Đề tài Quản trị tài chính công ty đa quốc gia-Hình thành, phát triển, sụp đổ của công ty ENRON VÀ WORLDCOM

064020305 9. Trn Th Kim Thanh K064020321 10. Lê ng Hoàng Th K064020336 11. Lê Th Ngc Thúy K064020344 12. Nguyn Th Thùy Trang K064020356 ENRON & WORLDCOM 3 MC LC SINH VIÊN TH C HIN.............................................................................................................. 2 I. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIN CA ENRON VÀ WORLDCOM............... 4 1.Khái quát v lch s hinh thành và phát trin ca ENRON ..................................................... 4 2. Lch s hình thành và phát trin ca tp oàn Worldcom. ..................................................... 6 II. NGUYÊN NHÂN SP  CA ENRON VÀ WORLDCOM................................................ 8 1. Enron....................................................................................................................................... 9 1.1 S s!p " ca Enron: ........................................................................................................ 9 1.2 Hu qu: .......................................................................................................................... 12 2. WorldCom: ........................................................................................................................... 12 2.1 S s!p " ca WorldCom:.............................................................................................. 12 2.2 Hu qu: .......................................................................................................................... 13 3. K#t lun:................................................................................................................................ 14 L$I K
T ....................................................................................................................................... 28 TÀI LIU THAM KH%O ............................................................................................................ 29 ENRON & WORLDCOM 4 I. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIN CA ENRON VÀ WORLDCOM 1.Khái quát v
lch s hinh thành và phát trin ca ENRON &c thành lp t' n(m 1985 trên c s) sáp nhp hai công ty Houston Natural Gas và Internorth of Omaha, , m*t công ty chuyên v hi +t thiên nhiên ) Omaha thu*c bang Nebraska (M,) và iu hành 59.200 km -ng +ng. Cái tên Enteron (ru*t) xu.t phát t' ý t)ng cho r/ng ó là b* phn không th thi#u trong quá trình tiêu hóa. Nh- nh0ng quy nh m i v t do hóa th tr-ng n(ng l&ng M, trong thp niên 90, h ã l
t xác t' m*t hãng làm (n m- nht thành tp oàn có th thay "i s cân b/ng trong l1nh v c kinh doanh n(ng l&ng. N(m 1989, Enron b2t u kinh doanh các mt hàng hi +t thiên nhiên. Trong nhiu n(m, công ty tr) thành nhà kinh doanh -ng +ng và i3n n(ng l n nh.t B2c M, và Anh Qu+c. Lut chính sách n(ng l&ng n(m 1992 bu*c các công ty nh4 phi m) ca -ng truyn ti i3n cho h3 th+ng phân ph+i ca Enron. Ngoài ra, Enron ki#m r.t nhiu tin t' vi3c mua bán trên th tr-ng n(ng l&ng. Trên th c t#, h ch5 là nh0ng nhà buôn s2p x#p h&p 6ng gi0a ng-i mua và bán r6i l.y tin hoa h6ng. Trong tay Enron, th tr-ng n(ng l&ng ngang hàng v i m*t s u c tài chính. Hãng này ã xây d ng nh0ng nhà máy tr giá hàng tri3u USD kh2p th# gi i nhng ch5 s) h0u chúng khi giá n(ng l&ng lên ngôi, khi gp khó kh(n thì bán ngay lp t7c. Nh- hot *ng tài chính thun l&i, Vào n(m 1997, công ty b2t u m) r*ng phm vi hot *ng b/ng vi3c sang kinh doanh các sn ph8m than á, gi.y và b*t gi.y, nh a, kim loi và vin thông. Enron th-ng &c xem nh là trung tâm ca các cu*c cách mng liên quan #n vin thông, Internet, s bãi b4 kim soát v n(ng l&ng, v.v. Thành công áng k nh.t ca Enron là trong khong th-i gian t' n(m 1997 #n n(m 2000. Trong khong th-i gian này, giá c" phi#u ca Enron t(ng t' d i 20 USD lên trên 80 USD. Cách ây ENRON & WORLDCOM 5 m*t n(m, giá tr th tr-ng ca Enron t 70 t5 USD. L&i nhun ca công ty c9ng t(ng r.t nhanh, t' 20 t5 USD trong n(m 1997 lên thành 101 t5 USD trong n(m 2000. Tuy nhiên, trên con -ng phát trin và m) r*ng l1nh v c hot *ng, vi3c kinh doanh ca Enron ngày càng mang thêm nhiu ri ro. Trong vi3c kinh doanh vn chuyn qua h3 th+ng -ng +ng, c l&ng và giá u "n nh. Nhng trong l1nh v c buôn bán khí +t và x(ng du, giá c dao *ng r.t mnh 6ng th-i s+ l&ng c9ng dao *ng do s7c ép cnh tranh. T' n(m 1985 #n cu+i n(m 2001, giá c" phi#u ca công ty liên t!c t(ng lên. Cao im là vào tháng 10/2001, giá c" phi#u ca công ty ã t(ng hn g.p ôi trong vòng ch5 m*t n(m. Khng hong b2t u hi3n ra t' cu+i n(m 2001. Ngày 26/10/2001, công ty ln u tiên th'a nhn ã l: hàng tr(m tri3u USD trong m*t quý. Ngay trong tháng 12 n(m ó, công ty tuyên b+ phá sn, khi#n cho hàng nghìn ng-i b m.t vi3c làm và "xóa x"" tài khon hu trí tr giá hàng t; USD ca các nhân viên. V i lch s ng2n ngi, Enron nhanh chóng tr) thành m*t công ty a qu+c gia hùng mnh trong l1nh v c n(ng l&ng. Enron ã tr) thành công ty l n th7 by ca Hoa k và có lúc là công ty n(ng l&ng hàng u th# gi i. Công ty có hot *ng ) hn 40 qu+c gia trên th# gi i, bao g6m c Vi3t Nam. Enron có 7.500 nhân viên làm vi3c ti tòa nhà 50 tng ) trung tâm Houston. Mc dù vy tp oàn kh"ng l6 này v n ri vào tình trng b phat sn. Nói v nguyên nhân gây nên s s!p " ca công ty a qu+c gia này ng-i ta nh2c nhiu #n nh0ng sai lm trong qun lý tài chính.Trong quá trình phát trin, các iu ki3n tài chính ca Enron d-ng nh không ch7ng minh cho s t(ng tr)ng v&t bc ca công ty này. L&i nhun ca công ty ã t(ng hn n(m ln trong ch5 trong vòng b+n n(m, t' 1997 #n 2000, phn l n là do Enron vào th-i im này ang phát trin nh là m*t công ty kinh doanh. Tuy nhiên, vào quý III n(m ngoái, công ty l: 638 tri3u USD, ch y#u là do các chi phí k# toán. u tháng 11, giá c" phi#u ca Enron gim xu+ng d i 10 USD, sau khi có nh0ng thông tin cho th.y công ty ang tìm ki#m ngu6n tài chính  cng c+ lòng tin ca các nhà u t và ti#p t!c gim mnh cho #n u tháng 12 này. ENRON & WORLDCOM 6 Chính s bí him v tài chính ca Enron là c*i ngu6n cho s s!p " ca công ty này. Ngoài nh0ng gian ln liên quan #n k# toán và s sa thi liên ti#p các lãnh o cao c.p ca công ty, vi3c dành hàng tr(m tri3u USD cho các quan ch7c và nhân viên mua c" phi#u hay ch7ng khoán v i giá c bi3t là m*t nguyên nhân không kém phn quan trng. Nh0ng d án này m2c n& hàng t5 USD nhng không th.y a ra trong báo cáo tài chính ca công ty này. Trong báo cáo tài chính cu+i cùng ca mình, Enron m2c n& m*t khon tin là 10,5 t5 USD . 