Đề tài Một số giải pháp nhằm phát triển quan hệ thương mại nước ta với một số thị trường chủ yếu Tây Nam Á - Trung cận đông

× lîi nhuËn vµ ®­îc ®o b»ng thÞ phÇn cña s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng. Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó ph©n tÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nh­ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch theo cÊu tróc thÞ tr­êng, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh trªn c¬ së ®¸nh gi¸ lîi thÕ so s¸nh vÒ chi phÝ hay kh¶ n¨ng sinh lêi trªn 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm. §Ó tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, ®¸p øng th©m nhËp thµnh c«ng vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶ trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng c¸c doanh nghiÖp n­íc ta cÇn ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y: 3.1. N©ng cao n¨ng lùc cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp L·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Thùc tÕ hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp cña n­íc ta ngoµi c¸c kh©u cßn yÕu nh­ vèn, c«ng nghÖ, nguån nh©n lùc... th× mét trong nh÷ng mÆt cßn yÕu nhÊt lµ tr×nh ®é l·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp. Ngoµi mét sè doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi, n¨ng lùc qu¶n lý cña doanh nghiÖp lµ t­¬ng ®èi tèt, cßn l¹i c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸n bé cßn yÕu, lµm ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù yÕu kÐm trong kh©u l·nh ®¹o, qu¶n lý cña doanh nghiÖp nh­ b¶n th©n nhiÒu c¸n bé vèn ®­îc ®µo t¹o trong thêi bao cÊp th­êng hµnh ®éng theo t­ duy cña thêi bao cÊp, ch­a ®ñ nhanh nh¹y ®Ó ®¸p øng kÞp thêi c¸c ®ßi hái cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. ViÖc lùa chän l·nh ®¹o doanh nghiÖp ch­a xuÊt ph¸t tõ kh¶ n¨ng tr×nh ®é cña c¸n bé mµ nhiÒu khi cßn phô thuéc vµo c¸c yÕu tè kh¸c... V× vËy, cÇn ph¶i lùa chän ng­êi ®øng ®Çu doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng tr×nh ®é qu¶n lý doanh nghiÖp, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu c«ng viÖc trong ®iÒu kiÖn míi, bèi c¶nh míi lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, héi nhËp quèc tÕ, c¹nh tranh gay g¾t, cã tÇm nh×n chiÕn l­îc trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh. 3.2. Sö dông hiÖu qu¶ mäi sù hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc Nh­ trªn ®· tr×nh bµy, vÒ l©u dµi sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng míi, hiÖu qu¶ kinh tÕ khi kinh doanh víi c¸c thÞ tr­êng míi phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp lu«n ®­îc sù b¶o trî nhÊt ®Þnh tõ phÝa Nhµ n­íc nh­ cung cÊp th«ng tin, hç trî vÒ ®µo t¹o nguån nh©n lùc, hç trî vÒ vèn vµ c¸c sù hç trî kh¸c. Sù hç trî nµy sÏ gi¶m dÇn trong tiÕn tr×nh héi nhËp theo c¸c cam kÕt khi chóng ta gia nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ th­¬ng m¹i cña khu vùc vµ thÕ giíi còng nh­ theo c¸c cam kÕt cña c¸c HiÖp ®Þnh song ph­¬ng. V× vËy trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh víi sù hç trî nhÊt ®Þnh, c¸c doanh nghiÖp cÇn tranh thñ tËn dông sù hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh. Tr­íc hÕt nãi vÒ nguån nh©n lùc, c¸c doanh nghiÖp ph¶i coi träng viÖc sö dông nguån nh©n lùc (nÕu kh«ng nãi lµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh). CÇn nghiªn cøu, hç trî båi d­ìng c¸c nh©n viªn ®Ó h×nh thµnh ®éi ngò doanh nh©n cã n¨ng lùc, øng xö linh ho¹t. H¬n n÷a cÇn cã nh÷ng khuyÕn khÝch ­u ®·i vËt chÊt tho¶ ®¸ng cho nh÷ng doanh nh©n giái. Víi nguån nh©n lùc ®­îc Nhµ n­íc cung cÊp, doanh nghiÖp cÇn hç trî ®µo t¹o vµ ph¶i sö dông hîp lý, bªn c¹nh ®ã ph¶i tù ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng lµnh nghÒ ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Cïng víi viÖc hç trî vÒ nguån nh©n lùc c¸c doanh nghiÖp cßn ®­îc Nhµ n­íc hç trî vÒ nguån vèn. Sù hç trî vÒ vèn th«ng qua c¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh, tÝn dông, tiÒn tÖ th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m«. §ã lµ c¸c chÝnh s¸ch nh­ ­u tiªn vÒ tÝn dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, lËp quü hç trî, quü khen th­ëng xuÊt khÈu. Th«ng qua ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh chuyªn doanh XNK tËp trung tÝn dông trung vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu phôc vô xuÊt khÈu. Nhµ n­íc cßn dµnh nguån vèn thÝch ®¸ng ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh xuÊt khÈu mòi nhän (qua kªnh cÊp vèn ®Çu t­ vµ tÝn dông ®Çu t­). Hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho c¸c doanh nghiÖp ®­îc vay ng¾n h¹n thùc hiÖn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh thµnh mét nguån tÝn dông quan träng cho xuÊt khÈu th«ng qua t¨ng sè l­îng c¸c c«ng ty nµy còng nh­ t¨ng tiÒm lùc tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng thùc tÕ ®Ó hç trî ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Níi láng c¸c qui ®Þnh vÒ b¶o l·nh tÝn dông, ®Æc biÖt lµ b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu trªn c¬ së x©y dùng quy ®Þnh c¬ chÕ b¶o l·nh tÝn dông râ rµng, cã th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ uy tÝn tµi chÝnh cña b¹n hµng, ®èi t¸c trong vµ ngoµi n­íc. ­u ®·i nhÊt ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ phôc vô xuÊt khÈu tõ c¸c c«ng ty thuª mua tµi chÝnh (­u ®·i thÓ hiÖn trong hîp ®ång thuª mua) b»ng c¸c c¬ chÕ khuyÕn khÝch c«ng ty thuª mua tµi chÝnh tÝch cùc cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuª tµi s¶n (ch¼ng h¹n ­u ®·i vÒ quyÒn tiÕp xóc víi nguån vèn ngo¹i tÖ, c¸c ­u ®·i vÒ thñ tôc nhËp khÈu...). §èi víi viÖc th©m nhËp vµ kinh doanh víi thÞ tr­êng míi nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng Nhµ n­íc sÏ cã chÝnh s¸ch hç trî thÝch hîp. Song vÊn ®Ò lµ ë chç c¸c doanh nghiÖp mét mÆt sö dung hîp lý c¸c kho¶n hç trî nµy, mÆt kh¸c tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng tù lùc cña m×nh cÇn tr¸nh viÖc û l¹i, tr«ng chê vµo hç trî trùc tiÕp cña Nhµ n­íc. ViÖc sö dông hiÖu qu¶ c¸c h×nh thøc hç trî tµi chÝnh tõ phÝa Nhµ n­íc ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i sö dông mét c¸ch cã kÕ ho¹ch, ®óng môc ®Ých, h¹n chÕ tèi ®a viÖc lîi dông c¸c nguån hç trî nµy ®Ó tham nhòng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c c«ng viÖc sai môc ®Ých kinh tÕ x· héi ®èi víi doanh nghiÖp t­ nh©n. 4. Chñ ®éng x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh vµ chiÕn l­îc thÞ tr­êng Trong thêi bao cÊp, mäi chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp hÇu nh­ hoµn toµn phô thuéc vµo Nhµ n­íc. V× lµ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp nªn ngoµi mäi kho¶n bao cÊp kh¸c Nhµ n­íc cßn “bao cÊp" trong c¶ kh©u lËp chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch kinh doanh. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp cßn dùa vµo mét phÇn sù hç trî cña Nhµ n­íc, thêi gian tíi trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ c¸c h×nh thøc b¶o hé, hç trî cña Nhµ n­íc sÏ bÞ c¾t gi¶m dÇn, c¸c doanh nghiÖp, sím hay muén, còng sÏ ph¶i ®èi mÆt víi m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t h¬n trªn c¶ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. ChÝnh v× vËy, doanh nghiÖp cÇn x©y dùng mét chiÕn l­îc kinh doanh, chiÕn l­îc thÞ tr­êng trªn thÕ chñ ®éng trong tÇm nh×n dµi h¹n. H­íng c¹nh tranh chñ yÕu sÏ lµ th«ng qua viÖc hîp lý ho¸ quy tr×nh s¶n xuÊt, qu¶n lý ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt b×nh qu©n, t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, chñ ®éng më réng thÞ tr­êng ®Ó t¨ng c­êng th©m nhËp vµ gia t¨ng thÞ phÇn. Mét trong nh÷ng néi dung mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i tÝnh ®Õn trong c«ng viÖc kinh doanh cña m×nh lµ cÇn ph¶i tiÕp cËn c¸c ph­¬ng thøc kinh doanh míi. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang h×nh thµnh vµ ngµy cµng ¶nh h­ëng s©u réng tíi th­¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp cÇn hÕt søc chó träng nh÷ng thay ®æi trong ph­¬ng thøc kinh doanh, ph­¬ng thøc tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ kh¸ch hµng trªn thÕ giíi ®Ó cã thÓ vËn dông trong ®iÒu kiÖn cho phÐp. Nh÷ng lÜnh vùc míi mµ doanh nghiÖp cÇn ®Çu t­ t×m hiÓu lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c nghiÖp vô tù b¶o hiÓm t¹i c¸c së giao dÞch kú h¹n (®èi víi th­¬ng m¹i n«ng s¶n), kinh doanh chøng kho¸n... 5. CÇn sö dông c¸c dÞch vô hç trî xuÊt khÈu §Ó t¨ng c­êng XNK, ®èi phã víi sù gia t¨ng c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp cã xu h­íng t¨ng c­êng sö dông c¸c dÞch vô hç trî xuÊt khÈu. C¸c dÞch vô nµy hîp thµnh mét chuçi m¾t xÝch quan träng n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng hãa gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng XNK cña doanh nghiÖp. §èi víi thÞ tr­êng míi, khã th©m nhËp nh­ T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, viÖc sö dông hîp lý c¸c dÞch vô hç trî xuÊt khÈu sÔ gióp c¸c doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, ®ång thêi tr¸nh ®­îc rñi ro cã thÓ x¶y ra. C¸c dÞch vô cÇn mµ doanh nghiÖp cÇn t×m hiÓu vµ sö dông nh­ sau: 5.1. DÞch vô cung cÊp th«ng tin DÞch vô nµy cung cÊp, t­ vÊn cho doanh nghiÖp vÒ thÞ tr­êng, gi¸ c¶, ®èi thñ c¹nh tranh, xu thÕ biÕn ®éng cña thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Lo¹i dÞch vô nµy ®· ®­îc h×nh thµnh tõ mÊy n¨m trë l¹i ®©y, tuy nhiªn ch­a thùc sù ph¸t triÓn vµ chñ yÕu do c¸c c¬ quan nhµ n­íc (c¸c bé, ngµnh trung ­¬ng, c¸c ban, ngµnh ë ®Þa ph­¬ng), Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i - Bé Th­¬ng m¹i, ®¹i diÖn th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi hoÆc c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ nh­ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ cung cÊp. VÒ c¬ b¶n, th«ng tin vÒ thÞ tr­êng vµ ®èi t¸c c¹nh tranh vÉn do doanh nghiÖp tù chñ ®éng t×m kiÕm th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, s¸ch b¸o, t¹p chÝ. Ngay c¶ ®¹i diÖn th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi vµ c¸c chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña doanh nghiÖp ë n­íc ngoµi còng ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh trong viÖc xóc tiÕn xuÊt khÈu. HiÖn nay, nguån th«ng tin tõ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) vÉn chiÕm vÞ trÝ quan träng ®èi víi nhiÒu doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ngoµi ra bé Th­¬ng m¹i còng cã c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®«ng dÞch vô cung cÊp th«ng tin nh­ Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, Trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i, c¸c Trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i t¹i mét sè tØnh vµ thµnh phè. §Ó cã th«ng tin vÒ thÞ tr­êng XNK, c¸c doanh nghiÖp cÇn sö dông c¸c nguån th«ng tin kh¸c nhau. S¾p tíi cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån th«ng tin th­¬ng m¹i dùa trªn Internet, m¹ng néi bé nh»m cung cÊp th«ng tin kÞp thêi, chÝnh x¸c, dÔ tiÕp cËn cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng ®ang vµ sÏ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 5.2. DÞch vô qu¶ng c¸o, triÓn l·m DÞch vô nµy nh»m giíi thiÖu hµng hãa cña doanh nghiÖp vµ b¶n th©n doanh nghiÖp, gióp cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi n¾m b¾t ®­îc th«ng tin vÒ doanh nghiÖp vµ hµng hãa, dÞch vô cña doanh nghiÖp. Th«ng qua c¸c tæ chøc nµy, doanh nghiÖp ®· tiÕp nhËn ®­îc c¸c dÞch vô nh­: triÓn l·m s¶n phÈm hµng hãa cña m×nh, tham gia trao ®æi th«ng tin t¹i c¸c cuéc héi th¶o, tiÕp xóc ®Ó t×m c¬ héi xóc tiÕn th­¬ng m¹i, xóc tiÕn ®Çu t­, liªn doanh, liªn kÕt, thóc ®Èy hîp t¸c, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay doanh nghiÖp vÉn chñ yÕu tù tiÕn hµnh qu¶ng c¸o b»ng c¸ch in Ên ph¸t hµnh “tê r¬i"giíi thiÖu doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp hoÆc qu¶ng c¸o “truyÒn khÈu"th«ng qua ®éi ngò c¸n bé cña m×nh, th«ng qua cöa hµng giíi thiÖu, tr­ng bµy s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. C¸c h×nh thøc sö dông th«ng tin ®¹i chóng, pan«, ¸p phÝch hay th«ng qua c¸c tæ chøc, c«ng ty kh¸c Ýt ®­îc sö dông. GÇn ®©y, mét sè doanh nghiÖp ®· chñ ®éng më website trªn m¹ng internet ®Ó qu¶ng c¸o, giíi thiÖu vÒ doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ cña m×nh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng ®ang ®­îc mét sè doanh nghiÖp thö nghiÖm song cßn bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu bëi sè thuª bao internet qu¸ Ýt (kho¶ng 7-8 v¹n) vµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ch­a theo kÞp yªu cÇu cñae-commerce. HiÖn nay cßn mét bé phËn lín doanh nghiÖp, ®Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, vÉn ch­a sö dông dÞch vô qu¶ng c¸o, héi chî, triÓn l·m ®Ó xóc tiÕn ho¹t ®éng xuÊt khÈu v× ®èi víi hä c¸c dÞch vô nµy qu¸ tèn kÐm hoÆc còng cã doanh nghiÖp kh«ng t×m ®­îc tæ chøc cung cÊp dÞch vô thÝch hîp. Ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, ®Æc biÖt lµ ra thÞ tr­êng quèc tÕ cÇn ®­îc ho¹ch ®Þnh trong chiÕn l­îc marketing chñ ®éng vµ hiÖu qu¶ h¬n ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi sù hç trî thiÕt thùc tõ phÝa c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ tæ chøc quèc tÕ. 5.3. DÞch vô tµi chÝnh, b¶o hiÓm C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng XNK sö dông c¸c dÞch vô tµi chÝnh, b¶o hiÓm ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch tµi chÝnh, thanh to¸n trong n­íc vµ quèc tÕ, trî gióp tµi chÝnh cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, b¶o hiÓm cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. HiÖn nay, ë ViÖt Nam cã h¬n 4.200 tæ chøc dÞch vô tµi chÝnh, tÝn dông, trong ®ã cã 10 c«ng ty b¶o hiÓm, 4 c«ng ty thuª mua tµi chÝnh ®¶m nhiÖm c¸c dÞch vô nµy. B¶o hiÓm hµng hãa XNK chñ yÕu víi 2 h×nh thøc lµ mua b¶o hiÓm ngay sau khi më th­ tÝn dông (L/C) vµ ký hîp ®ång “b¶o hiÓm bao" cho c¶ n¨m hoÆc l« hµng lín ®­îc vËn chuyÓn thµnh nhiÒu chuyÕn. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän c¸c ®iÒu kiÖn mua b¶o hiÓm lµ: b¶o hiÓm mäi rñi ro; b¶o hiÓm rñi ro chÝnh; b¶o hiÓm rñi ro chÝnh cã giíi h¹n. V× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng mua CIF b¸n FOB, nªn nãi chung, míi thùc hiÖn b¶o hiÓm ®­îc kho¶ng 30% kim ng¹ch hµng nhËp vµ 5% kim ng¹ch hµng xuÊt. §Ó cho c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm xuÊt khÈu ®­îc thùc hiÖn tèt cÇn t¨ng c­êng kiÓm so¸t vµ qu¶n lý danh s¸ch c¸c c«ng ty nhËp khÈu vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña hä mét c¸ch hiÖu qu¶. §èi víi thÞ tr­êng cã møc ®é rñi ro cao nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, c¸c doanh nghiÖp cña ta nªn sö dông dÞch vô nµy ®Ó san sÎ rñi ro cã thÓ x¶y ra. 5.4. DÞch vô kiÓm nghiÖm, gi¸m ®Þnh hµng hãa XNK DÞch vô kiÓm nghiÖm hµng hãa lµ c«ng viÖc mang tÝnh chÊt kiÓm tra cña tæ chøc kiÓm ®Þnh hµng hãa nh»m cÊp giÊy chøng nhËn hµng hãa vµ xuÊt xø hµng hãa. Gi¸m ®Þnh nh»m cung cÊp b¸o c¸o, biªn b¶n gi¸m ®Þnh theo yªu cÇu cña c¸c bªn mua, bªn b¸n vÒ phÈm chÊt, sè l­îng, khèi l­îng, chÊt l­îng, bao b×, tæn thÊt hµng hãa. Gi¸m ®Þnh XNK bao gåm gi¸m ®Þnh hµng hãa vµ gi¸m ®Þnh phi hµng hãa. Cïng víi c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh cña ViÖt Nam (chiÕm kho¶ng 70% doanh thu tõ phÝ gi¸m ®Þnh) cßn cã c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh n­íc ngoµi. So víi tr×nh ®é chung cña thÕ giíi, tr×nh ®é gi¸m ®Þnh cña ViÖt Nam cßn thÊp, béc lé nhiÒu yÕu ®iÓm trong kh©u kiÓm tra hay gi¸m ®Þnh ngay trong kh©u s¶n xuÊt, ch­a kÓ trang thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng t¸c nµy cßn rÊt thñ c«ng. Nh÷ng yÕu kÐm nµy dÉn tíi mét sè tr­êng hîp hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam bÞ n­íc ngoµi khiÕu kiÖn. T¹i ViÖt Nam, viÖc kiÓm nghiÖm ®Ó chøng nhËn hµng hãa vµ xuÊt xø hµng hãa do c¸c tæ chøc nhµ n­íc vµ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp thùc hiÖn. Cßn ®èi víi gi¸m ®Þnh hµng hãa, c¶ n­íc cã 7 tæ chøc, trong ®ã 3 tæ chøc lµ c¬ quan nhµ n­íc thùc hiÖn lo¹i dÞch vô nµy. V× vËy doanh nghiÖp cÇn sö dông linh ho¹t vµ hîp lý c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh. 5.5. DÞch vô vËn t¶i, giao nhËn kho vËn ViÖc vËn chuyÓn hµng hãa XNK cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chñ yÕu do c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®¶m nhiÖm. C¸c lùc l­îng trong n­íc míi ®¶m nhËn ®­îc kho¶ng 20% khèi l­îng hµng hãa XNK. Nguyªn nh©n lµ ®éi tµu thuyÒn cña ViÖt Nam cßn rÊt yÕu, ch­a ph¸t triÓn, gi¸ c¶ ®¾t h¬n møc trung b×nh quèc tÕ, søc c¹nh tranh thÊp vµ ®a sè doanh nghiÖp trong n­íc chñ yÕu mua CIF b¸n FOB. HiÖn nay cã kho¶ng 20 tæ chøc trong n­íc kinh doanh giao nhËn kho vËn, bao gåm giao nhËn vËn chuyÓn hµng hãa XNK th«ng th­êng vµ hµng triÓn l·m, hµng c«ng tr×nh, hµng ph¸t chuyÓn nhanh; giao nhËn vËn chuyÓn tõ cöa tíi cöa th«ng qua ®¹i lý giao nhËn; ®ãng gãi, bèc xÕp, b¶o qu¶n vµ l­u gi÷ hµng hãa trong kho cña tæ chøc giao nhËn; thay mÆt chñ hµng lµm thñ tôc khai b¸o h¶i quan, mua b¶o hiÓm vµ c¸c thñ tôc kh¸c liªn quan ®Õn giao nhËn hµng hãa. 5.6. DÞch vô t­ vÊn ph¸p luËt DÞch vô nµy bao gåm dÞch vô ®Æt yªu cÇu, ®µm ph¸n kinh doanh, cung cÊp th«ng tin ph¸p luËt vÒ thuÕ, ng©n hµng, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, h¶i quan, h­íng dÉn thñ tôc lËp c¸c hîp ®ång kinh tÕ, hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng; t­ vÊn lùa chän c«ng nghÖ, chuyÓn giao c«ng nghÖ, hç trî doanh nghiÖp khi cã tranh chÊp, b¶o vÖ quyÒn lîi cña doanh nghiÖp tr­íc tßa ¸n vµ träng tµi kinh tÕ. HiÖn nay c¶ n­íc cã 25 c«ng ty luËt trong n­íc, h¬n 200 v¨n phßng vµ trung t©m t­ vÊn, 25 c«ng ty luËt n­íc ngoµi vµ 42 chi nh¸nh c«ng ty luËt n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. MÆc dï ®· cã b­íc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh vÒ sè l­îng, nh­ng cã thÓ nãi, chÊt l­îng t­ vÊn cña c¸c tæ chøc t­ vÊn trong n­íc cßn rÊt h¹n chÕ, kinh nghiÖm t­ vÊn Ýt. Nh÷ng h¹n chÕ nµy còng lµ nguyªn nh©n t¹i sao cßn Ýt doanh nghiÖp XNK t×m ®Õn c¸c chuyªn gia t­ vÊn. Do khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, nªn chi phÝ b×nh qu©n cho dÞch vô hç trî xuÊt khÈu trong gi¸ thµnh cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nãi chung cßn thÊp, trong ®ã phÇn lín dµnh cho c¸c dÞch vô buéc ph¶i sö dông nh­ vËn t¶i, ng©n hµng, kÕ to¸n. Nh÷ng dÞch vô míi nh­ nghiªn cøu ph¸t triÓn (R&D), tiÕp nhËn c«ng nghÖ míi, qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, th«ng tin thÞ tr­êng, b¶o hiÓm cßn chiÕm tû träng hÕt søc khiªm tèn. ViÖc hiÓu vµ sö dông dÞch vô trong ho¹t ®éng XNK cña doanh nghiÖp lµ rÊt cÇn thiÕt, v× vËy ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, ®ång thêi gi¶m thiÓu mäi rñi ro nhÊt lµ ®èi víi c¸c thÞ tr­êng míi, c¸c doanh nghiÖp cÇn sö dông c¸c dÞch vô hç trî xuÊt khÈu mét c¸ch hîp lý. 6. N©ng cao vai trß cña c¸c HiÖp héi ngµnh hµng C¸c HiÖp héi ngµnh hµng lµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, tËp hîp vµ ®¹i diÖn cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn, kinh doanh trong tõng ngµnh hµng, ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së tù nguyÖn nh»m phèi hîp cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Thùc tiÔn cho thÊy trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay, khi Nhµ n­íc hÇu nh­ kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh doanh th× vai trß cña HiÖp héi lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt trong viÖc ®Þnh h­íng cho c¸c doanh nghiÖp. Thêi gian qua, c¸c HiÖp héi ngµnh hµng ®· ph¸t triÓn kh¸ nhanh vÒ sè l­îng, ho¹t ®éng ®ang dÇn ®i vµo chiÒu s©u. Tõ chç chØ cã 10 HiÖp héi ngµnh hµng tr­íc n¨m 1998, tíi nay c¶ n­íc ®· cã h¬n 30 HiÖp héi ngµnh hµng trong c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô. Mét sè HiÖp héi ®· thùc hiÖn kh¸ tèt c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña m×nh trong viÖc tËp hîp vµ ®¹i diÖn cho c¸c héi viªn trong c¸c quan hÖ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, còng cã kh«ng Ýt HiÖp héi chØ tån t¹i vÒ h×nh thøc. C¸ biÖt cã n¬i cßn nÆng t­ duy “quèc doanh ho¸" vµ "Nhµ n­íc ho¸" HiÖp héi khiÕn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ. §èi víi thÞ tr­êng thuéc khu vùc Trung CËn §«ng lµ thÞ tr­êng hiÖn t¹i ®ang cã nhu nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n, may mÆc vµ c¸c hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®©y lµ c¸c mÆt hµng mµ n­íc ta cã thÕ m¹nh v× vËy rÊt cã kh¶ n¨ng ®Ó xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy. Muèn biÕn kh¶ n¨ng nµy thµnh hiÖn thùc vai trß rÊt lín l¹i thuéc vÒ c¸c hiÖp héi ngµnh hµng, v× r»ng tæ chøc nµy cã phèi hîp hµnh ®éng cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng t­¬ng ®èi gièng nhau ®Ó b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña m×nh, tr¸nh tr­êng hîp c¸c doanh nghiÖp cña ta tranh b¸n cïng mét mÆt hµng ®­îc s¶n xuÊt ë ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Trong thêi gian tíi, cÇn tiÕp tôc n©ng cao h¬n n÷a vai trß cña c¸c HiÖp héi trong lÜnh vùc hîp t¸c quèc tÕ, thèng nhÊt hµnh ®éng trong c¸c doanh nghiÖp héi viªn nh»m tæ chøc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt, b¶o ®¶m lîi Ých cña toµn ngµnh. