Khóa luận Cơ hội thu hút và phát triển hoạt động đầu tư cho các nước ASEAN khi tham gia vào AIA

ªn thÕ giíi víi tæng møc GDP toµn Khu vùc lµ 737 tû USD trong ®ã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ph©n bæ kh¸ ®a d¹ng gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn, tõ nh÷ng n­íc cã møc thu nhËp t­¬ng ®èi cao nh­ Singapore (22026 USD), Brun©y (15376 USD), Malaysia (3680 USD) ®Õn nh÷ng n­íc cã møc thu nhËp trung b×nh vµ t­¬ng ®èi thÊp nh­ ViÖt Nam, Lµo, Campuchia (ViÖt Nam lµ 376 USD). §iÒu nµy høa hÑn mét thÞ tr­êng cã dung l­îng lín vµ c¬ cÊu t­¬ng ®èi ®a d¹ng vµ ®Çy tiÒm n¨ng cho c¸c th­¬ng nh©n n­íc ngoµi vµo ®Çu t­ vµ khai th¸c t¹i thÞ tr­êng c¸c n­íc §«ng Nam ¸. H¬n n÷a c¬ cÊu d©n sè cña hÇu hÕt c¸c n­íc ASEAN lµ c¬ cÊu d©n sè trÎ víi trªn 50% sè d©n trong ®é tuæi lao ®éng. Con sè nµy cho thÊy khu vùc cã mét lùc l­îng lao ®éng hïng hËu ®ñ ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh ®ßi hái nhiÒu lao ®éng. Thªm vµo ®ã, ng­êi lao ®éng §«ng Nam ¸ mang trong m×nh truyÒn thèng cña mét nÒn v¨n minh lóa n­íc víi ®Æc tÝnh cÇn cï, th«ng minh, s¸ng t¹o vµ ®ã còng lµ lý do t¹i sao chÊt l­îng lao ®éng ë c¸c quèc gia nµy lu«n ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¸nh gi¸ cao vµ kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ c¸c c«ng ty hµng ®Çu cña Mü, NhËt B¶n vµ EU quyÕt ®Þnh chuyÓn toµn bé hÖ thèng l¾p r¸p « t«, s¶n xuÊt m¸y vi tÝnh, c¸c con chip ®iÖn tö còng nh­ c¸c ngµnh dÞch vô phôc vô cho lÜnh vùc tin häc sang c¸c n­íc Singapore, Malaysia, Philippines, Th¸i Lan... 2. Tµi nguyªn thiªn nhiªn Tr¶i dµi trªn diÖn tÝch h¬n 4,5 triÖu km2 vµ n»m trän trong khu vùc §«ng Nam ¸, c¸c quèc gia ASEAN ®· ®­îc thÕ giíi tõ l©u biÕt ®Õn nh­ lµ mét trong nh÷ng kho nguyªn liÖu vµ h­¬ng liÖu th« lín nhÊt. Trong nh÷ng nguyªn liÖu Êy ph¶i kÓ ®Õn dÇu má vèn lµ s¶n phÈm lu«n ®øng trong danh s¸ch 10 s¶n phÈm ®­îc xuÊt khÈu vµ ®Çu t­ hµng ®Çu cña Khu vùc, ®Æc biÖt lµ ®èi víi Indonesia, ViÖt Nam; ph¶i kÓ ®Õn diÖn tÝch rõng phong phó cña Lµo t¹o nªn nhiÒu lo¹i gç quý còng nh­ nh÷ng s¶n phÈm tõ gç ®a d¹ng. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh bao gåm nhiÒu ®¶o vµ b¸n ®¶o ®­îc biÓn bao bäc cïng víi vÞ trÝ cöa ngâ giao dÞch vµ th«ng th­¬ng víi nhiÒu n­íc vµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng cña thÕ giíi nh­ Trung Quèc, NhËt B¶n , khu vùc §«ng B¾c ¸ ®· t¹o nªn mét lîi thÕ tù nhiªn cho mét sè n­íc ASEAN trong ®ã ph¶i nh¾c ®Õn Singapore víi hÖ thèng c¶ng biÓn hµng ®Çu thÕ giíi ®em l¹i mét nguån thu nhËp kh«ng nhá cho quèc ®¶o nµy. Cã thÓ nãi thiªn nhiªn ®· kh¸ ­u ®·i Khu vùc §«ng Nam ¸ khi ®em l¹i cho c¸c quèc gia nµy nh÷ng lîi thÕ vÒ nguån nguyªn liÖu, vÒ vÞ trÝ ®Þa lý lµm nªn mét ASEAN hÊp dÉn trong con m¾t c¸c nhµ ®Çu t­. 3. Lîi thÕ do sù kh¸c biÖt vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn Gi÷a c¸c quèc gia ASEAN cã sù chªnh lÖch t­¬ng ®èi vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, trong khi nhãm c¸c quèc gia s¸ng lËp (bao gåm Brun©y, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore vµ Th¸i Lan) cã tr×nh ®é ph¸t triÓn t­¬ng ®èi cao víi møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t trªn 1000 USD th× nhãm c¸c quèc gia thµnh viªn míi (gåm ViÖt Nam, Lµo, Campuchia vµ Myanmar) l¹i cã tr×nh ®é ph¸t triÓn chËm h¬n. Sù chªnh lÖch nµy, chÝnh b¶n th©n nã l¹i t¹o nªn mét lîi thÕ bÊt ngê cho sù vËn ®éng dßng vèn FDI trong khu vùc. Thø nhÊt, c¸c nhµ ®Çu t­ thuéc nhãm n­íc ASEAN 6 cã thÓ dÔ dµng t×m thÊy lîi Ých ®Çu t­ ngay trong néi bé c¸c n­íc thµnh viªn míi. §ã lµ lîi Ých cña c¸c quèc gia cã dung l­îng thÞ tr­êng lín (ViÖt Nam cã sè d©n trªn 78 triÖu ng­êi), cã nguån tµi nguyªn phong phó, dåi dµo, chi phÝ lao ®éng rÎ, m«i tr­êng ®Çu t­ th«ng tho¸ng ®Æc biÖt khuyÕn khÝch c¸c n­íc thµnh viªn trong HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ vµ trªn hÕt lµ bëi v× c¸c quèc gia nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t­¬ng ®ång vµ gÇn gòi nhau. H¬n n÷a, më réng ®Çu t­ vµo nhãm 4 n­íc thµnh viªn míi, c¸c n­íc nh­ Brun©y, Philippines, Malaysia, Indonesia, Singapore vµ Th¸i Lan cïng mét lóc ®· ®¹t ®­îc 3 môc tiªu: (i) T×m ®­îc ®Þa ®iÓm ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ t¹o ra dßng lîi nhuËn cho ®ång vèn bá ra ®Çu t­; (ii) ThiÕt lËp ®­îc m¹ng l­íi c¬ së ®Ó tõng b­íc chuyÓn giao c«ng nghÖ; (iii) T¹o dùng ®­îc mèi liªn kÕt chÆt chÏ trong Khu vùc, x©y dùng h×nh ¶nh mét §«ng Nam ¸ thèng nhÊt vµ hîp t¸c trong con m¾t c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thø hai, kh¸c biÖt vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia sÏ lµ yÕu tè ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi xem xÐt khi ®­a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ®ßi hái sù liªn kÕt cña nhiÒu c«ng ®o¹n víi nh÷ng tr×nh ®é kü thuËt kh¸c nhau, tõ giai ®o¹n chÕ biÕn th« víi yÕu tè nguyªn liÖu vµ chi phÝ lao ®éng rÎ ®­îc ®¸nh gi¸ cao ®Õn giai ®o¹n chÕ biÕn tinh víi yÕu tè tr×nh ®é tay nghÒ ng­êi lao ®éng, tr×nh ®é kü thuËt, c¬ së h¹ tÇng ®­îc c©n nh¾c. Thªm vµo ®ã, ®Çu t­ vµo cïng mét khu vùc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn ®a d¹ng sÏ ®em l¹i sù tù tin cho nhµ s¶n xuÊt khi s¶n phÈm ra ®êi kh«ng nh÷ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ mÆt chÊt l­îng mµ c¶ vÒ mÆt gi¸ thµnh s¶n xuÊt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn ASEAN, do vËy cã thÓ nãi lµ mét lîi thÕ chø kh«ng ph¶i lµ mét h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh thu hót vµ më réng ®Çu t­ trùc tiÕp cña khu vùc. 4. HÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ th«ng tho¸ng vµ cëi më Tõ tr­íc ®Õn nay, c¸c n­íc ASEAN vÉn ®­îc biÕt ®Õn nh­ lµ nh÷ng quèc gia cã hÖ thèng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ho¹t ®éng ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ sau c¬n khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997, lîi thÕ ®ã cµng ®­îc chÝnh phñ c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ph¸t huy h¬n n÷a nh»m tõng b­íc lÊy l¹i lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vÒ mét khu vùc ASEAN hÊp dÉn trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. Brun©y ®· cho phÐp thµnh lËp lo¹i h×nh c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao vµ c¸c ngµnh h­íng ra xuÊt khÈu. Bªn c¹nh viÖc cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ thµnh lËp doanh nghiÖp d­íi h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc chÕ biÕn, míi ®©y Indonesia ®· më réng h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi cho c¶ lÜnh vùc b¸n bu«n vµ b¸n lÎ th­¬ng m¹i, Indonesia còng ®· gi¶m thêi gian cÊp giÊy phÐp cho dù ¸n ®Çu t­ d­íi 100 triÖu USD xuèng cßn 10 ngµy. N­íc nµy cßn ®­a ra mét danh s¸ch c¸c ng©n hµng cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ tham gia së h÷u vèn d­íi h×nh thøc ng©n hµng 100% vèn n­íc ngoµi. Lµo còng ®· miÔn thuÕ nhËp khÈu vèn cho c¸c dù ¸n ®ßi hái t¨ng vèn. Malaysia ®­a ra h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi cho c¸c ngµnh chÕ biÕn trong ®ã n­íc nµy sÏ kh«ng ®­a ra ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu ®èi víi dù ¸n ®Çu t­ míi, ®Çu t­ më réng hay ®Çu t­ ®Ó ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt. ë møc ®é h¹n chÕ, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi còng cã thÓ së h÷u ®Êt ë Malaysia. Myanmar ®· gia h¹n miÔn thuÕ c«ng ty tèi thiÓu 3 n¨m cho c¸c dù ¸n trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. Ngoµi ra, Myanmar cßn gia h¹n thêi gian miÔn thuÕ ©n huÖ ®èi víi nguyªn liÖu th« nhËp khÈu cho tÊt c¶ c¸c dù ¸n dù ¸n ®Çu t­ trong 3 n¨m ®Çu ho¹t ®éng. Philipppines ®· më cöa khu vùc ph©n phèi vµ b¸n lÎ cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ cho phÐp c¸c c«ng ty n­íc ngoµi cã thÓ vµo c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty t­ nh©n trong n­íc trong lÜnh vùc x©y dùng. Singapore ®· gi¶m ®¸ng kÓ chi phÝ kinh doanh cho c¸c nhµ ®Çu t­, ­íc tÝnh gÇn 10 tû USD, khi gia h¹n møc thuÕ ­u ®·i 30% thuÕ c«ng ty cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ mét sè ngµnh dÞch vô. ChÝnh s¸ch nµy ®· khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ ®Èy m¹nh h¬n n÷a ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc chÕ biÕn, c¸c ngµnh dÞch vô kü thuËt cao vµ c«ng nghÖ, c¸c ngµnh dÞch vô liªn quan ®Õn lÜnh vùc m¸y vi tÝnh. Th¸i Lan cho phÐp h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®èi víi c¸c dù ¸n chÕ biÕn kh«ng ph©n biÖt xuÊt xø. Thªm vµo ®ã, c¸c dù ¸n n«ng nghiÖp cã tû lÖ xuÊt khÈu 80% sÏ ®­îc miÔn thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô dù ¸n kh«ng ph©n biÖt xuÊt xø cña m¸y mãc ®ã. ViÖt Nam miÔn thuÕ nhËp khÈu vèn cho mäi dù ¸n, miÔn thuÕ nhËp khÈu nguyªn liÖu th« cho s¶n xuÊt nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t­, ®ång thêi miÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong 5 n¨m ®Çu ho¹t ®éng cho c¸c dù ¸n ë vïng s©u vïng xa. Thêi gian cÊp giÊy phÐp cña mét sè lo¹i h×nh dù ¸n còng ®· gi¶m xuèng cßn 15 ngµy kÓ tõ ngµy tiÕp nhËn ®¬n xin cÊp giÊy phÐp. ViÖc cÊp giÊy phÐp cho c¸c dù ¸n d­íi 5 triÖu USD sÏ do c¸c c¬ quan cÊp giÊy phÐp cÊp tØnh vµ thµnh phè n¬i cã dù ¸n thùc hiÖn. Bªn c¹nh mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch trªn, c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN cßn nç lùc hîp t¸c ®Ó tõng b­íc hiÖn thùc ho¸ mét khu vùc ®Çu t­ thèng nhÊt ASEAN vµo n¨m 2003. Hîp t¸c khu vùc sÏ t¹o nªn mét nÒn s¶n xuÊt cã chi phÝ s¶n xuÊt hîp lý vµ hiÖu qu¶ trong khu vùc, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty ASEAN cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh vµ cïng ph¸t triÓn h¬n n÷a trªn c¶ thÞ tr­êng thÕ giíi vµ thÞ tr­êng khu vùc. 5. Sù héi nhËp trong khu vùc ngµy cµng s©u réng Môc ®Ých ban ®Çu cña viÖc thµnh lËp HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸- ASEAN- lµ liªn kÕt víi nhau cïng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸, x©y dùng §«ng nam ¸ trë thµnh mét khu vùc hoµ b×nh, æn ®Þnh, mét céng ®ång ph¸t triÓn thÞnh v­îng vµ cho ®Õn nay t«n chØ Êy vÉn ®­îc c¸c n­íc duy tr×, thÓ hiÖn trong mèi quan hÖ ngµy cµng gÇn gòi vµ mËt thiÕt gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn trªn c¶ lÜnh vùc chÝnh trÞ, v¨n ho¸, th­¬ng m¹i. Trong th­¬ng m¹i, ý t­ëng thµnh lËp mét Khu vùc MËu dÞch Tù do ASEAN, AFTA, ®­îc ®­a ra t¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh lÇn thø 4 t¹i Singapore n¨m 1992 dÇn trë thµnh hiÖn thùc khi c¸c quèc gia thµnh viªn ®ang nç lùc thùc hiªn hiÖp ®Þnh ­u d·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung- CEPT- linh hån cña AFTA mµ néi dung chÝnh lµ th«ng qua viÖc tõng b­íc c¾t gi¶m thuÕ quan trong th­¬ng m¹i néi bé ASEAN xuèng cßn 0-5% vµ ®ång thêi lo¹i bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh l­îng vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan. Cô thÓ, 6 n­íc thµnh viªn cò ®· ®­a 85% sè dßng thuÕ xuèng møc 0-5% vµo n¨m 2000 vµ tiÕn tíi ®­a 100% sè dßng thuÕ xuèng møc 0-5% trong n¨m 2002. C¸c n­íc thµnh viªn míi sÏ tèi ®a ho¸ dßng thuÕ cã thuÕ suÊt 0-5% vµo n¨m 2003 (®èi víi ViÖt Nam) vµ 2005 (®èi víi Lµo vµ Myanmar) vµ tèi ®a ho¸ sè dßng thuÕ cã thuÕ suÊt 0% vµo c¸c n¨m 2006 vµ 2008 t­¬ng øng. Trong lÜnh vùc h¶i quan, c¸c quèc gia cïng nhau thèng nhÊt thµnh lËp mét mÉu tê khai h¶i quan chung cho c¸c s¶n phÈm cã xuÊt xø tõ c¸c n­íc thµnh viªn nh»m ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc h¶i quan trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a c¸c quèc gia trong khèi ASEAN. Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, c¸c quèc gia ASEAN ®· ký kÕt víi nhau HiÖp ®Þnh vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, AICO, t¹i Singapore th¸ng 4/1996. Theo HiÖp ®Þnh, mét thÓ chÕ hîp t¸c míi víi träng t©m lµ dµnh ­u ®·i thuÕ quan thÊp b»ng møc quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh thuÕ quan ­u ®·i cã hiÖu lùc chung CEPT ®­îc thiÕt lËp. NghÜa lµ, mét c«ng ty bÊt kú trong ASEAN muèn liªn kÕt chÕ t¹o s¶n phÈm c«ng nghiÖp víi nhau nÕu cã ®­îc ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn nh­ quy ®Þnh th× sÏ ®­îc h­ëng møc thuÕ suÊt thÊp 0-5% ®èi víi tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm ®Çu ra hoµn chØnh vµ b¸n hoµn chØnh. Trªn lÜnh vùc ®Çu t­, n¨m 1998 c¸c n­íc thµnh viªn ®· cïng nhau ®Æt bót ký HiÖp ®Þnh khung vÒ viÖc thµnh lËp mét khu vùc ®Çu t­ chung gi÷a c¸c n­íc ASEAN víi môc ®Ých lµ thu hót vµ më réng h¬n n÷a dßng vèn FDI vµo Khu vùc còng nh­ trong néi bé Khu vùc. Theo HiÖp ®Þnh, n¨m 2010 c¸c quèc gia thµnh viªn sÏ më cöa tÊt c¶ c¸c ngµnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN vµ n¨m 2020 lµ cho c¸c nhµ ®Çu t­ ngoµi ASEAN. Tuy nhiªn, nh»m thu hót h¬n n÷a dßng FDI vµo ASEAN, Héi nghÞ lÇn thø 14 cña Héi ®ång AIA ngµy 12/09/2001 t¹i Hµ Néi ®· quyÕt ®Þnh ¸p dông tÊt c¶ nh÷ng c¬ chÕ ­u ®·i cña AIA cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc chÕ biÕn c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp vµ khai kho¸ng vµo n¨m 2010 ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn cò vµ 2015 ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn míi. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ tÊt c¶ nh÷ng lo¹i trõ trong viÖc tham gia vµo c¸c ngµnh ®­îc phÐp ®Çu vµ nh÷ng giãi h¹n trong quy chÕ ®·i ngé quèc d©n sÏ ®­îc b·i bá theo thêi h¹n nµy. Khu vùc ASEAN víi nh÷ng lîi thÕ vÒ con ng­êi, vÒ thiªn nhiªn, vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn ®a d¹ng, vÒ hÖ thèng chÝnh s¸ch cëi më, th«ng tho¸ng vµ tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc chÆt chÏ s©u réng cïng víi kh¶ n¨ng hiÖn thùc ho¸ mét khu vùc ®Çu t­ ASEAN ch¾c ch¾n sÏ ®em l¹i mét c¸i nh×n míi cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vÒ mét ASEAN- giµu tiÒm n¨ng, ph¸t triÓn, héi nhËp, m«i tr­êng ®Çu t­ th«ng tho¸ng- vµ ®iÒu nµy hoµn toµn cã thÓ më ra nhiÒu c¬ héi cho c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ trong viÖc thu hót vµ më réng ho¹t ®éng ®Çu t­. II. C¬ héi thu hót vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp cho c¸c n­íc ASEAN khi tham gia AIA Nh­ ®· nãi ë trªn, ASEAN cã trong m×nh nh÷ng lîi thÕ do ®iÒu kiÖn tù nhiªn mang l¹i còng nh­ cã nh÷ng lîi thÕ chñ quan do chÝnh con ng­êi §«ng Nam ¸ t¹o nªn. Nh÷ng lîi thÕ Êy cïng víi sù ra ®êi cña mét Khu vùc ®Çu t­ ASEAN ch¾c ch¾n sÏ t¹o nªn v« vµn c¬ héi thu hót vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i c¸c quèc gia thuéc HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. Víi ph¹m vi cã h¹n cña ®Ò tµi, d­íi ®©y em xin tr×nh bµy mét sè c¬ héi c¬ b¶n cho c¸c quèc gia ASEAN trong lÜnh vùc ®Çu t­ khi tham gia vµo AIA. 1. C¬ héi thu hót ®Çu t­ vµo khu vùc ASEAN Møc ®é thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn hai yÕu tè c¨n b¶n, ®ã lµ tÝnh hÊp dÉn cña m«i tr­êng ®Çu t­ vµ lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi víi m«i tr­êng ®Çu t­ ®ã. Víi HiÖp ®Þnh AIA, c¸c quèc gia ASEAN sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®¹t ®­îc c¶ hai chØ tiªu nµy. 1.1 C¬ héi t¨ng tÝnh hÊp dÉn cña m«i tr­êng ®Çu t­ Nh­ chóng ta ®· tõng ®Ò cËp ®Õn trong Ch­¬ng II, m«i tr­êng ®Çu t­ lµ sù tæng hoµ cña nhiÒu yÕu tè cã ¶nh h­ëng ®Õn c«ng cuéc kinh doanh cña c¸c nhµ ®Çu t­ vµ bao gåm c¸c nhãm yÕu tè chñ yÕu lµ: t×nh h×nh chÝnh trÞ; chÝnh s¸ch ®èi víi FDI; vÞ trÝ ®Þa lý; ®iÒu kiÖn tù nhiªn; d©n sè vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. XÐt mét c¸ch tæng thÓ, c¸c n­íc ASEAN ®· phÇn nµo ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu c¨n b¶n cña mét m«i tr­êng æn ®Þnh. Ngo¹i trõ nh÷ng diÔn biÕn míi ®©y ë Indonesia, ®a phÇn t×nh h×nh an ninh chÝnh trÞ ë c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ t­¬ng ®èi tèt, kh«ng cã nh÷ng biÓu hiÖn xung ®ét néi bé, m©u thuÉn s¾c téc hay t«n gi¸o x¶y ra; ®ång thêi c¸c nhãm ®iÒu kiÖn vÒ chÝnh s¸ch ®èi víi FDI; vÞ trÝ ®Þa lý; ®iÒu kiÖn tù nhiªn; d©n sè vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ kh«ng nh÷ng ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ mµ cßn ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cña nhãm c¸c quèc gia nµy. Thªm vµo ®ã, víi sù ra ®êi cña AIA, c¸c quèc gia ASEAN hiÖn nay sÏ ®­îc biÕt ®Õn nh­ lµ mét khu vùc thèng nhÊt víi mét hÖ thèng c¸c c¬ chÕ chung, mét m¹ng l­íi cung cÊp c¸c th«ng tin chÝnh x¸c vµ minh b¹ch vÒ ®Çu t­ chung cho c¸c nhµ ®Çu t­ t¹o nªn mét thÞ tr­êng ®Çu t­ chung cho toµn khu vùc chø kh«ng chØ dõng l¹i ë ph¹m vi quèc gia ®¬n lÎ nh­ tr­íc ®©y, vµ theo nh­ c¸ch nãi cña «ng Rodolfor C. Severino, Tæng th­ ký ASEAN t¹i Héi th¶o xóc tiÕn ®Çu t­ ASEAN t¹i Tokyo ngµy 25/10/2000 th× “ AIA sÏ khiÕn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh×n nhËn c¸c n­íc ASEAN d­íi gãc ®é c¬ héi ®Çu t­ ë b×nh diÖn khu vùc”. 1.2. C¬ héi cho c¸c quèc gia ASEAN kh«i phôc vµ lÊy l¹i lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ Mét sù thùc ®¸ng buån cho bøc tranh ®Çu t­ ë khu vùc sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh 1997 ®ã lµ lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi khu vùc ®· gi¶m sót nghiªm träng. Tõ vÞ trÝ lµ ®iÓm ®Õn cña dßng FDI thÕ giíi, khu vùc dÇn nh­êng chç cho c¸c quèc gia vµ khu vùc kh¸c nh­ Trung Quèc, c¸c n­íc §«ng ¢u vµ Mü Latinh. Thªm vµo ®ã, mét sè nhµ ®Çu t­ ®· lËp tøc rót vèn khái c¸c dù ¸n ®Çu t­ trong khu vùc cßn mét sè kh¸c th× cßn nghi ng¹i, dÌ dÆt, ®øng ngoµi quan s¸t c¸c ®éng th¸i kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong khu vùc tr­íc khi quyÕt ®Þnh sÏ bá vèn ra kinh doanh t¹i §«ng Nam ¸. LÊy tr­êng hîp Idonesia lµm vÝ dô, kÓ tõ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh cïng víi nh÷ng thay ®æi trong hÖ thèng chÝnh trÞ, sè l­îng dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo quèc gia ®«ng ®©n nhÊt vµ réng lín nhÊt §«ng Nam ¸ nµy ®· gi¶m ®¸ng kÓ, gi¶m gÇn 50% so víi thêi kú tiÒn khñng ho¶ng. Ngoµi ra, c¸c nhµ ®Çu t­ l¹i liªn tôc rót vèn ra khái c¸c dù ¸n ®· ®¨ng ký vµ ®­îc cÊp giÊy phÐp tr­íc ®ã. Khu vùc ®Çu t­ ASEAN sÏ lµ c¬ héi cho c¸c n­íc thµnh viªn chÞu t¸c ®éng m¹nh cña cuéc khñng ho¶ng nh­ Indonesia tõng b­íc lÊy l¹i lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. AIA khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh×n nhËn c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ nh­ lµ mét thÞ tr­êng ®Çu t­ chung vµ do ®ã cã thÓ ¸p dông c¸c chiÕn l­îc ®Çu t­ còng nh­ m¹ng l­íi s¶n xuÊt mang quy m« toµn Khu vùc §«ng Nam ¸. Theo HiÖp ®Þnh, c¸c n­íc ASEAN cam kÕt dµnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai ®­îc h­ëng nh÷ng lîi Ých nh­ sau: Lîi Ých tiÕp cËn nhiÒu h¬n víi c¸c ngµnh vµ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ theo quy ®Þnh vÒ më cöa tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ cho c¸c nhµ ®Çu t­, tr­íc hÕt lµ c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN vµ sau ®ã lµ c¸c nhµ ®Çu t­ bªn ngoµi HiÖp héi. Lîi Ých ®­îc h­ëng chÕ ®é ®èi xö quèc gia, theo ®ã c¸c quèc gia ASEAN cam kÕt cho c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN còng nh­ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi h­ëng nh÷ng ­u ®·i gièng nh­ nh÷ng ­u ®·i mµ c¸c quèc gia nµy ®· ®ang vµ sÏ cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc m×nh h­ëng. Lîi Ých cã ®­îc nhiÒu h¬n n÷a nh÷ng th«ng tin minh b¹ch, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi vÒ c¬ héi kinh doanh vµ s¶n xuÊt ë §«ng Nam ¸. Lîi Ých tham gia vµo mét c¬ chÕ ®Çu t­ tù do vµ th«ng tho¸ng hµng ®Çu thÕ giíi. Lîi Ých chi phÝ giao dÞch rÎ cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh trªn quy m« toµn khu vùc. Tr­íc nh÷ng lîi Ých to lín mµ AIA mang l¹i, c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi khu vùc ASEAN ch¾c ch¾n sÏ kh«ng ngÇn ng¹i vµ l­ìng lù tr­íc quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo Khu vùc ®Çu t­ ®Çy hÊp dÉn nµy 2. C¬ héi ®Èy m¹nh h¬n n÷a ho¹t ®éng ®Çu t­ gi÷a c¸c n­íc trong khèi ASEAN Nh­ ®· ®Ò cËp ë c¸c Ch­¬ng tr­íc, ®Çu t­ trong néi bé c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN chiÕm 17% tæng l­îng vèn FDI trong Khu vùc, mét con sè cßn kh¸ khiªm tèn so víi tiÒm lùc cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ còng nh­ so víi khèi l­îng ®Çu t­ néi bé cña c¸c khèi liªn kÕt kinh tÕ kh¸c. ChÝnh v× vËy, sù ra ®êi cña mét khu vùc ®Çu t­ chung cho c¸c n­íc thµnh viªn sÏ më ra c¬ héi ®Ó c¸c quèc gia nµy thóc ®Èy h¬n n÷a ho¹t ®éng ®Çu t­ trong néi bé khèi. Tham gia vµo AIA, c¸c th­¬ng gia ASEAN cã c¬ héi ®­îc h­ëng nhiÒu lîi Ých c¶ vÒ mÆt chÝnh s¸ch còng nh­ vÒ mÆt kinh tÕ cña HiÖp ®Þnh nh­: C¬ héi tham gia vµo mét ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ®Çu t­ ASEAN víi môc ®Ých c¬ b¶n lµ t¹o ra ®Çu t­ lín h¬n tõ c¸c n­íc ASEAN vµ c¸c n­íc ngoµi ASEAN. C¬ héi h­ëng c¸c chÕ ®é ­u ®·i ®Æc biÖt vµ trong thêi h¹n sím h¬n nhiÒu so víi c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña HiÖp héi, ®ã lµ c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é ®èi xö quèc gia; chÕ ®é tèi huÖ quèc trong ®ã mçi quèc gia thµnh viªn cam kÕt sÏ dµnh ngay lËp tøc vµ v« ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ vµ ®Çu t­ cña c¸c quèc gia thµnh viªn kh¸c nh÷ng sù ®èi xö dµnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ cña bÊt kú quèc gia nµo. Nh­ vËy theo quy ®Þnh nµy, ®Çu t­ néi bé gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn sÏ ngµy cµng ®­îc khuyÕn khÝch h¬n vµ c¬ chÕ ph©n bæ ®Çu t­ còng sÏ linh ho¹t h¬n chø kh«ng chØ dõng l¹i ë h×nh thøc mét n­íc dån ®Çu t­ vµo mét hoÆc hai n­íc cã quan hÖ gÇn gòi còng nh­ lîi Ých kinh tÕ g¾n bã h¬n tõ tr­íc. C¬ héi cho tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trªn mäi lÜnh vùc vµ ngµnh nghÒ cña nhau vµo n¨m 2010 theo quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh AIA më ra triÓn väng ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ vèn tr­íc ®©y chØ dµnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc còng nh­ thuéc c¸c lÜnh vùc mµ chÝnh phñ c¸c n­íc