Đồ án Thực trạng phát triển chăn nuôi trâu và một số đặc điểm sinh học của đàn trâu ở xã Vân Hoà - Huyện Ba Vì - Hà Nội

MỤC LỤC Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU 1 1.1. Đặt vấn đề 1 1.2. Mục đích và yêu cầu của đề tài 3 1.2.1. Mục đích của đề tài 3 1.2.2. Yêu cầu của Đề tài 3 Phần thứ hai: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4 2.1. Nguồn gốc và sự thuần hóa trâu nhà 4 2.1.1. Trâu sông (River Buffalo) 5 2.1.2. Trâu đầm lầy (Swamp Buffalo) 6 2.1.3. Trâu Việt Nam 7 2.2. Tình hình chăn nuôi trâu 9 2.2.1. Tình hình chăn nuôi trâu trên thế giới 9 2.2.2. Tình hình chăn nuôi trâu ở Việt Nam 11 2.3. Đặc điểm sinh sản của trâu 13 2.3.1. Đặc điểm hệ sinh sản của trâu 13 2.3.2. Hoạt động sinh dục của trâu đực 14 2.3.3. Hoạt động sinh dục của trâu cái 14 2.3.4. Các chỉ tiêu đánh giá sức sản xuất của con trâu 16 2.3.4.1. Tuổi thành thục về tính 16 2.3.4.2. Tuổi đẻ lứa đầu của trâu 17 2.3.4.3. Khoảng cách giữa hai lứa đẻ 18 2.3.4.4. Số con đẻ ra trong một đời trâu cái 19 2.3.4.5. Nhịp đẻ và tỉ lệ đẻ 20 2.3.4.6. Tình mùa vụ trong sinh sản của trâu 21 Phần thứ ba: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 22 3.1. Đối tượng nghiên cứu 22 3.2. Thời gian, địa điểm nghiên cứu 22 3.3. Nội dung và phương pháp nghiên cứu 22 3.3.1. Nội dung nghiêu cứu 22 3.3.2. Phương pháp nghiên cứu 22 3.4. Phương pháp xử lý số liệu 23 Phần thứ tư: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 24 4.1. Đặc điểm tự nhiên-kinh tế, xã hội của xã Vân Hoà 24 4.1.1. Vị trí địa lý, đặc điểm địa hình 24 4.1.2. Khí hậu thuỷ văn 25 4.1.3. Điều kiện kinh tế-Xã hội 28 4.2. Tình hình sản xuất ngành nông nghiệp của xã Vân Hoà 30 4.2.1. Tình hình sử dụng đất ngành trồng trọt 30 4.2.1.1. Tình hình sử dụng đất ở Vân Hoà 30 4.2.1.2. Tình hình sản xuất ngành trồng trọt ở xã Vân Hoà 31 4.2.2. Tình hình sản xuất ngành chăn nuôi 33 4.3. Tình hình phát triển chăn nuôi trâu của xã Vân Hoà 35 4.3.1. Diễn biến đàn trâu qua các năm 35 4.3.2. Cơ cấu đàn trâu ở xã Vân Hoà 37 4.3.3. Quy mô chăn nuôi trâu ở xã Vân Hoà 39 4.3.4. Phương thức chăn nuôi trâu 39 4.3.5. Hiện trạng sử dụng phụ phẩm nông nghiệp cho chăn nuôi trâu tại xã Vân Hoà 41 4.3.5.1. Một số loại phụ phẩm chủ yếu dùng cho chăn nuôi trâu ở Vân Hoà 41 4.3.5.2. Tỷ lệ và những hạn chế trong việc sử dụng phụ phẩm nông nghiệp trong chăn nuôi trâu ở Vân Hoà 42 4.4. Đặc điểm sinh sản của đàn trâu ở xã Vân Hoà 43 4.4.1. Tuổi đẻ lứa đầu của trâu 43 4.4.2. Khoảng cách giữa hai lứa đẻ 46 4.4.3. Tỷ lệ đẻ 49 4.4.4. Mùa sinh sản 50 4.4.5. Biểu hiện động dục của trâu cái 54 Phần thứ năm: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 56 5.1. Kết luận 56 5.2. Đề nghị 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHẦN THỨ NHẤT MỞ ĐẦU 1.1. Đặt Vấn Đề “Con trâu là đầu cơ nghiệp”, câu châm ngôn từ xa xưa đó đã nói lên đầy đủ và phong phú sự gắn bó khăng khít giữa con trâu với đời sống người nông dân Việt Nam trên đồng ruộng cùng với nền văn minh lúa nước ở nước ta. Người nông dân Việt Nam nuôi trâu chủ yếu để cày bừa làm đất nông nghiệp, cung cấp phân bón cho cây trồng và làm sức kéo cho các ngành vận tải khác. Nguồn thức ăn chính của trâu lại là cỏ tươi và các phụ phẩm nông nghiệp như: rơm rạ, thân cây ngô đã thu bắp và dây lang, dây lạc . Vì vậy mà người ta thường nói rằng con trâu “ăn giả, làm thật” Song ngày nay, cùng với sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong nông nghiệp, vai trò của con trâu trong sản xuất nông nghiệp đã dần dần có sự thay đổi. Mặc dù vậy con trâu vẫn là nguồn sức kéo chính trong nông nghiệp ở một số vùng. Ngoài cung cấp sức kéo con trâu còn cung cấp thịt, sữa cho tiêu dùng hàng ngày của con người, da và sừng cho các nghành thủ công mỹ nghệ. Tác giả Việt Nông 2000 đã viết “Chẳng dễ gì mà một sớm một chiều bỏ được sức kéo của con trâu”. Ngày nay để thích ứng với xu thế phát triển mới trong nông nghiệp là sản xuất hàng hoá, nông dân đã có sự điều chỉnh về phương thức trong sản xuất nói chung và trong chăn nuôi trâu bò nói riêng. Đó là chuyển từ chăn nuôi trâu bò cày kéo sang chăn nuôi trầu bò cày kéo kết hợp với sinh sản, lấy sữa, lấy thịt và phương thức chăn nuôi này đã thể hiện được tính ưu việt của nó. Nó đã tăng nguồn thu nhập đáng kể và góp phần thực hiện chủ trương “xoá đói giảm nghèo” của Đảng và Nhà nước. Theo tài liệu của tổng cục thống kê năm 2009, tổng đàn trâu nước ta là 2966,4 nghìn con, đứng thứ 7 trong 50 nước có nuôi trâu trên thế giới. Sản lượng thịt xuất chuồng là 59,8 nghìn tấn chiếm 42,1% tổng lượng thịt trâu bò tiêu thụ trên thị trường cả nước. Sự phân bố đàn trâu là không đồng đều giữa các vùng, nó tập trung chủ yếu ở miền núi phía Bắc (58,85%) và Bắc trung bộ, đồng thời sự phát triển số lượng của đàn trâu cũng rất khác nhau giữa các vùng. ở các tỉnh miền núi phía Bắc vẫn có sự tăng đều qua các năm, trong khi đó đàn trâu ở các tỉnh đông bằng Nam bộ và đồng bằng Sông Hồng lại có xu hướng giảm về số lượng đàn trâu. Nhiều nhà khoa học cho rằng: có nhiều nguyên nhân làm cho số lượng đàn trâu nước ta không những không tăng trong những năm gần đây mà khối lượng cơ thể còn có xu hướng giảm. Một trong những nguyên nhân quan trọng là tỷ lệ sinh sản của đàn trâu thấp và một số đàn trâu ở một số vùng do tập quán chăn nuôi quảng canh, sinh sản tự nhiên gây nên hiện tượng đồng huyết do đó mà đàn trâu có chiều hướng giảm về tầm vóc và chất lượng. Trong thời gian qua công tác giống của ta làm chưa tốt, đặc biệt là trâu đực giống chưa được chú ý chọn lọc. Tuy nhiên mấy năm trở lại dây ngành chăn nuôi nước ta gặp nhiều rủi ro (dịch cúm ở gia cầm và lở mồm long móng ở lợn thường xuyên xảy ra) do đó thịt trâu bò trên thị trường được tiêu thụ mạnh hơn. Đây chính là cơ hội cho ngành chăn nuôi phát triển. Là một xã phía Nam của huyện Ba Vì, Vân Hoà được đánh giá là có tiềm năng phát triển chăn nuôi đại gia súc, trong đó có con trâu. Để đánh giá sự phát triển của đàn trâu, cũng như nghiên cứu biện pháp thúc đẩy sự tăng trưởng của đàn trâu chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Thực trạng phát triển chăn nuôi trâu và một số đặc điểm sinh học của đàn trâu ở xã Vân Hoà - huyện Ba Vì - Hà Nội”. 1.2. Mục đích và yêu cầu của đề tài 1.2.1.Mục đích của đề tài - Đánh giá thực trạng phát triển chăn nuôi trâu của xã Vân Hoà - huyện Ba Vì - Hà Nội. - Xác định một số đặc điểm sinh sản của đàn trâu ở xã Vân Hoà từ đó đề xuất một số biện pháp tác động nhằm nâng cao khả năng sinh sản của đàn trâu tại địa phương. 1.2.2. Yêu cầu của đề tài Thực hiện tốt mục đích của đề tài đặt ra. Các số liệu thu được phải chính xác, trung thực và phục vụ tốt cho mục đích của đề tài.