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, bªn c¹nh nç lùc tù th©n cña HiÖp héi, tr­íc hÕt Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng vµ quy ®Þnh chøc râ chøc n¨ng, quyÒn h¹n cña c¸c HiÖp héi, kh¾c phôc ®ång thêi c¶ hai biÓu hiÖn “quèc doanh hãa" vµ “nhµ n­íc hãa"HiÖp héi. 7. CÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Nhµ n­íc, HiÖp héi, doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng Bªn c¹nh viÖc ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc, HiÖp héi vµ doanh nghiÖp, cÇn chó träng x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c nhãm chñ thÓ trªn ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng. Nh­ ®· ph©n tÝch, vai trß chñ yÕu cña Nhµ n­íc sÏ lµ t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr­êng. Vai trß nµy ®­îc thÓ hiÖn víi c¸c møc ®é kh¸c nhau ®èi víi tõng thÞ tr­êng cô thÓ vµ tõng giai ®o¹n cô thÓ. §èi víi viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng míi do vai trß trß chñ yÕu cña Nhµ n­íc lµ t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i tr­êng kinh doanh nªn viÖc khai th«ng thÞ tr­êng trong thêi gian ®Çu thuéc vÒ Nhµ n­íc. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp cña ta do h¹n chÕ c¶ vÒ kinh phÝ lÉn n¨ng lùc nªn ch­a thÓ ®¶m ®­¬ng ®­îc c«ng viÖc nµy, tuy nhiªn khi thÞ tr­êng ®­îc khai th«ng th× nhµ n­íc l¹i “bµn giao nã"cho doanh nghiÖp vµ HiÖp héi ngµnh nghÒ. V× vËy ®Ó sau khi “bµn giao"c¸c doanh nghiÖp ph¸t huy ®­îc ngay th× trong qu¸ tr×nh khai th«ng, Nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ tr­êng. H¬n n÷a, viÖc khai th«ng thÞ tr­êng lµ mét qu¸ tr×nh, do vËy khai th«ng ®Õn ®©u th× tiÕp cËn ®Õn ®ã, theo ph­¬ng thøc võa khai th«ng võa tiÕp cËn ®ång thêi. Lµ cÇu nèi gi÷a Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp chøc n¨ng cña HiÖp héi trong viÖc lµm lµ hÕt søc quan träng. Th«ng qua HiÖp héi, c¸c kiÕn nghÞ, khã kh¨n cña doanh nghiÖp sÏ ®­îc ph¶n ¶nh chÝnh x¸c vµ nhanh chãng tíi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, ®ång thêi HiÖp héi còng cã thÓ ®Ò xuÊt, tham m­u cho Nhµ n­íc trong viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh. III. Gi¶i ph¸p ®èi víi nguån hµng xuÊt khÈu C¸i cèt lâi ®¶m b¶o cho hµng ho¸ cña ta th©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ t¹o ra mét nguån hµng phï hîp, cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng nµy. Søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn mét thÞ tr­êng nhÊt ®Þnh th­êng ®­îc quy ®Þnh bëi c¸c yÕu tè nh­ sè l­îng cña hµng ho¸, chÊt l­îng cña mçi s¶n phÈm hµng ho¸, gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ®ã vµ mét lo¹t c¸c yÕu tè kh¸c. Theo ®Æc ®iÓm cña tõng nhãm hµng ho¸ vµ tõng lo¹i h×nh thÞ tr­êng, c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét nguån hµng hay mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cã kh¸c nhau. §èi víi c¸c hµng ho¸ nh­ tµi nguyªn, nguyªn vËt liÖu... hay nãi c¸ch kh¸c lµ c¸c hµng ho¸ tiªu dïng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× nhiÒu khi quy m«, sè l­îng l¹i ®ãng vai trß quan träng, cßn ng­îc l¹i ®èi víi c¸c hµng ho¸ phôc vô cho nh­ cÇu tiªu dïng c¸ nh©n th× nhiÒu khi sè l­êng cña hµng ho¸ kh«ng quan träng ®Õn møc nh­ vËy. §èi víi thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ Mü, NhËt, EU... th× tiªu chuÈn chÊt l­îng ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu vµ cã c¸c quy tr×nh gi¸m ®Þnh rÊt nghiªm ngÆt. Ngoµi c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng th«ng th­êng nh­ c¸c ®Æc tÝnh vÒ c¬, lý, ho¸... nghÜa lµ c¸c tiªu chuÈn ®­îc quy ®Þnh theo bé ISO 9000; hiÖn nay ng­êi ta cßn ®åi hái hµng ho¸ ®ã ph¶i ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng theo bé tiªu chuÈn ISO 14000. Do ®ã, ®èi víi ng­êi tiªu dïng t¹i thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn th× khi hµng ho¸ b¶o ®¶m c¸c tiªu chuÈn trªn th× míi tho¶ m·n vµ hä s½n sµng mua víi gi¸ c¶ cao h¬n. §èi víi c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ chÊt l­îng kÐm, th× ch­a h¼n ®· vµo ®­îc thÞ tr­êng cña c¸c n­íc nµy, hoÆc tr­êng hîp cã vµo ®­îc ®i ch¨ng n÷a th× sÏ kh«ng g©y ®­îc thiÖn c¶m cña ng­êi tiªu dïng. Vµ nh­ vËy sÏ rÊt khã tiªu thô, mÆc dÇu gi¸ c¶ rÎ h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c hµng ho¸ cïng lo¹i mµ cã chÊt l­îng cao h¬n. Ng­îc l¹i, víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ thÞ tr­êng kh«ng ®ßi hái chÊt l­îng cao nh­ng gi¸ c¶ ph¶i rÎ. V× vËy, gi¶i ph¸p c¬ b¶n nhÊt ®èi víi nguån hµng nãi chung vµ mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm nãi riªng lµ lµm thÕ nµo ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm cã gi¸ thµnh h¹, hîp søc mua cña ng­êi tiªu dïng. C¨n cø vµo ph©n tÝch trªn ®©y vµ vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña n­íc ta hiÖn nay, c¸c mÆt hµng mµ ta cã lîi thÕ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng khu vùc nµy lµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n nh­ lóa g¹o, cµ phª, chÌ... §èi víi nhãm n«ng s¶n, cÇn t¹o ra gièng míi cã n¨ng suÊt cao, cã thÓ phÈm cÊp trung b×nh nh­ng ®¶m b¶o lµ gi¸ thµnh ph¶i thÊp. CÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ®Ó cã thÓ chuyÓn mét sè l­îng n«ng s¶n phÈm cÊp trung b×nh mµ kh«ng ®ñ tiªu chuÈn xuÊt sang c¸c thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ EU, NhËt, c¸c n­íc ASEAN vµ mét sè n­íc ch©u ¸ kh¸c sang thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng. Tuy kh«ng ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng cña s¶n phÈm hµng ho¸ nh­ng ®èi víi thÞ tr­êng nµy do vËn chuyÓn xa, thêi tiÕt nãng, do ®ã cÇn chó träng bao b× nh·n m¸c mét mÆt b¶o vÖ ®­îc chÊt l­îng, mÆt kh¸c phï hîp víi phong tôc tËp qu¸n cña ng­êi tiªu dïng. §èi víi nhãm hµng giµy dÐp; ®©y lµ mÆt hµng mµ hiÖn nay n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ta t­¬ng ®èi lín vµ gi¸ c¶ mÆt hµng nµy cña ta th­êng thÊp h¬n møc trung b×nh cña thÕ giíi (cña ta 4-6 USD/®«i, møc trung b×nh cña thÕ giíi lµ 6-9 USD/®«i), do chÊt l­îng cña ta thÊp vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cña ta cßn yÕu. V× vËy, bªn c¹nh c¶i tiÕn mÉu m·, ®Çu t­ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®ª s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cã chÊt l­îng tèt xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn th× mét sè c¬ së s¶n xuÊt ch­a cã ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt l­îng b»ng ®Çu t­ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cÇn t×m hiÓu thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, ®Ó chØ cÇn thay ®æi mét Ýt vÒ mÉu m·, nh·n m¸c cã thÓ còng cã thÓ xuÊt khÈu ®­îc vµo thÞ tr­êng nµy. ë giai ®o¹n ®Çu, khi tiÒm n¨ng vèn cßn yÕu, c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, thÊt nghiÖp cao, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ chän c¸c mÆt hµng sö dông nhiÒu lao ®éng, Ýt vèn nh­ dÖt, may, da giÇy, gia c«ng chÕ biÕn n«ng s¶n... ®Ó xuÊt khÈu sang T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng. Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n tiÕp theo 2005 ®Õn 2010, khi gi¸ lao ®éng kh«ng cßn rÎ n÷a, do møc l­¬ng tr¶ cho c«ng nh©n t¨ng cao, tr×nh ®é lao ®éng vµ kü thuËt cña ng­êi lao ®éng ®· ®­îc n©ng ®¸ng kÓ, nguyªn liÖu trë nªn khan hiÕm, c¸c doanh nghiÖp cña ta ph¶i chuyÓn sang s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng ®ßi hái hµm l­îng lao ®éng, nguyªn liÖu cao, hµm l­îng vèn, c«ng nghÖ cao víi gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Vµ nh­ vËy vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn nµy th× ®ßi hái vÒ chÊt l­îng cña thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng còng ®­îc n©ng cao cã thÓ t­¬ng ®­¬ng víi c¸c khu vùc kh¸c. Tr­íc m¾t khi trong lùc l­îng c¸c doanh nghiÖp cña ta cßn chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, tr×nh ®é vèn vµ c«ng nghÖ c¸c doanh nghiÖp cßn h¹n chÕ, cÇn cã sù phèi hîp gi÷a c¸c doanh nghiÖp lín vµ c¸c doanh nghiÖp vïa vµ nhá mét c¸ch hîp lý trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Sù hîp lý nµy thÓ hiÖn ë chç c¸c doanh nghiÖp lín, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao cÇn tËp trung ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã chÊt l­îng tèt ®Ó xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn, cßn viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÊt l­îng trung b×nh h­íng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng c¸c khu vùc nh­ T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng nªn "nh­êng l¹i" cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Tãm l¹i, ®Ó t¹o ra nguån hµng thÝch hîp xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng chóng ta ph¶i chó träng ®Çu t­ n©ng cao n¨ng suÊt, c¶i tiÕn mÉu m· cho phï hîp víi thÞ hiÕu, phong tôc tËp qu¸n cña ng­êi tiªu dïng vµ ®Æc biÖt lµ ph¶i h¹ gi¸ thµnh cña c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu. III. gi¶i ph¸p ®èi víi mét sè n­íc cô thÓ thuéc khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng 1. §èi víi Ên §é Nh­ ®· ®Ò cËp trªn ®©y t¹i khu vùc Nam ¸, thÞ tr­êng träng ®iÓm sÏ lµ Ên ®é. Víi d©n sè kho¶ng trªn 1 tû ng­êi, cã quan hÖ h÷u nghÞ ®Æc biÖt víi ViÖt Nam, Ên ®é lu«n lµ mét ®èi t¸c quan träng. Tuy nhiªn, trong 3 n¨m gÇn ®©y ta chØ xuÊt sang Ên ®é ®­îc kho¶ng 12-13 triÖu USD/n¨m trong khi nhËp tõ thÞ tr­êng nµy tíi 90-100 triÖu USD/n¨m, chñ yÕu lµ do hµng rµo b¶o hé dµy ®Æc cña b¹n. Chªnh lÖch th­¬ng m¹i nµy cã thÓ ®­îc c¶i thiÖn th«ng qua biÖn ph¸p g¾n nhËp khÈu víi xuÊt khÈu, yªu cÇu b¹n mua l¹i hµng cña ta khi ta cã nhu cÇu mua hµng cña b¹n. - ChÝnh phñ hai n­íc cÇn chØ ®¹o vµ hç trî c¸c c¬ quan h÷u quan, c¸c doanh nghiÖp hai n­íc thóc ®Èy viÖc trao ®æi mét sè mÆt hµng cã kim ng¹ch lín ®Ó t¨ng nhanh kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a hai n­íc. ViÖt Nam cÇn ®Ò nghÞ Ên §é nghiªn cøu viÖc nhËp khÈu c¸c mÆt hµng cña m×nh ®Ó c©n b»ng kim ng¹ch gi÷a hai n­íc. - Hai bªn cÇn tiÕp tôc thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, t¹o thuËn lîi cho viÖc thµnh lËp Trung t©m th­¬ng m¹i ViÖt Nam t¹i New Dehli, tiÕp tôc viÖc tho¶ thuËn dµnh cho nhau gian hµng héi chî miÔn phÝ theo nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i vµ khuyÕn khÝch, hç trî c¸c doanh nghiÖp tham gia c¸c héi chî triÓn l·m. - §Ó thùc hiÖn ®­îc c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Ên ®é, ChÝnh phñ vµ Bé Th­¬ng m¹i cÇn chØ ®¹o Petro Vietnam, Petechim, Coalimex, c«ng ty Apatit ViÖt Nam cïng víi Th­¬ng vô xóc tiÕn viÖc b¸n dÇu th«, than vµ quÆng phosphate vµo thÞ tr­êng cña Ên ®é. - C¸c c«ng ty ë ViÖt Nam nªn th­êng xuyªn cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ gi¸, quy c¸ch, kh¶ n¨ng giao hµng c¸c mÆt hµng t¬ sèng, thiÕc, cao su tù nhiªn cña ViÖt Nam, ®Ó th­¬ng vô ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn giíi thiÖu víi c¸c ®èi t¸c Ên ®é. - TiÕp tôc nghiªn cøu vµ më réng ®èi t¸c nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nh­ quÕ, håi, cau kh«, d­îc liÖu. - TiÕp tôc quan hÖ víi c¸c c«ng ty Ên ®é nh»m giíi thiÖu mÆt hµng g¹o, may mÆc, giµy dÐp, chÌ ®en cña ta ®Ó hä xuÊt khÈu sang n­íc thø ba. - CÇn cã biÖn ph¸p nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong n­íc t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i (th¨m lÉn nhau, tham gia héi chî, dµnh mét l­îng hµng nhÊt ®Þnh ®Ó xuÊt sang Ên ®é). - Xem xÐt vµ tiÕn tíi viÖc thµnh lËp Trung t©m th­¬ng m¹i t¹i mçi n­íc, ngoµi nhiÖm vô chÝnh cña trung t©m nµy lµ cung cÊp th«ng tin liªn quan ®Õn kinh tÕ, th­¬ng m¹i, ®Çu t­ cho bªn nµy hoÆc bªn kia, trung t©m cßn ®­îc quyÒn b¸n, giíi thiÖu mét sè s¶n phÈm víi thêi gian chiÕu cè ban ®Çu kh«ng ph¶i nép bÊt kú mét kho¶n thuÕ nµo. ViÖc thµnh lËp trung t©m th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i Ên §é lµ kh©u ®ét ph¸ ®Çu tiªn ®Ó tiÕn tíi viÖc th©m nhËp cña ta vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc l©n cËn thuéc tiÓu khu vùc T©y Nam ¸. - Bé Th­¬ng m¹i kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ, th«ng qua Uû ban hçn hîp gi÷a hai n­íc, miÔn hoÆc gi¶m quan thuÕ cho mét sè hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam mµ Ên §é cã yªu cÇu vµ ng­îc l¹i. 2. §èi víi Pakistan ViÖt Nam vµ Pakistan ®· thiÕt lËp mèi quan hÖ tõ l©u nh­ng do khã kh¨n vÒ tµi chÝnh nªn hai bªn ®· rót ®¹i sø qu¸n vµ ®Õn nay ch­a lËp l¹i ®­îc. Hai n­íc ®· cã quan hÖ bu«n b¸n tuy kim ng¹ch vÉn ë møc khiªm tèn, c¸c mÆt hµng ta xuÊt lµ chÌ, gia vÞ, ho¸ chÊt, hµng dÖt, phô tïng «-t«... vµ hµng nhËp khÈu lµ b«ng x¬, sîi b«ng, v¶i.. ViÖt Nam vµ Pakistan ®· trao ®æi dù th¶o HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i vµ ®· ®µm ph¸n thèng nhÊt vÒ c¬ b¶n néi dung hiÖp ®Þnh, tuy nhiªn ®Õn nay vÉn ch­a ®­îc ký kÕt. V× vËy ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi b¹n trong thêi gian tíi cÇn ph¶i sím xóc tiÕn ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i. Hai n­íc cÇn t¨ng c­êng cö c¸c ph¸i ®oµn th¨m viÕng lÉn nhau nh»m t×m hiÓu trao ®åi kinh nghiÖm ®Ó thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ-th­¬ng m¹i song ph­¬ng. Ta nªn gióp ®ì Pakistan ®Ó b¹n sím trë thµnh thµnh viªn ®èi tho¹i ®Çy ®ñ cña ASEAN. Nh×n chung diÖn mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu gi÷a ta vµ b¹n t­¬ng ®èi gièng nhau, mét sè mÆt hµng ta cÇn xóc tiÕn xuÊt khÈu tr­íc m¾t lµ chÌ, g¹o... vµ c¸c mÆt hµng ta cã thÓ nhËp lµ b«ng vµ mét sè m¸y mãc thiÕt bÞ kh¸c. Kh¶ n¨ng thanh to¸n gi÷a ta vµ b¹n cßn h¹n chÕ v× vËy cÇn t×m hiÓu kh¶ n¨ng trao ®æi hµng ho¸ gi÷a hai n­íc. 3. §èi víi Thæ NhÜ Kú Thæ NhÜ Kú lµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ hiÖn nay ®· trë thµnh thµnh viªn cña EU. Thæ NhÜ Kú ®· cã mèi quan hÖ víi th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam tõ l©u. Kim ng¹ch XNK cña hai n­íc n¨m 2000 ®¹t møc 18 triÖu USD, trong ®ã ViÖt Nam xuÊt sang Thæ NhÜ Kú lµ 15,6 triÖu USD vµ nhËp khÈu lµ 2,4 triÖu USD. Nh÷ng mÆt hµng mµ b¹n cã nhu cÇu nhËp lµ cao su tù nhiªn, g¹o h¹t dµi, h¹t trßn, cµ phª, h¹t tiªu, tinh dÇu, hµng thñ c«ng mü