Đề tài Xoá đói giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

MỞ ĐẦU 1 - Sự cần thiết của đề tài Ngày nay, nghèo đói và chống nghèo đói đã trở thành vấn đề toàn cầu. Nhiều quốc gia, tổ chức và diễn đàn quốc tế đều lấy hoạt động chống nghèo đói làm một trong những mục tiêu quan trọng trong chương trình hoạt động. Ở nước ta, ngay từ khi ra đời, Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định mục tiêu cơ bản trong hoạt động của mình là giải phóng dân tộc, xây dựng chế độ mới để đem lại hạnh phúc, ấm no cho mọi người dân Việt Nam. Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ, Đảng và Nhà nước phải tạo điều kiện “Làm cho người nghèo đủ ăn. Người đủ ăn thì khá, giàu. Người khá, giàu thì giàu thêm”. Trong những năm đổi mới, nền kinh tế Việt Nam đã có bước tiến phát triển vượt bậc, đời sống của đa số dân cư được cải thiện. Công tác xoá đói giảm nghèo (XĐGN) đã thu được những thành tựu đáng kể. Tuy vậy, mức sống của người dân vẫn còn thấp, phân hoá thu nhập có xu hướng tăng lên. Một bộ phận dân cư sống nghèo đói - trong đó có những gia đình có nhiều đóng góp cho cách mạng vẫn chịu nhiều thua thiệt trong hoà nhập cộng đồng và không đủ sức tiếp nhận những thành quả do công cuộc đổi mới đem lại. Hiện nay, tỉ lệ hộ đói nghèo của nước ta là 10,86% (khoảng 2 triệu hộ). Đặc biệt, có hơn 1000 xã nghèo đói với số hộ nghèo chiếm từ 40% trở lên. Từ khi thực sự trở thành phong trào và có một số văn bản quy phạm pháp luật ở một số khía cạnh khác nhau, công tác xoá đói, giảm nghèo ở nước ta đã được Liên hợp quốc đánh giá là có nhiều sáng tạo và tiến bộ; các tổ chức quốc tế như UNDP, UNFPA, UNICEP, FAO . đã có cam kết tiếp tục hợp tác và hỗ trợ Việt Nam phát triển. Nhưng nếu nhìn lại một cách nghiêm túc vẫn còn có những bất cập và thiếu sót cần sớm khắc phục và bổ sung để thúc đẩy nhanh hơn, hiệu quả hơn công cuộc XĐGN ở nước ta. Chương trình quốc gia XĐGN đã được triển khai ở tất cả các tỉnh, thành phố trong cả nước, nhưng hiệu quả chưa cao. Tuy số hộ nghèo hàng năm giảm trên 20%, nhưng với tiêu chuẩn phân định nghèo rất thấp. Một khía cạnh rất đáng quan tâm ở đây là còn nhiều hộ gia đình ở những vùng dân tộc thiểu số thực sự đang lúng túng, quẩn quanh trong tình trạng đói nghèo, gặp khó khăn về khách quan và chủ quan khó có thể vượt qua nếu không có sự giúp đỡ từ phía Nhà nước và xã hội. Xoá đói giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số thực sự là một vấn đề bức xúc, cần được xem xét và soi sáng, dưới nhiều khía cạnh, nhiều góc độ nghiên cứu trên các lĩnh vực khác nhau, để giải quyết một cách khoa học, có hiệu quả. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX (tháng 4 năm 2001) đã khảng định tiếp tục đầu tư, giúp đỡ “những vùng nghèo, xã nghèo và nhóm dân cư nghèo”, “phấn đấu đến năm 2010 về cơ bản không còn hộ nghèo. Thường xuyên củng cố thành quả xoá đói, giảm nghèo” và định mục tiêu “cơ bản xoá hộ đói, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 10% vào năm 2005”. Vì vậy, việc xem xét, đánh giá thực trạng nghèo đói và hình thành những giải pháp để XĐGN ở một vùng khó khăn như là vùng dân tộc thiểu số nước ta là vấn đề thiết thực, cấp bách cả về lý luận và thực tiễn. Cho nên học viên lựa chọn đề tài luận văn là: “ Xoá đói giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số Việt Nam : Thực trạng và giải pháp”. 2 - Tình hình nghiên cứu Vấn đề nghèo đói, phân hoá giàu nghèo và XĐGN ở nước ta là chủ đề được Đảng, Nhà nước và nhiều cơ quan, cán bộ nghiên cứu, chỉ đạo thực tiễn quan tâm. Bên cạnh hệ thống các tài liệu, báo cáo của các cơ quan Nhà nước và đoàn thể quần chúng như Bộ NN và PTNT, Tổng cục Thống Kê, Bộ LĐTB và XH, Hội nông dân, Hội phụ nữ, Ban XĐGN các tỉnh, thành phố, nhiều tài liệu nghiên cứu về XĐGN đã được công bố ở nước ta. Có thể phân loại các công trình nghiên cứu về XĐGN được công bố ở nước ta làm 2 nhóm : nhóm tài liệu dịch và nghiên cứu kinh nghiệm nước ngoài về XĐGN và nhóm tài liệu nghiên cứu về nghèo đói và XĐGN ở nước ta. Về phân hoá giàu nghèo và XĐGN của các nước trên thế giới, nhiều nhà nghiên cứu như GS Dương Phú Hiệp, GS Tôn Tích Thạch, GS Vũ Thị Ngọc Phùng, TS Lê Bộ Lĩnh, TS Vũ Văn Hà . đã có nhũng công trình nghiên cứu sâu sắc. Đối với vấn đề XĐGN được sự quan tâm đặc biệt của các cán bộ nghiên cứu, chỉ đạo thực tiễn. Nhiều hội thảo quốc tế, quốc gia và địa phương được tiến hành. Nhiều ấn phẩm được phát hành. Các tác giả như TS Trần Đình Hoan, Th.s Nguyễn Thị Hằng, TS Nguyễn Hải Hữu, PGS.TS Nguyễn Sinh Cúc, TS Nguyễn văn Tiêm, GS Phạm Xuận Nam, PGS. TSKH Lê Du Phong, TS Chu Tiến Quang . đã có nhũng công trình nghiên cứu công phu về XĐGN ở nước ta. Nhiều nghiên cứu sinh và học viên cao học cũng lấy chủ đề phân hoá giàu nghèo và XĐGN làm đề tài luận văn. Ở địa bàn vùng dân tộc thiểu số nước ta, nhiều năm nay cũng đã có những nghiên cứu tổng kết về XĐGN. Ngoài tổng kết của Uỷ ban Dân tộc và Miền núi, Ban XĐGN của các tỉnh, các huyện . còn có các nghiên cứu của Bộ LĐ - TB và XH, Tổ chức OXFAM Anh (Tổ chức phi chính phủ của Anh), CSF - UK (Tổ chức quỹ nhi đồng Anh), AAV (Tổ chức hành động vì người nghèo Anh) . Có thể khảng định, các nghiên cứu về nghèo đói và xoá đói giảm nghèo ở nước ta nói chung và ở vùng dân tộc thiểu số là rất phong phú. Bên cạnh những phương pháp nghiên cứu, tiếp cận truyền thống, các công trình nghiên cứu, chỉ đạo XĐGN đã vận dụng nhiều phương pháp mà các tổ chức quốc tế đã vận dụng nghiên cứu về phân hoá giàu nghèo và XĐGN ở nước ta đã thực sự cung cấp những luận cứ khoa học, thực tiễn cho xây dựng, triển khai các chương trình XĐGN cấp toàn quốc và địa phương. 3 - Mục đích nghiên cứu. Trên cơ sở nhận thức về lý luận và thực tiễn của nghèo đói và XĐGN, mục đích của luận văn là đề xuất một số giải pháp chủ yếu về kinh tế - xã hội nhằm thực hiện XĐGN cho dân cư vùng dân tộc thiểu số nước ta. Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ: + Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về nghèo đói và xoá đói giảm nghèo. + Phân tích thực trạng đói nghèo ở vùng dân tộc thiểu số và nguyên nhân. + Phân tích những lợi thế và thách thức của vùng dân tộc thiểu số trong công tác xoá đói giảm nghèo. + Đề xuất định hướng và những giải pháp thực hiện xoá đói, giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số Việt Nam. 4 - Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. Vùng dân tộc thiểu số nước ta có đặc điểm tương đối phức tạp về điều kiện sống, khí hậu và địa hình . có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến nghèo đói cho từng vùng, từng hộ. Tỷ lệ hộ đói nghèo cao nhất tập trung ở vùng dân tộc thiểu số, vì thế luận văn chỉ tập trung nghiên cứu vấn đề nghèo đói và XĐGN ở vùng này. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm gợi mở, góp phần vào sự nghiên cứu tổng thể một cách khoa học và toàn diện trong quá trình hình thành các chương trình dự án cụ thể để thực thi trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của cả nước nói chung và ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi nói riêng. Về thời gian, luận văn tập trung nghiên cứu về vấn đề nghèo đói ở địa bàn dân tộc thiểu số ở nước ta từ năm 1992 cho đến nay. Về mục tiêu và giải pháp XĐGN, dự báo đến năm 2010 để phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế xã hội của cả nước. Một số mục tiêu được lượng hoá cụ thể đến năm 2005. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn. Để xem xét vấn đề đói nghèo và XĐGN một cách khách quan, sát thực tiễn, luận văn vận dụng phép biện chứng của triết học Mác xít, các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trên cơ sở đó, luận văn vận dụng nhiều phương pháp nghiên cứu cụ thể của kinh tế học và xã hội như: so sánh, điều tra, phân tích, tổng kết thực tiễn thông qua các mô hình 6. Những đóng góp mới của luận văn. Trong quá trình nghiên cứu, học viên đã tiếp thu thừa kế kết quả nhiều công trình khoa học liên quan đến XĐGN. Với phạm vi và địa điểm nghiên cứu được lựa chọn, luận văn có những điểm mới sau đây: - Trình bày tương đối có hệ thống những nhận thức về đói, nghèo và XĐGN, những nhân tố ảnh hưởng đến đói nghèo đặc biệt là nhân tố, chính sách quản lý điều hành công tác XĐGN. - Phân tích thực trạng nghèo đói gắn với điều kiện kinh tế - xã hội của vùng dân tộc thiểu số nước ta. 7. Bố cục của luận văn. Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về nghèo đói và xoá đói giảm nghèo. - Chương 2: Thực trạng đói nghèo và công tác xoá đói, giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số. - Chương 3: Kiến nghị về định hướng và một số giải pháp xoá đói, giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số nước ta.

125 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2652 | Lượt tải: 5

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Xoá đói giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số Việt Nam - Thực trạng và giải pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

tr×nh thùc hiÖn ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. LÏ ®¬ng nhiªn lµ nÕu x¸c ®Þnh kh«ng ®óng vµ ®Þnh híng sai lÖch sÏ lµm gi¶m ®¸ng kÓ hiÖu qu¶ ch¬ng tr×nh. Ph¶i b»ng c¸ch nµo ®ã vµ tïy vµo nh÷ng tiªu chÝ ®Æt ra, sao cho ®èi tîng ngêi nghÌo ®îc hëng lîi nhiÒu nhÊt tõ ch¬ng tr×nh, vµ t¹o cho hä c¬ héi tham gia mét c¸ch thiÕt thùc vµo ch¬ng tr×nh. Víi ®Þa bµn miÒn nói vµ vïng d©n téc cã nh÷ng ®Æc thï vÒ l·nh thæ, d©n téc, t©m lý, x· héi, ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ c¸c lÜnh vùc x· héi cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ th× ®Þnh híng môc tiªu nh thÕ nµo? MÆc dï häc viªn cha chi tiÕt ho¸ vÒ nh÷ng tiÓu vïng qu¸ nhá, hoÆc c¸c vÊn ®Ò cã sù kh¸c biÖt qu¸ riªng rÏ mµ chØ ®i vµo nh÷ng vÊn ®Ò lín mang tÝnh ®Þnh híng, ®Ó tõ ®ã cã thÓ ¸p dông riªng rÏ hoÆc phèi hîp gi÷a c¸c c¸ch ®Þnh híng, môc tiªu ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. 3.1.1. §Þnh híng môc tiªu theo vïng l·nh thæ. §èi víi vïng d©n téc thiÓu sè ë níc ta ®Æc trng ®Çu tiªn lµ sù xen kÏ gi÷a c¸c d©n téc. TiÕp ®ã lµ ®Æc trng xen kÏ vÒ ®Êt ®ai, s«ng suèi vµ rõng. §iÒu ®ã cho ta mét th«ng tin quan träng: sÏ lµ sai lÇm nÕu ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo chØ nh»m vµo mét d©n téc nµo ®ã hoÆc vµo mét nhãm ®èi tîng nghÌo riªng rÏ. §iÒu ®ã sÏ ph¸ vì sù ®oµn kÕt d©n téc vµ sÏ kh«ng ®îc céng ®ång c¸c d©n téc trªn ®Þa bµn ñng hé. HiÖu qu¶ lµ ch¬ng tr×nh khã cã thÓ thµnh c«ng. V× vËy, cÇn ®Þnh híng tríc hÕt lµ theo l·nh thæ mµ Uû ban D©n téc vµ MiÒn nói ®· ph©n thµnh ba khu vùc. N¬i t¬ng ®èi ph¸t triÓn gÇn b»ng miÒn xu«i lµ khu vùc I. N¬i kÐm h¬n lµ khu vùc II. N¬i mµ ë ®ã mäi lÜnh vùc ®Òu yÕu kÐm lµ khu vùc III. Theo sè liÖu tæng hîp 1997: ngêi nghÌo ®a sè n»m ë khu vùc III, theo ®iÒu tra míi ®©y cã tíi 1.557 x· ë 42 tØnh, thµnh trªn toµn quèc; chiÕm tíi 37,97% sè x· víi 799.034 hé vµ 4.533.598 khÈu, chiÕm 25% sè khÈu ë vïng cao miÒn nói. TÝnh ®Õn sè hé ®ãi nghÌo n¨m 2000 cßn ph¶i gi¶i quyÕt sÏ lµ 340.000 hé trong c¶ níc. NÕu tÝnh c¶ khu vùc II lµ khu vùc cßn chËm ph¸t triÓn còng cã sè d©n tíi 7.764.202 nh©n khÈu. Tæng hîp hai khu vùc nµy ®· cã kho¶ng trªn 10 triÖu ngêi. Sè d©n nµy n»m trªn ®Þa bµn rÊt yÕu kÐm vÒ c¬ së h¹ tÇng, dÔ bÞ t¸i ®ãi nghÌo do thiªn tai, b·o lôt g©y ra. Nh vËy, ®Çu t c¬ së h¹ tÇng theo l·nh thæ lµ phï hîp, b¶o ®¶m cho mçi ®èi tîng d©n téc ®Òu ®îc hëng lîi tõ ®êng s¸, thñy lîi, b¶o vÖ m«i trêng, níc s¹ch sinh ho¹t. Khi mäi ngêi ®Òu hëng lîi th× hä sÏ tù gi¸c b¶o vÖ, tu bæ ®Ó nh÷ng h¹ tÇng ®ã ngµy mét phôc vô tèt h¬n cho mäi nhµ. §Çu t c¬ së h¹ tÇng theo l·nh thæ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hé ®Òu ®îc b×nh ®¼ng trong viÖc bµn b¹c vµ tiÕn hµnh ë cÊp céng ®ång cã thÓ lµ mét nhãm b¶n, mét x· hoÆc mét huyÖn tïy theo quy m« vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh. Tïy thuéc vµo nh÷ng th«ng tin thu thËp ®îc cÇn cã sù ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ møc ®é nghÌo ®ãi ë c¸c n¬i ®Ó xÕp lo¹i. Trªn c¬ së c¸c chØ sè thèng nhÊt (mµ chØ sè c¬ b¶n lµ møc thu nhËp vµ møc chi tiªu). Qua ®iÒu tra cho thÊy møc ®é ®ãi nghÌo ë c¸c vïng lµ rÊt kh¸c nhau vµ ngay trong tõng vïng còng cã sù chªnh lÖch vÒ tû lÖ. NÕu theo ®Þnh híng nµy th× khu vùc III (tÝnh theo c¸ch cña Uû ban D©n téc vµ MiÒn Nói) hay khu vùc vïng nói phÝa B¾c, T©y Nguyªn sÏ n»m trong diÖn u tiªn. Sù ®Çu t sÏ lµ kh«ng c«ng b»ng nÕu chia ®Òu cho nh÷ng khu vùc vïng cao, miÒn nói nãi chung. V× vËy, nguån tµi chÝnh cÇn ®îc c©n nh¾c vµ ph¶i tÝnh ®Õn mét sè chØ tiªu phô nhng cÇn thiÕt. VÝ nh viÖc Bé Giao th«ng vµ Bé X©y dùng xÕp trªn 1.000 x· vµo diÖn u tiªn vµ v× cã nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ ®êng s¸ mµ kh«ng cÇn tÝnh ®Õn nh÷ng x· ®ãi nghÌo ë møc nµo. Thùc tÕ 1.000 x· ®Æc biÖt khã kh¨n nªu trªn míi lµ thÝ ®iÓm; n¨m 2000 l¹i t¨ng lªn 1870 x·; ®Õn 2004 sÏ t¨ng lªn 2.325 x· thuéc khu vùc III cÇn ®îc u tiªn. Nh vËy sù cÇn thiÕt ph¶i ®èi chiÕu vµ kÕt hîp theo mét tû lÖ gi÷a c¸c chØ tiªu lµ kh«ng thÓ bá qua. 3.1.2. §Þnh híng theo nhãm s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô. §èi víi d©n téc thiÓu sè vµ vïng miÒn nói, c¸ch ®Þnh híng môc tiªu kiÓu nµy cã t¸c dông kh«ng nhá. Tøc lµ ph¶i biÕt ®îc nh÷ng s¶n phÈm cña ngêi nghÌo ë trong vïng nµy lµm ra lµ nh÷ng s¶n phÈm nµo. TÊt nhiªn ®· lµ ngêi nghÌo th× s¶n phÈm ®Ó trao ®æi thêng kh«ng cã sè lîng lín. Nhng nÕu ®îc bao tiªu hoÆc trî gi¸ mua sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®¸ng kÓ ®Ó c¶i thiÖn kinh tÕ gia ®×nh. ChØ cÇn b¸n ®îc vµi chôc c©n qu¶ mËn Tam Hoa hay c¸c lo¹i hoa qu¶, mËt ong hoÆc s¶n phÈm ch¨n nu«i lµ ®· t¨ng ®¸ng kÓ cho thu nhËp gia ®×nh. §Ó gi¶i quyÕt ngêi nghÌo cã thu nhËp, ngoµi viÖc t vÊn s¶n xuÊt cÇn cã chÕ ®é trî cÊp gi¸ hoÆc cho kh«ng mét sè vËt t n«ng nghiÖp thiÕt yÕu kÕt hîp víi viÖc ®a c¸c lo¹i gièng míi, khoa häc vµo s¶n xuÊt. Trong mÊy n¨m qua ch¬ng tr×nh trî gi¸ trî cíc cña ChÝnh phñ ®· vµ ®ang ®îc thùc hiÖn. Ch¬ng tr×nh nµy cßn bao hµm cung cÊp hµng ho¸ thiÕt yÕu cho vïng d©n téc thiÓu sè. Song mÆt cung øng chiÒu ngîc l¹i lµ dÞch vô ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ cha ®îc coi träng. NÕu khÐp kÝn ®îc c¶ hai phÝa th× sÏ ®ì tèn kÐm trong vËn chuyÓn vµ hiÖu qu¶ trong thùc hiÖn, nghÜa lµ chiÒu ®i lªn vïng cao lµ c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu vµ vËt t n«ng nghiÖp, chiÒu quay vÒ lµ s¶n phÈm hµng ho¸ cña ®ång bµo gåm tÊt c¶ nh÷ng thø g× mµ hä lµm ra vµ cã nhu cÇu b¸n mµ miÒn xu«i vµ xuÊt khÈu cã yªu cÇu mua. KiÓu lµm nµy ch¾c ch¾n sÏ hiÖu qu¶ h¬n viÖc hç trî trùc tiÕp b»ng tiÒn v× cã tiÒn nhiÒu khi l¹i sö dông sai môc ®Ých. §Þnh híng môc tiªu theo kiÓu nµy sÏ t¸c ®éng m¹nh tíi ngêi nghÌo, kÝch thÝch s¶n xuÊt hµng ho¸. Nã cµng tèt h¬n nÕu kÕt hîp víi mét vµi ch¬ng tr×nh cña Bé Lao ®«ng - Th¬ng binh vµ X· héi nh t¹o viÖc lµm, s¶n xuÊt thñ c«ng gia ®×nh, v.v... Khi ®· ®îc c¶i thiÖn vÒ søc khoÎ, l¹i cã viÖc tÊt yÕu t¹o ra c¸c nh©n tè rÊt c¬ b¶n ®Ó cã thu nhËp, gãp phÇn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. 3.1.3. §Þnh híng môc tiªu theo lÜnh vùc. ViÖc ®Þnh híng môc tiªu theo l·nh thæ cïng víi sù ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng vµ møc ®é t¨ng trëng cña vïng, miÒn tøc lµ ®· chØ ra cho ta nh÷ng c¬ së ®¸ng tin cËy ®Ó quyÕt ®Þnh ®Çu t mét c¸ch ®óng ®¾n, hîp lý theo lÜnh vùc. Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu, nghiªn cøu vïng d©n téc thiÓu sè miÒn nói ®· cho mét kÕt luËn kh¸ ch¾c ch¾n vÒ nh÷ng lÜnh vùc yÕu kÐm ë nh÷ng vïng nµy cÇn ®îc ®Çu t: ®ã lµ giao th«ng, thñy lîi, níc s¹ch sinh ho¹t, y tÕ, gi¸o dôc, v¨n ho¸ vµ th«ng tin. - VÒ hÖ thèng giao th«ng, thñy lîi vµ níc s¹ch sinh ho¹t: ViÖc hÖ thèng giao th«ng qu¸ tr¾c trë hoÆc cha v¬n tíi nh÷ng vïng cao miÒn nói ®ang lµ vÊn ®Ò ®Æc biÖt nghiªm täng vµ bøc xóc. ChÝnh khã kh¨n nµy ®· lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t. MÆc dÇu hä ®· nh×n thÊy tiÒm n¨ng to lín vµ lîi nhuËn khi ®Çu t vµo miÒn nói. Nhng v× chi phÝ sÏ rÊt cao ®Ó c¶i t¹o ®îc con ®êng dÉn tíi viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng, nªn hä ®µnh bá c¬ héi ®Çu t ®ã ®Ó t×m ®Õn mät n¬i thuËn tiÖn giao th«ng h¬n. HÖ thèng thñy lîi cò kü vµ xuèng cÊp Ýt ®îc tu bæ ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng canh t¸c vµ n¨ng suÊt c©y trång. HÖ thèng cÊp níc s¹ch cho sinh ho¹t c d©n cha t¬ng xøng, ®ang kªu gäi mét sù ®Çu t më réng thÝch ®¸ng... Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¨ng trëng kinh tÕ cña céng ®ång d©n c tõng miÒn, vïng cã thÓ cho ta mét kÕt luËn toµn côc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng cÇn thiÕt ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ - x· héi. Tuy nhiªn, ®Ó cã mét h¹ tÇng ®ñ ®¶m b¶o thu hót ®îc sù ®Çu t vµo vïng nµy sè tiÒn mµ ChÝnh phñ bá ra ch¾c ch¾n sÏ gåm nhiÒu tû ®ång - vît qu¸ kh¶ n¨ng cã ®îc. V× vËy, viÖc huy ®éng nguån lùc trong nh©n d©n vÒ c¶ tiÒn vèn vµ søc lao ®éng sÏ lµ rÊt ®¸ng kÓ ®Ó tù hoµn thiÖn tõng bíc h¹ tÇng c¬ së cña ®Þa ph¬ng. Mét sè n«ng th«n ®ång b»ng ë níc ta mµ tiªu biÓu: tØnh Th¸i B×nh, huyÖn B×nh Lôc (Hµ Nam), hay Quú Ch©u lµ huyÖn miÒn nói cña tØnh NghÖ An ®· lµm tèt c«ng t¸c lµm ®êng giao th«ng n«ng th«n. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y cho ChÝnh phñ chÝnh lµ viÖc nghiªn cøu c¸c ®iÓn h×nh nµy ®Ó kÕt luËn vµ ®a mét ph¬ng híng, kÕ ho¹ch c¬ chÕ thùc hiÖn cho c¸c ®Þa ph¬ng. Trong ®ã c¸c vïng miÒn nói, d©n téc thiÓu sè cÇn ®îc hç trî nhiÒu h¬n vÒ vèn còng nh c¸c nh©n lùc kü thuËt vµ ph¬ng tiÖn c¬ giíi ®Ó thao t¸c ë nh÷ng n¬i cã ®Þa h×nh phøc t¹p. - VÒ hÖ thèng gi¸o dôc, ®µo t¹o: HiÖn nay, hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o ë vïng miÒn nói d©n téc lµ chç yÕu nhÊt trong m¹ng líi gi¸o dôc quèc gia. YÕu vÒ chÊt lîng, sè lîng (tû lÖ häc sinh ë c¸c cÊp häc), thiÕt bÞ. §Æc biÖt lµ c¸c trêng d¹y nghÒ ®ang ®Æt ra mét c¸ch cÊp thiÕt nh»m t¹o ra mét ®éi ngò c«ng nh©n cã kü thuËt cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp miÒn nói giai ®o¹n hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n. Song, nÕu qu¸ nhÊn m¹nh vµo viÖc ®µo t¹o kü thuËt sÏ lµ chÖch híng môc tiªu bao trïm vÒ gi¸o dôc miÒn nói; nhiÒu khi tèn kÐm mét c¸ch v« Ých khi nh÷ng vïng nµy cha t¹o dùng ®îc c¬ së c«ng nghiÖp ®Ó sö dông con ngêi ®îc ®µo t¹o. V× vËy, trong t×nh h×nh hiÖn nay, môc tiªu lín vÒ gi¸o dôc miÒn nói lµ phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc vµ xo¸ n¹n t¸i mï ch÷. Trong ®ã híng më réng c¸c lo¹i trêng phæ th«ng d©n téc néi tró, b¸n tró, x· héi ho¸ gi¸o dôc lµ híng ®i ®óng ®¾n. Tuy vËy, cÇn ph¶i xÐt ®Õn kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña ngêi d©n thiÓu sè chñ yÕu lµ c«ng lao ®éng víi mét Ýt tiÒn hÕt søc h¹n chÕ. ChÝnh phñ cÇn ph¶i ®Çu t víi ®Þnh suÊt cao h¬n vïng ®ång b»ng, ®« thÞ míi t¹o ®îc c¬ héi cho gi¸o dôc miÒn nói v¬n lªn. Theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi, viÖc ®Çu t cho gi¸o dôc sÏ mang l¹i tû lÖ cã l·i tõ 2,5 ®Õn 4 lÇn so víi ®ång vèn bá ra. Tuy nhiªn, nh×n thÊy râ lîi nhuËn tõ gi¸o dôc kh«ng dÔ dµng. Dêng nh lîi nhuËn cã ®îc gi¸o dôc cã mÆt ë kh¾p c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi vµ ngay trong nh÷ng s¶n phÈm cô thÓ mµ con ngêi cã tay nghÒ, kü thuËt lµm ra. §Çu t cho gi¸o dôc n©ng cao d©n trÝ ®em l¹i lîi Ých rÊt râ rµng vµ hiÖu qu¶. §Æc thï gi¸o dôc ë vïng d©n téc miÒn nói còng chØ ra r»ng: nÕu ®Çu t gi¸o dôc mµ kh«ng chó ý u tiªn tíi ®èi tîng ngêi nghÌo tøc lµ v« h×nh chung ®· ®Èy ngêi nghÌo xuèng s©u h¬n c¸i hè ng¨n c¸ch víi c¸c ®èi tîng x· héi kh¸c; lµ tù lo¹i con em ngêi nghÌo ra khái qu¸ t×nh n©ng cao gi¸o dôc miÒn nói. Do ®ã, cÇn cã mét c¬ chÕ, chÕ ®é hîp lý n©ng ®ì con em ngêi nghÌo cã c¬ héi tiÕp cËn vµ hëng thô gi¸o dôc phæ th«ng. VÝ dô, gi¶m nhÑ sù ®ãng gãp, cho kh«ng s¸ch gi¸o khoa, giÊy bót vµ ®å dïng häc tËp, gi¶m nhÑ häc phÝ, cho kh«ng b÷a ¨n tra nÕu lµ trêng b¸n tró. - VÒ y tÕ vµ ch¨m sãc søc khoÎ: Do nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau vÒ giao th«ng, ®iÒu kiÖn kinh tÕ, nhËn thøc... ngêi nghÌo d©n téc thiÓu sè thêng tù ch÷a lÊy bÖnh hoÆc do c¸c thÇy lang, thÇy mo ch÷a bÖnh, cã n¬i tíi 70% ngêi bÖnh ch÷a kiÓu ®ã ë miÒn nói. §iÒu ®ã cho thÊy ngêi nghÌo cha ®îc hëng lîi nhiÒu ë hÖ thèng bÖnh viÖn, tr¹m y tÕ - tøc lµ hÖ thèng nµy thùc sù qu¸ máng manh vµ cha ho¹t ®éng hiÖu qu¶ do thiÕu c¬ sè c¸c lo¹i thuèc; thiÕu thiÕt bÞ vµ thiÕu c¶ c¸n bé y tÕ. MÊy n¨m võa qua, nh÷ng ho¹t ®éng cña lo¹i h×nh y tÕ c«ng céng, nhÊt lµ tiªm chñng më réng, c¸c dÞch vô y tÕ cña c¸c ®ån biªn phßng, gi¸o dôc tËp huÊn b¶o vÖ søc khoÎ bµ mÑ vµ trÎ em tá ra rÊt cã hiÖu qu¶. Tõ kÕt qu¶ nµy cã thÓ kh¼ng ®Þnh híng ®Çu t cho y tÕ miÒn nói: nªn tËp trung vµo viÖc b¶o vÖ søc khoÎ ban ®Çu. Hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh. Khi nµo ngêi d©n cã ®ñ hiÓu biÕt ®Ó chñ ®éng ch÷a nh÷ng bÖnh tËt khi chóng võa ph¸t sinh kh«ng ®Ó biÕn chøng nÆng h¬n, ®· lµ sù tiÕt kiÖm lín vÒ tiÒn cña cho Nhµ níc. ë nhiÒu n¬i miÒn nói nªn xem xÐt cã nªn x©y dùng c¬ së y tÕ tèn kÐm ®Ó råi ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ hay nªn dµnh sè tiÒn ®ã vµo viÖc ph¸t triÓn y tÕ céng ®ång, ®µo t¹o tËp huÊn n©ng cao n¨ng lùc cho c¸n bé y tÕ th«n b¶n vµ sù hiÓu biÕt cña nh©n d©n. Theo dâi vÒ y tÕ miÒn nói nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y cho thÊy c¸c æ dÞch bÖnh thêng ph¸t sinh, do ngêi d©n kh«ng cã ý thøc b¶o vÖ m«i trêng, hoÆc thiÕu sù hiÓu biÕt g©y nªn; hoÆc do thiÕu sù cung cÊp dÞch vô vÖ sinh b¶o vÖ søc khoÎ. §èi víi miÒn nói, vïng d©n téc thiÓu sè hiÖn nay, cÇn ph¸t ®éng l¹i phong trµo 3 s¹ch mµ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX ngµnh y tÕ ®· thùc hiÖn kh¸ hiÖu qu¶ vµ mang l¹i lîi Ých rÊt thiÕt thùc cho ngêi d©n. H×nh thøc nµy lµm cho mäi ngêi, nhÊt lµ ngêi nghÌo ®Òu tham gia ®îc vµ lµ h×nh thøc ho¹t ®éng y tÕ Ýt tèt kÐm l¹i cã kÕt qu¶ tèt. ¡n s¹ch, ë s¹ch, uèng s¹ch - phong trµo s¹ch lµng, tèt ruéng... sÏ lµm gi¶m ®i nhiÒu lo¹i bÖnh tËt vµ c¸c dÞch bÖnh. Cïng víi viÖc x· héi ho¸ y tÕ lµ viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô b¶o vÖ søc khoÎ cña Nhµ níc nh: níc s¹ch, hç trî cung cÊp ph¬ng tiÖn kü thuËt, thuèc men, c¸n bé y tÕ cã tr×nh ®é chuyªn m«n tèt ®Ó tõng bíc c¶i thiÖn t×nh h×nh b¶o vÖ søc khoÎ, kh¸m ch÷a bÖnh cho c¸c d©n téc thiÓu sè miÒn nói. Nªn vµ cÇn thiÕt ®Çu t, cung cÊp c¸c dÞch vô y tÕ th«ng thêng, Ýt tèn kÐm ®Ó ngêi nghÌo cã thÓ ®îc hëng lîi nhiÒu h¬n. §ång thêi cã mét chÝnh s¸ch trî gióp, miÔn viÖn phÝ khi ngêi nghÌo buéc ph¶i ch÷a trÞ ë c¸c c¬ së y tÕ ®ßi hái ph¶i tr¶ nhiÒu tiÒn. Tøc lµ cÇn ph©n bæ nguån lùc dµnh cho y tÕ sao cho c«ng b»ng gi÷a nh÷ng vïng miÒn nói, nhng kh«ng v× thÕ mµ cµo b»ng n¬i khã kh¨n víi n¬i Ýt khã kh¨n h¬n. §Æc biÖt, ph¶i nh»m vµo ®èi tîng ngêi nghÌo. Më réng c¸c h×nh thøc gióp ®ì, hç trî nh viÖc trî cÊp l¬ng thùc, cÊp kh«ng thuèc th«ng thêng, cÊp sæ b¶o hiÓm y tÕ, c¸c tæ chøc x· héi nh thanh niªn, phô n÷, héi n«ng d©n còng cã thÓ gãp phÇn vµo viÖc gióp ®ì ngêi nghÌo trong lÜnh vùc b¶o vÖ søc khoÎ b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau... - VÒ v¨n ho¸ - th«ng tin: Mêi n¨m l¹i ®©y ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu nç lùc c¶i thiÖn t×nh h×nh v¨n ho¸ - th«ng tin miÒn nói. KÕt qu¶ lµ mang l¹i sù hiÓu biÕt vµ n©ng cao møc ®é hëng thô v¨n ho¸ - th«ng tin cho ®ång bµo c¸c d©n téc. Sù hiÓu biÕt cã ®îc tõ gi¸o dôc vµ th«ng tin - v¨n ho¸ ®· gióp ngêi nghÌo biÕt c¸ch t¹o ra thu nhËp. C¸c m« h×nh kinh tÕ hé gia ®×nh, kinh nghiÖm cña c¸c héi s¶n xuÊt giái, th«ng tin thÞ trêng, c¸c tiÕn bé khoa häc, gièng míi... më ra cho ngêi nghÌo nh÷ng t duy míi mÎ; tin tëng r»ng kh«ng ph¶i t×m kiÕm ®©u xa con ®êng tho¸t nghÌo mµ hoµn toµn cã thÓ tho¸t nghÌo, thËm chÝ lµm giµu ngay trªn quª h¬ng m×nh nÕu biÕt c¸ch s¶n xuÊt hµng ho¸ thÝch hîp. TÊt nhiªn ë miÒn nói ®Êt ®ai vÉn lµ vÊn ®Ò quan träng, nhng kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ lµ nh©n tè duy nhÊt ®Ó t¹o ra thu nhËp. Ngêi nghÌo cã thÓ thu nhËp tõ c¸c yÕu tè phi n«ng nghiÖp nhê vµo sù hiÓu biÕt mµ th«ng tin tuyªn truyÒn gîi ý hoÆc cung cÊp cho hä. Tuy nhiªn, c¸c h×nh thøc v¨n ho¸ - th«ng tin hiÖn nay vÉn cha phong phó vµ liÒu lîng vÒ Ên phÈm, thêi gian ph¸t sãng (víi ph¸t thanh vµ truyÒn h×nh) vÉn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu xÐt trªn khÝa c¹nh xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. V× vËy, cÇn t¨ng thªm khèi lîng, sè lîng, Ên phÈm, biªn so¹n phï