2. Lch s hình thành và phát trin ca tp oàn Worldcom.  nh nh ca Enron 1985 2001 10/2001 12/2001 2004 1/2006 5/2006 Enron c nh lp Enron l638 tri u trong ba y ban chng n bt u iu tra Enron v n, xin phá sn Cu m c i  nh Andrew Fastow n m!i n"m # Bt u $%&'t x(Enron Hai ông Skilling $Lay b k)t t
i gian ln $mc n *+c tuyên $o ng 10/2006 ENRON & WORLDCOM 7 Tp oàn vin thông WorldCom t'ng là m*t trong nh0ng tp oàn vin thông l n nh.t n c M, 7ng u là c u T"ng Giám +c Bernard Ebbers, giám +c tài chính là ông Scott Sullivan, giám +c ph! trách kim toán là ông Buford Yates Jr Các c*t m+c trong lch s hình thành ca tp oàn này có th tóm t2t s l&c nh sau. 1983: Hai thng nhân Murray Waldron và William Rector phác tho m*t k# hoch nh/m thành lp m*t công ty i3n thoi -ng dài có tên LDDS (Long-Distance Discount Service). 1985: Nhà u t Bernard Ebbers tr) thành T"ng giám +c iu hành LDDS. 1989: LDDS n"i danh nh- v! mua Advantage Companies Inc. 1992: LDDS sáp nhp trong m*t th4a thun trao "i c" phi#u v i công ty dch v! i3n thoi -ng dài giá r< Advanced Telecommunications Corp. 1993: LDDS mua các công ty i3n thoi -ng dài Resurgens Communications Group Inc và Metromedia Communications Corp. trong m*t th4a thun trao "i c" phi#u và tin mt gi0a 3 bên, to ra mng i3n thoi -ng dài l n th7 4 ) M,. 1994: LDDS mua mng vin thông n*i a và qu+c t# IDB Communications Group Inc. theo m*t th4a thun trao "i c" phi#u. 1995: LDDS mua công ty truyn d0 li3u và thoi Williams Telecommunications Group Inc. (WilTel) v i giá 2,5 t; USD b/ng tin mt và "i tên thành WorldCom Inc. 1996: WorldCom sáp nhp v i MFS Communications Company Inc. (MFS), s) h0u các c s) truy cp mng a phng qua các mng cáp quang k, thut s+ ) trong và xung quanh các thành ph+ l n ca M, và châu Âu, c9ng nh UUNet Technologies Inc., m*t hãng cung c.p dch v! truy cp Internet cho các doanh nghi3p. 1998: WorldCom hoàn t.t 3 v! h&p nh.t: v i MCI Communications Corp. (40 t; USD) -v! l n nh.t trong lch s vào th-i im ó, Brooks Fiber Properties Inc. (1,2 t; USD) và CompuServe Corp (1,3 t; USD). 1999: WorldCom và Sprint Corp. 6ng ý sáp nhp. ENRON & WORLDCOM 8 22/7/2002 Worldcom n*p n xin phá sn. ây là v! phá sn l n th7 hai trong lch s n c M,. Tr c khi phá sn, t"ng tài sn ca WorldCom là 104 t; USD, nhng ang gánh chu khon n& kh"ng l6 30 t; USD. Khong 17.000 nhân viên b sa thi sau v! phá sn này. . Sau khi chính th7c tuyên b+ phá sn, Worldcom ã "i tên thành MCI. Nh0ng gian ln tài chính ca Worldcom &c a ra ánh sáng cha y m*t n(m sau vi3c Enron phá sn do nh0ng scandal tài chính hàng ch!c t; USD. V! vi3c ca Worldcom và Enron &c ánh giá là hai v! phá sn l n nh.t trong lch s n c M,. Tìm hiu v nguyên nhân d n #n s sup " ca tp oàn Worldcom chúng ta th.y có nhiu im tng 6ng v i nguyên nhân phá sn ca tp oàn n(ng l&ng Enron. Trong khi nh0ng gian ln ti Enron liên quan t i các th thut k# toán tinh vi thì ti Worlcom các gian ln din ra r.t n gin. Worldcom khi ó ã t(ng gi mo các ch5 s+ k# toán hi3n hành và b4 i các s+ li3u v v+n theo th-i gian mà nh= ra phi công b+ công khai. V bn ch.t, Worlcom ã chuyn dch m*t lot các con s+ t' c*t này sang c*t khác trong báo cáo tài chính.  hiu rõ hn v nh0ng nguyên nhân này chung ta hãy cùng i sâu vào phân tích ) phn d i ây. II. NGUYÊN NHÂN SP  CA ENRON VÀ WORLDCOM M*t c ch# qun tr công ty t+t s= là l-i chào m-i h0u hi3u nh.t +i v i nhà u t khi quy#t nh u t vào doanh nghi3p. C ch# qun tr công ty (Corporate Governance)  cp ch y#u #n m+i quan h3 gi0a “b* ba” H*i 6ng qun tr (HQT), Ban Giám +c (BG) và các c" ông. Làm sao  m+i quan h3 này luôn bn v0ng là câu h4i mà hu h#t doanh nghi3p ang mu+n xã h*i hoá công ty ) m*t tm cao m i t ra. M*t HQT nhi3t tâm, m*t BG có tài hay m*t Ban kim soát và Kim toán trung th c? S s!p " ca các tp oàn n c ngoài nh WorldCom, Enron và s c+ tài chính ca các doanh nghi3p trong n c trong nh0ng n(m gn ây là minh ch7ng cho s y#u ENRON & WORLDCOM 9 kém ca BG. Vi3c BG c.p cao gây áp l c l n lên các nhà qun lý c.p trung và kim toán viên ã góp phn kéo Enron, WorldCom xu+ng v c th>m. 1. Enron 1.1 S sp  c a Enron: Giá c" phi#u ca Enron lên #n 5nh cao 90 USD vào tháng 8/2000. M*t n(m sau ó, vào tháng 10/2001 công ty thông báo l: 638 tri3u USD trong quý 3/2001 và giá tr v+n c" ông gim 1,2 t5 USD. B7c màn b2t u &c hé m). Tháng 11/2001 giá c" phi#u ca công ty t!t xu+ng d i 1 USD. Tháng 12/2001 công ty tuyên b+ tình trng có th phá sn và cho ngh5 vi3c hàng ngàn nhân viên. S s!p " ca Enron &c gii thích b)i các nguyên nhân ch y#u sau: • S lm d!ng các SPE (Special Purpose Entity- công ty con). Tuy s+ l&ng các SPE ã t(ng lên trong nhiu n(m qua, các chuyên gia cho là m*t công ty có #n b+n hay n(m +i tác nh vy ã là quá nhiu. Vào th-i im s!p ", Enron có #n 900 SPE, hu h#t t ) các n c u ãi thu# hay d dãi v lut k# toán. C h3 th+ng che gi.u l: lãi và ri ro, phóng i l&i nhun và tài sn. Enron s d!ng nh0ng SPE này  thao túng các báo cáo tài chính, che gi.u các nhà u t nh0ng thông