nghÖ. Nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã thÓ nhËp khÈu tõ Thæ NhÜ Kú lµ; ph©n bãn, s¾t thÐp, PVC, sîi b«ng, nh«m, kÏm. Lµ mét n­íc thµnh viªn cña EU v× vËy qua b¹n ta cã thÓ ®­a hµng may mÆc vµo EU. Tuy nhiªn h×nh thøc nµy thùc chÊt lµ Thæ NhÜ Kú t¸i xuÊt hµng cña ta nªn chØ nh÷ng mÆt hµng nµo cã l·i c¸c c«ng ty b¹n míi nhËn víi c¸c doanh nghiÖp cña ta. H¬n n÷a vÒ mÆt gi¸ c¶, chÊt l­îng, nhiÒu mÆt hµng cña ta kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña b¹n, do ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta qua con ®­êng nµy cßn thÊp. Trong thêi gian, ®Ó ®Èy m¹nh quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷ ta vµ Thæ NhÜ Kú cÇn tiÕn hµnh mét sè gi¶i ph¸p nh­: khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty cña ta ®Èy m¹nh trao ®æi, t×m thªm b¹n hµng xuÊt khÈu; t¨ng c­êng t×m hiÓu, nghiªn cøu thÞ tr­êng Thæ NhÜ Kú; ®éng viªn c¸c c«ng ty ta ®i kh¶o s¸t thÞ tr­êng, tham gia héi chî quèc tÕ t¹i Izmir, vµ mêi c¸c doanh nghiÖp Thæ NhÜ Kú tham gia c¸c héi chî triÓn l·m t¹i ViÖt Nam. Thæ nhÜ kú lµ thµnh viªn cña EU nªn c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh, tiªu chuÈn vÒ hµng ho¸ nhËp khÈu cã nhiÒu nÐt gièng EU, v× vËy ta cã thÓ t×m hiÓu c¸c quy ®Þnh cña b¹n dùa vµo c¸c quy ®Þnh cña EU, ®©y lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng quen thuéc cña ViÖt Nam. 4. §èi víi I-ran Th­¬ng m¹i ViÖt Nam vµ I-ran vÉn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt sau ®©y: - HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn ch­a tin t­ëng trong kh©u thanh to¸n víi c¸c ®èi t¸c nhËp khÈu I-ran, mÆc dï ng©n hµng hai n­íc ®· ký biªn b¶n ghi nhí. Do ch­a n¾m ®­îc c¸c thñ tôc th­¬ng m¹i cña I-ran nªn c¸c doanh nghiÖp cña ta rÊt ng¹i giao dÞch bu«n b¸n vµ më réng thÞ tr­êng, trong thêi gian qua ta chñ yÕu giao dÞch, ký hîp ®ång víi nh÷ng kh¸ch hµng quen biÕt. - ViÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt, v× vËy trong thêi gian tíi cÇn tiÕn hµnh sím mét sè biÖn ph¸p sau ®©y: + Nghiªn cøu kh¶ n¨ng vµ tæ chøc mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia Héi chî quèc tÕ t¹i Tehran. + Phèi hîp víi §¹i sø qu¸n ta t¹i Tehran vµ §¹i sø qu¸n b¹n t¹i Hµ Néi tæ chøc ®oµn doanh nghiÖp hai n­íc th¨m viÕng lÉn nhau, t×m ®èi t¸c, trao ®æi cô thÓ, cëi më ®Ó hiÓu biÕt vµ thÊy râ ®­îc nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña nhau, qua ®ã t¹o lßng tin trong viÖc më réng trao ®æi bu«n b¸n. + KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam më réng diÖn mÆt hµng xuÊt khÈu sangI-ran. + KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nhËp khÈu tõ I-ran c¸c mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã nhu cÇu vµ I-ran cã kh¶ n¨ng cung cÊp víi chÊt l­îng tèt vµ gi¸ c¶ c¹nh tranh. + KhuyÕn khÝch viÖc më réng c¸c h×nh thøc bu«n b¸n gi÷a c¸c doanh nghiÖp hai n­íc ch¼ng h¹n nh­ ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng. 5. §èi víi I-r¾c I-r¾c lµ thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nh­ng viÖc bu«n b¸n víi n­íc nµy trong thêi gian hiÖn nay ®ang cã nh÷ng ®Æc thï riªng do ph¶i tu©n thñ rÊt chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh cña Uû ban cÊm vËn Liªn hiÖp quèc. B¹n cã thiÖn c¶m víi ta nªn s½n sµng hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. N¨m 1999 b¹n ®· mua cña ta kho¶ng 200 triÖu USD hµng ho¸, kim ng¹ch nµy th­êng ®­îc giao cho mét sè c«ng ty Nhµ n­íc chÞu tr¸ch nhiÖm ký hîp ®ång víi ViÖt Nam. Ta còng ®· thùc hiÖn t­¬ng tù, giíi thiÖu mét sè c«ng ty cã kh¶ n¨ng vµ cã uy tÝn lµm ®Çu mèi giao dÞch víi b¹n. C¬ chÕ nµy cã ­u ®iÓm lµ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh, tr¸nh c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. Tuy nhiªn, nÕu cø duy tr× c¸ch lµm nµy th× cã kh¶ n¨ng sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng x©y dùng quan hÖ b¹n hµng réng r·i ®Ó chuÈn bÞ cho thêi kú sau cÊm vËn. §Ó khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ mµ I-r¾c dµnh cho ViÖt Nam vµ n©ng dÇn søc c¹nh tranh, cÇn më dÇn sè ®Çu mèi ®­îc phÐp giao dÞch víi I-r¾c, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Ban ®iÒu hµnh quan hÖ kinh tÕ- th­¬ng m¹i víi I-r¾c cÇn xö lý linh ho¹t h¬n. Ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cã hiÖu qu¶ lµ theo dâi vµ n¾m ch¾c diÔn biÕn thÞ tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr­êng, tËn dông tèi ®a phÇn kim ng¹ch mµ I-r¾c dµnh cho ViÖt Nam th«ng qua viÖc quy ®Þnh chÕ ®é b¸o c¸o chÆt chÏ, kÞp thêi ®iÒu chuyÓn chØ tiªu bu«n b¸n nµy tõ c¸c doanh nghiÖp n¨ng lùc yÕu kh«ng lµm ®­îc sang c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng ®Ó hoµn nhiÖm vô tèt h¬n. NÕu lµm ®­îc nh­ vËy, kim ng¹ch xuÊt sang I-r¾c cã thÓ t¨ng lªn trong t­¬ng lai. Trong n¨m 2000 bu«n b¸n gi÷a ta vµ b¹n ®¹t kim ng¹ch kho¶ng 320 triÖu USD, trong ®ã ta ®· xuÊt sang b¹n h¬n 319 triÖu USD vµ nhËp khÈu ch­a ®Õn 1 triÖu USD. CÇn chuÈn bÞ mäi ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó khi cã ®iÒu kiÖn (bá cÊm vËn) ta cã thÓ tiÕn hµnh thµnh lËp Trung t©m th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i I-r¾c. §©y còng lµ mét trong nh÷ng bµn ®¹p ®Ó ta th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng kh¸c thuéc khu vùc Trung CËn §«ng nh­ ®· tr×nh bµy trªn ®©y. 6. §èi víi A-rËp Xª-ót §©y lµ mét trong nh÷ng n­íc giµu cã vµ kinh tÕ ph¸t triÓn cña khu vùc Trung §«ng. C¬ héi ®èi víi hµng ViÖt Nam nh×n chung rÊt lín, tuy nhiªn kim ng¹ch XNK gi÷a ta vµ b¹n vÉn ë møc khiªm tèn (n¨m 2000 kho¶ng 30 triÖu USD, ViÖt Nam xuÊt kho¶ng 15 triÖu USD vµ nhËp kho¶ng 15 triÖu USD, c¸n c©n th­¬ng m¹i c©n b»ng). Nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã thÓ ®­a vµo thÞ tr­êng nµy lµ thùc phÈm ®ãng hép, hµng dÖt may, thñ c«ng mü nghÖ, h¶i s¶n vµ hµng ®iÖn tö. Tr­íc ®©y, c¸c th­¬ng gia A-rËp Xª-ót ®· nhËp víi khèi l­îng nhá th¶m len cña ViÖt Nam vµ cã ý ®Þnh nhËp h¶i s¶n cña ViÖt Nam nh­ng do hµng cña ta kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm nªn kh«ng thùc hiÖn ®­îc. §©y lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta, v× vËy cÇn ph¶i xóc tiÕn ®Ó xuÊt khÈu ®­îc mÆt hµng nµy vµo thÞ tr­êng A-rËp Xª-ót. ThÞ tr­êng A-rËp Xª-ót lµ mét thÞ tr­êng rÊt míi, do vËy viÖc t×m hiÓu thÞ tr­êng vµ ®èi t¸c lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tr­íc m¾t, trong khi ch­a trùc tiÕp x©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng nµy ta cã thÓ sö dông Dubai lµ ®iÓm trung chuyÓn ®Ó ®­a hµng vµo ®©y. T¹i thÞ tr­êng A-rËp Xª-ót hµng ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh víi hµng cña Trung Quèc, Ên §é, Th¸i Lan... V× vËy c¸c doanh nghiÖp cÇn nghiªn cøu t×m hiÓu thÞ tr­êng vµ ®Çu t­ thÝch ®¸ng ®Ó thµnh c«ng trong c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶... 