70 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 3192 | Lượt tải: 2

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đồ án Thực trạng phát triển chăn nuôi trâu và một số đặc điểm sinh học của đàn trâu ở xã Vân Hoà - Huyện Ba Vì - Hà Nội, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

g th¶i nhiÖt cña gia sóc, nhÊt lµ tr©u thªm khã kh¨n, nªn cÇn cã biÖn ph¸p ®Ó chèng nãng cho gia sóc. Ngîc l¹i vµo mïa ®«ng gi¸ rÐt sÏ t¨ng nªn khi ®é Èm kh«ng khÝ cao, l¹i thªm thøc ¨n khan hiÕm, gia sóc bÞ ®ãi rÐt ®e däa, nªn c«ng t¸c chèng ®ãi, rÐt cho gia sóc lµ rÊt quan träng. Tr©u lµ loµi gia sóc cã kh¶ n¨ng chÞu nãng, chÞu rÐt rÊt kÐm nªn c«ng t¸c nµy cµng ph¶i ®îc chó träng. Thùc tÕ vµo thêi k× bao cÊp do kh«ng lµm tèt c«ng t¸c nµy, ®µn tr©u ®· bÞ ®ç ng· rÊt nhiÒu vµo mïa §«ng gi¸ rÐt, g©y nhiÒu thiÖn h¹i cho nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nh×n chung V©n Hoµ lµ x· cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung, ch¨n nu«i nãi riªng trong ®ã cã ch¨n nu«i ®¹i gia sóc vµ con tr©u lµ mét ®èi tîng nu«i chÝnh. 4.1.3. §iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi V©n Hßa lµ vïng quª g¾n liÒn víi n«ng nghiÖp tõ l©u ®êi. Ngêi d©n ë ®©y cÇn cï, chÞu khã vµ rÊt ham häc hái, t×m tßi c¸c tiÕn bé kü thuËt ®Ó ¸p dông vµo s¶n xuÊt. Víi nç lùc cña m×nh, sù gióp ®ì cña chÝnh quyÒn vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi. X· V©n Hßa ®· cã sù biÕn ®æi m¹nh mÏ, mäi mÆt ®êi sèng cña ngêi d©n ®îc n©ng cao, ®Æc biÖt ngµnh ch¨n nu«i ®ang cã sù ph¸t triÓn rÊt tèt. T×nh h×nh d©n sè, theo sè liÖu thèng kª cña ban d©n sè x· cho biÕt, cho ®Õn n¨m 2008 cã 2164 sè hé, vµ 8807 sè khÈu, sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm kho¶ng 44,24%, trong ®ã cã kho¶ng 97% lao ®éng tham gia s¶n xuÊt trong ngµnh n«ng nghiÖp. Víi nguån lao ®éng dåi dµo, mËt ®é d©n sè tha (kho¶ng 373 ngêi/km2), diÖn tÝch ®Êt ®ai réng lín lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i nãi chung vµ ch¨n nu«i tr©u nãi riªng theo híng hµng ho¸ cã hiÖu qu¶. VÒ c¬ së vËt chÊt, V©n Hoµ n»m trªn ®Þa bµn cña khu du lÞch Ba V×, trªn ®Þa bµn cã ba khu du lÞch næi tiÕng lµ Th¸c §a, Suèi Tiªn, Khoang Xanh, xung quanh l¹i cã khu du lÞch Ao Vua, §ång M«... Do ®ã mµ c¬ së vËt chÊt cña x· ®îc chó träng ®Çu t ph¸t triÓn, hÖ thèng trêng häc khang trang, tr¹m x¸ ®¹t chuÈn quèc gia, 100% ®Þa bµn x· cã ®iÖn, hÖ thèng giao th«ng thuËn lîi víi tÊt c¶ nh÷ng trôc ®êng chÝnh ®· tr¶i nhùa, t¹o ®iÒu kiÖn lu th«ng bu«n b¸n hµng ho¸ víi bªn ngoµi. VÒ tr×nh ®é d©n trÝ, hiÖn x· kh«ng cßn ngêi díi 50 tuæi mï ch÷, trÎ em trong ®é tuæi ®i häc ®îc ®Õn trêng, toµn x· ®· phæ cËp trung häc c¬ së. §©y chÝnh lµ c¬ së, lµ nÒn t¶ng gióp ngêi n«ng d©n ë ®©y tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé khoa häc, kü thuËt vµ ¸p dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp cña x· nãi chung vµ ch¨n nu«i tr©u nãi riªng. VÒ phÝa chÝnh quyÒn th× thµnh phè còng nh huyÖn ®· cã mét lo¹t c¸c chñ tr¬ng chØ ®¹o vÒ viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, mïa vô ®Ó thóc ®Èy trång trät ph¸t triÓn. VÒ ch¨n nu«i, thµnh phè vµ huyÖn còng cã chñ tr¬ng thóc ®Èy ch¨n nu«i ®¹i gia sóc ph¸t triÓn víi c¸c biÖn ph¸p nh cho vay vèn, hç trî c«ng t¸c thô tinh nh©n t¹o, c¶i t¹o ®µn gia sóc vµ híng dÉn kü thuËt ch¨n nu«i cho bµ con n«ng d©n. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ngµnh du lÞch, ®êi sèng cña ngêi d©n tõng bíc ®îc n©ng cao. V©n Hoµ hiÖn kh«ng cßn hé ®ãi, sè hé nghÌo chØ cßn rÊt Ýt vµ V©n Hoµ ®ang tiÕn tíi xo¸ hé nghÌo trªn toµn x· trong n¨m 2009. Nh vËy V©n Hoµ lµ ®Þa ph¬ng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi cho s¶n xuÊt, ch¨n nu«i. Con ngêi ë ®©y cÇn cï, chÞu khã, ®iÒu kiÖn giao th¬ng thuËn lîi... Tøc lµ n¬i ®©y ®· héi tô ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hoµ ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸, trong ®ã ngµnh ch¨n nu«i còng lµ bé phËn quan träng. ViÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, trong ®ã cã con tr©u. Con tr©u sÏ lµ mét trong nh÷ng ®èi tîng nu«i theo híng hµng ho¸ chÝnh. 4.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp cña x· V©n Hoµ 4.2.1. T×nh h×nh sö dông ®Êt ngµnh trång trät 4.2.1.1. T×nh h×nh sö dông ®Êt ë V©n Hoµ B¶ng 4.2. T×nh h×nh sö dông ®Êt cña x· V©n Hoµ (2008) Lo¹i ®Êt DiÖn tÝch (ha) Tû lÖ (%) Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn 3290,98 100% + §Êt n«ng nghiÖp 1004,46 30,52% + §Êt trång lóa 372,99 + §Êt cá dïng ch¨n nu«i 123,77 + §Êt trång c©y hµng n¨m kh¸c 116,66 + §Êt trång c©y l©u n¨m 391,04 2. §Êt l©m nghiÖp 1722,48 52,33% + §Êt rõng s¶n xuÊt 511,18 + §Êt rõng ®Æc dông 1211,30 3. §Êt nu«i tr«ng thuû s¶n 22,67 0,70% 4. §Êt phi n«ng nghiÖp 541,37 16,45% + §Êt ë 105,71 + §Êt chuyªn dïng 164,55 + §Êt trô së c¬ quan 6,33 + §Êt s¶n xuÊt kinh doanh 20,77 + §Êt cã môc ®Ých c«ng céng 137,45 + §Êt t«n gi¸o tÝn ngìng 0,13 + §Êt nghÜa ®Þa 18,89 + §Êt suèi mÆt níc chuyªn dïng 87,54 Qua b¶ng 4.2 cho thÊy, V©n Hoµ cã tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 3290,98 ha. Trong ®ã ®Êt dïng cho canh t¸c n«ng nghiÖp lµ 1004,46 ha chiÕm 30,52%, t¨ng so víi c¸c n¨m tríc do ngêi d©n ®· biÕt tËn dông ®Êt cha sö dông, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c vµ trång c¸c gièng c©y trång míi thÝch hîp víi tõng lo¹i ®Êt. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®îc më réng kh«ng chØ ®ñ ®Ó ®¶m b¶o cho nhu cÇu tiªu dïng cña ®Þa ph¬ng mµ cßn cã s¶n phÈm hµng ho¸ cung cÊp cho thÞ trêng khu vùc kh¸c, ®ång thêi t¹o ra mét lîng lín phô phÈm n«ng nghiÖp nh: r¬m, th©n c©y ng«, d©y l¹c... §©y lµ lµ nguån thøc ¨n trùc tiÕp vµ cã thÓ chÕ biÕn dù tr÷ ®Ó dµnh cho thêi k× khan hiÕm thøc ¨n. §Êt l©m nghiÖp cã 1722,48 ha chiÕm tØ lÖ lín nhÊt 52,33% còng t¨ng so víi c¸c n¨m tríc. Víi diÖn tÝch rõng lín nh vËy, kh«ng chØ gióp b¶o vÖ m«i trêng, chèng xãi mßn, lò lôt mµ cßn ®îc khai th¸c theo híng du lÞch vµ ®· ®em l¹i nguån lîi kh«ng nhá cho x·. §Æc biÖt cá tù nhiªn ë trong rõng lµ nguån thøc ¨n xanh dåi dµo, rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn dµn gia sóc ¨n cá trong ®ã cã tr©u víi quy m« lín. 4.2.1.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt ngµnh trång trät ë x· V©n Hoµ KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña mét sè c©y trång ë V©n Hßa ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.3 B¶ng 4.3. KÕt qu¶ s¶n xuÊt mét sè c©y trång x· V©n Hoµ n¨m 2008 Lo¹i c©y trång DiÖn tÝch (ha) N¨ng suÊt (tÊn/ha) S¶n lîng (tÊn) Phô phÈm (tÊn) Lóa 500 5,30 2650,00 2120,00 Ng« 75 4.50 337,50 803,25 §Ëu t¬ng 14 1,10 15,40 119,00 L¹c 80 1,8 144,00 680,00 S¾n 65 1,62 105,30 635,40 Cá voi 40 200,00 8000,00 0 Tæng 774 214,32 11252,2 4357,65 Theo b¶ng 4.3, chóng ta nhËn thÊy lóa lµ lo¹i c©y l¬ng thùc chñ yÕu. Tæng diÖn tÝch trång lóa n¨m 2008 cña x· lµ 500 ha, s¶n lîng thãc thu ®îc trong n¨m lµ 2650 tÊn. Theo NguyÔn Xu©n Tr¹ch khi nghiªn cøu ë §«ng Anh cho biÕt tØ lÖ r¬m so víi thãc lµ 0.8 vËy hµng n¨m vïng nµy cã lîng r¬m íc tÝnh kho¶ng 2120 tÊn. §©y lµ nguån phô phÈm lín vµ quan träng ®èi víi tr©u bß, ®Æc biÖt lµ trong vô §«ng Xu©n thêi tiÕt kh« hanh, nguån thøc ¨n cho tr©u bß c¹n kiÖt. C©y ng« ®îc trång chñ yÕu vµo vô §«ng Xu©n, n¨m 2008 tæng diÖn tÝch trång ng« cña x· lµ 75 ha, s¶n lîng ®¹t 337,5 tÊn. Theo Vò Duy Gi¶ng vµ T«n ThÊt S¬n th× tû lÖ th©n, l¸ c©y ng« sau thu b¾p trªn s¶n lîng ng« h¹t lµ 2,38. VËy víi 337,5 tÊn ng« h¹t V©n Hoµ sÏ cã kho¶ng 803,25 tÊn th©n vµ l¸ ng«, ®©y còng lµ nguån thøc ¨n quan träng cho tr©u bß trong thêi vô §«ng Xu©n thêi k× khan hiÕm thøc ¨n. Theo sè liÖu cña tr¹m thèng kª x· V©n Hoµ n¨m 2008, tæng diÖn