tin l= ra phi công b+; khai thác các khác bi3t v lut k# toán tài chính c9ng nh lut k# toán thu#, b)i l= m*t công ty có th m) ra m*t hay nhiu công ty con “d i bóng” ca mình. Công ty con d a uy công ty m  &c vay v+n,  th2ng thu,  xây d ng thng hi3u. Công ty m s d!ng công ty con  huy *ng v+n,  h7ng chu nh0ng h&p 6ng y ri ro,  gi.u b t nh0ng trách nhi3m n& ca mình, làm cho báo cáo tài chính “p =” hn... Ngay c nh0ng h&p 6ng mua i bán li gi0a m và con c9ng to ra doanh thu và l&i nhun  báo cáo. N& ca công ty con: Dù cho ch5 có r.t ít v+n ch s) h0u, các SPE có th vay ngân hàng do hai lý do. Th7 nh.t, các ch n& tin t)ng là Enron ã ký h&p 6ng s d!ng tài sn ca SPE nên hot *ng ca SPE &c bo m. Th7 hai, h tin là Enron ã bo lãnh ri ro cho các khon vay ca SPE. ENRON & WORLDCOM 10 N& ca Enron: Bn thân Enron c9ng i vay  phát trin m) r*ng, nhng m*t công ty không th vay quá nhiu do các iu khon hn ch# ca ch n&. Enron ã sáng to ra m*t xo thut h&p pháp trong ó Enron, SPE, và công ty JP-Morgan ã dùng các h&p 6ng hoán chuyn làm cho n& dài hn &c th hi3n trên bng cân +i nh “trách nhi3m ch7ng khoán”. Th"i ph6ng doanh thu và l&i nhun: Enron bán tài sn cho các SPE v i giá ã &c th"i ph6ng lên  to ra l&i nhun gi to. Công ty c9ng mua qua bán li v i SPE  t(ng doanh s+ và gim b t m7c * dao *ng ca l&i nhun. Che gi.u thua l:: Tuy #n quý 3/2001 công ty m i báo cáo l:, nhng th c ch.t l: ã phát sinh t' các n(m tr c. c bi3t là vào cu*c khng hong nhiên li3u n(m 2000, khi giá nhiên li3u th# gi i lên cao nhng Enron v n phi bán ra v i giá c+ nh theo các h&p 6ng ã ký tr c. Công ty ã dùng các th thut h&p 6ng  chuyn nh0ng khon l: này sang các SPE. Tuy nhiên khi các SPE thua l: thì tr giá c" phn ca Enron trong SPE gim xu+ng d i m7c t+i thiu 3% theo yêu cu. Vi3c Enron phi h&p nh.t tình hình tài chính ca SPE vào báo cáo tài chính ca công ty m gây ra hai tác *ng: n& ca công ty m t(ng lên và l&i nhun ca công ty m gim xu+ng. Phn 7ng dây chuyn: Enron c9ng cho các SPE “vay” các c" phi#u ca mình, khi giá c" phi#u ca Enron gim xu+ng, tài sn ca các SPE ti#p t!c gim xu+ng và ti#p t!c vi phm quy nh v 3% #n m7c phi h&p nh.t vào báo cáo ca Enron. • S c.u k#t không minh bch ca Enron v i các “th# l c ngm” Toàn b* hot *ng ca Enron u &c d a trên s thi#t k# và vn hành ca iu mà nhiu nhà phân tích t tên là “nh0ng liên minh ma quái”. M*t mng l i ch/ng cht quan h3 gi0a Enron, Nhà Tr2ng, Công ty kim toán Arthur Andersen (m*t trong “ng9 i gia” kim toán ca M,), các công ty phân tích ch7ng khoán, ngân hàng u t và Công ty lut ti ph+ Wall ã giúp cho Enron th"i ph6ng &c uy tín ca mình. ó là s liên minh m- ám gi0a quyn l c tài chính và quyn l c chính tr, Nhà Tr2ng th'a nhn nh0ng liên h3 cht ch= gi0a T"ng giám +c iu hành Kenneth Lay v i nhiu thành viên n*i các ca T"ng th+ng Bush. Rõ ràng Nhà Tr2ng bi#t tr c vi3c Enron ENRON & WORLDCOM 11 s2p r t xu+ng b- v c th>m nhng li c+ tình ph t l-, không làm gì  bo v3 nhân viên và c" ông ca công ty. Ngân hàng CIBC (Canadian Imperial Bank of Commerce) là m*t trong nh0ng th# l c ngm nh vy. M i ây, tp oàn ngân hàng này ã ch.p nhn b4 ra 80 tri3u USD  dàn x#p các khon chi phí ca hãng liên quan #n vi3c s!p " ca Enron, và giúp Enron l'a d+i các nhà u t thông qua m*t dãy các giao dch trong báo cáo tài chính v i c.u trúc ph7c tp trong m*t vài n(m tr c khi Enron phá sn. • Nh0ng gian ln k# toán c c kì nghiêm trng. ây là nguyên nhân ch y#u d n #n s s!p " ca Enron, quan h3 gi0a Enron và Công ty kim toán/t v.n Arthur Andersen c9ng ã bi#n m*t công ty thua l: tr) thành m*t công ty ang (n nên làm ra. Arthur Andersen ã nh2m m2t làm ng tr c nhiu th thut tài chính ca Enron, có th d dàng b phát hi3n n#u Arthur Andersen không vì nh0ng h&p 6ng t v.n u t béo b) có tính ch.t mua chu*c ca Enron mà b m.t i tính ch.t *c lp ca m*t công ty kim toán có ti#ng. R6i các công ty phân tích ch7ng khoán và ngân hàng u t ) ph+ Wall cho #n tn lúc tan cu*c v n khuyên các nhà u t mua c" phi#u ca Enron. K#t qu là Enron ã to &c m*t danh ti#ng nh c6n trong khi v th c ch.t ang thua l: nng. Thêm vào ó, lãnh o Enron ã không chu 7ng ) l1nh v c sn xu.t và buôn bán n(ng l&ng mà li nhy sang nh0ng l1nh v c dch v! tài chính trong ngành n(ng l&ng. ây là l1nh v c kinh doanh y mo him và cn r.t nhiu v+n.  che gi.u vi3c công ty ã vay quá kh n(ng chi tr, lãnh o Enron ã l&i d!ng k= h) lut pháp  lp ra các công ty con ma không khai báo tài chính (off-balance-sheet partnerships). B/ng cách này, Enron v'a không phi công khai các khon vay lãi v'a che gi.u &c nh0ng khon l: v+n khi các công ty con làm (n thua l:. K#t qu là “Enron m” ã th"i ph6ng l&i nhun ca mình và giá c" phi#u ca công ty c9ng theo ó t(ng lên vun vút. Nhng khi vi3c gian ln tài chính không th kéo dài &c n0a, Enron ành phi thông báo chính th7c r/ng t' n(m 1997 Enron không nh0ng không sinh l&i mà còn thua l: trên 500 tri3u USD. Khi thông tin này lt ra ngoài, th-i kh2c “báo t” ca Enron ã t i. ENRON & WORLDCOM 12 Bên cnh ó, gi i chuyên gia cho r/ng, sai lm ca công ty này chính là ph! thu*c quá nhiu vào các giao dch tài chính. Vào tháng 8/2001, Giám +c iu hành Jeffrey Skilling t' ch7c vì lý do cá nhân. Enron công b+ l: 618 tri3u USD trong quý III nhng th c t# lên t i 1,2 t; USD. Khi công ty khó kh(n, h thuy#t ph!c nhân công nhn lng và th)ng b/ng c" phi#u. Làm cách ó, giá tr ca Enron ã b gim sút nghiêm trng. Khi y ban Ch7ng khoán M, iu tra, Giám +c tài chính Fastow phi ra i, c" phi#u ca Enron t!t giá thm hi, lòng tin ca khách hàng ã m.t khi#n h không u t n0a và công ty khánh ki3t. 1.2 H u qu: - Các ch n& s= ch5 thu h6i &c 1/5 s+ tin 74 t5 USD ca h. - 17.000 nhân viên ca Enron m.t tin hu trí ca h. Tuy Enron tuyên b+ dành riêng 200 tri3u USD  chuyn trách nhi3m lng hu sang các công ty