Đề tài Thực trạng và 1 số giải pháp, kiến nghị hình thành và phát triển thị trường chứng khoán ở Việt Nam

®¹t ®­îc gi¸ thÊp nhÊt, ng­êi m«i giíi b¸n c¹nh tranh víi nh÷ng ng­êi m«i giíi kh¸c ®Ó ®¹t ®­îc gi¸ cao nhÊt. TTCK lµ thÞ tr­êng t­ do mang tÝnh tù do nhÊt trong c¸c lo¹i thÞ tr­êng. TTCK chÝnh thøc ®­îc thÓ hiÖn b»ng së giao dÞch chøng kho¸n (së chøng kho¸n). Th«ng th­êng trong mét së giao dÞch chøng kho¸n cã hai lo¹i thÞ tr­êng cïng ®ång thêi tham gia gäi lµ c¬ cÊu cña mét thÞ tr­êng chøng kho¸n, gåm thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp. - ThÞ tr­êng s¬ cÊp : Lµ thÞ tr­êng mµ ë ®ã c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh ra lÇn ®Çu, nh»m môc ®Ých: T¹o lËp doanh nghiÖp cæ phÇn; doanh nghiÖp huy ®éng thªm vèn; c¸c cÊp chÝnh quyÒn ph¸t hµnh kú phiÕu. - ThÞ tr­êng thø cÊp lµ thÞ tr­êng mµ ë ®ã c¸c lo¹i chøng kho¸n ®· ®­îc ph¸t hµnh (qua thÞ tr­êng s¬ cÊp) ®­îc ®­a ra mua b¸n l¹i c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ b¸n chøng kho¸n vµo bÊt kú lóc nµo, h×nh thøc nµy linh ho¹t, mÒm dÎo h¬n so víi tÝn dông th«ng th­êng. 1.2.2. Chøc n¨ng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. TTCK ra ®êi ë thÕ kû 15,16 ë mét sè n­íc Ch©u ¢u, tån t¹i vµ ph¸t triÓn ra kh¾p thÕ giíi nh­ ngµy nay, nã ®· chøng tá sù cÇn thiÕt cho ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña c¸c n­íc. V× vËy chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña TTCK lµ : - TTCK ®­îc xem nh­ lµ c¸c cÇu v« h×nh nèi liÒn gi÷a ng­êi thõa vèn vµ ng­êi thiÕu vèn, ®Ó hä gióp ®ì nhau th«ng qua viÖc mua b¸n cæ phiÕu; hay nãi c¸ch kh¸c, TTCK sinh ra ®Ó huy ®éng vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ, bá vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶m thÊt nghiÖp, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng d©n c­, x· héi. - TTCK ®ãng vai trß tù ®éng ®iÒu hoµ vèn gi÷a n¬i thõa sang n¬i thiÕu vèn. V× vËy, nã gãp phÇn giao l­u vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Møc ®iÒu hoµ nµy phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng cña tõng TTCK. - TTCK b¶o ®¶m th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi (cho c¸c nhµ ®Çu t­ vµ c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n) vÒ t×nh h×nh cung cÇu thÞ gi¸ cña tõng lo¹i trªn thÞ tr­êng m×nh vµ trªn TTCK h÷u quan. - TTCK ®¶m b¶o cho c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc phÐp l­u hµnh cã n¬i ma b¸n thuËn tiÖn theo quy luËt cung cÇu nh­ mäi hµng ho¸ kh¸c. Tuy nhiªn, cã ®iÒu kh¸c lµ "hµng ho¸ " ë thÞ tr­êng nµy lµ c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. Tãm l¹i, TTCK lµ hßn ®¸ t¶ng lÊp ®i c¸i hç ng¨n c¸ch gi÷a cung vµ cÇu vÒ vèn, gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n chøng kho¸n gi÷a ®Çu c¬ n©ng gi¸ vµ ®Çu c¬ h¹ gi¸ chøng kho¸n. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ ë c¸c Së giao dÞch chøng kho¸n. §Æc biÖt TTCK lÊp ®i c¸c hè ng¨n c¸ch gi÷a nhu cÇu vay vèn dµi h¹n trong nÒn kinh tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng cho vay ng¾n h¹n mµ nhiÒu nhµ t­ doanh th­êng ­a thÝch. V× nã lµ n¬i ®Ó mçi khi c¸c nhµ t­ doanh ®Çu t­ ®em vèn nhµn rçi ra mua chøng kho¸n, khi kh«ng muèn ®Çu t­, cÇn tiÒn chi dïng, th× mang chøng kho¸n ra b¸n. Râ rµng c¸c ho¹t ®éng TTCK linh ho¹t, mÒn dÎo, thuËn lîi h¬n nhiÒu so víi c¸ch huy ®éng vèn th«ng qua c¸c quü tiÕt kiÖm. 1.1.3. Vai trß cña TTCK. - TTCK lµ c«ng vô khuyÕn khÝch d©n c­ chóng tiÕt kiÖm vµ sö dông nguån vèn tiÕt kiÖm vµo c«ng cuéc ®Çu t­. - TTCK lµ ph­¬ng tiÖn huy ®éng vèn. - TTCK lµ c«ng cô lµm gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. - TTCK cã tæ chøc sÏ cung cÊp th«ng tin cÇn thiªt vÒ c¸c lo¹i cæ p hiÕu, chøng kho¸n còng nh­ kh¶ n¨ng sinh lêi cña tõng lo¹i trong t­¬ng lai. - TTCK b¶o d¶m tÝnh thanh kho¶n. - TTCK thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n hiÖu qu¶ kinh tÕ h¬n. - TTCK t¹o thãi quen vÒ ®Çu t­. - TTCK ®iÒu tiÕt viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu. - TTCK nguån thu hót vèn tõ n­íc ngoµi. 1.2. Kinh nghiÖm tæ chøc ph¸t triÓn TTCK ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi. * TTCK New york ThÞ tr­êng tµi chÝnh Hoa Kú hiÖn lµ thÞ tr­êng quan träng nhÊt thÕ giíi v× sè l­îng t­ b¶n ®­îc giao kho¸n vµ ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi thÞ tr­êng kh¸c ho¹t ®éng thÞ tr­êng Hoa Kú kh«ng chÞu giíi h¹n trong ph¹m vi cña TTCK thuÇn tuý, v× h¬n 2/3 nghiÖp vô trªn gi¸ kho¸n bÊt ®éng s¶n ®­îc thùc hiÖn ngoµi thÞ tr­êng vµ nhÊt lµ viÖc ph¸t hµnh chuyÓn nh­îng chøng kho¸n víi sè l­îng quan träng vµ nh÷ng chuyÓn dÞch tr¸i phiÕu c«ng. Hoa Kú cã 14 thÞ tr­êng chøng kho¸n, trong ®ã cã 3 ë New york. ThÞ tr­êng chøng kho¸n New york cßn ®­îc gäi lµ Wall street, thÞ tr­êng chøng kho¸n Hoa Kú quy tô 2276 xÝ nghiÖp vµ kÓ tõ ngµy 7/3/1962 trë thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n Quèc gia. TÊt c¶ ®êi sèng chøng kho¸n Hoa kú phÇn lín ®Òu ®­îc tËp trung l¹i thÞ tr­êng New york, n¬i quy tô 15% nh÷ng nghiÖp vô giao kho¸n chøng kho¸n trªn toµn thÓ n­íc Mü. * ThÞ tr­êng chøng kho¸n London. ThÞ tr­êng chøng kho¸n London ®­îc thiÕt lËp n¨m 1801 thÞ tr­êng trë nªn mét bé phËn trong toµn thÓ bé m¸y tµi chÝnh cña thµnh phè Lu©n §«n nãi riªng, n­íc Anh nãi chung vµ ®· biÕn Anh quèc thµnh mét trung t©m tµi chÝnh quèc tÕ. Môc ®Ých cña thÞ tr­êng chøng kho¸n Lu©n §«n lµ t¹o ra mét thÞ tr­êng h÷u hiÖu cho viÖc mua, b¸n c¸c chøng kho¸n. ThÞ tr­êng cßn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp t­ b¶n míi cho kü nghÖ. Nhê vËy, cuéc c¸ch m¹ng kü nghÖ xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn m¹nh sang toµn thÕ giíi. ThÞ tr­êng chøng kho¸n Lu©n §«n ph¸t hµnh hµng ngµy vµ hµng th¸ng cc b¶ng thêi gi¸ chÝnh thøc cña 9400 chøng kho¸n. §©y lµ thÞ tr­êng lín nhÊt thÕ giíi vÒ ph­¬ng diÖn chøng kho¸n vµ héi viªn. * ThÞ tr­êng chøng kho¸n Tokyo ThÞ tr­êng chøng kho¸n Tokyo thµnh lËp 1878. So víi c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n cïng thêi ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi, th× thÞ tr­êng Tokyo ch­a cã g× næi h¬n, m·i tíi sau thÕ chiÕn thø II nã míi ®­îc nhiÒu ng­êi chó ý kh¸ch hµng trªn thÞ tr­êng nµy ch¼ng nh÷ng lµ c¸c nhµ ®Çu t­ kÕch xï næi tiÕng, c¸c ng©n hµng, c¸c c«ng tû b¶o hiÓm cì lín mµ cßn bao gåm nhiÒu nhµ ®Çu t­ cì nhá. Còng nh­ Thuþ Sü, ë NhËt nh÷ng h·ng muèn trë thµnh thµnh viªn cña thÞ tr­êng chøng kh¸n nhÊt thiÕt ph¶i ®­îc phÐp cña Bé tµi chÝnh. Tr¸i víi ë New york, thµnh viªn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n Tokyo lµ ph¸p nh©n c¸c h·ng ho¹t ®éng chøng kho¸n ë ®©y thùc hiÖn c«ng viÖc cñ m×nh th«ng qua c¸c h·ng trung gian vµ nh÷ng ng­êi m«i giíi chuyªn nghiÖp ®­îc uû quyÒn víi t­ c¸ch lµ ng­êi ®iÒu ®é thÞ tr­êng chøng kho¸n. * ThÞ tr­êng chøng kho¸n Th¸i Lan LuËt vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n Th¸i Lan BE 2517 (1974) quy ®Þnh thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét tæ chøc ph¸p nh©n kh«ng mang tÝnh chÊt lîi nhuËn trªn c¬ së ®éc quyÒn. C¸c thµnh viªn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n bao gåm chØ cã c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®· ®¨ng