tÝch trång ®Ëu t¬ng lµ 14 ha, s¶n lîng lµ 119 tÊn, l¹c lµ 80 ha, s¶n lîng ®¹t 144 tÊn. Còng theo Vò Duy Gi¶ng vµ T«n ThÊt S¬n th× lîng phô phÈm thu ®îc tõ l¹c vµ ®Ëu t¬ng lµ 8 - 8,5 tÊn/ha. VËy íc tÝnh toµn x· n¨m 2008 cã kho¶ng 119 tÊn th©n ®Ëu t¬ng vµ 680 tÊn th©n l¸ l¹c. NÕu biÕt c¸c chÕ biÕn th× ®©y còng lµ nguån thøc ¨n giµu chÊt ®¹m cho tr©u bß. C©y s¾n ë ®©y ®îc trång kh¸ nhiÒu 65 ha do tËn dông ®îc diÖn tÝch triÒn ®åi, s¶n lîng ®¹t 105,3 tÊn, lîng phô phÈm íc tÝnh kho¶ng 635,4 tÊn. §©y lµ nguån thøc ¨n giµu n¨ng lîng vµ ®¹m, tuy nhiªn l¹i cã ®éc tè HCN g©y ®éc cho gia sóc nÕu sö dông qu¸ nhiÒu, nhng nÕu biÕt c¸ch chÕ biÕn th× nã trë thµnh mét nguån thøc ¨n lín cho tr©u, bß. §Æc biÖt víi 40 ha cá voi vµ s¶n lîng 8000 tÊn, ®©y lµ nguån thøc ¨n dµnh riªng cho tr©u bß, dÔ trång vµ s¶n lîng rÊt cao. Gãp phÇn chñ yÕu vµo cung cÊp thøc ¨n cho tr©u bß. Nh vËy, ngµnh trång trät x· V©n Hoµ ®· cung cÊp nguån phô phÈm lín, rÎ tiÒn, cã thÓ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n lµm thøc ¨n dù tr÷. Víi tiÒm n¨ng phô phÈm nh vËy V©n Hoµ cã ®ñ mäi thÕ m¹nh ®Ó ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, trong ®ã cã con tr©u gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng cña ngêi d©n. 4.2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i Víi nh÷ng biÕn ®éng thÊt thêng cña thêi tiÕt, dÞch bÖnh vµ gi¸ c¶ thÞ trêng mµ ®µn gia sóc ë x· V©n Hßa cã sù t¨ng gi¶m thÊt thêng. Ta sÏ thÊy râ ®îc ®iÒu ®ã qua b¶ng sau. B¶ng 4.4. DiÔn biÕn cña ®µn gia sóc, gia cÇm tõ n¨m 2005 - 2008 N¨m Gia sóc 2005 2006 2007 2008 Tr©u 1143 1104 932 985 Bß thÞt 852 966 1189 1320 Bß s÷a 147 153 140 320 Lîn 3392 4197 3376 2800 Gia cÇm 40137 40300 60370 25000 Qua b¶ng 4.4, chóng t«i thÊy duy chØ cã ®µn bß cña x· cã tèc ®é ph¸t triÓn kh¸ nhanh ®Æc biÖt lµ ®µn bß thÞt. N¨m 2005 c¶ x· 852 con bß thÞt, ®Õn n¨m 2008 tæng ®µn bß cña x· lµ 1320. Trung b×nh trong 4 n¨m tõ 2005 ®Õn 2008 ®µn bß thÞt cña x· mçi n¨m t¨ng 13,73%. Kh«ng chØ cã sù t¨ng trëng vÒ quy m« mµ ®µn bß thÞt cßn cã sù ph¸t triÓn vÒ chÊt. §µn bß ®ang cã sù ph¸t triÓn theo híng n©ng cao tÇm vãc, t¨ng sè bß c¸i sinh s¶n. Tû lÖ bß Sind chiÕm trªn 70% vµ nã ®ang t¨ng dÇn hµng n¨m. §µn bß s÷a cña x· cã sù t¨ng trëng kh¸ tèt. Duy chØ n¨m 2007 cã gi¶m nhÑ so víi mÊy n¨m tríc do thêi k× nµy gi¸ s÷a gi¶m, nhng ®Õn n¨m 2008 ®µn bß s÷a l¹i t¨ng ®ét biÕn, toµn x· cã 320 con bß s÷a, so víi n¨m 2007 cã 140 con bß s÷a th× ®µn bß s÷a ®· t¨ng 128,6% vµ møc t¨ng trung b×nh trong 4 n¨m trë l¹i ®©y lµ 29,4%. Ch¨n nu«i bß s÷a ë V©n Hoµ ®ang cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh nh vËy do ë ®©y héi tô ®ñ ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh gÇn n¬i cung cÊp gièng vµ kü thuËt lµ Trung T©m nghiªn cøu bß vµ ®ång cá Ba V×, Trung T©m Moncada, gÇn n¬i thu nhËn s÷a lµ nhµ m¸y s÷a Nestley vµ diÖn tÝch ®Êt trång cá rÊt lín. VËy ®©u lµ ®éng lùc thóc ®Èy ®Ó ®µn bß cã tèc ®é t¨ng trëng cao nh vËy. Qua t×m hiÓu, chóng t«i thÊy cã nhiÒu nguyªn nh©n thóc ®Èy ®Ó ®µn bß cã sù t¨ng trëng m¹nh mÏ nh vËy. Trong ®ã yÕu tè cã t¸c ®éng lín nhÊt lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ch¨n nu«i bß. ë thêi ®iÓm hiÖn nay mét con bª ®ùc lai Sind 6 - 7 th¸ng tuæi gi¸ tõ 5 ®Õn 6 triÖu ®ång, nÕu lµ bª c¸i cã ngo¹i h×nh ®Ñp th× gi¸ cã thÓ lªn tíi 7 triÖu. Th«ng thêng bß cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î lµ tõ 1 tíi 1,5 n¨m vµ gi¸ s÷a hiÖn nay rÊt cao tÇm 7500 ®ång/lÝt. DÔ nhËn thÊy hiÖu qu¶ tõ nu«i bß lµ rÊt lín. Ngoµi ra c¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cña tØnh nh cho vay vèn, hç trî c«ng t¸c thô tinh nh©n t¹o... cho ngêi n«ng d©n còng lµ nguån ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy ®µn bß ph¸t triÓn. Víi ngêi d©n ë V©n Hoµ con bß ®· ®îc xem lµ ®èi tîng nu«i chñ chèt vµ ®ang ®îc chó träng ph¸t triÓn. Còng qua b¶ng 4.4 chóng t«i thÊy ®µn lîn trªn toµn x· cã sù biÕn ®æi thÊt thêng. NÕu xÐt 4 n¨m gÇn ®©y ®µn lîn cã xu híng gi¶m. N¨m 2005 c¶ x· cã 3392 con lîn, ®Õn n¨m 2006 cã 4197 con t¨ng 23,7% so v¬i n¨m 2005. N¨m 2007 V©n Hßa cã 3376 con lîn, gi¶m 19,56% so v¬i n¨m 2006. §Õn n¨m 2008 c¶ x· cã 2800 con lîn, gi¶m 17,06% so víi n¨m 2007. Nh vËy trong vßng 4 n¨m trë l¹i ®©y, trung b×nh mçi n¨m ®µn lîn gi¶m 4,4%. Nguyªn nh©n lµ do mÊy n¨m gÇn ®©y dÞch në måm long mãng, bÖnh tai xanh x¶y ra trªn toµn quèc ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh khu vùc ®ång b»ng s«ng Hång nªn ngêi d©n kh«ng d¸m më réng quy m« ch¨n nu«i. MÆc dï vËy víi gi¸ thÞt lîn trªn thÞ trêng trong níc lu«n æn ®Þnh vµ ë møc cao (12000 tíi 14000 ®ång mét kg lîn h¬n), víi møc gi¸ Êy ngêi nu«i cã l·i kh¸ cao. §©y chÝnh lµ ®éng lùc khuyÕn khÝch ngêi n«ng d©n ®Çu t ph¸t triÓn ch¨n nu«i lîn, nhÊt lµ lîn thÞt. Nh×n chung nghÒ nu«i lîn ®ang cã ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn vµ nã sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng trëng trë l¹i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Gia cÇm lµ ®èi tîng ch¨n nu«i ®ßi hái møc ®é ®Çu t th©m canh cao nhÊt trong c¸c loµi vËt nu«i, kh¶ n¨ng chèng chÞu bÖnh thÊp ®· vËy kh¶ n¨ng l©y dÞch cao. ChÝnh v× thÕ mµ hiÖu qu¶ ch¨n nu«i cha cao, ngêi d©n ch¨n nu«i gia cÇm chØ mang tÝnh tËn dông lµ chÝnh, nh÷ng hé nu«i c«ng nghiÖp th× l¹i ®ang gi¶m xuèng. Qua b¶ng 4.4 chóng t«i thÊy, n¨m 2005 vµ 2006 ®µn gia cÇm cña x· cã tÇm 40000 con, ®Õn n¨m 2007 ®ét ngét t¨ng cao c¶ x· cã 60370 con, t¨ng 50% so víi mÊy n¨m tríc. Nhng ®Õn n¨m 2008 ®µn gia cÇm cña x· gi¶m m¹nh chØ cßn 25000 con, gi¶m 58,59%. Së dÜ ®µn gia cÇm cña x· gi¶m m¹nh nh vËy, v× n¨m qua ®¹i dÞch cóm gia cÇm x¶y ra trªn toµn quèc. Hµng v¹n gia cÇm bÞ tiªu huû, ngêi d©n kh«ng cßn gi¸m dïng thÞt gia cÇm vµ x· V©n Hoµ kh«ng tho¸t khái ®iÒu ®Êy. Nhng hiÖn nay do Côc Thó y ®· phßng dÞch kÞp thêi nªn ngêi d©n ®· cã nhu cÇu sö dông thÞt gia cÇm trë l¹i, vµ trong nay mai ®µn gia cÇm cña x· sÏ kh«i phôc ®îc ®µ ph¸t triÓn nh tríc ®©y. Nh×n chung trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®µn gia sóc, gia cÇm cña V©n Hoµ cã sù ph¸t triÓn kh«ng æn ®Þnh, duy chØ cã ®µn bß lµ cã sù ph¸t triÓn ®Òu. Tuy nhiªn còng chØ lµ bÒ næi v× trong sù gi¶m sót Êy cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ chÊt vµ do ¶nh hëng cña dÞch bÖnh. Víi nhu cÇu vÒ thÞt gia sóc vµ gia cÇm lín nh hiÖn nay, cïng sù gióp ®ì cña c¸c trung t©m nghiªn cøu ë xung quanh ngµnh ch¨n nu«i cña V©n Hßa sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ chÊt lîng vµ sè lîng trong n¨m tíi. 4.3. T×nh h×nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i tr©u cña x· V©n Hoµ 4.3.1. DiÔn biÕn ®µn tr©u qua c¸c n¨m §µn Tr©u cña x· V©n Hßa trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã biÕn ®éng thÊt thêng, nhng nh×n chung lµ cã xu híng gi¶m. Theo sè liÖu thèng kª cña xÉ chóng ta sÏ thÊy râ ®îc ®iÒu ®ã qua b¶ng sau. B¶ng 4.5. BiÕn ®éng ®µn tr©u cña x· V©n Hoµ (con) N¨m C¬ cÊu 2005 2006 2007 2008 Tr©u ®ùc 95 79 66 69 Tr©u c¸i 672 661 599 612 Tr©u < 2 tuæi 376 364 307 335 Tr©u cµy kÐo 670 641 522 503 Tæng ®µn 1143 1104 932 985 Qua b¶ng 4.5 ta nhËn thÊy mét vµi n¨m gÇn ®©y ®µn tr©u cña x· V©n Hoµ cã xu híng gi¶m dÇn, n¨m 2005 toµn x· cã 1143 con, ®Õn n¨m 2008 c¶ x· cßn 985, tèc ®é gi¶m b×nh qu©n lµ 3,5% mçi n¨m. Trong khi ®ã c¶ ®µn tr©u c¶ níc vÉn cã xu híng t¨ng, mÊy n¨m gÇn ®©y t¨ng gÇn 1% mçi n¨m. MÆc dï vËy sè tr©u cña x· n¨m 2008 vÉn t¨ng so víi n¨m 2007, t¨ng 5,6%. §©y lµ dÊu hiÖu kh¶ quan cho ngµnh ch¨n nu«i tr©u ë x· V©n Hoµ. §µn tr©u cña x· mÆc dï cã xu híng gi¶m nhng l¹i tËp trung gi¶m m¹nh ë ®µn tr©u cµy kÐo cßn tr©u c¸i vµ tr©u díi 2 tuæi cã xu híng gi¶m Ýt, thËm chÝ t¨ng vµo n¨m 2008. N¨m 2005 