Khóa luận Phương hướng hoàn thiện khung pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán Việt Nam

Öc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp khi ph¸t sinh. Trong thùc tÕ, quan hÖ uû quyÒn l¹i chØ ®­îc x¸c lËp ngay trong giÊy yªu cÇu më tµi kho¶n giao dÞch t¹i CTCK cña kh¸ch hµng víi nh÷ng chi tiÕt vÒ nh©n th©n cña bªn uû quyÒn vµ bªn nhËn uû quyÒn nh­: hä tªn, sè CMND, ®Þa chØ hoÆc b»ng mét giÊy uû quyÒn riªng biÖt. Song, quan hÖ uû quyÒn giao dÞch chøng kho¸n l¹i lµ mét quan hÖ d©n sù phøc t¹p, dÔ ph¸t sinh tranh chÊp. V× vËy, cÇn ®­îc x¸c lËp bëi mét hîp ®ång d©n sù ®éc lËp gåm ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh vÒ ph¹m vi, thêi h¹n uû quyÒn, quyÒn vµ nghÜa vô, nh©n th©n cña c¸c bªn, c¸c tr­êng hîp chÊm døt quan hÖ uû quyÒn, vv… ë gãc ®é nµy, viÖc quy ®Þnh mÉu thèng nhÊt cña hîp ®ång uû quyÒn giao dÞch chøng kho¸n ¸p dông chung trªn thÞ tr­êng lµ rÊt cÇn thiÕt. VÒ b¶n chÊt, hîp ®ång uû quyÒn giao dÞch chøng kho¸n lµ sù tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n gi÷a c¸c bªn. Theo ®ã, bªn ®­îc uû quyÒn cã nghÜa vô nh©n danh vµ v× lîi Ých cña bªn uû quyÒn thùc hiÖn mét c«ng viÖc cô thÓ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n theo tho¶ thuËn víi bªn uû quyÒn. Bªn uû quyÒn cã tr¸ch nhiÖm tr¶ thï lao cho bªn ®­îc uû quyÒn, nÕu c¸c bªn cã tho¶ thuËn. Nh­ vËy, trong quan hÖ uû quyÒn giao dÞch chøng kho¸n, ng­êi ®­îc uû quyÒn thay mÆt ng­êi uû quyÒn thùc hiÖn nh÷ng hµnh vi cô thÓ (®Æt lÖnh mua hoÆc b¸n chøng kho¸n,…) lµm ph¸t sinh hËu qu¶ ph¸p lý liªn quan ®Õn quyÒn vµ lîi Ých cho bªn uû quyÒn. V× vËy, ph¹m vi uû quyÒn cÇn ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch cô thÓ, râ rµng trªn c¬ së tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn trong ph¹m vi ph¸p luËt cho phÐp. Nªn l­u ý lµ ph¹m vi uû quyÒn ph¶i lµ hµnh vi kh«ng bÞ ph¸p luËt cÊm vµ h¹n chÕ quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 48 cña ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ TTCK. Trong thêi gian qua, ®· diÔn ra nhiÒu tr­êng hîp tham gia mua, b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng giao dÞch tËp trung th«ng qua h×nh thøc uû quyÒn. Phæ biÕn nhÊt lµ nhiÒu nhµ ®Çu t­ uû quyÒn giao dÞch cho mét ng­êi thùc hiÖn viÖc mua, b¸n chøng kho¸n trªn nhiÒu tµi kho¶n ®­îc uû quyÒn. VÒ mÆt ph¸p lý, ®©y lµ h×nh thøc giao dÞch d©n sù phï hîp víi quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù hiÖn hµnh, bëi lÏ trong Bé luËt nµy, kh«ng cã mét ®iÒu kho¶n nµo h¹n chÕ mét ng­êi cã thÓ nhËn nhiÒu uû quyÒn trong mét lóc. Nh­ng xÐt vÒ mÆt lîi Ých thÞ tr­êng, ng­êi thùc hiÖn giao dÞch chøng kho¸n trªn nhiÒu tµi kho¶n theo uû quyÒn cã thÓ lîi dông ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng thao tóng, lòng ®o¹n thÞ tr­êng. Tõ ®ã, viÖc mua b¸n chøng kho¸n th«ng qua uû quyÒn cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh chuyªn ngµnh vµ cô thÓ h¬n ®Ó qu¶n lý mét c¸ch chÆt chÏ nh»m gãp phÇn cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng c«ng b»ng, lµnh m¹nh, æn ®Þnh, ®ång thêi b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých chÝnh ®¸ng cña nhµ ®Çu t­ vµ c¸c chñ thÓ kh¸c tham gia thÞ tr­êng. 2.9.Ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n T­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, lµ c¸c ho¹t ®éng ph©n tÝch, ®­a ra khuyÕn nghÞ liªn quan ®Õn chøng kho¸n hoÆc c«ng bè, ph¸t hµnh c¸c b¸o c¸o ph©n tÝch cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n. Ho¹t ®éng nµy ®ßi hái nhiÒu kiÕn thøc vÒ kü n¨ng chuyªn m«n mµ kh«ng yªu cÇu vÒ vèn. TÝnh trung thùc cña c¸ nh©n vµ cña c«ng ty cã vai trß v« cïng quan träng ®èi víi kh¸ch hµng. §Õn nay, thÞ tr­êng chøng kho¸n n­íc ta ®· ®i vµo ho¹t ®éng ®­îc h¬n hai n¨m nh­ng c¸c quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng nµy vÉn cßn thiÕu vµ hÑp. Trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh vÉn cßn thiÕu mét sè ®iÒu quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng nµy nh­ng còng chØ dõng ë møc ®­a ra ®Þnh nghÜa vµ møc vèn ph¸p ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­. ChÝnh v× vËy, c¸c c«ng ty chøng kho¸n gÆp nhiÒu khã kh¨n khi triÓn khai ho¹t ®éng nµy trong thùc tÕ. Sau ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò tån t¹i trong ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n.VÒ kh¸i niÖm vµ ph¹m vi cña ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n. VÒ kh¸i niÖm vµ ph¹m vi cña ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n Kho¶n 11 §iÒu 2, NghÞ ®Þnh 48/CP quy ®Þnh: “T­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n lµ c¸c ho¹t ®éng ph©n tÝch, ®­a ra khuyÕn nghÞ liªn quan ®Õn chøng kho¸n, hoÆc c«ng bè vµ ph¸t hµnh c¸c b¸o c¸o ph©n tÝch cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n” Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 2, NghÞ ®Þnh 58/CP, “chøng kho¸n” lµ chøng chØ hoÆc bót to¸n ghi sæ, x¸c nhËn c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi së h÷u chøng kho¸n ®èi víi tµi s¶n hoÆc vèn cña c¸c tæ chøc ph¸t hµnh. Cßn theo kho¶n 3, §iÒu 2, NghÞ ®Þnh nµy th× “tæ chøc ph¸t hµnh” lµ ph¸p nh©n ®­îc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 48/CP. Nh­ vËy, chiÓu theo nh÷ng quy ®Þnh trªn th× ho¹t ®éng ph©n tÝch, ®­a ra khuyÕn nghÞ, c«ng bè vµ ph¸t hµnh c¸c b¸o c¸o liªn quan ®Õn cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña c¸c ph¸p nh©n kh«ng ph¸t hµnh theo NghÞ ®Þnh 48/CP kh«ng ®­îc coi lµ ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n vµ c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®­îc thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy. NÕu hiÓu theo nghÜa nµy th× ph¹m vi ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n hiÖn nay lµ qu¸ hÑp v× sè l­îng c¸c ph¸p nh©n ph¸t hµnh chøng kho¸n theo NghÞ ®Þnh 48 cßn rÊt khiªm tèn. Trong khi ®ã ph¸p luËt cña hÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu quy ®Þnh ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n cã ph¹m vi rÊt réng, bao gåm c¶ ho¹t ®éng t­ vÊn vÒ cÊu tróc vèn, vÒ chiÕn l­îc c«ng nghiÖp vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc hîp nhÊt, mua l¹i doanh nghiÖp. Mét sè vÊn ®Ò kh¸c Cho ®Õn nay, vÉn ch­a cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc khi thùc hiÖn ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ cho kh¸ch hµng, c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®­a ra c¸c khuyÕn nghÞ dùa trªn c¬ së nµo(?) NÕu quy ®Þnh râ rµng vÒ vÊn ®Ò nµy sÏ kh«ng chØ cã lîi cho ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan qu¶n lý mµ cßn t¹o c¬ së ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ tù ®¸nh gi¸ chÊt l­îng t­ vÊn cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Bªn c¹nh ®ã, mét sè hµnh vi cña c«ng ty chøng kho¸n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ cho kh¸ch hµng hiÖn nay ch­a cã quy ®Þnh râ rµng. VÝ dô, hµnh vi khuyÕn nghÞ ®ång lo¹t c¸c kh¸ch hµng mua hoÆc b¸n liªn tôc mét lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh hiÖn ch­a bÞ ph¸p luËt cÊm vµ ®iÒu nµy sÏ g©y tæn h¹i ®Õn viÖc h×nh thµnh gi¸ mét c¸ch c«ng b»ng; hµnh vi giíi thiÖu cho mét kh¸ch hµng mua hoÆc b¸n chøng kho¸n víi viÖc ®­a ra dù ®o¸n ch¾c ch¾n; hµnh vi khuyÕn nghÞ kh¸ch hµng, trong mét thêi gian liªn tôc nhÊt ®Þnh, mua hµng lo¹t hoÆc mua qu¸ møc víi môc ®Ých b¸n ®­îc chøng kho¸n mµ c«ng ty ®ang n¾m gi÷… Thùc tÕ cßn ®ang diÔn ra mét hiÖn t­îng lµ cã mét sè c«ng ty t­ vÊn thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng t­ vÊn niªm yÕt cho c¸c doanh nghiÖp. C¸c c«ng ty nµy kh«ng chÞu sù qu¶n lý cña UBCKNN vµ kh«ng hÒ cã giÊy phÐp ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n. Ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty nµy trong thêi gian qua ®· g©y ra mét sè khã kh¨n cho c¸c c«ng ty chøng kho¸n cho viÖc triÓn khai dÞch vô t­ vÊn niªm yÕt; Møc phÝ dÞch vô t­ vÊn hiÖn nay do c¸c bªn tù tho¶ thuËn. Quy ®Þnh nµy lµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ thÓ hiÖn sù tù do cña c¸c bªn trong khi thùc hiÖn ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­. Tuy nhiªn, ®èi víi mét thÞ tr­êng võa ®i vµo ho¹t ®éng nh­ TTCK ViÖt Nam th× viÖc quy ®Þnh nh­ vËy sÏ kh«ng tr¸nh khái t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vÒ chÕ ®é thu phÝ gi÷a c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Trªn thùc tÕ, cã c«ng ty chøng kho¸n ®· chµo mêi dÞch vô t­ vÊn ®Çu t­ miÔn phÝ. §iÒu nµy kh«ng cã lîi cho sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ dÇn ®i ®Õn cñng cè c¸c dÞch vô cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n trong giai ®o¹n ®Çu ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng. 2.10.Mét sè vÊn ®Ò kh¸c Ngoµi mét sè vÊn ®Ò lín cßn tån t¹i nh­ ®· nªu ë trªn, thùc tr¹ng ph¸p luËt vÒ CK&TTCK ViÖt Nam cßn næi cém lªn mét sè vÊn ®Ò còng cÇn ®­îc gi¶i ®­îc gi¶i quyªt nh­: - ThiÕu c¸c chÕ tµi vÒ cæ phÇn ho¸ Thùc tÕ hiÖn nay lµ nhiÒu c«ng ty kh«ng muèn niªm yÕt cæ phiÕu. ViÖc nµy liªn quan nhiÒu ®Õn khÝa c¹nh cæ phÇn ho¸. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ hiÖn nay cã ba nh­îc ®iÓm chÝnh: thø nhÊt lµ chËm, thø hai lµ kh«ng c«ng khai, thø ba lµ kh«ng c«ng b»ng. V× vËy, b¶n th©n nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng tù muèn cæ phÇn ho¸. §èi víi doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸, lý do gèc rÔ khiÕn doanh nghiÖp kh«ng muèn niªm yÕt lµ c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn c«ng khai sè liÖu tµi chÝnh v× viÖc ®Þnh gi¸ lµ hÕt søc chñ quan vµ kh«ng chÝnh x¸c. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn thùc tr¹ng nµy lµ do chóng ta ch­a cã ®ñ c¸c chÕ tµi vÒ cæ phÇn ho¸ ®Ó ®iÒu chØnh. - Cã “®é vªnh” vÒ nghÜa vô gi÷a c«ng ty niªm yÕt vµ ch­a niªm yÕt. Cã lÏ chØ ®Õn khi c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu th× mäi ng­êi míi thÊy hÕt sù khã kh¨n cña viÖc nµy so víi viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn ch­a niªm yÕt. Thùc tÕ nµy còng ®· ®­îc nhËn thÊy qua viÖc ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu cña C«ng ty cæ phÇn giÊy H¶i Phßng (HAPACO) vµ C«ng ty Kho vËn vµ Giao nhËn ngo¹i th­¬ng (TRANSIMEX) thêi gian qua. Cô thÓ lµ thêi gian tõ lóc xin cÊp phÐp ph¸t hµnh tíi lóc ®­îc phÐp lµ qu¸ dµi. VËy nguyªn nh©n lµ ®©u? Nguyªn nh©n ë ®©y chÝnh lµ do cã “®é vªnh” vÒ quy ®Þnh trong ph¸t hµnh cæ phiÕu gi÷a hai lo¹i c«ng ty trªn. §èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, thñ tôc ph¸t hµnh cæ phiÕu ph¶i tu«n thñ theo quy ®Þnh cña N§48 /CP vµ ph¶i ®­îc sù chÊp thuËn cña UBCKNN. Cßn ®èi víi c«ng ty cæ phÇn ch­a niªm yÕt l¹i ch­a hÒ cã v¨n b¶n nµo ®iÒu chØnh. III. Nh÷ng ®iÓm míi vµ nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trong c¸c Dù th¶o söa ®æi cña mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 1. Dù th¶o QuyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ chøng kho¸n cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi Dù th¶o QuyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ chøng kho¸n cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi ®· ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc (NHNN) hoµn thµnh vµ ®ang chê phª duyÖt. VÒ c¬ b¶n, nhµ ®Çu t­ vµ tæ chøc n­íc ngoµi khi ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ ph¶i tu«n theo nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi vµ quy ®Þnh hiÖn hµnh cña TTCK. Ch¼ng h¹n, viÖc chuyÓn tiÒn b»ng ngo¹i tÖ vµo ®Çu t­ ph¶i cã nguån gèc hîp ph¸p, ph¶i b¸n ngo¹i tÖ t¹i ng©n hµng lµ thµnh viªn l­u ký vµ theo quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. §ång thêi sÏ kh«ng cã quy ®Þnh h¹n chÕ vÒ khèi l­îng tiÒn ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, trong Dù th¶o QuyÕt ®Þnh nµy vÉn ch­a ®­a ra thêi h¹n tèi thiÓu ®­îc rót tiÒn, thiÕt nghÜ ®©y lµ quy ®Þnh kh«ng thÓ bá qua. §èi víi c¸c h¹n chÕ vÒ tû lÖ n¾m gi÷ cæ phiÕu cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong tõng c«ng ty niªm yÕt sÏ ®­îc quy ®Þnh râ, cßn ho¹t ®éng mua b¸n, l­u ký chøng kho¸n… th× ®­îc quy ®Þnh ®óng nh­ ®Çu t­ trong n­íc. Tuy nhiªn, mÆc dï thu hót nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tõ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng trong ho¹t ®éng cña TTCK n­íc ta, nh­ng viÖc ban hµnh c¸c quy ®Þnh h­íng dÉn ho¹t ®éng cho c¸c ®èi t­îng nµy l¹i qóa chËm ch¹p, theo kiÓu “n­íc ®Õn ch©n míi nh¶y”. Trªn thùc tÕ, Dù th¶o cho QuyÕt ®Þnh nµy ®· ®­îc ®­a ra lÊy ý kiÕn tõ trong n¨m 2001, nh­ng ®Õn nay (gÇn hÕt n¨m 2002) do sù tham