cã sù phèi hîp chØ ®¹o gi÷a c¸c cÊp c¸c ngµnh. C¸n bé trùc tiÕp thùc hiÖn c«ng t¸c thu ch­a th­êng xuyªn ®Õn víi c¬ së, n¾m b¾t t×nh h×nh ho¹t ®éng, sù biÕn ®æi tiÒn l­¬ng, møc sèng... Tr×nh ®é chuyªn m«n ch­a thùc ®¸p øng, xö lý th«ng tin ch­a thùc hiÖu qu¶. ViÖc thùc hiÖn chØ mang tÝnh h×nh thøc, thiÕu tr¸ch nhiÖm. Kh«ng cã sù kiÓm tra gi¸m s¸t th­êng xuyªn cña c¬ quan cÊp trªn. Ph¶i ch¨ng v× ®©y lµ c¬ quan nhµ n­íc nªn viÖc thùc hiÖn ch­a ®­îc nghiªm tóc nh­ vèn dÜ nã vÉn tån t¹i. C¬ quan chøc n¨ng cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó tõng c¸n bé ý thøc ®­îc c«ng viÖc cña m×nh, nh»m lo¹i bá h×nh ¶nh cña mét c«ng chøc nhµ n­íc thô ®éng vµ thiÕu tr¸ch nhiÖm. §Ó C«ng t¸c thu ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng. Ch­¬ng III. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c thu BHXH. Qua bÊt cËp vµ nguyªn nh©n ®· tr×nh bµy ë trªn. Chóng ta h·y cïng xem xÐt mét sè gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn h¬n trong C«ng t¸c thu BHXH, ®©y chØ lµ mét sè gi¶i ph¸p tr­íc m¾t. Cßn vÒ l©u dµi c¬ quan BHXH sÏ cã nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp nhÊt. 1.Thø nhÊt lµ vÒ LuËt BHXH. Nh­ ®· tr×nh bµy ë phÇn tr­íc, hiÖn nay cÇn mét hµnh lang ph¸p lý chÆt chÏ vÒ BHXH ®ã lµ LuËt BHXH. LuËt BHXH ph¶i quy ®Þnh râ ph¹m vi ®èi t­îng tham gia, ®èi t­îng h­ëng, c¸c chÕ ®é trong BHXH... Nh»m hoµn thiÖn nhÊt vÒ BHXH, ®Æc biÖt ph¶i quy ®Þnh râ xö ph¹t nh÷ng tr­êng hîp cè t×nh trèn ®ãng, nî ®äng BHXH nh»m chiÕm dông tØ lÖ phÇn tr¨m l­¬ng ®· trÝch cña ng­êi lao ®éng. LuËt BHXH ph¶i lµm s¸ng râ nh÷ng vÊn ®Ò mµ hiÖn nay cßn v­íng m¾c. Ph¶i tæng hîp c¸c ý kiÕn cña ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. 2. Thø hai lµ c«ng t¸c qu¶ng c¸o tuyªn truyÒn. §Ó mäi ng­êi d©n ®Òu hiÓu vÒ BHXH cÇn cã sù tuyªn truyÒn, mµ nhÊt lµ hiÖn nay n­íc ta ®ang tiÕn tíi BHXH tù nguyÖn v× vËy vÊn ®Ò nµy ®ang thùc sù cÇn thiÕt. HiÖn nay c¬ quan BHXH ViÖt Nam cã h¼n mét phßng ban tuyªn truyÒn, nh­ng ®øng trªn ph­¬ng diÖn lµ mét ng­êi lao ®éng b×nh th­êng th× hÇu nh­ ch¼ng mÊy ai biÕt vÒ BHXH lµ g×. Kh«ng hiÓu ban tuyªn truyÒn nµy tuyªn truyÒn ë nh÷ng ®©u, ph¶i ch¨ng lµ tuyªn truyÒn ë c¸c ®¬n vÞ cÇn ph¶i thu BHXH, nh­ng mµ thùc tÕ vÉn tån t¹i lµ vÊn ®Ò trèn vµ nî ®äng BHXH vÉn cßn phæ biÕn. Còng kh«ng thÓ tr¸ch bé phËn nµo v× c«ng viÖc tuyªn truyÒn kh«ng ph¶i lµ dÔ vµ nhiÒu kinh phÝ, nhiÒu khi c«ng t¸c tuyªn truyÒn trë lªn x¬ cøng hÖu qu¶ kh«ng cao. VËy lµm thÕ nµo ®Ó BHXH thùc sù ®Õn ®­îc víi ng­êi d©n. Cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o nh­ng ph¶i chän ph­¬ng tiÖn nµo thÝch hîp nhÊt, ®­îc ®«ng ®¶o nh©n d©n quan t©m nhÊt. BHXH ViÖt Nam lu«n nhËn ®­îc sù gióp ®ì céng t¸c cña c¬ quan b¸o chÝ c¸c bé ngµnh ë Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng, ®ã lµ sù thuËn lîi cho viÖc tuyªn truyÒn BHXH. NhiÒu h×nh thøc tuyªn truyÒn phong phó ®· ®­îc ¸p dông th«ng qua b¸o h×nh, b¸o viÕt, b¸o nãi vµ tæ chøc nh÷ng cuéc thi t×m hiÓu vÒ chÝnh s¸ch chÕ ®é cña BHXH. Tæ chøc thi s¸ng t¸c c¸c ca khóc, tranh cæ ®éng vÒ BHXH. §Çu n¨m 2003 BHXH ViÖt Nam ®· phèi hîp víi 13 c¬ quan b¸o chÝ, ®µi thùc hiÖn tuyªn truyÒn vÒ BHXH víi 169 tin, bµi ph¶n ¸nh trªn c¸c b¸o vµ 4 phãng sù trªn §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam. Nh­ng dï b»ng c¸ch nµo th× tr­íc m¾t tuyªn truyÒn lµm sao cho ng­êi sö dông lao ®éng thÊu hiÓu viÖc chËm tham gia hoÆc trèn nî ®äng BHXH chØ lµ c¸i lîi tr­íc m¾t, nh­ng vÒ l©u dµi nh÷ng g¸nh nÆng rñi ro kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng ®­îc céng ®ång chia sÎ vµ ®Æc biÖt lµ ng­êi lao ®éng kh«ng an t©m s¶n xuÊt ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh. MÆt kh¸c ph¶i lµm cho ng­êi lao ®éng nhËn thøc ®­îc quyÒn lîi khi tham gia BHXH. Qua thèng kª ë trªn th× viÖc tuyªn truyÒn nh­ vËy lµ qu¸ Ýt ch¨ng, cã thÓ hiÖn nay viÖc tuyªn truyÒn cã khëi s¾c song nh×n chung vÉn cßn qu¸ Ýt so víi nhiÖm vô ®Æt ra. C¬ quan BHXH ph¶i ®Æt ra kÕ ho¹ch tuyªn truyÒn ngay tõ ®Çu n¨m. HiÖn nay qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh rÊt phæ biÕn, chØ cÇn vµi phót trªn truyÒn h×nh mçi ngµy. Song ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i lµ dÔ v× kh«ng cã kinh phÝ. Nh­ng BHXH lµ chÝnh s¸ch lín cña nhµ n­íc, vai trß to lín cña nã mang l¹i nhµ n­íc nµo còng kh«ng thÓ phñ nhËn. Ph¶i ch¨ng cÇn cã sù quy ®Þnh cña ph¸p luËt trong vÊn ®Ò nµy. 3. Thø ba lµ vai trß cña Tæ chøc c«ng ®oµn. LuËt C«ng ®oµn ngµy 30 th¸ng 6 n¨m 1990 ®· ®­îc héi quèc héi th«ng qua t¹i kú häp thø 7 kho¸ VII quy ®Þnh: “ C«ng ®oµn tham gia x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch x· héi vµ tham gia víi c¬ quan Nhµ n­íc qu¶n lý BHXH theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ”. T¹i ®iÒu 9 chØ râ: “ Trong ph¹m vi chøc n¨ng cña m×nh, c«ng ®oµn kiÓm tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ hîp ®ång lao ®éng, tuyÓn dông, cho th«i viÖc, tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng, b¶o hé lao ®éng, b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn quyÒn, nghÜa vô vµ lîi Ých cña ng­êi lao ®éng”. Theo ®iÒu 4 NghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16 th¸ng 2 n¨m 1995 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh “ BHXH ViÖt Nam ®Æt d­íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, sù qu¶n lý Nhµ n­íc cña Bé Lao ®«ng- Th­¬ng binh vµ x· héi vµ c¸c c¬ quan tæ chøc cã liªn quan, sù gi¸m s¸t cña Tæ chøc c«ng ®oµn”. Nh­ vËy viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cña ®èi t­îng tham gia BHXH lµ vai trß tr¸ch nhiÖm cña Tæ chøc c«ng ®oµn. HiÖn nay mçi doanh nghiÖp ®Òu cã Tæ chøc c«ng ®oµn riªng, nh÷ng c¸c bé c«ng ®oµn th­êng lµ nh÷ng c«ng nh©n lµm c«ng ¨n l­¬ng. ViÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch chÆt chÏ. Mét phÇn v× kh«ng