h¹n chÕ ®Çu t­, tõ ®ã t¹o ra kh¶ n¨ng t¨ng sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng ®Çu t­ gi÷a c¸c quèc gia trong néi bé khèi. C¬ héi ®­îc h­ëng nh÷ng lîi Ých tõ quy ®Þnh cho phÐp l­u chuyÓn tù do h¬n vÒ vèn, lao ®éng lµnh nghÒ, chuyªn gia vµ c«ng nghÖ gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn, §ã lµ lîi Ých vÒ ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc mang tÝnh hµnh chÝnh nh­ thñ tôc vÒ cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, phª duyÖt dù ¸n ®Çu t­ còng nh­ nh÷ng lîi Ých gi¶m thiÓu c¸c chi phÝ giao dÞch kinh doanh. Thªm vµo ®ã nhu cÇu vÒ chuyÓn giao vµ ®æi míi c«ng nghÖ cho nhau cña c¸c n­íc thµnh viªn lµ rÊt lín, do vËy quy ®Þnh nµy ch¾c ch¾n sÏ khuyÕn khÝch c¸c quèc gia thµnh viªn cò m¹nh d¹n ®­a c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt, hiÖn ®¹i nhÊt vµo nÒn s¶n xuÊt n­íc m×nh vµ ®­a dÇn c¸c c«ng nghÖ hiÖn t¹i cña m×nh sang c¸c n­íc thµnh viªn míi kÐm ph¸t triÓn h¬n vµ v× thÕ, mang l¹i lîi Ých vÒ mÆt c«ng nghÖ cho c¶ hai nhãm quèc gia trong HiÖp héi. Cã thÓ nãi HiÖp ®Þnh AIA kh«ng chØ mang l¹i cho c¸c quèc gia thµnh viªn nh÷ng c¬ héi ®Ó hîp t¸c chÆt chÏ víi nhau h¬n v× mét Khu vùc ASEAN hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ thÞnh v­îng mµ cßn kiÕn t¹o ra v« vµn c¬ héi ph¸t triÓn kinh tÕ mµ mét phÇn trong ®ã cã ho¹t ®éng thu hót vµ ph¸t triÓn ®Çu t­ nh»m t¹o nªn mét thÞ tr­êng ®Çu t­ n¨ng ®éng vµ hÊp dÉn vµo bËc nhÊt thÕ giíi trong con m¾t c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi khu vùc. iii. mét sè gîi ý cho viÖt nam AIA thùc sù lµ mét “ s©n ch¬i” t¹o ra rÊt nhiÒu c¬ héi cho c¸c n­íc ASEAN , vµ ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ mét thµnh viªn thuéc nhãm c¸c n­íc thµnh viªn míi cña HiÖp héi, vËy lµm thÕ nµo ®Ó ViÖt Nam tham gia cã hiÖu qu¶, phÇn d­íi ®©y em xin tr×nh bµy mét sè gîi ý ®Ó ViÖt Nam tham gia cã hiÖu qu¶ vµ khai th¸c nh÷ng lîi Ých to lín cña AIA. 1. Lîi thÕ vµ h¹n chÕ cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc ASEAN Tham gia vµo AIA, ViÖt Nam cã ®­îc 2 lîi thÕ c¬ b¶n so víi c¸c n­íc ASEAN kh¸c, ®ã lµ lîi thÕ vÒ t×nh h×nh chÝnh trÞ æn ®Þnh lîi thÕ cña ng­êi ®i sau. Tuy nhiªn, ViÖt Nam còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ nh­: hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn FDI cßn nhiÒu bÊt cËp; thñ tôc hµnh chÝnh cßn r¾c rèi; chÊt l­îng lao ®éng ch­a thøc sù cao vµ c¬ së h¹ tÇng cßn t­¬ng ®èi l¹c hËu so víi khu vùc. 1.1. Lîi thÕ cña ViÖt Nam Sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi Cã thÓ nãi, sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi lµ nh÷ng yÕu tè cña m«i tr­êng vÜ m« ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ quan t©m hµng ®Çu khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo mét n­íc. Sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i, sù ph¸t triÓn kinh tÕ còng lµm cho bé mÆt x· héi thay ®æi theo chiÒu h­íng tèt ®Ñp h¬n. §èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, ®iÒu nµy cµng thÓ hiÖn râ nÐt. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ kh«ng m¹o hiÓm ®Çu t­ vµo mét n­íc cã sù bÊt æn vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi v× khi ®ã møc ®é rñi ro ®Çu t­ sÏ rÊt cao. Sau h¬n 10 n¨m ®æi míi, ViÖt Nam ta ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. Ngoµi sù æn ®Þnh vÒ mÆt chÝnh trÞ, x· héi, sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ còng lµ mét kÕt qu¶ kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc. Liªn tôc trong nh÷ng n¨m qua, t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam lu«n ®¹t møc cao, l¹m ph¸t n»m trong tÇm kiÓm so¸t cïng víi mét sè chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­ hîp lý ®· lµm c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã lßng tin vµ gióp hä yªn t©m h¬n khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ kinh tÕ, x· héi vµ kinh tÕ cña ViÖt Nam- mét n­íc thµnh viªn ASEAN ®· gãp phÇn vµo sù æn ®Þnh chung cña toµn khèi. §©y chÝnh lµ “®iÒu kiÖn cÇn” ®Ó gióp ViÖt Nam nãi riªng vµ ASEAN nãi chung trong viÖc thùc hiÖn mét môc tiªu quan träng cña AIA lµ thóc ®Èy ASEAN thµnh mét khu vùc ®Çu t­ hÊp dÉn nh»m thu hót FDI tõ c¶ c¸c nguån trong vµ ngoµi ASEAN nhÊt lµ trong bèi c¶nh mµ nh÷ng ­u tiªn æn ®Þnh ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu nh­ hiÖn nay. Lîi thÕ cña ng­êi ®i sau Ngoµi nh÷ng lîi thÕ chung nh­ c¸c n­íc ASEAN kh¸c nh­ tµi nguyªn con ng­êi, tµi nguyªn thiªn nhiªn, hÖ thèng chÝnh s¸ch ­u ®·i… ViÖt Nam cßn cã thªm mét lîi thÕ, ®ã lµ lîi thÕ cña ng­êi ®i sau.NghÜa lµ, nh­ ®· tr×nh bµy trong ch­¬ng tr­íc, trong ASEAN cã hai nhãm n­íc kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn. Nhãm I bao gåm c¸c n­íc Singapore, Th¸i Lan, Indonesia, Malaysia lµ nh÷ng n­íc ®· b­íc sang giai ®o¹n thø hai cña qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ nªn ®· cã tr×nh ®é ph¸t triÓn t­¬ng ®èi cao. Nhãm II lµ nh÷ng n­íc ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ mµ ViÖt Nam lµ mét ®¹i diÖn tiªu biÓu. Tuy lµ n­íc ph¸t triÓn chËm h¬n so víi c¸c n­íc ë nhãm I, nh­ng gi÷a c¸c n­íc nµy vµ ViÖt Nam vÉn cã thÓ diÔn ra mét qu¸ tr×nh bæ sung c¬ cÊu, trong ®ã c¸c n­íc ph¸t triÓn h¬n sÏ chuyÓn nh÷ng ngµnh cã c«ng nghÖ kh«ng cao vµ sö dông nhiÒu lao ®éng sang n­íc ta th«ng qua h×nh thøc FDI ®Ó tiÕn nhanh vµo c¸c ngµnh hiÖn ®¹i. Cßn nh÷ng n­íc kÐm ph¸t triÓn h¬n nh­ n­íc ta kh«ng nh÷ng tranh thñ ®­îc nguån lao ®éng dåi dµo, nguån c«ng nghÖ thÝch hîp mµ cßn tiÕp thu ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u cña nh÷ng n­íc ®i tr­íc ®Ó tr¸nh nh÷ng sai lÇm cã thÓ m¾c ph¶i, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch víi c¸c n­íc ®ã. Tr­íc bèi c¶nh trªn th× HiÖp ®Þnh AIA sÏ lµ mét t¸c nh©n quan träng gióp ViÖt Nam khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ cña m×nh trong viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c dµnh chÕ ®é dèi xö quèc gia vµ më cöa thu hót FDI vµo c¸c ngµnh cã c«ng nghÖ kh«ng cao vµ sö dông nhiÒu lao ®éng ®Ó tËn dông “ lîi thÕ cña ng­êi ®i sau” trong vßng chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña c¸c n­íc ASEAN. 1.2. H¹n chÕ cña ViÖt Nam Tuy ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÓm m¹nh vµ lîi thÕ kh«ng thÓ phñ nhËn trong viÖc thu hót FDI vµ tham gia vµo khu vùc ®Çu t­ ASEAN, nh­ng nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña m«i tr­êng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam kh«ng nh÷ng lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc tron khu vùc vµ thÕ giíi trong viÖc thu hót FDI mµ cßn lµm gi¶m hiÖu qu¶ tham gia vµo khu vùc ®Çu t­ ASEAN cña VÞªt Nam. Nh÷ng h¹n chÕ lín nhÊt cña m«i tr­êng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam bao gåm: 1.2.1. HÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng FDI cßn nhiÒu bÊt cËp vµ ch­a hoµn chØnh LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng Bé luËt “ th«ng tho¸ng” vµ “ hÊp dÉn” c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. nh­ng cßn nhiÒu quy ®Þnh trong Bé luËt ch­a thùc sù phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ “ më” ra bªn ngoµi, cô thÓ lµ nh÷ng vÊn ®Ò sau: VÒ ®iÒu kiÖn chuyÓn nh­îng vèn cho c¸c bªn: Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, h×nh thøc ph¸p luËt cña c«ng ty liªn