hîp víi c¸c th«ng tin kinh tÕ, s¶n xuÊt, kinh nghiÖm lµm giµu, c©y con nµo th× phï hîp víi vïng nµo, kü thuËt vÒ ch¨n nu«i vµ c©y trång, vÊn ®Ò phßng dÞch vµ ch¨m sãc vËt nu«i... §ã lµ nh÷ng "mãn ¨n" th«ng tin hÕt søc cÇn cã ngµy vµ thiÕt thùc ®èi víi ngêi nghÌo d©n téc thiÓu sè miÒn nói. T vÊn, tËp huÊn, ®µo t¹o, båi dìng kiÕn thøc cho ®éi ngò c¸n bé th«ng tin lu ®éng vµ c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng v¨n ho¸ - th«ng tin c¬ së, c¸c c©u l¹c bé v¨n ho¸ híng néi dung vµo c¸c vÊn ®Ò s¶n xuÊt, kinh tÕ... sÏ lµ nh÷ng c¸ch tèt ®Ó n©ng cao kiÕn thøc cho ngêi nghÌo. Bëi ngêi nghÌo do kh«ng cã ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ ®Ó hëng thô hoÆc tiÕp cËn víi c¸c lo¹i h×nh v¨n ho¸ - th«ng tin cao cÊp nh r¹p chiÕu phim, video, tivi... VÊn ®Ò hiÖn nay cÇn lu ý lµ ®èi víi v¨n ho¸ - th«ng tin miÒn nói cho ngêi nghÌo, kh«ng chØ ®¬n thuÇn ë chç t¨ng vèn ®Çu t më réng mµ cßn ë néi dung th«ng tin c¸i g×, th«ng tin thÕ nµo, th«ng tin mang l¹i c¸i g×, gãp g× vµo xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. Tøc lµ h×nh thøc vµ néi dung ph¶i phï hîp ®Ó ngêi nghÌo dÔ tiÕp thu vµ vËn dông vµo s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn cßn rÊt khã kh¨n ë vïng cao, miÒn nói... 3.2 - Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m X§GN ë vïng d©n téc thiÓu sè níc ta. 3.2.1. VÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i trêng. VÊn ®Ò ®¸ng lu ý lµ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thêng m¾c sai lÇm lµ g©y ra m©u thuÉn gi÷a viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ víi viÖc b¶o vÖ m«i trêng. ChØ ®Õn khi m«i trêng tù nhiªn bÞ ph¸ ho¹i nghiªm träng, t¸c ®éng trë l¹i g©y thiÖt h¹i to lín vÒ ngêi vµ cña míi nhËn ra. Lóc ®ã ®· qu¸ muén vµ tèn kÐm nhiÒu tiÒn cña ®Ó kh«i phôc m«i trêng. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i lu«n hµi hoµ víi viÖc b¶o vÖ m«i trêng, ®ã lµ nguyªn t¾c b¶o ®¶m cho sù bÒn v÷ng cho cuéc sèng cña ngêi d©n, nhÊt lµ ë vïng cao miÒn nói, n¬i mµ n«ng th«n lu«n bÞ ®e do¹ vµ dÔ tæng th¬ng. Cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu ®Ò ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ ë tÇm vÜ m« hoÆc vi m«. Nhng ë ®©y häc viªn chØ ®Ò cËp trªn gãc ®é xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, tõ nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i trêng ë miÒn nói. a) KhuyÕn n«ng, khuyÕn l©m. Kh¸i niÖm khuyÕn n«ng ®îc hiÓu bao hµm c¶ khuyÕn l©m vµ khuyÕn ng. §Ó gi¶i quyÕt ®ãi nghÌo hiÖn nay ë miÒn nói, ®iÒu dÔ nh×n thÊy lµ ph¶i khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng ruéng n¬ng, ao, hå, s«ng, suèi, b·i båi ®Ó trång trät vµ ch¨n nu«i... Tõ thÕ m¹nh ®ã cã thÓ ®Þnh ra khuyÕn n«ng ph¶i lµm g×? Kh«ng thÓ khai th¸c thÕ m¹nh cña ®Êt rõng b»ng c¸ch d©n sè t¨ng th× ®Êt ph¸ rõng t¨ng ®Ó gi¶i quyÕt ®Êt s¶n xuÊt l¬ng thùc. Vµ kh«ng thÓ t¨ng thu nguån b»ng c¸c biÖn ph¸p kh«ng tÝch cùc nh næ m×n ®¸nh b¾t thuû s¶n, ®èt r·y, ph¸ n¬ng... Nh÷ng biÖn ph¸p trªn lµ kÎ thï cña m«i trêng vµ ®· qu¸ cò kü kh«ng thÓ chÊp nhËn trong yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng hiÖn nay. §Æt vÊn ®Ò trªn còng coi nh lµ kh¼ng ®Þnh gi¶i ph¸p kü thuËt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt víi c¸c lo¹i gièng míi, n¨ng suÊt cao vµ x©y dùng lo¹i m« h×nh VACR (vên, ao, chuång, rõng) lµ träng t©m cña c«ng t¸c khuyÕn l©m miÒn nói. Tuy nhiªn ®Ó ®¶m tr¸ch ®îc c«ng viÖc nµy cÇn cã mét hÖ thèng khuyÕn n«ng tõ Trung ¬ng ®Õn c¸c ®Þa ph¬ng, c¸c trung t©m nghiªn cøu c¸c dù ¸n ch¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch trong khu«n khæ quü xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, mµ Ng©n hµng ngêi nghÌo cïng tham gia. Cã thÓ h×nh dung quy tr×nh khuyÕn n«ng, l©m, ng nh sau: - C¸c trung t©m nghiªn cøu ®µo t¹o c¸n bé khuyÕn n«ng, trang bÞ kiÕn thøc cho hä b»ng c¸c th«ng tin míi nhÊt vµ kü nghÖ tiªn tiÕn s¸t víi yªu cÇu cña n«ng d©n miÒn nói vµ thÞ trêng. - HÖ thèng khuyÕn n«ng chÝnh quy bao hµm Côc KhuyÕn n«ng cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n; c¸c trung t©m khuyÕn n«ng cña tØnh, huyÖn. - HÖ thèng khuyÕn n«ng tù nguyÖn gåm c¸c viÖn, trêng cao ®¼ng, ®¹i häc, c¸c héi, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c t×nh nguyÖn viªn, c¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt giái. §èi víi nh÷ng ngêi, ®¬n vÞ tham gia khuyÕn n«ng tù nguyÖn tuy hä tõ chèi viÖc ®îc tr¶ l¬ng, song còng cÇn cã h×nh thøc khuyÕn khÝch, ®éng viªn hoÆc t¹o ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®Ó hä cã thÓ tiÕn hµnh thuËn lîi c«ng viÖc cña m×nh. Nh÷ng ngêi trong hai hÖ thèng nµy sÏ trùc tiÕp truyÒn b¸ kiÕn thøc vµ huÊn luyÖn cho n«ng d©n nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt - ®¶m b¶o nh÷ng kiÕn thøc nµy lµ cËp nhËt vµ cã thÓ ¸p dông cho hiÖu qu¶ tèt. Khi ngêi nghÌo ®· cã kiÕn thøc vµ s¶n xuÊt hiÖu qu¶ th× tõng bíc bá dÇn viÖc bao cÊp tr¶ l¬ng tõ ng©n s¸ch nhµ níc cho c¸n bé khuyÕn n«ng b»ng h×nh thøc c¸c nhãm n«ng d©n hoÆc c¸c nhãm ngêi cïng s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸ thuª c¸c chuyªn gia, chuyªn viªn kü thuËt, c¸n bé khuyÕn l©m, n«ng, ng nghiÖp. Nhng biÖn ph¸p nµy chØ ¸p dông khi ngêi n«ng d©n ®· cã kinh tÕ kh¸ ®Ó cã ®ñ kh¶ n¨ng ®ãng gãp tr¶ tiÒn thuª c¸c lo¹i c¸n bé kü thuËt vµ khuyÕn n«ng. T×nh h×nh miÒn nói níc ta hiÖn nay gi¶i ph¸p khuyÕn n«ng Nhµ níc vÉn cÇn ph¶i duy tr× vµ më réng. Vµ vÒ mét sè vËt t n«ng, l©m, ng nh thuèc trõ s©u, thuèc tiªm phßng gia sóc, thøc ¨n tæng hîp gia sóc... vÉn cÇn ph¶i cho kh«ng hoÆc trî cíc, trî gi¸ ®Ó ®ì bít g¸nh nÆng ®Çu vµo trong quy tr×nh s¶n xuÊt cho ngêi nghÌo. Mét h×nh thøc khuyÕn n«ng Ýt tèn kÐm vµ hiÖu qu¶ lµ x©y dùng tèt m« h×nh s¶n xuÊt VACR cho c¸c hé n«ng d©n miÒn nói. b) TÝn dông. PhÇn lín c¸c hé d©n téc thiÓu sè nghÌo ®Òu ng¹i vay tiÒn trong hÖ thèng dÞch vô tµi chÝnh chung cho mäi ®èi tîng d©n c. M« h×nh nµy chÝnh lµ Ng©n hµng N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang lµm. §èi víi vïng d©n téc, h×nh thøc hÊp dÉn ®èi víi hä ph¶i víi ®iÒu kiÖn lµ thêi gian ®Çu cho vay kh«ng l·i, sau ®ã l·i suÊt thÊp. Tøc lµ tÝn dông u ®·i kiÓu m« h×nh Ng©n hµng ngêi nghÌo, vèn vay lu©n chuyÓn kh«ng l·i nh Héi Phô n÷ ViÖt Nam ®· triÓn khai. Tuy nhiªn, lo¹i tÝn dông u ®·i nªu trªn cßn rÊt Ýt ngêi nghÌo ®îc vay trong sè hµng chôc v¹n hé nghÌo ë vïng cao miÒn nói. Nh×n chung ngêi d©n téc thiÓu sè ngÇn ng¹i vay tÝn dông bëi hai lý do chÝnh: - Kh«ng biÕt c¸ch sö dông vèn ®Ó sinh l·i: - Sî rñi ro trong s¶n xuÊt, ch¨n nu«i (b·o lôt, dÞch bÖnh trong ch¨n nu«i). Muèn thu hót ®îc ngêi d©n téc thiÓu sè tiÕp cËn ngµy cµng ®«ng víi tÝn dông th× ph¶i gi¶i quyÕt ®îc hai khóc m¾c, ngÇn ng¹i ®ã. Ch¾c ch¾n hä sÏ s½n sµng vay tÝn dông víi møc l·i suÊt cã thÓ cao h¬n møc tÝn dông u ®·i, nÕu ng©n hµng cã mét quü b¶o hiÓm (lÊy sè tiÒn chªnh lÖch tõ tû lÖ phÇn tr¨m tÝn dông u ®·i ®Õn tÝn dông th¬ng m¹i tõ 0,6% - 10% ch¼ng h¹n). Nguån vay ®îc xo¸ nî nÕu gia sóc bÞ bÖnh dÞch hay s¶n xuÊt thùc sù bÞ rñi ro cho viÖc b¶o hiÓm c©y trång, hoÆc gióp d©n biÕt lµm ¨n sinh l·i, bao tiªu s¶n phÈm... Cã mét thùc tÕ lµ víi nguån lùc quèc gia hiÖn nay kh«ng thÓ cã kho¶n tiÒn khæng lå ®Ó dµnh cho Ng©n hµng ngêi nghÌo hoÆc gi¶i quyÕt ®îc cho ®a phÇn ngêi nghÌo ë miÒn nói vay l·i suÊt u ®·i. V× vËy, cÇn ph¶i huy ®éng nhiÒu nguån lùc kh¸c nhau tõ c¸c quü tÝn dông hîp t¸c x·, ng©n hµng cæ phÇn, quü tÝn dông n«ng th«n... ë nh÷ng n¬i mµ Ng©n hµng N«ng nghiÖp, Ng©n hµng ngêi nghÌo cha v¬n tíi hoÆc kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng cung cÊp tÝn dông cho yªu cÇu cña sè ®«ng. §èi víi miÒn nói, d©n téc thiÓu sè, c¸c quü tÝn dông kiÓu nh vËy cã lÏ phï hîp víi ®iÒu kiÖn d©n c ph©n t¸n, ®êng s¸ khã ®i, chi phÝ vËn chuyÓn cao, khã tiÕp cËn víi ng©n hµng thuéc Nhµ níc. Nh÷ng quü tÝn dông th«n, x·, nhãm hä dÔ tiÕp cËn h¬n, dÔ bÒ kiÓm so¸t ®ång vèn vay, biÕt ®îc c¸c hé ®Çu t vµo c«ng viÖc g×. Nã phï hîp ë chç ®¸p øng ®îc vèn vay nhá c¶i thiÖn ®êi sèng. §ång thêi còng ph¶i c¶i c¸ch dÇn dÇn chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý ®Ó thu hót ®îc vèn vay cho hé nghÌo vay, khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tµi chÝnh tù huy ®éng c¸c nguån vèn tõ céng ®ång, c¸ nh©n vµ coi träng quyÒn tù chñ cña hä, miÔn lµ hä ®¸p øng ®îc nhu cÇu vay vèn cña ngêi nghÌo. Song, dï díi h×nh thøc nµo, kiÓu c¸ch nµo còng ph¶i t¨ng h¹n møc vay vµ kÐo dµi thêi gian vay ®Ó ngêi nghÌo ®ñ lùc vèn, ®ñ thêi gian ®Ó c©y, con trëng thµnh ®Õn khi thu ho¹ch. Tøc lµ ph¶i bá dÇn vèn ng¾n h¹n vµ quy ®Þnh h¹n møc. T¨ng dÇn vèn trung h¹n vµ dµi h¹n cïng h¹n møc vay. Víi miÒn nói còng cÇn xem xÐt xen kÏ vèn ng¾n h¹n vµ dµi h¹n nÕu cïng mét lóc hé nghÌo cã kÕ ho¹ch ®Çu t vµo s¶n xuÊt ng¾n h¹n ®Ó tho¸t nghÌo vµ ®Çu t dµi h¹n ®Ó lµm giµu. c) Giao th«ng vËn t¶i. VÊn ®Ò sè mét hiÖn nay lµ giao th«ng ®îc nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn. V× chÝnh ®©y lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt g©y nªn sù c¸ch biÖt, nhng nÕu gi¶i quyÕt tèt sÏ lµ c¬ héi cña ngêi nghÌo miÒn nói, d©n téc thiÓu sè tho¸t khái ®ãi nghÌo. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ hai n¨m (1996 - 1997) giao th«ng miÒn nói ®· ®îc chó träng h¬n; song chñ yÕu vÉn tËp trung ë c¸c ®êng quèc lé, mét sè tØnh lé ®îc duy tu vµ n©ng cÊp. §iÒu ®¸ng chó ý lµ giao th«ng trªn ®êng cÊp huyÖn, cÊp x· vµ cÊp b¶n - hÖ thèng ®êng x¬ng c¸ ®Ó nèi ra quèc lé vµ tØnh lé cßn rÊt khã kh¨n. Ph¬ng ch©m Nhµ níc vµ nh©n d©n còng lµm cã thÓ xem nh kh¸ thÝch hîp víi viÖc x©y dùng hÖ thèng giao th«ng miÒn nói. Sù trî gióp cña Nhµ níc vÒ ph¬ng tiÖn kü thuËt vµ thuª lao ®éng ®Þa ph¬ng sÏ gi¶i quyÕt ®îc c«ng ¨n viÖc lµm cho nh÷ng hé nghÌo hoÆc trî quü díi h×nh thøc Nhµ níc cho kh«ng l¬ng thùc, d©n ®ãng gãp ngµy c«ng. C¸c nguån vèn nªn chuyÓn th¼ng vÒ cÊp huyÖn ®Ó tr¸nh khái vßng vÌo vµ chi phÝ qu¶n lý, c¸c hiÖn t¬ng tiªu cùc, thÊt tho¸t ë cÊp tØnh. §ång thêi dµnh quyÒn chñ ®éng cho cÊp huyÖn, cã sù tham gia cña céng ®ång vµo kÕ ho¹ch u tiªn. Nh vËy sÏ s¸t hîp víi yªu cÇu cña ngêi d©n h¬n lµ sù v¹ch kÕ ho¹ch, chØ ®Þnh môc tiªu tõ cÊp tØnh vµ cÊp trung ¬ng mét c¸ch ¸p ®Æt. Ngoµi ra, vèn cho giao th«ng cßn cã thÓ huy ®éng mét phÇn tõ c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n trªn ®Þa bµn nÕu thÊy giao th«ng lµ rÊt cÇn vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gãp phÇn t¨ng hiÖu qu¶ cña chÝnh ch¬ng tr×nh dù ¸n ®ang vµ sÏ thùc hiÖn. HoÆc gãp phÇn tÝch cùc xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, t¨ng tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña ®Þa ph¬ng. Còng cÇn cã mét c¬ chÕ, chÕ ®é chÝnh s¸ch u ®·i vÒ vèn vay, thu phÝ giao th«ng... ®Ó c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc, c¸ nh©n tham gia x©y dùng giao th«ng miÒn nói. Cã nghÜa lµ cÇn cã nhiÒu h×nh thøc huy ®éng nguån lùc n¨ng ®éng ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra. Mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng lµ viÖc duy tr×, b¶o dìng ®êng miÒn nói. Do ®Þa h×nh dèc, phøc t¹p, ®é xãi mßn lín, ma giã bÊt thêng nªn ®êng thêng xuyªn h háng nÆng sau mïa ma. BiÖn ph¸p tèt nhÊt lµ nªn giao c«ng viÖc nµy cho c¬ quan ®Þa ph¬ng phèi hîp cïng víi Së giao th«ng c¸c tØnh vµ ®îc Nhµ níc gióp ®ì mét phÇn kinh phÝ söa ch÷a. VÒ l©u dµi cÇn cã kÕ ho¹ch tõng bíc n©ng cÊp ®êng theo híng nhùa ho¸ tØnh lé, ®¸ ho¸ huyÖn lé, c¬ giíi ho¸ xa lé vµ më réng ®êng liªn th«n, liªn b¶n ®Ó xe ngùa vµ xe m¸y cã thÓ ®i l¹i dÔ dµng. C¸i lîi ®Çu t vµo ®êng giao th«ng miÒn nói ®· ®îc kh¼ng ®Þnh ë nhiÒu ®Þa ph¬ng, cã thÓ viÖc ®Çu t nµy kh«ng mang l¹i lîi Ých nhanh chãng nh ®Çu vµo c¸c lÜnh vùc kh¸c. Nhng c¸i lîi lín nhÊt lµ gi¶i tho¸t thÕ bÝ cho kinh tÕ ®Þa ph¬ng, t¹o c¬ héi cho d©n téc thiÓu sè tiÕp cËn víi kinh tÕ thÞ trêng, giao lu bu«n b¸n, trao ®æi ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng vµ tõ ®ã cã thÓ v¬n lªn xo¸ dÇn kho¶ng c¸ch kinh tÕ - x· héi gi÷a miÒn nói vµ miÒn xu«i. d) Giao ®Êt giao rõng. T×nh tr¹ng mÊt ®Êt do mua b¸n, sang nhîng hoÆc thiÕu ®Êt ®Ó canh t¸c ®ang diÔn ra rÊt trÇm täng ë kh¾p c¸c vïng ®ång b»ng vµ miÒn nói, nhÊt lµ ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ T©y Nguyªn. HiÖn tîng thiÕu ®Êt canh t¸c diÔn ra thêng xuyªn ë vïng d©n téc thiÓu sè miÒn nói phÝa B¾c, nghiªm träng nhÊt lµ ë d©n téc M«ng vµ Dao. §èi víi ®a phÇn c¸c d©n téc thiÓu sè miÒn nói, ®Êt ®ai lµ nguån lùc quan träng bËc nhÊt ®Ó sinh sèng. §Êt ®ai gåm c¶ ®Êt n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp tõ tríc tíi nay ®èi víi hä thuéc quyÒn së h÷u cña c¸ nh©n vµ dßng hä. Trong phong trµo hîp t¸c ho¸ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX, ®Êt ®ai cña hä nhËp vµo kinh tÕ tËp thÓ hîp t¸c x· (chØ cßn mét phÇn nhá ®Êt ®ai hä ®îc chia ®Ó tù canh t¸c vµ thu nhËp riªng cho gia ®×nh). Nay hîp t¸c x· kiÓu cò kh«ng cßn phï hîp n÷a, sù diÔn biÕn ®Êt ®ai rÊt phøc t¹p, viÖc ph©n chia kh«ng dÔ dµng. HÇu nh ë c¸c vïng d©n téc miÒn nói cha triÓn khai ®îc bao nhiªu viÖc chia ®Êt, kho¸n rõng. Mét mÆt cho tíi hiÖn nay viÖc x¸c ®Þnh gi÷a c¸c lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ®Êt rõng cha ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c h« h×nh sö dông ®Êt ®ai cña ngêi miÒn nói. ViÖc quy ®Þnh ®Êt kh«ng sö dông trong thêi h¹n coi nh v« chñ, nªn Nhµ níc thu l¹i. Lµm nh vËy lµ sù thiÕu hiÓu biÕt thùc tÕ ë miÒn nói, bëi v× nh÷ng ®Êt ®ã thuéc quyÒn sö dông cña c¸c hé ®ang trong thêi kú bá ho¸ theo chu kú lu©n canh vµ v« h×nh chung c¸c hé ®· bÞ Nhµ níc lÊy mÊt ®Êt canh t¸c. Mét sè ®Þa ph¬ng ®· thùc hiÖn chia ®Êt kho¸n rõng mét c¸ch å ¹t; h×nh thøc hé gia ®×nh nhËn sè ®á nhng nhiÒu khi còng kh«ng biÕt ph¹m vi ®Êt ®ai cña m×nh ®Õn ®©u. HoÆc nhËn ®Ó ®ã kh«ng cã kh¶ n¨ng khai th¸c biÕn nã thµnh nguån lîi. §èi víi miÒn nói, vïng d©n téc thiÓu sè - n¬i phøc t¹p bëi c¸c phong tôc tËp qu¸n truyÒn thèng, viÖc chia ®Êt kho¸n rõng cÇn ®îc thùc hiÖn theo c¸c bíc sau ®©u: - LËp mét b¶n ®å tæng thÓ ë c¸c x·, b¶n cã c¸n bé ®Þa chÝnh vµ chÝnh quyÒn x·, giµ lµng, trëng b¶n tham gia. - Tæ chøc c¸c cuéc häp lÊy ý kiÕn d©n chñ trong nh©n d©n. - X¸c lËp mèc giíi trªn thùc ®Þa cã mÆt c¸c hé vµ cÊp sæ ®á sö dông ®Êt. Nghiªn cøu cÊp sæ ®á vµ chia ®Êt kho¸n rõng theo nguyªn t¾c g¾n víi n¬i c tró cña c¸c hé vµ tïy vµo kh¶ n¨ng canh t¸c vµ sè nh©n khÈu. Mét sè ®Êt ®ai dù tr÷ dµnh cho sù ph¸t triÓn d©n sè giao cho tËp thÓ c«ng ®éng qu¶n lý vµ sö dông. CÇn cã sù híng dÉn viÖc sö dông ®Êt ®ai khai th¸c rõng, s¶n xuÊt, gi÷ g×n vµ b¶o vÖ rõng ®Çu nguån, rõng ®Æc dông v.v. ®Ó ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng l©u dµi cho m«i trêng sinh th¸i. Nh÷ng n¬i kh«ng cßn kh¶ n¨ng s¶n xuÊt th× gi·n d©n ®i n¬i kh¸c. Híng gi¶i quyÕt ®Êt ®ai u tiªn tríc hÕt lµ gi·n trong néi huyÖn, néi tØnh; tr¸nh tèi ®a sù x¸o trén qu¸ nhiÒu ¶nh hëng tíi ®êi sèng vµ x· héi trong vïng. ®) ChuyÓn giao khoa häc - kü thuËt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt. Thùc tÕ diÔn ra ë khu vùc ®ång b»ng ®«ng d©n nh tØnh Th¸i B×nh cho thÊy: nÕu biÕt øng dông khoa häc tiªn tiÕn, t×m kiÕm gièng míi, th©m canh th× kh«ng cÇn th¨ng diÖn tÝch vÉn cã thÓ lµm giµu ®îc. Tuy ®Êt ®ai rÊt quan träng, nhng kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶. Mét ®¬n vÞ (1 ha) ®Êt ngêi d©n Th¸i B×nh cã thÓ lµm ra mét gi¸ trÞ lµ 30 triÖu ®ång/ n¨m chøng tá viÖc ®Çu t nh thÕ nµo ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ lµ rÊt quan träng. Cho nªn b»ng mét møc ®é nµo ®ã (cha thÓ mong toµn diÖn nh ë Th¸i B×nh) ngêi nghÌo miÒn nói ph¶i ®îc tËp huÊn vµ t¹o nªn mét c¸ch lµm ¨n míi. Bá dÇn c©y, con vµ c¸ch canh t¸c l¹c hËu truyÒn thèng, thay vµo ®ã lµ nh÷ng c©y, con míi hoµn toµn hoÆc lai t¹o víi gièng ®Þa ph¬ng cã kh¶ n¨ng phï hîp víi thæ nhìng vµ sinh th¸i ë ®Þa ph¬ng. Lµm ®îc viÖc nµy tøc lµ ®· gi¶i quyÕt mét c¸ch tÝch cùc, gi¶i to¶ ®îc sù c¨ng th¼ng vÒ thiÕu ®Êt ®ai. §ång thêi t¹o nªn c¬ së bÒn v÷ng cã tÝnh khoa häc cho ngêi d©n yªn t©m s¶n xuÊt vµ lµm giµu ngay trªn quª h¬ng m×nh. HiÖn nay ë mét sè vïng d©n téc M«ng, Th¸i, Dao, Kh¬me... ®· lµm quen vµ rÊt phÊn khëi chuyÓn ®æi c©y trång, vËt nu«i: ng« n¨ng suÊt cao Q2, Bioseed, b«ng, d©u t»m, cµ phª... ®· thay thÕ nh÷ng c©y ®Þa ph¬ng kÐm hiÖu qu¶ kinh tÕ. VÒ ch¨n nu«i c¸c lo¹i bß lai Sin, gµ Tam Hoµng, vÞt Xiªm, bß s÷a... ®· quen thuéc víi mét sè bµ con d©n téc thiÓu sè. Tuy vËy mét sè n¬i còng ®· xuÊt hiÖn s©u h¹i, bÖnh dÞch vµ tho¸i ho¸ gièng míi g©y hoang mang cho bµ con. V× vËy, c«ng t¸c chuyÓn giao, híng dÉn kü thuËt cÇn phï hîp ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña vïng d©n téc thiÓu sè. §Ó gióp ®ì bµ con c¸c d©n téc dÇn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo nªn ch¨ng mçi huyÖn cÇn cã mét trung t©m chuyÓn giao híng dÉn khoa häc - kü thuËt, tríc hÕt lµ nh÷ng kü thuËt ®¬n gi¶n cho nh©n d©n miÒn nói. Trung t©m nµy më c¸c líp tËp huÊn ng¾n cho mét sè ngêi cã tr×nh ®é häc vÊn tèi thiÓu ë c¸c x·, b¶n theo mïa vô cña c©y con, råi tõ ®ã hä to¶ xuèng c¸c b¶n xãm chØ dÉn kü thuËt cho ®ång bµo ngay trªn thùc ®Þa. C¸ch lµm nµy chi phÝ Ýt nhng rÊt hiÖu qu¶, phï hîp víi ®iÒu kiÖn c d©n sinh sèng ph©n t¸n ë miÒn nói. 3.2.2. C¸c vÊn ®Ò x· héi. 3.2.2.1. Y tÕ. T×nh h×nh y tÕ miÒn nói, vïng d©n téc hiÖn nay, cÇn lu ý mÊy vÊn ®Ò sau: - Sù kÐm hiÓu biÕt cña ngêi d©n miÒn nói vÒ b¶o vÖ søc khoÎ vµ phßng bÖnh dÞch thêng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph¸t bÖnh ®Õn giai ®o¹n trÇm träng, m·n tÝnh nªn rÊt khã ch÷a trÞ. - C¸c bÖnh nguy hiÓm l¹i thêng b¾t nguån tõ nh÷ng bÖnh rÊt th«ng thêng. Do mét lý do nµo ®ã coi thêng hoÆc ng¹i ®i ®Õn c¸c c¬ së kh¸m ch÷a, do kh«ng cã thuèc... nªn tõ bÖnh nµy ®· chuyÓn sang bÖnh kh¸c khã ch÷a trÞ h¬n. - C¸c ph¬ng ph¸p ch÷a trÞ d©n gian tá ra cã hiÖu qu¶, rÎ tiÒn vµ dÔ kiÕm ë ®Þa ph¬n. Song vÉn ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng mét sè bµ con vïng s©u, vïng xa ch÷a bÖnh b»ng c¸c ph¬ng ph¸p l¹c hËu hoÆc bÞ lõa bÞp ph¶n khoa häc cña thÇy mo, thÇy cóng nªn thêng g©y nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng. - HÖ thèng tr¹m y tÕ dêng nh nÆng vÒ h×nh thøc, thiÕu kh¶ n¨ng chuyªn m«n, thuèc thang vµ c¸n bé ®Ó phôc vô trªn ®Þa bµn réng nhng ph©n t¸n. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn, xin ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p y tÕ miÒn nói cã tÝnh kh¶ thi nh sau: - Gi¸o dôc, phæ biÕn kiÕn thøc y tÕ, b¶o vÖ søc khoÎ ban ®Çu cho bµ mÑ, trÎ em ®Ó bíc ®Çu cã thÓ ph¸t hiÖn, tù ch÷a c¸c bÖnh th«ng thêng. - Phæ biÕn réng kh¾p m¹ng líi y tÕ viªn céng ®ång gåm c¸c gi¸o viªn phæ th«ng, ngêi cã tr×nh ®é häc vÊn, c¸n bé c¸c ®oµn thÓ... kÕt hîp c«ng t¸c chuyªn tr¸ch víi c«ng t¸c y tÕ céng ®ång. - Cung øng ®ñ c¬ sè thuèc th«ng thêng cho c¸c "tói thuèc th«n b¶n". - TËp hîp, tæ chøc c¸c bµ lang, «ng lang cã uy tÝn ë ®Þa ph¬ng cïng hîp t¸c ch÷a bÖnh. KhuyÕn khÝch ch÷a bÖnh b»ng thuèc nam, thuèc l¸. X©y dùng vên thuèc th«n b¶n. - KÕt hîp víi sù gióp ®ì vÒ y tÕ cña lùc lîng y tÕ bé ®éi biªn phßng ë c¸c ®ån vïng xa vïng s©u. - Tæ chøc c¸c ®ît kh¸m ch÷a bÖnh lu ®éng, miÔn phÝ, ®Þnh kú xuèng c¸c th«n b¶n. Ph¸t hiÖn kÞp thêi ®Ó ®a c¸c bÖnh nh©n nÆng vÒ tuyÕn y tÕ huyÖn, tØnh. - CÊp thuèc nh©n ®¹o cho c¸c trêng hîp qu¸ khã kh¨n vµ c¸c ®èi tîng thuéc chÝnh s¸ch x· héi. 3.2.2.2 Gi¸o dôc. VÊn ®Ò næi cém vÒ t×nh h×nh gi¸o dôc miÒn nói hiÖn nay ®ã lµ mï ch÷ vµ t¸i mï ch÷ cßn nhiÒu. Mét sè d©n téc nh Chøt, Phï L¸, Lù... cã tíi 90% - 98% d©n sè mï ch÷. - ViÖc phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc cho ®èi tîng trÎ em nhµ nghÌo cha ®¹t yªu cÇu. - Sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a trÎ em trai vµ trÎ em g¸i cßn phæ biÕn. C¸c em g¸i cã tû lÖ ®i häc Ýt h¬n rÊt nhiÒu so víi em trai vµ cµng lªn c¸c cÊp häc cao h¬n cµng bÞ r¬i rông gÇn hÕt. - §å dïng d¹y häc vµ s¸ch gi¸o khoa thiÕu nghiªm träng. - §éi ngò thÇy c« gi¸o qu¸ máng, thiÕu vÒ sè lîng, yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n. §Æc biÖt thiÕu gi¸o viªn lµ ngêi d©n téc thiÓu sè. - C¬ së h¹ tÇng nh trêng líp xuèng cÊp, chÊt lîng häc sinh yÕu so víi mÆt b»ng gi¸o dôc phæ th«ng nãi chung. Tõ thùc tr¹ng nªu trªn cho thÊy muèn gióp ngêi nghÌo ®îc hëng thô ch¬ng tr×nh gi¸o dôc n©ng cao d©n trÝ ®Ó tiÕp bíc xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, cÇn ph¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y: - Cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch u tiªn cho ®èi tîng nghÌo vµ con em cña hä ®¶m b¶o xo¸ ®îc n¹n mï ch÷ vµ phæ cËp tiÓu häc, ®îc miÔn hoµn toµn vÒ häc phÝ vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp kh¸c. - Më c¸c nhãm xo¸ mï t¹i chßm xãm, b¶n; ngêi biÕt kh¸ d¹y ngêi biÕt kÐm, ngêi biÕt kÐm d¹y ngêi cha biÕt ë bÊt kú n¬i nµo (ë nhµ buæi tèi, nghØ ë n¬ng, trªn ®êng ®i chî, ®i lµm)... Ngêi t×nh nguyÖn d¹y ®¹t kÕt qu¶ tèt th× ®îc hç trî mét kho¶n tiÒn hoÆc vËt chÊt ®Ó khuyÕn khÝch. - Më réng lo¹i h×nh líp häc b¸n tró d©n nu«i thµnh mét quy ®Þnh ®ãng gãp hîp lý cña toµn d©n (b»ng ng«, lóa, l¬ng thùc thùc phÈm tù cã). - DÇn dÇn ®µo t¹o, thay thÕ hÖ thèng gi¸o viªn th«n b¶n b»ng gi¸o viªn d©n téc vµ cã chÕ ®é ®·i ngé ®Ó hä ®ñ sèng, yªn t©m b¸m trêng líp gi¶ng d¹y. - C¶i thiÖn ®êi sèng tinh thÇn cho thÇy trß nhµ trêng më miÒn nói (tµi trî mét sè trang thiÕt bÞ v¨n ho¸ thiÕt yÕu nh s¸ch b¸o, tranh ¶nh, video, catssette...). - Më réng viÖc kÕt nghÜa gi÷a c¸c ®¬n vÞ qu©n ®éi, ®oµn thÓ nh©n d©n víi nhµ trêng nh»m gióp ®ì, ñng hé vÒ vËt chÊt, ngµy c«ng söa trêng líp vµ ®å dïng, s¸ch vë häc tËp. - CÇn trÝch hîp lý mét phÇn nhá kinh phÝ tõ c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n trªn ®Þa bµn ®Ó hç trî cho gi¸o dôc vµ con em nhµ nghÌo. CÇn ph¶i thÊy ®Çu t cho gi¸o dôc tèt chÝnh lµ n©ng cao hiÖu qu¶ thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n. 3.2.2.3. VÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc thiÓu sè. Vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè vµ miÒn nói muèn gi÷ ®îc b¼n s¾c v¨n ho¸ tríc hÕt ph¶i cã th«ng tin ®óng vµ thêng xuyªn vÒ chÝnh s¸ch v¨n ho¸ ®èi víi tõng d©n téc, phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn cña ®Êt níc. VÊn ®Ò quyÕt ®Þnh lµ ph¶i cã chÕ ®é, chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng trong viÖc ®Çu t cho phong trµo v¨n ho¸ quÇn chóng ë c¬ së, ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c v¨n ho¸, th«ng tin lu ®éng, cæ ®éng trùc quan phôc vô ®ång bµo d©n téc vµ miÒn nói. T¨ng cêng h¬n n÷a c«ng t¸c th«ng tin phôc vô ®ång bµo d©n téc thiÓu sè vµ miÒn nói qua c¸c ho¹t ®éng xuÊt b¶n, ph¸t hµnh, th viÖn. §Èy m¹nh h¬n n÷a phong trµo ®äc s¸ch, b¸o qua c¸c th viÖn, tñ s¸ch c¬ së, c¸c trêng häc, ®ån biªn phßng, bu ®iÖn v¨n ho¸ x· ë c¸c d©n téc thiÓu sè vïng §«ng B¾c, T©y B¾c, T©y Nguyªn, miÒn Trung Nam Bé, c¸c chïa d©n téc Chµm, chïa d©n téc Kh¬me, nhµ R«ng T©y Nguyªn... b»ng c¸c h×nh thøc thi ®äc, kÓ chuyÖn t×m hiÓu c¸c chñ ®Ò vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ vËt thÓ). Coi träng h¬n n÷a viÖc x©y dùng ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c v¨n ho¸, th«ng tin c¬ së phôc vô ®ång bµo ë c¸c d©n téc thiÓu sè. Bé V¨n ho¸ - Th«ng tin, Uû ban D©n téc vµ MiÒn nói, Ban Tæ chøc C¸n bé ChÝnh phñ, Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi, Bé Tµi chÝnh cÇn cã c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu, so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh mét sè chÝnh s¸ch cô thÓ lµm c«ng t¸c v¨n ho¸, th«ng tin ë c¬ së; chÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi phãng viªn, biªn dÞch tiÕng d©n téc; tæ chøc häc tiÕng d©n téc; su tÇm phæ biÕn vÒ v¨n ho¸ phi vËt thÓ vµ v¨n ho¸ vËt