tØ lÖ tr©u cµy kÐo lµ 58,61%, ®Õn n¨m 2008 xuèng cßn 51,1%. N¨m 2005 tØ lÖ tr©u c¸i lµ 58,79%, ®Õn n¨m 2008 ®· lµ 62,13%, dÉn ®Õn tû lÖ tr©u díi 2 tuæi còng t¨ng theo tõ 32,89% n¨m 2005 lªn ®Õn 34,01% n¨m 2008. So s¸nh víi th«ng b¸o cña Vò Duy Gi¶ng vµ céng sù (1999) chóng t«i thÊy ®µn tr©u cµy kÐo ë V©n Hoµ lµ thÊp h¬n h¼n ë Hµm Yªn - Tuyªn Quang (lµ 65,21%) Qua t×m hiÓu thùc tÕ, chóng t«i nhËn thÊy tæng ®µn tr©u ë ®©y gi¶m do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n nhng chñ yÕu do c¸c nguyªn nh©n sau: Thø nhÊt lµ do diÖn tÝch b·i ch¨n th¶ tù nhiªn ®ang bÞ thu hÑp dÇn bëi v× trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c khu du lÞch trong ®Þa bµn cña x· lu«ng më réng ph¹m vi lµm cho diÖn tÝch ch¨n th¶ díi t¸n rõng tù nhiªn hÇu nh kh«ng cßn. MÆt kh¸c, nhiÒu hé n«ng d©n chuyÓn tõ trång c©y l©m nghiÖp sang trång chÌ, cïng víi sù khai th¸c c¸c diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn tríc lµ b·i ch¨n th¶ sang canh t¸c n«ng nghiÖp ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ diÖn tÝch ch¨n th¶ cña x·. §iÒu nµy ¶nh hëng lín ®Õn sè lîng ®µn tr©u ë ®©y, nh÷ng hé tríc ®©y ch¨n nu«i víi quy m« lín thêng th¶ hoang trong rõng giê ®©y ph¶i b¸n bít ®i vµ chuyÕn sang ch¨n d¾t t¹i c¸c b·i cá tù nhiªn gÇn rõng, däc theo bê suèi. Mét sè hé nu«i theo ph¬ng thøc b¸n ch¨n th¶ (th¶ vµo buæi s¸ng, chiÒu cho ¨n thªm r¬m kh« vµo buæi tèi) th× chuyÓn h¼n sang nu«i bß hoÆc nu«i kÕt hîp gi÷a tr©u vµ bß víi lý do lµ tr©u ¨n nhiÒu h¬n bß, cïng víi mét lîng r¬m th× nu«i ®îc nhiÒu bß h¬n, mÆt kh¸c con bß l¹i sinh lîi nhanh h¬n tr©u. H¬n n÷a do mÊy n¨m gÇn ®©y gi¸ tr©u t¨ng cao ngêi d©n kh«ng muèn mua thªm tr©u, cïng víi qu¸ tr×nh c¬ giíi ho¸ trong n«ng nghiÖp nªn cµng lµm gi¶m ®µn tr©u ë ®©y. MÆc dï vËy ®Õn n¨m 2008, sè tr©u cña x· l¹i t¨ng lªn so víi n¨m 2007 do nu«i tr©u giê kh«ng chØ ®Ó cÇy kÐo mµ cßn lÊy thÞt. Víi ®iÒu kiÖn thuËn lîi lµ cã nhiÒu khu du lÞch næi tiÕng, thÞt tr©u trë thµnh ®Æc s¶n víi kh¸ch th¨m quan. Ngêi d©n t¨ng cêng nu«i tr©u theo híng hµng ho¸, b¸n tr©u lÊy thÞt ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Theo xu híng nµy, ®µn tr©u cña x· sÏ kh«ng ngõng t¨ng trong mét vµi n¨m tíi, ®ã lµ tÝn hiÖu mõng mµ x· vµ ngêi d©n cÇn ph¸t huy. 4.3.2. C¬ cÊu ®µn tr©u ë V©n Hoµ Qua kh¶o s¸t chóng t«i thu thËp ®îc sè liÖu vÒ c¬ cÊu ®µn tr©u ë V©n Hoµ. KÕt qu¶ ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.6 Qua b¶ng 4.6 chóng t«i thÊy trong sè 985 con tr©u ®iÒu tra th× cßn 404 con tr©u c¸i trong ®é tuæi sinh s¶n (trªn 3 n¨m tuæi), chiÕm 40,91%. Tr©u c¸i tõ ®é tuæi tõ 12 - 36 th¸ng tuæi cã 221 con, chiÕm 22,43%. Nh vËy ®µn tr©u hËu bÞ ë ®©y chiÕm mét tû lÖ kh¸ cao. ChØ cã 8 con tr©u ®ùc gièng (trªn 3 n¨m tuæi), chiÕm 0,81%, thêng th× mét tr©u ®ùc cã thÓ ®¶m nhiÖm tèt viÖc phèi gièng cho kho¶ng 40 tr©u c¸i mét n¨m. Tû lÖ tr©u ®ùc gièng thÊp ®ång nghÜa víi viÖc n«ng d©n ch¨n nu«i tr©u c¸i cµy kÐo kÕt hîp víi sinh s¶n lµ chÝnh. Nhng ®©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho ®µn tr©u cña x· t¨ng chËm. B¶ng 4.6. C¬ cÊu ®µn tr©u x· V©n Hoµ n¨m 2008 (con) <12 TT 12 - 36 TT >36TT Tæng §ùc C¸i §ùc C¸i §ùc gièng §ùc thiÕn C¸i Sè con 111 134 105 221 8 2 404 985 TØ lÖ (%) theo lo¹i tr©u ®iÒu tra 11,33 13,55 10,76 22,43 0,81 0.21 40,91 100 Nh vËy trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i n«ng hé, tû lÖ tr©u ®ùc vµ c¸i thÕ lµ cha hîp lý ®Ó ®µn tr©u cã n¨ng suÊt sinh s¶n cao. Theo TiÕn Hång Phóc (2002) th× ®µn tr©u ë thÞ x· S«ng C«ng - Th¸i Nguyªn cã tû lÖ tr©u c¸i sinh s¶n cao h¬n ë V©n Hoµ (53,70% so víi 40,91%). Song ®µn tr©u ®ùc ë thÞ x· S«ng C«ng l¹i cao h¬n h¼n (3,05% so víi 0,81%). Qua ®ã chóng t«i th©y V©n Hoµ cã tèc ®é chuyÓn dÞch ph¬ng thøc ch¨n nu«i tr©u tõ cµy kÐo sang cµy kÐo kÕt hîp víi sinh s¶n, lÊy thÞt nhanh h¬n. Song kÕt qu¶ ®¹t ®îc l¹i cha cao vµ ®iÒu nµy thÓ hiÖn ë chç tû lÖ tr©u non díi 12 th¸ng tuæi thÊp. So s¸nh víi th«ng b¸o cña Vò Duy Gi¶ng vµ céng sù (1999) chóng t«i thÊy tØ lÖ tr©u c¸i sinh s¶n cña ®µn tr©u ë Hµm Yªn - Tuyªn Quang cao h¬n h¼n co víi ë V©n Hoµ (64,80% so víi 40,91%). Nhng ®µn tr©u tõ 12 - 36 th¸ng tuæi ë V©n Hoµ l¹i cao h¬n h¼n (33,19% so víi 24,78%) ë Hµm Yªn - Tuyªn Quang. Tû lÖ tr©u 12 - 36 th¸ng tuæi cao ®©y sÏ lµ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. T¸c gi¶ NguyÔn §øc Chuyªn vµ §Æng §×nh Hanh khi nghiªn cøu ®µn tr©u ë huyÖn §Þnh Ho¸ - Th¸i Nguyªn cho kÕt qu¶ ®µn tr©u c¸i chiÕm tØ lÖ 44,0% nhng nghÐ díi 12 th¸ng tuæi chØ cã 19,30 % thÊp h¬n h¼n so víi ë V©n Hoµ. Nh vËy ®µn tr©u ë c¸c vïng kh¸c nhau cã c¬ cÊu ®µn tr©u kh¸c nhau. §µn tr©u ë vïng trung du, miÒn nói cã tØ lÖ tr©u cµy kÐo cao, tr©u sinh s¶n thÊp h¬n so víi vïng ®ång b»ng. Tû lÖ tr©u ®ùc ë vïng ®ång b»ng rÊt thÊp vµ tû lÖ tr©u díi 3 n¨m tuæi ë ®ã còng chØ lu«n b»ng hoÆc thÊp h¬n ë c¸c vïng kh¸c. Thùc tÕ nghÒ nu«i tr©u ë V©n Hoµ vÉn ®ang cã sù ph¸t triÓn nhng kh«ng cao. 4.3.3. Quy m« ch¨n nu«i tr©u ë x· V©n Hoµ Trong vµi n¨m trë l¹i ®©y ®µn tr©u cña x· V©n Hoµ kh«ng chØ gi¶m vÒ sè lîng mµ cßn gi¶m vÒ quy m« ch¨n nu«i. Sè hé nu«i 1 con ®· t¨ng lªn, sè hé nu«i 2 con gi¶m, cßn sè hé nu«i 3 con vµ h¬n 3 con th× cã biÕn ®éng rÊt Ýt, kh«ng cßn hé nu«i hµng chôc con n÷a. KÕt qu¶ ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.7 B¶ng 4.7. Quy m« ch¨n nu«i tr©u cña x· V©n Hoµ (2008) Sè tr©u/hé (con) Sè hé Tû lÖ (%) 1 326 54,61 2 181 30,32 3 74 12,39 > 3 16 2,68 Tæng sè 597 100 Theo kÕt qu¶ trªn, chóng t«i nhËn thÊy c¸c hé nu«i tr©u cña V©n Hoµ ®îc nu«i víi quy m« chñ yÕu lµ 1 con, chiÕm 54,61% trong tæng sè 597 hé nu«i tr©u. Sè hé nu«i 2 con chiÕm 30,32%, sè hé nu«i 3 con chiÕm 12,39% vµ sè hé nu«i h¬n 3 con chiÕm 2,68%. So víi c«ng bè cña Vò Duy Gi¶ng (1999) ®iÒu tra ë Sãc S¬n - Hµ Néi th× sè hé nu«i 1 tr©u chiÕm 81,5% sè hé nu«i 2 tr©u chiÕm 11,1%, kh«ng cã hé nu«i tõ 3 tr©u trë lªn. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn chóng t«i thÊy quy m« ch¨n nu«i tr©u ë V©n Hoµ cao h¬n h¼n ë ®ång b»ng. Sù chªnh lÖch nµy theo chóng t«i lµ do môc ®Ých ch¨n nu«i tr©u ë tõng vïng lµ kh¸c nhau. ë ®ång b»ng con tr©u ®îc nu«i chñ yÕu lµ cµy kÐo nªn quy m« 1 hoÆc 2 con lµ phï hîp víi ph¬ng thøc nµy. Cßn ë V©n Hoµ ngêi n«ng d©n nu«i tr©u theo híng cµy kÐo kÕt hîp víi sinh s¶n vµ lÊy thÞt nªn quy m« nu«i tr©u ë ®©y còng lín h¬n. MÆc dï vËy so víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, nhiÒu ®åi nói vµ ®ång cá, quy m« ch¨n nu«i tr©u nh ë ®©y lµ nhá kh«ng t¬ng xøng víi ®iÒu kiÖn vèn cã. Qua ®ît kh¶o s¸t víi c¸c thÇy ë ViÖn Ch¨n Nu«i, ë x· Phóc ThuËn, huyÖn Phæ Yªn, tØnh Th¸i Nguyªn còng cã ®iÒu kiÖn gièng víi V©n Hoµ, chóng t«i nhËn thÊy ®µn tr©u ë ®©y ®îc nu«i víi quy m« rÊt lín. Mét gia ®×nh ë ®©y cã thÓ nu«i tõ 40 ®Õn 50 con tr©u, c¶ mét x· cã hµng chôc gia ®×nh nu«i nh vËy, viÖc nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. §©y chÝnh lµ m« h×nh mµ x· V©n Hoµ cÇn häc tËp vµ ph¸t triÓn. 