gia h¹n chÕ cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· lµm cho c¸c c¬ quan qu¶n lý “l·ng quªn” viÖc ban hµnh. Râ rµng khi ch­a cã c¸c quy ®Þnh ph¸p lý h­íng dÉn cô thÓ th× c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ khã mµ thùc hiÖn tr«i ch¶y ®­îc. ChØ ®Õn thêi gian võa qua, TTCK cã sù tham gia m¹nh mÏ cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ cã mét sè c«ng v¨n yªu cÇu NHNN h­íng dÉn thñ tôc vÒ ngo¹i hèi cho ®Çu t­ chøng kho¸n tõ c¸c ®èi t­îng tham gia, th× c¬ quan qu¶n lý míi tÝnh ®Õn viÖc ph¶i ban hµnh quy ®Þnh h­íng dÉn. ThiÕt nghÜ trong t×nh h×nh thÞ tr­êng cßn rÊt trÇm l¾ng, nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi trong Dù th¶o nµy cÊn sím ®­îc xem xÐt ban hµnh ®Ó t¹o hµnh lang ph¸p lý ®Çy ®ñ nh»m khuyÕn khÝch thu hót m¹nh h¬n sù tham gia cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo TTCK ViÖt Nam. 2. Dù th¶o NghÞ ®Þnh thay thÕ NghÞ ®Þnh 48/N§ - CP NghÞ ®Þnh 48/ N§ - CP cña ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam lµ khung ph¸p lý c¬ b¶n cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n n­íc ta. Tuy nhiªn, qua h¬n 2 n¨m thÞ tr­êng chøng kho¸n ®i vµo ho¹t ®éng, thùc tÕ ®· cho thÊy, ph¹m vi ®iÒu chØnh cña NghÞ ®Þnh nµy cã nhiÒu mÆt cßn h¹n chÕ ( nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn). ChÝnh v× vËy, viÖc söa ®æi NghÞ ®Þnh 48 trë nªn rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ho¹t ®éng, qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam. Do nh÷ng néi dung söa ®æi vµ bæ sung NghÞ ®Þnh 48/1998/ N§ - CP lÇn nµy t­¬ng ®èi bao qu¸t vµ phøc t¹p nªn Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc ®· ®Ò nghÞ cÇn thiÕt ph¶i ban hµnh mét NghÞ ®Þnh míi thay thÕ NghÞ ®Þnh 48 vµ NghÞ ®Þnh míi nµy cã nh÷ng thay ®æi nh­ sau: VÒ bè côc, Dù th¶o NghÞ ®Þnh míi cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n: - Bæ sung ch­¬ng “Niªm yÕt chøng kho¸n” nh»m t¸ch hai ho¹t ®éng Ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ ho¹t ®éng Niªm yªt chøng kho¸n - Bæ sung ch­¬ng “Giao dÞch chøng kho¸n” vµ “C«ng bè th«ng tin” nh»m cô thÓ ho¸ hai m¶ng ho¹t ®éng ®Æc biÖt quan träng cña ThÞ tr­êng chøng kho¸n. Bæ sung ch­¬ng “HiÖp héi chøng kho¸n”, nh»m t¹o tiÒn ®Ò ph¸p lý cho viÖc thµnh lËp HiÖp héi chøng kho¸n. VÒ néi dung, mét sè thay ®æi lín trong néi dung cña Dù th¶o NghÞ ®Þnh so víi tr­íc lµ: -VÒ vÊn ®Ò niªm yÕt chøng kho¸n, Dù th¶o NghÞ ®Þnh ®· quy ®Þnh 2 lo¹i tiªu chuÈn ®Ó ®­îc niªm yÕt t¹i Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Hµ Néi (s¾p ®­îc thµnh lËp) vµ Trung t©m giao dÞch Tp. Hå ChÝ Minh; - Trong nh÷ng quy ®Þnh vÒ l­u ký, ®¨ng ký, thanh to¸n bï trõ, Dù th¶o NghÞ ®Þnh ®· quy ®Þnh c¬ së ph¸p lý cho viÖc thµnh lËp Trung t©m l­u ký ®Ó khi cã ®iÒu kiÖn, sÏ t¸ch Trung t©m l­u ký khái Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n; - VÒ quü ®Çu t­, ®iÓm míi cña Dù th¶o NghÞ ®Þnh lÇn nµy lµ ®­a hai m« h×nh quü ®Çu t­ lµ quü ®Çu t­ t­ nh©n vµ quü ®Çu t­ tËp thÓ; -Trong quy ®Þnh vÒ tham gia cña bªn n­íc ngoµi, Dù th¶o NghÞ ®Þnh cho phÐp thµnh lËp quü ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ thµnh lËp chi nh¸nh c«ng ty qu¶n lý quü n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam; - C¸c hµnh vi bÞ cÊm: Dù th¶o NghÞ ®Þnh bæ sung thªm quy ®Þnh vÒ th«ng tin néi bé vµ nh÷ng ng­êi ®­îc coi lµ biÕt th«ng tin néi bé nh»m t¨ng c­êng kû luËt, hiÖu qu¶ gi¸m s¸t vµ xö lý vi ph¹m trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nh­ vËy, Dù th¶o NghÞ ®Þnh 48/CP sÏ cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vµ râ rµng h¬n NghÞ ®Þnh hiÖn hµnh. Tuy nhiªn, Dù th¶o NghÞ ®Þnh nµy còng míi chØ n»m trªn bµn th¶o luËn. Cã lÏ chóng ta cßn ph¶i mÊt mét thêi gian dµi chê ®îi Dù th¶o nµy ®­îc phª duyÖt tr­íc khi ®­îc thÊy nã ®i vµo cuéc sèng. H¬n n÷a, ®©y còng chØ lµ mét v¨n b¶n d­íi luËt nªn nã khã cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc mäi vÊn ®Ò n¶y sinh mét khi thÞ tr­êng chøng kho¸n n­íc ta ®¹t ®Õn tÇm cao. Do ®ã, xÐt vÒ l©u dµi, c¸i chóng ta cÇn ®ã chÝnh lµ x©y dùng mét v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ CK&TTCK mang tÇm cì cña mét Bé luËt chuyªn ngµnh chø kh«ng ph¶i lµ chØ dõng l¹i ë møc “thay NghÞ ®Þnh nµy b»ng NghÞ ®Þnh kh¸c” nh­ hiÖn nay. Ch­¬ng 3 ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn khung ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam I. Ph­¬ng h­íng chung Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc vµ mét sè Bé, Ngµnh cã liªn quan cÇn: - TiÕp tôc thÓ chÕ ho¸ ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong lÜnh vùc vÒ CK&TTCK, x©y dùng c¸c trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®ñ m¹nh, tiÕn tíi thµnh lËp Së GDCK, phôc vô cã hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. - §ång bé hãa c¸c thÓ chÕ vµ ®Þnh chÕ liªn quan tíi CK&TTCK, t¹o ra mét khung ph¸p luËt vÒ CK&TTCK hoµn chØnh ®Ó TTCK ®­îc vËn hµnh ®ång bé cã hiÖu qu¶. Bëi v× ®Ó cã mét c¬ cÊu kinh tÕ thÞ tr­êng hoµn chØnh, kh«ng thÓ kh«ng cã TTCK. Còng nh­ vËy, ®Ó cã mét TTCK ®­îc tæ chøc ®ång bé vµ vËn hµnh tr«i ch¶y, kh«ng thÓ chØ cã nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt ®iÒu chØnh trùc tiÕp vÒ TTCK, mµ ph¶i x©y dùng mét khung ph¸p luËt liªn quan mét c¸ch ®ång bé, bao gåm c¶ c¸c thÓ chÕ vµ ®Þnh chÕ cã liªn quan ®Õn chóng. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay, c¸c vÊn ®Ò cÇn ph¶i hoµn thiÖn ®Ó ®ång bé ho¸ víi ph¸p luËt vÒ CK&TTCK, t¹o thªm ®éng lùc cho viÖc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cña TTCK, ®ã lµ: + Ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp: ThÓ hiÖn trong viÖc ®¶m b¶o quyÒn tù do kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn, c¬ chÕ ®Ó c¸c doanh nghiÖp gÆp ®­îc ng­êi ®Çu t­ b»ng ph¸t hµnh cæ phiÕu qua TTCK; + Ph¸p luËt vÒ ®Çu t­: Ph¸p luËt ®Çu t­ (trong n­íc vµ ngoµi n­íc) ph¶i ®¶m b¶o cho nhµ ®Çu t­ cã c¬ héi lùa chän h×nh thøc ®Çu t­ phï hîp b»ng gãp vèn thµnh lËp doanh nghiÖp hoÆc b»ng mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu trªn thÞ tr­êng hoÆc cã thÓ chuyÓn ®æi h×nh thøc doanh nghiÖp thµnh c«ng ty cæ phÇn, chuyÓn ®æi vèn gãp thµnh chøng kho¸n mét c¸ch dÔ dµng, thuËn lîi; + Ph¸p luËt vÒ tµi chÝnh cÇn ph¶i t¹o ra nhiÒu lo¹i giÊy tê cã gi¸ cã thÓ trao ®æi, mua b¸n trªn TTCK; h×nh thµnh quy ®Þnh kÕ to¸n, kiÓm to¸n chøng kho¸n; c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n trong ®iÒu kiÖn míi h×nh thµnh TTCK nh­ hiÖn nay; +Hoµn thiÖn ®ång bé c¸c ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan ®Õn CK&TTCK nh­ ph¸p luËt lao ®éng; ph¸p luËt hµnh chÝnh – t­ ph¸p; ph¸p luËt h×nh sù; gi¶i quyÕt tranh chÊp; gi¶i thÓ, ph¸ s¶n;… - Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, kinh tÕ, b¶o ®¶m m«i tr­êng ®Çu t­. §©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng, liªn quan kh«ng chØ ®Õn TTCK mµ c¶ ®Õn vÊn ®Ò ®Çu t­ nãi chung. Sù æn ®Þnh vÒ thÓ chÕ chÝnh trÞ; chÝnh quyÒn m¹nh mÏ vµ ®­îc tÝn nhiÖm; c¬ chÕ ph¸p luËt râ rµng, ®Çy ®ñ vµ ®­îc tu©n thñ… lµ nh÷ng yÕu tè quan träng, lµ niÒm tin cña c¸c nhµ ®Çu t­, vµ còng chÝnh lµ c¬ së cho sù æn ®Þnh, ph¸t triÓn cña TTCK. - HiÖn ®¹i ho¸ ®éi ngò nh÷ng c¸n bé ngµnh chøng kho¸n, c¸c ph­¬ng tiÖn, thiÕt bÞ phôc vô cho ho¹t ®éng cña TTCK. §©y lµ c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh kü thuËt, t¹o kh¶ n¨ng mua b¸n, thanh to¸n chøng kho¸n mét c¸ch dÔ dµng. II. c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc x©y dùng luËt chøng kho¸n 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng LuËt Chøng kho¸n Trong giai ®o¹n ®Çu x©y dùng TTCK, viÖc chóng ta x©y dùng NghÞ ®Þnh vÒ CK vµ TTCK lµ hoµn toµn phï hîp, ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu, ®ßi hái tr­íc m¾t cña TTCK. Tuy nhiªn, ®Ó thÞ tr­êng nhanh chãng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ, chóng ta cÇn ph¶i x©y dùng LuËt Chøng kho¸n. ViÖc x©y dùng luËt Chøng kho¸n cã nhiÒu ­u ®iÓm, trong ®ã cã mét sè ­u ®iÓm næi bËt, ®ã lµ: 1.1.HiÖu lùc ph¸p lý cao Nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn tr­íc, tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n vÒ CK&TTCK ®Òu lµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt. Do ®ã, nh÷ng h¹n chÕ n¶y sinh khi ¸p dông c¸c v¨n b¶n nµy trong thùc tÕ mét phÇn còng lµ do hiÖu lùc ph¸p lý cña chóng thÊp. LuËt Chøng kho¸n do Quèc héi ban hµnh, v× vËy hiÖu lùc ph¸p lý cña nã sÏ rÊt cao. §ång thêi LuËt Chøng kho¸n còng t¹o ra mét m«i tr­êng ph¸p lý cã tÝnh æn ®Þnh, bÒn v÷ng h¬n. §©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña TTCK. LuËt Chøng kho¸n khi ®­îc ban hµnh sÏ t¹o t©m lý æn ®Þnh, yªn t©m cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n khi tham gia kinh doanh, ®Çu t­ vµo TTCK, vµ tõ ®ã thu hót ®­îc c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia, thóc ®Èy nhanh chãng sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng. 1.2.Ph¹m vi ®iÒu chØnh réng NÕu nh­ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ CK&TTCK hiÖn hµnh cã ph¹m vi ®iÒu chØnh hÕt søc h¹n hÑp, th× ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt Chøng kho¸n sÏ réng h¬n. LuËt Chøng kho¸n kh«ng chØ ®iÒu chØnh c¸c chøng kho¸n niªm yÕt trªn thÞ tr­êng giao dÞch tËp trung, mµ nã cßn ®iÒu chØnh c¸c chøng kho¸n kh«ng ®ñ tiªu chuÈn niªm yÕt (c¸c chøng kho¸n ®­îc giao dÞch ë thÞ tr­êng phi tËp trung (thÞ tr­êng OTC) ....). C¸c vÊn ®Ò nh­ thµnh lËp, tæ chøc, ho¹t ®éng, qu¶n lý ®èi víi thÞ tr­êng OTC, c¸c quy ®Þnh vÒ HiÖp héi chøng kho¸n (thµnh lËp, quyÒn h¹n, nhiÖm vô, thµnh viªn, qu¶n lý thµnh viªn....) còng sÏ ®­îc quy ®Þnh hÕt søc cô thÓ trong LuËt Chøng kho¸n. 1.3.Gi¶i quyÕt xung ®ét víi v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c LuËt Chøng kho¸n lµ v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lý cao vµ lµ luËt chuyªn ngµnh vÒ CK&TTCK, v× vËy trong qu¸ tr×nh ¸p dông nÕu cã sù kh«ng thèng nhÊt hoÆc cã xung ®ét gi÷a c¸c quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n vµ c¸c quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c vÒ lÜnh vùc chøng kho¸n vµ TTCK th× c¸c quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n sÏ ®­îc ¸p dông. Nh­ vËy, viÖc ban hµnh LuËt Chøng kho¸n sÏ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó c¸c ®iÓm m©u thuÉn, xung ®ét gi÷a c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt trong lÜnh vùc CK&TTCK nh­ hiÖn nay, t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng. 1.4.Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ HÖ thèng ph¸p luËt nãi chung vµ hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ nãi riªng cña chóng ta ®ang ngµy cµng ®­îc cñng cè vµ hoµn thiÖn.ViÖc ban hµnh LuËt Chøng kho¸n còng nh»m môc ®Ých ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung còng nh­ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ nãi riªng. Bëi LuËt Chøng kho¸n ra ®êi nã kh«ng chØ trùc tiÕp ®iÒu chØnh nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan ®Õn CK&TTCK, mµ nã cßn gi¸n tiÕp ®iÒu chØnh vµ cã ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c. Thªm vµo ®ã, mét khi hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ ®­îc hoµn thiÖn sÏ t¹o ra mét m«i tr­êng ph¸p lý hÕt søc thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn c¸c nÒn kinh tÕ, trong ®ã cã sù ph¸t triÓn cña TTCK. 2. Nh÷ng c¨n cø ®Ó tiÕn hµnh x©y dùng LuËt Chøng kho¸n 2.1.Quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ x©y dùng khung ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tr­íc hÕt lµ vÒ chñ tr­¬ng x©y dùng TTCK. Cã thÓ nãi chñ tr­¬ng nµy xuÊt ph¸t tõ chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. Chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc khëi x­íng tõ n¨m 1987, n¨m 1992 b¾t ®Çu thùc hiÖn thÝ ®iÓm, vµ ®Õn n¨m 1998, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 44/CP ®Ó tiÕn hµnh thùc hiÖn thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ mét c¸ch ®¹i trµ. Néi dung cña chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ chÝnh lµ “cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ nh»m: t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u trong ®ã cã ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, tµi s¶n cña Nhµ n­íc vµ huy ®éng thªm vèn x· héi vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh; t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp nhµ n­íc; ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña ng­êi lao ®éng, cña cæ ®«ng vµ t¨ng c­êng sù gi¸m s¸t cña x· héi ®èi víi doanh nghiÖp; b¶o ®¶m hµi hoµ lîi Ých