Khóa luận Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) và những tác động của AFTA đến Việt Nam

u dïng ( kÓ c¶ « t«, xe g¾n m¸y). CÇn vËn dông mét c¸ch ®ång bé, nhÊt qu¸n c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p tæ chøc vµ gi¸m s¸t nhËp khÈu nh»m ng¨n chÆn, tiÕn tíi kh¾c phô t×nh tr¹ng nhËp lËu hµng hãa qua biªn giíi. Trªn ®©y lµ mét sè quan ®iÓm c¬ b¶n chØ ®¹o ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i quèc tÕ ë ViÖt Nam trong thêi kú qu¸ ®é. C¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cÇn ph¶i thÊu hiÓu vµ n¾m v÷ng nh÷ng quan ®iÓm nµy trªn c¬ së ®ã x©y dùng c¸c chiÕn l­îc kinh doanh dµi h¹n nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu cña m×nh, ®ång thêi cã c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp tõng b­íc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. II. kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam Héi nhËp lµ xu thÕ tÊt yÕu cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Nãi héi nhËp lµ nãi ®Õn c¹nh tranh sßng ph¼ng, cã th¾ng cã thua, kh«ng thÓ ®em c¸i ta cã, lçi thêi, kh«ng phï hîp, gi¸ c¶ ®¾t ®á, ®em ¸p ®Æt cho ng­êi kh¸c mµ ph¶i lµm ra c¸i mµ thÕ giíi cÇn, ®­îc chÊp nhËn; ®iÒu ®ã còng cã nghÜa c¸i ta lµm ra ®­îc ng­êi tiªu dïng mua mµ kh«ng mua cña ng­êi kh¸c. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng yÕu kÐm lín nhÊt cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo khu vùc còng nh­ héi nhËp trªn toµn thÕ giíi lµ “kh¶ n¨ng c¹nh tranh” cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cña hµng ho¸ nãi riªng. Héi nhËp lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi, kh«ng chØ cã nh÷ng thuËn lîi mµ cßn ®Çy rÉy nh÷ng th¸ch thøc. §Ó cã thÓ tranh thñ thêi c¬ vµ v­ît qua th¸ch thøc chØ cã mét con ®­êng duy nhÊt lµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña toµn bé nÒn kinh tÕ xÐt trªn ba cÊp ®é: quèc gia, doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm. 2.1 Kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia Kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia ®­îc hiÓu lµ viÖc x©y dùng m«i tr­êng c¹nh tranh kinh tÕ chung ®Ó thu hót ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc, ®ång thêi ®¶m b¶o viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc ®Ó nÒn kinh tÕ duy tr× møc t¨ng tr­ëng cao, bÒn v÷ng nh»m n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trong vµ ngoµi khu vùc. M«i tr­êng c¹nh tranh kinh tÕ chung do nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh, nh­ng c¸c yÕu tè c¬ b¶n ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia ®ã lµ: m«i tr­êng ph¸p lý, kÕt cÊu h¹ tÇng, thÞ tr­êng... - M«i tr­êng ph¸p lý Thø nhÊt, tÝnh kh«ng thèng nhÊt, kh«ng ®ång bé, kh«ng phï hîp, sai sãt, chång chÐo gi÷a chÝnh s¸ch kinh tÕ víi v¨n b¶n ph¸p qui còng nh­ gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p qui víi nhau. Sù thiÕu thèng nhÊt trong ph©n cÊp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu th­êng xuyªn diÔn ra. Ch¼ng h¹n, c¸c bé chñ qu¶n mét sè ngµnh còng ®­îc giao chøc n¨ng qu¶n lÝ vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu mét sè mÆt hµng nªn x¶y ra kh«ng Ýt tr­êng hîp “trèng ®¸nh xu«i, kÌn thæi ng­îc”, thiÕu nhÊt qu¸n gi÷a qu¶n lÝ chung vµ qu¶n lÝ chuyªn ngµnh. Mét sè danh môc qu¶n lÝ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cßn cã sù chång chÐo gi÷a c¸c bé ngµnh. VÝ dô nh­ mÆt hµng thñy s¶n, H¶i quan ®Ò nghÞ bá qui ®Þnh vÒ kiÓm tra träng l­îng tõng con ®èi víi thuû s¶n xuÊt khÈu nh­ng phÝa Bé Thuû s¶n l¹i cho r»ng cÇn gi÷ néi dung qui ®Þnh vÒ khèi l­îng c¸ ®Ó b¶o vÖ nguån lîi c¸c lo¹i thuû s¶n quÝ hiÕm bÞ khai th¸c qu¸ møc [59,14]. TÝnh ®ång bé cßn thÓ hiÖn ë quan ®iÓm thiÕu tÝnh tæng thÓ, toµn diÖn, mµ hÇu nh­ chóng ta ®ang tån t¹i mét quan ®iÓm “thiÕu ®©u lµm ®ã, sai ®©u söa ®Êy”. Quan ®iÓm nµy tuy cã nh÷ng tÝch cùc nh­ng ®©y lµ nh÷ng quan ®iÓm lµm ¨n nhá l¹c hËu. NhiÒu ph¸p lÖnh, nghÞ ®Þnh cña Nhµ n­íc ®­îc ban hµnh, nh­ng rÊt l©u sau míi h×nh thµnh nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh hoÆc lµ nhiÒu v¨n b¶n ph¸p qui cña Nhµ n­íc sau khi ®­îc ban hµnh kh«ng hîp lÝ, thiÕu kh¶ thi, bÞ thay ®æi, rót kh«ng thùc hiÖn... Theo «ng Oliver Massmann - C«ng ty luËt Baker & Mckenzie th× "HÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam cÇn ®­îc xem xÐt trong mét thÓ thèng nhÊt víi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü vµ c¸c quy ®Þnh cña AFTA. Khi ViÖt Nam gia nhËp WTO, l­îng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ t¨ng m¹nh nh­ng tõ nay ®Õn thêi ®iÓm ®ã, c¸c b¹n sÏ ph¶i söa ®æi 148 ®iÒu luËt vµ quy ®Þnh mµ theo chóng em lµ ch­a ®­îc hoµn thiÖn" [51]. Thø hai, hÖ thèng ph¸p luËt th­¬ng m¹i vÉn ch­a thùc sù t¹o lËp quan hÖ b×nh ®¼ng cÇn thiÕt gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ mét sè doanh nghiÖp lín ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, vÉn ®­îc "­u ¸i" h¬n. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh b×nh ®¼ng vÉn cßn lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhá. C¬ chÕ thùc hiÖn b×nh ®¼ng trªn thùc tÕ ch­a thùc sù cã hiÖu qu¶. Ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ë n­íc ta míi chØ lµ manh nha, ch­a ®ñ t¹o m«i tr­êng ph¸p lý lµnh m¹nh cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. ë khÝa c¹nh kh¸c, lîi Ých cña ng­êi s¶n xuÊt, ng­êi tiªu dïng còng ch­a ®­îc ph¸p luËt th­¬ng m¹i b¶o vÖ mét c¸ch h÷u hiÖu. H¬n n÷a, ph¸p luËt th­¬ng m¹i ch­a thùc sù ®¶m b¶o quyÒn tù do, tù chñ kinh doanh cña c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. C¬ chÕ xin - cho vµ nh÷ng ®iÒu kho¶n kh¾t khe vÒ quyÒn tù do khÕ ­íc vÉn ®ang lµ nh÷ng rµo c¶n ®¸ng kÓ. NhiÒu doanh nghiÖp, v× thÕ, cßn r¬i vµo thÕ lóng tóng, gß bã, thËm chÝ bÊt lùc trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ trong xuÊt khÈu. Thø ba, hÖ thèng thuÕ, ®Æc biÖt lµ thuÕ quan vµ hµng rµo phi quan thuÕ, vÉn cßn nÆng nÒ, phøc t¹p. Trong biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu th× sù ®Þnh danh hµng ho¸ cßn ch­a râ rµng, khi ®äc tªn cã thÓ hiÓu theo nhiÒu nghÜa kh¸c nhau g©y khã kh¨n cho viÖc ¸p thuÕ xuÊt hoÆc nhËp khÈu. VÝ dô cã lo¹i ho¸ chÊt cã thÓ ¸p lo¹i m· thuÕ lµ 1%, 5%, 30% [60,11] hay nh­ cã lo¹i hµng ho¸ ¸p dông c¶ hai thuÕ suÊt ®Òu ®óng, n¬i ¸p thuÕ 3% còng ®óng, n¬i ¸p thuÕ 30% còng kh«ng sai [61,36]. ThuÕ xuÊt nhËp khÈu nh×n chung vÉn cßn cao vµ cßn qu¸ nhiÒu møc, g©y khã kh¨n kh«ng nh÷ng cho doanh nghiÖp mµ cho c¶ ho¹t ®éng qu¶n lý. MÆt kh¸c, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh l¹i rÊt phøc t¹p. “§Ó ®­îc th«ng quan t¹i c¸c c¶ng biÓn, doanh nghiÖp ph¶i hoµn thµnh 127 lo¹i giÊy tê, trong khi ë c¸c n­íc ASEAN kh¸c, hä chØ cÇn 7 lo¹i” [51]. H¬n n÷a, viÖc th­êng xuyªn thay ®æi c¸c qui ®Þnh vÒ møc thuÕ xuÊt nhËp khÈu, danh môc hµng cÊm hoÆc h¹n chÕ xuÊt nhËp khÈu lµm cho doanh nghiÖp lu«n bÞ ®éng tr­íc kinh doanh [62,43-50] Thø n¨m, tÝnh ch­a hiÖu qu¶n cña bé m¸y qu¶n lÝ, ®iÒu hµnh vµ sù tuú tiÖn, kh«ng ®ñ n¨ng lùc, phÈm chÊt cña mét bé phËn c¸n bé, c«ng chøc qu¶n lÝ, ®iÒu hµnh kinh doanh xuÊt nhËp khÈu.Trong ho¹t ®éng qu¶n lÝ ®iÒu hµnh kinh doanh xuÊt nhËp khÈu næi lªn mét sè sai ph¹m ®iÓn h×nh: - ViÖc cÇm gi÷ hµng ho¸ kÐo dµi nh­ng kh«ng ®ñ b»ng chøng chøng minh sù vi ph¹m cña doanh nghiÖp, g©y thiÖt h¹i lín cña doanh nghiÖp. - ViÖc