doanh lµ mét c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, chø kh«ng ph¶i lµ c«ng ty cæ phÇn. Do ®ã, viÖc thiÕu tù do trong chuyÓn nh­îng vèn gãp trong c¸c c«ng ty liªn doanh cã thÓ g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi t©m ly cña c¸c nhµ ®Çu t­ vµ k×m h·m ®Çu t­. ViÖc cÇn ph¶i cã sù cho phÐp cña c¬ quan cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ ®Ó b¸n toµn bé hay mét phÇn vèn gãp cña m×nh ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng vay vèn vµ nh­ vËy, còng ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng ®Çu t­. VÊn ®Ò chuyÓn lç cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi: Theo quy ®Þnh cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, chØ cã c¸c doanh nghiÖp liªn doanh míi ®­îc chuyÓn lç cña bÊt kú n¨m tÝnh thuÕ sang n¨m cã l·i tiÕp theo, thêi gian chuyÓn lç kh«ng qu¸ 5 n¨m. Nh­ng còng theo LuËt nµy, th× doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®Òu lµ ph¸p nh©n ViÖt Nam, viÖc quy ®Þnh chuyÓn lç nh­ trªn ®· g©y nªn sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. VÒ nguyªn t¾c nhÊt trÝ trong Héi ®ång qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp liªn doanh: §iÒu 14 cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam quy ®Þnh: Héi ®ång qu¶n trÞ cÇn ph¶i cã sù nhÊt trÝ cña toµn thÓ thµnh viªn Héi ®ång míi cã thÓ th«ng qua nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ng©n s¸ch, vay nî, thay ®æi ®iÒu lÖ, duyÖt quyÕt to¸n tµi chÝnh hµng n¨m, quyÕt to¸n c«ng tr×nh vµ quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm l·nh ®¹o. VÒ nguyªn t¾c chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ: Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ cã thÓ ®æi VND ra ngo¹i tÖ khi ®­îc phÐp cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. Kh«ng ph¶i bÊt kú tr­êng hîp nµo Ng©n hµng Nhµ n­íc còng cho phÐp chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ mµ chØ nh÷ng dù ¸n s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng míi ®­îc chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ. T×nh tr¹ng nµy ®· g©y ra khã kh¨n v× doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn ph¶i cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho viÖc cung øng cho xÝ nghiÖp tõ n­íc ngoµi vµ chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. 1.2.2. Thñ tôc hµnh chÝnh cßn r¾c rèi Cã nhµ ®Çu t­ ®· vÝ von r»ng, chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam “ trªn më, d­íi th¾t”, nghÜa lµ quan ®iÓm, chñ tr­¬ng cña ChÝnh phñ th× rÊt th«ng tho¸ng, nh­ng khi ®i vµo thùc tiÔn c«ng viÖc, nhÊt lµ ®èi víi thñ tôc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, th× ë ngµnh nµy, ®Þa ph­¬ng nä l¹i gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ rÊt mÊt thêi gian. ViÖc chËm trÔ trªn ®· lµm qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n bÞ chËm l¹i v× c¸c dù ¸n nµy chØ cã thÓ triÓn khai sau khi cã GiÊy phÐp ®Çu t­. ThËm chÝ cã tr­êng hîp sau khi “ ch¹y” ®­îc GiÊy phÐp ®Çu t­ vµ c¸c thñ tôc kh¸c th× chñ ®Çu t­ kh«ng cßn ý chÝ ®Ó triÓn khai dù ¸n n÷a. KÕt qu¶ lµ mÆc dï ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp nh­ng chñ ®Çu t­ cã thÓ kh«ng muèn thùc hiÖn dù ¸n n÷a hoÆc lµ thêi ®iÓm, thêi c¬ ®Çu t­ ®· qua. 1.2.3. YÕu kÐm vÒ cung øng lao ®éng cho c¸c doanh nghiÖp FDI MÆc dï ViÖt Nam cã mét lùc l­îng lao ®éng dåi dµo vµ cã thÓ cung øng 1,5 triÖu lao ®éng mçi n¨m cho c¸c doanh nghiÖp FDI vµ cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c, nh­ng ®Õn nay, lùc l­îng lao ®éng cña ta vÉn béc lé kh¸ nhiÒu yÕu kÐm so víi c¸c n­íc ASEAN, cô thÓ lµ: Thø nhÊt, rÊt hiÕm lùc l­îng c«ng nh©n lµnh nghÒ do c¬ cÊu ®µo t¹o cña ta ch­a hîp lý. HiÖn nay, ë ViÖt Nam, cø 1 sinh viªn ®¹i häc tèt nghiÖp ra tr­êng th× chØ cã 0,4 häc sinh tèt nghiÖp trung häc chuyªn nghiÖp vµ 3 c«ng nh©n ®· qua tr­êng d¹y nghÒ, trong khi ®ã, tû lÖ hîp lý ph¶i lµ 1:4:10. Do ®ã, viÖc tuyÓn mét c«ng nh©n cã tay nghÒ cao ngay t¹i ®Þa bµn Hµ néi khã kh¨n h¬n nhiÒu so víi viÖc tuyÓn mét sinh viªn tèt nghiÖp ®¹i häc. §· cã nh÷ng doanh nghiÖp FDI thuéc ngµnh c¬ khÝ kh«ng tuyÓn næi mét c«ng nh©n kü thuËt d­íi 30 tuæi cã tay nghÒ bËc 5. Thø hai, hÖ thèng c¸c tr­êng ®¹i häc cña ta ch­a ®¶m b¶o chÊt l­îng vÒ ®µo t¹o ngo¹i ng÷, ®Æc biÖt lµ chuyªn ngµnh tµi chÝnh- kÕ to¸n. V× thÕ, l¹i cã mét nghÞch lý n÷a lµ c¸c doanh nghiÖp FDI buéc ph¶i tuyÓn sinh viªn tèt nghiÖp khèi ®¹i häc ngo¹i ng÷ råi sau ®ã cho ®i ®µo t¹o chuyªn ngµnh kinh tÕ, tµi chÝnh- kÕ to¸n. Thø ba, hÇu hÕt lao ®éng trùc tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp FDI ®Òu ®­îc tuyÓn tõ c¸c vïng n«ng th«n, ch­a qua ®µi t¹o. ChÝnh v× vËy, chi phÝ cho d¹y nghÒ rÊt tèn kÐm. C¸c nhµ qu¶n lý n­íc ngoµi ®Òu cã ®¸nh gi¸ chung lµ lao ®éng ViÖt Nam tuy chÞu khã vµ cÇn cï nh­ng v× kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp Ýt, kh«ng cã t¸c phong c«ng nghiÖp cho nªn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp. 1.2.4. C¬ së h¹ tÇng cßn l¹c hËu so vãi c¸c n­íc trong khu vùc C¬ së h¹ tÇng (hÖ thèng giao th«ng , th«ng tin liªn l¹c, nhµ cöa, ®iÖn n­íc...) cña ViÖt Nam cßn yÕu kÐm, gi¸ dÞch vô l¹i qu¸ cao so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc ®· g©y nhiÒu khã kh¨n cho ViÖt Nam trong viÖc c¹nh tranh víi c¸c n­íc ®Ó thu hót FDI c¶ trong vµ ngoµi khu vùc. ThËt vËy, hÇu hÕt c¸c trôc ®­êng giao th«ng chÝnh, c¸c phè lín, s©n bay, bÕn c¶ng...cña ViÖt Nam ®Òu ®­îc x©y dùng tõ thêi Ph¸p thuéc nªn ®· xuèng cÊp ®ßi hái ph¶i ®­îc c¶i t¹o, n©ng cÊp ®ång bé. Nh­ng trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay th× viÖc c¶i t¹o, n©ng cÊp ®ång bé hÖ thèng nµy lµ ch­a thÓ thùc hiÖn ®­îc trong mét thêi gian ng¾n. Ngoµi ra, hÖ thèng cung cÊp ®iÖn, n­íc cña ViÖt Nam còng ®· xuèng cÊp nghiªm träng g©y nhiÒu thÊt tho¸t, chÊt l­îng dÞch vô còng v× thÕ kh«ng ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi tiªu dïng. V× thÕ, mÆc dï gi¸ c¸c dÞch vô ®iÖn, n­íc cña VÞªt Nam thuéc lo¹i cao trong khu vùc nh­ng còng kh«ng ®ñ bï ®¾p chi phÝ cho nh÷ng ngµnh nµy. Cuèi cïng, gi¸ thuª ®Êt cña ViÖt Nam tuy ®· ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m h¬n nhiÒu so víi tr­íc nh­ng vÉn thuéc lo¹i cao vµ bÞ nhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi phµn nµn. NhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ chóng ta ®· tõng cã nh÷ng h¹n chÕ t­¬ng tù vÒ m«i tr­êng ®Çu t­, nh­ng hä ®· cã nhiÒu nç lùc th¸o gì vµ ®· ®Ët rÊt nhiÒu thµnh c«ng trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Do ®ã, nÕu chóng ta kh«ng tù m×nh ph¸t huy néi lùc, chuÈn bÞ tèt nh÷ng tiÒn ®Ò cho m«i tr­êng ®Çu t­ th× dï cã c¸c hiÖp ®Þnh ®Çu t­ khu vùc hay quèc tÕ ®i n÷a, c¸c nhµ ®Çu t­ còng sÏ kh«ng mÆn mµ g× víi thÞ tr­êng ViÖt Nam. 2. Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó ViÖt Nam tham gia cã hiÖu qu¶ vµo AIA Nh­ ®· ph©n tÝch, AIA mang l¹i c¬ héi ®Çu t­ rÊt lín cho c¸c n­íc ASEAN, vµ ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ mét n­íc thµnh viªn thuéc nhãm c¸c n­íc thµnh viªn kÐm ph¸t triÓn h¬n, do ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra cho ViÖt Nam lµ ph¶i t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ vÒ mÆt ph¸p luËt ®iÒu chØnh FDI, vÒ chÊt l­îng lao ®éng, vÒ chÊt l­îng c¬ së h¹ tÇng...®Ó khai th¸c triÖt ®Ó vµ cã hiÖu qu¶ h¬n nh÷ng c¬ héi ®Çu t­ do AIA mang l¹i. Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n cho t×nh tr¹ng trªn: 2.1. ChuÈn ho¸ khung ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng FDI Tr­íc hÕt ®èi víi hÖ thèng luËt ph¸p ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi, chóng ta nªn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó chuÈn ho¸ khung ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng FDI, trong ®ã cÇn ®Æc biÖt chó ý nh÷ng ®iÓm sau: Cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp ®a môc ®Ých hoÆc ®a dù ¸n ®Ó tr¸nh g©y khã kh¨n cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi hä buéc ph¶i thµnh lËp mét thùc thÓ ph¸p lý ®èi víi mçi dù ¸n, v× vËy chi phÝ xin cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ vµ chi phÝ thµnh lËp t¨ng lªn rÊt nhiÒu còng nh­ lµm chËm trÔ c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµ g©y khã kh¨n trong viÖc kÕt chuyÓn c¸c kho¶n lç vµ l·i ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau cña c¸c c«ng ty. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho viÖc chuyÓn nh­îng vèn cña mét bªn tham gia liªn doanh khi cã sù ®ång ý cña tÊt c¶ c¸c bªn tham gia liªn doanh. Chóng ta cã thÓ cho phÐp thùc hiÖn viÖc chuyÓn nh­îng vèn gi÷a c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi mµ kh«ng cÇn ph¶i cã giÊy phÐp cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh nÕu kh«ng cã ý kiÕn ph¶n ®èi g× cña C¬ quan nµy th× coi nh­ viÖc chuyÓn nh­îng ®· ®­îc chÊp thuËn; hoÆc quy ®Þnh viÖc chuyÓn nh­îng vèn gi÷a c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸c chØ cÇn ®¨ng ký víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ nÕu c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi ®ã n¾m gi÷ mét sè phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh trong vèn cña c«ng ty liªn doanh. Níi láng nh÷ng quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c nhÊt trÝ trong c¸c c«ng ty liªn doanh th«ng qua viÖc: (i) Thay thÕ nguyªn t¾c nhÊt trÝ b»ng nguyªn t¾c ®a sè tuyÖt ®èi (2/3), nghÜa lµ ®èi víi mét sè vÊn ®Ò cña c«ng ty nh­ ng©n s¸ch, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, vay m­în, thay ®æi §iÒu lÖ c«ng ty... cã thÓ kh«ng cÇn toµn thÓ sè thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ nhÊt trÝ mµ chØ cÇn ®a sè thµnh viªn th«ng qua; (ii) Gi¶m bít c¸c tr­êng hîp b¾t buéc ph¶i cã sù biÓu quyÕt nhÊt trÝ v× trong nhiÒu tr­êng hîp nh­ viÖc bæ nhiÖm c¸c gi¸m ®èc ®iÒu hµnh lµ kh«ng cÇn thiÕt do theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn nay th× Tæng gi¸m ®èc vµ Phã tæng gi¸m ®èc thø nhÊt ph¶i lµ ng­êi cã quèc tÞch ViÖt Nam. VÒ mÆt thñ tôc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, chóng ta nªn ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc xin cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ theo h×nh thøc liªn doanh th«ng qua viÖc tõng b­íc lo¹i bá nh÷ng giÊy tê mang tÝnh trïng lÆp t­¬ng ®èi víi nhau trong bé Hå s¬ xin cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ (ch¼ng h¹n, Hîp ®ång liªn doanh vµ §iÒu lÖ doanh nghiÖp cã rÊt nhiÒu néi dung gièng nhau nh­ tªn vµ ®Þa chØ c¸c bªn liªn doanh, môc tiªu vµ ph¹m vi kinh doanh, c¸c lo¹i vèn, tû lÖ, ph­¬ng thøc vµ tiÕn ®é gãp vèn). VÒ vÊn ®Ò qu¶n lý ngo¹i hèi, ta nªn cÊp giÊy phÐp mua ngo¹i tÖ cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi khi c¸c c«ng ty nµy th­êng xuyªn dïng ngo¹i tÖ vµo viÖc mua nguyªn vËt liÖu hoÆc chuyÓn ngo¹i tÖ cho c¸c nhµ ®Çu t­ nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng g©y khã kh¨n cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi do quy ®Þnh chØ cÊp giÊy phÐp ®æi VND ra ngo¹i tÖ trong tr­êng hîp doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm thay thÕ nhËp khÈu hoÆc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. VÒ vÊn ®Ò gi¸ cho thuª ®Êt, chóng ta nªn x©y dùng c¬ chÕ cho thuª ®Êt thu tiÒn mét lÇn còng nh­ xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ l¹i khung gi¸ tiÒn thuª ®Êt ¸p dông ®èi víi tõng ®Þa ph­¬ng vµ tõng ngµnh nghÒ khuyÕn khÝch ®Çu t­ nh»m ®¶m b¶o kh«ng cao h¬n c¸c n­íc trong khu vùc. VÒ vÊn ®Ò huy ®éng vèn, ngoµi viÖc tÝch cùc khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n hiÖn nay ®Ó gióp c¸c c«ng ty liªn doanh cã thÓ huy ®éng vèn th«ng qua viÖc b¸n cæ phÇn cña m×nh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. MÆt kh¸c, Ng©n hµng Nhµ n­íc nªn xem xÐt ®Ó b¶o l·nh cho nh÷ng kho¶n vay minh b¹ch cña c¸c c«ng ty liªn doanh trong tr­êng hîp c¸c c«ng ty nµy cã nhu cÇu ®i vay. Cñng cè vµ hoµn thiÖn hÖ thèng Tµi chÝnh- Ng©n hµng th«ng qua viÖc tõng b­íc c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng theo h­íng buéc c¸c ng©n hµng ph¶i minh b¹ch mäi kho¶n vay khã ®ßi; kiªn quyÕt lo¹i bá c¸c tæ chøc tµi chÝnh mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n ®Ó tr¸nh c¸c t¸c ®éng d©y chuyÒn ¶nh h­ëng ®Õn t©m lý nhµ ®Çu t­; hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ phßng ngõa rñi ro vµ thanh tra trong hÖ thèng Tµi chÝnh- Ng©n hµng; hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ vay nî n­íc ngoµi theo h­íng võa b¶o ®¶m uy tÝn tÝn dông cña ViÖt Nam trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ võa quy ®Þnh râ rµng tr¸ch nhiÖm tr¶ nî cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp vay nî. Hµi hoµ vµ thèng nhÊt hÖ thèng ph¸p luËt ®iÒu chØnh ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®Çu t­ trong n­íc nh»m xo¸ bá t©m lý nghi ng¹i cña nhµ ®Çu t­ khi bá vèn ra ®Çu t­ ë ViÖt Nam. §ång thêi thiÕt lËp c¸c chuÈn mùc ®èi xö ®¶m b¶o c¸c nhµ ®Çu t­ vµo lµm ¨n ë ViÖt Nam cã lîi Ých kinh tÕ l©u dµi vµ trªn møc trung b×nh cña khu vùc. 2.2. N©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc ViÖt Nam Nh­ trªn ®· nãi, nguån cung cÊp lao ®éng dåi dµo lµ lîi thÕ cña ViÖt Nam nãi riªng vµ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nã chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu khiÕn c¸c dßng ®Çu t­ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y liªn tôc ch¶y vµo ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, kh«ng nãi g× ®Õn toµn thÕ giíi, chØ trong khu vùc cña chóng ta còng ®· cã nhiÒu quèc gia kh¸c nh­ Lµo, Philippines, Indonesia, Th¸i Lan... còng cã ®­îc nh÷ng lîi thÕ nµy. C¸c n­íc nµy còng nh­ ViÖt Nam ®ang rÊt cÇn nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó tho¸t khái “vßng luÈn quÈn” cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn n¾m b¾t lÊy nh÷ng c¬ héi ®Ó v­¬n lªn. MÆt kh¸c, nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi l¹i kh«ng ph¶i lµ v« h¹n, cø më cöa ra lµ tù ®éng ch¶y vµo. V× thÕ, ®Ó t¨ng c­êng thu hót FDI vµ tham gia cã hiÖu qu¶ vµo AIA, chóng ta cÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m«i tr­êng ®Çu t­ ViÖt Nam h¬n n÷a kh«ng chØ nhê vµo c¸c quy ®Þnh ph¸p lý ­u ®·i ®Çu t­ mµ cßn chÝnh lµ t¹o mét thÞ tr­êng cung cÊp lao ®éng dåi dµo vÒ sè l­îng vµ chuyªn s©u vÒ chÊt l­îng. Víi lîi thÕ h¬n 78 triÖu d©n trong ®ã trªn 95% sè ng­êi biÕt ch÷, chóng ta cÇn ®Èy m¹nh ­u ®iÓm nµy b»ng c¸c ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ. 