ký. Quy ®Þnh ®­îc ®Æt ra ®èi víi viÖc ®iÒu chØnh vµ gi¸m s¸t thÞ tr­êng chøng kho¸n bëi c¸c c¬ quan chÝnh phñ vµ ®èi víi viÖc thiÕt lËp mét quü trî cÊp mµ c¸c thµnh viªn ph¶i ®ãng gãp. C¸c chøng kho¸n cã thÓ d­íi d¹ng ký danh hoÆc v« danh vµ cã thÓ bao gåm cæ phÇn hoÆc quyÒn ®èi víi cæ phÇn hoÆc l·i cæ phÇn, c¸c tr¸i phiÕu hoÆc quyÒn lîi ®èi víi c¸c tr¸i phiÕu, c¸c c«ng tr¸i chÝnh phñ hoÆc c¸c chøng kho¸n ®­îc chÝnh phñ ®¶m b¶o, c¸c tÝn phiÕu hoÆc c¸c cæ phÇn cña vèn t­¬ng trî. C¸c tr¸i phiÕu mçi lÇn ph¸t hµnh kh«ng d­íi 20 triÖu Bath vµ mÖnh gi¸ mçi tr¸i phiÕu kh«ng d­íi d­íi 100 Bath, viÖc thanh to¸n tr¸i phiÕu ph¶i ®­îc thùc hiÖn trong vßng 3 n¨m vµ sè ng­êi lµm së h÷u chñ c¸c tr¸i phiÕu kh«ng d­íi 150 ng­êi. §èi víi mét c«ng ty lÇn ®Çu tiªn muèn ®¨ng ký c¸c cæ phÇn v« danh ph¶i cã Ýt nhÊt 200 cæ ®«ng, mçi cæ ®«ng së h÷u kh«ng qu¸ 0,5% sè cæ phÇn ph¸t hµnh th«ng th­êng (nh­ng kh«ng Ýt h¬n phÇn ®Ó b¸n) vµ cïng nhau së h÷u Ýt nhÊt 25% sè cæ phÇn ph¸t hµnh. * ThÞ tr­êng chøng kho¸n Hungari Hunggari lµ mét trong sè c¸c n­íc §«ng ¢u chuyÓn h­íng sím sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . Do ®ã, thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ®©y còng ®­îc h×nh thµnh kh¸ lín (vµo ®Çu nh÷ng n¨m 80) so víi c¸c n­íc x· héi chñ nghi· kh¸c. C¬ cÊu tæ chøc thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÞ tr­êng nµy c¸c ng©n hµng lµ nÒn t¶ng cña c¬ cÊu Êy. Cho ®Õn n¨m 1985 ng©n hµng Nhµ n­íc lµ ng­êi chñ yÕu tæ chøc thÞ tr­êng chøng kho¸n. Sang n¨m 1986 Ng©n hµng d©n téc Hungari vµ côc tiÕt kiÖm còng tham gia ph¸t hµnh chøng kh¸n. Tíi n¨m 1987 c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i tham gia lÜnh vùc nµy vµ còng b¾t ®Çu tõ ®©y ng©n hµng Bu®apet ®ãng vai trß ng­êi tæ chøc thÞ tr­êng chøng kho¸n, lµm nhiÖm vô thèng kª tÊt c¶ c¸c tr¸i phiÕu ph¸t hµnh, lËp catalo xÝ nghiÖp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, trong ®ã nãi râ c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh vµ tr¶ nî tr¸i phiÕu, c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh kinh tÕ cña c¸c xÝ nghiÖp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. HiÖn nay, thÞ tr­êng chøng kh¸n ë Hungari ®ang ho¹t ®éng vµ cã t¸c ®éng thËt sù ®Õn nÒn kinh tÕ cña n­íc nµy, trong ®ã chñ yÕu lµ thÞ tr­êng tr¸i phiÕu. ThÞ tr­êng cæ phiÕu cßn yÕu, nh­ng cã nhiÒu triÓn väng trong t­¬ng lai c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc thµnh lËp n¨m 1987 cã ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Cßn së giao dÞch chøng kho¸n ®ang trong giai ®o¹n tr­ëng thµnh vµ dÇn dÇn sÏ chiÕm vÞ trÝ xøng ®¸ng trong sinh ho¹t kinh tÕ cña n­íc nµy. * ThÞ tr­êng chøng kho¸n ThÈm QuyÕn Vµo 1/12/1990 thÞ tr­êng chøng kho¸n ThÈm QuyÕn (SSE) ®· b¾t ®Çu c¸c ho¹t ®éng cho thÊy SSE ®· dÇn dÇn ph¸t triÓn thµnh mét thÞ tr­êng tiªu chuÈn ho¸ vÒ qu¶n lý vµ ho¹t ®éng. HiÖn nay SSE ®· thùc hiÖn chuyÓn tõ giao dÞch trao tay (OTC) sang giao dÞch tËp trung. V× lµ mét trung t©m giao dÞch chøng kho¸n SSE ®ãng mét vai trß then chèt trong viÖc c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p kinh doanh vµ ®¶m b¶o c¸c giao dÞch ®­îc thùc hiÖn phï hîp víi 3 nguyªn t¾c lµ: cëi më, trung thùc vµ c«ng b»ng. §iÒu tèt nhÊt SSE ®· lµm lµ cè g¾ng hÕt søc ®Ó ®iÖn to¸n ho¸ c¸c giao dÞch ngay tõ khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng. HiÖn nay ph­¬ng thøc tiÕn hµnh kinh doanh lµ ¸p dông viÖc kÕt nèi mua b¸n tù ®éng vµ hÖ thèng kh«ng Ên chØ chøng kho¸n. Nh»m môc ®Ých hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng, hiÖn nay SSE ®ang trong tiÕn tr×nh chuÈn bÞ thµnh lËp mét hÖ thèng thanh to¸n tËp trung ®­îc xem nh­ mét b­íc quan träng ®Ó SSE x©y dùng mét hÖ thèng giao kho¸n, ký th¸c vµ cÊt gi÷ t¹i mét trung t©m. §ång thêi SSE dù ®Þnh ph¸t triÓn m¹ng l­íi cmputer víi ý ®Þnh gia t¨ng hiÖu qu¶ trong viÖc giao dÞch vµ computer toµn bé hÖ thèng. HiÖn nay SSE cã h¬n 23 thµnh viªn, 3 trong sè ®ã lµ nh÷ng c«ng ty ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c ngoµi ThÈm QuyÕn. HiÖn nay th«ng tin thÞ tr­êng cña SSE cã thÓ ®­îc chuyÓn cho th­îng H¶i H¶i Nam, Hµng Ch©u, Zhihai (Chu H¶i) qua hÖ thèng m¹ng l­íi cña m×nh. Trong t­¬ng lai gÇn, SSE sÏ cã thÓ göi th«ng tin thÞ tr­êng cña m×nh ®Õn kh¾p mäi miÒn ®Êt n­íc vµ c¸c céng ®ång quèc tÕ b»ng c¸ch sö dông kü thuËt th«ng tin qua vÖ tinh tiªn tiÕn nhÊt. Chóng t«i tin ch¾c lµ SSE sÏ trë thµnh mét thÞ tr­êng chøng kho¸n lín nhÊt miÒn nam Trung Quèc. Kh¸i qu¸t kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cho thÊy ®Ó cã thÞ tr­êng chøng kho¸n cÇn ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu sau: - YÕu tè con ng­êi. - C¬ së vËt chÊt (nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn) - C¬ së kü thuËt (hÖ thèng th«ng tin, hÖ thèng kÕ to¸n vµ c¸c quy chÕ vÒ h¹ch to¸n kinh tÕ thèng nhÊt) . - L­u th«ng tiÒn tÖ æn ®Þnh. - C¬ së ph¸p lý ®Çy ®ñ, ®ång bé vµ chÆt chÏ (hÖ thèng luËt kinh tÕ, quy chÕ ho¹t ®éng cña TTCK). CÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn nãi trªn ph¶i cã thêi gian vµ lµ qu¸ tr×nh l©u dµi thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p vµ chñ tr­¬ng cña chÝnh phñ trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ. Qua kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn, TTCK ë ®ã còng ph¶i mÊt mét thêi gian dµi míi cã ®­îc mét c¬ chÕ ho¹t ®éng b×nh th­êng vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh nh­ ngµy nay. C¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ míi ph¸t triÓn t­¬ng ®èi kh¸ ë §«ng Nam ¸ nh­ §µi Loan, Hång K«ng, TriÒu Tiªn, Xingapo lµ nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ h­íng ngo¹i ph¸t triÓn, ®­îc sù gióp ®ì vµ hç trî n­íc ngoµi ®Ó cã TTCK nh­ hiÖn nay còng mÊt vµi thËp kû. §iÒu ®ã cho thÊy qu¸ tr×nh h×nh thµnh TTCK l©u dµi, phøc t¹p tèn nhiÒu c«ng søc trong viÖc t×m tßi, nghiªn cøu vµ thiÕt lËp c¸c b­íc ®i thÝch hîp, kh«ng nªn nãng véi, v× sù nãng véi sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ sai lÇm trong qu¸ tr×nh lµ hÕt søc nghiªm träng. Tãm l¹i, qua kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, muèn TTCK h×nh thµnh t¹o nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn v÷ng m¹nh l©u dµi ®¹t c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu kÓ trªn. Song ®iÒu quan träng nhÊt lµ chÝnh phñ ph¶i cã chñ ch­¬ng chÝnh s¸ch cô thÓ, ®Ó cïng b­íc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn nãi trªn mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ®ång bé. Do ®ã, kinh nghiÖm cã thÓ chØ ra con ®­êng ®i ®Ó thiÕt lËp mét thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ. Nhµ n­íc chñ tr­¬ng thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ xÝ nghiÖp quèc doanh, cæ phÇn ®­îc b¸n réng r·i trong x· héi cho c¸c tÇng líp nh©n d©n, nh©n d©n cã quyÒn chuyÓn nh­îng cho ng­êi kh¸c trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. PhÇn II Sù ra ®êi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam 2.1. TÝnh tÊt yÕu cña sù h×nh thµnh TTCK ë ViÖt Nam. Trong vßng nhiÒu n¨m nÒn kinh tÕ n­íc ta l©m vµo t×nh tr¹ng khñng kho¶ng nghiªm träng kÌm víi l¹n l¹m ph¸t phi m·, mét c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, mét sù mÊt c©n ®èi c¬ cÊu kinh tÕ qu¸ lín vµ ®Æc biÖt víi nh÷ng khã kh¨n to lín vÒ mÆt ®êi sèng cña nh©n d©n. Tõ n¨m 1986, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi nh»m chuyÓn nÒn kinh tÕ tù hÖ thèng qu¶n lý tËp trung bao cÊp vµ mÖnh lÖnh cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. C«ng cuéc ®æi míi ®· kÐo theo hµng lo¹t nh÷ng biÕn ®æi tÝch cùc trong ®Êt n­íc vµ ®em l¹i mét kÕt qu¶ quan träng b­íc ®Çu. Nhê ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh høc së h÷u vµ thiÕt lËp mét c¬ cÊu kinh tÕ hçn hîp bao gåm thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, n¨ng lùc s¶n xuÊt ®· ®­îc gi¶i phãng mét c¸ch ®¸ng kÓ. GÇn ®©y, Nhµ n­íc ta ®· thi hµnh mét lo¹t chÝnh s¸ch thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã viÖc khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c c«ng ty liªn doanh. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ban hµnh th¸ng 12/1987 vµ luËt thay thÕ ngµy 12/11/1996 ®· ®­a l¹i nh÷ng kÕt qu¶ l¹c quan. §Õn nay cã h¬n 500 c«ng ty thuéc 42 n­íc vµ khu vùc l·nh thæ ®· vµo ®Çu t­ víi tæng sè vèn trªn 15 tû USD. ViÖc ban hµng luËt Ng©n hµng vµ luËt c«ng ty còng nh»m môc ®Ých ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. CÇn ph¶i nhËn thÊy r»ng c¸c thay ®æi tÝch cùc nµy ®ang t¹o nªn mét c¬ së quan träng ban ®Çu ®Ó tiÕn tíi mét thÞ tr­êng chøng kho¸n ë n­íc ta. Trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y Nhµ n­íc ®· ph¸t hµnh c«ng tr¸i dµi h¹n (5 – 10 n¨m) lµ nh÷ng chøng kho¸n ®Çu tiªn ®­îc ®em ra b¸n. Míi ®©y Nhµ n­íc ®· chuyÓn qua h×nh thøc: tr¸i phiÕu kho b¹c víi l·i suÊt cao vµ tr¸i phiÕu tµi trî ®­êng d©y 500kw (b¶o ®¶m b»ng vµng), c¸c ng©n hµng quèc doanh vµ cæ phÇn còng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu víi l·i suÊt cao hay ®¶m b¶o b»ng vµng, ®­îc d©n c­ h­ëng øng m¹nh mÏ h¬n. MÆt kh¸c sau khi chÊp nhËn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, khu vùc t­ doanh ®­îc më réng, luËt c«ng ty ®· ®­îc ban hµnh. Theo luËt nµy, c«ng ty cæ phÇn ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu, lµ nh÷ng mÆt hµng cung cÊp cho TTCK. NÕu thÞ tr­êng chøng kho¸n, th× viÖc mua b¸n chøng kho¸n sÏ dÔ dµng, sÏ ®­a vµo vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt tèt h¬n. ViÖc cæ phÇn ho¸ xÝ nghiÖp quèc doanh mµ chóng ta ®ang thùc hiÖn nÕu cã TTCK sÏ thuËn lîi h¬n. §èi víi mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh­ n­íc ta hiÖn nay t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång nghÜa víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. V× vËy nhu cÇu vÒ vèn ngµy cµng t¨ng lªn, cÇn cã tÝn dông trung h¹n vµ dµi h¹n cã c¸c ®Þnh chÕ ®Æc biÖt cung cÊp. TTCK lµ mét trong nh÷ng ®Þnh chÕ Êy TTCK cã tæ chøc sÏ ®Èy nhanh viÖc tËp trung vèn ®Ó thóc ®Èy viÖc c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. Qua xem xÐt ®¸nh gi¸ thùc tiÔn ®· diÔn ra ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chóng t«i cho r»ng nh÷ng tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn cho viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn vµ kÕt qu¶ lµ ngµy 20/7/2000 trung t©m giao dÞch thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ®­îc ra ®êi t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 2.2. Qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn TTCK ë ViÖt Nam. 2.2.1. S¬ ®å tæng qu¸t TTCK ë ViÖt Nam. * Môc tiªu x©y dùng TTCK Môc tiªu cña viÖc x©y dùng TTCK lµ nh»m huy ®éng vµ ph©n phèi nguån vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ theo môc tiªu kinh tÕ x· héi do Nhµ n­íc ®Ò ra. Nguån vèn huy ®éng vµ ph©n phèi cã thÓ chia ra lµm hai lo¹i, mét lo¹i lµ nguån vèn Nhµ n­íc huy nh»m x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh míi, ®ßi hái nguån vèn lín vµ cã ý nghÜa chiÕn l­îc ®èi víi ph¸t triÓn tæng thÓ nÒn kinh tÕ, mét lo¹t lµ nguån vèn doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng cã nhu cÇu cÇn huy ®éng ®Ó t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc ®æi míi c«ng nghÖ nh»m t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh. * C¸c nguyªn t¾c tæ chøc thÞ tr­êng chøng kho¸n X©y dùng thÞ tr­êng chøng kho¸n cÇn tu©n theo c¸c nguyªn t¾c ®¶m b¶o sù qu¶n lý Nhµ n­íc, tù qu¶n thÞ tr­êng ®­îc an toµn, b¶o ®¶m c«ng b»ng vµ b¶o vÖ c«ng b»ng vµ b¶o vÖ cña ng­êi ®Çu t­. - Nguyªn t¾c Nhµ n­íc qu¶n lý: mäi ho¹t ®éng cña TTCK ph¶i tu©n thñ ph¸p luËt Nhµ n­íc, ng­êi muèn ph¸t hµnh chøng kho¸n c¸c c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n muèn ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¶n ph¶i ®­îc cÊp giÊy phÐp cña Nhµ n­íc, th«ng qua c¸c c¬ quan cung øng cña Nhµ n­íc, ng­êi ®¹i diÖn cho Nhµ n­íc vÒ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n lµ uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc (UBCKNN). - Nguyªn t¾c tù qu¶n: së giao dÞch chøng kho¸n (SGDCK) ngoµi viÖc tu©n thñ viÖc chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n, chÞu sù gi¸m s¸t cña UBCKNN, cßn ph¶i tù ®Æt ra c¸c ®iÒu lÖ rµng buéc c¸c thµnh viªn cña së giao dÞch chøng kho¸n vµ phï hîp víi luËt chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n. Ngoµi ra së giao dÞch chøng kho¸n, c¸c c«ng ty chøng kho¸n còng cã thÓ thµnh lËp lªn hiÖp héi chøng kho¸n theo môc ®Ých, ®iÒu lÖ cña m×nh, buéc c¸c héi viªn ph¶i tu©n thñ víi môc ®Ých b¶o vÖ quyÒn lîi chung cña c¸c héi viªn vµ quyÒn lîi cña ng­êi ®Çu t­. - Nguyªn t¾c an toµn thÞ tr­êng, ®ßi hái ph¶i c«ng khai th«ng tin. Khi muèn ph¸t hµnh chøng kho¸n, ng­êi ph¸t hµnh hoÆc niªm yÕt chøng kho¸n ph¶i ®¨ng ký víi UBCKNN vµ së giao dÞch chøng kho¸n, b¶n ®¨ng ký ph¸t hµnh niªm yÕt. B¶n ®¨ng ký nµy ph¶i ph¶n ¸nh trung thùc,®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty. Khi ®­îc chÊp nhËn cã hiÖu lùc, ng­êi ph¸t hµnh hoÆc ng­êi b¶o l·nh ph¶i göi b¶ng qu¶ng c¸o b¹ch víi ng­êi mµ c«ng ty ®Þnh qu¶ng c¸o b¸n chøng kho¸n cña m×nh. - Nguyªn t¾c c«ng b»ng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi ®Çu t­, thÓ hiÖn trong viÖc c«ng bè c«ng khai th«ng tin, cÊm sö dông c¸c th«ng tin néi bé. Nguyªn t¾c nµy cßn quy ®Þnh c¸c c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®­îc cã c¸c hµnh vi nh»m lµm ng­êi ®Çu t­ hiÓu sai lÖch gi¸ cña chøng kho¸n hoÆc cã nh÷ng hµnh ®éng lµm cho gi¸ chøng thay ®æi qu¸ mÐo mã so víi thÞ tr­êng. * Tæ chøc TTCK. Tæ chøc thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ hÖ thèng c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n tr­íc hÕt lµ nh÷ng ng­êi tham gia mua b¸n chøng kho¸n: ng­êi ph¸t hµnh, c«ng ty kinh doanh chøng kho¸n, ng­êi ®Çu t­. TiÕp ®Õn lµ ng­êi tæ chøc ra thÞ tr­êng ®ã lµ së giao dÞch chøng kho¸n. Sau ®ã lµ c¬ quan gi¸m s¸t thÞ tr­êng nh»m ®¶m b¶o tu©n thñ luËt chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n. Ngoµi ra cßn cã c¸c hiÖp héi chøng kho¸n b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c thµnh viªn c«ng ty chøng kho¸n, cña së giao dÞch chøng kho¸n vµ quyÒn lîi cña ng­êi ®Çu t­. Ng­êi ph¸t hµnh: Bao gåm ChÝnh phñ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. Trong giai ®o¹n ®Çu t­ ph¸t triÓn TTCK ng­êi ph¸t