hiÓu vÒ BHXH, mét phÇn v× bËn s¶n xuÊt, mét phÇn viÖc tæ chøc ra c«ng ®oµn chØ lµ h×nh thøc. ThËm chÝ nh÷ng doanh nghiÖp d­íi 10 lao ®éng cßn kh«ng cã Tæ chøc c«ng ®oµn. Trong ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m s¸t cßn thiÕu tÝnh chñ ®éng vµ ch­a ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña c«ng nh©n. Tr­íc nh÷ng th¸ch thøc nh­ vËy, Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam ph¶i cã biÖn ph¸p kh¾c phôc. Nh­ t¨ng c­êng gi¸m s¸t phèi hîp víi c¸c cÊp C«ng ®oµn thùc hiÖn gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i, tè c¸o, c¸c tranh chÊp vÒ BHXH ®èi víi ng­ßi lao ®éng. Cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh n©ng cao hiÓu biÕt vÒ BHXH cho Tæ chøc c«ng ®oµn cÊp c¬ së, ®ång thêi thùc hiÖn viÖc tuyªn truyÒn c¸c chÝnh s¸ch BHXH cho ng­êi lao ®éng vµ chñ sö dông lao ®éng. TËp hîp ý kiÕn cña c«ng nh©n vÒ c¸c chÕ ®é trong BHXH ®Ó bæ xung söa ®æi, hoµn thiÖn LuËt BHXH. Ph¶i tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc , néi dung vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ph¶i n©ng cao vai trß b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi lao ®éng. ChØ ®¹o c¸c Liªn ®oµn Lao ®éng tØnh, thµnh phè, c«ng ®oµn ngµnh Trung ­¬ng phèi hîp víi Së lao ®éng- Th­¬ng binh vµ X· héi, BHXH ®ång cÊp trong viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh phèi hîp c«ng t¸c, t¨ng c­êng kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c c¬ quan ®¬n vÞ, doanh nghiÖp vµ ngay c¶ c¬ quan BHXH viÖc thu, nép vµ thùc hiÖn chi tr¶ BHXH. Qua ®©y ta thÊy c«ng ®oµn cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH. Do ®ã ph¶i cã nh÷ng chñ ch­¬ng ®­êng lèi thÝch hîp ®Ó ngµy cµng ph¸t huy vai trß cña c«ng ®oµn trong viÖc thùc hiÖn BHXH. 4. Thø t­ lµ bé m¸y thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch BHXH. Khi NghÞ ®Þnh sè 01/2003/N§-CP cña ChÝnh Phñ ®­îc ban hµnh. C«ng viÖc cña c¬ quan B¶o hiÓm x· héi rÊt nhiÒu vµ nÆng lÒ. Nh»m thùc hiÖn ®­îc dù to¸n thu mµ c¬ quan cÊp trªn giao cho, cÇn mét ®éi ngò c«ng nh©n viªn ®«ng ®¶o, n¨ng ®éng vµ cã tr¸ch nghiÖm trong c«ng viÖc. Nh­ng qua thùc tr¹ng ë trªn, c¬ quan qu¶n lý ph¶i cã biÖn ph¸p tÝch cùc h¬n. §Ó t¨ng thu BHXH, c¬ quan BHXH ph¶i t¨ng c­êng rµ so¸t c¸c doanh nghiÖp ë ®Þa bµn. Gi¸m s¸t chÆt chÏ vÊn ®Ò tham gia BHXH cña c¸c doanh nghiÖp tr¸nh t×nh tr¹ng trèn nî BHXH. CÇn sù kiÓm tra gi¸m s¸t chÆt chÏ vµ cã sù xö ph¹t ®èi víi nh÷ng c¸n bé thiÕu tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc, thùc hiÖn sai nguyªn t¾c mµ c¬ quan BHXH ®Ò ra. CÇn cã sù ph©n cÊp tæ chøc qu¶n lý thu BHXH cho phï hîp. Cßn víi nh÷ng c¸n bé cÊp c¬ së ph¶i th­êng xuyªn rµ so¸t, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn, tuyªn truyÒn vÒ BHXH víi c¸c c¬ së tham gia BHXH ®Æc biÖt lµ c¸c danh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Cã chÝnh s¸ch th­ëng ph¹t c«ng minh