2.2.1. §µo t¹o thªm nhiÒu c¸n bé qu¶n lý dù ¸n b»ng nhiÒu con ®­êng kh¸c nhau nh­: Më réng quy m« ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý dù ¸n t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc thuéc khèi c¸c tr­êng kinh tÕ song song víi viÖc ®­a c¸c m« h×nh dù ¸n ®Çu t­ vµo häc tËp vµ gi¶ng d¹y t¹i tr­êng nh»m n©ng cao kiÕn thøc thùc tÕ cho sinh viªn. MÆt kh¸c, cÇn n©ng cao vµ båi d­ìng tr×nh ®é ngo¹i ng÷ cho c¸c c¸n bé vµ sinh viªn trong c¸c tr­êng ®¹i häc thuéc khèi kinh tÕ. Göi c¸c sinh viªn chuyªn ngµnh thùc tËp dµi h¹n trong c¸c dù ¸n cô thÓ trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ tr­íc khi tèt nghiÖp. Trang bÞ kiÕn thøc cho c¸c c¸n bé qu¶n lý dù ¸n hiÖn thêi b¨ng viÖc ®µo t¹o l¹i t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc trong n­íc còng nh­ n­íc ngoµi. KhuyÕn khÝch tranh thñ häc tËp kinh nghiÖm qu¶n lý dù ¸n cña c¸c c¸n bé ViÖt Nam ®ang lµm viÖc t¹i c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn thêi. CÇn yªu cÇu phÝa ®èi t¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i cã ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cho c¸n bé qu¶n lý ViÖt Nam trong c¸c dù ¸n liªn doanh liªn kÕt. 2.2.2. Ra søc ®µo t¹o c«ng nh©n, thî lµnh nghÒ t¹o mét nguån cung lao ®éng cã chiÒu s©u: Tæ chøc tèt hÖ thèng c¸c tr­êng d¹y nghÒ ph©n bè ®Òu kh¾p c¸c vïng trªn toµn quèc gãp phÇn n©ng cao sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng c«ng nh©n kü thuËt còng nh­ thî lµnh nghÒ lµm viÖc trong c¸c dù ¸n FDI, c©n b»ng l¹i tû lÖ bÊt hîp lý trong c¬ cÊu ®µo t¹o cña ViÖt Nam. §iÒu nµy ®ång thêi gióp chóng ta cã ®­îc hai môc tiªu chñ yÕu lµ c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi dÇn dÇn vµo ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh cã hµm l­îng khoa häc kü thuËt cao, tû suÊt sinh lêi lín. Tæ chøc thùc hiÖn tèt luËt lao ®éng trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi, võa ®¶m b¶o nguån thu nhËp cho c«ng nh©n ViÖt Nam, võa t¹o ®­îc mét thÞ tr­êng cung øng lao ®éng víi gi¸ rÎ, æn ®Þnh. 2.3. X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng Nh­ ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt thÊp kÐm cña chóng ta lµ mét khã kh¨n c¶n trë lín cho viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ gi÷ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ë l¹i ViÖt Nam. NÕu nh­ chóng ta kh«ng nç lùc ngay tõ b©y giê ®Ó tranh thñ mäi nguån vèn cã thÓ ®Ó tù x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt th× chóng ta sÏ mÊt ®i nhiÒu c¬ héi ®¸ng tiÕc. Tuy nhiªn viÖc x©y dùng mét c¬ së h¹ tÇng vËt chÊt kü thuËt hoµn thiÖn trªn toµn quèc ngay trong vµi n¨m tíi lµ mét ®iÒu kh«ng t­ëng. §Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu, chóng ta cÇn ph¶i chó träng ph¸t triÓn tõng phÇn, theo träng ®iÓm vµ theo c¬ cÊu tèi ­u nhÊt. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ rhi lµ chóng ta dùa vµo chÝnh nguån vèn FDI liªn doanh liªn kÕt víi nh÷ng tËp ®oµn lín trªn thÕ giíi ®Ó x©y dùng nh÷ng khu c«ng nghiÖp tËp trung, khu chÕ xuÊt víi ®iÒu kiÖn ­u ®·i nh­ gi¶m thuÕ, gi¶m gi¸ ®Êt... ViÖc c¶i thiÖn c¸c tuyÕn giao th«ng träng yÕu nh­ ®­êng 1, ®­êng 5 lµ mét trong nh÷ng b­íc ®i ®óng ®¾n cña chóng ta trong viÖc dù ¸n ho¸ c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng vËt chÊt c«ng céng. NÕu nh­ nh÷ng tuyÕn ®­êng quan träng kh¸c còng ®­îc chóng ta lËp dù ¸n kh¶ thi mét c¸ch thËn träng vµ kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi th× viÖc c¶i t¹o, söa ch÷a sÏ cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh trong nay mai. Tuy nhiªn ngay tr­íc m¾t, chóng ta cÇn xem xÐt ®Õn mÆt b»ng gi¸ c¶ cung øng c¸c dÞch vô h¹ tÇng c¬ së nh­ gi¸ ®iÖn, gi¸ n­íc, gi¸ c­íc viÔn th«ng liªn l¹c trong t­¬ng quan víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. VÝ dô nh­ gi¸ c­íc viÔn th«ng quèc tÕ cña cña chóng ta lu«n cao h¬n tõ 2 ®Õn 2,5 lÇn so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ cao h¬n tõ 4 ®Õn 5 lÇn so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. H¬n n÷a ®­êng truyÒn cña chóng ta lµ ®­êng truyÒn Analog tèc ®é chØ b»ng mét nöa ®­êng truyÒn kü thuËt sè cña c¸c n­íc kh¸c, v× vËy gi¸ viÔn th«ng tÝnh trªn ®¬n vÞ th«ng tin truyÒn ®i cña chóng ta cao h¬n gÊp 8 ®Õn 10 lÇn so víi thÕ giíi. C¸c c«ng ty n­íc ngoµi cã nhu cÇu viÔn th«ng rÊt lín, nÕu chóng ta kh«ng kÞp thêi h¹ gi¸ thµnh th× sÏ mÊt dÇn ®i rÊt nhiÒu nhµ ®Çu t­. Mét gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy lµ chóng ta nªn t¹o ra c¹nh tranh cã sù qu¶n lý trong c¸c ngµnh cung øng nµy chø kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng ®éc quyÒn nh­ hiÖn nay. Chóng ta cã thÓ dïng c¸c c«ng cô thuÕ, ph¸p luËt ®Ó qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp tham gia c¹nh tranh trong lÜnh vùc nµy ®Ó võa ®¶m b¶o ®­îc tÝnh c©n b»ng cña thÞ tr­êng, ®¶m b¶o ®­îc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, võa cã thÓ më réng quy m« ®Çu t­ cho c¸c ngµnh nµy v× trªn lý thuyÕt, ®éc quyÒn sÏ kh«ng h­íng s¶n l­îng cña ngµnh kinh tÕ ®Õn s¶n l­îng tèi ­u mµ h­íng tíi s¶n l­îng nhá h¬n sao cho lîi nhuËn ®éc quyÒn cao nhÊt. 2.4. B¶o hé cã ®iÒu kiÖn c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc trong tiÕn tr×nh tham gia AIA Mét trong nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña AIA ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn lµ tiÕn hµnh më cöa tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ vµ lÜnh vùc vµ cho c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN vµ cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi h­áng chÕ ®é ®èi xö quèc gia lÇn l­ît vµo n¨m 2010 vµ 2020. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay nÕu më cöa tÊt c¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt cho c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ ®Çu t­ trµn lan vµ ®i chÖch ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc ta. ChÝnh v× vËy mµ mét gi¶i ph¸p ®· ®­îc chóng ta ®­a ra vµ ®· ®­îc thùc hiÖn, ®ã lµ x©y dùng Danh môc nh¹y c¶m (Danh môc nµy bao gåm c¸c biÖn ph¸p hoÆc lÜnh vùc ch­a thÓ dµnh ®èi xö quèc gia hoÆc më cöa ngay vµ ch­a thÓ x¸c ®Þnh tr­íc thêi h¹n lo¹i bá)vµ Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (Danh môc nµy bao gåm c¸c ngµnh t¹m thêi ch­a ph¶i më cöa cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cho ®Õn n¨m 2013). §Ó tr¸nh ®i ng­îc l¹i môc tiªu tù do ho¸ ®Çu t­ cña AIA vµ tr¸nh t×nh tr¹ng b¶o hé trµn lan lµm mÊt ®i yÕu tè thóc ®Èy c¹nh tranh vµ ®Çu t­, c¸c danh môc nµy ®· ®­îc x©y dùng trªn 2 nguyªn t¾c c¬ b¶n: B¶o hé cho mét sè ngµnh, lÜnh vùc hÑp mµ chóng ta cã kh¶ n¨ng tù lùc ph¸t triÓn th«ng qua viÖc tõng b­íc ®­a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc nµy vµo Danh môc lo¹i tõ t¹m thêi. ViÖc b¶o hé ph¶i ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong tõng tr­êng hîp, tõng thêi gian cô thÓ, kh«ng b¶o hé vÜnh viÔn cho bÊt kú ngµnh, lÜnh vùc nµo (trõ c¸c lÜnh vùc cã liªn quan ®Õn quèc phßng vµ an ninh). Nãi tãm l¹i, chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh b¶o hé mét sè ngµnh s¶n xuÊt cña chóng ta b»ng viÖc ®­a c¸c ngµnh ®ã vµo Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi hoÆc Danh môc nh¹y c¶m ®Ó tr¸nh ph¶i dµnh ®èi xö quèc gia hoÆc më cöa cho c¸c nhµ ®Çu t­. Tuy nhiªn, c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc ®­îc ®­a vµo c¸c danh môc nµy kh«ng cã nghÜa lµ nh÷ng ngµnh ®­îc b¶o hé vÜnh viÔn mµ chØ lµ nh÷ng ngµnh hiÖn nay ch­a thÓ më cöa ngay ®Ó cho phÐp c¹nh tranh b×nh ®¼ng nh­ng sÏ ®­îc xem xÐt ®Ó ®­a