hµnh lín nhÊt nªn lµ chÝnh phñ, tiÕp theo lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ ng­êi ph¸t hµnh lín n÷a lµ Ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¸t hµnh c¸c tr¸i phiÕu ng©n hµng. TTCK bu«n b¸n chñ yÕu lµ cæ phiÕu. V× vËy ®èi víi ViÖt Nam viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n liªn quan chÆt chÏ ®Õn qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo sù chØ ®¹o cña ChÝnh phñ. Trong giai ®o¹n ®Çu, chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸t hµnh chÝnh kho¸n lµ bé tµi chÝnh, Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ UBCKNN. C¸c c«ng ty kinh doanh chøng kho¸n: còng ph¶i cã tiªu chuÈn vÒ sè vèn VD ®èi víi c¸c c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n th× vèn tèi thiÓu cã thÓ lµ 500.000 USD, ®èi víi c¸c c«ng ty ho¸n dÞch chøng kho¸n, c«ng ty b¶o l·nh chøng kho¸n ph¶i cã tèi thiÓu 10 triÖu USD. - Së giao dÞch chøng kho¸n ë ViÖt Nam ®· cã së giao dÞch chøng kho¸n ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi. - Uû ban chøng kho¸n: UBCKNN Nhµ n­íc cã chøc n¨ng x©y dùng c¬ së ph¸p lý ®Ö tr×nh Quèc héi vµ ChÝnh phñ ban hµnh, xóc tiÕn h×nh thµnh TTCK vµ gi¸m s¸t TTCK. TTCK lµ s¶n phÈm cao cÊp cña kinh tÕ thÞ tr­êng nªn thµnh viªn UBCKNN cÇn thu hót vµ ®µo t¹o c¸c chuyªn gia giái vÒ TTCK. - Phèi hîp x©y dùng thÞ tr­êng chøng kho¸n: ViÖt Nam x©y dùng TTCK tõ con sè kh«ng nªn cÇn cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan chÝnh phñ, Bé tµi chÝnh, UBCK, ng©n hµng Nhµ n­íc... trong mäi c«ng viÖc, thuéc c¸c giai ®o¹n, tõ so¹n th¶o ®Ó ban hµnh luËt chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n, t¹o c¸c hµng ho¸ chøng kho¸n, x©y dùng c¸c c«ng ty kinh doanh chøng kho¸n, tæ chøc së giao dÞch chøng kho¸n. - Sù tham gia cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n n­íc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng thÞ tr­êng chøng kho¸n, uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc sÏ xem xÐt, nghiªn cøu kh¶ n¨ng cho phÐp c¸c c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n cña n­íc ngoµi liªn doanh hoÆc më chi nh¸nh ho¹t ®éng ë ViÖt Nam. Kh¶ n¨ng nµy lµ ph­¬ng ¸n t×m trî gióp cña n­íc ngoµi vµo viÖc x©y dùng thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam vµ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra n­íc ngoµi. 2.2.2. C¬ së ph¸p lý cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. Theo nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 48/198/N§ - CP ngµy 11/7/1998 vÒ chøng kho¸n vµ TTCK lµ khung ph¸p lý cho toµn bé ho¹t ®éng cña TTCK¶ ViÖt Nam. NghÞ ®Þnh gåm 11 ch­¬ng, 83 ®iÒu quy ®Þnh cô thÓ tõ viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng cho ®Õn viÖc thanh tra gi¸m s¸t vµ xö lý vi ph¹n chóng t«i chØ nªu s¬ qua néi dung c¬ b¶n cña NghÞ ®Þnh nµy. Ch­¬ng 1: Quy ®Þnh chung quy ®Þnh ph¹m vi ®iÒu chØnh cña nghÞ ®Þnh vµ gi¶i thÝch thuËt ng÷ + Kh¸i niÖm chøng kho¸n trong NghÞ ®Þnh nµy bao qu¸t c¶ kh¸i niÖm hiÖn ®¹i vµ cæ ®iÓn vÒ chøng kho¸n. Chøng kho¸n ë ®©y cã thÓ tån t¹i d­íi h×nh thøc giÊy tê, (chøng chØ) hay phi chøng chØ (bót to¸n ghi sæ) b»ng c¸ch më tµi kho¶n, bót to¸n tµi kho¶n trªn hÖ thèng ®iÖn tö. + Ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng: lµ viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n cho trªn 100 ng­êi ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh víi møc tèi thiÓu 20% (hay 15%) vèn cæ phÇn ph¶i ®­îc chµo b¸n ra c«ng chóng. + B¶o l·nh ph¸t hµnh: kh¸c h¼n víi b¶o l·nh tÝn dông ng©n hµng Ch­¬ng 2: Ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng + ViÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chónglµ viÖc ph¸t hµnh nh­ nªu t¹i phÇn gi¶i thÝch thuËt ng÷. + MÖnh gi¸: quy ®Þnh lµ 10.000® + §iÒu kiÖn ph¸t hµnh cæ phiÕu: vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu 10 tû ®ång ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i trong hai n¨m liªn tôc gÇn nhÊt. + §iÒu kiÖn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu: bæ sung hai ®iÒu kiÖn ph¶i cã tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ ph¶i cã ng­êi ®¹i diÖn së h÷u tr¸i phiÕu. + §iÒu kiÖn b¶o l·nh ph¸t hµnh: tæ chøc ph¸t hµnh vµ tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh kh«ng ®­îc lµ ng­êi cã liªn quan (kh«ng ph¶i lµ c«ng ty mÑ, c«ng ty con…) Ch­¬ng 3: ThÞ tr­êng giao dÞch tËp trung + ThÞ tr­êng giao dÞch tËp trung (trung t©m giao dÞch chøng kho¸n hay SGDCK) lµ lo¹i thÞ tr­êng tæ chøc giao dÞch d­¬Ý h×nh thøc tËp trung t¹i mét ®Þa ®iÓm, gi¸ c¶ ®­îc x¸c theo h×nh thøc tËp trung t¹i mét ®Þa ®iÓm, gi¸ c¶ ®­îc x¸c ®Þnh theo h×nh thøc ®Êu gi¸. Ch­¬ng 4: C«ng ty chøng kho¸n + C«ng ty chøng kho¸n ph¶i lµ mét c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Ch­¬ng 5: Quü ®Çu t­ ë ViÖt Nam x©y dùng theo m« h×nh tÝn kh¸c ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn víi c«ng ty b×nh th­êng chÞu sù chi phèi cña luËt c«ng ty. Ch­¬ng 6: §¨ng ký, thanh to¸n bï trõ vµ l­u ký chøng kho¸n Do mét hÖ thèng ®¶m nhËn gåm: + Trung t©m ®¨ng ký, thanh to¸n bï trõ, l­u ký + C¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ ng©n hµng lµ thµnh viªn cña trung t©m, trung t©m ®¨ng ký, trung t©m bï trõ vµ l­u ký. Ch­¬ng 7: C¸c hµnh vi bÞ cÊm + CÊm b¸n khèng. + CÊm mua b¸n néi gi¸m + Kh«ng ®­îc than gia ho¹t ®éng tÝn dông vµ cho vay chøng kho¸n. 2.2.3. T¹o dùng hµng ho¸ cho TTCK ë ViÖt Nam. §Ó trë thµnh hµng ho¸, mçi lo¹i chøng kho¸n ph¶i tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn vÒ chÊt l­îng vµ tÝnh chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam, tuy ®ang tån t¹i nhiÒu lo¹i chøng kho¸n, nh­ng ch­a ph¶i hÇu hÕt lµ hµng ho¸ cña TTCK v× ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn. Muèn kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy ph¶i cã thêi gian vµ gi¶i ph¸p. C¸c lo¹i chøng kho¸n ®· cã ë ViÖt Nam cã thÓ chia thµnh hai nhãm. Nhãm tr¸i phiÕu vµ nhãm cæ phiÕu. * Tr¸i phiÕu - Tr¸i phiÕu chÝnh phñ: b¾t ®Çu tõ 20/6/1994 kho b¹c Nhµ n­íc (UBNN) ®· triÓn khai ph¸t hµnh mét lo¹i chøng kho¸n míi kh«ng ghi tªn gäi lµ tr¸i phiÕu KBNN, cã mÖnh gi¸, cã thÓ mua ®i b¸n l¹i, thêi h¹n cña tr¸i phiÕu lµ 3 n¨m, l·i suÊt ®­îc c«ng bè theo tõng n¨m, n¨m l·i suÊt 21% mét n¨m vµ ®­îc lÊy l·i tr­íc. Cã thÓ nãi ®©y lµ lo¹i chøng kho¸n ®Çu tiªn cã ®ñ tiªu chuÈn lµ hµng ho¸ cho TTCK. TiÕp theo còng trong thêi kú nµy, Bé tµi chÝnh ®· ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®« thÞ nh»m huy ®éng vèn x©y dùng c«ng tr×nh ®« thÞ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh víi sè tiÒn 30 tû VN§, ®©y lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã ®ñ tiªu chuÈn trë thµnh hµng ho¸ cña TTCK. - Tr¸i phiÕu ng©n hµng: hiÖn nay c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i b¾t ®Çu ph¸t hµnh tr¸i ng©n hµng víi thêi h¹n dµi h¬n, kh«ng ghi tªn, cã thÓ chuyÓn ®æi ®­îc. - Tr¸i phiÕu c«ng ty (tr¸i phiÕu doanh nghiÖp); ®­îc ph¸t hµnh tõ 7/1994 nh»m huy ®éng vèn cho ®Çu t­ më réng c¸c doanh nghiÖp cã mét sè ngµnh ®· x©y dùng ®Ò ¸n ph¸t hµnh tr¸i phiÕu (b­u ®iÖn, xi m¨ng…) kh¶ n¨ng ph¸t triÓn lo¹i tr¸i phiÕu nµy rÊt lín, song cÇn cã thêi gian triÓn khai vÝ dô