hîp lý, nh­ cÊp trung ­¬ng cã thÓ ®­a ra chÝnh s¸ch th­ëng nÕu hoµn thµnh hoÆc t¨ng dù to¸n thu BHXH. C¬ quan BHXH cÇn cã mét tæ chø bé m¸y lµm viÖc mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n, c¾t gi¶m sè l­îng c¸n bé ë nh÷ng bé phËn kh«ng quan träng l¾m hay t¨ng sè c¸n bé cho C«ng t¸c thu BHXH. §æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý, n©ng cao tr×nh ®é cña c¸n bé c«ng nh©n viªn. Cã sù phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh trong viÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn BHXH ë c¸c c¬ së.... Bé m¸y th­c hiÖn cã vai trß trùc tiÕp trong viÖc thùc hiÖn tèt vµ hoµn thµnh dù to¸n thu BHXH. Do vËy cÇn sù cñng cè c¶i thiÖn n©ng cÊp bé m¸y sao cho ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n. KÕt luËn BHXH lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña bÊt kú quèc gia nµo, vai trß cña nã rÊt lín vµ quan träng v× vËy ph¶i thùc hiÖn nã mét c¸ch nghiªm tóc. Ph¶i lu«n cã sù gi¸m s¸t chÆt chÏ vµ th­êng xuyªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thu còng nh­ chi, qu¶n lý quü hay chi tr¶ c¸c chÕ ®é... Trong viÖc thùc hiÖn BHXH C«ng t¸c thu gi÷ mét vai trß rÊt quan träng, nã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é trong BHXH, nã kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi víi chÝnh s¸ch BHXH. V× vËy ph¶i th­êng xuyªn thanh tra kiÓm tra, ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vµ kh«ng quyªn nh×n nhËn nh÷ng bÊt cËp cßn tån t¹i. Tõ ®ã míi cã biÖn ph¸p c¶i thiÖn lµm cho c«ng t¸c thu ngµy cµng hoµn thiÖn gãp phÇn ph¸t huy hÕt vai trß cña BHXH. Qua sù ph©n tÝch vÒ nh÷ng thùc tr¹ng vÒ C«ng t¸c thu BHXH ViÖt Nam ë trªn, chóng ta còng cã thÓ h×nh dung ra ®­îc bé m¸y qu¶n lý thùc hiÖn cña c¬ quan BHXH. Còng nh­ viÖc tham gia BHXH cña c¸c c¬ së, nh÷ng tån t¹i chñ quan vµ kh¸ch quan cña C«ng t¸c thu. Theo ®¸nh gi¸ cña em th× nh÷ng bÊt cËp vÒ C«ng t¸c thu cÇn ®­îc c¶i thiÖn mét c¸ch ®ång bé song viÖc thùc hiÖn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hîp lý. C¬ quan BHXH cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh nhÊt qu¸n, thùc hiÖn tõ trong ra ngoµi, tõ nh÷ng vÊn ®Ò ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. Cã sù phèi kÕt hîp chÆt chÏ víi Tæ chøc c«ng ®oµn, c¸c C¬ quan b¸o chÝ, c¸c ngµnh, c¸c cÊp cã liªn quan vµ sù quan t©m cña chñ tÞch TØnh ®Ó lµm tèt h¬n C«ng t¸c thu nh»m thùc hiÖn th¾ng lîi dù to¸n ®· ®Ò ra. Víi mét sè nguyªn nh©n vµ kiÕn nghÞ ®­a ra tuy ch­a ®­îc ®Çy ®ñ vµ hoµn chØnh em còng mong nã cã thÓ mang ®Õn mét c¸i nh×n kh¸i qu¸t vÒ nh÷ng bÊt cËp vµ tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p nh»m hoµn thiÖn h¬n C«ng t¸c thu. Tµi liÖu tham kh¶o 1.Gi¸o tr×nh b¶o hiÓm. §¹i häc KTQD Hµ Néi. NXB Thèng kª 2000. 2. T¹p chÝ b¶o hiÓm x· héi sè 5, 7, 8, 9, 12/20024. Sè 6, 8, 9/2003. vµ Sè 1, 2, 6, 7, 10/2004. 3. C¸c v¨n b¶n kh¸c cã liªn quan. Môc lôc