qui kÕt sai lÇm, thiÕu c©n nh¾c vÒ c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, sau ®ã khi doanh nghiÖp ®­îc gi¶i oan th× sù viÖc coi nh­ ®· råi vµ g©y tæn thÊt lín cho doanh nghiÖp. H¬n n÷a, do sù nghi ngê cña H¶i quan, buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i gi¸m ®Þnh hµng ho¸ nhiÒu lÇn dÉn ®Õn kÐo dµi thêi h¹n t¹m gi÷ hµng ho¸ ®· g©y thiÖt h¹i lín cho doanh nghiÖp. - Gi¸m ®Þnh lµ c«ng t¸c hç trî cho H¶i quan x¸c ®Þnh ®óng qui c¸ch chñng lo¹i, mÉu m· lµm c¬ së cho viÖc ¸p thuÕ. Cïng mét lo¹i hµng ho¸ nÕu gi¸m ®Þnh cho kÕt qu¶ kh¸c nhau th× H¶i quan th­êng chän kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh nµo ¸p m· cã thuÕ suÊt cao nhÊt. Mét vÊn ®Ò næi cém lµ viÖc thùc thi ph¸p luËt cña ViÖt Nam còng ch­a æn ®Þnh vµ ch­a thèng nhÊt. NhiÒu nhµ ®Çu t­ phµn nµn r»ng, ChÝnh phñ ban hµnh quy ®Þnh míi nh­ng c¸c cÊp ®Þa ph­¬ng l¹i kh«ng thùc hiÖn ®óng chñ tr­¬ng. VÝ dô nh­ viÖc thùc thi chÝnh s¸ch ­u tiªn xuÊt khÈu ch­a ®­îc nhÊt qu¸n. T¹i mét sè ®Þa ph­¬ng do nhu cÇu thu ng©n s¸ch, c¸c c¬ së míi ®Çu t­ cho s¶n xuÊt xuÊt khÈu vÉn bÞ thu thuÕ trong khi qui ®Þnh lµ ®­îc miÔn thu thuÕ thêi gian ®Çu [63,14]. NhiÒu tranh chÊp, v­íng m¾c gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ ®Þa ph­¬ng, ®· ®­îc c¬ quan trung ­¬ng kÕt luËn nh­ng ®Þa ph­¬ng kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn mét c¸ch miÔn c­ìng còng chÝnh lµ rñi ro ®èi víi doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi, ph¸p luËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam nãi chung ch­a ®¶m b¶o tiÕn tr×nh héi nhËp, tù do hãa th­¬ng m¹i còng nh­ viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt khu vùc vµ quèc tÕ. - C¬ së h¹ tÇng: HÖ thèng giao th«ng cña ViÖt Nam vÉn cßn ch­a thuËn lîi cho viÖc chuyªn chë hµng ho¸ tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c, ch­a gi¶m ®­îc chi phÝ vËn t¶i. HÖ thèng th«ng tin, viÔn th«ng ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn nh­ng vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm so víi c¸c n­íc trong khu vùc. 2.2. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®­îc thÓ hiÖn b»ng kh¶ n¨ng bï ®¾p chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh, duy tr× ®­îc lîi nhuËn vµ ®­îc ®o b»ng thÞ phÇn hµng ho¸, vµ dÞch vô cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp phô thuéc c¸c yÕu tè: 2.2.1. Chi phÝ ®Çu vµo ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam - Gi¸ nguyªn liÖu ®Çu vµo Cã thÓ nãi r»ng hiÖn nay, hµng ho¸ ViÖt Nam ch­a thÓ c¹nh tranh vÒ mÆt gi¸ c¶ so víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc. Së dÜ nh­ vËy lµ v× gi¸ thµnh cña c¸c s¶n phÈm cßn qu¸ cao khiÕn c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ cho ra mét s¶n phÈm gi¸ rÎ. Trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh vÒ gi¸ nh­ gi¸ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng, c¸c chi phÝ vÒ h¹ tÇng nh­ ®iÖn n­íc... Thùc tr¹ng gi¸ “®Çu vµo” ë ViÖt Nam hiÖn nay rÊt ®¸ng lo ng¹i, th­êng cao h¬n 30-50% so víi c¸c ®èi t¸c ASEAN. B¶ng 15 - Chi phÝ s¶n xuÊt cña ViÖt Nam vµ mét sè n­íc ASEAN ChØ tiªu VNam Th¸i Indonesia Singapore Malaysia Gi¸ ®iÖn sx (cent/KWh) 6,30 - 4,50 - 5,70 §TQT bqu©n (USD/phót) 1,97 1,55 1,38 0,88 1,03 Xi m¨ng PC (USD/tÊn) 51,50 - 46,70 47,70 - C­íc vËn chuyÓn container ®i NhËt B¶n (USD) 1300 800 - - - Nguån: Theo Ban vËt gi¸ ChÝnh phñ Thªm vµo ®ã, phÇn lín c¸c s¶n phÈm dï ®Ó tiªu dïng hay xuÊt khÈu ®Òu cã nguån gèc nhËp ngo¹i, thËm chÝ mét sè ngµnh (dÖt may ch¼ng h¹n) ph¶i sö dông tíi h¬n 70% phô liÖu nhËp khÈu nªn gi¸ "®Çu vµo" ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®Òu cã møc gi¸ cao h¬n møc gi¸ cña thÕ giíi. §iÒu nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu ®èi víi c¸c s¶n phÈm ViÖt Nam khi tham gia héi nhËp. Tõ n¨m 1996 ®Õn nay, b×nh qu©n chi phÝ "®Çu vµo" t¨ng 32,43% (x¨ng dÇu t¨ng 42,28%, n­íc t¨ng 130%, thuÕ sö dông ®Êt t¨ng 90%, ®iÖn t¨ng 37,5% v.v...), trong khi ®ã, tû lÖ gi¸ b¸n s¶n phÈm "®Çu ra" chØ t¨ng 22,82%. Tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n gi¶m tõ 16,8% n¨m 1996 xuèng 6,2% n¨m 2000, thÊp h¬n xÊp xØ 2 lÇn so víi c¸c níc trong khu vùc vµ h¬n 3 lÇn so víi khu vùc Ch©u ¢u, ®ang lµm nhiÒu nhµ ®Çu t­ do dù khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Víi mÆt b»ng s¶n xuÊt nh­ hiÖn nay nªn gi¸ thµnh s¶n xuÊt ë ViÖt Nam cao h¬n c¶ gi¸ b¸n s¶n phÈm cïng lo¹i trªn thÕ giíi: Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®­êng n¨m 2000 - 2001 t¹i ViÖt Nam lµ 385-400 USD/tÊn trong khi ®ã gi¸ b¸n trªn thÕ giíi chØ lµ 290 USD/tÊn. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt xe m¸y (ch­a cã thuÕ) trong n­íc lµ 1.250 USD/chiÕc, trong khi ®ã gi¸ b¸n thÕ giíi chØ 1.100 USD/chiÕc. NhiÒu doanh nghiÖp cho r»ng, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hä ®· cã nh÷ng nç lùc ®Ó ®Çu t­ c«ng nghÖ míi, thay ®æi cung c¸ch qu¶n lý, thùc hiÖn tiÕt kiÖm trong s¶n xuÊt v.v... nh­ng do chi phÝ "®Çu vµo" cao lµm "®éi" gi¸ thµnh, nªn s¶n phÈm kh«ng thÓ chen "ch©n" vµo c¸c thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ khu vùc. NhiÒu s¶n phÈm ViÖt Nam xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB l¹i ngang víi gi¸ giao theo ®iÒu kiÖn CIF cña c¸c doanh nghiÖp thuéc nhiÒu quèc gia kh¸c, nªn kh«ng thÓ c¹nh tranh ®­îc víi khu vùc. Chi phÝ "®Çu vµo" cao do nhiÒu yÕu tè, trong ®ã râ nhÊt lµ tÝnh ®éc ®o¸n cña mét sè doanh nghiÖp cã vÞ thÕ ®éc quyÒn. C¸c doanh nghiÖp ph¶i mua ®iÖn víi c¸ch tÝnh gi¸ kh«ng phï hîp víi quy luËt thÞ tr­êng, lÏ ra "mua cµng nhiÒu gi¸ cµng rÎ" th× ë ®©y "mua cµng nhiÒu gi¸ cµng cao". §iÒu nµy ng¨n c¶n c¸c doanh nghiÖp më réng quy m« s¶n xuÊt v× cã nguy c¬ nÕu cµng më réng, gi¸ s¶n phÈm cµng cao. Kh«ng chØ cã ®iÖn, nhiÒu chi phÝ "®Çu vµo" kh¸c còng ®· cao mét c¸ch kh«ng hîp lý nh­ng vÉn ®ang vµ cã xu h­íng t¨ng lªn. - C¸c kho¶n phÝ vµ lÖ phÝ PhÝ vµ lÖ phÝ kho¶n thu tuy chiÕm tû träng kh«ng lín trong ng©n s¸ch Nhµ n­íc nh­ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp th× l¹i lµ g¸nh nÆng. HiÖn nay bªn c¹nh nh÷ng lo¹i phÝ, lÖ phÝ chÝnh thøc, thµnh v¨n (cô thÓ, theo NghÞ ®Þnh 04/CP cña ChÝnh phñ vÒ phÝ lÖ phÝ thuéc ng©n s¸ch Nhµ n­íc ngµy 30/1/1999, gåm cã 20 lo¹i phÝ, 35 lo¹i lÖ phÝ ) doanh nghiÖp cßn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng kho¶n phÝ vµ lÖ phÝ kh«ng chÝnh thøc. Theo NghÞ ®Þnh 04/CP ph¹m vi ®iÒu chØnh qu¸ hÑp (chØ nh÷ng kho¶n phÝ, lÖ phÝ thuéc ng©n s¸ch Nhµ n­íc) mµ thùc tÕ l¹i ®ang tån t¹i nhiÒu lo¹i phÝ, lÖ phÝ kh«ng thuéc ng©n s¸ch Nhµ n­íc do rÊt nhiÒu cÊp, ngµnh kh¸c nhau thu. §èi víi doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng xuÊt khÈu th× bªn c¹nh phÝ h¶i quan hay chi phÝ cho c¸c lo¹i thuÕ ®· ®­îc quy ®Þnh cßn ph¶i ®ãng rÊt nhiÒu lo¹i "phÝ" d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau mµ nÕu kh«ng nép ®ñ th× hµng ho¸ sÏ bÞ ¸ch t¾c, doanh nghiÖp ph¶i g¸nh chÞu chi phÝ l­u kho b·i, mÊt c¬ héi kinh doanh, lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt vµ t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm. 2.2.2. H¹n chÕ vÒ n¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o N¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c nhµ l·nh ®¹o cã ¶nh h­ëng mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i cña mét doanh nghiÖp. NÕu l·nh ®¹o cã