bo him, chính ph cho bi#t s+ tin này ch2c ch2n không . - Các c" ông m.t toàn b* giá tr c" phi#u. - Tài sn ca Enron &c em bán .u giá  tr n&, ch5 thu &c khong 11 t5. Ví d! nh ngày 25/6/2004 h3 th+ng -ng +ng khí +t ) Hoa K ca Enron &c bán v i giá 2,35 t5 USD. M*t nhà máy i3n ca Enron ) bang Oregon c9ng &c tr giá 2,35 t5 USD. 2. WorldCom: 2.1 S sp  c a WorldCom: • Th7 nh.t: gian ln và cung c.p các s+ li3u không chính xác ti các báo cáo tài chính ây là nguyên nhân ch y#u d n #n s s!p " ca WorldCom, nó liên quan #n khon tin 11 t; USD trong v! phá sn ca m*t trong nh0ng tp oàn vin thông l n nh.t n c M,. WorldCom khi ó ã t(ng gi mo các ch5 s+ k# toán hi3n hành và b4 i các s+ li3u v v+n theo th-i gian mà l= ra phi công b+ công khai. V bn ch.t, WorldCom ã chuyn dch m*t lot các con s+ t' c*t này sang c*t khác trong báo cáo tài chính. ENRON & WORLDCOM 13 • Th7 hai: vi3c mua bán n*i gián c" phi#u b phanh phui. Tp oàn gp r2c r+i khi ch tch Bernie Ebbers - m*t sáng lp viên WorldCom vay hàng tr(m tri3u ôla tin công  mua c" phi#u ca hãng lúc nó t(ng giá. C" phi#u ca WorldCom t(ng mnh, mang li cho Ebbers càng nhiu tin hn  liên ti#p mua các công ty nh/m th+ng tr toàn cu vì ông ta cho r/ng: quy mô càng l n thì càng t+t. Vi3c sáp nhp nh vy ã to cho công ty c h*i thun l&i  gi mo l&i nhun. Ebbers liên t!c ki#m tìm h&p 6ng m i vì nó làm cho bng quy#t toán tài chính r+i r2m  che gi.u các chi phí th c. Chi phí và s+ tin u t vào khong 1,06 t; USD n(m 2001 và 797 tri3u USD t' u n(m t i nay làm cho ngu6n tin ca công ty có v< d6i dào, ch7 trên th c t# h gp r.t nhiu khó kh(n. ây là m*t b c i sai lm b)i vì nhiu công ty m i gia nhp th tr-ng khi#n giá gim, quá nhiu mng nhng li ít khách 8y giá dch v! xu+ng d i m7c cn thi#t  trang tri chi phí. C" phi#u ca WorldCom s!t gim mnh còn khon n& ca công ty lên t i khong 30 t; USD. Con -ng phát trin b/ng cách sáp nhp ca h ã b chn li. • Th7 ba: do tình trng kim toán l4ng l<o, và r.t nhiu ban kim soát không h th c hi3n nh0ng báo cáo v tình hình công ty v i trách nhi3m cao nh.t. • Th7 t: công ty ch5 quan tâm t i nhà u t b/ng cách làm lý t)ng hóa bng báo cáo tài chính ca mình ch7 không quan tâm #n các c" ông, +i tác… • Th7 n(m: mâu thu n v quyn l&i gi0a các nhà phân tích ch7ng khoán v i các công ty mà h ph! trách. Giá tr c" phi#u ca WorldCom ã có lúc t(ng lên 63.5$/ c" phi#u vào ngày 18/6/1999. Tuy nhiên, vào tháng 3 n(m 2002, c quan iu tra ca M, ã iu tra v nh0ng gian ln ti WorldCom và ã phát hi3n nh0ng gian ln ti ây lên t i 3,8 t; USD và giá tr c" phi#u ca WorldCom ngay lp t7c gim xu+ng m7c 6.74$/ c" phi#u và ti#p t!c gim cho #n ngày 25/6/2002 thì Tp oàn ã tuyên b+ phá sn. 2.2 H u qu: Theo  c tính thì WorldCom b phá sn ã khi#n các c" ông ca hãng chu thi3t hi khong 180 t; USD và trên 20000 nhân viên b m.t vi3c làm. ENRON & WORLDCOM 14 S phá sn ca tp oàn WorldCom và nh h)ng ca nó t i ch5 s+ ch7ng khoán trên TTCK NewYork vào ngày 19 tháng 07 n(m 2002 + Ch5 s+ Dow Jones trên TTCK New York gim 390,23 im và t m7c 8019,26 im ã kéo theo s s!t gim ca 30 c" phi#u xu+ng 1360 im trong su+t 2 tun và a ch5 s+ ch7ng khoán v m7c th.p nh.t k t' tháng 10 n(m 1998. + Ch5 s+ ch7ng khoán Nasdaq gim 37.8 và t m7c là 1319.15 v i m7c gim tng ng là 4.5% kéo dài trong 1 tun, nh vy trong th-i gian m*t n(m, ch5 s+ Nasdaq ã gim 35% giá tr. + Ch5 s+ Standard&Poor’s 500 gim 33.81 và t m7c 847.75 và tng ng v i vi3c gim 27% giá tr trong n(m 2002. 3. K t lun: Tóm li, có th nói nguyên nhân s s!p " ca Enron và WorldCom u xu.t phát ch y#u t' BG. Th7 nh.t, do nh0ng m!c tiêu t ra cho BG là quá cao trong khi n(ng l c BG có hn. Th7 hai, BG phi chu m*t áp l c r.t l n trong vi3c báo cáo có lãi và gia t(ng lãi trong khi công ty gp b.t l&i trong kinh doanh. Th7 ba, vi3c xác nh tài sn, công n&, doanh thu và cho phí th-ng d a trên  c tính ch quan ca BG (ch>ng hn ánh giá giá tr ca các công c! tài chính). Th7 t, BG không tuân th chính sách qun tr công ty ã  ra. Có th nói r/ng, báo cáo tài chính ca m:i công ty s= ch7ng minh r/ng công ty ang hot *ng bình th-ng và cung c.p nh0ng thông tin cn thi#t cho các c quan qun lý, các nhà u t hi3n ti và tng lai, các ch n&,… v tình hình tài chính ca công ty. Vì vy, tính trung th c trong báo cáo tài chính có ý ngh1a c bi3t quan trng. C ch# qun tr công ty (Corporate Governance)  cp ch y#u #n m+i quan h3 gi0a “b* ba” H*i 6ng qun tr (HQT), Ban Giám +c (BG) và các c" ông. Làm sao  m+i quan h3 này luôn bn v0ng là câu h4i mà hu h#t doanh nghi3p ang mu+n xã h*i hoá công ty ) m*t tm cao m i t ra. M*t HQT nhi3t tâm, m*t BG có tài hay m*t Ban kim soát và Kim toán trung th c? Ban Giám +c và H*i 6ng qun tr: ENRON & WORLDCOM 15 Ch# * lng th)ng và cách th7c ánh giá hot *ng ca HQT có nh h)ng r.t l n #n hành *ng và *ng l c làm vi3c ca BG, t' ó nh h)ng tr c ti#p #n hi3u qu hot *ng ca doanh nghi3p. Vy, HQT, t7c ch doanh nghi3p, s= ánh giá hi3u qu hot *ng ca BG ) nh0ng khía cnh nào  a ra m7c lng th)ng h&p lý? Hn 80% ch doanh nghi3p ca các công ty c" phn t nhân có quy mô l n &c kho sát cho bi#t, h hoàn toàn d a trên nh0ng ch5 tiêu n thun v tài chính nh l&i nhun, ch5 có EPS (earning per share), t+c * t(ng tr)ng ca doanh nghi3p mà BG t &c. Nhng, trên th c t#, n#u ch5 d a vào nh0ng ch5 tiêu này e r/ng chính HQT s= b BG qua mt. iu này 6ng ngh1a v i vi3c ti#p tay cho BG chy theo nh0ng ch5 tiêu tài chính ng2n hn, thm chí gian ln trong k# toán nh/m t(ng t+i a giá tr tin th)ng nh ghi s" các bút toán iu ch5nh nh/m t(ng thu nhp, xoá s" n&, phân tích các chi phí thành tài sn, trì hoãn vi3c ghi nhn chi phí… Kinh nghi3m qun tr ca các doanh nghi3p l n trên th# gi i ã ch5 ra r/ng,  ánh giá hi3u qu hot *ng ca BG phi s d!ng phng th7c SPM (Strategic Performance Measurement), ngh1a là d a trên c n(m tiêu chí ch o v: m7c * t(ng tr)ng, m7c * tho mãn ca khách hàng, ch.t l&ng dch v!