Đề tài Tạo lập và sử dụng vốn cho người nghèo, thực trạng - Giải pháp

bé ng©n hµng cã thÓ tiÕp cËn nghiªn cøu, tæ chøc lËp dù ¸n h­íng dÉn hé nghÌo tham gia dù ¸n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh. Ba lµ: Th«ng qua qu¸ tr×nh trùc tiÕp ''n¾m vïng'' víi c¸c hé nghÌo vay vèn, tù nã ®· t¹o ra ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó c¸n bé ng©n hµng kiÓm tra sö dông vèn, h­íng dÉn thu ho¹ch s¶n phÈm vµ tiÕn hµnh thu nî tiÒn vay. Bèn lµ: Nh©n sù bé phËn h­íng dÉn ng­êi nghÌo s¶n xuÊt cã hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng nh­ng c¬ b¶n lµ nh÷ng c¸n bé cã kü thuËt s¶n xuÊt, hiÓu biÕt n«ng d©n vµ n«ng th«n. Víi nh©n sù bé phËn nµy, ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo cã thÓ phèi hîp víi c¸c tæ chøc khuyÕn n«ng ®Ó tuyÓn dông nh÷ng ng­êi ®ñ tiªu chuÈn t×nh nguyÖn xin lµm viÖc t¹i ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. VÒ l©u dµi ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo cã thÓ tuyÓn dông nh÷ng sinh viªn trÎ míi ra tr­êng ë c¸c ngµnh kü thuËt, sau ®ã båi d­ìng cho hä kiÕn thøc tµi chÝnh ng©n hµng vµ ®­a vµo bé phËn tæ chøc nãi trªn, cã thÓ nãi sîi chØ ®á xuyªn suèt ®Ó qu¸n triÖt quan ®iÓm ®¹o ®øc víi ng­êi nghÌo, tr­íc hÕt chÝnh lµ ë chç, ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ph¶i hÕt søc phôc vô v× ng­êi nghÌo. Muèn vËy bé m¸y nh©n sù cña nã ph¶i lµ nh÷ng ng­êi cã t©m huyÕt, hÕt søc th­¬ng yªu ng­êi nghÌo. 3.2.2.2. Gi¶i ph¸p t¹o lËp vµ khai th¸c tèi ®a nguån vèn cho ho¹t ®éng ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. - Vèn ®iÒu lÖ. Lµ mét ng©n hµng ''chÝnh s¸ch'' song ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo lµ mét tæ chøc tÝn dông cña Nhµ n­íc, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, ®­îc Nhµ n­íc cÊp vèn ®iÒu lÖ. HiÖn nay vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo lµ 700 tû ®ång. T«i cho r»ng víi sè vèn ®iÒu lÖ nµy qu¸ thÊp, bëi 2 lý do sau. Thø nhÊt: ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo víi môc tiªu ho¹t ®éng v× ng­êi nghÌo, g¾n liÒn víi kh¸ch hµng ng­êi nghÌo song kh«ng cã nghÜa lµ c¬ së vËt chÊt cho ho¹t ®éng cña nã ph¶i ''nghÌo'' theo qu¸ møc, mµ ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ph¶i cã mét c¬ së vËt chÊt ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña hÖ thèng cã m¹ng l­íi tõ trung ­¬ng ®Õn c¬ së. Vèn ®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo chñ yÕu vÉn do sù hç trî cña Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam. Thø hai: Nguån vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo kh«ng chØ sö dông x©y dùng c¬ së vËt chÊt mµ cßn t¹o ra nguån vèn cho vay trong ®iÒu kiÖn nguån vèn huy ®éng h¹n chÕ th× sö dông nguån vèn ®iÒu lÖ ®Ó t¹o ra nguån vèn cho vay lµ hÕt søc cÇn thiÕt cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Bëi vËy viÖc t¨ng vèn ®iÒu lÖ lªn mét møc cao h¬n cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo lµ phï hîp víi thùc tiÔn ®Æt ra. MÆt kh¸c vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo bao gåm: vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp vµ vèn ®ãng gãp d­íi h×nh thøc cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng. Do ®ã cÇn ®éng viªn khuyÕn khÝch c¸c cæ ®«ng s¸ng lËp t¨ng cæ phÇn ®ãng gãp cña m×nh ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ ban ®Çu cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo vµ cho phÐp c¸c tæ chøc kinh tÕ, x· héi, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc tù nguyÖn ®ãng gãp cæ phÇn tham gia vèn ®iÒu lÖ. Sè cæ ®«ng nµy, nÕu cã cæ phÇn ®ãng gãp lín sÏ ®­îc bÇu vµo héi ®ång qu¶n trÞ cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. - Vèn cæ phÇn. Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo lµ tæ chøc tÝn dông cña Nhµ n­íc song nã lµ ng©n hµng chÝnh s¸ch nªn ph¶i cã thiÕt chÕ ho¹t ®éng riªng. §iÒu lÖ ho¹t ®éng cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo cÇn t¹o ra mét ph¸p lý mµ ë ®ã ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ®­îc phÐp huy ®éng cæ phÇn ®ãng gãp tõ c¸c cæ ®«ng th«ng th­êng, bao gåm 2 d¹ng: D¹ng cæ phÇn b¾t buéc: ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo quy ®Þnh vèn cæ phÇn ®ãng gãp b¾t buéc cho mäi thµnh viªn vay vèn. Møc ®ãng gãp b»ng tû lÖ phÇn tr¨m trªn sè tiÒn mçi kho¶n vay vµ ®­îc khÊu hao tõ kho¶n vay. Tû lÖ nµy ®­îc quy ®Þnh rÊt nhá kho¶ng 1-2%, t¹o ra t©m lý tù nguyÖn cña ng­êi vay, hä xem ®ã nh­ lµ mét kho¶n tiÕt kiÖm nhá. Song ®èi víi toµn hÖ thèng ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo, cã thÓ t¹o ra nguån vèn t¸i cho vay ®¸ng kÓ. VÝ dô: tû lÖ ®ãng gãp cæ phÇn b»ng 1% kho¶n vay, doanh sè cho vay lµ 8000 tû ®ång ta sÏ huy ®éng vèn cæ phÇn ®ãng gãp d¹ng nµy 80 tû ®ång. TÊt nhiªn ®èi víi lo¹i cæ phÇn nµy kh«ng ®­îc h­ëng cæ tøc, kh«ng cho phÐp cæ ®«ng rót ra bÊt cø lóc nµo. D¹ng cæ phÇn tù nguyÖn: Nhµ n­íc vµ ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo khuyÕn khÝch vµ ®éng viªn tÊt c¶ mäi tæ chøc kinh tÕ, x· héi, ®oµn thÓ, mäi c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc tham gia ®ãng gãp cæ phÇn h­ëng cæ tøc vµo ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Lo¹i cæ phÇn nµy nªn duy tr× æn ®Þnh, chØ ®­îc rót ra khi cã thêi gian ®ãng vµo kh¸ dµi (5n¨m, 10 n¨m, 20 n¨m...). Khi c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phong trµo x· héi vµ tõ thiÖn trong céng ®ång ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn th× vèn cæ phÇn d¹ng nµy sÏ n©ng lªn. - Nguån vèn huy ®éng tõ kªnh ng©n s¸ch Nhµ n­íc. HiÖn nay vèn cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc chi cho c¸c môc ®Ých liªn quan trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n­íc ta víi con sè kh«ng ph¶i nhá. MÆc dï ng©n s¸ch Nhµ n­íc vÉn béi chi lín, chÝnh phñ vÉn ph¶i ®i vay d©n, vay n­íc ngoµi ®Ó bï ®¾p nh­ng hµng n¨m vÉn ph¶i chi ra hµng ngh×n tû ®ång cho ch­¬ng tr×nh nµy. Vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc dï d­íi 2 d¹ng: cÊp ph¸t kh«ng hoµn l¹i vµ cÊp ph¸t cã hoµn l¹i th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh tÝn dông Nhµ n­íc. Thùc tÕ cho thÊy c¸ch thøc cÊp ph¸t, cho vay cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®¹t hiÖu qu¶ cßn thÊp do nhiÒu nguyªn nh©n. Song cèt lâi cña vÊn ®Ò bëi nguyªn nh©n nguån vèn ch­a ®­îc b¶o toµn t¨ng tr­ëng, sinh lêi. Bªn c¹nh ®ã c¸ch thøc truyÒn t¶i vèn thÊp cña nguån vèn thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Bëi vËy c¸c nguån vèn cña NSNN cho môc tiªu, ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ch­a ®­îc tËp trung. Song ®Ó nguån vèn kh«ng ph©n t¸n vµ chång chÐo, cÊp ®óng ®èi t­îng ph¶i chuyÓn vÒ mét mèi thùc hiÖn chøc n¨ng tÝn dông cho ng­êi nghÌo. Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ®­îc thµnh lËp víi ®óng ý nghÜa cña nã, lµ kªnh huy ®éng vèn chÝnh thøc c¸c nguån vèn cho ng­êi nghÌo. Trong ®ã c¸c nguån vèn cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho môc tiªu ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ph¶i ®­îc chuyÓn vµo kªnh tÝn dông nµy bao gåm c¸c nguån chñ yÕu sau: + Nguån ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp cho ch­¬ng tr×nh tÝn dông cã liªn quan ®Õn ng­êi nghÌo thùc hiÖn qua kho b¹c Nhµ n­íc. Kªnh nµy bao gåm: nguån vèn thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm, nguån vèn thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc... C¬ së thùc hiÖn viÖc chuyÓn mét phÇn c¸c nguån vèn nãi trªn vµo kªnh tÝn dông ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ®­îc luËn chøng bëi. Mét lµ: NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ®· nªu râ ''HiÖn nay gÇn 20 ch­¬ng tr×nh quèc gia vµ dù ¸n ®­îc thùc hiÖn cã néi dung g¾n víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Tõ n¨m 1996 sÏ lång ghÐp ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo víi c¸c ch­¬ng tr×nh kh¸c trong ®ã lÊy ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm, phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n lµm nßng cèt''. Nh­ vËy ý nghÜa môc tiªu cña c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia nµy ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh vÒ tÝnh chñ ®¹o cho viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trong c¸c n¨m tíi ë n­íc ta. Do ®ã ®Ó t¹o ra nguån vèn tËp trung hç trî ng­êi nghÌo, t«i cho r»ng viÖc chuyÓn mét bé phËn cña 3 nguån vèn trªn vµo ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo lµ cÇn thiÕt vµ hîp lý. Vèn gi¶i quyÕt viÖc lµm chØ giao cho kho b¹c Nhµ n­íc qu¶n lý vµ cho vay t¹o viÖc lµm cho vïng ®« thÞ vµ c¸c dù ¸n lín. Hai lµ: chÝnh viÖc giao cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo qu¶n lý c¸c nguån vèn nãi trªn kh«ng nh÷ng tËp trung nguån vèn vÒ mét mèi, qu¶n lý cã hiÖu qu¶ cao h¬n mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho kho b¹c Nhµ n­íc thùc hiÖn tèt c¸c chøc n¨ng vèn cã cña nã. Ba lµ: §­a nguån vèn hç trî ng­êi nghÌo vµo mét kªnh tÝn dông chÝnh thøc sÏ h¹n chÕ sù lén xén cña kªnh vèn cho ng­êi nghÌo trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh tÝn dông n«ng th«n. Ng­êi nghÌo ®­îc vay vèn mét kªnh víi chÝnh s¸ch thèng nhÊt nh­ møc cho vay, l·i suÊt cho vay, thêi h¹n cho vay, ph­¬ng thøc tr¶ nî... Bèn lµ: nguån vèn cña NSNN ®­îc b¶o toµn th«ng qua h×nh thµnh quü b¶o toµn vèn ng©n s¸ch cÊp t¹i ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc hç trî kinh phÝ cho vïng nghÌo, c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®Ó c¶i thiÖn møc sèng céng ®ång. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc chi cho c¸c ch­¬ng tr×nh môc tiªu gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Quan ®iÓm sö dông c¸c nguån kinh phÝ NS nãi trªn lµ h×nh thµnh c¸c dù ¸n nhá cña c¸c tæ chøc ®oµn thÓ céng ®ång, ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo thùc hiÖn cho vay vèn ®Ó thùc hiÖn dù ¸n. Nguån ng©n s¸ch ®­îc ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo b¶o toµn vèn gèc ban ®Çu cña nã. - Nguån hç trî tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Þa ph­¬ng ®­îc trÝch mét phÇn chuyÓn vµo ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ®i¹ ph­¬ng ®Ó hç trî nguån vèn cho vay ®èi víi ng­êi nghÌo. Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®· trë thµnh vÊn ®Ì trªn b×nh diÖn quèc gia. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ vèn hç trî cho ng­êi nghÌo kh«ng chØ thuéc c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia, mµ sù ®ãng gãp tÝch cùc cña tõng ®Þa ph­¬ng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. TÝnh ®Õn ngµy 31-12-2000 nguån vèn tõ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng chuyÓn sang ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo lµ con sè kh«ng nhá. Song ph¶i h×nh thnµh c¬ chÕ ®éng viªn thu hót vµ sö dông nguån vèn nµy thèng nhÊt trong c¶ n­íc. Theo t«i, c¬ chÕ ®ã ph¶i thùc hiÖn ®­îc nguyªn t¾c b¶o toµn vèn gèc cho ng©n s¸ch, chø kh«ng tr¶ l·i trùc tiÕp cho ®Þa ph­¬ng. - TiÒn göi tiÕt kiÖm cña céng ®ång ng­êi nghÌo. MÆc dï ph¶i vay m­în vµ ''¨n ®ong'' nh­ng ng­êi nghÌo ë n­íc ta lu«n cã t­ t­ëng, ý thøc tiÕt kiÖm. Víi nh÷ng mãn tiÒn nhá cña nh÷ng hé nghÌo cã thÓ tiÕt kiÖm ®­îc, sÏ trë thµnh kho¶n tiÒn lín, t¹o nguån cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo quay vßng nã. ViÖc thùc hiÖn huy ®éng vèn b»ng c¸c h×nh thøc tiÕt kiÖm b¾t buéc hoÆc tù nguyÖn sau ®©y: TiÒn göi tiÕt kiÖm b¾t buéc: TiÕt kiÖm b¾t buéc lµ yªu cÇu ®èi víi c¸c hé nghÌo khi vay vèn ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. TiÕt kiÖm cña hé nghÌo ®­îc göi trùc tiÕp th«ng qua tæ vay vèn ®Ó göi vµo ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Sù b¾t buéc nµy ®· h×nh thµnh cho ng­êi nghÌo cã ý thøc vµ kÕ ho¹ch chi tiªu tiÕt kiÖm ®Ó t¹o nguån tÝch luü tr¶ nî khi ®Õn h¹n, h¬n n÷a t¹o thãi quen tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ mµ hä ®ang b­íc tíi. ViÖc göi tiÒn tiÕt kiÖm b¾t buéc ®èi víi hé nghÌo vµ phï hîp víi kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm cña hé nghÌo vay vèn cã thÓ tiÕn hµnh theo ®Þnh kú quy ®Þnh cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo vµ phï hîp víi kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm cña hé nghÌo. Nh­ng hiÖu qu¶ h¬n c¶, ph¶i tiÕt kiÖm tõ mãn tiÒn nhá víi tõng ®Þnh kú thêi gian hµng tuÇn hay 20 ngµy trë l¹i. Sè tiÒn tiÕt kiÖm b¾t buéc còng kh«ng cÇn tr¶ l·i cho ng­êi nghÌo, bëi doanh sè nhá ®­îc xem nh­ tiÒn cÊt ''hßm'' vËy. TiÒn göi tiÕt kiÖm tù nguyÖn nh­ng hÊp dÉn th«ng qua xæ sè: h×nh thøc tiÕt kiÖm tù nguyÖn, kh«ng h­ëng l·i nh­ng g¾n liÒn víi trao th­ëng th«ng qua xæ sè tiÕt kiÖm ch¾c ch¾n cã nhiÒu kh¶ thi. Bëi t©m lý phÇn lín cña ng­êi nghÌo ë n«ng th«n n­íc ta lµ lu«n ''cÇu''may. T×nh tr¹ng ®¸nh ®Ò ë c¸c vïng quª ViÖt Nam lµ minh chøng cho ®iÒu ®ã. Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo cã thÓ phèi hîp víi c¸c c«ng ty xæ sè quay th­ëng cho sæ tiÕt kiÖm trªn c¬ së gi¶i th­ëng vµ chi phÝ ®­îc tÝnh tõ l·i tiÕt kiÖm mµ hä kh«ng ph¶i tr¶ cho ng­êi nghÌo. H×nh thøc tiÕt kiÖm nµy cßn cã t¸c dông h¹n chÕ t×nh tr¹ng ®¸nh ®Ò vµ ph­êng hôi ë n«ng th«n. TiÒn göi tõ quü tæ t­¬ng hç. Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo cÇn h­íng dÉn cho c¸c tæ vay vèn h×nh thµnh quü tæ t­¬ng hç. ViÖc h×nh thµnh quü nµy lµ cÇn thiÕt cho sù t­¬ng trî vµ rµng buéc víi nhau gi÷a c¸c thµnh viªn trong tæ, bëi nÕu ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: Thµnh viªn ra khái tæ kh«ng ®­îc rót tiÒn ®ãng gãp. Cã thÓ rót tiÒn quü tr¶ nî cho mçi thµnh viªn khi mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî ng©n hµng. Quü tæ ®­îc h×nh thµnh tõ khÊu trõ kho¶n vay (kho¶ng 1-2%) vµ ®­îc göi vµo ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo n¬i thµnh viªn vay vèn. TiÒn göi sÏ ®­îc ng©n hµng tr¶ l·i. ViÖc t¹o ra quü tæ lµ ®iÒu kiÖn gi¶m bít rñi ro cÊp tÝn dông cho ng­êi nghÌo chØ dùa vµo tÝn chÊp lµ b¶o ®¶m kh«ng cã ph¸p lý. - TiÒn göi thùc hiÖn môc tiªu hç trî ng­êi nghÌo cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông. §Ó thµnh c«ng trong viÖc hç trî vèn cho ng­êi nghÌo, th× ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ph¶i ®­îc sù hç trî hîp lùc cña toµn nÒn kinh tÕ. Trong ®ã vÒ ph­¬ng diÖn nguån vèn ph¶i cã sù chia sÎ khã kh¨n cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông, ®Æt ra ®iÒu nµy bëi c¸c lý do sau: Mét lµ: Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ mét môc tiªu trong hÖ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë n­íc ta. Kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn ®iÒu ®ã ®¶m b¶o vµ quyÕt ®Þnh cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc xem lµ mét trong nh÷ng môc tiªu hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. HiÓu mét c¸ch l«gic, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ nhiÖm vô mµ hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ph¶i gãp phÇn g¸nh v¸c ®Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Bëi vËy c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông ph¶i cã nhiÖm vô t¹o nguån vèn ®Ó hç trî ng­êi nghÌo lµ vÊn ®Ò ®Æt ra cã ®ñ luËn chøng. Hai lµ: VÊn ®Ò gióp ng­êi nghÌo cã vèn lµm ¨n lµ tr¸ch nhiÖm cña §¶ng, Nhµ n­íc, tæ chøc kinh tÕ x· héi vµ toµn thÓ céng ®ång. Qu¶ thËt vÒ mÆt nh©n v¨n ng­êi nghÌo còng lµ con ng­êi cÇn ph¶i gióp ®ì hä. Trong ®ã c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông, víi lîi thÕ nguån vèn cña m×nh, víi bÒ dÇy lÞch sö cÊp vèn cho ng­êi nghÌo, ph¶i cã tr¸ch nhiÖm t¹o nguån vèn cho ng­êi nghÌo lµ vÊn ®Ò phï hîp ®¹o lý nh©n v¨n nãi trªn. Ba lµ: §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn sù hç trî nãi trªn, cÇn ph¶i cã mét ®iÒu lÖ quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm nµy trong luËt ng©n hµng vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông. - TiÒn göi tõ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch mäi tæ chøc kinh tÕ, x· héi, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc göi tiÒn vµo ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ®Ó t¹o nguån vèn cho vay ®èi víi ng­êi nghÌo. Tuy nhiªn ®©y lµ h×nh thøc tiÒn göi theo c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng. Bëi vËy tuú vµo yªu cÇu thùc tiÕn nguån vèn mµ ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo tæ chøc huy ®éng. Nhµ n­íc cho phÐp huy ®éng tiÒn göi tõ c¸c quü b¶o hiÓm vµ c¸c quü kh¸c víi l·i suÊt thÊp ®Ó t¹o nguån vèn cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ho¹t ®éng. Thùc tÕ mét sè quü thuéc d¹ng nµy cã nguån vèn rÊt lín t¹m thêi nhµn rçi ch­a ®­îc sö dông ®Ó sinh lêi nã th«ng qua t¸c ®éng cña kªnh vèn tÝn dông. - Huy ®éng vèn tõ c¸c nguån tµi trî cho môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo víi t­ c¸ch ®¹i diÖn cho chÝnh phñ tiÕp nhËn mäi nguån vèn hç trî cho ng­êi nghÌo, tù nã ®· kh¼ng ®Þnh lµ tæ chøc chÝnh thøc ®­îc giao nhiÖm vô thu hót c¸c nguån tµi trî cho môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. §Ó khai th¸c c¸c nguån tµi trî cho môc tiªu nãi trªn, yÕu tè cÇn thiÕt tr­íc hÕt ph¶i cã ®Þnh h­íng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ph¶i râ rµng, cô thÓ. §Þnh h­íng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc lµ hµnh lang vµ ®­êng b¨ng, còng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó khái dßng vèn tµi trî nµy vµ thu hót nã vµo kªnh tÝn dông cho ng­êi nghÌo. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã ®Þnh h­íng vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ph¶i thÓ hiÖn ®­îc c¸c néi dung sau: Thø nhÊt: KhuyÕn khÝch sù tµi trî cña mäi tæ chøc c¸ nh©n chia sÎ víi céng ®ång ng­êi nghÌo. Qua ®ã hä cã nh÷ng hµnh ®éng, ch­¬ng tr×nh gióp ®ì cã tÝnh nh©n ®¹o cho ng­êi nghÌo vïng nghÌo. Thø hai: KhuyÕn khÝch mäi tæ chøc kinh tÕ, x· héi, ®oµn thÓ vµ c¸ nh©n h×nh thµnh c¸c dù ¸n thu hót nguån tµi trî cho ng­êi nghÌo, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho hä tiÕp nhËn c¸c nguån tµi trî ®ã. Thø ba: §¶m b¶o c¸c nguån tµi trî ®­îc sö dông víi hiÖu qu¶ cao nhÊt võa thùc hiÖn ®óng môc tiªu tµi trî, võa t¹o lßng tin cho ng­êi tµi trî. §Ó khái t¨ng c¸c nguån tµi trî nãi trªn, ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo cÇn ph¶i gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò sau: Mét lµ: ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo chñ ®éng phèi hîp cïng víi c¸c c¬ quan, tæ chøc, ®oµn thÓ, hiÖp héi kªu gäi vµ ký kÕt c¸c hiÖp ­íc tµi trî th«ng qua ®Çu t­ vèn vµo c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n, gióp ®ì kü thuËt, ®µo t¹o trÝ thøc cho ng­êi nghÌo. Hai lµ: ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo phèi hîp víi c¸c bé, ngµnh, ®oµn thÓ h÷u quan x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n cã tÝnh kh¶ thi ®Ó thu hót c¸c nguån tµi trî. Ba lµ: H×nh thµnh mét c¬ chÕ tiÕp nhËn nhanh nguån tµi trî tõ uû th¸c cña chñ dù ¸n hoÆc ch­¬ng tr×nh trong khu«n khæ luËt lÖ cho phÐp. Bèn lµ: ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo thùc hiÖn qu¶n lý nguån vµ cÊp tÝn dông ®¹t chÊt l­îng theo yªu cÇu cña chñ dù ¸n vµ ®óng môc tiªu dù ¸n. Thùc tÕ cho thÊy c¸c nguån tµi trî cho muc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo mang nÆng tÝnh chÊt x· héi tõ thiÖn vµ nh©n ®¹o song kh«ng ph¶i nh­ vËy mµ cho phÐp phÝa nhËn tµi trî qu¶n lý láng lÎo. Ng­îc l¹i hoµn toµn ®iÒu ®ã, phÝa qu¶n lý tµi trî chÞu sù kiÓm so¸t kh¾t khe cña phÝa tµi trî. Bëi vËy yªu cÇu ng©n hµng - ng­êi tiÕp nhËn uû th¸c qu¶n lý ph¶i n©ng cao vai trß, tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ®óng cam kÕt cña hîp ®ång ®· nhËn víi bªn uû th¸c. Tµi trî vèn cho ng­êi nghÌo ®ang lµ xu thÕ cña céng ®ång thÕ giíi nãi chung vµ ë n­íc ta nãi riªng. Trong ®iÒu kiÖn nguån vèn huy ®éng qua c¸c kªnh chÝnh thøc ®¸p øng cÊp tÝn dông cho ng­êi nghÌo th× khái t¨ng nguån vèn tµi trî cho môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ hÕt søc quan träng cho ho¹t ®éng cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. §iÒu ®ã, víi sù nç lùc riªng cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo lµ ch­a ®ñ mµ cÇn sù trî gióp cña Nhµ n­íc c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc kinh tÕ, x· héi th«ng qua phong trµo tuyªn truyÒn khÝch lÖ c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c nhµ h¶o t©m. - Nguån vèn tõ quü bï ®¾p rñi ro. CÊp tÝn dông cho ng­êi nghÌo bao giê còng ®ång hµnh víi rñi ro mÊt vèn. Qu¶ thËt, kh¶ n¨ng hoµn tr¶ vèn ®óng h¹n vµ ®Çy ®ñ cña ng­êi nghÌo vay vèn cßn nhiÒu h¹n chÕ. Thùc tÕ cho thÊy c¸c hé nghÌo chñ yÕu tËp trung vµo vïng n«ng th«n, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp g¾n víi thiªn tai, mÊt mïa x¶y ra th­êng xuyªn. Do vËy kh«ng cã quü bï ®¾p rñi ro mÊt vèn cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo th× sù tån t¹i cña nã hÕt søc mong manh. Bëi nguån vèn sÏ hôt dÇn cïng víi viÖc khoanh nî, xo¸ nî cho hé nghÌo, mÆt kh¸c do t©m lý sî bÞ lç, ng­êi nghÌo thÝch thu lîi nhanh nªn tÝnh to¸n bá vèn lµm ¨n luÈn quÈn, Ýt hiÖu qu¶. Ng­êi nghÌo th­êng tung hÕt vèn liÕng vµo lµm ¨n nªn khi thÊt b¸t r¬i vµo thÕ ''tr¾ng tay'', nî nÇn. Còng kh«ng Ýt tr­êng hîp do tóng thiÕu quanh n¨m, tiÒn vèn ng©n hµng cho vay cã thÓ bÞ sö dông vµo môc ®Ých kh¸c nh­ mua l­¬ng thùc, ch÷a bÖnh, tiÒn häc cho con... ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng­êi. LËp quü bï ®¾p rñi ro lµ viÖc cÇn thiÕt cho mäi tæ chøc tÝn dông, song nã l¹i cÇn thiÕt h¬n ®èi víi tæ chøc tÝn dông cho ng­êi nghÌo. MÆc dï ®· cã quyÕt ®Þnh sè 48/1999/Q§ - NHNN 5 ngµy 8-2-1999 cña thèng ®èc ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, song hiÖn nay vÉn ch­a thÓ thùc hiÖn ®­îc bëi v× vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lÊy nguån tõ ®©u ®Ó lËp quü bï ®¾p rñi ro nµy vµ sö dông nã cho hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo víi kh¶ n¨ng t¹o ra lîi nhuËn rÊt thÊp. V× vËy, theo t«i cÇn t¹o ra mét c¬ chÕ lËp quü bï ®¾p rñi ro cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo phï hîp víi tÝnh ''chÝnh s¸ch'' cña nã. Nhµ n­íc nªn cho phÐp trÝch tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó cÊp cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo h×nh thµnh quü bï ®¾p rñi ro trªn c¬ së cã sù tù lùc cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Tøc lµ quü bï ®¾p rñi ro ®­îc lËp tõ hai nguån: ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp vµ nguån trÝch tõ lîi nhuËn cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Song phÇn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp lµ chñ yÕu, tû lÖ nµy sÏ ®­îc gi¶m dÇn khi lîi nhuËn cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo t¨ng lªn. Nguån cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp ®Ó h×nh thµnh quü bï ®¾p rñi ro cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ®­îc trÝch ra tõ quü dù phßng trî cÊp c¸c vïng thiªn tai ®èi víi hé nghÌo, vïng nghÌo... Nh­ vËy chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc thùc tÕ kh«ng t¨ng lªn mµ thay ®æi ph­¬ng thøc chØ ®Ó ®¹t môc tiªu sö dông cao h¬n. Bëi vËy trî cÊp kh¾c phôc thiªn t¹i b»ng xin, cho, cÊp chØ phï hîp víi nh÷ng gi¶i ph¸p tÝnh thÕ mang tÝnh cøu tÕ mµ th«i. §Ó ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn, quü bï ®¾p rñi ro ®­îc lËp th­êng xuyªn víi sè d­ ®ñ lín. Khi thùc tÕ cã rñi ro, ®­îc trÝch quü ®Ó bï ®¾p kÞp thêi ®¶m b¶o nguån vèn ho¹t ®éng cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Quü bï ®¾p rñi ro cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo khi ch­a sö dông (ph¶n ¸nh trªn sè d­ cña quü) ®­îc sö dông ®Ó t¨ng nguån vèn cho vay vµ b¶o toµn nã. Tuy nhiªn ®Ó quü nµy sö dông ®óng môc ®Ých vµ hiÖu qu¶ ph¶i cã mét c¬ chÕ qu¶n lý nh­ ®èi víi c¸c quü tµi chÝnh ®Æc thï. - Ngoµi nh÷ng nguån vèn nãi trªn, ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo cã thÓ sö dông tèi ®a c¸c nguån huy ®éng tiÒn göi b»ng viÖc quy ®Þnh miÔn nép dù tr÷ b¾t buéc vaß ng©n hµng Nhµ n­íc. Dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn mµ c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i göi t¹i ng©n hµng Nhµ n­íc ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Nh­ vËy nÕu ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ®­îc thùc th× chÝnh s¸ch miÒn nép dù tr÷ b¾t buéc vµo ng©n hµng Nhµ n­íc sÏ t¹o ra kh¶ n¨ng më réng hÖ sè t¹o tiÔn cña nã. Nãi mét c¸ch cô thÓ h¬n, viÖc ®­îc miÔn nép tiÒn dù tr÷ b¾t buéc sÏ t¹o cho ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo sö dông tèi ®a nguån vèn huy ®éng tõ tiÒn göi ®Ó cho vay. H¬n n÷a, ®ã còng lµ ®iÒu kiÖn lµm gi¶m ®¸ng kÓ l·i suÊt cho vay ®èi víi ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Ng©n hµng Nhµ n­íc hoµn toµn cã ®ñ luËn chøng ®Ó thùc thi miÔn nép tiÒn dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo bëi c¸c lý do sau: Mét lµ: TiÒn göi huy ®éng cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo Ýt x¶y ra mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n bëi chñ yÕu nguån tiÒn göi æn ®Þnh, quy m« nhá. Hai lµ: ViÖc t¨ng hé sè t¹o tiÒn, theo ®ã cung øng tiÒn th«ng qua cÊp tÝn dông cho ng­êi nghÌo t¨ng lªn, song ng©n hµng Nhµ n­íc vÉn chñ ®éng kiÓm so¸t ®­îc l­îng tiÒn cung øng, bëi h¹n møc tÝn dông cho ng­êi nghÌo cã giíi h¹n theo kh¶ n¨ng nguån vèn cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Ba lµ: N©ng hÖ sè t¹o tiÒn, gi¶m ®­îc l·i suÊt cho vay cã t¸c ®éng tÝch cùc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi ng­êi nghÌo, ®iÒu ®ã kh«ng ¶nh h­ëng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tÝn dông cña nÒn kinh tÕ bëi ®èi t­îng nhËn tÝn dông ®­îc giíi h¹n trong khu vùc ng­êi nghÌo vµ vïng nghÌo. Tõ nh÷ng ph©n tÝch ë trªn, h¬n n÷a thùc tiÔn ho¹t ®éng cña mét ng©n hµng ''chÝnh s¸ch'' yªu cÇu ng©n hµng Nhµ n­íc ph¶i thùc thi chÝnh s¸ch miÔn nép dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. T¹o cho nã kh¶ n¨ng t¨ng nguån vèn ho¹t ®éng mµ kh«ng g©y t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ng©n hµng Nhµ n­íc. 3.2.2.3. Gi¶i ph¸p sö dông vèn cho ng­êi nghÌo cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. - §èi t­îng ®­îc cÊp tÝn dông. CÊp tÝn dông cho ng­êi nghÌo ch¼ng kh¸c g× t¹o cho hä chiÕc cÇn c©u ®Ó hä c©u ®­îc x©u c¸. §Ó c©u ®­îc x©u c¸, ng­êi nghÌo ph¶i biÕt c©u. Bëi vËy tÝn dông cho ng­êi nghÌo còng chØ cÊp cho ai biÕt sö dông nã ®Ó t¨ng thu nhËp gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. §Ó x¸c ®Þnh ®óng ®èi t­îng nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh­ng cã nhiÒu phøc t¹p. Tr­íc hÕt chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®èi t­îng ng­êi nghÌo vay vèn lµ c¸c hé nghÌo. Bëi vËy tõ khi nghÞ quyÕt 10 §¹i héi §¶ng lÇn thø 6, hé n«ng d©n ®­îc x¸c ®Þnh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ. Do vËy hé nghÌo ®­îc sö dông lµm ®èi t­îng cÊp tÝn dông lµ hoµn toµn ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn ®· vµ ®ang ®Æt ra. VËy c¬ së nµo ®Ó x¸c ®Þnh lµ hé nghÌo? Nh­ ®· nãi ë trªn, hiÖn nay n­íc ta ®ang quy ®Þnh chuÈn mùc hé nghÌo theo quyÕt ®Þnh sè 1143/2000/Q§-L§TBXH ngµy 01-11-2000. Song vÊn ®Ò ®Æt ra viÖc x¸c ®Þnh hé gia ®×nh nµo cã møc thu nhËp ®óng chuÈn mùc hé nghÌo lµ hÕt søc khã kh¨n mçi khi thu nhËp lµm ¨n cña tõng hé kh«ng ®­îc c«ng khai. VËy kh¶ thi h¬n c¶, ®Ó x¸c ®Þnh hé nghÌo mét c¸ch t­¬ng ®èi (theo nghÜa so víi chuÈn mùc) ph¶i thiÕt lËp m«t c¬ chÕ kiÓm so¸t, gi¶m s¸t cña céng ®ång th«ng qua b×nh xÐt, lùa chän c«ng khai cña c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ ®Þa ph­¬ng, lµng th«n. TÝnh ''c«ng khai céng ®ång'' tù nã sÏ lÊn ¸p vµ ®Ì bÑp tÝnh ''®éc quyÒn, xÐt, xin, cho'' phi céng ®ång cña tæ chøc chÝnh quyÒn së t¹i th­êng x¶y ra trong viÖc c«ng nhËn hé nghÌo ®­îc vay vèn. Trë l¹i vèn ®Ò ''cÇn c©u'' vµ ''x©u c¸'' nãi trªn, hé nghÌo muèn vay vèn ph¶i biÕt sö dông vèn mµ quyÕt ®Þnh tr­íc hÕt lµ ph¶i cã søc lao ®éng. Bëi vËy c¸c ®èi t­îng nghÌo ®ãi kh«ng cã søc lao ®éng hoÆc ®èi t­îng r­îu chÌ, cê b¹c... kh«ng thuéc ®èi t­îng cÊp tÝn dông. - X¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn cÊp tÝn dông. Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo cÇn t¹o ra mét ®iÒu kiÖn vay vèn níi réng, thuËn lîi cho ng­êi vay song ph¶i ®¶m b¶o tÝnh nghiªm ngÆt cña tæ chøc tÝn dông nµy. C¸c ®iÒu kiÖn ®ã lµ: + Ngoµi nh÷ng ®iÒu kiÖn vay vèn th«ng th­êng cña ng©n hµng th× c¸c hé nghÌo ph¶i cam kÕt chÊp hµnh ®iÒu lÖ vay vèn cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo nh­ gia nhËp tæ vay vèn, ®ãng gãp cæ phÇn, tiÕt kiÖm b¾t buéc, sö dông vèn t¹o ®­îc thu nhËp... + Vèn vay tr­íc hÕt dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó t¨ng thu nhËp, sau ®ã míi cho vay söa nhµ cöa, t¹o n¬i ¨n chèn ë vµ vay tiªu dïng kh¸c. - L·i suÊt cho vay ®èi víi ng­êi nghÌo ®ang lµ vÊn ®Ò phøc t¹p. HiÖn nay ®ang cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy nh­ng cã thÓ tæng hîp thµnh 2 lo¹i nh­ sau: Lo¹i thø nhÊt: §Ó gióp ng­êi nghÌo s¶n xuÊt, gi¶m bít chi phÝ ®Çu vµo nªn ¸p dông l·i suÊt cho vay theo d¹ng tµi trî. Lo¹i thø hai: HiÖn nay ng­êi nghÌo rÊt cÇn vèn ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, mét sè ph¶i vay nÆng l·i ë thÞ tr­êng vèn ''ngÇm'' yªu cÇu cña hä lµ ®­îc vay vèn nhanh. V× vËy l·i suÊt cho vay ®èi víi ng­êi nghÌo nªn ¸p dông b»ng hoÆc lín h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng. C¶ 2 lo¹i lý kiÕn trªn, xÐt ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ ch­a hîp lý, bëi lÏ. Tr­êng hîp thø nhÊt: Cho vay theo l·i suÊt tµi trî, béc lé mét sè nh­îc ®iÓm nh­ g©y cho ng­êi nghÌo t©m lý tr«ng chê, û l¹i, sö dông vèn sai môc ®Ých, kÐm hiÖu qu¶, thËm chÝ sö dông vèn vay ®Ó göi l¹i ng©n hµng hoÆc cho vay c¸c ®èi t­îng kh¸c ®Ó h­ëng chªnh lÖch l·i suÊt. MÆt kh¸c nguån vèn cho vay sÏ c¹n kiÖt dÇn do tiÒn l·i thu ®­îc, ngoµi phÇn bï ®¾p chi phÝ, kh«ng thÓ b¶o toµn vèn, ch­a kÓ rñi ro mÊt vèn. V× vËy ®· lµm triÖt tiªu dÇn tÝnh sinh lêi cña vèn tÝn dông. Tr­êng hîp 2: NÕu cho vay víi l·i suÊt ngang b»ng hÆoc cao h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng lµ kh«ng chó ý ®Õn ng­êi nghÌo vµ nh­ vËy cµng ®Èy ng­êi nghÌo vaß ngâ côt. VÊn ®Ò ®Æt ra mét khi chóng ta thõa nhËn gi¶i ph¸p vèn tÝn dông cho ng­êi nghÌo lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ quan träng, th× ph¶i cã sù ­u tiªn vÒ mÆt l·i suÊt vµ ®iÒu kiÖn vay vèn. MÆt kh¸c cïng víi viÖc thùc hiÖn ®ång bé nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn môc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo th× l·i suÊt tÝn dông cho ng­êi nghÌo ®­îc ®Æt ra nh­ mét c«ng cô ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®èi víi qu¸ tr×nh æn ®Þnh ®êi sèng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ tõ ®ã cã thÓ bøt khái ng­ìng ®ãi nghÌo. §Ó kh¾c phôc c¸c tån t¹i khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt cña 2 lo¹i ý kiÕn nªu trªn, theo t«i nªn ¸p dông møc l·i suÊt cho vay ®èi víi ng­êi nghÌo thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng vµ cao h¬n l·i suÊt tµi trî song ph¶i ®¶m b¶o bï ®¾p ®­îc chi phÝ, b¶o toµn ®­îc nguån vèn, tiÕn tíi cã lîi nhuËn ®Ó bï ®¾p rñi ro. - Mét sè vÊn ®Ò khi thùc hiÖn cho vay vµ thu håi nî. Mét lµ: Møc cho vay ®èi víi tõng hé nghÌo ®­îc ¸n ®Þnh dùa trªn 2 c¬ së ®ã nguån vèn cã thÓ huy ®éng cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo vµ thùc tÕ nhu cÇu vay vèn, tõng lo¹i hé s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau. HiÖn nay møc cho vay tèi ®a kh«ng qu¸ 3 triÖu ®ång/hé. Riªng ®èi víi nh÷ng hé nghÌo ®Çu t­ cho ch¨n nu«i ®¹i gi¸ sóc, trång c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp, nu«i trång ®¸nh b¾t h¶i s¶n, kinh doanh ngµnh nghÒ ®­îc vay vèn tèi ®a lµ 5 triÖu ®ång/hé. ViÖc quy ®Þnh møc cho vay b×nh qu©n nãi trªn lµ ch­a phï hîp víi c¸c ®èi t­îng hé nghÌo phi n«ng nghiÖp, c¸c hé nghÌo ®¸nh b¾t h¶i s¶n. Bëi vËy ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ph¶i ®¶m b¶o cho hé nghÌo mét møc tÝn dông ®Ó hä t¹o ra thu nhËp. ViÖc chia b×nh qu©n møc cho vay lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù vïng dËy t­ t­ëng tr«ng chê h­ëng cøu tÕ cña ng­êi nghÌo. Hai lµ: §Ó cho hé nghÌo t¹o ra thu nhËp vµ tr¶ nî tõ b¸n s¶n phÈm th× viÖc quy ®Þnh thêi h¹n cho vay ph¶i g¾n liÒn víi chu kú s¶n xuÊt kinh doanh mµ hé gia ®×nh ®Çu t­. ViÖc quy ®Þnh thêi h¹n cho vay ®èi víi hé nghÌo chØ b»ng hai lo¹i ng¾n h¹n vµ trung h¹n lµ cÇn thiÕt, song chÝnh nã cã thÓ lµ sù ¸p ®Æt phi lý trong nhiÒu tr­êng hîp. Bëi vËy theo t«i cÇn ph¶i ®a d¹ng nhiÒu lo¹i thêi h¹n cho vay. Ba lµ: §Ó vèn tÝn dông ®Õn víi ng­êi nghÌo kh«ng sai ®èi t­îng, sö dông sai môc ®Ých th× c«ng viÖc thÈm ®Þnh cña c¸n bé tÝn dông lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. Bëi vËy theo t«i th× bé ph©n cÊp tÝn dông chØ ®­îc ký vµo hîp ®ång tÝn dông khi cã kÕt qu¶ thÈm ®Þnh cña c¸n bé tÝn dông phô tr¸ch khu vùc. Bèn lµ: §Ó vèn cho vay ®óng ®Õn ®èi t­îng ®­îc cÊp, mÆt kh¸c tr¸nh c¸c trung gian quy ®Þnh thu phô phÝ, vÊn ®Ò ®Æt ra ph¶i t¹o mét c¬ chÕ mµ ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ph¸t vèn trùc tiÕp ®Õn tõng hé nghÌo hoÆc th«ng qua tæ vay vèn. N¨m lµ: ViÖc thu nî tiÒn vay ®èi víi hé nghÌo ph¶i c¨n cø vµo thu ho¹ch s¶n phÈm thùc tÕ cña hä. NhiÖm vô thu nî lµ c«ng viÖc th­êng xuyªn ®­îc giao chuyªn tr¸ch cho mét bé phËn cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo thùc hiÖn, víi quy ®Þnh chuyªn tr¸ch võa lµ ng­êi h­íng dÉn s¶n xuÊt, võa kiÓm tra sö dông vèn th× viÖc thu nî l¹i cµng thuËn lîi h¬n. Trong nhiÒu tr­êng hîp, c¸n bé thu nî cã thÓ gióp ®ì bao tiªu s¶n phÈm ®Ó c¸c hé nghÌo cã tiÒn tr¶ nî. S¸u lµ: Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo cÇn thùc hiÖn mét quy tr×nh mµ ë ®ã c¸c thñ tôc nghiÖp vô ®¬n gi¶n vµ thùc hiÖn quy chÕ c«ng khai ho¸ mäi c«ng ®o¹n thñ tôc xin cÊp tÝn dông ®èi víi hé nghÌo. Sù c«ng khai nµy bao gåm: danh s¸ch ®­îc xÐt cho vay, møc cho vay, thêi h¹n cho vay... ®­îc th«ng b¸o réng r·i ®Ó cã sù gi¸m s¸t cña céng ®ång. 3.2.3. Huy ®éng vµ sö dông vèn hç trî ng­êi nghÌo tõ c¸c quü cña c¸c tæ chøc quÇn chóng hiÖp héi trong n­íc. HiÖn nay ®ang cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ sù xuÊt hiÖn cña c¸c m« h×nh tæ chøc dÞch vô tµi chÝnh vi m« kh«ng chÝnh thøc ®Ó tµi trî vèn cho ng­êi nghÌo nh­: quü hé trî n«ng d©n cña héi n«ng d©n ViÖt Nam, quü t­¬ng trî phôc n÷ nghÌo cña héi phô n÷ vµ mét sè quü kh¸c. Song xÐt chung cã 2 lo¹i ý kiÕn sau ®©y: - Lo¹i ý kiÕn thø nhÊt cho r»ng, sù ra ®êi c¸c kªnh dÉn vèn nãi trªn lµm t¨ng thªm sù lén xén cña thÞ tr­êng tµi chÝnh tÝn dông ë n«ng th«n nãi chung vµ kªnh dÉn vèn cho ng­êi nghÌo nãi riªng. Bëi nã ®· lµm ph¸t sinh cho vay trïng lÆp, chång chÐo, vèn vay ch¹y vßng vÌo... vµ cuèi cïng hiÖu qu¶ tiÕp vèn cho ng­êi nghÌo ®¹t hiÖu qu¶ thÊp. Do ®ã cÇn xem xÐt l¹i sù tån t¹i cña nã. - Lo¹i ý kiÕn thø hai cho r»ng, ph¸t triÓn c¸c quü t¹o nguån vèn hç trî n«ng d©n nghÌo vµ phô n÷ nghÌo lµ ®¸p øng sù ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån vèn, tõ ®ã ®¸p øng nhiÒu h¬n nhu cÇu vèn cho ng­êi nghÌo. V× vËy sù ph¸t triÓn cña c¸c quü nµy lµ phï hîp cÇn ®­îc nghiªn cøu vµ x¸c ®Þnh h­íng hoµn thiÖn ®Ó n©ng cao vÒ mÆt thÓ chÕ trong t­¬ng lai. T«i ®ång t×nh víi lo¹i ý kiÕn nµy. Bëi vËy xin ®Ò xuÊt mét sè ®iÓm nh»m huy ®éng tèi ®a vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn hç trî ng­êi nghÌo tõ c¸c quü nãi trªn nh­ sau: - §èi víi quü hç trî n«ng d©n. + Ng©n hµng Nhµ n­íc ban hµnh quy chÕ ho¹t ®éng ®èi víi quü hç trî n«ng d©n phï hîp víi chÝnh s¸ch tÝn dông cho ng­êi nghÌo trªn c¬ së tham chiÕu tÝnh ®Æc thï ho¹t ®éng cña héi n«ng d©n. VÒ h­íng l©u dµi, nÕu ®ñ kh¶ n¨ng, cÇn chuyÓn nã trë thµnh d¹ng ng©n hµng cæ phÇn n«ng th«n. Tr­íc mÆt ®Ó cñng cè ho¹t ®éng cña quü hç trî n«ng d©n, ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì nghiÖp vô cho c¸n bé qu¶n lý quü nµy. + Ph¶i x¸c ®Þnh ®èi t­îng cho vay n«ng d©n nghÌo lµ hé. Héi n«ng d©n ph¶i kÕt hîp tèt víi ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ®Ó ph©n vïng ®èi t­îng cho vay, tr¸nh cÊp vèn chång chÐo. + L·i suÊt cho vay ®èi víi n«ng d©n nghÌo tõ quü hç trî n«ng d©n ph¶i quy ®Þnh b»ng møc l·i suÊt cho vay ®èi hé nghÌo tõ nguån vèn cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. + Ho¹t ®éng cña quü hç trî n«ng d©n ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh trong mét thÓ chÕ kiÓm so¸t cña céng ®ång n«ng d©n nghÌo. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng l©u dµi cña quü. + §Ó t¨ng c­êng nguån vèn ho¹t ®éng, quü hç trî n«ng d©n cÇn më réng nguån tµi trî th«ng qua h×nh thµnh c¸c dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n míi. - §èi víi quü t­¬ng trî phô n÷ nghÌo. + §a d¹ng ho¸ c¸c nguån vèn vay cho phô n÷ nghÌo, t¹o c¬ héi cho hä cã viÖc lµm, t¨ng thu nhËp. Muèn vËy ph¶i. Cñng cè vµ ph¸t triÓn m¹nh nhãm phô n÷ tÝn dông - tiÕt kiÖm: nh­ mét sè n¬i ®· lµm, ®©y lµ mét m« h×nh tèt, cã t¸c dông nhiÒu mÆt. Tuy nhiªn cho ®Õn nay c¶ n­íc míi thµnh lËp 100 ngh×n nhãm, míi cã kho¶ng trªn 1500 chÞ em tham gia vµo c¸c nhãm nµy. NÕu ta ®em so s¸nh víi con sè ®ã víi sè phô n÷ c¶ n­íc (kho¶ng gÇn 39 triÖu) th× qu¶ lµ cßn rÊt Ýt. V× vËy trong thêi gian tíi Héi phô n÷ c¸c cÊp cÇn cã biÖn ph¸p ph¸t triÓn m¹nh vµ trung ­¬ng Héi nªn giao thµnh chØ tiªu cô thÓ cho c¸c cÊp héi c¬ së nh»m nh©n réng m« h×nh cã hiÖu qu¶ nµy. §Èy m¹nh phong trµo ngµy tiÕt kiÖm v× phô n÷ nghÌo vµ nh©n réng quü t×nh th­¬ng. CÇn më réng ®èi t­îng tham gia vµo phong trµo nµy, kh«ng chØ bã hÑp trong n÷ c«ng nh©n viªn chøc mµ cßn thu hót ®«ng ®¶o c¸c tæ chøc x· héi, c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ kh¸c. DÊy lªn phong trµo ngµy tiÕt kiÖm v× phô n÷ nghÌo trong c¶ céng ®ång nh©n dÞp 8/3 hµng n¨m. Song song víi c¸c ho¹t ®éng trªn, héi cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho chÞ em ®­îc tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn tÝn dông chÝnh thøc. Héi cã thÓ ký kÕt nghÞ quyÕt liªn tÞch víi ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ®Ó më réng diÖn phô n÷ n«ng th«n, phô n÷ nghÌo ®­îc vay vèn víi quy m« lín h¬n, thêi gian dµi h¬n. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn më cöa, th× cÇn coi träng nguån vèn quèc tÕ ®Ó t¨ng ho¹t ®éng cho quü. + TiÕp tôc duy tr× phong trµo gióp nhau trong chÞ em, më réng m« h×nh gióp nhau theo ®Þa chØ. §Èy m¹nh phong trµo ''phô n÷ gióp nhau ph¸t triÓn kinh tÕ gi¸ ®×nh'' d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­: gióp nhau vÒ vèn, gièng c©y con, vËt liÖu lµm nhµ, ngµy c«ng, kiÕn thøc, n¬i tiªu thô s¶n phÈm. Tuyªn truyÒn gi¸o dôc chÞ em tinh thÇn tiÕt kiÖm, tù v­¬n lªn lµ chÝnh. Ph¸t triÓn h×nh thøc tæ chøc phô n÷ tiÕt kiÖm ®a môc ®Ých nh­ tiÕt kiÖm lµm s©n, lµm bÓ, cho con ®i häc... Ph©n c«ng vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn h×nh thøc gióp nhau theo ®Þa chØ mçi n¨m thùc hiÖn kÕ ho¹ch trung ­¬ng héi gióp 1 tØnh nghÌo, 1 tØnh thµnh gióp 1 huyÖn nghÌo, 1 huyÖn l¹i gióp 1 x· nghÌo, mçi x· gióp 1 th«n nghÌo vµ 5 hé nghÌo nhÊt. + §Èy m¹nh ho¹t ®éng cung cÊp kiÕn thøc cho phô n÷ nghÌo, vËn ®éng khuyÕn khÝch hä ¸p dông tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt. §Ó gióp phô n÷ nghÌo v­ît qua nghÌo ®ãi, bªn c¹nh viÖc cho vay vèn th× viÖc cung cÊp c¸c kiÕn thøc vµ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cho phô n÷ lµ biÖn ph¸p quan träng vµ c¬ b¶n. V× vËy c¸c cÊp héi cÇn chñ ®éng liªn kÕt phèi hîp víi c¸c ngµnh chøc n¨ng, nhÊt lµ c¸c c¬ së khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m ®Ó tæ chøc h­íng dÊn chÞ em vÒ kü thuËt nu«i trång c©y con. Lång ghÐp viÖc cung cÊp vèn víi viÖc cung cÊp kiÕn thøc. §a d¹ng ho¸ h×nh thøc tuyªn truyÒn, h­íng dÉn chÞ em øng dông tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt th«ng qua c¸c m« h×nh tr×nh diÔn, thao t¸c t¹i chç, tham quan häc tËp g­¬ng ®iÓm h×nh, sinh ho¹t c©u l¹c bé phô n÷, ph¸t triÓn m¹ng l­íi khuyÕn n«ng trªn c¬ së lùa chän c¸c chÞ em lµm ¨n giái. + VÒ l·i suÊt cho vay. c¸c quü t­¬ng trî phô n÷ nghÌo kh«ng cÇn ¸p dông l·i suÊt thÊp bëi 3 lý do: phô n÷ nghÌo vay vèn g¾n liÒn víi tiÕt kiÖm mãn nhá, hä cÇn ®¸p øng vèn kÞp thêi h¬n lµ ­u ®·i vÒ l·i suÊt, ®Ó më réng nguån vèn cña quü th× th­êng ph¶i ®i vay c¸c ng©n hµng víi l·i suÊt thÞ tr­êng nªn khi cho vay ¸p dông l·i suÊt thÞ tr­êng lµ tÊt yÕu, ®¶m b¶o nguån tµi chÝnh cho quü ho¹t ®éng l©u dµi. + Còng nh­ quü hç trî n«ng d©n, ®Ó n©ng vÞ trÝ ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña c¸c quü t­¬ng trî phô n÷ nghÌo còng cÇn cã mét quy chÕ tõ phÝa ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. VÒ l©u dµi cÇn ph¸t triÓn thµnh c¸c ng©n hµng cæ phÇn n«ng th«n hoÆc ®« thÞ. 3.3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p vÒ t¹o lËp vµ sö dông vèn hç trî cho ng­êi nghÌo. 3.3.1. T¹o lËp m«i tr­êng chÝnh s¸ch vµ ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó c¸c tæ chøc tµi chÝnh vi m« trùc tiÕp cung øng vèn cho ng­êi nghÌo ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn. §Ó thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p t¹o lËp vµ sö dông vèn hç trî ng­êi nghÌo th× vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh tr­íc hÕt, ph¶i t¹o ra mét thÓ chÕ phï hîp cho ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh vi m«. Theo t«i, ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam cÇn x¸c ®Þnh râ lo¹i ng©n hµng ''chÝnh s¸ch'' trong hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam, trong ®ã tÊt yÕu cã ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. ThÓ chÕ ho¹t ®éng cña ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ph¶i cã ph¸p lÖnh riªng. MÆt kh¸c bªn c¹nh ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo, ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ph¶i t¹o thÓ chÕ chÝnh thøc cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh vi m« vµ dÞch vô tµi chÝnh vi m« cã ®ñ m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó ho¹t ®éng. Nªn më réng c¸c m« h×nh dÞch vô tµi chÝnh vi m« lªn mét cÊp ®é míi trong sù liªn kÕt víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh vi m« chÝnh thøc. 3.3.2. H×nh thµnh vµ ban bè dù luËt tÝn chÊp vay vèn tÝn dông. Nh­ trªn ®· ph©n tÝch, cÊp vèn tÝn dông cho ng­êi nghÌo tù nã ®· hµm chøa tÝnh rñi ro cao dÉn ®Õn mÊt vèn. H¬n n÷a, chñ yÕu ¸p dông biÖn ph¸p tÝn chÊp khi cÊp v«n th× rñi ro mÊt vèn cµng cã nguy c¬, x¶y ra cao h¬n. Trong thùc tÕ, mÆc dï viÖc tÝn chÊp cã ®¶m b¶o cña chÝnh quyÒn së t¹i hoÆc tæ vay vèn cña ng­êi vay song khi rñi ro th× vÊn ®Ò xö lý mÊt vèn ch­a cã mét ®iÒu luËt cô thÓ nµo. Kh«ng Ýt tr­êng hîp g©y phøc t¹p trong viÖc xö lý, gi¶i quyÕt nî khª ®äng hoÆc nî khã ®ßi ph¸t sinh khi c¸c hé nghÌo vay vèn. §Ó thu håi vèn, hä chñ yÕu nhê c¬ quan ph¸p luËt song trong tay c¬ quan ph¸p luËt vÉn ch­a ®ñ ®iÒu luËt cô thÓ ®Ó ph©n ®Þnh vµ xö lý. Rèt cuéc c¬ quan yªu cÇu lµ kho b¹c Nhµ n­íc hoÆc ng©n hµng th­êng ph¶i chi mét kho¶n tiÒn kh«ng biÕt h¹ch to¸n vµo ®©u cho hîp lý. Mét sè tr­êng hîp c¬ quan cÊp vèn tÝn dông ®· dïng tèi ®a c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau nh­ng vÉn kh«ng thu håi ®­îc. Tõ thùc tiÔn nãi trªn, ®Ó h¹n chÕ rñi ro mÊt vèn, t¹o c¬ së ph¸p lý cho viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t vèn cho vay, theo t«i Nhµ n­íc ph¶i h×nh thµnh vµ ban bè mét dù luËt riªng vª tÝn chÊp vay vèn ®èi víi ng­êi nghÌo. Cã nh­ vËy míi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ quan ®­îc giao nhiÖm vô cÊp vèn tÝn dông thùc hiÖn th«ng ®ång bÐn giät ch­¬ng tr×nh tÝn dông cho ng­êi nghÌo. 3.3.3. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ruéng ®Êt ®èi víi ng­êi nghÌo. §©y cã thÓ nãi lµ chÝnh s¸ch hµng ®Çu, cã vÞ trÝ quan träng nhÊt ®Ó tù cøu - tù xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña n«ng hé ®ãi nghÌo. Nh­ng trong nhiÒu n¨m qua, ë mét sè ®Þa ph­¬ng ®· thùc hiÖn ch­a ®óng chÝnh s¸ch nµy. HiÖn nay c¶ n­íc cã h¬n nöa triÖu hé n«ng d©n ®ãi nghÌo kh«ng cã, hoÆc thiÕu ruéng ®Êt s¶n xuÊt, trong ®ã tËp trung nhiÒu nhÊt vµo §ång B»ng S«ng Cöu Long ( tÝnh ®Õn th¸ng 6/1999 ë §ång B»ng S«ng Cöu Long sè hé n«ng d©n ®ãi nghÌo kh«ng cã ®Êt vµ thiÕu ®Êt s¶n xuÊt lµ trªn 30 ngh×n hé, chiÕm h¬n 60% trong tæng sè hé n«ng d©n ®ãi nghÌo ë §ång b»ng S«ng Cöu Long). Trong khi ®ã cã nh÷ng «ng chñ lµ d©n ®« thÞ ®Õn chiÕm ®Êt (nh­ Nhµ n­íc cho kh«ng) lËp nhiÒu ®ån ®iÒn míi (mang h×nh thøc trang tr¹i) vµ cã trang tr¹i cã quy m« lín lªn ®Õn 2000 - 3000. §©y lµ mét hiÖn t­îng cÇn ®­îc nghiªn cøu gi¶i quyÕt. Theo t«i cã thÓ gi¶i quyÕt b»ng 3 c¸ch sau: - Tr¶ l¹i phÇn ruéng ®Êt cña hé n«ng d©n ®ãi nghÌo nî s¶n phÈm cò bÞ x· rót bít ruéng ®Êt ®Ó c¸c hé n«ng d©n nµy canh t¸c tù b¶o ®¶m cuéc sèng, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña gia ®×nh hä. - Hîp t¸c x· vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn x¸c ®Þnh ®óng sè nî cò khã tr¶ cña sè n«ng hé nghÌo ®ãi bÞ nî s¶n phÈm cña hîp t¸c x·, cña ng©n hµng vµ cã gi¶i ph¸p xo¸ mét phÇn, hoÆc xo¸ c¶ sè nî s¶n phÈm vµ khoanh nî ng©n hµng cho c¸c chñ n«ng hé ®ang trong hoµn c¶nh nghÌo ®ãi. - §Ò nghÞ trong tõng thêi gian 4 - 5 n¨m ®èi víi n«ng hé ®ãi vµ 2 - 3 n¨m ®èi víi n«ng hé nghÌo, Nhµ n­íc dïng chÝnh s¸ch ph©n phèi l¹i ®Ó miÔn thu thuÕ ruéng ®Êt, thuû lîi phÝ, häc phÝ, viÖn phÝ; x· miÔn thu kho¶n vÒ an ninh phóc lîi vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp nghÜa vô x· héi....cho nh÷ng n«ng hé ®ãi nghÌo. 3.3.4. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch chuyÓn giao c«ng nghÖ cho ng­êi nghÌo. Do ®ãi nghÌo mµ ng­êi nghÌo thÊt häc, d©n trÝ thÊp, thiÕu kiÕn thøc ®Ó lµm ¨n. V× vËy cÇn ph¶i h­íng dÉn hä c¸ch lµm ¨n, phæ biÕn kinh nghiÖm s¶n xuÊt, kinh doanh th«ng qua ®éi c«ng t¸c t×nh nguyÖn, c¸c c¸n bé khoa häc kü thuËt, y tÕ, c¸c trÝ thøc vµ sinh viªn ®i vÒ n«ng th«n gióp ®ì ng­êi nghÌo. Cã chÝnh s¸ch ®Ó duy tr× vµ më réng lùc l­îng nµy. §©y lµ sù bæ sung, trî gióp nguån lùc vËt chÊt - tinh thÇn tøc lµ nguån lùc v¨n ho¸ cho ph¸t triÓn n«ng th«n. 3.3.5. ThÓ chÕ ho¸ chÝnh s¸ch nhµ ë ®èi víi ng­êi nghÌo. Nhµ ë cña ®a sè c¸n hé nghÌo, gia ®×nh chÝnh s¸ch ®ang ®­îc ®Æt ra mét chÝnh s¸ch lín vÒ x· héi ë n­íc ta hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ c¸c ®« thÞ, vïng gÆp thiªn tai. Song vÊn ®Ò ®Æt ra, chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng th× nhµ ë ®­îc coi lµ mét hµng ho¸, Nhµ n­íc kh«ng thÓ dïng vèn ng©n s¸ch x©y dùng nhµ ë vµ ph©n phèi cho ng­êi nghÌo. Bëi vËy cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch riªng vÒ nhµ ë cho ng­êi nghÌo trªn c¬ së thùc hiÖn chiÕn l­îc ''t¹o ®iÒu kiÖn vÒ nhµ ë cho nh©n d©n'' cña Nhµ n­íc. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch nhµ ë cho ng­ê nghÌo lµ lµm sao t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi nghÌo cã nhµ ë. Nh­ng chÝnh s¸ch ®ã chØ ®­îc thùc thi trªn mét c¬ chÕ nhÊt ®Þnh tõ phÝa Nhµ n­íc. Theo t«i chÝnh s¸ch nhµ ë cho ng­êi nghÌo ph¶i x¸c ®Þnh râ mét sè c¬ chÕ cã thÓ thùc thi trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ vÒ ®Êt ë, vÒ h¹ tÇng nhµ ë, quü nhµ c«ng, nguån tµi chÝnh huy ®éng. VÒ ®Êt ë: Nhµ n­íc cã thÓ miÔn gi¶m tiÒn ®Êt, c¸c lo¹i thuÕ ®Êt cho ng­êi nghÌo khi hä ®­îc giao ®Êt lµm nhµ ë. §èi víi khu vùc ®« thÞ, Nhµ n­íc cÇn më réng x©y dùng nhµ cao tÇng ®Ó b¸n hoÆc cho ng­êi nghÌo thuª. Hä cã thÓ ®­îc mua hoÆc thuª ë c¸c tÇng trªn víi gi¸ thÊp h¬n bëi c¸c c¨n hé tÇng cao kh«ng ph¶i chÞu hoÆc chÞu tÝt tiÒn ®Êt tÝnh theo hé sè tÇng ë. §èi víi c¸c khu vùc nhµ ë ''æ chuét'' hoÆc ë t¹m cña ng­êi nghÌo, khi gi¶i to¶ Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Òn bï riªng ®Ó hä cã ®ñ chç ë tèi thiÓu. VÒ h¹ tÇng nhµ ë: Nãi chung c¸c khu nhµ míi cña d©n nghÌo ®« thÞ, Nhµ n­íc ph¶i hç trî x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. §èi víi c¸c khu vùc nhµ t¹m, nhµ ''æ chuét'' kh«ng ph¶i di chuyÓn theo quy ho¹ch th× Nhµ n­íc hç trî kinh phÝ vµ b»ng c¸c nguån ®ãng gãp kh¸c ®Ó x©y dùng vµ c¶i t¹o tõng b­íc h¹ tÇng tèi thiÓu cho sinh ho¹t cña d©n c­. VÒ quü nhµ c«ng: kinh nghiÖm ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy, hä vÉn duy tr× mét quü nhµ c«ng riªng ®Ó gi¶i quyÕt nhµ ë cho ng­êi trong x· héi. ë n­íc ta diÖn tÝch quü nhµ c«ng võa Ýt l¹i võa sö dông l·ng phÝ nªn cÇn nhanh chãng cã mét cuéc thèng kª, ph©n lo¹i, ®iÒu chØnh vµ khai th¸c triÖt ®Ó quü nhµ ë hiÖn cã. Tõ ®ã cã thÓ t¹o ra mét quü nhµ d­ ra do sö dông bÊt hîp lý ®Ó chuyÓn cho ng­êi nghÌo thuª. HiÖn nay tÊt c¶ c¸c thµnh phè lín ®ang cã nhiÒu ng­êi nghÌo vµ thu nhËp thÊp chØ tr«ng chê ®­îc thuª nhµ c«ng víi gi¸ nh­ hiÖn nay lµ hä cã thÓ c¶i thiÖn ®­îc ®êi sèng. Bëi thùc tÕ thuª nhµ ë t­ nh©n ph¶i tr¶ tiÒn thuª cã khi gÊp c¶ chôc lÇn so víi thuª nhµ cña Nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã quü nhµ nãi trªn, th× Nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch h¬n n÷a phong trµo x©y dùng nhµ t×nh nghÜa cho c¸c hé gia ®×nh chÝnh s¸ch vµ neo ®¬n trong céng ®ång. VÒ nguån tµi chÝnh: Nhµ n­íc cã nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó hç trî nguån tµi chÝnh cho c¸c hé nghÌo t¹o lËp nhµ ë, nh­ng cã 2 c¸ch ®ang lµm cã nhiÒu kÕt qu¶ cÇn ph¶i t¨ng c­êng vµ më réng ®ã lµ: Ng©n hµng cho vay lµm nhµ víi l·i suÊt thÊp vµ thÕ chÊp b»ng chÝnh ng«i nhµ ®ã. §èi víi nh÷ng vïng nghÌo vµ thiªn tai, viÖc ¸p dông l·i suÊt thÊp ®Ó cho vay lµm nhµ sÏ ®­îc ng©n s¸ch Nhµ n­íc hç trî cho ng©n hµng. ChÝnh quyÒn së t¹i víi t­ c¸ch thay mÆt Nhµ n­íc t¹i ®Þa ph­¬ng, th«ng qua c¸c héi vµ ®oµn thÓ kªu gäi c¸c c¬ quan, c¸ nh©n... tµi trî cho c¸c hé nghÌo lµm nhµ, cã thÓ b»ng tiÒn hoÆc b»ng hiÖn vËt. 3.3.6. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng. Môc ®Ých chñ yÕu cña khuyÕn n«ng lµ ®­a vµo vïng n«ng th«n nh÷ng hiÓu biÕt, kü thuËt míi ®Ó kÝch thÝch sù tiÕn bé trong s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh÷ng n«ng d©n, gia ®×nh hä vµ céng ®ång cña hä. §©y lµ mét lÜnh vùc cùc kú quan träng, bëi thiÕu nã ng­êi n«ng d©n sÏ bÞ lÖ thuéc vµo nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lµm ¨n. Bëi vËy vÒ khuyÕn n«ng ph¶i ®¶m b¶o chuyÓn giao ®Õn hé n«ng d©n kÞp thêi vµ chÝnh x¸c th«ng tin vÒ kü thuËt, c¸c nguån th«ng tin ®a d¹ng kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n«ng d©n ®­îc tiÕp cËn trùc tiÕp víi thÞ tr­êng. Ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng ph¶i tËp trung vµo: chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång vµ mïa vô, më mang c¸c gièng míi, b¶o vÖ s¶n xuÊt muµ mµng... §Ó khuyÕn n«ng thùc sù lµ mét dÞch vô quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i, ngµnh nghÒ n«ng nghiÖp th× tæ chøc nµy cÇn ®­îc t¨ng c­êng c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Nhµ n­íc ph¶i cã nh÷ng hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh ®Ó tæ chøc nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ mÆt kh¸c nã ®­îc xem nh­ mét dÞch vô cho n«ng d©n nh­ng cÇn cã quy ®Þnh lµ dÞch vô miÔn phÝ cho c¸c ®èi t­îng n«ng d©n nghÌo. KÕt luËn T¹o lËp vµ sö dông vèn cho ng­êi nghÌo lµ vÊn ®Ò thêi sù nãng hæi song nhiÒu khã kh¨n hiÖn nay ë n­íc ta. Qua toµn bé nh÷ng luËn ®Ò ®­îc tr×nh bµy, ®Ò tµi ®· gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu ®Æt ra, thÓ hiÖn trªn c¸c néi dung sau. 1. Kh¸i qu¸t ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng bao gåm: Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ­u khuyÕt tËt cña nã, vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Tõ sù ph©n tÝch ®i ®Õn kÕt luËn: ®ãi nghÌo lµ tÊt yÕu kh¸ch quan ë n­íc ta hiÖn nay vµ cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi song suy cho cïng lµ do thiÕu vèn s¶n xuÊt kinh doanh. Ph©n tÝch c¸c kªnh hç trî vèn cho ng­êi nghÌo, ®Ò tµi chØ râ ®Ó sö dông vèn cho ng­êi nghÌo hiÖu qu¶ th× mäi nguån vèn ph¶i qua t¸c ®éng cña kªnh tÝnh dông. 2. Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ®ãi nghÌo vµ viÖc hç trî vèn cho ng­êi nghÌo thêi gian võa qua trªn c¶ 2 ph­¬ng thøc cÊp ph¸t vµ cho vay tõ c¸c lo¹i nguån: ng©n s¸ch, tÝn dông ng©n hµng, nguån cña c¸c tæ chøc céng ®ång, vµ nguån hîp t¸c quèc tÕ. §Ò tµi ®· chØ râ hiÖu qu¶, mét sè tån t¹i vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn cña tõng kªnh tµi trî. §ång thêi nghiªn cøu kinh nghiÖm hç trî vèn cho ng­êi nghÌo ë mét sè n­íc trong khu vùc vµ sù vËn dông vµo ViÖt Nam. 3. Tr×nh bµy vµ ph©n tÝch râ hÖ thèng c¸c quan ®iÓm hç trî vèn cho ng­êi nghÌo. C¸c quan ®iÓm nµy ®­îc ®Æt ra trªn c¬ së c¸c luËn cø khoa häc còng nh­ ®iÒu kiÖn thùc tiÔn nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p t¹o lËp vµ sö dông vèn cho ng­êi nghÌo trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ë n­íc ta, bao gåm 2 gi¶i ph¸p lín: Khai th¸c vµ sö dông tèi ®a c¸c nguån vèn hç trî ng­êi nghÌo th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n quèc gia, hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo lªn mét cÊp ®é míi. T¹o lËp vµ sö dông vèn cho ng­êi nghÌo lµ mét vÊn ®Ò bøc thiÕt trªn diÔn ®µn kinh tÕ. Chóng ta kh«ng thÓ hy väng mét sím mét chiÒu cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. Bëi vËy ®Ó gãp phÇn sím gi¶i ®­îc bµi to¸n vÒ vèn cho ng­êi nghÌo, t«i hy väng c¸c gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt sím ®­îc nghiªn cøu vµ ¸p dông. tµi liÖu tham kh¶o 1. LÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ. NXB Gi¸o dôc - Hµ Néi 1993, trang 178 - 191. 2. VÒ ch­¬ng tr×nh X§GN ë n­íc ta tõ nay ®Õn n¨m 2000, quan ®iÓm - chÝnh s¸ch - gi¶i ph¸p, chuyªn luËn cña Hoµng ChÝ B¶o, viÖn Chñ nghÜa x· héi khoa häc n¨m 1998. 3. ViÖt Nam qu¸ ®é sang kinh tÕ thÞ tr­êng - B¸o c¸o kinh tÕ cña ng©n hµng thÕ giíi. 4. NguyÔn ThÞ H»ng - B­íc tiÕn míi cña sù nghiÖp xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. 5. Ph¸t biÓu cña Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i t¹i héi nghÞ s¬ kÕt n¨m 1999 vµ triÓn khai kÕ ho¹ch 2000 ch­¬ng tr×nh quèc gia X§NG. 6. B¸o c¸o th­êng niªn tõ 1992 -2000 cña kho b¹c Nhµ n­íc ViÖt Nam. 7. B¸o c¸o tæng kÕt 2 n¨m (1998-2000) thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh 135 - vô kinh tÕ ®Þa ph­¬ng vµ l·nh thæ. 8. B¸o c¸o thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh 135 - Së lao ®éng th­¬ng b×nh vµ x· héi tØnh Cao B»ng. 9. §¸nh gi¸ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh 327 - Bé Tµi chÝnh 10. Nh÷ng ®iÓn h×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n - Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­. 11. B¸o c¸o th­êng niªn cña Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ViÖt Nam 1996 - 2000 12. B¸o c¸o th­êng nhiªn cña Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam 1996 - 2000. 13. B¸o c¸o t¹i héi nghÞ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi trªn thÕ giíi - Oasingt¬n. 14. C.Marx: t­ b¶n quyÓn 1, 2, 3,-NXB sù thÊt Hµ Néi 1993 15. Kinh tÕ thÞ tr­êng lý thuyÕt vµ thùc tiÔn. Uû ban kÕ ho¹ch Nhµ n­íc vµ quü hoµ b×nh Savakawa xuÊt b¶n 1993 tõ tËp 1 ®Õn tËp 3. 16. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996. 17. §Ò tµi KX-07-95 (Do PGS.TS. §ç Nguyªn Ph­¬ng chñ tr×): VÒ ph©n tÇng x· héi, ph©n ho¸ giµu nghÌo vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n­íc ta hiÖn nay. 18. Tæng hîp t×nh h×nh thu chi ng©n s¸ch 1996 - 2000. B¸o c¸o vô ng©n s¸ch - Bé tµi chÝnh. 19. §æi míi ng©n s¸ch Nhµ n­íc NXB thèng kª Hµ Néi 1996. 20. Hoµn thiÖn c¬ chÕ tÝn dông Nhµ n­íc ë ViÖt Nam vµ viÖc ¸p dông nã trong hÖ thèng kho b¹c Nhµ n­íc. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé - Bé tµi chÝnh vµ kho b¹c Nhµ n­íc TW thùc hiÖn. 21. ViÖt Nam tÊn c«ng ®ãi nghÌo - B¸o c¸o ph¸t triÓn cña ViÖt Nam n¨m 2000. 22. Michael Todaro Kinh tÕ häc cho thÕ giíi thø 3. NXB Gi¸o dôc 1998. 23. Frederec S.Mishkin: TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - NXB Khoa häc kü thuËt Hµ Néi. 24. NghÞ quyÕt 10-nghÞ quyÕt trung ­¬ng cña Bé chÝnh trÞ. 25. B¸o c¸o kh¶o s¸t m« h×nh Graeen Bank ë Bagladesh cña ®oµn chuyªn gia ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam . 26. B¸o c¸o héi th¶o vÒ ch­¬ng tr×nh tÝn dông cã kiÓm so¸t do ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n thùc hiÖn. 27. Bé lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi: Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 1992-2000 vµ ph­¬ng h­íng nhiÖm vô 2001-2010 28. LuËt ng©n s¸ch Nhµ n­íc. NXB ChÝnh trÞ quèc gia 1998 29. LuËt ng©n hµng vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông. NXB Thèng kª n¨m 2000 30. NguyÔn ThÞ H»ng - VÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay. NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi 1997. 31. HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo - NXB Lao ®éng 2000. 32. B¸o c¸o cña Héi Liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam víi ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. 33. Nh÷ng kÕt qu¶ vµ kinh nghiÖm thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña Héi n«ng d©n ViÖt Nam. 34. C¸c t¹p chÝ lao ®éng x· héi, thêi b¸o kinh tÕ, t¹p chÝ tµi chÝnh, t¹p chÝ ng©n hµng. Môc lôc &œ Lêi nãi ®Çu BiÓu sè 1: KÕt qu¶ cho vay tõ nguån vèn quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm giai ®o¹n 1992-2000. ChØ tiªu §.vÞ tÝnh 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng sè - Tõ nguån vèn ®­îc ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp. Tû ®ång 218 205 237 249 208 79 32 92 94 1414 - Tæng sè tiÒn cho vay Tû ®ång 36 354 327 454 600 550 580 610 750 4261 - D­ nî cuèi n¨m Tû ®ång 362 494 650 880 860 1000 1080 1200 Trong ®ã: Nî qu¸ h¹n Tû ®ång 22 43 90 120 150 140 165 Sè lao ®éng thu hót Ng­êi 20.000 400.000 480.000 823.602 390.000 330.000 400.000 314.000 349.000 3.506.602 B×nh qu©n suÊt vèn ®Çu t­ cho viÖc lµm míi Tr ®ång 1.300.000 Nguån [6]