n¨ng lùc, tr×nh ®é ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, chøc tr¸ch nhiÖm vô ®­îc giao th× doanh nghiÖp cã c¬ héi tèt ®Ó ®¹t ®­îc thµnh c«ng. Ng­îc l¹i, nhµ qu¶n trÞ thiÕu n¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n lµ nguån rñi ro lín nhÊt ®èi víi doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. N¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò l·nh ®¹o ®­îc h×nh thµnh tõ ba yÕu tè: thø nhÊt, nh÷ng kiÕn thøc ®­îc ®µo t¹o, häc tËp, rÌn luyÖn trong nhµ tr­êng; thø hai, trong qu¸ tr×nh b¸m s¸t thùc tÕ s¶n xuÊt - kinh doanh; thø ba, do n¨ng khiÕu bÈm sinh. §èi víi ViÖt Nam, c¶ 3 yÕu tè nµy cßn rÊt thiÕu: - Th«ng th­êng, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lu«n ph¶i ®i tr­íc nh»m më ®­êng vµ trî gióp cho viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch, n¨ng lùc cña c¸c nhµ l·nh ®¹o trong t­¬ng lai. Nh­ng ®èi víi ViÖt Nam, trong mét thêi gian dµi ®µo t¹o vÒ kinh tÕ lu«n chÞu ¶nh h­ëng cña t­ duy kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Sù chuyÓn ®æi sang t­ duy vµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét kho¶ng thêi gian dµi, cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n do sù thiÕu thèn vÒ c¬ së vËt chÊt, tµi liÖu mµ quan träng nhÊt lµ ®éi ngò c¸n bé gi¶ng d¹y kinh tÕ. - Thùc tÕ lu«n lµ bøc tranh sinh ®éng, lµ tÊm g­¬ng ph¶n ¸nh, lµ “löa thö vµng” nh»m thö th¸ch, ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¸c nhµ qu¶n trÞ mét c¸ch trung thùc vµ chÝnh x¸c nhÊt. Tuy nhiªn thùc tiÔn s¶n xuÊt - kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng nhÊt lµ kinh doanh th­¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam cßn ch­a ®ñ dµi, ch­a ®ñ phøc t¹p, qui m« kinh doanh ch­a ®ñ lín ®Ó t¹o lËp phÈm chÊt, n¨ng lùc cña c¸c nhµ qu¶n trÞ th«ng qua th­¬ng tr­êng quèc tÕ. Sù rÌn luyÖn, tÝch luü kinh nghiÖm cña c¸c nhµ l·nh ®¹o lu«n thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ m«i tr­êng, vËt chÊt, thiÕu nh÷ng c¬ héi ®­îc cä x¸t. - N¨ng lùc cña nhµ qu¶n trÞ kinh doanh cßn ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së n¨ng khiÕu, së tr­êng vµ lßng ham mª, nhiÖt huyÕt. N¨ng khiÕu ph¶i ®­îc ph¸t hiÖn, båi d­ìng vµ sö dông míi ph¸t huy ®Ó phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng l·nh ®¹o. C«ng t¸c ph¸t hiÖn, båi d­ìng, tuyÓn dông vµ bæ nhiÖm c¸c nhµ l·nh ®¹o cña ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt hîp lÝ, ch­a t¹o dùng mét c¬ chÕ tuyÓn chän kh¸ch quan, cßn mang nÆng tÝnh chñ quan, ¸p ®Æt. ViÖc bæ nhiÖm c¸n bé thiÕu n¨ng lùc, phÈm chÊt hoÆc giao träng tr¸ch v­ît qu¸ kh¶ n¨ng c¸n bé thùc sù lµ mét nguy c¬ ¶nh h­ëng ®Õn sù thµnh b¹i cña doanh nghiÖp. Tham kh¶o B¶ng 13, Phô lôc, chóng ta sÏ thÊy râ tr×nh ®é ®­îc ®µo t¹o vµ ®é tuæi cña gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp. Gi¸m ®èc khèi DNNN cã tr×nh ®é (81,4% cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn) cao h¬n khèi doanh nghiÖp t­ nh©n (20,1% cã tr×nh ®é cao ®¼ng ®¹i häc trë lªn). Gi¸m ®èc khèi DNNN trung ­¬ng cã tr×nh ®é cao h¬n gi¸m ®èc khèi DNNN ®Þa ph­¬ng. Tuæi trung b×nh cña gi¸m ®èc kh¸ cao, xÊp xØ 80% gi¸m ®èc cã tuæi ®êi trªn 40, gÇn 30% gi¸m ®èc cã tuæi ®êi trªn 50. §iÒu nµy chøng tá phÇn lín gi¸m ®èc ®­îc ®µo t¹o vµ båi d­ìng kiÕn thøc vÒ kinh tÕ trong thêi gian bao cÊp. Do vËy, dï cã båi d­ìng vÒ kiÕn thøc kinh tÕ thÞ tr­êng th× vÉn r¬i vµo t×nh tr¹ng “ch¾p v¸”, kh«ng ®ång bé, thiÕu hÖ thèng... 2.2.3. T×nh tr¹ng thiÕu th«ng tin, lê mê vÒ héi nhËp khu vùc C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tõ tr­íc ®Õn nay vÉn lu«n tr«ng chê vµo sù gióp ®ì, h­íng dÉn vÒ th«ng tin cña Nhµ n­íc, ch­a thùc sù tù m×nh khai th¸c vµ t×m hiÓu thÞ tr­êng. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho hµng ho¸ do ViÖt Nam s¶n xuÊt ch­a thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng trong n­íc chø ch­a nãi ®Õn thÞ tr­êng c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. §iÒu nµy thùc sù chØ ®óng víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, hä nhËn thøc ®­îc r»ng muèn tån t¹i ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó c¹nh tranh, nÕu cã sù hç trî cña Nhµ n­íc th× cµng quý, nh­ng tù th©n vÉn lµ chÝnh. Theo mét sè giíi am hiÓu vÒ doanh nghiÖp cho biÕt, mét sè doanh nghiÖp t­ nh©n lµm kinh doanh xuÊt nhËp khÈu am hiÓu c¸c lé tr×nh cña n­íc ta vµ c¸c n­íc vÒ AFTA, APEC kh¸ chu ®¸o vµ cô thÓ h¬n mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc, v× ®ã lµ sù sèng cßn cña hä. “BiÕt m×nh biÕt ng­êi, tr¨m trËn tr¨m th¾ng”. Trong kinh doanh còng vËy, chØ khi hiÓu râ vÒ m×nh còng nh­ hiÓu râ vÒ ®èi thñ c¹nh tranh vÒ thÞ tr­êng c¹nh tranh th× míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét vÊn ®Ò qu¸ khã, nh­ng ph¶i b¾t buéc t×m hiÓu, xem xÐt, c©n nh¾c kü, th«ng qua nhiÒu ph­¬ng ¸n ®Ó t×m ra lèi ®i thÝch hîp nhÊt. C¹nh tranh lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña doanh nghiÖp. §· cã lóc mét sè quan chøc nhµ n­íc khuyªn nhñ vµ cã ý c¶nh b¸o c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao ý thøc c¹nh tranh, kh«ng nªn tr«ng chê û l¹i vµo sù gióp ®ì, th«ng tin, h­íng dÉn cña Nhµ n­íc. Ngay c¶ ®èi víi viÖc héi nhËp vµo khu vùc ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn chØ hiÓu mét c¸ch m¬ hå vÒ vÊn ®Ò gi¶m thuÕ theo CEPT/AFTA. Tõ n¨m 2001, viÖc c¾t gi¶m thuÕ theo HiÖp ®Þnh CEPT trë nÒn kiªn quyÕt vµ dån dËp h¬n rÊt nhiÒu do ChÝnh Phñ b¾t ®Çu ®­a vµo c¾t gi¶m m¹nh nhiÒu mÆt hµng tõ tr­íc tíi nay vèn cã møc thuÕ suÊt cao vµ ®­îc b¶o hé b»ng nhiÒu biÖn ph¸p phi thuÕ quan. Cho ®Õn n¨m 2006 th× sÏ thùc hiÖn c¾t gi¶m ®èi víi hÇu hÕt c¸c mÆt hµng, do ®ã kh«ng trõ mét doanh nghiÖp nµo kh«ng ph¶i ®èi mÆt víi thùc tÕ nµy. Nh­ vËy lé tr×nh thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ suÊt hµng ho¸ theo Ch­¬ng t×nh thuÕ quan ­u ®·i cã hiÖu lùc chung trong Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (CEPT/AFTA) cña ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu b­íc vµo giai ®o¹n n­íc rót nh­ng vÉn cßn kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp tá ra qu¸ “mï mê” vÒ vÊn ®Ò nµy. Lý do c¸c doanh nghiÖp ®­a ra lµ th«ng tin n¾m ®­îc cßn qu¸ Ýt vµ cßn m¶i lo lµm ¨n, c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ trong n­íc nªn kh«ng cã thêi gian t×m hiÓu. MÆt kh¸c theo mét sè doanh nghiÖp th× hä còng cã biÕt s¬ s¬ lµ ChÝnh phñ ®· ®­a vµo thùc hiÖn gi¶m thuÕ nhiÒu mÆt hµng theo CEPT tõ nhiÒu n¨m nay, song hÇu nh­ ch¼ng ¶nh h­ëng tíi lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh cña minh nªn còng ch­a cã ý ®Þnh ®Ó t©m t×m hiÓu kü l­ìng. Cã thÓ nãi, ®©y lµ mét c¸ch nh×n rÊt h¹n hÑp cña mét bé phËn kh«ng nhá c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay [58,20]. ThËm chÝ cã nhiÒu doanh nghiÖp tuy ®· nhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò nh­ng vÉn cè nÝu kÐo sù b¶o hé theo kiÓu “®­îc ngµy nµo hay ngµy Êy”. Nh­ vËy t­ t­ëng dùa dÉm, û l¹i vµo Nhµ n­íc vÉn cßn ®Ì nÆng lªn nhiÒu doanh nghiÖp, ch­a thùc sù t¹o sù n¨ng ®éng kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. 2.3. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ lµ th­íc ®o trùc tiÕp vÒ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ®­îc thÓ hiÖn ë sè l­îng, chÊt l­îng, chñng lo¹i, mÉu m· vµ gi¸ c¶... Hµng ho¸ ViÖt Nam hiÖn nay cßn Ýt vÒ sè l­îng, nghÌo vÒ chÊt l­îng, mÉu m· l¹i ch­a phong phó vµ gi¸ c¶ th× cßn cao so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc nªn khã cã thÓ c¹nh tranh víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc trong khu vùc. ViÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ l¹i cµng trë nªn cÊp b¸ch ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam khi mµ c¸c mÆt hµng cña mét sè n­íc nh­ Th¸i Lan, Singapore ®· cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, cã uy tÝn, l¹i cã b¹n hµng t­¬ng ®èi réng. H¬n thÕ n÷a, chiÕn l­îc cña hÇu hÕt c¸c quèc gia trong khu vùc §«ng Nam ¸ ®Òu lµ “h­íng ngo¹i”, v× vËy sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ kh«ng ph¶i lµ xuÊt tõ chÊt l­îng mµ thÞ tr­êng néi ®Þa kiÓm ®Þnh, vµ ®ã ph¶i lµ tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ. Thêi gian gÇn ®©y, nhiÒu doanh nghiÖp ®· m¹nh d¹n vµ nç lùc ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó cã ®­îc s¶n phÈm víi tiªu chuÈn chÊt l­îng cao. §iÓn h×nh lµ viÖc ®¨ng ký tham gia HÖ thèng qu¶n trÞ theo tiªu chuÈn ISO 9000; HÖ thèng qu¶n trÞ chÊt l­îng ®ång bé TQM; HÖ thèng chÊt l­îng theo GMP; HACCP cho c¸c DN s¶n xuÊt d­îc phÈm, thùc phÈm, n«ng s¶n, thuû s¶n; HÖ thèng qu¶n trÞ an toµn quèc tÕ ISM Code cho tµu biÓn vµ dµn khoan di ®éng trªn h¶i phËn quèc tÕ; HÖ thèng qu¶n trÞ m«i tr­êng ISO 14000 vµ HÖ thèng qu¶n trÞ chÊt l­îng theo tiªu chuÈn "gi¶i th­ëng chÊt l­îng ViÖt Nam". NhiÒu DN ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng tr©n träng trong nhËn thøc vµ ¸p dông tiªu chuÈn kü thuËt song còng cßn nhiÒu DN hoµn toµn kh«ng cã kh¸i niÖm g× vÒ qu¶n lý chÊt l­îng. Thùc tÕ hiÖn nay ë n­íc ta tû lÖ doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®­îc cÊp chøng nhËn tiªu chuÈn chÊt l­îng ISO/9000 cßn qu¸ Ýt (h¬n 100/600.000 doanh nghiÖp). Tuy vËy kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng hiÓu ®­îc tÇm quan träng cña nã mµ mét sè doanh nghiÖp ®¨ng ký c¸c chøng chØ qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ d­êng nh­ chØ lµ ®Ó ch¹y theo phong trµo. ThËm chÝ, cã doanh nghiÖp cßn "mua" chøng chØ mµ kh«ng thùc sù n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. CÇn ph¶i nhËn thøc râ rµng, s¶n phÈm cña hä kh«ng chØ cÇn cã chøng chØ quèc tÕ ®Ó xuÊt khÈu lµ ®ñ mµ cßn ph¶i v­ît qua mét "rµo c¶n tèi cao" - ®ã lµ sù lùa chän cña ng­êi tiªu dïng [64,8]. III. Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong héi nhËp AFTA 3.1. Mét sè biÖn ph¸p cña Nhµ n­íc ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trong héi nhËp AFTA 3.1.1. X©y dùng ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh héi nhËp Trong thÕ giíi hiÖn ®¹i, kh«ng mét quèc gia nµo b»ng chÝnh s¸ch ®ãng cöa l¹i cã thÓ x©y dùng ®­îc cho m×nh mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Më cöa, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trë thµnh mét xu thÕ chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc. Tuy nhiªn, víi nÒn kinh tÕ xuÊt ph¸t muén vµ n«ng nghiÖp lµ bé phËn cÊu thµnh chñ yÕu nh­ n­íc ta, th× trong giai ®o¹n ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh héi nhËp, ViÖt Nam cÇn ph¶i nç lùc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt truyÒn thèng mµ n­íc ta cã lîi thÕ. §ång thêi, trªn c¬ së thu hót vèn, c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, chóng ta cÇn ®ãn ®Çu vµ tiÕp cËn mét sè ngµnh cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao, sö dông nhiÒu vèn víi lao ®éng lµnh nghÒ ®Ó lµm ra nh÷ng s¶n phÈm mang tÝnh c¹nh tranh cao nh­ c¸c s¶n phÈm thuéc c¸c ngµnh chÕ biÕn l­¬ng thùc thùc phÈm, dÖt may, da giµy, khai th¸c vµ chÕ biÕn dÇu khÝ. XuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm l­¬ng thùc thùc phÈm qua chÕ biÕn võa t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cao võa tr¸nh ®­îc hµng rµo b¶o hé cña c¸c n­íc thµnh viªn ®èi víi hµng n«ng s¶n ch­a qua chÕ biÕn. Tuy nhiªn, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu theo h­íng ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng ho¸ cÇn ph¶i chó ý lµ kh«ng ®­îc tËp trung vµo mét sè Ýt mÆt hµng, kh«ng ®Ó tõng mÆt hµng qu¸ phô thuéc vµo mét thÞ tr­êng: t¨ng thÞ phÇn trªn nh÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng, khai th«ng vµ më réng thÞ tr­êng míi; ®Æc biÖt chó ý më réng quan hÖ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ víi c¸c n­íc §«ng N¸m ¸, víi c¸c thÞ tr­êng cã tiÒm n¨ng lín nh­ Trung Quèc, Mü, Nga, NhËt, EU... T¨ng c­êng sù phèi hîp cã hiÖu qu¶ gi÷a c¬ quan nhµ n­íc víi c¸c hiÖp héi vµ c¸c doanh nghiÖp ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c tiÕp thÞ, x©m nhËp thÞ tr­êng. Cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch vµ t¹o thuËn lîi cho ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi lµm cÇu nèi cho hµng ViÖt Nam ®i vµo thÞ tr­êng n­íc së t¹i. 3.1.2 X©y dùng chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc mét c¸ch cã lùa chän, cã ®iÒu kiÖn vµ cã thêi h¹n ®i ®«i víi c«ng bè lé tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu . Thùc tiÔn lµ ë c¸c quèc gia t¨ng tr­ëng cao nhê xuÊt khÈu, dï ®· ®¹t gÇn tíi tû suÊt tù do ho¸ hoµn toµn, hä vÉn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p b¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc. §èi víi ViÖt Nam, viÖc b¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc lµ tèi quan träng v× thêi gian tr­íc m¾t, chóng ta ch­a thÊy dÊu hiÖu g× vÒ t¨ng xuÊt khÈu khi gia nhËp AFTA nªn nh÷ng nç lùc ®Ó b¶o vÖ, hç trî cho nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu sÏ rÊt cÇn thiÕt ®Ó h¹n chÕ søc Ðp nhËp khÈu. Bªn c¹nh ®ã, v× CEPT cã t¸c ®éng kÝch thÝch xuÊt khÈu chñ yÕu ®èi víi c¸c mÆt hµng chÕ biÕn, nªn viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p hç trî ®Ó ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng t¨ng nhanh tû phÇn c¸c mÆt hµng chÕ biÕn xuÊt khÈu sÏ lµ rÊt quan träng. Sù b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc sÏ gãp phÇn gi¶m dÇn sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ, mÉu m·. Tuy nhiªn, còng ph¶i nh×n nhËn r»ng, viÖc duy tr× hay xo¸ bá chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa bao giê còng cã t¸c ®éng mang tÝnh hai mÆt. NÕu b¶o hé qu¸ l©u vµ qu¸ cao th× sÏ lµm cho c¸c nhµ s¶n xuÊt û l¹i vµ tr× trÖ. Song nÕu xo¸ bá b¶o hé qu¸ nhanh th× cã thÓ dÉn tíi sù ph¸ s¶n cña s¶n xuÊt trong n­íc, giao thÞ tr­êng néi ®Þa cho thÞ tr­êng ngo¹i quèc. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ khi tham gia AFTA, ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y dùng cho m×nh mét chÝnh s¸ch b¶o hé ®óng ®¾n sao cho võa ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña CEPT/AFTA võa b¶o ®¶m cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc thÝch nghi, quen dÇn víi m«i tr­êng kh«ng cã b¶o hé. Muèn vËy, khi thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé chóng ta cÇn ph¶i chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: - ChØ b¶o hé nh÷ng mÆt hµng mµ s¶n xuÊt trong n­íc ®¸p øng nhu cÇu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vÒ sau, t¹o ®­îc nguån thu ng©n s¸ch vµ gi¶i quyÕt lao ®éng. - B¶o hé ph¶i ®­îc thèng nhÊt thùc hiÖn cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - ChÝnh s¸ch b¶o hé ph¶i ®­îc quy ®Þnh cho tõng tr­êng hîp, tõng thêi gian vµ kh«ng b¶o hé vÜnh viÔn cho bÊt kú hµng hãa nµo. - B¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc nh­ng ph¶i phï hîp víi c¸c tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt. 3.1.3. Kh«ng ngõng hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, ®æi míi c«ng t¸c hµnh chÝnh, tæ chøc liªn quan Tõ tr­íc ®Õn nay, hÖ thèng ph¸p luËt lu«n lµ mèi lo ng¹i cho c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña viÖc thµnh lËp AFTA lµ kªu gäi h¬n n÷a ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c¸c n­íc thµnh viªn do ®ã, ®Ó kh«ng bÞ thua kÐm so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ ®Ó trë thµnh mét ®Þa ®iÓm hÊp dÉn vÒ ®Çu t­ th× ViÖt Nam cÇn ph¶i c¶i thiÖn vµ hoµn chØnh h¬n n÷a hÖ thèng ph¸p luËt, trong ®ã cÇn l­u ý mét sè ®iÓm: - T¨ng c­êng hÖ thèng ph¸p lý thèng nhÊt nh»m t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý, m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã cÇn ph¶i cã quan niÖm míi vÒ tÇng líp doanh nh©n, cÇn coi hä lµ ®éi qu©n chñ lùc trong thêi kú héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Tõ ®ã ph¶i cã chiÕn l­îc l©u dµi ®Ó x©y dùng tÇng líp doanh nh©n ViÖt Nam lµm giµu b»ng trÝ tuÖ vµ v¨n hãa t¹o ra nhiÒu th­¬ng hiÖu ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi - X©y dùng hÖ thèng ph¸p lý, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn trªn c¬ së khoa häc, thùc tiÔn, phï hîp víi yªu cÇu cÇu cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ th«ng lÖ quèc tÕ nh»m thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng vµ h¹n chÕ nh÷ng khiÕm khuyÕt c¶n trë ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. - Nghiªn cøu kÜ l­ìng, chuÈn bÞ chu ®¸o, tr¸nh nãng véi nh»m t¹o “søc sèng” cña c¸c v¨n b¶n ph¸p qui, h¹n chÕ nh÷ng thay ®æi qu¸ nhanh cña hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch kinh tÕ g©y ra bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp. Kh«ng nªn l¹m dông nguyªn t¾c “sai th× söa” trong khi ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p qui, chÝnh s¸ch kinh tÕ mµ dÉn ®Õn sù tuú tiÖn dÔ thay ®æi, g©y ra sù lo ng¹i, hoµi nghi cña c¸c nhµ ®Çu t­ vÒ nh÷ng cam kÕt mang tÝnh nguyªn t¾c cña Nhµ n­íc. §èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cÇn chó ý ®Õn c¸c chÝnh s¸ch vÒ: C¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ §Ó nh»m võa ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng nh÷ng cam kÕt cña CEPT/AFTA võa thùc hiÖn ®­îc 4 nguyªn t¾c th× ngay tõ b©y giê, ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y dùng mét lÞch tr×nh gi¶m thuÕ vµ xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan cô thÓ cho tõng n¨m, tõng thêi kú trªn c¬ së tèi ®a ho¸ nguån thu nh­ng l¹i gi¶m dÇn møc ®é b¶o hé thùc tÕ ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã, chóng ta cÇn ph¶i: - C¬ cÊu l¹i c¸c lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu §Ó bï ®¾p sè gi¶m thu do h¹ thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu, chóng ta cã thÓ sö dông biÖn ph¸p më réng diÖn chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (bao gåm c¶ hµng nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n­íc) vµ ¸p dông thuÕ VAT cao ®èi víi hµng nhËp khÈu. §iÒu nµy sÏ lµm cho gi¸ hµng hãa nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n­íc cña c¸c nhãm hµng nµy t¨ng lªn. §èi víi hµng nhËp khÈu, t¨ng gi¸ sÏ h¹n chÕ nhËp khÈu. §èi víi hµng s¶n xuÊt trong n­íc, gi¸ cao sÏ t¹o ra søc Ðp xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi. Nh­ vËy, biÖn ph¸p nµy võa h¹n chÕ nhËp khÈu, võa khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ t¨ng ng©n s¸ch. - Thùc hiÖn ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ suÊt. Cã thÓ nãi, do tr×nh ®é ph¸t triÓn cña n­íc ta thÊp, c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn kh«ng ®Òu, lîi nhuËn b×nh qu©n gi÷a c¸c ngµnh ch­a cao cho nªn, hiÖn t¹i, hÖ thèng thuÕ cña ViÖt Nam vÉn cßn tån t¹i nhiÒu møc thuÕ suÊt kh¸c nhau, g©y khã kh¨n cho viÖc tÝnh thuÕ. Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu Cïng víi chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu lµ mét trong nh÷ng c«ng cô chñ yÕu ®Ó ®iÒu chØnh møc ®é, ph¹m vi héi nhËp nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ khu vùc theo yªu cÇu cña CEPT/AFTA. ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu ph¶i trë thµnh mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch chung cña Nhµ n­íc nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, khai th¸c vµ ph¸t huy tèt néi lùc cña c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ vµo ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Do vËy, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam s¾p tíi cÇn hoµn thiÖn theo c¸c h­íng sau: - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu. - CÇn x©y dùng chÝnh s¸ch mÆt hµng xuÊt khÈu thÝch øng ®èi víi tõng thÞ tr­êng vµ khu vùc thÞ tr­êng theo tõng thêi kú. - Thùc hiÖn ­u ®·i thuÕ quan thËm chÝ gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng phôc vô s¶n xuÊt. 3.1.4. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng th«ng tin Trong thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ trë ng¹i duy nhÊt, c¬ së h¹ tÇng còng lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc. HiÖn nay, ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®· nç lùc ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng ®­êng x¸, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c. ChÝnh phñ kh«ng nh÷ng ph¶i thiÕt lËp mét hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c hiÖn ®¹i mµ cßn ph¶i ®iÒu chØnh sao cho gi¸ c¶ ngang b»ng thËm chÝ thÊp h¬n c¸c n­íc trong cïng khu vùc. Nhµ n­íc vÉn cßn ®éc quyÒn ®èi víi c¸c s¶n phÈm ®iÖn, n­íc hay viÔn th«ng do ®ã c­íc viÔn th«ng hay chi phÝ ®iÖn n­íc vÉn cßn ®¾t so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc. §©y chÝnh lµ mét nh©n tè khiÕn cho gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cßn cao, ch­a t¹o ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸. Tuy nhiªn, gÇn ®©y víi sù ra ®êi cña Bé B­u chÝnh ViÔn Th«ng th× hy väng gi¸ cña c¸c dÞch vô viÔn th«ng sÏ rÎ h¬n, gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cßn ®èi víi c¸c s¶n phÈm ®iÖn n­íc th× cÇn ph¶i gi¶m bít sù ®éc quyÒn cña Nhµ n­íc. 3.1.5. T­ vÊn, hç trî c¸c doanh nghiÖp nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá, nªn viÖc tù t×m kiÕm th«ng tin thÞ tr­êng, tù trang tr¶i mäi kho¶n phÝ ph¸t triÓn thÞ tr­êng, xóc tiÕn th­¬ng m¹i, thiÕt lËp kªnh ph©n phèi... lµ khã cã thÓ thùc hiÖn. Nhµ n­íc cÇn hç trî cho c¸c doanh nghiÖp vÒ th«ng tin, t­ vÊn ph¸p lý, nguån tµi chÝnh... ®Ó gia nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ mét c¸ch v÷ng vµng, h¹n chÕ gÆp ph¶i rñi ro khi ph¶i kinh doanh trong t×nh tr¹ng bÊt lîi, thiÕu th«ng tin, thiÕu b×nh ®¼ng. 3.5.6. §µo t¹o nguån nh©n lùc phôc vô cho kinh doanh trong héi nhËp Héi nhËp lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ kh«ng thiÕu nh÷ng rñi ro do vËy ®Ó v÷ng vµng trong héi nhËp th× biÖn ph¸p tèt nhÊt lµ t¨ng c­êng ®Çu t­, ®µo t¹o nguån nh©n lùc phôc vô cho kinh doanh: - §µo t¹o, båi d­ìng vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô. §©y lµ tiªu chuÈn c¬ b¶n ®¸nh gi¸ n¨ng lùc cña nhµ qu¶n trÞ. - §µo t¹o, båi d­ìng