nh­ triÓn khai ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cho mét xÝ nghiÖp xi m¨ng thêi h¹n lµ 4 n¨m, tæng sè vèn huy ®éng dù kiÕn 100 tû ®ång NV§, l·i suÊt n¨m ®Çu lµ 15%/n¨m, c¸c n¨m tiÕp theo sÏ ®­îc c«ng bè cho tõng n¨m. * Cæ phiÕu. N¨m 1990, Quèc héi CHXHCN ViÖt Nam th«ng qua luËt c«ng ty, trong ®ã cho phÐp thµnh lËp c¸c c«ng ty cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu. HiÖn nay kÓ tõ ngµy 30/6/2002 qua 322 phiªn giao dÞch th× tæng sè cæ phiÕu ®· ®­îc thùc hiÖn cña thÞ tr­êng lµ 413 triÖu cæ phiÕu; 841 ngµn tr¸i phiÕu. Tæng gi¸ trÞ giao dÞch qua 322 phiªn lµ 1.673 tû ®ång. Tuy nhiªn ®Ó cung cÊp hµng ho¸ cã chÊt l­îng vµ ®ñ sè l­îng ch TTCK ph¶i cã sù chuÈn bÞ b»ng c¸ch võa kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c lo¹i chøng kho¸n ®· cãa võa khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn ch sù ra ®êi, ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i chøng kho¸n míi cô thÓ. - Hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý cã liªn quan ®Õn viÖc ph¸t hµnh, mua b¸n chøng kho¸n vµ b¶o vÖ lîi Ých ng­êi ®Çu t­. - T¹o ®iÒu kiÖn m«i tr­êng vµ sù hÊp dÉn ®èi víi c¸c lo¹i chøng kho¸n dµi h¹n, ®Æc biÖt lµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu c«ng ty. - TiÕp tôc th¸o gì khã kh¨n ®Ó ®Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn ho¸ c¸c xÝ nghiÖp Nhµ n­íc, ®ång thêi khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c c«ng tu cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu cho d©n chóng. - TiÕp tôc nghiªn cøu, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i chøng kho¸n vµ t¹o ra sù hÊp dÉn cña tõng lo¹i chøng kho¸n. - Cho phÐp thµnh lËp c¸c tæ chøc ®Çu t­ (quü ®Çu t­), c¸c c«ng ty tµi chÝnh, c«ng ty chøng kho¸n ®Ó t¹o m«i tr­êng cho sù ra ®êi, ph¸t triÓn c¸c lo¹i chøng kho¸n. - Xóc tiÕn thÝ ®iÓm viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ, kÓ c¶ tr¸i phiÕu c«ng ty ra n­íc ngoµi ®Ó thu hót ngo¹i tÖ, t¨ng vèn ®Çu t­. - KiÓm so¸t thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng vµng, ngo¹i hèi ®Ó ®Þnh h­íng ng­êi ®Çu t­ vµo TTCK. - Më réng tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vµ h­íng dÉn c«ng chóng trong lÜnh vùc ®Çu t­ chøng kho¸n. 2.2.4. VÒ ®iÒu kiÖn kü thuËt vµ con ng­êi trong qu¸ tr×nh x©y dùng TTCK ë ViÖt Nam. VÊn ®Ò con ng­êi trong viÖc triÓn khai TTCK lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh vµ träng yÕu hiÖn nay. YÕu tè con ng­êi bao gåm: Ng­êi d©n, giíi doanh gia, giíi chuyªn m«n vµ c¸n bé qu¶n lý. ë ViÖt Nam ®Ó ng­êi d©n tham gia vµo TTCK th× ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt lµ ph¶i “phæ cËp” cho hä mét “v¨n ho¸ chøng kho¸n” tèi thiÓu. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¶i th«ng tin, phæ biÕn kiÕn thøc, ®µo t¹o vµ lµm quen víi chøng kho¸n vµ TTCK th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, s¸ch b¸o, t¹p chÝ kinh tÕ, c¸c líp häc nghiÖp vô víi mét quy m« réng. Giíi doanh nh©n sÏ lµ mét trong nh÷ng lùc l­îng “mua vèn” chñ yÕu trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ sÏ lµ lùc l­îng tham gia mua b¸n chÝnh trªn thÞ tr­êng thø cÊp. Do ®ã viÖc më réng cung cÊp th«ng tin vµ ®µo t¹o nghiÖp vô vÒ lÜnh vùc nµy vÉn hÕt søc cÊp b¸ch vµ quan träng. Lùc l­îng phôc vô cho kh©u g¾n nèi gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n trªn TTCK, ®¶m b¶o kh©u vËn hµnh TTCK chÝnh lµ giíi chuyªn m«n c¸c chuyªn gia vµ nh©n viªn cña ngµnh “c«ng nghiÖp chøng kho¸n”. §ã lµ c¸c m«i giíi viªn, kho¸n dÞch viªn, t­ vÊn ®Çu t­, ng­êi b¶o l·nh ph¸t hµnh, kiÓm to¸n viªn. ë ViÖt Nam ®Ó ®µo t¹o ®­îc ®éi ngò chuyªn m«n chøng kho¸n kh«ng thÓ thiÕu ®­îc sù gióp ®ì cña n­íc ngoµi. §éi ngò qu¶n lý, kÓ c¶ c¸n bé l·nh ®¹o – nh÷ng ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù thµnh ®¹t cña TTCK nãi chung lµ ®Þnh ra luËt ch¬i, lµ tæ chøc bé m¸y, gi¸m s¸t, kiÓm tra TTCK… nh»m duy tr× sù ho¹t ®éng b×nh th­êng cña TTCK. Do ®ã cÇn ph¶i lµ nh÷ng ng­êi am hiÓu thËt kü vÒ lÜnh vùc TTCK. 9. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam thêi gian qua. 2.9.1.VÒ ho¹t ®éng ph¸t hµnh vÒ niªm yÕt chøng kho¸n. Tuy thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu ho¹t ®éng tõ ngµy 20/7/2000. Nh­ng nh÷ng ngµy ®Çu ho¹t ®äng thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam rÊt ¶m ®¹m cã nh÷ng lóc ng­êi ta cßn lµ hoµi nghi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cã tån t¹i ®­îc hay kh«ng hiÖn nã ra ®êi ®· ®óng lóc ch­a. Nh­ng hiÖn nay sau h¬n hai n¨m ®i vµo ho¹t ®éng chóng ta ®· thÊy ®­îc sù ra ®êi cña nã lµ rÊt ®óng lóc. Trong hai n¨m qua UBCKNN ®· cÊp phÐp ph¸t hµnh, t¨ng vèn vµ ®¨ng ký niªm yÕt cæ phiÕu cho 19 C«ng ty cæ phÇn. STT Tªn c«ng ty M· cæ phiÕu Sè khong cæ phiÕu niªm yÕt 1 C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh REE 22.500.000 2 C«ng ty cæ phÇn c¸p vµ vËt liÖu viÕn th«ng SAM 12.000.000 3 C«ng ty cæ phÇn giÊy H¶i Phßng HAP 2.008.000 4 C«ng ty CP kho vËn t¶i giao nhËn ngo¹i th­¬ng TMS 2.200.000 5 C«ng ty cæ phÇn kh¸ch s¹n Sµi Gßn SGH 1.766.300 6 C«ng ty CP chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An LAF 1909.840 7 C«ng ty cæ phÇn ®å hép H¹ Long CAN 3.500.000 8 C«ng ty cæ phÇn nhùa §µ N½ng DPC 1587.280 9 C«ng ty cæ phÇn b¸nh kÑo Biªn Hoµ BBC 5.600.000 10 C«ng ty cæ phÇn n­íc gi¶i kh¸t Sµi Gßn TRJ 3.790.300 Vµo th«ng tin ®Þnh kú vµ th«ng tin cÊp theo yªu cÇu, ch­a chñ ®éng cung cÊp th«ng tin liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña C«ng ty. 2.9.2. VÒ ho¹t ®éng cña c¸c C«ng ty chøng kho¸n. Nh÷ng ngµy ®Çu do thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam rÊt míi mÎ nh­ng ch­a thu hót ®­îc c¸c C«ng ty chøng kho¸n nhËp cuéc nh­ng ®Õn nayUBCKNN ®É cÊp phÐp cho 9 C«ng ty chøng kho¸n trong ®ã cã 3 C«ng ty cæ phÇn vµ 6 C«ng ty TNHH. §ã lµ : C«ng ty cæphÇn chøng kho¸n B¶o ViÖt. - C«ng ty cæphÇn chøng kho¸n Sµi Gßn. - C«ng ty cæphÇn chøng kho¸n §Ö NhÊt. - C«ng ty cæphÇn chøng kho¸n Ng©n hµng vµ ph¸t triÓn. - C«ng ty cæphÇn chøng kho¸n Th¨ng Long. - C«ng ty cæphÇn chøng kho¸n ng©n hµng C«ng - C«ng ty cæphÇn chøng kho¸n th­¬ng ViÖt Nam. - C«ng ty cæphÇn chøng kho¸n Ng©n hµng Nhµ n­íc. - C«ng ty cæ phÇn chøng kho¸n Ng©n hµng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. - C«ng ty cæphÇn chøng kho¸n Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam.Thêi gian qua c¸c c«ng ty ho¹t ®éng æn ®Þnh tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ TTCK, c¸c quy ®Þnh cña UBCK ViÖt Nam. TÝnh ®Õn 7/2—2, sè tµi kho¶n giao dÞch cña kh¸ch hµng më t¹i c¸c c«ng ty gÇn 1200 tr«ng ®ã cã 91 nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc vµ 33 nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. 2.3.4. Ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ n­íc cña UBCCKNN Ngay sau khi TTCTDCK thµnh phè Hå ChÝ Minh ®i vµo ho¹t ®éng, víi ®Æc ®iÓm nh­ hh Ýt, sù kiÖn biÕt vÒ chøng kho¸n vµ TTCK cßn h¹n chÕ, v× vËy ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng ho¹t ®éng æn ®Þnh cña thÞ tr­êng trong giai ®o¹n ®Çu UBCKNN ®· tËp trung chØ ®¹o vµ thùc hiÖn tèt 1 sè biÖn ph¸p sau. N©ng cao n¨ng lùc tæ chøc, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña TTCTDCK. T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý, gi¶m s¸ch ®¶m b¶o cho thÞ tr­êng c«ng khai minh s¹ch. UBCKNN t¹o thªm hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n b»ng c¸ch phèi hîp víi bé tµi chÝnh, c¸c c«ng ty cæ phÇn lín ®­a cæ phiÕu voµ niªm yÕt. II. §¸nh gi¸ 2 n¨m ho¹t ®éng cña TTCK. Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc s¬ bé ®¸nh gi¸ 2 n¨m ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam nh­ sau: 1. MÆt ®­îc: Mét lµ, trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt a trong qu¸ tr×nh më cöa vµ héi tÖ nhËp, ®ång thêi ph¶i chÞu ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc, thÞ t r­êng chøng kho¸n ViÖt Nam vÉn ®­îc ra ®êi vµ ®i vµo ho¹t ®éng. Tuy ch­a thùc sù trë thµnh kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ, nh­ng sau hai n¨m ho¹t ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, t¹o dùng nÒn mãng ban ®Çu hÕt søc c¬ b¶n cho sù pt cña thÞ tr­êng trong t­¬ng lai, ®ång thêi ®¸nh dÊu b­íc tiÕn míi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam thÓ hiÖn quyÕt t©m x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. Hai lµ, c¬ b¶n ®· x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng v¨nb ¶n ph¸p luËt vµ h­íng dÉn vÒ ho¹t ®éng vµ qu¶n lý thÞ tr­êng t­¬ng ®èi ®Çy ddñ ®¶m b¶o cho sù vËn hµnh ban ®©u cña thÞ tr­êng. Ba lµ, ®· tæ chøc vµ vËn hµnh ®­îc mét trung t©m giao dÞch chøng kho¸n tËp trung b¸n tù ®éng víi h¬n 300 phiªn giao dÞch hoµn toµn su«n sÎ. HÖ thèng giao dÞch cña TTGDCK ban ®Çu cho phÐp ®Êu lÖnh 300.000 lÖnh/ phiªn víi thêi h¹n thanh to¸n giao dÞch lµ 4 ngµy (T+4) ®Õn nay, ®· ®­îc n©ng cÊp víi nhiÒu chøc n¨ng sö dông hç trî cho u¶nt lý giao dÞch vµ heÞen nay ®· thùc hiÖn gi¶m thêi gian thanh to¸n xuèng 3 ngµy (T+ 3) Bèn lµ, ho¹t ®éng qu¶n lý, vËn hµnh thÞ tr­êng cña Uû b¶n chøng kho¸n Nhµ n­íc vµ trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thµnh phè Hå chÝ minh ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn trªn c¬ së rót kinh nghiÖm tõ ho¹t ®éng thùc tiÔn. Uû b¶n chøng kho¸n Nhµ n­íc ®· ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch thÝch hîp, kÞp thêi, nh»m ®¶m b¶o cho thÞ tr­êng ho¹t ®éng æn ®Þnh, c«ng khai, c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶, kh«ng ®Ó x¶y ra nh÷ng h©u qu¶ bÊt æn ®¸ng tiÕc. N¨m lµ, c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n nh­ trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, c«ng ty niªm yÕt, c«ng ty chøng kho¸n, c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ ®Çu t­ qua b­íc ®Çu lµm quen nay ®· tr­ëng thµnh mét b­íc vµ tham gia thÞ tr­êng víi vai trß ngµy cµng tÝch cùc, hiÖu qu¶. Th«ng qua ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng, c¸c c«ng ty niªm yÕt, c«ng ty chøng kho¸n tËn dông ®­îc nh÷ng lîi thÕ mµ thÞ tr­êng ®em l¹i, c«ng ty ®· c¶i tiÕn ph­¬ng thøc ho¹t ®éng, c«ng khai th«ng tin, n©ng cao vai trß qu¶n trÞ c«ng ty, nhê vËy, mµ v× thÕ va uy tÝn cña c«ng ty ®­îc n©ng lªn. S¸u lµ, thÞ tr­êng tõng b­íc cã sù ph¸t triÓn. So víi thêi gian ®Çu kh¸ khiªm tèn ®Õn nay ®· cã 19 c«ng ty niªm yÕt vµ 9 c«ng ty chøng kho¸n. sè lªn dÇn. §Òu ®¸ng chó ý cã mét sã c«ng ty niªm yÕt ®· hoÆc ®ang cã ®Ò ¸n ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn më réng s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. Bªn c¹nh ®ã, nh»m më réng ph¹m vi, qui m« thÞ tr­êng, theo quyÕt ®Þnh vµ chØ ®¹o cña chÝnh phñ, UBCKNN ®ang triÓn khai ®­a thÞ tr­êng giao dÞch cæ phiÕu cho doanh nghiÖp võa vµ nhá vµo ho¹t ®éng. B¶y lµ, c«ng t¸c ®µo t¹o vµ tuyªn truyÒn ®· lu«n ®­îc chó träng vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ trong viÖc cung cÊp kiÕn thøc c¬ b¶n còng nh­ hiÓu biÕt ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n cho ch«ng chóng. T¸m lµ, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n còng ®· gèp phÇn thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. 2. MÆt cßn h¹n chÕ. Mét lµ, V¨n b¶n ph¸p lý cao nhÊt cña thÞ tr­êng hiÖn nay lµ NghÞ ®Þnh 48/1998/N§- CP ngµy 11/7/1998 cña ChÝnh phñ ®­îc so¹n th¶o vµ ban hµnh trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam ch­a ®i vµo ho¹t ®éng, do vËy qua mét thêi gian vËn hµnh mét sè néi dung kh«ng cßn phï hîp víi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng hiÖn t¹i còngnh­ víi néi dung míi cña luËt doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh vËn hµnh thÞ tr­êng, m¨c dï UBCKNN ®· ban hµnh, söa ®æi, bæ sung c¸c qiu ®Þnh ph¸p luËt cho phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng nh­: Th«ng t­ vÒ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng; qui chÕ thµnh viªn, niªm yÕt, c«ng bè th«ng tin vµ giao dÞch chøng kho¸n; qiu chÕ ®¨ng ký, l­u ký vµ thanh to¸n bï trõ, quy chÕ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n; qiu chÕ ho¹t ®éng thanh tra vµ gi¸m s¸t… nh­ng nh×n chung, viÖc söa ®æi nµy vÉn ch­a thùc sù ®¸p øng ®­îc ®ßi hái cña ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Hai lµ, hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n tuy ®· t¨ng vÒ sè l­îng nh÷ng thùc sù lµ ch­a nhiÒu vÒ ch­a ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, Trªn thÞ tr­êng hiÖn nay chØ cã 2 lo¹i hµng ho¸ lµ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. Ba lµ, VÒ ho¹t ®éng kinh doanh vµ qu¶n trÞ c¸c c«ng ty niªm yÕt hiÖn t¹i c¸c c«ng ty cã tû lÖ t¨ng doanh thu cao nh­ng phÇn lín c¸c c«ng ty cã quy m« vèn nhá; sp cña c¸c c«ng ty nµy cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn khiªm tèn trªn thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc; c¬ chÕ qu¶n trÞ c«ng ty, chÕ ®é kÕ to¸n, kiÓm to¸n cã nh÷ng ®iÓm ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. B­íc ®Çu tham gia thÞ tr­êng c¸c tæ chøc niªm yÕt ch­a thÊy hÕt ®­îc tÇm quan träng cña viÖc c«ng khai th«ng tin. Do ®ã ch­a chñ ®éng, tù gi¸c cung cÊp th«ng tin cho c«ng chóng ®Çu t­, chÝnh ®iÒu nµy phÇn nµo ¶nh h­ëng ®Õn lßng tin vµ quyÕt ®Þnh tham giam thÞ tr­êng cña ng­êi ®Çu t­. Bèn lµ, c«ng t¸c phæ biÕn, qu¸n triÖt c¸c quy ®Þnh chÝnh s¸ch, ®èi víi ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n tuy ®· ®­îc tæ chøc thùc hiÖn nh­ng ch­a thËt s©u réng nªn ý thøc chÊp hµnh ch­a cao; hÖ thèng gi¸m s¸t ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ®­îc thiÕt lËp, nh­ng ho¹t ®éng ch­a thùc sù cã hiÖu qu¶, ch­a cã hÖ thèng chØ tiªu gi¸m s¸t, ®éi ngò, c¸n bé lµm c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra ch­a cã kinh nghiÖm, ch­a n¾m ch¾c c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch, nghiÖp vô nªn kÕt qu¶ kiÓm tra cßn h¹n chÕ. N¨n lµ, ho¹t ®éng cña trung t©m giao dÞch chøng kho¸n cßn h¹n chÕ vÒ m« h×nh tæ chøc vµ tr×nh ®é kü thuËt. VÒ m« h×nh tæ chøc, trung t©m giao dÞch chøng kho¸n lµ mét ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu trùc thuéc UBCKVN kiªm chøc n¨ng l­u ý, ®¨ng ký thanh to¸n bï trõ chØ phï hîp trong giai ®o¹n ®Çu cña thÞ tr­êng. VÒ l©u dµi, trung t©m giao dÞch cÇn ph¶i ®­îc tæ chøc l¹i theo h­íng n©ng cao tÝnh tù chñ trong viÖc tæ chøc vËn hµnh ho¹t ®éng thÞ tr­êng, còng nh­ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu chi sù nghiÖp, gi¶m bít sù bao cÊp cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Bé phËn l­u ký, ®¨ng ký, thanh to¸n cÇn ph¶i ®­îc t¸ch biÖt thµnh mét trung t©m ®éc lËp, cã chøc n¨ng chuyªn tr¸ch ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn theo h­íng chuyªn s©u vµ më réng quy m« ho¹t ®éng,. VÒ n¨ng lùc kü thuËt: HÖ thèng giao dÞch cña TTGDCK chØ lµ hÖ thèng b¸n tù ®éng víi m¹ng côc bé, n¨ng lùc ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ. BÊt cËp chÝnh liªn quan chñ yÕu ®Õn tÝnh n¨ng c¸c hÖ thèng cña TTGDCK, bao gåm: hÖ thèng giao dÞch, hÖ thèng th«ng tin thÞ tr­êng, hÖ thèng thanh to¸n - bï tr×, hÖ thèng l­u ký, hÖ thèng gi¸m s¸t. Do møc ®é tù ®éng ho¸ cña c¸c hÖ thèng cßn thÊp dÉn ®Õn c«ng suÊt vµ hiÖuk qu¶ ch­a cao, dÔ g©y lÇm lÉn, sai sãt, vµ khã kh¨n trong thùc thi sè chøc n¨ng nh­ chøc n¨ng gi¸m s¸t thÞ tr­êng. HÖ thèng c«ng bè th«ng tin thÞ tr­êng hiÖn nay tuy ®· cung cÊp ®­îc mét sè th«ng tin vÒ gi¸, khèi l­îng chøng kho¸n giao dÞch hµng ngµy, tuy nhiªn l­îng th«ng tin cung cÊp mét mÆt ch­a ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ th«ng tin vÒ c¸c c«ng ty niªm yÕt, th«ng tin vÒ qu¶n lý thÞ tr­êng, c¸c v¨n b¶n ph¸p quy. Th«ng tin vÒ c¸c tæ chøc trung gian thÞ tr­êng, vÒ ph©n tÝch t×nh h×nh thÞ tr­êng, mÆt kh¸c th«ng tin ch­a ®­îc cung cÊp b¾ng nh÷ng ph­¬ng tiÖn tiÖn lîi cho ng­êi quan t©m. S¸u lµ, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc trung gian, vµ hç trî thÞ tr­êng cßn nhiÒu h¹n chÕ. Quan h¬n gÇn 2 n¨m ho¹t ®éng c¸c c«ng ty chøng kho¸n, tæ chøc l­u ký thÓ hiÖn ë mét sè mÆt kh¸c nh­: §éi ngò nh©n viªn lµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n cßn yÕu vÒ tr×nh ®é, kinh nghiÖm, kü n¨ng lµnh nghÒ. C¸c c«ng ty chøng kho¸n míi triÓn khai ®­îc nghiÖp vô m«i giíi vµ ho¹t ®éng tù doanh lµ chñ yÕu ngoµi ra mét phÇn nhá nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh, hÇu nh­ ch­a triÓn khai ®­îc ®Çy ®ñ viÖc b¶o l·nh ph¸t triÓn, t­ vÊn, ®Çu t­. Chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty, chøng kho¸n va thµnh viªn l­u ký hÇu nh­ chØ tËp trung ë hai thµnh phè kh¸c l­u ký vµ giao dÞch chøng kho¸n. BÈy lµ, vÒ vÊn ®Ò th«ng tin thÞ tr­êng chøng kho¸n. Qua thùc tiÔn ho¹t ®éng thÞ tr­êng, c¶ c¬ quan qu¶n lý lÉn c¸c ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng ®Òu nhËn thøc ®­îc vai trß ®Æc biÖt quan träng cña th«ng tin ®èi víi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, hiÖn nay c¸c qui ®Þnh vÒ c«ng bè, cung cÊp th«ng tin, viÖc thùc hiÖn quy ®Þnh ®ã cßn nhiÒu h¹n chÕ ch­a ®¶m b¶o yªu cÇu kÞp thêi, chÝnh x¸c, b×nh ®¼ng vÒ th«ng tin trªn thÞ tr­êng. T¸m lµ, thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam vÉn cßn Ýt nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc, ®Çu t­ víi quy m« lín vµ dµi h¹n gãp phÇn t¨ng tÝnh æn ®Þnh cho thÞ tr­êng nh­ quü ®Çu t­, c«ng ty qu¶n lý quü. C«ng ty ®Þnh møc tÝn nhiÖm, c«ng ty ®¨ng ký chuyÓn nh­îng chøng kho¸n. lµ c¸c ®Þnh chÕ cã vai trß quan träng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. C¸c tån t¹i nh­ trªn do c¶ nguyªn nh©n kh¸ch quan lÉn chñ quan, ®ã lµ: Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét lÜnh vùc míi, thùc tiÔn vµ kinh nghiÖm qu¶n lý vËn hµnh cña UBCKNN, TTGDCK, c¸c c«ng ty niªm yÕt, c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc trung gian kh¸c cßn h¹n chÕ, ®©y còng lµ mét lÜnh vùc hoµn toµn míi mÎ ®èi víi c«ng chóng ®Çu t­. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c¸c v¨n b¶n luËt liªn quan cßn thiÕu, kh«ng ®ång bé cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. PhÇnIII. Mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ cho sù ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. 3.1. §Þnh h­íng cña Nhµ n­íc ta vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn 8 §¶ng céng s¶n ViÖt Nam chØ râ ” chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tõng b­íc x©y dùng thÞ tr­êng chøng kho¸n phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc v× vËy, viÖc chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó sím cho ra ®êi thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ vÊn ®Ò tÇm chiÕn l­îc trong c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc theo ®inh h­íng x· héi chñ nghÜa. Theo kÕ ho¹hc cña Nhµ n­íc ta ®Õn hÕt 1998 lµ giai ®o¹n chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp bao gåm thµnh lËp UBCKNN, tËp trung so¹n th¶o t¹o v¨nb ¶n ph¸p lý vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, tæ chøc ®µo t¹o c¸n bét rong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ vËn hµnh cô thÓ vµ ®Æc biÖt triÓn khai ch­¬ng tr×nh cæphÇn ho¸ doanh nghiÖp. Tõ 1999 trë ®i chóng ta sÏ b­íc sang giai ®o¹n 2 thµnh lËp thÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp lµ thÞ tr­êng mua ®i b¸n l¹i c¸c chøng kho¸n th× ®iÒu kiÖn quyÕt kh«ng chØ giíi h¹n trong c¸c chøng kho¸n th× ®iÒu kiÖn kh«ng chØ giíi h¹n trong yÕu tè cña thÞ tr­ên nµy, mµ quan träng h¬n lµ sù t¨ng tr­ëng æn ®Þnh cña s¶n xuÊt, lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tÊt nhiªn lµ sù æn ®Þnh tiÒn tÖ. Míi ®©y the ®¸nh gi¸ 2 n¨m ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam (07/200 ®Õn7/2002) UBCKNN ®· ®Ò ra ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n trong thêi gian tíi (2002 -2010) nh­ sau: Mét lµ, hy ®éng ph¸t triÓn nÒnkt cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Hai lµ, gãp phÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam cïng víi Bé tµi chÝnh, ng©n hµng Nhµ n­íc æn ®Þnh tµi chÝnh tiÒn tÖ. Ba lµ, N©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n khiÕn mäi ¶nh h­ëng tiªu cùc tõ thÞ tr­êng, b¶o vÖ ng­êi ®Çu t­ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh héi nhËp thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ. 3.2. C¸c gi¶i ph¸p cho sù ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. D­íi gãc ®é lµ mét sinh viªn tham gia nghiªn cøu ®Ò tµi, em xin ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi, cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tiÕp theo cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam nh­ sau: 3.2.1. Hoµn thiÖn khung ph¸p lý cho thÞ tr­êng chøng kho¸n. UBCKNN vµ chÝnh phñ nªn söa ®æi bæ sung theo h­íng má réng ®Ó khung ph¸p lý vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n th«ng tho¸ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn. Víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nghiªn cøu x©y dùng luËt chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. Söa ®æi, bæ sung, hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy, quy ®Þnh vÒ thuÕ, phÝ, chÕ ®é kÕ to¸n kiÓm to¸n, chÕ ®é qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n. 3.2.2. Hoµn thiÖn c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nªn n©ng cÊp, hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng giao dÞch vµ gi¸m s¸t thÞ tr­êng cña TTCTDCK, tù ®éng ho¸ mét b­íc l­u ký vµ thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n. HiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n, ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt gi÷a c¸c c«ng ty, c«ng bè th«ng tin cña c¸c TTCDCK, 3.2.3. Thùc hiÖn “t¨ng cung kÝnh cÊu” trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. T¹o ngµy cµng nhiÒu hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng ®Ó huy ®éng m¹nh mÏ h¬n n÷a vèn nhµn rçi ®Ó phôc vô cho nÒn kinh tÕ. §Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ chÝnh phñ, t¨ng l­¬ng c«ng ty niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, g¾n viÖc cæ phÇn ho¸ víi viÖc niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng. X©y dùng vµ më réng ho¹t ®éng cña c¸c trung gian tµi chÝnh, c¸c tæ chøc hç trî ph¸t triÓn thÞ tr­êng, n©ng quy m« vèn, më réng ph¹m vi vµ lo¹i h×nh nghiÖp vô cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n, khuyÕn khÝch ho¹t ®éng cña c¸c quü ®Çu t­ chøng kho¸n, t¨ng c­êng trung gian tµi chÝnh. 