/sn ph8m, hi3u qu v môi tr-ng và qun lý nhân s . Ngoài ra, m*t phn không th b4 qua +i v i ch doanh nghi3p là phi kim soát “-ng i n c b c” ca BG. Theo lý thuy#t, ch doanh nghi3p hoc c" *ng &c xem là ng-i u; nhi3m và BG là ng-i &c u; nhi3m. Gi0a ng-i u; nhi3m và ng-i &c u; nhi3m có m*t khong cách nh.t nh trong vi3c theo dõi, giám sát nên ri ro luôn tim 8n t' c hai phía. V i ng-i u; nhi3m, ri ro có th là không thu h6i &c v+n và lãi u t. V i ng-i &c u; nhi3m, có th l&i d!ng quyn l c cho m!c ích riêng và không hot *ng vì m!c ích ca công ty. Li3u HQT có b BG “qua mt”? Trên th# gi i, không ít tr-ng h&p BG ã lm d!ng vi3c mua s2m, u t thi#t b t+n kém nhng hot *ng không h#t công su.t; m) r*ng quy mô v&t ng?ng t+i ENRON & WORLDCOM 16 u nh/m gia t(ng quyn l c, l&i ích riêng cho chính mình (c9ng là  có nhiu iu ki3n t(ng lng và th)ng). Theo báo cáo ca U; ban Các T" ch7c Tài tr& ca H*i 6ng Treadway COSO (M,), trong 300 tr-ng h&p báo cáo gian ln có #n 50% tr-ng h&p t(ng kh+ng tài sn b/ng cách gim các khon d phòng, t(ng giá tr tài sn h0u hình, ghi nhn tài sn không hi3n h0u hoc v+n hoá tài sn không úng quy nh và có #n 83% tr-ng h&p gian ln có s c.u k#t ca giám +c iu hành và giám +c tài chính. Nguyên nhân s s!p " ca WorldCom và r.t nhiu công ty khác u xu.t phát ch y#u t' BG. Th7 nh.t, do nh0ng m!c tiêu t ra cho BG là quá cao trong khi n(ng l c BG có hn. Th7 hai, BG phi chu m*t áp l c r.t l n trong vi3c báo cáo có lãi và gia t(ng lãi trong khi công ty gp b.t l&i trong kinh doanh. Th7 ba, vi3c xác nh tài sn, công n&, doanh thu và chi phí th-ng d a trên  c tính ch quan ca BG (ch>ng hn ánh giá giá tr ca các công c! tài chính). Th7 t, BG không tuân th chính sách qun tr công ty ã  ra. Nh vy, giám sát BG thông qua m*t Ban Kim soát th-ng tr c là iu mà HQT cn cân nh2c n#u mu+n ng-i &c u; nhi3m làm t+t công vi3c ca mình và to lòng tin cho nhà u t, bo m cho tng lai ca c" phi#u doanh nghi3p trên th tr-ng. Kim soát và Kim toán n i b : Ban Kim soát và kim toán n*i b* có th &c xem là cu n+i rút ng2n khong cách gi0a HQT và BG. Xây d ng b* phn Kim soát n*i b* và Kim toán n*i b* là vi3c nên làm ngay vì t(ng c-ng 2 b* phn này s= góp phn t(ng giá tr cho c" ông. V Kim soát n*i b*, doanh nghi3p phi nhanh chóng xây d ng m*t Ban Kim soát v i tiêu chí: phi *c lp v i BG (không bao g6m thành viên trong BG nhng có th bao g6m các thành viên HQT *c lp nh/m m bo tính khách quan) và chu trách nhi3m trong vi3c chn l a và giám sát t" ch7c kim toán *c lp c9ng nh BG. ENRON & WORLDCOM 17 M*t s+ doanh nghi3p Vi3t Nam hi3n nay còn có cách th7c xây d ng b* phn kim soát n*i b* riêng. ó không ch5 là m*t Ban Kim soát ph!c v! cho HQT, mà còn nhiu Ban Kim soát khác ph!c v! cho BG  kim soát các phòng ban. Theo các chuyên gia kim toán, hot *ng kim soát chuyên nghi3p phi m bo: có các chính sách/quy trình  m bo r/ng các yêu cu ca c.p lãnh o ang &c th c hi3n; các hot *ng kim soát phi bao g6m phê duy3t, u; quyn, xác minh, khuy#n ngh, rà soát k#t qu hot *ng, bo m tài sn và phân tách trách nhi3m; các hot *ng phi &c th c hi3n ) t.t c các c.p qun lý và trong mi ch7c n(ng; các hot *ng nên &c cp nht th-ng xuyên b/ng v(n bn  làm b/ng ch7ng. Bên cnh Kim soát n*i b* thì Kim toán n*i b* c9ng là y#u t+ không th thi#u. Vai trò ca HQT là  ra chi#n l&c, k# hoch và giám sát hot *ng ca doanh nghi3p, bo v3 l&i ích ca các bên h0u quan. Vì vy, HQT cn có các h3 th+ng phù h&p, hi3u qu và qun lý &c ri ro có th xy ra. Kim toán n*i b* v i vai trò ánh giá, th8m nh các kim soát n*i b*; th c hi3n kim toán, t v.n s= giúp HQT cng c+ vai trò ca mình và n2m b2t kp th-i nh0ng ri ro có th xy ra.  m bo tính khách quan và o 7c, kim toán viên n*i b* bu*c phi *c lp v i hot *ng ca t" ch7c. Bên cnh ó, Ban Kim toán n*i b* không ch5 báo cáo v mt ch7c n(ng tr c ti#p lên U; ban Kim toán, HQT hoc các thành phn qun tr thích h&p khác mà còn phi báo cáo v mt hành chính cho giám +c iu hành. Bài hc cho các công ty Vit Nam: Mô hình qun tr doanh nghi3p ph" bi#n trong nhiu doanh nghi3p Vi3t Nam, là ch tch HQT c9ng là t"ng giám +c. Nh vy, không có khong cách gi0a ng-i u; nhi3m và ng-i &c u; nhi3m, do vy cn có c ch# giám sát cht ch=  minh bch hoa hot *ng tài chinh ca công ty nh: Th-ng xuyên theo dõi các báo cáo hàng tháng, hàng quý. BG thì phi theo dõi báo cáo ca các phòng ban hành tun theo “phng pháp an chéo”. Ch>ng hn, ENRON & WORLDCOM 18 n#u cn xem doanh s+ trong k, BG s= có s+ li3u t' Phòng Kinh doanh Xu.t Kh8u, Phòng Kinh doanh N*i a, Phòng K# hoch ch7 không ch5 riêng phòng K# toán, sau ó th c hi3n phng pháp phân tích và t"ng h&p logic. Cn qun tr s+ li3u t' nhiu ngu6n khác nhau. N#u s+ li3u không kh p, có th phát hi3n ra phòng ban nào có s+ li3u sai. N#u các s+ li3u u gi+ng nhau, 'ng v*i yên tâm, vì bi#t âu phòng này “m&n” s+ li3u ca phòng kia  báo cáo? Và n#u tình trng này kéo dài, bn s= luôn b ru ng và t.t y#u s= d n #n tình trng “l-i gi l: tht”. Vi3c qun tr thông qua báo cáo m:i tun ã giúp BG ch.n ch5nh kp th-i nh0ng sai sót và kim soát, hn ch# tình trng tích lu, s+ li3u sai l3ch quá lâu. Song, iu then ch+t là công ty ã xây d ng &c m*t n n#p v(n hoá doanh nghi3p. HQT và BG luôn phi là ng-i “chu nghe, bi#t nghe và bi#t th8m v.n”. T' ó, m i hiu rõ nh0ng v.n  t)ng ch'ng nh4 nht nhng li có nh h)ng l n. N#u nh HQT có công c! là Ban Kim soát (g6m 3 thành viên *c lp v i BG)  kim soát hot *ng ca BG, thì BG li có công c! là Ban Kim tra (g6m 3 chuyên trách và hàng ch!c c*ng tác viên)  BG kim soát hot *ng ca các phòng ban, b* phn. Cn thuê h>n m*t công ty kim toán *c lp. Công ty này s= óng vai trò khách quan  c+ v.n v l1nh v c tài chính k# toán mà c HQT l n BG u