4.3.4. Ph¬ng thøc nu«i tr©u Víi ®Æc ®iÓm tù nhiªn cã nhiÒu ®åi nói, mÆt kh¸c ®a phÇn c¸c hé nu«i tr©u lµ ngêi d©n téc thiÓu sè nªn ph¬ng thøc ch¨n nu«i tr©u ë V©n Hoµ vÉn mang ®Æc ®iÓm truyÒn thèng ®ã lµ qu¶ng canh tËn dông nguån thøc ¨n tù nhiªn lµ chñ yÕu. §èi víi c¸c hé cã quy m« ch¨n nu«i tõ 1 - 3 con vµ c¸c hé ë phÝa B¾c cñ x· tr©u ®îc nu«i theo ph¬ng thøc b¸n qu¶ng canh. Tr©u ®îc ch¨n th¶ vµo 2 buæi s¸ng vµ chiÒu, cßn buæi tra vµ tèi tr©u ®îc nhèt trong chuång, cho ¨n thªm thøc ¨n dù tr÷ chñ yÕu lµ r¬m kh«. VÒ sinh s¶n th× tr©u ë ®©y ®îc ngêi d©n quan t©m chó ý ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ phèi gièng. Víi c¸c hé ë phÝa Nam x·, n¬i chñ yÕu lµ ®åi nói, ë ®©y tr©u hÇu nh ®îc th¶ tù do trong rõng. Tr©u chØ ®îc lïa vÒ nhµ vµo ngµy mïa ®Ó cµy kÐo sau ®ã l¹i ®îc th¶ lªn rõng. Do kh«ng cã ®îc ®iÒu kiÖn theo dâi nªn viÖc sinh s¶n cña tr©u vïng nµy hÇu nh lµ sinh s¶n tù nhiªn. Víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®îc thiªn nhiªn u ®·i, kinh tÕ x· héi thuËn lîi, tuy nhiªn ®µn tr©u ë ®©y vÉn cha ®îc ngêi d©n quan t©m vµ ®Çu t mét c¸ch hîp lý, ch¨n nu«i tr©u ë ®©y vÉn cha ph¸t triÓn ®óng víi tiÒm n¨ng vèn cã cña m×nh. 4.3.5. HiÖn tr¹ng sö dông phô phÈm n«ng nghiÖp cho ch¨n nu«i tr©u t¹i x· V©n Hoµ 4.3.5.1 Mét sè lo¹i phô phÈm chñ yÕu dïng cho ch¨n nu«i tr©u ë x· V©n Hßa. ë V©n Hoµ HiÖn nay b·i cá tù nhiªn vµ ®Êt trång cá ngµy cµng bÞ thu hÑp bëi sù gia t¨ng d©n sè, ®« thÞ ho¸ vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c. §Êt n«ng nghiÖp cßn l¹i ®îc giµnh u tiªn chñ yÕu ®Ó trång c©y l¬ng thùc vµ rau mµu cho nhu cÇu tiªu thô trùc tiÕp cña con ngêi. Do vËy tr©u vèn vµ ngµy cµng phô thuéc nhiÒu h¬n vµo phô phÈm trång trät. §iÒu nµy cµng trë lªn râ rµng h¬n khi mµ gÇn ®©y gi¸ x¨ng dÇu t¨ng lªn nhanh chãng lµm cho gi¸ thµnh s¶n xuÊt thøc ¨n tinh t¨ng theo. Dùa trªn kÕt qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chóng t«i nhËn thÊy V©n Hoµ cã mét lîng phô phÈm t¬ng ®èi lín vµ ®a d¹ng. Nh vËy hµng n¨m x· cã 2120 tÊn r¬m, 803,25 tÊn th©n vµ l¸ ng«, 119 tÊn th©n ®Ëu t¬ng, 680 tÊn d©y l¹c vµ 635,4 tÊn ngän l¸ s¾n. Theo Vò Duy Gi¶ng vµ T«n ThÊt S¬n (2001), phô phÈm lóa cã 90% vËt chÊt kh« (VCK), phô phÈm ng« cã 25% VCK, phô phÈm l¹c cã 20% VCK, phô phÈm ®Ëu t¬ng cã 35% VCK. NÕu chóng ta quy ®æi tõ phô phÈm n«ng nghiÖp ra VCK th× hµng n¨m x· V©n Hoa s¶n xuÊt ®îc kho¶ng 2486 tÊn VCK. MÆt kh¸c lîng VCK mµ mçi tr©u cã thÓ thu nhËn ®îc trong mét ngµy lµ kho¶ng 3% khèi lîng c¬ thÓ. Gi¶ sö khèi lîng tr©u trung b×nh kho¶ng 320kg th× mét ngµy mét con tr©u sÏ ¨n hÕt 10kg VCK, mét n¨m sÏ ¨n hÕt 3650kg VCK. VËy chØ tÝnh riªng phô phÈm n«ng nghiÖp x· V©n Hoµ cã thÓ nu«i ®îc 680 con tr©u mµ kh«ng cÇn sö dông ®Õn nguån thøc ¨n kh¸c. 4.3.5.2. Tû lÖ vµ nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc sö dông phô phÈm n«ng nghiÖp trong ch¨n nu«i tr©u ë V©n Hoµ Qua ®iÒu tra 597 hé nu«i tr©u ë x· V©n Hoµ chóng t«i nhËn thÊy tû lÖ sö dông phô phÈm ë x· thÊp, kÕt qu¶ thÓ hiÖn râ qua b¶ng sau. B¶ng 4.8. Tû lÖ sö dông phô phÈm cho ch¨n nu«i tr©u t¹i x· V©n Hoµ (%) Lo¹i phô phÈm Sè hé nu«i tr©u Kh«ng sö dông (%) Sö dông kh«ng qua chÕ biÕn (%) Qua chÕ biÕn (%) R¬m lóa 14,73 85,27 0 Th©n l¸ ng« 24,21 75,79 0 Th©n l¸ l¹c 93,02 6,98 0 L¸ s¾n 100 0 0 Th©n, l¸ ®ç t¬ng 100 0 0 Sè liÖu b¶ng 4.8 cho thÊy r¬m lóa vµ th©n l¸ ng« lµ 2 lo¹i ®îc sö dông chñ yÕu ë ®©y, tû lÖ c¸c hé sö dông r¬m lµ 85,27%, th©n l¸ ng« chiÕm 75,79%. Theo TrÇn Quang Kh¶i (2003) th× tû lÖ hé sö dông r¬m trong ch¨n nu«i gia sóc t¹i thµnh phè Bu«n Ma ThuËt lµ 34,7% th©n l¸ ng« lµ 18,15%. So víi kÕt qu¶ nµy th× tû lÖ sö dông r¬m vµ th©n l¸ ng« ë V©n Hoµ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi thµnh phè Bu«n Ma ThuËt. Së dÜ nh vËy lµ do, MiÒn B¾c thêng thiÕu thøc ¨n th« xanh vµo mïa ®«ng, do ®ã tr©u bß ë ®©y thêng ®îc ngêi d©n cho ¨n thªm thøc ¨n mµ chñ yÕu lµ r¬m kh«. Cßn c¸c lo¹i phô phÈm cßn l¹i hÇu nh kh«ng ®îc sö dông, chØ cã 6,98% sè hé nu«i tr©u sö dông l¸ l¹c, cßn l¹i kh«ng cã hé nµo sö dông l¸ s¾n vµ l¸ ®ç t¬ng. Nguyªn nh©n lµ do c¸c hé cha quen sö dông th©n l¹c, th©n c©y ®ç t¬ng cho gia sóc ¨n. MÆt kh¸c c¸c lo¹i phô phÈm nµy l¹i cã hµm lîng kh¸ cao, nªn gia sóc ¨n nhiÒu thêng bÞ chíng h¬i ®Çy bông. Còng tõ b¶ng trªn ta thÊy tû lÖ c¸c hé kh«ng sö dông r¬m cho ch¨n nu«i tr©u lµ 14,73%. Qua ®iÒu tra chóng t«i ®îc thÊy ®a phÇn c¸c hé nµy n»m ë phÝa Nam cña x· ®µn tr©u cña hä ®îc th¶ tù do trong rõng vµ chØ ®îc lïa vÒ nhµ trong thêi gian ng¾n vµo nh÷ng ngµy mïa. Cßn víi 35,21% sè hé kh«ng sö dông th©n l¸ ng«, bëi v× hÇu hÕt c¸c hé kh«ng cã thêi gian ®Ó vËn chuyÓn vÒ nhµ trong khi ®ã ruéng ng« l¹i c¸ch xa vµ ®Þa h×nh ®i l¹i khã kh¨n, chØ cã mét sè hé lµ tr©u kh«ng ¨n hoÆc ¨n rÊt Ýt. Nh×n chung ngêi ch¨n nu«i tr©u ë V©n Hoµ ®· tËn dông ®îc mét lîng phô phÈm cho ch¨n nu«i tr©u bß. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã vÉn cßn mét lîng rÊt lín phô phÈm n«ng nghiÖp cha tËn dông vµ khai th¸c hoÆc khai th¸c cha triÖt ®Ó mµ nguyªn nh©n chÝnh lµ do c¸c hé n«ng d©n cha n¾m b¾t ®îc c¸c kü thuËt chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ sö dông c¸c phô ph¶m nµy. H»ng n¨m ngêi d©n ë ®©y ®· bá ®i mét lîng lín ngän l¸ s¾n, th©n l¸ l¹c, th©n l¸ ®Ëu t¬ng do kh«ng biÕt c¸c chÕ biÕn vµ sö dông. §©y ®Òu lµ nh÷ng lo¹i phô phÈm cã hµm lîng ®¹m kh¸ cao, th©n l¸ l¹c cã Protein chiÕm tíi 4% VCK, l¸ s¾n lµ 7% VCK. Tuy nhiªn l¹i cã c¸c chÊt ®éc vµ lµm c¶n trë qu¸ tr×nh tiªu ho¸ cña gia sóc nh Saponine trong l¸ l¹c, HCN trong l¸ s¾n, nhng nÕu biÕt c¸ch chÕ biÕn vµ sö dông th× rÊt tèt cho tr©u bß. 4.4. §Æc ®iÓm sinh s¶n cña ®µn tr©u ë V©n Hoµ 4.4.1. Tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u c¸i §©y chØ lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt sinh s¶n cña ®µn tr©u c¸i. Nã ®îc tÝnh b»ng tuæi cña tr©u c¸i khi nã ®Î løa ®Çu tiªn. ChØ tiªu nµy phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè nh: tuæi thµnh thôc sinh häc, kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn ®éng dôc, kü thuËt phèi gièng, chÕ ®é ch¨m sãc, nu«i dìng... Trong ®ã chØ cã yÕu tè tuæi thµnh thôc sinh häc lµ Ýt chÞu sù t¸c ®éng cña con ngêi, cßn c¸c yÕu tè kh¸c con ngêi ®Òu cã thÓ ®iÒu chØnh theo mong muèn. B¶ng 4.9. Tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u c¸i Tuæi cña tr©u (n¨m tuæi) Sè lîng (con) Tû lÖ (%) 3 – 4 163 40,45 4 – 5 178 43,94 5 – 6 56 13,76 > 6 7 1,85 Tæng 404 100 BiÓu ®å 1: Tû lÖ tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u c¸i Qua b¶ng 4.9 vµ biÓu ®å chóng t«i thÊy ®µn tr©u ë ®©y cã tuæi ®Î løa ®Çu tËp trung vµo ®é tuæi 3 - 5 n¨m tuæi víi tØ lÖ 84,39% vµ sè tr©u ®Î sau 5 n¨m tuæi chiÓm tû lÖ 15,61%. Sè tr©u c¸i cã tuæi ®Î løa ®Çu vµo kho¶ng 3 - 4 n¨m tuæi chiÕm mét lîng còng kh¸ lín 40,45% vµ sè tr©u ®Î løa ®Çu tríc 3 n¨m tuæi hÇu nh lµ kh«ng cã. Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña NguyÔn §øc Th¹c, Cao Xu©n Th×n vµ céng sù th× tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u tËp trung lín nhÊt vµo giai ®o¹n 4 - 5 n¨m tuæi víi tû lÖ 44,94%. Vò Duy Gi¶ng vµ céng sù (1999) còng cho biÕt tuæi ®Î løa ®Çu cña ®µn tr©u ë c¸c tØnh phÝa B¾c tËp trung vµo giai ®o¹n 4 - 5 n¨m tuæi nhiÒu nhÊt vµ chiÕm tû lÖ biÕn ®éng tõ 50% tíi 68,20%. Vµo giai ®o¹n 3 - 4 n¨m tuæi lµ 26,87%. Nh vËy kÕt qu¶ cña chóng t«i cho thÊy tuæi ®Î løa ®Çu cña ®µn tr©u ë V©n Hoµ lµ t¬ng ®¬ng so víi c¸c tØnh phÝa B¾c. Lª ViÕt Ly (1994) còng c«ng bè kÕt qu¶ nghiªn cøu cña m×nh trªn ®µn tr©u cña Tuyªn Quang cho biÕt tuæi ®Î løa ®Çu cña ®µn tr©u ë ®ã tËp trung nhÊt lµ vµo kho¶ng 4 - 5 n¨m víi tû lÖ 33,70%. KÕt qu¶ nµy thÊp h¬n kÕt qu¶ cña chóng t«i nghiªn cøu trªn ®µn tr©u ë V©n Hoµ. Mai V¨n S¸nh (1996) khi nghiªn cøu trªn ®µn tr©u Murrah nu«i t¹i S«ng BÐ cho biÕt tuæi ®Î løa ®Çu cña ®µn tr©u ë ®©y lµ 45,21 th¸ng. Còng trªn ®µn tr©u Murrah nu«i t¹i tr¹i Ngäc Thanh t¸c gi¶ NguyÔn §øc Th¹c, NguyÔn V¨n Vùc (1985) cho biÕt tuæi ®Î løa ®Çu cña ®µn tr©u ë ®©y lµ 43 th¸ng. Nh vËy ®µn tr©u ë V©n Hoµ cã tuæi ®Î løa ®Çu muén vµ chØ ®¹t møc trung b×nh so víi toµn quèc. §©y lµ t×nh tr¹nh chung dÉn ®Õn n¨ng suÊt sinh s¶n thÊp. Chóng t«i thÊy nguyªn nh©n chÝnh lµm cho ®µn tr©u ë ®©y cã tuæi ®Î løa ®Çu muén nh vËy lµ do n«ng d©n ta cha cã kinh nghiÖm theo dâi, ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ phèi gièng cho tr©u. Ngoµi ra do ph¬ng thøc ch¨n nu«i thêng kh«ng ch¨n tËp trung