3.2.4. T¨ng c­êng qu¶n lý gi¸m s¸t thÞ tr­êng. Th«ng qua viÖc tæ chøc ho¹t ®éng theo dâi kiÓm tra thanh tra c¸c ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng ®Ó kÞp thêi ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh phï hîp. 3.2.5. T¨ng c­êng hîp t¸c vµ héi nhËp quèc tÕ vÒ chøng kho¸n vµ TTCK. Hîp t¸c trªn ph­¬ng tiÖn t­ vÊn x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ qu¶n lý TTCK, x©y dùng khu©n khæ cho TTCK. 3.2.6. §µo t¹o, phæ cËp th«ng tin. §Èy m¹nh viÖc ®µo t¹o, tuyªn truyÒn phæ cËp vµ n©ng cao kiÕn thøc cho c«ng chóng vµ c¸c ®èi t­îng tham gia. 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ ®Ó th­c thi c¸c gi¶i ph¸p cho sù ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam . 3.3.1. CÇn t¨ng c­êng sù chØ ®¹o cña chÝnh phñ vµ sù phèi hîp chÆt chÏ cña c¸c bä, ngµnh chøc n¨ng, c¸c ®Þa ph­¬ng ®Ó tõng b­íc ®­a TTCK trë thµnh mét kªnh huy ®éng vèn cã hiÖu qu¶ ch« doanh nghiÖp, lµ ph­¬ng thøc ®Çu t­ hÉp dÉn ®èi víi c«ng chóng. 3.2.3. §Ó TTCK ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ quy m«, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn sù cã hiÖu qu¶ gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn sù tham gia tÝch cùc cña c¸c doanh nghiÖp vµ nhµ ®Çu t­. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn ph¶i thùc hiÖn mét c¸ch m¹nh mÏ h¬n n÷a tõ ®ã t¨ng l­îng cæ phiÕu niªm yÕt. TTCK. §Æc biÖt ®Ó n©ng cao, chÊt l­îng hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng, rÊt cÇn c¸c doanh nghiÖp lín tham gia niªm yÕt trªn TTCK. 3.3.3. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña TTCK lµ qu¸ tr×nh ¸p dông th«nglÖ quèc tÕ vÒ qu¶n trÞ c«ng ty ®ang trong qu¸ tr×nh triÓn khai t¹i n­íc ta. Sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan liªn quan nh­ Bé tµi chÝnh, ng©n hµng Nhµ n­íc, ban chØ ®¹o ®æi míi doanh nghiÖp, UBCKKNN sÏ thóc ®Èy thùc hiÖn vÊn ®Ò n©ng nhanh chãng vµ cã hiÖu qu¶ cao.kinh ngiÖm trªn thÕ giíi cho thÊy viÖc n©ng cao chÊt l­îng, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËop, lµ v« cïng quan träng trªn TTCK vµ ®èi víi nÒn kinh tÕ. 3.3.4 Chi phÝ bé tµi chÝnh nÒn cã mét chÝnh s¸ch l·i suÊt thÝch hîp ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c ®èi t­îng tham gia TTCK. Ng©n hµng nªn nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi vÊn ®Ò ®Çu t­ trªn TTCK b»ng ngo¹i tÖ vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c. 3.3.5. §Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi thÞ tr­êng ch­ng kho¸n, viÖc x¸c ®Þnh râ m« h×nh tæ chøc cña UBCKNN, trong ®ã ®¶m b¶o sù qu¶n lý, chØ ®¹o h­íng dÉn ho¹t ®éng, vËn hµnh thÞ tr­êng mét c¸ch linh ho¹t, kÞp thêi lµ rÊt cÇn thiÕt. UBCKNN vµ chÝnh phñ nªn ®Ò ra m« h×nh tæ chøc thÝch hîp ®Ó qu¶n lý tèt h¬n ®èi víi lÜnh vùc míi mÎ vµ phøc t¹p nµy. Tãn l¹i, tæ chøc ra mét thÞ tr­êng chøng kho¸n, duy tr× ho¹t ®éng b×nh th­êng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã h¬n gÊp béi lÇn. Mét thÞ tr­êng chøng kho¸n muèn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ tr­íc hÕt ph¶i cã m«i tr­êng kinh tÕ, tµi chÝnh vµ ph¸p lý ®Ó tån t¹i, ph¶i thu hót ®­îc ng­êi b¸n, ng­êi mua, ph¶i ho¹t ®éng theo mét lÒ lèi trËt tù cña ph¸p luËt, ph¶i cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt chuyªn dïng vµ kü thuËt chuyªn m«n. Tøc lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n muèn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®­îc ph¶i cã ®ñ 5 yÕu tè c¬ b¶n. YÕu tè kinh tÕ, tµi chÝnh, yÕu tè ph¸p lý, yÕu tè t©m lý, yÕu tè kiÓm so¸t vµ yÕu tè vËt chÊt kü thuËt chØ khi nµo gi¶i quyÕt ®­îc 5 yÕu tè ®ã mét c¸ch t­¬ng ®èi hoµn chØnh, chóng ta míi hy väng ph¸t triÓn mét thÞ tr­êng chøng kho¸n lµnh m¹nh v÷ng ch¾c. KÕt luËn ë ViÖt Nam, trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, chóng ta cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®ång bé nhiÒu vÊn ®Ò cã ý nghÜa, võa cÊp b¸ch võa l©u dµi, trong ®ã cã yÕu tè hÕt søc quan träng, ®ã lµ viÖc xö lý vÊn ®Ò vèn. §Ó xö lý vÊn ®Ò nµy, ngoµi nh÷ng c«ng cô kh¸c nhau, kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp tíi viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét TTCK: §iÒu quan träng lµ chóng ta ph¶i lµm cho TTCK nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, gãp phÇn quan träng vµ trë thµnh mét kªnh quan träng ®Çu t­ vµ trang t¹o vèn. Cho ®Õn nay TTCK vÉn cßn kh¸ míi mÎ ®èi víi phÇn lín ng­êi d©n ViÖt Nam vµ ®ang lµ n¬i héi tô mèi quan t©m chung cña §¶ng, chÝnh phñ, ®Ó ®¸p øng nguyÖn väng vµ b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng, nh»m x©y dùng nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, thùc hiÖn môc tiªu c«ng ngiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Víi nh÷ng g× nªu trong ®Ò tµi nµy, chóng t«i chØ ph¸c hoa mét sè suy nghÜa b­íc ®Çu vµ cßn ph¶i nghiªn cøu chi tiÕt,m häc tËp h¬n n÷a. víi lßng mong mái cho nÒn kinh tÕ n­íc ta hoµ nhËp vµo trao l­u ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, chóng t«i m¹nh dan t×m hiÓu nghiªn cøu vµ ®­a ra nh÷ng b­íc ®Çu vµ cßn ph¶i nghiªn cøu chi tiÕt, häc tËp nhiÒu h¬n n÷a. Víi lßng mong mái cho nÒn kinh tÕ n­íc ta hoµ nhËp vµo trao l­u ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, chóng t«i m¹nh d¹n t×m hiÓu nghiªn cøu vµ ®­a ra nh÷ng b­íc thö nghiÖm ®Çy khã kh¨n nµy. v× vËy ®Ò tµi kh«ng thÓ nµo tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt. Chóng t«i rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp, gióp ®ì cña c¸c thÇy c« vµ c¸c ban quan t©m ®Õn vÊn ®Ò bøc xóc nµy. Tµi liÖu tham kh¶o. 1. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam -PTS. NguyÔn V¨n Lu©n, TrÇn Quèc TuÊn, Ng« Minh Ch©u, NXB –TK 1995 2. ThÞ tr­êng chøng kho¸n. PGS.TS. Lª V¨n T­, PTS. NguyÔn Ngäc Hïng, NXB - TK 1996 3. ThÞ tr­êng chøng kho¸n - Ph­¬ng thøc ho¹t ®éng vµ kinh doanh viÖn kinh tÕ thÕ giíi. NXB - TK 1996 4. Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña UBCKNN trung t©m nghiªn cøu vµ båi d­ìng nghiÖp vô chøng kho¸n 1999 5. Khung ph¸p lý vÒ chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n ë ViÖt Nam (do c¸c kho¸n trªn cung cÊp). 6. VÊn ®Ò h×nh thµnh TTCK ë ViÖt Nam vµ kinh nghiÖm cña NhËt b¶n – PTS. TrÇn Cao Nguyªn, PTS. Lª §×nh Thu – NXB- ChÝnh trÞ quèc gia –1995 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 129/27/10/2000 T¹p chÝ ng©n hµng sè 19.