7. §èi víi C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt T¹i khu vùc Trung CËn §«ng, mét trong nh÷ng thÞ tr­êng träng ®iÓm sÏ lµ Dubai (C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt), ®©y còng lµ mét trong nh÷ng cöa ngâ cña khu vùc Trung CËn §«ng vµ lµ ®Þa ®iÓm trung chuyÓn hµng ho¸ ®i Xy-ri, A-rËp Xª-ót, ch©u Phi, ch©u ¢u... C¸c c«ng ty cña C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt lµm ¨n ®øng ®¾n, m«i tr­êng kinh doanh l¹i tù do, hÇu nh­ kh«ng cã thuÕ nhËp khÈu nªn c¸c c«ng ty cña ta nªn cè g¾ng th©m nhËp nhanh vµo thÞ tr­êng nµy vµ lÊy ®©y lµm bµn ®¹p tiÕn sang c¸c n­íc l©n cËn. Thêi gian võa qua mét sè c«ng ty cña ta ®· tham dù thµnh c«ng héi chî tæ chøc t¹i Dubai do cã sù phèi hîp chuÈn bÞ tèt víi c¬ quan ®¹i diÖn cña ViÖt Nam t¹i Dubai. Bé Th­¬ng m¹i cÇn cã ph­¬ng ¸n cô thÓ nh»m gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh Trung t©m Th­¬ng m¹i trong thêi gian tíi, ViÖt Nam nªn cè g¾ng n©ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, më réng sang c¸c mÆt hµng míi. HiÖn nay ViÖt Nam ®· xuÊt sang C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊp chñ yÕu lµ hµng ®iÖn tö, h¹t tiªu, giµy dÐp vµ dÖt may. 8. §èi víi C«-oÐt ViÖt Nam vµ C«-oÐt thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao ngµy 10/1/1976 vµ th¸ng 5/1995 hai n­íc ®· ký HiÖp ®Þnh hîp t¸c Kinh tÕ, Khoa häc kü thuËt vµ V¨n ho¸ vµ HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i. Sau khi HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ®­îc ký kÕt, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n­íc mçi n¨m mét t¨ng. N¨m 2000, kim ng¹ch XNK gi÷a 2 n­íc lµ 115 triÖu USD, ta chØ xuÊt ®­îc 2,5 triÖu USD vµ nhËp kho¶ng 112,5 triÖu USD. Lý do nhËp siªu lµ ViÖt Nam xuÊt khÈu chñ yÕu lµ hµng may mÆc, giµy da, gia vÞ nh­ng víi sè l­îng Ýt, nguyªn nh©n chñ yÕu lµ thÞ tr­êng c¹nh tranh khèc liÖt vÒ gi¸. Gi¸ hµng cña ViÖt Nam hiÖn nay cao h¬n hµng cña mét sè n­íc xung quanh nh­ Ên §é, Th¸i Lan, Trung Quèc, Malaysia, Indonesia... vµ mét sè n­íc thuéc khu vùc Trung §«ng cã nguån hµng xuÊt khÈu gièng ta nh­ Thæ NhÜ Kú, I-ran, Ai CËp..., thªm vµo ®ã gi¸ c­íc vËn t¶i cao lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng C«-oÐt. MÆc dï thÞ tr­êng néi ®Þa nhá nh­ng C«-oÐt phô thuéc chñ yÕu vµ l©u dµi vµo nhËp khÈu, nhÊt lµ ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, l­¬ng thùc vµ thùc phÈm cã nhu cÇu ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm mµ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh nh­ hoa qu¶, rau t­¬i, cµ phª, h¹t ®iÒu, gia vÞ... vµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp nh­ hµng may mÆc, hµng da... §Ó n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta sang C«-oÐt, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng chØ t¹o ra nguån hµng cã gi¸ c¶ c¹nh tranh mµ cÇn ®Çu t­ vµo kh©u x©m nhËp thÞ tr­êng, t×m hiÓu ®Æc tr­ng vµ tËp tôc bu«n b¸n. Muèn hµng ho¸ x©m nhËp ®­îc vµ cã chç ®øng l©u dµi t¹i C«-oÐt kh«ng thÓ theo c¸ch truyÒn thèng lµ “më L/C - trao hµng" mµ ph¶i cã ®Çu t­ ban ®Çu t×m ®èi t¸c b¶n ®Þa lµm ®¹i lý, b¶o l·nh, liªn kÕt liªn doanh... ®Ó më cöa hµng, phßng tr­ng bµy s¶n phÈm hoÆc trung t©m th­¬ng m¹i. 9. §èi víi Gioãc-®a-ni Gioãc-®a-ni lµ mét n­íc nghÌo nh­ng cã vÞ trÝ rÊt thuËn lîi lµ cöa ngâ cña Trung §«ng cho nªn th­¬ng m¹i cña Gioãc-®a-ni rÊt ph¸t triÓn. Hä th­êng nhËp hµng tõ c¸c n­íc Trung §«ng vµ t¸i xuÊt sang c¸c n­íc kh¸c hoÆc ng­îc l¹i. ë ®©y cã hai khu mËu dÞch tù do cã møc thuÕ nhËp khÈu rÊt thÊp, mét t¹i c¶ng Aquaba vµ mét t¹i thñ ®« Amman, ngoµi møc thuÕ thÊp t¹i c¸c khu nµy hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô hç trî th­¬ng m¹i rÊt ph¸t triÓn. ViÖt Nam vµ Giãoc-®a-ni ®· ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i n¨m 1996, c¸c doanh nghiÖp hai bªn ®· cã quan hÖ bu«n b¸n víi nhau, tuy nhiªn kim ng¹ch cßn ë møc kh¸ nhá bÐ. Còng gièng nh­ thÞ tr­êng mét sè n­íc kh¸c thuéc khu vùc Trung §«ng hµng ho¸ cña ta ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi hµng ho¸ cïng lo¹i ®­îc nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh¸c. VÝ dô nh­ hµng n«ng s¶n ph¶i c¹nh tranh víi hµng cña c¸c n­íc nh­ Ên §é, Pakistan... cßn hµng tiªu dïng, ®iÖn tö, may mÆc... th× l¹i ph¶i c¹nh tranh víi Trung Quèc vµ mét sè n­íc kh¸c. V× vËy ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi thÞ tr­êng nµy trong thêi gian tíi cÇn xóc tiÕn viÖc x©y dùng Trung t©m Th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i thñ ®« Amman. CÇn ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ t¹i thÞ tr­êng nµy b»ng c¸ch gi¶m gi¸ thµnh, bao b×, nh·n m¸c ph¶i hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng. Khi chµo hµng cÇn chµo ®óng gi¸, v× thÞ tr­êng nµy cã søc mua thÊp kh«ng ®ßi hái c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ ch¸t l­îng cao mµ gi¸ c¶ qu¸ ®¾t. 10. §èi víi I-xra-en ViÖt Nam vµ I-xra-en ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ th¸ng 12/1993 I-xra-en lËp §¹i sø qu¸n vµ cö ®¹i sø ®Çu tiªn t¹i n­íc ta. Hai n­íc ®ang tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó sím ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ mét lo¹t c¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ thóc ®Èy h¬n n÷a quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ I-xra-en ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Th­¬ng m¹i hai chiÒu n¨m 2000 ®¹t 25 triÖu USD. ViÖt Nam xuÊt khÈu 15 triÖu USD c¸c mÆt hµng nh­ giµy dÐp, cµ phª, g¹o, h¶i s¶n, hµng may mÆc. ViÖt Nam nhËp khÈu 10 triÖu USD c¸c thiÕt bÞ viÔn th«ng, y tÕ, quèc phßng, ho¸ chÊt, ph©n bãn. Nhanh chãng thµnh lËp ®¹i diÖn cña ViÖt Nam (Sø qu¸n, L·nh sù, v¨n phßng th­¬ng m¹i) t¹i I-xra-en. CÇn xóc tiÕn nhanh viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc th«ng qua viÖc më mét v¨n phßng th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam t¹i I-xra-en Sè kh¸ch du lÞch ng­êi I-xra-en sang th¨m ViÖt Nam t­¬ng ®èi ®«ng, n¨m 2000 cã kho¶ng 5.000-7.000 ng­êi I-xra-en sang th¨m ViÖt Nam, v× vËy cÇn më chi nh¸nh du lÞch t¹i I-xra-en ®Ó khai th¸c nguån kh¸ch du lÞch nµy. KÕt luËn XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm tù nhiªn nh­ vÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh, khÝ hËu, diÖn tÝch, c¸c ®Æc ®iÓm vÒ x· héi nh­ d©n sè, t«n gi¸o, v¨n ho¸... ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm vÒ chÝnh trÞ vµ ®Æc biÖt lµ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi gian gÇn ®©y, ®Ò tµi ®· giíi thiÖu nh÷ng nÐt tæng quan chung vÒ thÞ tr­êng Nam ¸- Trung CËn §«ng vµ mét sè n­íc chñ yÕu cña khèi thÞ tr­êng nµy. Nh×n chung ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Êt n­íc häc, tuy nhiªn nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn, x· héi, kinh tÕ, chÝnh trÞ lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó h×nh thµnh c¸c gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc chñ yÕu thuéc khu vùc T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng mµ môc tiªu cña ®Ò tµi ®· ®Ò ra. Còng víi môc ®Ých lµ h×nh thµnh c¸c c¨n cø, ®Ò tµi tiÕp tôc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc chñ yÕu thuéc thÞ tr­êng nh­ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, tÝnh chÊt vµ c¬ cÊu cña c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu, c¸c b¹n hµng chñ yÕu, mét sè chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i trong thêi gian qua vµ trong thêi gian tíi v.v... cña c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng Nam ¸- Trung CËn §«ng. Qua phÇn nµy chóng ta thÊy r»ng hiÖn nay c¸c n­íc thuéc thÞ tr­êng nµy ®ang tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa héi nhËp vµ tiÕn hµnh tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ®ã lµ mét tiÒn ®Ò thuËn lîi cho viÖc th©m nhËp vµo khu vùc thÞ tr­êng nµy ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. Mét néi dung quan träng kh¸c mµ ®Ò tµi ®· ®Ò cËp tíi lµ viÖc nªu vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi mét sè n­íc chñ yÕu cña thÞ tr­êng nµy. Nh÷ng nguyªn nh©n ®· vµ ®ang lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai bªn lµ viÖc n¾m b¾t th«ng tin, ®iÒu kiÖn thanh to¸n, vÊn ®Ò xuÊt khÈu qua trung gian, sù nç lùc cña c¸c bªn trong viÖc t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i v.v... C¨n cø vµo c¸c yÕu tè ®· nªu kÕt hîp víi kh¶ n¨ng thùc tÕ cña ViÖt Nam hiÖn nay, mét hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ ®· ®­îc h×nh thµnh. §ã lµ c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ liªn quan ®Õn ChÝnh phñ còng nh­ c¸c doanh nghiÖp, trong ®ã bao gåm c¸c gi¶i ph¸p chung nh»m ¸p dông cho viÖc th©m nhËp vµo toµn bé khèi thÞ tr­êng vµ mét sè gi¶i ph¸p chØ ¸p dông ®èi víi mét sè n­íc cô thÓ nh­ Ên §é, I-ran, I-r¾c v.v... V× T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng lµ mét khu vùc rÊt réng lín, l¹i bao hµm nhiÒu quèc gia víi c¸c ®Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn, x· héi, chÝnh trÞ vµ kinh tÕ kh¸c nhau. Khu vùc Nam ¸ (Ên ®é, pakistan, B¨ng-la-®Ðt...) nh×n chung cã ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ t­¬ng ®èi gièng nhau lµ trong c¬ cÊu cña GDP tû träng cña lÜnh vùc n«ng nghiÖp cßn cao; ng­îc l¹i ®èi víi khu vùc Trung CËn §«ng th× tû träng nµy thÊp h¬n vµ ®Æc biÖt khai th¸c, chÕ biÕn, xuÊt khÈu dÇu má lµ ngµnh kinh tÕ chñ yÕu cña c¸c n­íc nµy. XuÊt ph¸t tõ c¸c ®Æc ®iÓm ®ã kh«ng thÓ ®­a ra mét gi¶i ph¸p chung, mét ph­¬ng thøc tiÕp cËn chung cho toµn bé khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng. V× vËy cÇn ph¶i cã c¸c nghiªn cøu tiÕp tôc ®èi víi c¸c khu vùc thÞ tr­êng nhá h¬n, thËm chÝ ®èi víi tõng quèc gia riªng biÖt th× hiÖu qu¶ sÏ thiÕt thùc h¬n. B»ng sù cè g¾ng cña m×nh cïng víi sù gióp ®ì cña nhiÒu tæ chøc vµ c¸ nh©n trong vµ ngoµi Bé Th­¬ng m¹i, ®Õn nay ®Ò tµi ®· ®­îc hoµn thµnh, hy väng r»ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi sÏ gãp phÇn nhá bÐ ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c doanh nghiÖp còng nh­ mét sè ®èi t­îng kh¸c ë ViÖt Nam hiÖn nay. Phô lôc 1: Kim ng¹ch nhËp khÈu cña viÖt nam tõ c¸c n­íc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng 1996 - 2000 §¬n vÞ: 1.000 USD TT Tªn n­íc 1996 1997 1998 1999 2000 Tèc ®é t¨ng tr­ëng 1996 - 2000 (%) Nam ¸ 113.086 104.404 135.013 145.191 213.785 17,3 1 Ên §é 97.214 86.600 108.656 122.812 178.459 16,4 2 B¨ng-la-®Ðt 5.127 7.287 8.686 8.475 8.388 13,1 3 Man-®i-v¬ 26 57 17 51 14 -14,3 4 Nª-pan 124 99 115 181 117 -1,4 5 Pakistan 4.578 5.214 9.325 3.910 20.579 45,6 6 Sri Lanka 6.017 5.147 8.214 9.762 6.228 0,9 T©y ¸ 208.861 272.111 225.198 348.380 195.514 -1,6 7 A-rËp Xª-ót 12.257 15.210 17.067 17.997 14.846 4,9 8 UAE 5.874 8.471 5.790 11.393 10.277 15,0 9 Quata 6.254 8.217 10.254 11.665 12.017 17,7 10 C«-oÐt 47.104 92.671 49.222 49.482 112.545 24,3 11 Gioãc-®a-ni 1.287 987 1.178 469 2.723 20,6 12 I-r¾c 102.047 88.287 118.014 211.323 767 -70,6 13 I-ran 15.287 11.257 3.108 9.574 29.135 17,5 14 I-xra-en 17.259 15.017 12.314 17.525 10.243 -12,2 15 Li-b¨ng 25 69 1.857 1.885 18 -7,9 16 ¤-man 17 25 29 355 77 45,9 17 Thæ NhÜ Kú 1.024 29.838 2.988 9.832 2.451 24,4 18 Xy-ri 298 1.110 2.141 4.420 400 7,6 19 Y ª men 128 952 1.236 2.460 15 -41,5 Toµn khu vùc 321.947 376.515 360.211 493.571 409.299 6,2 Phô lôc 2: Kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam sang c¸c n­íc T©y nam ¸- trung cËn ®«ng 1996-2000 §¬n vÞ: 1.000 USD TT Tªn n­íc 1996 1997 1998 1999 2000 Tèc ®é t¨ng tr­ëng 1996-2000 (%) Nam ¸ 20.654 30.906 32.931 41.677 83.273 41,7 1 Ên §é 9.014 13.050 12.418 17.038 45.790 50,1 2 B¨ng-la-®Ðt 5.250 7.852 9.758 10.731 15.279 30,6 3 Man-®i-v¬ 18 22 25 51 283 99,1 4 Nª pan 58 100 125 185 2.401 153,7 5 Pakistan 1.100 2.758 3.147 3.910 9.177 70,0 6 Sri Lanka 5.214 7.124 7.458 9.762 10.343 18,7 T©y ¸ 198.987 197.620 258.255 307.376 420.767 20,6 7 A-rËp Xª-ót 8.528 11.254 12.254 14.772 14.745 14,7 8 UAE 11.258 16.214 17.568 19.943 23.826 20,6 9 Quata 25 50 78 53 146 55,5 10 C«-oÐt 526 1.125 1.257 1.691 2.418 46,4 11 Gioãc-®a-ni 217 325 584 469 4.481 113,2 12 I- r¾c 135.280 112.962 163.351 211.323 319.237 23,9 13 I-ran 19.256 23.575 34.642 25.477 13.949 -7,7 14 I-xra-en 8.257 9.204 12.141 14.696 14.891 15,9 15 Li b¨ng 5.420 9.014 1.125 1.885 1.674 -25,5 16 ¤-man 190 251 289 355 421 22,0 17 Thæ NhÜ Kú 8.028 8.540 9.081 9.832 15.610 18,1 18 Xy-ri 900 2.847 2.357 4.420 1.385 11,4 19 Y-ª-men 1.102 2.259 3.528 2.460 7.984 64,1 Toµn khu vùc 219.641 228.526 291.186 349.053 504.040 23,1 Phô lôc 3: MÆt hµng XuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc khu vùc T©y Nam ¸-Trung CËn §«ng 1995-1999 §¬n vÞ: 1.000 USD TT MÆt hµng 1995 1996 1997 1998 1999 Tèc ®é t¨ng tr­ëng1996-1999(%) 1 Cµ phª 1.742 603 620 2.734 5.015 30,3 2 Cao su 395 150 818 2.239 1.844 47,0 3 ChÌ 7.965 11.379 22.259 29.748 20.446 26,6 4 G¹o 38.215 173.453 109.077 132.194 142.307 38,9 5 Giµy dÐp c¸c lo¹i 28 104 3.830 3.285 10.240 335,4 6 Hµng dÖt may 217 666 689 1.810 2.274 79,8 7 Thñ c«ng mü nghÖ ** 50 134 579 482 488 76,7 8 H¶i s¶n - 59 561 1.977 1.317 181,5*** 9 H¹t ®iÒu (quy nh©n) - - 80 549 327 102,2*** 10 H¹t tiªu 283 - 359 1.403 7.827 366,9*** 11 Hoa qu¶ c¸c lo¹i * - - 35 25 1.220 490,4*** 12 QuÕ - - - 32 170 431,9*** 13 Than ®¸ - - - - 619 - 14 §iÖn tö vµ LK vi tÝnh - 262 106 1.654 403 15,5*** Tæng céng 48.897 186.810 139.013 178.133 194.496 41,2 Hµng kh¸c 26.668 32.831 89.513 113.053 154.557 55,2 Kim ng¹ch XK 75.565 219.641 228.526 291.186 349.053 46,6 (*) Rau qu¶: bao gåm rau qu¶ t­¬i, hép, ®«ng l¹nh, c¸c gia vÞ, ít, tái, hoa t­¬i vµ dõa qu¶. Kh«ng kÓ h¹t tiªu, h¹t ®iÒu (**) Hµng thñ c«ng mü nghÖ: bao gåm mü nghÖ, s¬n mµi, gèm sø mü nghÖ, th¶m, hµng cãi, ng«, dõa, m©y tre ®an. Kh«ng kÓ hµng thªu, ren v× ®· tÝnh vµo dÖt may. (***) TÝnh theo sè liÖu thùc tÕ Tµi liÖu tham kh¶o T×nh h×nh kinh tÕ cña Thæ NhÜ Kú trong thêi gian gÇn ®©y, nguån: Internet Sè liÖu kinh tÕ x· héi tæng hîp c¸c n­íc ch©u Phi - T©y Nam ¸ Hå s¬ Céng hoµ C«-oÐt (th¸ng 10/2000) Tµi liÖu c¬ b¶n n­íc Céng hoµ Ên §é B¸o c¸o cña th­¬ng vô vÒ quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Ên §é n¨m 1997, 1999, 2000 B¸o c¸o cña th­¬ng vô vÒ quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Ên §é n¨m 1997, 1999, 2000 B¸o c¸o cña th­¬ng vô trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¹i mét sè n­íc Nam ¸- Trung CËn §«ng ChiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001-2010 (Bé Th­¬ng m¹i)