vµo danh môc c¸c ngµnh cho phÐp dµnh ®èi xö quèc gia trong thêi gian tíi. 2.5. Phèi hîp tù do ho¸ th­¬ng m¹i víi tù do ho¸ ®Çu t­ Tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ tù do ho¸ ®Çu t­ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ vµ kh¨ng khÝt víi nhau. Th«ng th­êng, viÖc tù do ho¸ di chuyÓn vÒ hµng ho¸ gi÷a c¸c n­íc diÔn ra tr­íc råi ®Õn viÖc tù do ho¸ sù di chuyÓn cña c¸c nh©n tè s¶n xuÊt nh­ vèn lao ®éng, c«ng nghÖ... Qu¸ tr×nh nµy còng ®ang ®­îc ®Þnh h×nh dÇn trong ASEAN. ViÖt Nam, víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña ASEAN, ®· tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) vµ ®ang chuÈn bÞ tham gia vµo Khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA). Môc tiªu cuèi cïng cña qu¸ tr×nh nµy lµ t¹o ra cho ViÖt Nam c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c n­¬c ASEAN kh¸c. ®iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i víi chÝnh s¸ch tù do ho¸ ®Çu t­. ViÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i bao gåm viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan vµ lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ph¶i ®­îc thùc hiÖn sao cho kh«ng thñ tiªu c¸c nh©n tè thóc ®Èy ®Çu t­. Bëi trªn thùc tÕ, kh«ng Ýt c¸c nhµ ®Çu t­ ®· than phiÒn vÒ viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸ trong khi kh«ng cã biÖn ph¸p ®Ó hç trî s¶n xuÊt trong n­íc khiÕn cho hµng nhËp khÈu lÊn ¸t hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc, vµ kÕt qu¶ lµ thñ tiªu ®Çu t­. Trªn c¬ së ®Þnh h­íng ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc ­u tiªn, cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i phï hîp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy c¸c ngµnh ®ã ph¸t triÓn trªn c¬ së huy ®éng c¸c nguån lùc trong vµ ngoµi n­íc. Theo em, víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi, ®ßi hái c«ng nghÖ cao, ViÖt Nam nªn cã chÝnh s¸ch b¶o hé vµ ­u ®·i vÒ mÆt th­¬ng m¹i ®Ó c¸c ngµnh nµy cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc. DÜ nhiªn, viÖc b¶o hé vµ dµnh ­u d·i nãi trªn ph¶i ®­îc tÝnh trong khu«n khæ AFTA. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn t¨ng c­êng ng¨n chÆn t×nh tr¹ng nhËp lËu hµng ho¸ tõ bªn ngoµi bái v× hµng nhËp lËu víi gi¸ rÎ cã thÓ bãp chÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc vµ lµm xÊu ®i m«i tr­êng kinh doanh cña ViÖt Nam. §Ó tham gia cã hiÖu qu¶ vµo ch­¬ng tr×nh hîp t¸c nµy cña khu vùc, ViÖt Nam cÇn ph¶i phèi hîp ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p trªn ®Ó tËn dông triÖt ®Ó lîi thÕ vµ gi¶m thiÓu nh÷ng h¹n chÕ cña m×nh nh»m ®ãn nhËn ®­îc c¬ héi lín lao mµ HiÖp ®Þnh nµy mang l¹i. KÕt luËn KÓ tõ khi ra ®êi vµo th¸ng 8/1967, HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸- gäi t¾t lµ ASEAN ®· cã nhiÒu s¸ng kiÕn hîp t¸c x©y dùng vµ ph¸t triÓn trªn c¶ lÜnh vùc chÝnh trÞ, v¨n ho¸ vµ kinh tÕ v× mét Khu vùc ASEAN hoµ b×nh, æn ®Þnh, h÷u nghÞ, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. Trong sè nh÷ng s¸ng kiÕn ®ã ph¶i kÓ ®Õn ý t­ëng vÒ viÖc thµnh lËp mét Khu vùc tù do ®Çu t­ ASEAN vµ ®­îc hiÖn thùc ho¸ t¹i Héi nghÞ lÇn thø 30 c¸c Bé tr­ëng Kinh tÕ ASEAN t¹i Manila, Philippines ngµy 7/10/1998 khi Bé tr­ëng Kinh tÕ c¸c quèc gia thµnh viªn cïng ®Æt bót ký vµo b¶n HiÖp ®Þnh khung vÒ Khu vùc ®Çu t­ ASEAN- AIA . Ph¶i nãi r»ng, HiÖp ®Þnh AIA ra ®êi trong bèi c¶nh ho¹t ®éng ®Çu t­ thÕ giíi vµ Khu vùc ®ang cã nh÷ng dÊu hiÖu suy gi¶m. Suy gi¶m trong ®Çu t­ trùc tiÕp t¹i Khu vùc kh«ng chØ x¶y ra ë luång vèn FDI ®Õn tõ nh÷ng quèc gia chñ ®Çu t­ quen thuéc cña Khu vùc nh­ NhËt B¶n, Mü, EU, c¸c n­íc ANIEs mµ cßn ngay c¶ ë dßng vèn FDI bªn trong Khu vùc d­íi t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan. V× thÕ, AIA víi môc tiªu thµnh lËp mét thÞ tr­êng ®Çu t­ cho toµn Khu vùc ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra nhiÒu thuËn lîi còng nh­ nhiÒu c¬ héi cho c¸c quèc gia thµnh viªn. Tr­íc hÕt, ®ã lµ nh÷ng c¬ héi ®Ó thu hót h¬n n÷a luång vèn FDI ®Õn tõ c¸c quèc gia bªn ngoµi Khu vùc th«ng qua viÖc tõng b­íc lÊy l¹i søc hÊp dÉn vèn cã cña m«i tr­êng ®Çu t­ ë c¸c n­íc thµnh viªn §«ng Nam ¸ vµ lÊy l¹i lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi; vµ sau ®ã lµ thóc ®Èy vµ më réng h¬n n÷a nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp vèn ®· ®­îc chó träng tõ tr­íc gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn víi nhau. Tuy c¬ héi cho ho¹t ®éng ®Çu t­ t¹i c¸c n­íc thµnh viªn HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ lµ kh¸ nhiÒu nh÷ng th¸ch thøc ®Æt ra cho c¸c quèc gia nµy còng kh«ng Ýt. §ã lµ th¸ch thøc tù hoµn thiÖn m×nh c¶ vÒ mÆt m«i tr­êng chÝnh trÞ, m«i tr­êng kinh doanh, hÖ thèng chÝnh s¸ch, c¬ së h¹ tÇng còng nh­ hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ hîp t¸c Khu vùc trªn c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i, c«ng nghiÖp, h¶i quan vµ c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c. Sù xuÊt hiÖn cña mét Khu vùc ®Çu t­ ASEAN trong lßng c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ®ang khao kh¸t ph¸t triÓn vµ më réng ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp, cã thÓ nãi lµ phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi còng nh­ xu thÕ héi nhËp chung trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸. H¬n thÕ n÷a, AIA sÏ lµ mét thø “ vò khÝ ” cã søc nÆng t­¬ng ®èi cho c¸c quèc gia ASEAN trong cuéc c¹nh tranh giµnh vÞ trÝ sè mét trong sè c¸c khu vùc ®Çu t­ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o ASEAN Investment Report 1999, 2000 Edition, ASEAN Secretariat. Statistic of Foreign Direct Investment in ASEAN 1999, 2000 Edition, Secretariat. World Investment Report 2002, UNTAD- United Nations Conference on Trade and Development. Staement on Bold Measures 6th Summit, Hanoi, Vietnam, 16th December 1998. Join Press Statement Fourth Meeting of the ASEAN Investment Area Ministerial Council 14th September 2001, Hanoi, Vietnam. The Second Volume of AFTA Reader. Jeffery Heinrich And Denise Eby Konan, “Prospect for FDI in AFTA”, ASEAN Economic Bulletin Vol.18. No.2, August 2001. ASEAN Investment Area: An Update, www. Aseansec.org. HiÖp ®Þnh khung Khu vùc §Çu t­ ASEAN. 10.”C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­ n­íc ngoµi cña Philippines”, Th«ng tin Kinh tÕ- X· héi, Sè 2 (02), Th«ng tÊn x· ViÖt Nam. 11.” TriÓn väng kinh tÕ Ch©u ¸ trong n¨m 2002”, Th«ng tin Kin tÕ- X· héi, Sè 2 (37), Th«ng tÊn x· ViÖt Nam. 12. “Vµi nÐt vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ë Malaysia”, Th«ng tin Kinh tÕ- X· héi, Sè 6 (06), Th«ng tÊn x· ViÖt Nam. 13. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua vµo ngµy 12/11/1996. 14. Gi¸o tr×nh §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1997- Chñ biªn: TS. Vò ChÝ Léc - §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. 15. Th¹c sÝ Ph¹m ThÞ Thanh B×nh, ViÖn Kinh tÕ ThÕ giíi, “§Çu t­ ASEAN vµo ViÖt Nam thËp kû 90”, T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng. 16. Vò Lª Th¸i Hoµng,” Trung Quèc giµnh thÞ phÇn FDI ë Ch©u ¸- Cuéc chiÕn kh«ng c©n søc víi c¸c n­íc ASEAN”, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, trang 14, sè 34, thø Hai ngµy 19/03/2001. 17. Tæng hîp c¸c tµi liÖu vÒ c¸c lÜnh vùc hîp t¸c cña ASEAN, Vô Quan hÖ quèc tÕ, Bé Tµi chÝnh. Môc lôc