vÒ tr×nh ®é ngo¹i ng÷. Ng«n ng÷ lµ cÇu nèi c¬ b¶n trong giao tiÕp, còng lµ nguyªn nh©n g©y ra sù bÊt ®ång, nh÷ng rñi ro trong kinh doanh. N©ng cao tr×nh ®é ngo¹i ng÷ lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc ®Ó cã thÓ héi nhËp s©u réng h¬n. - §µo t¹o, båi d­ìng vÒ tr×nh ®é tin häc. Tin häc ngµy nay ®· trë thµnh mét c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu ®Ó tiÕp cËn víi c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi. - §µo t¹o båi d­ìng kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt, tËp qu¸n th­¬ng m¹i trong n­íc vµ quèc tÕ. M«i tr­êng ph¸p luËt quèc tÕ th­êng phøc t¹p vµ kh«ng râ rµng do ®ã ®Ó tr¸nh nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt ngoµi chñ ®Þnh, cÇn cã sù am hiÓu nhÊt ®Þnh vÒ c¸c c«ng ­íc ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ c¸c n­íc tham gia kÝ kÕt. §µo t¹o, båi d­ìng nguån nh©n lùc phôc vô cho kinh doanh ngoµi sù quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp sö dông lao ®éng, ®ßi hái ph¶i cã ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. ChØ cã Nhµ n­íc míi ®ñ søc ®Ó thÓ hiÖn sù quan t©m thùc hiÖn chiÕn l­îc dµi h¹n vÒ nguån nh©n lùc nh»m phôc vô s¶n xuÊt, kinh doanh. Víi vai trß cña m×nh, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ng¾n h¹n vµ dµi h¹n nh»m thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng kinh doanh, h¹n chÕ nh÷ng rñi ro, tæn thÊt, kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó tiÕn tíi t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh an toµn cho c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp. 3.2. Mét sè biÖn ph¸p cña doanh nghiÖp ViÖt Nam nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trong héi nhËp AFTA 3.2.1. Chñ ®éng tiÕp cËn vµ chuÈn bÞ cho tiÕn tr×nh héi nhËp AFTA Héi nhËp AFTA mang l¹i cho ViÖt Nam nh÷ng ®iÒu kiÖn míi, søc sèng míi, lîi thÕ míi... trong ph¸t triÓn kinh tÕ, tuy nhiªn qu¸ tr×nh héi nhËp còng sÏ t¹o ra nh÷ng bÊt lîi, nh÷ng nguy c¬ míi. MÆc dï tiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA ®· ®i ®­îc nöa chÆng ®­êng nh­ng d­êng nh­ cßn qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp vÉn cßn rÊt thê ¬, thËm chÝ kh«ng biÕt ®Õn HiÖp ®Þnh CEPT. C¸c doanh nghiÖp nªn chñ ®éng chuÈn bÞ s½n sµng ®Ó kh«ng bÞ bÊt ngê tr­íc c¸c t¸c ®éng mµ AFTA mang l¹i khi khu vùc mËu dÞch tù do ®­îc thiÕt lËp. Ngay tõ b©y giê, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i theo dâi ®Çy ®ñ lÞch tr×nh gi¶m thuÕ do Nhµ n­íc c«ng bè ®Ó cã thÓ tËn dông ®­îc lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i t¨ng c­êng ®Çu t­ c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn vµ ¸p dông c«ng nghÖ qu¶n lÝ tiªn tiÕn ®Ó cã thÓ c¹nh tranh víi doanh nghiÖp cña c¸c n­íc trong khu vùc. 3.2.2. T¨ng c­êng c«ng t¸c x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. §Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh tham gia AFTA th× cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé võa c¶i thiÖn chÊt l­îng, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp võa tiÕn hµnh x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp - C¶i tiÕn ph­¬ng thøc qu¶n lý ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý tµi chÝnh, quan lý c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh»m gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn. - §Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ g¾n víi n¨ng lùc qu¶n lý vµ tr×nh ®é tay nghÒ cña c¸n bé, c«ng nh©n trong doanh nghiÖp. - N©ng cao chÊt l­îng dÞch vô phôc vô kh¸ch hµng, më réng m¹ng l­íi tiÕp thÞ ®Ó t¹o thªm gi¸ trÞ cho s¶n phÈm. - Qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm tr­íc, trong vµ sau giai ®o¹n s¶n xuÊt. §Æc biÖt c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp phÊn ®Êu ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ, c¶i tiÕn chÊt l­îng bao b× vµ nhÊt thiÕt c¸c s¶n phÈm ph¶i thùc hiÖn m· v¹ch. §Ó thùc hiÖn ®­îc c¸c vÊn ®Ò trªn ®©y, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ, cËp nhËt vÒ c«ng nghÖ, thÞ tr­êng s¶n phÈm, cã sù hç trî t­ vÊn chuyªn m«n vµ chuyªn m«n ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý. X©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc kinh doanh ë doanh nghiÖp. Bªn c¹nh chiÕn l­îc tæng thÓ cña Nhµ n­íc, Bé chñ qu¶n, tõng doanh nghiÖp còng ph¶i x©y dùng chiÕn l­îc doanh nghiÖp riªng. Néi dung chiÕn l­îc doanh nghiÖp tËp trung vµo 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y: - Ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong t­¬ng quan víi c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh, c¸c ®èi t¸c c¹nh tranh. - Nghiªn cøu, dù b¸o t×nh h×nh vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ trªn thÕ giíi trong bèi c¶nh ViÖt Nam héi nhËp vµo AFTA, APEC, WTO. §ång thêi còng nghiªn cøu nh÷ng t¸c ®éng, xu h­íng chuyÓn ®éng th­¬ng m¹i cña mét sè ®èi t¸c c¹nh tranh víi thÞ tr­êng ViÖt Nam nh­ viÖc Trung Quèc tham gia WTO, thÞ tr­êng EU... Trªn c¬ së ®ã, mçi doanh nghiÖp x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh thÝch hîp. 3.2.3. §æi míi vµ hoµn thiÖn m«i tr­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp M«i tr­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ sù héi tô cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau bao gåm c¸c yÕu tè vÜ m« vµ vi m« nh»m t¹o cho doanh nghiÖp biÕt sö dông khai th¸c quy tr×nh tõ s¶n xuÊt ®Õn l­u th«ng hµng hãa. C¸c yÕu tè nµy bao gåm: xóc tiÕn xuÊt khÈu, ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng, tr×nh ®é qu¶n lý vµ tay nghÒ, c¸c chÝnh s¸ch hç trî s¶n phÈm... Quan träng h¬n c¶ lµ doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh viÖc tham gia AFTA lµ nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm cña chÝnh doanh nghiÖp ®Ó tån t¹i, ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh më cöa nÒn kinh tÕ.C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ kinh doanh Nhµ n­íc cÇn sím gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh­ x©y dùng m«i tr­êng ph¸p lý râ rµng, nh©t qu¸n, æn ®Þnh;thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝch cùc,linh ho¹t vµ thËn träng. 3.2.4. Tæ chøc hÖ thèng th«ng tin ph¶n ¸nh kÞp thêi sù thay ®æi nhu cÇu vµ ph¸t hiÖn nhu cÇu míi trªn thÞ tr­êng môc tiªu Th«ng tin vÒ thÞ tr­êng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ®©y l¹i lµ ®iÓm yÕu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. §Ó x©y dùng ®­îc hÖ thèng th«ng tin nµy, viÖc quan träng lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i cã sù liªn kÕt, hç trî, khai th¸c th«ng tin cña c¸c c«ng ty b¸n lÎ trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN, nhanh chãng tiÕp cËn víi ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i ®iÖn tö th«ng qua viÖc sö ®­a vµo sö dông hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ Internet, ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp thu thËp, dù b¸o th«ng tin vÒ thÞ tr­êng nhanh chãng vµ ®é chÝnh x¸c cao nhÊt. Th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng hç trî cña ChÝnh phñ vµ c¸c trung t©m t­ vÊn, c¸c doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng n¾m b¾t vµ xö lÝ c¸c th«ng tin ®Ó th¸o gì c¸c bÊt cËp. 3.2.5. Quan t©m ®Õn thÞ tr­êng trong n­íc nh­ng ®ång thêi còng t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c kinh doanh trªn thÞ tr­êng ASEAN. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, c¹nh tranh kh«ng chØ diÔn ra ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi mµ cßn diÔn ra ë thÞ tr­êng trong n­íc. Héi nhËp sÏ chØ thµnh c«ng mét nöa nÕu bá qua thÞ tr­êng trong n­íc. Khi c¸c doanh nghiÖp ®· cã mét nÒn t¶ng v÷ng ch¾c ë trong n­íc th× viÖc xuÊt khÈu t×m ®èi t¸c bªn ngoµi sÏ dÔ dµng vµ thuËn lîi h¬n. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu ho¹t ®éng d­íi h×nh thøc gia c«ng cho n­íc ngoµi, do ®ã ®Ó cã thÓ tèi ®a lîi nhuËn xuÊt khÈu th× doanh nghiÖp cÇn t×m kiÕm c¸c hîp ®ång ®Ó trë thµnh nhµ thÇu cung cÊp. Ký hîp ®ång thÇu cung cÊp cho c¸c c«ng ty b¸n lÎ sÏ lµ ph­¬ng ¸n tèi ­u ®èi víi c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam, v× lµm nh­ vËy sÏ gi¶m ®­îc chi phÝ ph©n phèi do lo¹i bít kh©u trung gian, mÆt kh¸c c¸c nhµ b¸n lÎ sÏ cung cÊp nhanh nhÊt c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ sù thay ®æi nhu cÇu cho c¸c nhµ s¶n xuÊt. §ång thêi ®Ó cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c hîp ®ång thÇu cung cÊp, c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c trong n­íc ®Ó cung cÊp nguyªn vËt liÖu, c¸c phô kiÖn chÊt l­îng cao cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu... qua ®ã h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng lîi nhuËn vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt trong ngµnh ph¸t triÓn. KÕt luËn Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®· trë thµnh xu thÕ kh«ng thÓ nµo ®¶o ng­îc cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn ®¹i vµ tù do hãa th­¬ng m¹i lµ mét yÕu tè c¬ b¶n cña xu thÕ nµy. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ dùa vµo c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vµo xuÊt khÈu chøng tá thµnh c«ng h¬n so víi chiÕn l­îc kinh tÕ dùa vµo c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu. Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc ViÖt Nam tham gia CEPT/AFTA vµ chuÈn bÞ ®Ó tham gia vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ kh¸c nh­ APEC, GATT/WTO lµ mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n hoµn toµn. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp nµy, thùc tiÔn cuéc sèng ®ßi hái chóng ta chÊp nhËn c¬ chÕ hîp t¸c vµ c¹nh tranh, nç lùc phÊn ®Êu n©ng cao n¨ng lùc b¶n th©n ®¹t tíi môc tiªu mµ chóng ta ®· x¸c ®Þnh. Mét bµi häc rót ra tõ thùc tiÔn héi nhËp kinh tÕ khu vùc lµ ph¶i khÈn tr­¬ng ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu thùc hiÖn mét c¸ch chñ ®éng néi dung vµ tiÕn tr×nh CEPT/AFTA. C¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng chÊp nhËn nh÷ng g× cøng nh¾c thuéc c¬ chÕ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ theo chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu bao cÊp tr­íc ®©y; chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ph¶i ®­îc x©y dùng th«ng tho¸ng h¬n theo h­íng tù do ho¸, chØ nªn b¶o hé nh÷ng g× lµ cÇn thiÕt vµ ph¶i ®Þnh râ thêi h¹n b¶o hé. B¶o hé cµng nhiÒu, søc c¹nh tranh cµng yÕu. C¸c c«ng cô phi thuÕ quan cÇn ph¶i ®­îc nghiªn cøu cô thÓ ho¸ theo thêi gian vµ ®iÒu kiÖn cña ®Êt n­íc, tuy nhiªn cÇn ph¶i chó ý tu©n thñ c¸c th«ng lÖ, luËt lÖ quèc tÕ vµ ph¶n ¸nh ®­îc xu h­íng cña thêi ®¹i. HiÖn nay, n­íc ta lµ thµnh viªn ASEAN, trong t­¬ng lai kh«ng xa sÏ lµ thµnh viªn cña tæ chøc WTO. Sù chËm trÔ sÏ ®ång nghÜa víi mÊt thêi c¬ héi nhËp vµ t¨ng tr­ëng, lµ kÐo dµi sù lóng tóng vµ thô ®éng trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Héi nhËp kinh tÕ ViÖt Nam vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi cã nghÜa lµ c¸c thÓ chÕ kinh tÕ ViÖt Nam ph¶i phï hîp víi tËp qu¸n quèc tÕ. Sau nhiÒu n¨m ®i theo m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, t×nh thÕ hiÖn nay ®ßi hái ChÝnh phñ ph¶i nç lùc c¶i c¸ch c¸c thÓ chÕ kinh tÕ theo h­íng ®¬n gi¶n hãa c¬ chÕ qu¶n lý, trao quyÒn tù chñ kinh doanh nhiÒu h¬n n÷a cho c¸c doanh nghiÖp, b¶o ®¶m tÝnh minh b¹ch vµ nhÊt qu¸n trong chÝnh s¸ch kinh tÕ còng nh­ trong c¸c quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng kinh doanh, b·i bá nh÷ng chÝnh s¸ch, quy ®Þnh kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. ChÝnh cuéc c¶i c¸ch thÓ chÕ nµy gi÷ vai trß quan träng trong viÖc t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ t¹o m«i tr­êng thuËn lîi thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nhµ n­íc cÇn chó ý ®Çu t­ thÝch ®¸ng ®Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña ®Êt n­íc, mét yÕu tè then chèt lµm biÕn ®æi c¸c lîi thÕ so s¸nh theo h­íng cã lîi cho môc ®Ých ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ng­êi thùc hiÖn vµ chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ héi nhËp kinh tÕ trªn thùc tÕ lµ c¸c doanh nghiÖp. Do ®ã, Nhµ n­íc cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp, gióp c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn th«ng tin héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. Th¸ch thøc vÉn cßn nhiÒu ë phÝa tr­íc, nh­ng chóng ta hy väng vµo nh÷ng kÕt qu¶ cã thÓ ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc ASEAN. Tµi liÖu tham kh¶o [1,17] NguyÔn ThÞ Doan, “Chñ ®éng h¬n n÷a héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ”, T¹p chÝ Céng S¶n, sè 19, 15/10/2001. [2,7] §ç §øc B×nh, “Kinh tÕ häc cña sù héi nhËp khu vùc vµ nh÷ng lîi Ých chñ yÕu do héi nhËp mang l¹i”, Héi nhËp AFTA: C¬ héi vµ th¸ch thøc, §H KTQD, Khoa KTKDQT 1997, Trang 7 [3,40] NguyÔn ThÞ Hång Nhung, “Tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ASEAN”, ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ thÕ giíi, 2001, Trang 40. [4,157] Ronald I Mc Kinton, “Tr×nh tù tù do ho¸ kinh tÕ - qu¶n lÝ tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn KTTT”, NXB CTQGHN. [5,67] Michael Mussa, “Macroeconomic Policies and Trade Liberalization: Some common Indications”, Research Observer 2, No 1, Jan 1987, Page 61-77. [6,12] NguyÔn Xu©n Th¾ng, “Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN vµ tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam”, NXB Thèng Kª, 1999, Trang 12 [7,290] UNDP (MPI/DSC), “ViÖt Nam h­íng tíi 2010”, NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia, 2001, Trang 290. [8,58] Bé Ngo¹i giao - Vô ASEAN, “HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸”, NXB CTQG, 1998, Trang 58 [9,10] TrÇn Thanh H¶i, “Hái ®¸p vÒ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN” , UBQG vÒ Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, NXB ThÕ giíi, 2000, Trang 10. [10,91] “AFTA lµ g×?”, Kû yÕu xuÊt khÈu 2001, NXB Thµnh phè HCM, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, 10/2001, Trang 91- 92. [11,5] Hoµng K×nh, “Kinh tÕ quèc tÕ”, PhÇn 2, NXB Gi¸o dôc, 1999, Trang 5. [12,214] Häc viÖn Tµi ChÝnh, “Gi¸o tr×nh kinh tÕ quèc tÕ”, NXB Tµi ChÝnh, 2002, Trang 214. [13,24] Bé Ngo¹i Giao, “ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ”, NXBCTQG, 2000, Trang 24. [14] “PhilÝppin vÉn b¶o hé ngµnh hãa dÇu dï ®· cã cam kÕt”, VNTTX / AFP, Bandar Seri Begawan, 16/09/2002 [15,3] PTS. Vò §øc §µm, “Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) víi c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam”, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, Sè 6 (44)/1996, Trang 3. [16,25] NguyÔn ThÞ Hång Nhung, “Tù do ho¸ th­¬ng m¹i - Kinh nghiÖm tõ c¸ n­íc ®ang ph¸t triÓn”, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, Sè 1(51)/1998, Trang 25. [17,26] NguyÔn ThÞ Hång Nhung, “Tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ASEAN - mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn”, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, Sè 5 (61), 1999, Trang 26 [18,104] THS. NguyÔn DiÖu Hïng, “AFTA - Môc ®Ých thµnh lËp vµ c¬ chÕ thùc hiÖn”, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam, NXB CTQG, 2001, Trang 104 [19,10] “AFTA/CEPT: B­íc ngoÆt trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ASEAN ”, T¹p chÝ Tµi ChÝnh, Sè th¸ng 7/1997, Trang 10. [20,19] PTS. Hoa H÷u L©n, “AFTA tõ khu vùc ho¸ ®Õn toµn cÇu ho¸”, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, Sè 5 (49)/1997, Trang 18-22. [21,11] NguyÔn M¹nh CÇm, “ASEAN vµ tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi”, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN vµ DN ViÖt Nam, NXBCTQG, 2001, Trang 11. [22,21] “V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII”, NXB CTQG Hµ Néi, 1996, Trang 21 vµ 90. [23,13] NguyÔn ThÞ Nh­ Hµ, “Th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong lé tr×nh AFTA”, Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, Sè 3(32), 6/2001, Trang 12-16. [24] TrÇn V¨n Thä, “Th¸ch thøc AFTA”, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, Sè 18, 25/04/2002. [25] L­u Phan, “¸p lùc héi nhËp t¨ng nhanh”, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, 29/08/2002. [26,17] L­¬ng V¨n Tù, “V­ît lªn trªn nh÷ng th¸ch thøc míi trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ”, T¹p chÝ Céng s¶n, Sè 9, 26/03/2002, Trang 17. [27] “Thùc hiÖn khu vùc mËu dÞch tù do AFTA: Lîi Ých râ rµng nhÊt lµ më ®­îc thÞ tr­êng tiªu thô”, Sµi Gßn Gi¶i Phãng, 13/08/2002 [28,57] NguyÔn H÷u C¸t, “ViÖt Nam héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc th«ng qua CEPT: c¬ héi vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra”, Nghiªn cøu §«ng Nam ¸, 02/1997, Trang 57. [29,79] Vò Khoan, “Th­¬ng m¹i ViÖt Nam-ASEAN trong bèi c¶nh triÓn khai thùc hiªn CEPT/AFTA”, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam, NXBCTQG, 2001, Trang 73-81. [30,85] TrÇn Xu©n Th¾ng, “5 n¨m thùc hiÖn CEPT/AFTA vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam”, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam, NXBCTQG, 2001, Trang 82-90. [31] Quý Hµo, “N¨m thø hai trªn lé tr×nh gi¶m thuÕ”, Thêi B¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, 12/03/2002. [32] “N¨m nay sÏ c¾t gi¶m 730 dßng thuÕ theo hiÖp ®Þnh CEPT”, Sµi Gßn Gi¶i Phãng, Thanh niªn, 31/03/2002. [33] “Cam kÕt vÒ thuÕ cña ViÖt Nam tham gia Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA)”, Bé Tµi chÝnh, th¸ng 04/2001. [34] “AMM-33 kh¼ng ®Þnh mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ ®Æc biÖt trong ASEAN”, Bé Tµi ChÝnh, 17/9/2001. [35,15] PTS. §ç §øc §Þnh, “AFTA víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ViÖt Nam”, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, Sè 6 (44)/1996, Trang 15. [36] Tæng côc thuÕ, “BiÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ xuÊt nhËp khÈu ­u ®·i”, NXB Thèng Kª, 1999. [37,94] “Qu¸ tr×nh tham gia AFTA vµ lÞch tr×nh gi¶m thuÕ cña ViÖt Nam theo CEPT/AFTA”, Kû yÕu xuÊt khÈu 2001, NXB Thµnh phè HCM, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, 10/2001, Trang 93-97. [38] “Cuéc lét x¸c cña ngµnh H¶i quan”, Thanh niªn, Hµ Néi míi, 19/12/2000. [39,5] NghÞ ®Þnh 60/2002/N§-CP qui ®Þnh vÒ viÖc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu theo nguyªn t¾c cña HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu 7/ GATT. [40,59] NguyÔn ThÞ Hång Nhung. “ViÖt Nam víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ASEAN”, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, Sè 1(57)/1999, Trang 55-62. [41,4] “N©ng cao hiÖu qu¶ phèi hîp, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong khu vùc”, B¸o H¶i quan, Sè 62(270), 04/08/2002, Trang 4. [42,3] Hoµng Kim, “§­îc lîi g× khi ¸p dông danh môc thuÕ quan hµi hoµ ASEAN”, B¸o H¶i quan, Sè 66(274), 8/08/2002, Trang 3. [43] “Thùc hiÖn HiÖp ®Þnh CEPT cña c¸c n­íc ASEAN: Quy chÕ n¨m 2002”, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, 03/06/2002. [44,174] PTS. NguyÔn §×nh H­¬ng - GS. PTS. NguyÔn §×nh B¸ch, “Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam-ASEAN vµ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam”, NXB CTQG, 1999, Trang 174. [45,27] NguyÔn ThÞ Hång Nhung, “ViÖc thùc hiÖn AFTA vµ nh÷ng t¸c ®éng cña nã ®èi víi c¸c n­íc ASEAN”, Nghiªn cøu §NA, 06/1999, Trang 23-31. [46,12] Tr­¬ng ChÝ Trung, “T¸c ®éng cña AFTA vµ c¸c gi¶i ph¸p thÝch øng cña ViÖt Nam”, T/chÝ Tµi ChÝnh, Sè th¸ng 7/1997, Trang 12 [47,56] “T×nh h×nh kinh tÕ x· héi ViÖt Nam trong 10 n¨m 1991-2000”, Tæng Côc Thèng Kª, 2001, Trang 56. [48] “ViÖt Nam ®­îc h­ëng thuÕ suÊt nhËp khÈu u ®·i CEPT 0 - 5% vµ hÖ thèng ­u ®·i héi nhËp AISP tõ ngµy 1/1/2002”, B¸o Th­¬ng m¹i, Sè 19, ngµy 5/3/2002 [49] ThuËn Ph­¬ng, “Tèi ®a c¸i "®­îc", gi¶m thiÓu c¸i "mÊt"”, TuÇn b¸o Quèc tÕ, Sè 19 (487), ngµy 9/5/2002 [50,116] “TiÒm n¨ng ViÖt Nam thÕ kû 21”, NXB ThÕ giíi, 2001, Trang 116. [51] Phong Lan, “Thu hót FDI - ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh khèc liÖt”, Tin nhanh ViÖt Nam (www.vnexpress.net.vietnam), 16/8/2002. [52] “C¾t gi¶m thuÕ quan t¸c ®éng tíi ng©n s¸ch NN”, Bé Tµi chÝnh, 19/04/2002, www.mof.gov.vn/tintuc/ttinhoinhap/19_04_02.htm. [53] “Chi phÝ ®Çu vµo vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh”, Bé Tµi chÝnh, theo website www.mof.gov.vn/tintuc/taichinh_dn/chiphi.html. [54,23] Träng Hå, “Vµi suy nghÜ vÒ lîi thÕ c¹nh tranh th­¬ng m¹i ë n­íc ta”, T/chÝ Th­¬ng m¹i, sè 16, ngµy 10/6/2002, Trang 23. [55] “§Çu t­ n­íc ngoµi 1988-2001”, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, www.vneconomy.com.vn/statistic/vn/08.htm. [56,19] TrÇn Thuý Hµ, “N¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp”, T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi sè 2 (76), 30/4/2002. [57,21] NguyÔn ThÞ Thanh Hoµi, “ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong xu thÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay”, T¹p chÝ Céng s¶n, 07/07/2000, Trang 21. [58,12] “Doanh nghiÖp cßn hiÓu rÊt lê mê vÒ héi nhËp”, B¸o §Çu t­, ngµy 21/06/2001. [59,14] Ph¹m Hång Quang, “Rµ so¸t v¨n b¶n xuÊt nhËp khÈu, h¶i quan”, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, Sè 91, 14/11/1998, Trang 14. [60,11] NguyÔn Thi, “ TiÕp tôc c¶i tiÕn thñ tôc ”, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, Sè 92, 16/11/1998, Trang 11. [61,36] Lª V¨n Tø, “Cã ®óng lµ do c¬ chÕ”, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn, Sè 494, 15/06/2000, Trang 36. [62,43] NguyÔn §×nh Tµi, “C¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam thêi gian qua vµ c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch cho giai ®o¹n tíi”, Nghiªn cøu Kinh tÕ, Sè 254, 07/1999, Trang 43-50. [63,14] L­u Phan, “Trªn tho¸ng, d­íi ch­a th«ng”, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn, Sè 510, 05/10/2000, Trang 14. [64,8] Hµ TuÊn, “Rµo c¶n kü thuËt: Th¸ch thøc lín víi Doanh nghiÖp ViÖt Nam”, B¸o Th­¬ng m¹i, Sè 17, ngµy 26/02/2002, Trang 8.