không  chuyên môn th c hi3n. Khi Vi3t Nam gia nhp WTO, vi3c thu hút u t vào các doanh nghi3p s= càng din ra sôi *ng. Mc dù chi phí u t r.t l n nhng m*t c ch# qun tr công ty t+t s= là l-i chào m-i h0u hi3u nh.t +i v i nhà u t khi quy#t nh u t vào doanh nghi3p. Doanh nghi3p mu+n vn #n tm cao m i, hãy b2t u t' m*t c ch# qun tr t+t v i m*t BG n(ng *ng, m*t Ban Kim soát có trách nhi3m, m*t Ban Kim soát n*i b* trung th c  có m*t công ty luôn minh bch trong m2t các nhà u t và các c" ông! S ki3n Enron và Worldcom khi#n cho nn tài chính M, và th# gi i bàng hoàng và m*t lot hu qu nghiêm trng: hàng tri3u lao *ng th.t nghi3p, nhiu công ty phá sn, nhiu nhà u t au u v i giá tr c" phi#u cha #n 1 USD… Tuy nhiên, vi3c gian ln báo cáo tài chính không phi m i xy ra ) M, mà v.n  này ã t6n ti ) r.t nhiu qu+c ENRON & WORLDCOM 19 gia. Vi3t Nam c9ng không ngoi l3. Xin im qua 10 s ki3n  th.y r/ng m7c * gian ln báo cáo tài chính ) n c ta c9ng không kém phn nghiêm trng. 1. V.n  v kim toán liên quan #n Bông Bch Tuy#t: Ch.t l&ng kim toán &c t d.u h4i l n trong s ki3n Bông Bch Tuy#t. Báo cáo tài chính l: &c báo cáo thành lãi v i vi3c thông tin trên báo cáo kim toán “mp m-” gây hiu lm cho nhà u t. 2. Nhiu kim toán viên không &c ch.p nhn t cách: Do liên quan #n v.n  ch.t l&ng kim toán y#u kém ti công ty Bông Bch Tuy#t, Công ty CP N6i Hi Vi3t Nam và Công ty CP Sách và Thi#t b tr-ng hc Qung Ninh, UBCK ã không công nhn t cách kim toán viên ca m*t s+ kim toán viên thu*c công ty kim toán AVA, AISC và A&C. 3. Ban hành tài li3u ôn thi kim toán viên và k# toán viên hành ngh: Ln u tiên các thí sinh d thi ch7ng ch5 kim toán viên và k# toán viên hành ngh có &c b* tài li3u chu8n ph!c v! cho k thi th-ng niên do B* Tài chính ban hành. 4. Trích lp d phòng gim giá u t tài chính ti các doanh nghi3p niêm y#t: V i vi3c s!t gim mnh ca TTCK, v.n  lp d phòng gim giá u t ch7ng khoán ca các doanh nghi3p thu hút s quan tâm c bi3t ca nhà u t. Ngày 03 tháng 06 n(m 2008, UBCK ã có công v(n 1161 yêu cu trích lp d phòng +i v i các khon u t ch7ng khoán b gim giá. Tuy nhiên, r.t nhiu công ty niêm y#t cha th c hi3n úng theo yêu cu ca chu8n m c k# toán và công v(n 1161. S ki3n này c9ng gây nên s tranh lun gay g2t trong vi3c huy *ng v+n ca các doanh nghi3p và u t vào các l1nh v c “trái nghành” có * ri ro cao nh ch7ng khoán và BS. 5. Kim toán nhà n c ti#p t!c th c hi3n ch# * công khai báo cáo kim toán: N(m 2008 ánh d.u b c ti#n m i trong vi3c công khai k#t qu kim toán các tp oàn kinh t# ca Kim toán nhà n c. Hàng lot các sai phm và ki#n ngh ã &c a ra. in hình là vi3c EVN b4 sót hn 600 t; 6ng chênh l3ch giá i3n. ENRON & WORLDCOM 20 6. Thành lp H*i t v.n thu# Vi3t Nam (VTAC): Ngày 17/4/2008, ti Hà N*i, H*i t v.n thu# Vi3t Nam ã chính th7c ra m2t và ti#n hành i h*i ln th7 nh.t (nhi3m k 2008- 2013). S ki3n ánh d.u b c ti#n trong quá trình chuyên nghi3p hoá hot *ng t v.n thu#. 7. T"ng c!c thu# ban hành Phn mm h: tr& khai thu# m i:  h: tr& cho các doanh nghi3p kê khai thu#, T"ng c!c Thu# nâng c.p và phát trin phn mm H: tr& kê khai s d!ng công ngh3 mã vch phiên bn 1.3.0. B2t u t' tháng 3/2008, khi n*p t- khai có áp d!ng công ngh3 mã vch, các doanh nghi3p s= s d!ng các m u t- khai ti phiên bn m i. 8. Kim soát ch.t l&ng kim toán ca Hi3p h*i: K#t h&p v i B* Tài chính, H*i Kim toán viên hành ngh Vi3t Nam (VACPA) ã th c hi3n 2 &t kim tra ch.t l&ng kim toán ti các công ty thành viên. Vi3c kim tra nh/m tr& giúp các công ty kim toán nâng cao ch.t l&ng cu*c kim toán và báo cáo kim toán phát hành ra công chúng. 9. Scandal “Chy” thu# ti 6ng Nai: L&i d!ng chính sách u ãi trong vi3c min, gim thu# thu nhp doanh nghi3p, m*t s+ +i t&ng ã c.u k#t v i các cán b* thu# - tài chính hình thành -ng dây '’chy'’ min, gim thu#, ‘'giúp s7c'’ cho m*t s+ DN &c h)ng l&i nhiu t5 6ng. 10. Ban hành hàng lot v(n bn pháp quy m i trong l1nh vc thu#: Hàng lot v(n bn pháp quy h ng d n các Lut thu# m i &c ban hành nh Lut thu# Thu nhp cá nhân, Lut thu# thu nhp doanh nghi3p và Lut thu# GTGT. Vy làm gí  kh2c ph!c gian ln trong báo cáo tài chính? S ki3 Enron và Worldcom chúng ta ã hc &c nh0ng bài hc gì? V i quan im ca nhiu chuyên gia &c tp h&p li là cái nhìn ca cá nhân xin &c rút ra kinh nghi3m cho Vi3t Nam nh sau: Bài hc t' Worldcom: Th c trng ) Vi3t Nam, hu h#t các doanh nghi3p t nhân, công ty trách nhi3m h0u hn hot *ng mang tính ch.t gia ình, thi#u minh bch trong sn xu.t kinh doanh và ENRON & WORLDCOM 21 vi3c kim toán báo cáo tài chính hàng n(m là r.t xa l và xem ó nh là áp l c cho doanh nghi3p. Có th nói r/ng, báo cáo tài chính ca m:i công ty s= ch7ng minh r/ng công ty ang hot *ng bình th-ng và cung c.p nh0ng thông tin cn thi#t cho các c quan qun lý, các nhà u t hi3n ti và tng lai, các ch n&,… v tình hình tài chính ca công ty. Nó &c s d!ng  công b+ hot *ng kinh doanh ca doanh nghi3p trong hi3n ti và c d báo trong tng lai.Vì vy, tính trung th c trong báo cáo tài chính có ý ngh1a c bi3t quan trng. Ti#c thay, hi3n nay tính trung th c trong các báo cáo tài chính không còn &c trung th c! Câu h4i t ra là, vì sao xy ra tình trng .y và cn làm gì  kh2c ph!c? Th c t# có r.t nhiu công ty phù phép bn báo cáo tài chính ca mình nh/m mng li l&i ích( Phù phép tài chính th c ra là vi3c s d!ng m*t s+ k, thut nh/m thay "i s+ lieäu BCTC  t &c m*t s+ m!c tiêu nh.t nh) nhng  bn báo cáo không mang li hu qu nh h)ng #n nhà u t và giá tr doanh nghi3p, các doanh nghi3p nên phù phép nh th# nào? V i *ng c tích c c hay tiêu c c? Phát huy tác d!ng ca mình nh/m nâng cao hi3u qu hot *ng ca công ty, nâng cao l&i nhun theo k# hoch công ty t ra? +i v i doanh nghi3p : Doanh nghi3p nên “ phù phép” v i *ng c tích c c: l a chn t+i u phng án phù phép BCTC m bo không làm m.t nim tin ca