thÓ cña tõng d©n téc thiÓu sè lµm phong phó thªm nÒn v¨n ho¸ ®a d©n téc cña ViÖt Nam. Trong c«ng t¸c nghiªn cøu, su tÇm phong tôc tËp qu¸n d©n téc thiÓu sè cÇn tró träng tæ chøc héi th¶o, to¹ ®µm, tËp huÊn c¸c chñ ®Ò vÒ truyÒn thèng c¸c d©n téc, cÇn chñ ®éng tæ chøc giao lu v¨n ho¸ gi÷a c¸c d©n téc, tiÕp thu nÒn v¨n ho¸ vµ v¨n minh cña c¸c d©n téc ë trªn thÕ giíi lµm phong phó thªm b¶n s¾c v¨n ho¸ c¸c d©n téc thiÓu sè ë níc ta. 3.2.3. Trî gióp ®èi tîng chÝnh s¸ch x· héi. 3.2.3.1. Ngêi cã c«ng víi ®Êt níc vµ gia ®×nh hä. KÓ tõ khi Ph¸p lÖnh u ®·i ngêi cã c«ng víi c¸ch m¹ng ban hµnh ngµy 29-8-1994, ®èi tîng ®îc hëng u ®·i do Nhµ níc trî gióp ngµy cµng t¨ng: tõ 1,3 triÖu ngêi vµo ®Çu n¨m 1994 (tøc lµ tríc khi ban hµnh Ph¸p lÖnh trªn) t¨ng lªn 2,4 triÖu vµo n¨m 1995 vµ tiÕp tôc t¨ng 3,5 triÖu vµo n¨m 2000. Theo sè liÖu cña ngµnh th¬ng binh - x· héi th× kÓ c¶ nh÷ng ngêi trong gia ®×nh cã c«ng víi níc cÇn trî gióp ®· lªn tíi gÇn 4 triÖu ngêi. §©y còng lµ mét g¸nh nÆng qu¸ lín víi Nhµ níc. Hµng n¨m ®· dµnh ra hµng ngµn tû ®ång gióp ®ì ®èi tîng nµy. Ngoµi ra c¸c tæ chøc x· héi, doanh nghiÖp, c¬ quan còng cã sù gióp søc ®¸ng kÓ b»ng c¸c h×nh thøc tÆng nhµ t×nh nghÜa, tÆng sæ tiÕt kiÖm... Tuy vËy, nh÷ng ®èi tîng nµy cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n vµ chØ tr«ng chê vµo sè tiÒn trî gióp cña Nhµ níc hoÆc mét sè rÊt nhá cã sæ tiÕt kiÖm th× cha thÓ gi¶i quyÕt ®îc ®êi sèng æn ®Þnh. V× vËy, cÇn cã mét chÝnh s¸ch u tiªn réng lín vµ phong phó h¬n, ®a d¹ng vÒ h×nh thøc s¶n xuÊt, ch¨n nu«i, nghÒ rõng theo híng s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó gióp c¸c ®èi tîng nµy cã ®îc møc sèng b»ng vµ dÇn dÇn cao h¬n mÆt b»ng ®êi sèng ë ®Þa ph¬ng nh yªu cÇu cña Nhµ níc. Nh phÇn nguån lùc ®· ph©n tÝch, cÇn t¹o ra cho c¸c ®èi tîng lo¹i nµy cã thu nhËp æn ®Þnh bÒn v÷ng vÒ l©u dµi. Cã thÓ nghiªn cøu c¸c lo¹i u tiªn, gióp ®ì sau ®©y: - ¦u tiªn ®Êt canh t¸c tèt h¬n khi chia ®Êt kho¸n rõng vµ cã cù ly gÇn nhµ ®Ó tiÖn ch¨m sãc. - ¦u tiªn viÖc ®Çu t gièng míi, cÊp cho kh«ng (h¹t gièng) hoÆc miÔn mét phÇn dÞch vô vµ c¸c vËt t n«ng nghiÖp... - ¦u tiªn cho con em hä khi s¾p xÕp viÖc lµm, ngµnh nghÒ. - ¦u tiªn vÒ vèn tÝn dông, l·i suÊt vµ c¸c h×nh thøc khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m miÔn phÝ... - CÊp sæ kh¸m bÖnh vµ miÔn phÝ trong trêng hîp bÖnh nÆng cÇn sè tiÒn lín ®Ó ®iÒu trÞ... - C¸c tæ chøc ®oµn thÓ nh©n d©n thêng xuyªn quan t©m ch¨m sãc, ®éng viªn c¸c hé nghÌo theo híng s¶n xuÊt tiªn tiÕn b»ng c¶ vËt chÊt vµ tinh thÇn trong ®iÒu kiÖn cho phÐp ë ®Þa ph¬ng... 3.2.3.2. Ngêi tµn tËt, giµ yÕu, trÎ må c«i. §©y lµ ®èi tîng còng rÊt ®«ng ®¶o do nguyªn nh©n chiÕn tranh, do ®iÒu kiÖn sèng qu¸ thiÕu thèn nghÌo ®ãi g©y ra. Nhµ níc ®· cã nhiÒu quyÕt ®Þnh vµ ®îc thÓ chÕ ho¸ vµ híng dÉn tiªu chuÈn, chÕ ®é cho tõng lo¹i: ngêi giµ c« ®¬n, trÎ må c«i, ngêi t©m thÇn, c¸c lo¹i tµn tËt... Nguån kinh phÝ cÊp cho ®èi tîng nµy do ®Þa ph¬ng gi¶i quyÕt. H×nh thøc phæ biÕn hiÖn nay lµ trung t©m b¶o trî vµ ®iÒu dìng gióp ®ì t¹i gia ®×nh cho ngêi th©m ch¨m sãc. Theo thèng kª cha ®Çy ®ñ th× ®èi tîng nµy cã trªn 1 triÖu ngêi, Nhµ níc vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n míi gi¶i quyÕt ®îc cha tíi 20% lo¹i ®èi tîng nµy mµ kinh phÝ ®· vät lªn trªn 500 tû ®ång. Ngoµi ra, ng©n s¸ch nhµ níc cßn ph¶i chi thªm vµo viÖc phôc håi chøc n¨ng ngêi tµn tËt hµng n¨m tõ 5-7 tû ®ång, cïng víi c¸c nguån tµi trî quèc tÕ nh cña Héi ch÷ thËp ®á quèc tÕ, cña ChÝnh phñ liªn bang §øc... vµ c¸c nguån nh©n ®¹o, phi chÝnh phñ, c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. Nhµ níc vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng còng ®· lu ý u tiªn vÒ vèn vay, viÖc lµm, miÔn thuÕ... cho hä. Tuy cã rÊt nhiÒu cè g¾ng nh vËy nhng vÉn cha gi¶i quyÕt ®îc sè ®«ng trong hä vµ sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng cã ngêi tµn tËt, c« ®¬n cha c«ng b»ng vµ cha ®îc chuÈn ho¸. Nh÷ng ®Þa ph¬ng, thµnh phè lín, mét sè tØnh giµu, kinh tÕ ph¸t triÓn th× ngêi tµn tËt, c« ®¬n ®îc quan t©m tèt h¬n nhiÒu so víi c¸c tØnh miÒn nói nghÌo. §ã lµ cha kÓ khi hä ®i nhËn ®ång tiÒn, b¸t g¹o cøu trî cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do ®êng s¸ c¸ch trë vµ thñ tôc phiÒn hµ. Nh÷ng ®èi tîng lo¹i nµy còng cÇn ®îc nghiªn cøu, t×m nh÷ng kh¶ n¨ng phï hîp ®Ó më réng c¸c h×nh thøc vµ biÖn ph¸p gióp ®ì hä theo híng s¶n xuÊt vµ ngµnh nghÒ phï hîp. C¸c ®Þa ph¬ng cÇn cã nh÷ng líp d¹y nghÒ phï hîp cho tõng lo¹i ®èi tîng, cÇn tî gióp bao tiªu s¶n phÈm cho hä ®Ó Ýt nhÊt hä cã thÓ thu nhËp ®ñ sinh sèng mét c¸ch khiªm tèn. Nªn khuyÕn khÝch vµ cã chÕ ®é gi¶m thuÕ ®èi vãi c¸c c¬ së s¶n xuÊt nhËn ngêi tµn tËt, gióp ®ì trÎ må c«i... 3.2.4. Cøu tÕ, viÖn trî khÈn cÊp. Hµng n¨m, Nhµ níc dïng kho¶n kinh phÝ kho¶ng trªn díi 40 - 60 tû ®ång cho c¸c ®èi tîng thuéc diÖn cÇn cøu trî khÈn cÊp. Nguån viÖn trî cøu tÕ nµy chñ yÕu tËp trung vµo hai h×nh thøc chñ yÕu: - Cøu tÕ khi bÞ thiªn tai. - Cøu tÕ khi gi¸p h¹t. Trong ®ã chñ yÕu lµ l¬ng thùc, thuèc men vµ ®å dïng sinh ho¹t thiÕt yÕu. §Æc biÖt n¨m 1996 cã lò lôt lín ë T©y B¾c vµ trong c¸c n¨m 1997-2000 b·o biÓn vµ lò lôt ë c¸c tØnh ven biÓn phÝa Nam nªn sè tiÒn viÖn trî khÈn cÊp lµ rÊt to lín. C¬ cÊu trong nguån kinh phÝ cøu tÕ thêng chi cho cøu ®ãi gióp h¹t gÇn 50%. Cã thÓ nãi phÇn lín nguån viÖn trî nµy lµ dµnh cho miÒn nói, biªn giíi vµ h¶i ®¶o, vïng c¸c d©n téc thiÓu sè sèng tËp trung. §ã lµ n¬i m«i trêng sinh th¸i dÔ bÞ tæn th¬ng, n¬i dÔ x¶y ra c¸c vô lò lôt, ho¶ ho¹n, h¹n h¸n vµ c¸c hiÖn tîng thiªn tai kh¸c ®e do¹. HiÖn nay, Nhµ níc ®· cho phÐp c¸c ®Þa ph¬ng lËp quü dù tr÷ ®Ó kh¾c phôc c¸c hËu qu¶ do thiªn tai. Tuy nhiªn, khi cã thiªn tai x¶y ra thêng bÞ ®éng vµ cung cÊp chËm nh÷ng nhu cÇu khÈn cÊp. §Ó chñ ®éng h¬n n÷a viÖc phßng chèng thiªn tai, xin ®Ò nghÞ: - CÇn chñ ®éng dù b¸o tríc c¸c hiÖn tîng thiªn tai trªn mäi ph¬ng tiÖn th«ng tin vµ c¸ch phßng chèng cho nh©n d©n. §iÒu nµy lµm ®îc sÏ ®ì tèn kÐm rÊt nhiÒu. - Tríc mïa ma lò nªn tËp kÕt c¸c lo¹i vËt chÊt thiÕt yÕu (®Ó viÖn trî kÞp thêi khi x¶y ra thiªn tai)... CÇn cã sù tuyªn truyÒn réng lín vµ c¸c h×nh thøc gióp ®ì phong phó khai th¸c nguån lùc vµ ®ãng gãp cña nh©n d©n trªn tinh thÇn "l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch", "l¸ r¸ch Ýt ®ïm l¸ r¸ch nhiÒu"... 3.2.5. Chèng tÖ n¹n x· héi - x©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸. TÖ n¹n x· héi chñ yÕu ë miÒn nói hiÖn nay lµ nghiÖn hót thuèc phiÖn, ma chay cíi xin l¹c hËu, tèn kÐm ®· ¶nh hëng lín tíi kinh tÕ gia ®×nh lµm cho hä ®· nghÌo cµng nghÌo h¬n. ChÝnh phñ ®· cã NghÞ quyÕt sè 05/CP vµ NghÞ quyÕt sè 06/CP vÒ ch¬ng tr×nh chèng ma tóy vµ m¹i d©m, mçi n¨m nguån kinh phÝ cho hai ch¬ng tr×nh nµy vµi ba chôc tû ®ång. Tuy nhiªn, chØ hai ch¬ng tr×nh nµy th× cha thÓ xo¸ hÕt nh÷ng tÖ n¹n, phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu ®ang tån t¹i lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn ®ãi nghÌo. §Ó gióp ngêi nghÌo tho¸t khái nh÷ng tÖ n¹n nµy, biÖn ph¸p tËp trung cai nghiÖn hoÆc c¶i t¹o g¸i m¹i d©m ë miÒn nói lµ khã cã thÓ triÓn khai trªn diÖn réng, do khã kh¨n vÒ kinh phÝ vµ c¸c kho¶n chi cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ bé m¸y qu¶n lý. BiÖn ph¸p tèt nhÊt lµ tuyªn truyÒn ph¸t ®éng phong trµo bá hót thuèc phiÖn, t¸c ®éng tõ phÝa ngêi th©n ruét thÞt trong gia ®×nh. Trî gióp thuèc cai nghiÖn t¹i gia lµ phï hîp víi ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè sèng ph©n t¸n vµ kh«ng muèn xa nhµ. Nªn dµnh ra mét kho¶n chi phÝ riªng tõ nguån cña Bé V¨n ho¸ - Th«ng tin ®Ó vËn ®éng trî gióp, tËp huÊn tuyªn truyÒn ®ång bµo bá nh÷ng tÖ n¹n x· héi, phong tôc l¹c hËu, tèn kÐm vµ phi khoa häc. §ång thêi x©y dùng c¸c quy íc v¨n ho¸ céng ®ång, x©y dùng c¸c chuÈn mùc v¨n ho¸ phï hîp víi vïng d©n téc vµ tõng d©n téc. Song song víi viÖc gióp ®ì cai nghiÖn, hoµn l¬ng cho c¸c ®èi tîng thuéc