tr©u c¸i vµ tr©u ®ùc nªn c¬ héi tiÕp xóc gi÷a tr©u ®ùc víi tr©u c¸i lµ rÊt thÊp vµ tû lÖ ®ùc c¸i ë ®©y qu¸ thÊp dÉn tíi kh¶ n¨ng tù ph¸t hiÖn vµ phèi gièng cña ®µn tr©u lµ rÊt Ýt. §Ó rót ng¾n tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u chóng t«i thÊy cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p díi ®©y: Thø nhÊt: Tæ chøc nh÷ng líp häc khuyÕn n«ng ®Ó phæ biÕn cho bµ con n«ng d©n n¾m ®îc kü thuËt theo dâi, ph¸t hiÖn ®éng dôc cña tr©u c¸i. Lµm ®îc nh vËy chóng ta sÏ gióp n«ng d©n ph¸t hiÖn sím, chÝnh x¸ tr©u c¸i ®éng dôc ®Ó tæ chøc phèi gièng cho chóng vµ sÏ rót ng¾n ®îc tuæi ®Î løa ®Çu cñ tr©u xuèng. Thø hai: ®Ò ra chÝnh s¸ch hç trî tho¶ ®¸nh cho nh÷ng hé nu«i tr©u ®ùc gièng vÒ vèn, kü thuËt... ®Ó hä tuyÓn chän tr©u ®ùc gièng vµ tæ chøc phèi gièng cho ®µn tr©u c¸i. §ång thêi tæ chøc ch¨n th¶ tËp trung tr©u c¸i vµ tr©u ®ùc trªn ®ång b·i. ThiÕt nghÜ khi chóng ta thùc hiÖn tèt c¸c biÖn ph¸p nªu trªn tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u sÏ ®îc rót ng¾n, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nghÒ nu«i tr©u sÏ t¨ng nªn vµ nã sÏ thóc ®Èy sù t¨ng trëng cña ®µn tr©u. 4.4.2. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î §©y lµ chØ tiªu dïng ®Î ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt sinh s¶n cña ®µn gia sóc. Nã ®îc tÝnh b»ng kho¶ng thêi gian kÓ tõ lÇn ®Î tríc tíi lÇn ®Î sau cña gia sóc. §©y lµ chØ tiªu quan träng nhÊt, ¶nh hëng nhiÒu nhÊt tíi søc sinh s¶n cña ®µn gia sóc. §Ó n©ng cao n¨ng suÊt sinh s¶n cña ®µn gia sóc th× viÖc rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î lµ cã ý nghÜa nhÊt. ChØ tiªu nµy cña ®µn tr©u phô thuéc nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau: gièng, tuæi cña tr©u, chÕ ®é ch¨m sãc, nu«i dìng, khai th¸c sö dông... vµ ®Æc biÖt lµ thêi gian ®éng dôc l¹i sau khi ®Î còng nh kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ kü thuËt phèi gièng. Chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra, nghiªn cøu chØ tiªu sinh s¶n nµy trªn ®µn tr©u cña V©n Hoµ vµ kÕt qu¶ ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.10. B¶ng 4.10. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña ®µn tr©u ë V©n Hoµ Kho¶ng c¸ch løa ®Î (th¸ng tuæi) Sè tr©u theo dâi (con) Tû lÖ (%) 12 - 15 75 18,62 16 - 18 188 47,43 19 - 24 105 26,12 > 24 36 8,83 Tæng 404 100 BiÓu ®å 2. Tû lÖ kho¶ng c¸c gi÷a hai løa ®Î cña ®µn tr©u ë V©n Hoµ Qua b¶ng 4.10 vµ biÓu ®å chóng t«i thÊy ®µn tr©u ë V©n Hoµ cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î tõ 16 - 18 lµ 47,43%, kho¶ng c¸ch 12 - 15 th¸ng chØ chiÕm 18,62 cßn sè tr©u cã kho¶ng c¸ch trªn 24 th¸ng chiÕm 8,83%. Qua ®©y chóng ta thÊy 1µn tr©u ë V©n Hoµ cã kho¶ng c¸ch gi÷a 2 løa ®Î vµo lo¹i trung b×nh, vµ qua ®ã còng gi¶i thÝch ®îc sù t¨ng ®µn hµng n¨m. Khi kh¶o s¸t chØ tiªu nµy trªn ®µn tr©u cña Tuyªn Quang, t¸c gi¶ Lª ViÕt Ly, §µo Lan Nhi (1994) cho biÕt sè tr©u ®Î 3 n¨m 2 løa lµ 23,80%, sè tr©u c¸i ®Î 2 n¨m 1 løa chiÕm 43,80% vµ cã tíi 32,20% tr©u ®Î 3 n¨m 1 løa. Nh vËy ®µn tr©u ë Tuyªn Quang cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î dµi h¬n ë V©n Hoµ. NguyÔn §øc Th¹c, Cao Xu©n Th×n, NguyÔn V¨n Vùc (1984) còng cho biÕt tû lÖ tr©u cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î tõ 12 - 15 th¸ng lµ 21,51%, sè tr©u cã kho¶ng c¸ch løa ®Î tõ 16 - 18 th¸ng cã tû lÖ lµ 37,13% vµ tû lÖ tr©u cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î trªn 19 th¸ng lµ 39,54%. NguyÔn §øc Th¹c, NguyÔn V¨n Vùc (1985) còng cho biÕt ®µn tr©u Murrah nu«i t¹i tr¹i Ngäc Thanh cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î lµ 632 ngµy. T¸c gi¶ Mai V¨n S¸nh (1996) c«ng bè chØ tiªu nµy trªn ®µn tr©u Murrah nu«i t¹i S«ng BÐ lµ 521,48 ngµy. Nh vËy ®µn tr©u ë V©n Hoµ cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î vÉn cßn dµi song ng¾n h¬n so víi ®µn tr©u ë miÒn nói phÝa B¾c còng nh ®µn tr©u Murrah nu«i t¹i ViÖt Nam. VËy ®©u lµ nguyªn nh©n lµm cho chØ tiªu nµy trªn ®µn tr©u ë ®©y kh«ng cao? Qua nghiªn cøu chóng t«i thÊy cã hai nguyªn nh©n chÝnh t¸c ®éng kÐo dµi chØ tiªu nµy lµ do tËp qu¸n ch¨n nu«i cña n«ng d©n lµ thêng ®Ó thêi gian nghÐ con theo mÑ dµi dÉn tíi tr©u mÑ ®éng dôc trë l¹i muén vµ viÖc ph¸t hiÖn ®éng dôc kh«ng kÞp thêi còng nh kü thuËt phèi gièng cho tr©u cßn cha tèt. Trªn c¬ së Êy chóng t«i ®Ò nghÞ c¸c gi¶i ph¸p sau: Thø nhÊt: ph¶i c¶i thiÖn chÕ ®é nu«i dìng, ch¨m sãc tr©u c¸i, nhÊt lµ trong giai ®o¹n tr©u nu«i con. Tøc lµ ta cÇn ®¶m b¶o cho tr©u nguån thøc ¨n th« xanh ®Çy ®ñ, cã chÕ ®é khai th¸c, sö dông hîp lý, tr¸nh khai th¸c tr©u qu¸ søc. §Æc biÖt trong giai ®o¹n nu«i con ta ph¶i ®¶m b¶o cho tr©u mÑ chÕ ®é dinh dìng tèt, cho nghÐ tËp ¨n sím ®Ó nghÐ sím cã thÓ ¨n cá vµ ta cã thÓ t¸ch mÑ sîm. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho tr©u c¸i sím håi phôc l¹i sau khi ®Î vµ sÏ ®éng dôc l¹i sím h¬n, tøc lµ lµm kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña tr©u ®îc rót ng¾n l¹i tõ ®ã mµ n¨ng xuÊt sinh s¶n cña tr©u ®îc t¨ng lªn. Thø hai: ta ph¶i phæ biÕn cho n«ng d©n kü thuËt theo dâi, ph¸t hiÖn tr©u c¸i ®éng dôc còng nh kü thuÊt phèi gièng cho tr©u. Khi n¾m ®îc kü thuËt nµy n«ng d©n sÏ cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc chÝnh x¸c tr©u c¸i ®éng dôc vµ sÏ phèi gièng kÞp thêi h¬n. 4.4.3. Tû lÖ ®Î ChØ tiªu nµy ®îc tÝnh b»ng tû sè gi÷a sè tr©u ®Î trong n¨m vµ sè tr©u c¸i trong ®é tuæi sinh s¶n. §©y lµ chØ tiªu tæng hîp ®¸nh gi¸ søc sinh s¶n cña ®µn tr©u. Nã chÞu sù t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau song quan träng nhÊt vÉn lµ kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn ®éng dôc ë tr©u c¸i vµ kü thuËt phèi gièng cho tr©u. Víi c¸c nhµ ch¨n nu«i chØ tiªu nµy cã ý nghÜa rÊt qua träng, v× nã lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ søc sinh s¶n vµ ®Ó ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch ch¨m sãc, nu«i dìng khai th¸c, sö dông ®µn tr©u. §ång thêi nã còng lµ c¬ së ®Ó dù ®o¸n chiÒu híng ph¸t triÓn cña ®µn tr©u trong nh÷ng n¨m tíi. Chóng t«i tiÕn hµnh kh¶o s¸t tû lÖ ®Î hµng n¨m cña ®µn tr©u ë V©n Hoµ. Qua kh¶o s¸t 404 con tr©u trong ®é tuæi sinh s¶n, chóng t«i thÊy tû lÖ ®Î hµng n¨m cña ®µn tr©u ë ®©y ®¹t 30,32%. KÕt qu¶ trªn lµ phï hîp víi c«ng bè cña Vò Duy Gi¶ng vµ céng sù (1999) khi ®iÒu tra trªn ®µn tr©u cña c¸c tØnh phÝa B¾c. §µn tr©u ë ®©y cã tû lÖ ®Î biÕn ®éng rÊt lín tõ 10,09% tíi 49,53%. NguyÔn §øc Th¹c, Cao Xu©n Th×n, NguyÔn V¨n Vùc (1985) c«ng bè tû lÖ ®Î hµng n¨m cña ®µn tr©u ë c¸c tØnh miÒn nói lµ 40% cßn ë ®ång b»ng nã chØ ®¹t 20% thËm chÝ chØ lµ 10%. T¸c gi¶ NguyÔn V¨n Thanh (1996) còng cho biÕt tû lÖ ®Î cña tr©u ë ®ång b»ng chØ lµ 20% vµ cã chç chØ ®¹t 10%. Nghiªn cøu trªn ®µn tr©u Murrah nu«i t¹i S«ng BÐ t¸c gi¶ Mai V¨n S¸nh (1996) th«ng b¸o tû lÖ ®Î hµng n¨m cña ®µn tr©u lµ 66,30%. Nh vËy ®µn tr©u ë V©n Hoµ cã tû lÖ ®Î hµng n¨m ®¹t møc trung b×nh so víi c¶ níc, song nã ®¹t thÊp h¬n nhiÒu so víi ®µn tr©u Murrah nu«i t¹i ViÖt Nam. Tû lÖ ®Î hµng n¨m thÊp ®· lµm gi¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nghÒ nu«i tr©u. ChÝnh v× vËy, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ch¨n nu«i vµ thóc ®Èy sù t¨ng trëng cña ®µn tr©u th× cÇn n©ng cao ®îc tû lÖ ®Î cña ®µn tr©u. Hay nãi mét c¸ch kh¸c cÇn ph¶i rót ng¾n tuæi thµnh thôc sinh dôc, tuæi ®Î løa ®Çu, kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î. 4.4.4. Mïa sinh s¶n Kh¸c víi nhiÒu loµi gia sóc, tr©u lµ loµi cã ho¹t ®éng sinh s¶n mang tÝnh mïa vô râ rÖt. §Ó n¾m ®îc tÝnh mïa vô trong sinh s¶n vµ ¶nh hëng cña mïa vô sinh s¶n tíi sè lîng ®µn nghÐ s¬ sinh cña ®µn tr©u ë V©n Hoµ chóng t«i ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu tû lÖ ®Î cña ®µn tr©u ë c¸c th¸ng trong n¨m. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.11 B¶ng 4.11. Tû lÖ ®Î cña ®µn tr©u ë c¸c th¸ng trong n¨m Th¸ng trong n¨m Sè lîng con Tû lÖ (%) 1 11 10,00 2 12 11,53 3 6 5,38 4 3 3,07 5 2 2,30 6 2 2,30 7 5 4,61 8 7 6,92 9 13 12,32 10 16 14,61 11 15 13,87 12 14 13,09 Tæng 106 100 BiÓu ®å 3: Tû lÖ ®Î cña ®µn tr©u cña c¸c th¸ng trong n¨m Qua b¶ng 4.11 vµ biÓu ®å chóng t«i thÊy ®µn tr©u ë ®©y ®éng dôc vµ ®Î quanh n¨m. Song chóng ®Î tËp trung nhÊt lµ vµo giai ®o¹n tõ cuèi th¸ng 8 n¨m tríc ®Õn th¸ng 2 n¨m sau, tøc lµ vµo mïa Thu vµ §«ng. Nh v©y tr©u c¸i ë ®©y ®éng dôc tËp trung vµo mïa §«ng vµ Xu©n, thêi gian cã khÝ hËu m¸t mÎ. Thêi gian tr©u ®Î Ýt nhÊt trong n¨m lµ vµo c¸c th¸ng 4, 5 vµ 6. Trong vßng 3 th¸ng sè tr©u ®Î chØ b»ng 7,67% cña c¶ n¨m. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ vµo c¸c th¸ng mïa hÌ nãng lùc tr©u c¸i Ýt ®îc. KÕt qu¶ thu ®îc cña chóng t«i lµ phï hîp víi c«ng bè cña t¸c gi¶ Mai V¨n S¸nh (1996) trªn ®µn tr©u t¹i S«ng BÐ. Theo t¸c gi¶ ®µn tr©u ë ®ã ®Î tËp trung nhÊt vµo mïa Thu vµ §«ng. Vò Duy Gi¶ng vµ céng sù (1999) còng cho biÕt ®µn tr©u ë B¾c Bé, B¾c - Trung bé cã mïa sinh s¶n tËp trung tõ th¸ng 10 n¨m tríc tíi th¸ng 1 n¨m sau. Agabayli (1977) còng cho biÕt ®µn tr©u c¸i thêng ®Î nhiÒu vµo c¸c th¸gn nhiÖt ®é thÊp trong n¨m. Vµo c¸c th¸ng nãng nùc tr©u c¸i thêng rÊt Ýt ®éng dôc. Nh vËy ®µn tr©u ë V©n Hoµ cã mïa vô sinh s¶n lµ t¬ng ®¬ng víi ®µn tr©u trªn toµn quèc. Nã thêng ®éng dôc vµo nh÷ng th¸ng cã khÝ h©u m¸t mÎ vµ ®Î tËp trung vµo mïa Thu, mïa §«ng. §©y lµ thêi gian khÝ hËu kh« hanh, kh«ng thuËn lîi cho c©y cá ph¸t triÓn, nguån thøc ¨n cña tr©u trë lªn khan hiÓm. §µn nghÐ sinh ra vµo thêi ®iÓm nµy sÏ bÞ h¹n chÕ tèc ®é sinh trëng vµ ph¸t triÓn. §Ó kh¾c phôc khã kh¨n trªn chóng ta cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch dù tr÷ thøc ¨n th« xanh cho tr©u ngay tõ mïa ma, ®ång thêi ph¶i cho tr©u c¸i nu«i con ¨n bæ sung thøc ¨n tinh vµo thêi kú khan hiÕm cá, r¬m. Tãm l¹i ®µn tr©u ë V©n Hoµ cã tû lÖ tr©u c¸i vµo lo¹i cao so víi c¶ níc, nh©n d©n ë ®©y ®· cã ý thøc ®Çu t ch¨n nu«i tr©u theo híng cµy kÐo kÕt hîp víi sinh s¶n vµ lÊy thÞt, song n¨ng suÊt sinh s¶n cña ®µn tr©u cßn cha cao. Nguyªn nh©n dÉn tíi t×nh tr¹ng Êy th× cã nhiÒu, song quan träng nhÊt vÉn lµ do tËp qu¸n ch¨n th¶ vµ sinh s¶n tù nhiªn. * Tõ thùc tr¹ng ch¨n nu«i ë x· V©n Hoµ chóng t«i ®a ra mét sè biÖn ph¸p n©ng cao søc sinh s¶n cña ®µn tr©u ë x· nh sau: - Thø nhÊt: ph¸t hiÖn ®éng dôc b»ng quan s¸t MÆc dï tr©u c¸i cã biÓu hiÖn ®éng dôc thÇm lÆng lµ chñ yÕu, song trong qu¸ tr×nh ®éng dôc chóng vÉn cã hµng lo¹t c¸c biÕn ®æi mµ ta cã thÓ nhËn biÕt. §ã cã thÓ lµ bá ¨n, ph¸ ph¸ch, theo ®ùc, ©m hé sung huyÕt, niªm dÞch tiÕt nhiÒu... C¸c biÓu hiÖn trªn xuÊt hiÖn mét c¸ch kh«ng ®ång ®Òu trªn c¸c tr©u c¸i. Cã thÓ nã chØ cã mét biÓu hiÖn hay cã nhiÒu biÓu hiÖn ®ång thêi. Song song víi sù biÕn ®æi vÒ mÇu s¾c niªm m¹c ©m ®¹o, trong qu¸ tr×nh ®éng dôc cßn cã sù t¨ng cêng ho¹t ®éng cña c¸c tuyÕn nhên ë niªm m¹c ©m ®¹o. V× vËy niªm dÞch ©m ®¹o tr©u tiÕt nhiÒu h¬n trong qu¸ tr×nh nµy. Cã 91,9% tr©u c¸i ®éng dôc t¨ng tiÕt niªm dÞch vµ nã cã thÓ ch¶y trµn ra ngoµi ©m hé. Thêng th× nh÷ng tr©u c¸i ®ã sÏ bÞ niªm dÞch dÝnh vµo ®u«i hay m«ng do tr©u vÉy ®u«i. V× vËy chóng ta cã thÓ quan s¸t thÊy vµo ban ®ªm hoÆc s¸ng sím. Tuy nhiªn cã nh÷ng con ho¹t ®éng cña c¸c tuyÕn Êy kh«ng m¹nh nªn ngay c¶ khi quan s¸t bªn trong còng kh«ng ph¸t hiÖn ®îc. §Æc biÖt cã nh÷ng con mÆc dï ®· chöa hoÆc do lµm viÖc qu¸ søc vÉn cã sù t¨ng tiÕt niªm dÞch vµo ban ®ªm, ®iÒu nµy dÔ g©y sù nhÇm lÉn cho ngêi theo dâi. Tuy nhiªn tÝnh chÊt niªm dÞch trong trêng hîp nµy cã kh¸c so víi trêng hîp tr©u ®éng dôc. Khi kh«ng ®éng dôc niªm dÞch tiÕt Ýt h¬n, ®Æc h¬n, mÇu tr¾ng h¬n, ngoµi ra niªm m¹c ©m ®¹o kh«ng sung huyÕt, ©m hé kh«ng c¨ng mßng h¬n so víi b×nh thêng. Khi ®éng dôc niªm dÞch tiÕt ra sÏ lo·ng h¬n, trong h¬n vµ cã sù biÕn ®æi vÒ tr¹ng th¸i tõ lo·ng tíi ®Æc dÇn qu¸nh dÇn råi ®øt vôn. Nh vËy chóng ta hoµn toµn cã thÓ ph©n biÖt niªm dÞch cña tr©u trong c¸c trêng hîp trªn. §©y sÏ lµ yÕu tè quan träng ®Ó x¸c ®Þnh tr©u c¸i ®éng dôc. Ngoµi hiÖn tîng sung huyÕt niªm m¹c ©m ®¹o, t¨ng tiÕt niªm dÞch ©m ®¹o th× hÖ sinh dôc cña tr©u cßn cã sù biÕn ®æi vÒ tr¹ng th¸i cña ©m hé nh sung huyÕt, sng mßng nªn... Tuy nhiªn niªm m¹c ©m hé cña tr©u cã mÇu ®en, tr¹ng th¸i ©m hé lóc b×nh thêng còng kh¸ to nªn khi quan s¸t ta khã ph©n biÖt tr¹ng th¸i c¨ng mßng, sung huyÕt. Theo t¸c gi¶ Cao Xu©n Th×n vµ céng sù (trÝch th«ng tin khoa häc kü thuËt - ViÖn ch¨n nu«i 1982 trang 25) th× hiÖn tîng c¨ng mßng ©m hé kh«ng thÓ hiÖn râ vµ thêng ta chØ quan s¸t thÊy ©m hé tr¬n, bãng l¸ng do niªm dÞch tiÕt nhiÒu khi ®éng dôc. NguyÔn V¨n Vinh vµ céng sù (b¸o c¸o khoa häc kü thuËt ch¨n nu«i 1980 - ViÖn ch¨n nu«i trang 185 - 186) cho biÕt tÊt c¶ c¸c trêng hîp tr©u c¸i ®éng dôc ®Òu thÊy cã ©m hé c¨ng mßng, song ta khã ph¸t hiÖn ®îc. ChÝnh v× thÕ ®é c¨ng mßng cña ©m ®¹o chØ ®îc xem lµ chØ tiªu phô ®Ó ph¸t hiÖn tr©u c¸i ®éng dôc. - Thø hai: x¸c ®Þnh thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp cho tr©u c¸i Nh ®· ®Ò cËp ë trªn, nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®µn tr©u cã n¨ng suÊt sinh s¶n kÐm chñ yÕu lµ do cha lµm tèt c«ng t¸c ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ phèi gièng cho tr©u. VËy khi ph¸t hiÖn tr©u c¸i ®éng dôc th× phèi gièng vµo thêi ®iÓm nµo lµ cã kÕt qu¶ cao nhÊt? §· cã kh¸ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy. Theo c«ng bè cña R. P. Verma, N. N. Pathak, M. C. Sharma, §ç Quang Hoa, Cao Xu©n Th×n trÝch “Nghiªn cøu bíc ®Çu vÒ gièng tr©u Murrah nu«i t¹i ViÖt Nam” (1980), trang 12 - 13. Theo c¸c t¸c gi¶ th× tû lÖ thô thai khi phèi gièng vµo giai ®o¹n 0 - 4 giê tríc khi kÕt thóc chÞu ®ùc ®¹t 58,82% vµ vµo giai ®o¹n 0 - 4 giê sau khi kÕt thóc chÞu ®ùc lµ 57,14%. Tû lÖ thô thai khi phèi gièng vµo giai ®o¹n 12 - 16 giê tríc khi kÕt thóc chÞu ®ùc lµ 30,0% vµ sau khi kÕt thóc chÞu ®ùc 4 - 8 giê cã tû lÖ thô thai lµ 36,8%. Mai V¨n S¸nh 1996 còng cho biÕt tû lÖ thô thai ®¹t cao nhÊt khi phèi gièng cho tr©u vµo giai ®o¹n tríc vµ sau khi kÕt thóc chÞu ®ùc 0 - 4 giê. Tû lÖ thô thai sÏ cµng thÊp khi thêi ®iÓm phèi gièng cµng xa thêi ®iÓm kÕt thóc chÞu ®ùc. Thêi gian thô tinh thÝch hîp lµ sau khi kÕt thóc chÞu ®ùc 0 - 4 giê v× trøng chØ ®îc thô thai ë 1/3 phÝa trªn cña vßi dÉn trøng ®ång thêi khi g¨p nhau c¶ trøng vµ tinh trïng ph¶i trong t×nh tr¹ng khoÎ m¹nh. ChÝnh v× thÐ khi chóng ta phæi gièng cho tr©u qu¸ sím th× tinh trïng lªn tíi vÞ trÝ thô tinh thuËn lîi, trøng cha rông th× sau mét thêi gian chê ®îi søc sèng cña tinh trïng gi¶m dÉn tíi kh¶ n¨ng thô thai gi¶m. Ngîc l¹i khi phèi gièng cho tr©u c¸i qu¸ muén th× tinh trïng vµ trøng kh«ng gÆp nhau ®óng thêi ®iÓm th× kh¶ n¨ng thô thai còng gi¶m, nªn tû lÖ thô thai ®¹t thÊp lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Nh vËy kÕt qu¶ thô thai cao nhÊt ta cÇn phèi gièng cho tr©u ngay sau khi kÕt thóc chÞu ®ùc tõ 0 - 4 giê. 4.4.5. BiÓu hiÖn ®éng dôc cña tr©u c¸i Qua theo dâi 49 con tr©u c¸i ®ang trong giai ®o¹n sinh s¶n (1 - 5løa) ë x· V©n Hoµ. Chóng t«i nhËn thÊy c¸c biÓu hiÖn ®éng dôc cña tr©u c¸i x¶y ra kh«ng ®ång ®Òu, kÕt qu¶ ®îc tr×nh b¶y ë b¶ng 4.12. B¶ng 4.12. DÊu hiÖu ®éng dôc cña tr©u c¸i DÊu hiÖu ®éng dôc n % ¢m hé sng mäng ®á 23/49 46 Tõ cæ tö cung chÈy ra dÞch 22/49 44,8 Bån chån, mÉn c¶m 17/49 34,6 LiÕm vµ hóc ®Çu lªn nh÷ng con kh¸c 21/49 42,8 NhÈy lªn lng c¸c con kh¸c 24/49 48,9 HÝt vµ ngöi c¬ quan sinh dôc 25/49 51 Kªu rèng 12/49 24,4 ¨n kÐm ngon miÖng 20/49 40,8 Niªm m¹c ©m ®¹o sung huyÕt 48/49 97.9 Sõng tö cung cong cøng 49/49 100 §i tiÓu nhiÒu lÇn 22/49 44.9 DÊu hiÖu ®éng dôc cña tr©u c¸i ph¶i kÓ ®Õn c¸c dÊu hiÖu bªn trong c¬ thÓ, theo quan s¸t cña chóng t«i tr©u cã dÊu hiÖu ®éng dôc 97,9% niªm m¹c ©m ®¹o sung huyÕt, 100% sõng tö cung cong cøng. Tr©u c¸i ®éng dôc kÝn, biÓu hiÖn kh«ng râ rµng nÕu chØ quan s¸t hiÖn tîng con c¸i nhÈy lªn lng con kh¸c, ©m hé sng mäng ®á, niªm dÞch ©n ®¹o th× tû lÖ ph¸t hiÖn rÊt thÊp lÇn lît lµ 48,9; 46 vµ 44,8%. Ngêi ch¨n nu«i Ýt chó ý vµ khã nhËn ra dÊu hiÖu ®éng dôc cña tr©u c¸i. Nghiªn cøu cña chóng t«i còng phï hîp víi quan s¸t cña Mamuad (2002) tr©u c¸i ®éng dôc kh«ng râ rµng: con c¸i nhÈy lªn lng con kh¸c, ©m hé sng mäng ®á, niªm dÞch ©m ®¹o th× tû lÖ ph¸t hiÖn rÊt thÊp lÇn lît lµ 38,17; 36,10 vµ 27,3%. PhÇn thø n¨m KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 5.1. KÕt luËn Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn chóng t«i rót ra mét sè kÕt luËn sau 1. X· V©n Hoµ, huyÖn Ba V×, Hµ Néi cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn ch¨n nu«i theo híng s¶n xuÊt hµng hãa, trong ®ã con tr©u lµ mét ®èi tîng nu«i chÝnh. 