nhà u t 6ng th-i không  +i th cnh tranh bi#t &c chi#n l&c kinh doanh. Có th tham kho các công c! phù phép h&p pháp tuân th nh0ng quy nh ca k# toán tài chính, &c s d!ng ) các doanh nghi3p M,: Phù phép thông qua các  c tính k# toán: là công c! khá h0u hi3u cho vi3c phù phép BCTC. • Phù phép thông qua các giao dch th c: Công c! này &c s d!ng thông qua s dàn x#p l&i nhun ca kì sau và kì hi3n ti và có th không có l&i cho DN v sau. ENRON & WORLDCOM 22 • C2t gim chi phí h0u ích: T7c là c2t gim nh0ng khon chi cho công tác nghiên c7u và phát trin, dch v! qung cáo, vi3c duy tu và bo d?ng máy móc. • Trì hoãn thanh toán :các tài sn không có nhu cu s d!ng, hàng t6n kho: Các tài sn không s d!ng và m.t giá tr n#u không thanh toán  lâu s= sinh ra nh0ng khon l: áng k cho công ty; 6ng th-i làm t(ng chi phí bo d?ng. • Sn xu.t v&t m7c công su.t: nh/m t(ng sn l&ng bán ra cho DN nhng bù li DN phi b4 thêm chi phí cho bo d?ng máy móc, dch v! thng mi cho vi3c bán hàng… Bên cnh ó, nhà lãnh o phi th hi3n tính minh bch trong BCTC. H*i 6ng qun tr( HQT ) và ban giám sát c9ng góp phn quan trng vào vi3c hn ch# vi3c phù phép BCTC. HQT có tính *c lp cao ,h: tr& và t v.n cho giám +c công ty, thay mt c" ông giám sát hot *ng ca công ty. H: tr& cho HQT, còn có ban kim soát g6m các thành viên am hiu v k# toán tài chính. S cn thi#t có kim toán n*i b* ) doanh nghi3p. Kim toán n*i b* không ch5 ánh giá các y#u kém ca h3 th+ng qun lý mà còn ánh giá các ri ro c trong và ngoài công ty , giúp phát hi3n và ci ti#n nh0ng im y#u trong h3 th+ng qun lý ca doanh nghi3p. Vi3c xây d ng b* phn kim toán n*i b* trong doanh nghi3p phi &c th c hi3n qua nhiu b c: • Phi xác nh &c nhu cu c! th và m!c ích c! th ca b* phn này. • Phi xác nh rõ ràng c c.u t" ch7c, vai trò, ch7c n(ng và quyn hn ca b* phn kim toán n*i b*, có th bao g6m c m*t v(n ki3n nh iu l3 kim toán  bo m  tính *c lp cho b* phn kim toán n*i b* hot *ng. • Tuyn d!ng kim toán viên tr)ng, kim toán viên và ào to h. Cn lu ý nghi3p v! kim toán n*i b* khác nhiu kim toán *c lp và òi h4i trình * chuyên môn và kinh nghi3m r.t cao. • B* phn kim toán n*i b* cn th c hi3n kim toán thí im và t+t nh.t là có s ánh giá ca m*t công ty t v.n *c lp,  rút kinh nghi3m tr c khi b2t u xây d ng chi#n l&c và k# hoch kim toán dài hn. ENRON & WORLDCOM 23 Tm quan trng ca nhà qun lý cn &c t lên hàng u. Nh.t là v.n  qun tr công ty d a trên ba nguyên t2c sau: S d!ng các thành viên H*i 6ng Qun tr (HQT) *c lp (independent directors)  kim ch# quyn l c ca ban giám +c, 6ng th-i bo v3 quyn l&i ca các c" ông. • S d!ng và tín nhi3m gi i k# toán  trình báo cáo tài chính có tính xác th c nh/m giúp c" ông có thông tin y  khi u t vào công ty. • S d!ng và tín nhi3m các nhà phân tích tài chính  xem xét, phân tích các trin vng kinh doanh và m7c * lành mnh v tài chính ca các công ty ang và s= phát hành ch7ng khoán ra công chúng nh/m cung c.p y  thông tin cho công chúng mu+n u t. Trong b* máy lãnh o: Doanh nghi3p nên có phng th7c qun lý t+t, có m*t chi#n l&c n(ng *ng g2n lin trách nhi3m công ty và xã h*i. • Loi b4 *c quyn trong vi3c qun lý, kim soát, iu hành công ty. • To tính cnh tranh trong vi3c qun lý công ty: kh n(ng linh hot cuûa b* máy lãnh o. • Tìm hiu, qun tr các loi ri ro và bi#n nó tr) thành l&i th# cnh tranh: Phng th7c +i v i công tác qun tr ri ro là trin khai "ba tuy#n bo v3": Tuy#n bo v3 th7 nh.t là nhân viên, cán b* qun lý tr c ti#p làm vi3c ti các chu trình kinh doanh; nh0ng ng-i làm vi3c ti trung tâm DN và +i mt ri ro ca công vi3c kinh doanh. Tuy#n bo v3 th7 hai bao g6m nh0ng ng-i m nhi3m ch7c n(ng qun lý ri ro và ch7c n(ng kim soát liên quan #n ri ro chi#n l&c và hot *ng (g6m qun tr ri ro), ri ro tài chính (g6m ri ro tín d!ng và th tr-ng) và ri ro v tuân th (g6m ri ro v gian ln thng mi). Tuy#n bo v3 th7 ba là kim toán n*i b*, b* phn này a ra s m bo *c lp cho HQT, ban lãnh o DN và các bên có l&i ích liên quan v toàn b* h3 th+ng qun tr, công tác qun tr và kim soát ri ro. ENRON & WORLDCOM 24 +i v i Chính ph, Nhà n c, các ban ngành oàn th: Vì &c doanh nghi3p phù phép nên khó có th tin vào BCTC mà Nhà n c phi can thi3p  bo v3 nhà u t. Có th có các bi3n pháp can thi3p sau: Phát huy tính pháp lý cao nh.t cho hot *ng kim toán: • Lut Kim toán nhà n c caàn quy nh y  và toàn di3n v nh ngh1a, n*i dung, giá tr ca báo cáo kim toán, trách nhi3m ca n v &c kim toán t" ch7c, cá nhân có liên quan trong vi3c th c hi3n k#t lun, ki#n ngh ca kim toán. • Chia s< quan im, m*t s+ quy nh o lut Sarbanes-Oxley- M, (quy nh các công ty niêm y#t trên th tr-ng ch7ng khoán M, phi báo cáo v hi3u qu ca h3 th+ng kim soát n*i b* công ty) nh/m bo v3 l&i ích ca các nhà u t vào các công ty i chúng b/ng cách bu*c các công ty này phi ci thi3n s m bo và tin t)ng vào các báo cáo, các thông tin tài chính công khai. Ban hành ngày càng y  các chu8n m c k# toán quy nh v vi3c lp BCTC: • L a chn và thi#t lp h3 th+ng các quy t2c k# toán chính xác. • Ci cách h3 th+ng kim toán g2n lin v i k# toán trong n c và k# toán n c ngoài. • Nghiên c7u nh0ng k= h), sai sót v mô hình kim toán Nâng cao tính *c lp t ch, thn trng trong công vi3c, trình * kim toán (tho các k, n(ng k# toán, các th thut kim toán,tránh nh0ng l:i trong kim toán, gim sai sót trong kim toán…) ca kim toán viên. 6ng th-i nâng cao tuyên truyn o 7c ngh nghi3p ca kim toán viên  th c hi3n công vi3c v i ch.t l&ng cao, tuân th pháp lut và ph!c v! t+t nh.t cho khách hàng. Các c quan ch7c n(ng, phi thi#t lp các quy nh, quy t2c phù h&p v i thông l3 chung ca qu+c t#  h ng d n cho các kim toán viên 7ng x và hot *ng m*t cách trung th c, ph!c v! cho l&i ích ca ngh nghi3p và xã h*i- chu8n m c o 7c ngh nghi3p. 6ng th-i có c ch#  giám sát vi3c tuân th o 7c ngh nghi3p c9ng nh