diÖn nªu trªn cÇn t¹o cho hä viÖc lµm vµ gi¸o dôc nhËn thøc x· héi ®Ó mäi ngêi th«ng c¶m, chÊp nhËn vµ gióp ®ì hä sau c¶i t¹o, gióp ®ì hä lÊy l¹i ®îc niÒm tin, æn ®Þnh ®êi sèng, hoµ nhËp vµo céng ®ång, gióp hä kh«ng quay l¹i con ®êng cò. Chèng c¸c tÖ n¹n x· héi cÇn ®îc x· héi ho¸ ®Ó mäi ngêi cïng tham gia. Bªn c¹nh viÖc tuyªn truyÒn, vËn ®éng, Nhµ níc cÇn tõng bíc thÓ chÕ ho¸ thµnh c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó ®a nh÷ng ®èi tîng nµy vµo kû c¬ng phÐp níc. Tríc m¾t, do tr×nh ®é d©n trÝ ë vïng d©n téc thiÓu sè cßn thÊp, cßn nhiÒu tËp qu¸n l¹c hËu, cÇn tiÕn hµnh tõng bíc thËn träng gióp ®ì ®ång bµo gi¸c ngé dÇn. LÊy ph¬ng ch©m tuyªn truyÒn vËn ®éng lµm chñ ®¹o. KÕt luËn Trong qu¸ tr×nh luËn gi¶i vÊn ®Ò xãa ®ãi, gi¶m nghÌo ë c¸c vïng d©n téc thiÓu sè vµ miÒn nói, xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn ®Þa lý, kinh tÕ tù nhiªn, c¸c tiÒm n¨ng cha ®îc khai th¸c, ë m«i trêng sinh th¸i kh¾c nghiÖt dÉn ®Õn sù tån t¹i x· héi ë vïng nµy cha cã kh¶ n¨ng vµ thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ nÕu kh«ng cã sù trî gióp tõ bªn ngoµi (Nhµ níc, c¸c tæ chøc x· héi, c¸c nhµ tµi trî trong vµ ngoµi níc). Cã thÓ nãi vïng nµy sÏ ph¸t triÓn rÊt chËm, kho¶ng c¸ch ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ngµy cµng xa. Tõ sù ph©n tÝch thùc tr¹ng, nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®ù¬c vµ nh÷ng yÕu kÐm cÇn ®îc kh¾c phôc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo cña §¶ng vµ Nhµ níc ta, dÉn tíi c¸c kiÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p tèt h¬n, cã hiÖu qu¶ h¬n trong c«ng t¸c xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo ë níc ta. Nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ níc ta ®¹t møc ®é t¨ng trëng kh¸, ®êi sèng ®¹i bé phËn d©n c ®îc c¶i thiÖn râ rÖt, mét sè vïng d©n téc thiÓu sè ë T©y Nguyªn, miÒn Trung gi¶m ®îc ®ãi nghÌo, bíc ®Çu thùc hiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸, nhiÒu hé ®· tho¸t ®îc nghÌo do trång cµ phª, cao su, b«ng...§iÒu ®ã kh¶ng ®Þnh vïng d©n téc thiÓu sè sÏ ph¸t triÓn kÞp vïng xu«i nÕu cã chÝnh s¸ch hç trî thùc sù cã hiÖu qu¶ vÒ ®Çu t vµ híng dÉn kü thuËt s¶n xuÊt b¶o ®¶m chÊt lîng hµng ho¸ ®îc thÞ trêng chÊp nhËn vµ Nhµ níc còng cÇn cã chÝnh s¸ch b¶o hé khi gi¸ c¶ biÕn ®éng nh: trî gi¸, tiªu thô s¶n phÈm, miÔn gi¶m thuÕ cho ®ång bµo d©n téc thiÓu sè...Lµm ®îc nh vËy, c¸c vïng d©n téc thiÓu sè sÏ sím hoµ nhËp cïng c¶ níc bíc vµo thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Tõ cuéc vËn ®éng xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo n¨m 1992 ®Õn nay ®· thµnh phong trµo m¹nh mÏ trong c¶ níc, ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu ch¬ng tr×nh, dù ¸n cho vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè. NghÞ quyÕt cña §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ®· ®a ra ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ vïng lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c vïng d©n téc thiÓu sè, viÖc x©y dùng c¸c chØ tiªu gi¶m møc ®ãi nghÌo ë c¸c ®Þa ph¬ng ®· trë thµnh l¬ng t©m vµ tr¸ch nhiÖm cña c¶ níc ®èi víi ®ång bµo d©n téc thiÓu sè nãi riªng vµ c d©n nghÌo c¶ níc nãi chung. Sù nghiÖp xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo lµ rÊt khã kh¨n, phøc t¹p, cµng khã kh¨n h¬n ®èi víi miÒn nói vµ vïng d©n téc thiÓu sè, nªn kh«ng thÓ ngµy mét ngµy hai, kh«ng thÓ kho¸n tr¾ng cho mét ngµnh, mét Bé ®¶m tr¸ch ®îc. Tõ thùc tiÔn c«ng t¸c xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo cho thÊy muèn thùc hiÖn thµnh c«ng ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång bé nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y: 1. Xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo lµ nhiÖm vô cña toµn §¶ng, toµn d©n, toµn qu©n, lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch, cÇn cã søc m¹nh tæng hîp ®Ó sím kÕt thøc trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. 2. CÇn cã sù chØ ®¹o thèng nhÊt vµ phèi hîp ®ång bé cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp, nhiÒu tæ chøc cïng triÓn khai thùc hiÖn. 3. Cã sù lång ghÐp vµ cã kÕ ho¹ch tæ chøc c¸c ho¹t ®éng xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n trªn ®Þa bµn miÒn nói, tr¸nh trïng l¾p ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao. 4. Trªn c¬ së ph¬ng ch©m Nhµ níc vµ nh©n d©n cïng lµm, ph¸t huy mäi nguån lùc, søc m¹nh, s¸ng kiÕn tiÒm tµng trong tÊt c¶ céng ®ång d©n téc ViÖt Nam. Tæ chøc c¸c h×nh thøc gióp ®ì nhau ®a d¹ng ®Ó c¸c hé ®ãi nghÌo tõng bíc v¬n lªn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo vµ biÕt lµm giµu. 5. CÇn thêng xuyªn tæ chøc c¸c héi nghÞ ®Ó ®óc kÕt vµ phæ biÕn c¸c m« h×nh, kinh nghiÖm ®· thùc hiÖn hiÖu qu¶ ë c¸c ®i¹ ph¬ng, triÓn khai c¸c lo¹i m« h×nh, tuú tõng ®Þa ph¬ng miÒn nói cho phï hîp, ®îc truyÒn th«ng trªn hÖ thèng th«ng tin c¶ níc. NÕu Nhµ níc vµ c¸c ®i¹ ph¬ng t¨ng cêng ®Çu t vµ cã quan t©m ®óng møc, cã biÖn ph¸p ®ång bé thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi vµo n¨m 2005 vµ xo¸ nghÌo n¨m 2020 nh ®· ghi trong V¨n kiÖn §¹i héi IX cña §¶ng, th× hoµn toµn cã c¬ së hiÖn thùc. Vµ môc tiªu tõng bíc xo¸ nghÌo ë miÒn nói mçi n¨m 5% lµ cã thÓ thùc hiÖn ®îc. Tµi liÖu tham kh¶o 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc, kho¸ VI, VII, VIII vµ IX, Nxb. Sù thËt, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia. 2. NghÞ quyÕt sè 22/1989/NQ-TW, ngµy 27-11-1989 cña Bé ChÝnh trÞ (kho¸ VI). 3. QuyÕt ®Þnh sè 72/1990/H§BT, ngµy 13-3-1990 cña H§BT (nay lµ ChØnh phñ). 4. ChØ thÞ sè 525 (1993) vµ ChØ thÞ sè 393 (1996) cña Thñ tíng ChÝnh phñ. 5. §Ò ¸n tæng quan ®Þnh canh ®Þnh c ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè ë miÒn nói ViÖt Nam thêi kú 1998 - 2000. 6. B¸o c¸o tæng kÕt ch¬ng tr×nh môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo giai ®o¹n 1998 - 2000, kÕ ho¹ch vµ ch¬ng tr×nh môc tiªu xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo vµ viÖc lµm 5 n¨m (2001 - 2005) vµ n¨m 2001 (cña Bé L§ - TB vµ XH). 7. B¸o c¸o kÕt qu¶ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói, vïng s©u, vïng xa n¨m 1999 vµ kÕ ho¹ch n¨m 2000 cña ChÝnh phñ. 8. B¸o c¸o cña Uû ban D©n téc vµ MiÒn nói, th¸ng 5 - 2001 s¬ kÕt thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói, vïng s©u vïng xa 2 n¨m (1999 - 2000) vµ kÕ ho¹ch n¨m 2001. 9. ViÖn D©n téc häc - Trung t©m Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n quèc gia: 50 n¨m c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam (1945 - 1995), Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi, 1995. 10. Ban N«ng nghiÖp Trung ¬ng: Kinh tÕ, x· héi n«ng th«n ViÖt Nam ngµy nay, Nxb. T tëng - V¨n ho¸, Hµ Néi, 1991, t. II. 11. ViÖn khoa häc L©m nghiÖp: KiÕn thøc b¶n ®Þa cña ®ång bµo vïng cao trong n«ng nghiÖp vµ qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn, Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 1997. 12. ViÖt Nam tiÕng nãi cña ngêi nghÌo (B¸o c¸o tæng hîp ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo cã sù tham gia cña ngêi d©n cña Ng©n hµng thÕ giíi (WB), th¸ng 11 - 1990. 13. ViÖt Nam tÊn c«ng vµo ®ãi nghÌo (B¸o c¸o ph¸t triÓn cña ViÖt Nam n¨m 2000, cña c¸c nhµ tµi trî - tæ chøc phi chÝnh phñ, t¹i Héi nghÞ th¸ng 12 - 1999. 14. LuËt tôc vµ ph¸t triÓn n«ng th«n hiÖn nay ë ViÖt Nam (ViÖn nghiªn cøu V¨n ho¸ d©n gian xuÊt b¶n n¨m 2000). 15. Gi¶i ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë x· nghÌo (Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi xuÊt b¶n n¨m 2000). 16. Thùc tr¹ng vÒ nghÌo khæ trªn thÕ giíi (B¸o OXFAM, Kevin Watkins, 1997). 17. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam (B¸o c¸o cña Liªn hîp quèc (UNDP, UNFPA, UNICEF).

Các file đính kèm theo tài liệu này:

Xoá đói giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số Việt Nam - thực trạng và giải pháp.DOC