2. T×nh h×nh ch¨n nu«i cña V©n Hoµ nh×n chung ph¸t triÓn kh¸ tèt. MÆc dï ®µn lîn vµ ®µn gia cÇm cã gi¶m sót do x¶y ra dÞch bÖnh, nhng víi nhu cÇu tiªu dïng nh hiÖn nay th× c¶ vÒ chÊt lîng vµ sè lîng ®µn lîn, gia cÇm sÏ t¨ng nhanh trong thêi gian s¾p tíi. Riªng ®µn bß cã sù ph¸t triÓn rÊt tèt, sè lîng t¨ng kh«ng ngõng qua c¸c n¨m, ®Æc biÖt lµ ®µn bß s÷a. 3. V©n Hoµ cã mét lîng lín phô phÈm n«ng nghiÖp, khèi lîng íc tÝnh kho¶ng 4357,65 tÊn víi chñng lo¹i phong phó, ®a d¹ng. Tuy nhiªn cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc b¶o qu¶, chÕ biÕn vµ sö dông. 4. Tæng ®µn tr©u cña V©n Hoµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã xu híng gi¶m dÇn, nhng mét hai n¨m gÇn ®©y cã xu híng t¨ng. N¨m 2008 tæng ®µn tr©u cña x· lµ 985 con, trong ®ã tû lÖ ®µn tr©u sinh s¶n vµ tr©u díi hai n¨m tuæi chiÕm tØ lÖ cao vµ t¨ng kh¸ nhanh, cßn ®µn tr©u cµy kÐo th× gi¶m. §µn tr©u sinh s¶n trªn toµn x· chiÕm 59,07%. Tr©u ë ®©y cã kÝch thíc vµ khèi lîng thuéc lo¹i trung b×nh so víi c¶ níc. VÒ ph¬ng thøc ch¨n nu«i tr©u ë ®©y vÉn ch¨n nu«i theo ph¬ng thøc qu¶ng canh. 5. C¸c chØ tiªu sinh s¶n chØ ®¹t trung b×nh so víi miÒn B¾c. Tuæi ®Î løa ®Çu muén, chñ yÕu lµ ®Î løa ®Çu khi ®· 3 - 5 tuæi (84,39%) vµ trªn 5 n¨m tuæi (15,61%). Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cßn dµi, sè tr©u cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î tõ 12 - 15 th¸ng chØ lµ 18,62%, 16 - 18 th¸ng lµ 47,43% vµ kho¶ng c¸ch trªn 24 th¸ng chiÕm 8,38%. Tû lÖ ®Î hµng n¨m ®¹t møc trung b×nh so víi c¶ níc. Tr©u c¸i ®Î tËp trung chñ yÕu vµo c¸c th¸ng mïa Thu vµ §«ng. 5.2. §Ò nghÞ 1. C¶i tiÕn ph¬ng thøc ch¨n nu«i tr©u qu¶ng canh hiÖn nay sang ph¬ng thøc nu«i b¸n th©m canh (kÕt hîp ch¨n th¶ vµ bæ sung thøc ¨n th« tinh) 2. T¨ng cêng trång cá cã n¨ng suÊt cao, phæ biÕn kü thuËt b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn phô phÈm ®Ó tËn dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nguån phô phÈm n«ng nghiÖp hiÖn nay. 3. T¨ng cêng theo dâi, ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ cho phèi gièng kÞp thêi cho tr©u c¸i, cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc ch¨m sãc tr©u c¸i sau ®Î ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a 2 løa ®Î. 4. Sö dông nh÷ng ®ùc gièng cã ngo¹i h×nh to vµ chän läc ®µn tr©u c¸i nh»m c¶i t¹o tÇm vãc ®µn tr©u ë ®©y. TµI LIÖU THAM KH¶O TµI LIÖU TIÕNG VIÖT 1. Agabayli (1997), nu«i tr©u, nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp-Hµ Néi 2. Bïi V¨n ChÝnh vµ Lª ViÕt Ly (2001), kÕt qu¶ nghiªn cøu n©ng cao gi¸ trÞ dinh dìng cña mét sè phô phÈm n«ng nghiÖp quan träng ë ViÖt Nam cho tr©u, bß, Héi th¶o vÒ dinh dìng gia sóc nhai l¹i ( Ruminant Nurtition ), Héi ch¨n nu«i ViÖt Nam, Ch¬ng tr×nh Link ( BC ) vµ ViÖn Ch¨n Nu«i, Hµ Néi, ngµy 9-10 th¸ng 11 n¨m 2001.tr.31- 41. 3. Lª Xu©n Cêng (1965), Gièng tr©u Th¸i Nguyªn. Khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp, trang 209-306 4. Cï Xu©n DÇn, NguyÔn B¸ Mïi, TiÕt ThÞ Hång Ng©n, gi¸o tr×nh sinh s¶n gia sóc, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp -1996. 5. Vò Duy Gi¶ng, T«n ThÊt S¬n (1998), §iÒu tra nguån phô phÈm cña mét sè gièng lóa vµ ng« lµm thøc ¨n cho tr©u bß, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kü thuËt ch¨n nu«i-thó y (1996-1998). 6. Vò Duy Gi¶ng, NguyÔn ThÞ L¬ng Hång, T«n ThÊt S¬n, Gi¸o tr×nh dinh dìng vµ thøc ¨n gia sóc. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp-1999. 7. TrÇn Quang Kh¶i (2004), “ Nghiªn cøu t×nh h×nh sö dông phô phÈm trong ch¨n nu«i tr©u bß t¹i §ak L¾c”, LuËn v¨n th¹c sü. 8. D¬ng §×nh Long, NguyÔn V¨n Dòng, NguyÔn V¨n Thanh, Gi¸o tr×nh sinh s¶n gia sóc, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp. 9. Lª ViÕt Ly, Lª T, §µo Lan Nhi (1994) “ KÕt qu¶ ®iÒu tra t×nh h×nh ch¨n nu«i tr©u trong n«ng hé ë mét sè x· miÒn nói tØnh Tuyªn Quang”, c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc kü thuËt ch¨n nu«i 1994-1995. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp -Hµ Néi 1995 trang 5 - 12. 10. TiÕn Hång Phóc (2002), Nghiªn cøu thùc tr¹ng ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc cña tr©u ë thÞ x· S«ng C«ng-tØnh Th¸i Nguyªn, LuËn v¨n th¹c sü. 11. Mai V¨n S¸nh (1996), Kh¶ n¨ng sinh trëng, sinh s¶n, cho s÷a cµ cho thÞt cña tr©u Murrah nu«i t¹i S«ng BÐ vµ kÕt qu¶ lai t¹o víi tr©u néi, luËn ¸n phã tiÕn sü. 12. Mai V¨n S¸nh (2000) “ CÈm nang ch¨n nu«i tr©u”, CÈm nang ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm tËp 3, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp-Hµ Néi, trang 141-197. 13. Mai V¨n S¸nh (2002) Ch¨n nu«i tr©u thÕ giíi, th«ng tin khoa häc kü thuËt ch¨n nu«i, sè 3 n¨m 2002, trang 25-35. 14. Mai V¨n S¸nh (2002), §Æc ®iÓm sinh s¶n cña tr©u, Tµi liÖu tËp huÊn- n©ng cao n¨ng suÊt sinh s¶n cña gia sóc, ViÖn Ch¨n Nu«i, trang 121-126. 15. Mai V¨n S¸nh, Lª ViÕt Ly (2004), sæ tay ch¨n nu«i bß cµy kÐo, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp. 16. NguyÔn §øc Th¹c (1983), Mét sè ®Æc ®iÓm cho thÞt, cho s÷a cña lo¹i h×nh tr©u t¹i miÒn b¾c vµ kh¶ n¨ng c¶i t¹o víi tr©u Murrah, LuËn ¸n phã tiÕn sü. 17. NguyÔn §øc Th¹c, Con tr©u ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp 2006. 18. NguyÔn §øc Th¹c, NguyÔn V¨n Vùc, Cao Xu©n Th×n (1984), Mét sè ®Æc ®iÓm sinh trëng, sinh s¶n cña tr©u ViÖt Nam vµ biÖn ph¸p c¶i tiÕn ®Ó n©ng cao søc cµy kÐo, TuyÓn tËp c«ng tr×nh nghiªn cøu ch¨n nu«i (1969-1984)-ViÖn Ch¨n Nu«i, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp. 19. NguyÔn §øc Th¹c, NguyÔn V¨n Vùc (1984), Kh¶ n¨ng nu«i tr©u ë ViÖt Nam, TuyÓn tËp c«ng tr×nh nghiªn cøu ch¨n nu«i-ViÖn Ch¨n Nu«i. 20. NguyÔn V¨n Thanh (1995), mét sè chØ tiªu sinh s¶n cña ®µn tr©u néi ®ang ®îc nu«i ë c¸c tØnh miÒn B¾c, T¹p trÝ khoa häc, Trêng §HNNI-Hµ Néi. 21. Cao Xu©n Th×n, §ç Quang Hoa (1983), th«ng tin khoa häc kü thuËt-VCN. 22. NguyÔn Träng TiÕn, NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m, Lª V¨n Ban, Mai ThÞ Th¬m, Lª V¨n Ban, Gi¸o tr×nh ch¨n nu«i tr©u bß, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp-2001. 23. NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Bµi gi¶ng ch¨n nu«i tr©u bß-2002. 24. NguyÔn V¨n Vinh vµ céng sù, b¸o c¸o khoa häc kü thuËt ch¨n nu«i 1980, ViÖn ch¨n nu«i. INTERNET – WESBSITE 1. Bé N«ng Nghiªp – N«ng th«n ViÖt Nam htt://www.agroviet.gov.vn 2. Trêng §¹i Häc N«ng NghiÖp I htt://www.haul.edu.vn 3. Tæng Côc Thèng Kª ViÖt Nam htt://gso.gov.ViÖt Nam 4. ViÖn Ch¨n Nu«i Quèc Gia ViÖt Nam htt://www.vcn.vnn.vn

Các file đính kèm theo tài liệu này:

4.VuTungLam.doc