xét x các hành vi vi phm o 7c ngh nghi3p, (thành lp: U; ban ph! trách v o 7c ENRON & WORLDCOM 25 ngh nghi3p-giám sát vi3c tuân th o 7c ngh nghi3p , Ban ph! trách v k; lut- x lý k; lut, U; ban Kim soát ch.t l&ng- giám sát ch.t l&ng hot *ng kim toán). To iu ki3n n gin trong hình m u kim soát gi0a t kim soát ca kim soát viên, chính ph kim soát và kim soát *c lp ca doanh nghi3p. Xây d ng hi3u qu h3 th+ng khuy#n khích ) các công ty kim toán, khích l3 CPA (kim toán viên ) m*t cách hi3u qu. m bo s *c lp ca kim toán. Xây d ng h3 th+ng gám sát và th8m nh. T(ng c-ng kim tra, giám sát các công ty k# toán, kim toán ang hot *ng (th c hi3n h3 th+ng kim toán luân phiên nh k; t(ng c-ng kh n(ng giám sát chuy3n nghi3p ca CPA; kim toán li k#t qu kim toán ca CPA; m) r*ng tr'ng pht nh0ng hành vi vi phm ca CPA). Áp d!ng “h*p kim tra” (tick box). Th-ng xuyên cp nht h3 th+ng thông tin và truyn thông: kim tra tính trung th c, h&p lý b/ng kim toán h3 th+ng thông tin (information techonology audit). Cng c+ lòng tin th tr-ng b/ng vi3c c+ g2ng ra các quy nh  ng(n chn tham nh9ng, gian ln …có th xy ra. Thành lp U; ban Giám sát ch.t l&ng kim toán +i v i các công ty kim toán cho nh0ng công ty niêm y#t. Giám sát qun lý cht ch= th tr-ng tài chính.U; ban Ch7ng khoán Nhà n c phi th-ng xuyên công b+ danh sách l a chn các công ty kim toán và kim toán viên &c ch.p thun kim toán cho các t" ch7c phát hành, t" ch7c niêm y#t và t" ch7c kinh doanh ch7ng khoán theo nh kì, quý, n(m. Cn thành lp các U; ban ph! trách nh0ng l1nh v c hot *ng khác nhau, nh :U; ban o 7c ngh nghi3p, U; ban ào to, U; ban Kim soát ch.t l&ng, U; ban Giám sát ch.t l&ng kim toán(+i v i các công ty kim toán cho nh0ng công ty niêm y#t), U; ban K; lut. Các U; ban cn phi có nh0ng nhân viên có chuyên môn nghi3p v! ã có ch7ng ch5 KTV, ch7ng ch5 hành ngh k# toán có kinh nghi3m th c t# trong hot *ng dch v! k# toán, kim toán và có tâm huy#t cho s phát trin ngh nghi3p. ENRON & WORLDCOM 26 • Xem xét, ánh giá ch.t l&ng các dch v! các công ty kim toán trong n c và qu+c t# ang hot *ng ti Vi3t Nam cung c.p phi t các tiêu chu8n trong n c, qu+c t#. Qua ó kim tra công ty kim toán có tuân th các quy nh pháp lut v kim toán hay không. N#u phát hi3n các sai sót, s= lu ý, nh2c nh), ch.n ch5nh kp th-i. Bên cnh ó là tuyên truyn, ph" bi#n kinh nghi3m t' công ty này sang công ty khác, nâng cao ch.t l&ng dch v! công ty kim toán. • Có th tham kho m*t s+ bi3n pháp ci cách nh: cho phép các công ty kim toán x#p hng ch.t l&ng ca các công ty, gim chi phí qun lý, t(ng quyn hn ca các công ty qun lý qu, +i v i ch s) h0u. Hn ch# k= h) v m7c phí quyn mua c" phi#u ca nhân viên ) m7c r.t cao và tính *c quyn trong ban qun lý công ty. • +i v i các công ty a qu+c gia hot *ng ) Vi3t Nam, cn kim soát cht ch= hot *ng ca các công ty con, có quy ch# v tài chính cho công ty m - con. CÁC VN  QU
N TR DOANH NGHIP THNG GP Nguyên tc QT Yêu cu Các vn  thng gp Công b/ng - C h*i, l&i ích bình >ng cho các bên liên quan - Bo v3 c" ông thiu s+ - C" ông thiu s+ có vai trò th.p trong vi3c ra quy#t nh - Các thành viên HQT cha phát huy cao vai trò, nh.t là các thành viên không iu hành Minh bch - Tình hình, k#t qu hot *ng &c thông báo, cung c.p y , kp th-i cho các bên liên quan - Nhiu h3 th+ng s" sách - Thông tin tài chính không y  và thi#u tin cy - Thi#u các thông tin qun lý ENRON & WORLDCOM 27 Phân quyn và tráchnhi3m - Phân quyn và trách nhi3m rõ ràng gi0a HQT và BG - HQT tham d nhiu vào hot *ng hàng ngày ca doanh nghi3p - Ng&c li, ) m*t s+ doanh nghi3p, BG có vai trò quá l n trong iu hành và ra quy#t nh Báo cáo và kim soát - Bo m doanh nghi3p tuân th các quy nh - Bo v3 nhà u t - Thi#u c ch# kim tra, kim soát *c lp hi3u qu nh s d!ng kim toán viên bên ngoài - Thi#u c ch# báo cáo kp th-i, y  và hi3u qu ENRON & WORLDCOM 28 L$I K
T Maynard Keynes, nhà kinh t# hc n"i ti#ng ng-i M,, ã t'ng nói:“Phát minh tinh xo mà v1 i nh.t trong lch s hàng ngàn n(m phát trin ca xã h*i loài ng-i là th tr-ng tài chính tin t3. Ch5 có iu sau khi phát minh thn k này ra -i, trên th# gi i ã din ra bi#t bao nhiêu t.n bi hài kch xoay quanh nó, và câu chuy3n thn tiên v s "i -i ch5 sau m*t êm mãi mãi là gi.c m ca b.t k ai”. Qu tht, th# gi i tài chính luôn h7a hn nh0ng khon l&i nhun kh"ng l6. Và  có th s) h0u nh0ng khon l&i nhun ó, không ít công ty, tp oàn b.t ch.p pháp lut tr!c l&i cho riêng mình. in hình là: s gian ln ti Enron liên quan t i các th thut k# toán tinh vi v i Worlcom, v i các gian ln r.t n gin - gi mo các ch5 s+ k# toán hi3n hành và “l- i” các s+ li3u v v+n mà l= ra phi công b+. úng! L&i nhun áng &c t lên hàng u nhng li3u l&i nhun mà ta ki#m &c có  bù 2p nh0ng giá tr nhân v(n xã h*i? Chúng ta có th ki#m &c hàng t5 USD l&i nhun nhng  tr giá cho iu này mà hàng ngàn ng-i khác phi chu cnh th.t nghi3p. Và quan trng là m*t khi ã ánh m.t lòng tin thì phi t+n bao nhiêu tin ca và th-i gian  có th l.y li nim tin +i v i doanh nghi3p và Nhà n c? Có m*t câu nói n"i ti#ng trong kinh doanh là s= phi m.t nhiu n(m  xây d ng nim tin nhng c9ng ch5 m.t m*t vài phút  ánh m.t nó. Tht vy, lòng tin là chìa khoá ca s thành công cho h3 th+ng tài chính và các nn kinh t#  hot *ng có hi3u l c và hi3u qu. Bài hc t' th.t bi ca Enron và Worldcom v n mãi là kinh nghi3m cho các doanh ngh3p hc tp. +i v i nn kinh t# n c ta ang trong quá trình h*i nhp vào kinh t# th# gi i, th.t bi ca 2 tp oàn l n ca M, t ra cho n c ta r.t nhiu v.n  ãng suy ng m và hc tp. Làm th# nào  nh0ng bê b+i tài chính không th xy ra ) n c ta? ây là v.n  không ch5 ca riêng các doanh nghi3p, Chính ph, nhà n c quan tâm, góp s7c ca c c*ng 6ng khi mà khng hong tài chính còn nh h)ng sâu s2c #n kinh t# th# gi i và Vi3t Nam. ENRON & WORLDCOM 29 TÀI LIU THAM KH%O