cña nhµ n­íc, doanh nghiÖp, ng­êi lao ®éng vµ nhµ ®Çu t­” (*) “Nhµ n­íc ban hµnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn. Söa ®æi chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ theo h­íng ­u ®·i h¬n ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp khi cæ phÇn ho¸ cã khã kh¨n”. (**) XuÊt ph¸t tõ chñ tr­¬ng trªn, trong thêi gian qua, chóng ta ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®­îc mét sè doanh nghiÖp. MÆc dï kÕt qu¶ cña tiÕn tr×nh cæ phÇn kh«ng gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh c«ng nh­ mong ®îi. Song kÕt qu¶ ®¸ng ®­îc ghi nhËn mµ cæ phÇn ho¸ ®em l¹i chÝnh lµ nã ®· lµm c¬ së, nÒn t¶ng ®Ó chóng ta b­íc ®Çu tiÕn hµnh x©y dùng m« h×nh s¬ khai cña TTCK n­íc ta. HiÖn nay, ChÝnh phñ ®· tiÕn hµnh x©y dùng vµ ®ang t×m h­íng hoµn thiÖn m« h×nh TTCK, ®Ó còng kh«ng n»m ngoµi môc ®Ých lµ sao cho TTCK l¹i cã thÓ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh, lµ ®éng lùc thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ diÔn ra m¹nh mÏ vµ hiÖu qu¶ h¬n. Vµ mét trong nh÷ng ph­¬ng h­íng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh»m lµm cho TTCK ngµy cµng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn chÝnh lµ viÖc hoµn thiÖn khung ph¸p luËt vÒ CK&TTCK. Quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ x©y dùng khung ph¸p luËt cho giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn TTCK lµ ph¶i ®¶m b¶o ®¸p øng ®­îc tÝnh linh ho¹t, biÕn ®éng cña TTCK. MÆt kh¸c, viÖc x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ CK & TTCK ph¶i ®¶m b¶o sù thèng nhÊt, ®ång bé, phï hîp víi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c, vµ cïng víi sù ph¸t triÓn cña TTCK th× khung ph¸p luËt vÒ CK & TTCK còng ®­îc hoµn thiÖn dÇn tõ thÊp ®Õn cao (tõ NghÞ ®Þnh ®Õn LuËt). XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm chØ ®¹o ®ã, trong giai ®o¹n ®Çu chóng ta chØ x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ CK &TTCK ë cÊp NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ, QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña UBCKNN. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt trªn cïng víi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®· t¹o ra khu«n khæ ph¸p luËt cÇn thiÕt cho TTCK ra ®êi vµ b­íc ®Çu ho¹t ®éng t­¬ng ®èi su«n sÎ. (*), (**) TrÝch dÉn trong NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ IX vÒ tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qña doanh nghiÖp nhµ n­íc. Thªm vµo ®ã, ®Ó t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi cho TTCK ngµy cµng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, trªn c¬ së nhËn thøc râ vÞ trÝ, vai trß tÇm quan träng cña LuËt Chøng kho¸n ®èi víi sù ph¸t triÓn cña TTCK ë ViÖt Nam, Quèc héi kho¸ X ®· ®­a LuËt Chøng kho¸n vµo ch­¬ng tr×nh x©y dùng luËt trong NghÞ quyÕt cña Quèc héi kho¸ X. UBCKNN lµ c¬ quan ®­îc giao lµm ®Çu mèi ®Ó tiÕn hµnh x©y dùng LuËt Chøng kho¸n. 2.2.Tæng kÕt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc thi ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. §©y lµ mét b­íc rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ x©y dùng LuËt Chøng kho¸n. ViÖc tæng kÕt, ®¸nh gi¸ kÕt qña thùc thi ph¸p luËt vÒ TTCK trong thêi gian qua gióp chóng ta t×m ra nh÷ng ­u ®iÓm ®Ó ph¸t huy, ®ång thêi t×m ra nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ, bÊt cËp cÇn ph¶i söa ®æi bæ sung. MÆt kh¸c, t×m ra nh÷ng ®iÓm cßn thiÕu, ch­a quy ®Þnh ®Ó ®­a vµo ®iÒu chØnh trong LuËt Chøng kho¸n. ViÖc tæng kÕt, ®¸nh gi¸ còng sÏ gióp ®iÒu chØnh kÞp thêi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt sao cho phï hîp, thÝch øng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cña TTCK nãi riªng. 2.3.§¸nh gi¸ thùc tr¹ng khung ph¸p luËt vÒ kinh tÕ HÖ thèng ph¸p luËt trong thêi gian qua kh«ng ngõng ®­îc cñng cè vµ hoµn thiÖn. Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy hÖ thèng ph¸p luËt cña chóng ta vÉn cßn nhiÒu ®iÓm bÊt cËp, cßn thiÕu mét sè quy ®Þnh cÇn thiÕt. MÆt kh¸c, vÉn cßn mét sè quy ®Þnh ch­a cã sù thèng nhÊt cao. ChÝnh v× vËy, khi x©y dùng LuËt Chøng kho¸n, chóng ta cÇn chó ý tíi nh÷ng mèi quan hÖ chung vµ mèi quan hÖ trong hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ nãi riªng (nh­ ®· nãi ®Õn ë trªn) ®Ó t¹o ra sù thèng nhÊt vµ hoµn chØnh. 2.4.Tham kh¶o kinh nghiÖm x©y dùng LuËt Chøng kho¸n ë mét sè n­íc Thùc tÕ cho thÊy, nh÷ng n­íc cã TTCK ph¸t triÓn lµ nh÷ng n­íc cã hÖ thèng ph¸p luËt kh¸ hoµn chØnh. TTCK Mü lµ thÞ tr­êng ph¸t triÓn nhÊt trªn thÕ giíi, vµ cã thÓ nãi hÖ thèng ph¸p luËt vÒ TTCK cña Mü còng lµ mét trong nh÷ng hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh nhÊt trªn thÕ giíi. §Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña TTCK, n­íc Mü ®· ban hµnh LuËt Chøng kho¸n vµo n¨m 1933 vµ LuËt vÒ Së GDCK vµo n¨m 1934, LuËt C«ng ty, LuËt B¶o vÖ c¸c nhµ ®Çu t­... TTCK NhËt B¶n lµ thÞ tr­êng ph¸t triÓn thø hai trªn thÕ giíi, vµ NhËt B¶n còng cã mét hÖ thèng ph¸p luËt vÒ TTCK t­¬ng ®èi hoµn chØnh. NhËt B¶n ban hµnh LuËt Chøng kho¸n vµ GDCK vµo n¨m 1947 (LuËt nµy thay thÕ c¸c luËt vÒ kinh doanh chøng kho¸n, luËt vÒ b¶o l·nh chøng kho¸n, luËt vÒ b¸n tr¶ gãp chøng kho¸n). Bªn c¹nh ®ã, NhËt B¶n còng ban hµnh nhiÒu luËt kh¸c, nh­ LuËt qu¶n lý t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n n¨m 1986.... Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i c¸c n­íc cã TTCK ph¸t triÓn ngay mét lóc ®· cã mét hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh, mµ ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qña ®ã, hä còng ph¶i tr¶i qua mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi. Trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn TTCK, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt th­êng chØ dõng ë cÊp ChÝnh phñ ban hµnh (nh­ NghÞ ®Þnh, S¾c lÖnh...), sau ®ã c¸c n­íc ®ã míi x©y dùng c¸c luËt vÒ TTCK trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiªn hµnh, sau khi ®· tr¶i qua mét thêi gian thö nghiÖm (nh­ Hµn Quèc, Th¸i Lan, Trung Quèc...). Nh­ vËy, khi x©y dùng LuËt Chøng kho¸n ë ViÖt Nam, tr­íc hÕt chóng ta ph¶i dùa trªn quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng, Nhµ n­íc vÒ x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt chøng kho¸n nãi riªng. §ång thêi, chóng ta tæng kÕt, ®¸nh gi¸ thùc tiÔn thi hµnh ph¸p luËt vÒ CK & TTCK trong thêi gian qua, kÕt hîp víi viÖc häc hái kinh nghiÖm x©y dùng luËt vÒ CK & TTCK cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi ®Ó tõ ®ã x©y dùng LuËt Chøng kho¸n víi néi dung phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam. 3. Nh÷ng néi dung chÝnh cÇn ®iÒu chØnh trong LuËt Chøng kho¸n Tr­íc hÕt, LuËt Chøng kho¸n cÇn ®­îc x©y dùng trªn c¬ së kÕ thõa cã chän läc mét sè quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 48/1998N§-CP, ®ång thêi söa ®æi bæ sung mét sè quy ®Þnh cho phï hîp, ®¸p øng yªu cÇu cña thùc tÕ. Nh÷ng quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n nªn thÓ hiÖn sù kh¸i qu¸t, bao trïm, cßn nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ, chi tiÕt nªn quy ®Þnh ë c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn LuËt Chøng kho¸n. Trªn tinh thÇn ®ã, LuËt Chøng kho¸n cÇn bao gåm nh÷ng néi dung chÝnh sau: 3.1.Nh÷ng néi dung mang tÝnh chÊt kÕ thõa Cã mét sè néi dung trong NghÞ ®Þnh 48/1998/N§- CP ®· ®­îc quy ®Þnh t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ, cô thÓ vµ mang tÝnh chÊt ®Þnh h­íng, v× vËy c¸c néi dung ®ã cã thÓ vÉn cßn phï hîp trong t­¬ng lai. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh x©y dùng LuËt Chøng kho¸n, chóng ta cÇn kÕ thõa cã chän läc c¸c néi dung ®ã ®Ó quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n. Cô thÓ lµ: §èi víi ch­¬ng Ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng: Nh×n chung, néi dung c¬ b¶n cña c¸c quy ®Þnh vÒ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng trong NghÞ ®Þnh 48/CP sÏ ®­îc kÕ thõa l¹i hoµn toµn (trõ ®iÒu 6 - §iÒu kiÖn ph¸t hµnh cæ phiÕu lÇn ®Çu) vµ chØ bæ sung thªm mét sè néi dung cho cô thÓ vµ râ rµng h¬n mµ th«i; §èi víi ch­¬ng C«ng ty chøng kho¸n: LuËt Chøng kho¸n nªn kÕ thõa tÊt c¶ c¸c ®iÒu trõ c¸c ®iÒu:®iÒu 30 - §iÒu kiÖn ®­îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng; ®iÒu 38- QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng ty chøng kho¸n (sÏ ®­îc nªu ph­¬ng h­íng söa ®æi ë phÇn sau); §èi víi ch­¬ng C¸c hµnh vi bÞ cÊm vµ h¹n chÕ, sÏ kÕ thõa tÊt c¶ c¸c ®iÒu trõ ®iÒu 69 - B¸n khèng- (ph­¬ng h­íng söa ®æi còng xin ®­îc nªu cô thÓ ë phÇn sau) §èi víi c¸c ch­¬ng cßn l¹i, LuËt Chøng kho¸n còng sÏ kÕ thõa hoµn toµn. 3.2.Mét sè néi dung cÇn cã sù söa ®æi, bæ sung a.Ph¹m vi ®iÒu chØnh Ph¸p luËt vÒ TTCK hiÖn hµnh míi chØ ®iÒu chØnh c¸c chøng kho¸n niªm yÕt trªn TTCK tËp trung lµ ch­a thÓ hiÖn sù bao trïm vµ ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thùc tÕ, v× sè l­îng c¸c lo¹i chøng kho¸n niªm yÕt lµ rÊt nhá so víi sè l­îng chøng kho¸n kh«ng niªm yÕt trªn TTCK. MÆt kh¸c, quy ®Þnh nµy còng ch­a phï hîp víi th«ng lÖ chung trªn thÕ giíi. HÖ thèng ph¸p luËt vÒ CK &TTCK cña c¸c n­íc th­êng ®iÒu chØnh c¶ chøng kho¸n niªm yÕt trªn TTCK tËp trung vµ chøng kho¸n giao dÞch trªn thÞ tr­êng OTC, chøng kho¸n ph¸t hµnh ra c«ng chóng nh­ng ch­a niªm yÕt trªn thÞ tr­êng tËp trung vµ thÞ tr­êng OTC. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña TTCK, ®¸p øng yªu cÇu thùc tÕ, b¶o ®¶m c¸c chøng kho¸n khi ph¸t hµnh cã chÊt l­îng tèt vµ ®­îc qu¶n lý, gi¸m s¸t chÆt chÏ, tõ ®ã b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c nhµ ®Çu t­, LuËt Chøng kho¸n cÇn më réng ph¹m vi ®iÒu chØnh ®èi víi c¸c lo¹i chøng kho¸n, ®ã lµ: LuËt Chøng kho¸n kh«ng chØ ®iÒu chØnh c¸c lo¹i chøng kho¸n niªm yÕt trªn TTCK tËp trung mµ nã cßn ®iÒu chØnh c¸c lo¹i chøng kho¸n giao dÞch trªn thÞ tr­êng OTC. MÆt kh¸c, còng cÇn söa ®æi, bæ sung c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó chøng kho¸n ®­îc niªm yÕt trªn TTCK tËp trung vµ nh÷ng tr­êng hîp chøng kho¸n bÞ huû bá niªm yÕt. b. Ph¸t hµnh chøng kho¸n ®Ó niªm yÕt trªn TTCK n­íc ngoµi vµ cho phÐp chøng kho¸n n­íc ngoµi niªm yÕt trªn TTCK ViÖt Nam Tr­íc yªu cÇu ®ßi hái vÒ huy ®éng mäi nguån vèn cho ®Çu t­, s¶n xuÊt, (trong ®ã cã c¶ viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi) vµ tr­íc nhu cÇu héi nhËp cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× viÖc cho phÐp c¸c tæ chøc ph¸t hµnh ®­îc ph¸t hµnh chøng kho¸n ®Ó niªm yÕt, giao dÞch trªn TTCK n­íc ngoµi lµ hoµn toµn phï hîp vµ cÇn thiÕt. §ång thêi, ®Ó khuyÕn khÝch TTCK ViÖt Nam ph¸t triÓn, nhanh chãng héi nhËp víi TTCK thÕ giíi, chóng ta còng nªn cho phÐp c¸c chøng kho¸n n­íc ngoµi ®­îc niªm yÕt, giao dÞch trªn TTCK ViÖt Nam. LuËt ph¸p c¸c n­íc (Mü, NhËt, Anh, Trung Quèc ...) ®Òu cã nh÷ng quy ®Þnh t­¬ng ®èi cô thÓ vÒ viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ®Ó niªm yÕt ë TTCK n­íc ngoµi vµ cho phÐp chøng kho¸n n­íc ngoµi ®­îc niªm yÕt, giao dÞch t¹i TTCK n­íc m×nh. ë n­íc ta, viÖc thu hót nguån vèn tõ n­íc ngoµi th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu ra n­íc ngoµi còng ®· ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi n¨m 2001 cña ChÝnh phñ. Cho nªn, nh÷ng vÊn ®Ò nµy cÇn ®­îc nghiªn cøu, xem xÐt ®Ó ®­a vµo néi dung ®iÒu chØnh cña LuËt Chøng kho¸n. c. ThÞ tr­êng OTC HiÖn nay, sè l­îng chøng kho¸n kh«ng niªm yÕt, giao dÞch trªn TTCK tËp trung lµ rÊt lín, vµ c¸c chøng kho¸n ®ã vÉn ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n tù do. Tuy nhiªn, viÖc giao dÞch c¸c lo¹i chøng kho¸n nµy gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n do c¬ chÕ chuyÓn nh­îng kh«ng râ rµng, kh«ng cã thÞ tr­êng chÝnh ®Ó giao dÞch… V× vËy mµ ng­êi cã nhu cÇu b¸n vµ ng­êi cã nhu cÇu mua Ýt khi gÆp ®­îc nhau, tõ ®ã dÉn ®Õn kh¶ n¨ng thanh kho¶n kh«ng cao, gi¸ c¶ chøng kho¸n kh«ng cã sù thèng nhÊt, thiÕu sù qu¶n lý vµ dÔ dÉn ®Õn sù lõa ®¶o trong c¸c giao dÞch chøng kho¸n. C¸c n­íc khi x©y dùng TTCK, ngoµi viÖc thµnh lËp c¸c së giao dÞch tËp trung hä cßn thµnh lËp thÞ tr­êng OTC - thÞ tr­êng phi tËp trung - ®Ó tiÕn hµnh giao dÞch c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c nhau. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o ra sù s«i ®éng, hÊp dÉn trong ho¹t ®éng cña TTCK, vµ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn cña TTCK. §Ó t¹o thuËn lîi trong giao dÞch cho c¸c lo¹i chøng kho¸n kh«ng ®ñ tiªu chuÈn niªm yÕt, chóng ta nªn thµnh lËp thÞ tr­êng OTC bªn c¹nh TTCK tËp trung. ViÖc thµnh lËp thÞ tr­êng OTC sÏ gióp cho c¸c chøng kho¸n kh«ng ®ñ tiªu chuÈn niªm yÕt trªn TTCK tËp trung cã ®Þa ®iÓm giao dÞch, kÝch thÝch yÕu tè cung cÇu, n©ng cao kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña chøng kho¸n vµ tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c tæ chøc ph¸t hµnh khi muèn huy ®éng vèn th«ng qua h×nh thøc ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng kho¸n nµy. Nh÷ng néi dung chÝnh cÇn quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n vÒ thÞ tr­êng OTC, ®ã lµ: ®iÒu kiÖn thµnh lËp vµ c¬ chÕ qu¶n lý thÞ tr­êng OTC; thµnh viªn vµ qu¶n lý thµnh viªn; ®iÒu kiÖn niªm yÕt, giao dÞch vµ thanh to¸n chøng kho¸n; chÕ ®é th«ng tin, b¸o c¸o, kiÓm tra, gi¸m s¸t trªn thÞ tr­êng OTC... d. HiÖp héi chøng kho¸n HiÖp héi chøng kho¸n (HHCK) ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ mét tæ chøc tù qu¶n, c¸c thµnh viªn lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c nhµ m«i giíi, kinh doanh chøng kho¸n. HHCK ®­îc thµnh lËp nh»m môc ®Ých qu¶n lý vµ hç trî c¸c thµnh viªn trong viÖc n©ng cao tr×nh ®é, kiÕn thøc, kinh nghiÖm, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. MÆt kh¸c, HHCK cßn tham gia qu¶n lý, gi¸m s¸t ho¹t ®éng giao dÞch chøng kho¸n trªn TTCK (th­êng lµ trªn thÞ tr­êng OTC). ChÝnh v× vËy, HHCK cã mét vÞ trÝ, vai trß rÊt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña TTCK. C¸c n­íc khi ph¸t triÓn TTCK ®Òu chó träng ®Õn viÖc thµnh lËp HHCK (cã nhiÒu n­íc quy ®Þnh c«ng ty chøng kho¸n b¾t buéc ph¶i tham gia HHCK). Trong giai ®o¹n ®Çu h×nh thµnh TTCK, chóng ta ch­a cã quy ®Þnh vÒ HHCK, nh­ng khi TTCK ph¸t triÓn th× viÖc ban hµnh c¸c quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña HHCK lµ mét yªu cÇu, ®ßi hái tÊt yÕu kh¸ch quan, phï hîp víi th«ng lÖ chung trªn thÕ giíi. Nh÷ng néi dung chÝnh quy ®Þnh ®èi víi HHCK, ®ã lµ: thµnh lËp vµ qu¶n lý HHCK; chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña HHCK; thµnh viªn; c¬ chÕ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña HHCK;... e. Hoµ gi¶i vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp C¸c tranh chÊp trong lÜnh vùc chøng kho¸n th­êng x¶y ra vµ viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp nµy gÆp ph¶i kh«ng Ýt khã kh¨n do tÝnh ®Æc thï cña c¸c lo¹i tranh chÊp nµy. ViÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp nµy ph¶i ®­îc tiÕn hµnh nhanh, gän, kÞp thêi víi thñ tôc ®¬n gi¶n nh­ng chÆt chÏ vµ ®­îc tiÕn hµnh bëi mét c¬ quan cã chuyªn m«n cao vÒ CK & TTCK. V× vËy, viÖc tiÕn hµnh gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp nµy theo thñ tôc, tr×nh tù vµ c¬ quan gi¶i quyÕt nh­ ®èi víi c¸c tranh chÊp th«ng th­êng kh¸c th× sÏ kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu. C¸c n­íc th­êng cã nh÷ng quy ®Þnh rÊt cô thÓ vÒ viÖc hoµ gi¶i gi÷a c¸c bªn khi x¶y ra tranh chÊp, vµ nÕu viÖc hoµ gi¶i kh«ng ®¹t kÕt qu¶ th× tranh chÊp sÏ ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua mét sè tæ chøc (th­êng lµ do Së GDCK, HHCK hoÆc cã thÓ lµ mét ®¬n vÞ thuéc c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ CK & TTCK ®øng ra gi¶i quyÕt). §Ó c¸c tranh chÊp vÒ chøng kho¸n ®­îc gi¶i quyÕt nhanh chãng, kÞp thêi, ®¹t hiÖu qu¶ cao, LuËt Chøng kho¸n nªn cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ hoµ gi¶i vµ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ chøng kho¸n. C¸c tranh chÊp vÒ chøng kho¸n tr­íc hÕt do c¸c bªn tù gi¶i quyÕt th«ng qua th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i. Trong tr­êng hîp c¸c bªn th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i kh«ng ®¹t ®­îc kÕt qu¶ th× tæ chøc cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ Së GDCK, HHCK (hoÆc cã thÓ lµ Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc) sÏ ®øng ra gi¶i quyÕt f. §èi víi hµnh vi mua b¸n khèng Trong ®iÒu 69/ ch­¬ng VIII- NghÞ ®Þnh 48/ N§ - CP quy ®Þnh: “CÊm mäi tæ chøc, c¸ nh©n b¸n chøng kho¸n d­íi mäi h×nh thøc khi kh«ng së h÷u chøng kho¸n vµo thêi ®iÓm giao dÞch”. Tuy nhiªn, côm tõ “kh«ng së h÷u chøng kho¸n vµo thêi ®iÓm giao dÞch” vÉn ch­a râ rµng, dÉn ®Õn c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ hiÓu sai “t­ t­ëng” cña luËt. Thùc tÕ, trong thêi gian qua, cã nh÷ng thêi ®iÓm gi¸ chøng kho¸n ë ViÖt Nam t¨ng nhanh mét c¸ch kh«ng b×nh th­êng. Do ®ã, cã mét luång ý kiÕn næi lªn lµ, viÖc cho vay vµ mua b¸n khèng chøng kho¸n nÕu ®­îc triÓn khai sÏ gióp t¹o ra mét sè cung gi¶ t¹o rÊt lín lµm TTCK “h¹ nhiÖt”. Do vËy, hä ®· cã kiÕn nghÞ nªn xem xÐt bá ®iÒu cÊm b¸n khèng. Theo c¸ch lý gi¶i cña nh÷ng ng­êi thuéc nhãm ý kiÕn nµy th× b¸n khèng lµ hµnh ®éng kh«ng cã chøng kho¸n còng b¸n b»ng c¸ch vay chøng kho¸n ®Ó b¸n vµ khi chøng kho¸n h¹ sÏ mua theo gi¸ h¹ ®Ó tr¶ l¹i cho ng­êi cho vay vµ ¨n chªnh lÖch gi¸. B¸n khèng ®­îc xem nh­ h×nh thøc “b¸n non”, cã t¸c dông lµm “h¹ nhiÖt” vµ gióp cho thÞ tr­êng chøng kho¸n (®Æc biÖt lµ TTCK ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ bong bãng) ®i vµo æn ®Þnh… C¸ch hiÓu trªn lµ ch­a ®Çy ®ñ. Bëi b¸n khèng cßn thÓ hiÖn ë mét sè h×nh thøc kh¸c, ®ã lµ th«ng qua c¸c c«ng cô tµi chÝnh míi nh­ c¸c quyÒn lùa chän (options), c¸c hîp ®ång t­¬ng lai (futures) vµ chøng kho¸n ph¸i sinh (derivative)… B¸n khèng cao cÊp khi ®ã sÏ lµ viÖc b¸n nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh míi chuyªn ®Ó chèng ®ì rñi ro nh­ng l¹i cho nh÷ng ng­êi kh«ng cã rñi ro. Khi ®ã, ng­êi kh«ng cã rñi ro sÏ dïng nh÷ng c«ng cô nµy ®Ó mua chøng kho¸n theo gi¸ thùc hiÖn trong hîp ®ång råi b¸n ra ngoµi chî ®en víi gi¸ cao h¬n ®Ó kiÕm lêi. Tuy nhiªn, theo quy ®Þnh trong luËt cña ViÖt Nam th× cÊm b¸n khèng kh«ng cã nghÜa lµ cÊm c¶ viÖc dïng c¸c c«ng cô tµi chÝnh míi, lµm mÊt ®i ý nghÜa chèng ®ì rñi ro cña chóng. CÊm b¸n khèng ë ®©y ph¶i ®­îc hiÓu lµ cÊm b¸n nh÷ng c«ng cô chèng ®ì rñi ro cho nh÷ng ng­êi kh«ng cã rñi ro. Quy ®Þnh nµy lµ hîp lý, bëi theo ®ã, nã ®ßi hái ng­êi thùc hiÖn hµnh vi mua b¸n khèng ph¶i xuÊt tr×nh nh÷ng chøng cí rñi ro. Nh­ thÕ sÏ ng¨n chÆn ®­îc c¸c nhµ ®Çu c¬ muèn g©y khñng ho¶ng. ChÝnh lÏ ®ã, trong LuËt chøng kho¸n cÇn bæ sung c¸c néi dung cô thÓ, râ rµng vÒ hµnh vi cÊm b¸n khèng. Theo ®ã, cÊm b¸n khèng cÇn ®­îc hiÓu lµ cÊm hµnh vi kh«ng cã chøng kho¸n còng vay ®Ó b¸n, cÊm viÖc b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh míi cho nh÷ng ng­êi kh«ng cã rñi ro vÒ thÞ gi¸ chøng kho¸n vµ l·i suÊt. C¸c ng©n hµng còng bÞ cÊm kh«ng ®­îc cho vay tiÒn ®Ó thùc hiÖn c¸c hîp ®ång ®Çu c¬ b¸n khèng ®Ó phßng ng­êi ViÖt Nam vµ ng­êi n­íc ngoµi mua c¸c c«ng cô tµi chÝnh míi ë TTCK n­íc ngoµi vÒ ®Çu c¬ ph¸ ho¹i thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh trong n­íc. g. B·i bá quy ®Þnh b¾t buéc ph¶i qua phª duyÖt cña Thñ t­íng chÝnh phñ ®èi víi viÖc mua cæ phÇn cña c¸ nh©n ng­êi n­íc ngoµi Trong QuyÕt ®Þnh sè 145/1999/Q§ - TTg ngµy 28 th¸ng 6 n¨m 1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, cã quy ®Þnh: “Tr×nh tù viÖc b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi: 1. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ lËp ph­¬ng ¸n theo tr×nh tù quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh sè 44/1998/N§ - CP ngµy 29 th¸ng 6 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn kÌm theo cña c¸c Bé, trong ®ã nªu râ: tû lÖ cæ phÇn sÏ b¸n cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, tû lÖ cæ phÇn nhµ n­íc ( nÕu cã) vµ tû lÖ cæ phÇn b¸n cho c¸c c¸ nh©n, ph¸p nh©n trong n­íc; tæ chøc b¶o l·nh hoÆc ®¹i lý ph¸t hµnh cæ phiÕu. C¸c c«ng ty cæ phÇn còng ph¶i lËp ph­¬ng ¸n b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi theo nh÷ng néi dung trªn tr×nh Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng. 2. Ph­¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ vµ b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc göi ®Õn Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng hoÆc Bé qu¶n lý ngµnh hoÆc Héi ®ång qu¶n trÞ Tæng c«ng ty nhµ n­íc do thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh thµnh lËp (Tæng c«ng ty 91). 3. Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng; Bé qu¶n lý ngµnh, Héi ®ång qu¶n trÞ Tæng c«ng ty 91 cã tr¸ch nhiÖm thÈm ®Þnh ph­¬ng ¸n cña tõng doanh nghiÖp tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. 4. Sau khi cã quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, doanh nghiÖp ký hîp ®ång víi c¬ quan b¶o l·nh vµ th«ng b¸o trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vÒ viÖc b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ tæ chøc thùc hiÖn xong trong thêi gian tèi ®a kh«ng qu¸ 6 th¸ng kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ” (®iÒu 15 - Môc III) “ThÈm quyÒn quyÕt ®Þnh b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi: TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp cã b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Òu do Thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh” (®iÒu 16 - Môc III) Cã thÓ nãi quy ®Þnh trªn ®©y lµ qu¸ phøc t¹p vµ kh«ng cÇn thiÕt. Bëi c¸ nh©n ng­êi n­íc ngoµi khi tham gia mua cæ phÇn th× còng nh­ c¸c chñ thÓ kh¸c ®· cã sù gi¸m s¸t cña luËt ch¬i chung. Trong ®ã c¸c cæ ®«ng kh¸c, Ban gi¸m s¸t vµ héi ®ång qu¶n trÞ cña c«ng ty v× lîi Ých cña m×nh ch¾c ch¾n sÏ theo dâi, gi¸m s¸t kh¸ chÆt chÏ, nh»m ®¶m b¶o c¸ nh©n n­íc ngoµi thùc thi ®óng theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. MÆt kh¸c, theo HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü, c¸c nhµ ®Çu t­ Mü cã quyÒn ®­îc ®èi xö b×nh ®¼ng víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ do ®ã viÖc phª duyÖt cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ®èi víi viÖc mua cæ phÇn cña c¸c nhµ ®Çu t­ mang quèc tÞch Mü lµ kh«ng hîp lý. Tõ ®ã, kÐo theo yªu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu t­ cã quèc tÞch kh¸c còng cÇn ®­îc ®èi xö b×nh ®¼ng trong mét m«i tr­êng ®Çu t­ ngµy cµng hoµn thiÖn theo h­íng më cöa, th«ng tho¸ng. H¬n n÷a, trong thêi gian võa qua, víi tinh thÇn thi hµnh LuËt Doanh nghiÖp, c¸c nhµ qu¶n lý ®Çu t­ ®ang rµ so¸t, b·i bá hµng lo¹t c¸c giÊy phÐp con, th× quy ®Þnh phª duyÖt cña Thñ t­íng ®èi víi viÖc mua cæ phÇn cña c¸ nh©n ng­êi n­íc ngoµi ®­îc coi lµ mét h×nh thøc biÕn t­íng cña giÊy phÐp con, v× nã chång chÐo víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ thùc sù lµ mét thñ tôc r­êm rµ, mang nÆng tÝnh h×nh thøc. Do ®ã khi x©y dùng LuËt chøng kho¸n, chóng ta cÇn lo¹i bá quy ®Þnh kh¾t khe nµy ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. h. §èi víi C«ng ty niªm yÕt Theo tinh thÇn cña ®iÓm 1, 2 vµ 3 môc IX- Th«ng t­ sè 01/1998/TT-UBCK ngµy 13-10- 1998 cña UBCKNN h­íng dÉn NghÞ ®Þnh sè 48/1998/N§- CP ngµy11-7-1998 vÒ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ra c«ng chóng, th× c¸c c«ng ty niªm yÕt chøng kho¸n trªn TTCK ph¶i c«ng bè b¸o c¸o tµi chÝnh 3 th¸ng mét lÇn. Kho¶ng thêi gian nµy cã thÓ nãi lµ h¬i dµi, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cËp nhËt th«ng tin ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. §èi víi hä, kho¶ng thêi gian dµi nh­ vËy lµm gia t¨ng tÝnh m¹o hiÓm ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ cña hä. V× vËy, trong quy ®Þnh cña LuËt chøng kho¸n, viÖc rót ng¾n thêi gian c«ng bè b¸o c¸o tµi chÝnh lµ hÕt søc cÇn thiÕt, vµ nªn quy ®Þnh l¹i lµ hµng th¸ng c¸c c«ng ty niªm yÕt ph¶i c«ng bè b¸o c¸o tµi chÝnh mét lÇn thay v× chØ c«ng bè theo hµng quý nh­ hiÖn nay. Ngoµi ra, viÖc níi láng c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vèn ®iÒu lÖ cña c¸c c«ng ty niªm yÕt còng lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt kh«ng thÓ kh«ng ®­îc söa ®æi khi ban hµnh LuËt chøng kho¸n. HiÖn nay, theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 6 Ch­¬ng II- NghÞ ®Þnh 48/CP th× “Tæ chøc ph¸t hµnh ph¸t hµnh cæ phiÕu lÇn ®Çu ra c«ng chóng ph¶i ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: Møc vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu lµ 10 tû ®ång ViÖt Nam…”. ThiÕt nghÜ yªu cÇu vÒ møc vèn ®iÒu lÖ ®èi víi c«ng ty niªm yÕt nh­ thÕ lµ qu¸ cao. Trong khi mµ hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn cña chóng ta hiÖn nay ®Òu lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cho nªn hä kh«ng thÓ tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n v× kh«ng ®¹t yªu cÇu vÒ møc vèn ®iÒu lÖ. ChÝnh v× thÕ, trong LuËt chøng kho¸n, yªu cÇu vÒ møc vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu ®èi víi c¸c c«ng ty khi tham gia niªm yÕt trªn TTCK nªn ®Æt ë møc lµ 5 - 6 tû ®ång. i. §èi víi c«ng ty chøng kho¸n Xin ®­îc trÝch dÉn néi dung cña ®iÒu 30 ch­¬ng IV ( C«ng ty chøng kho¸n) “§iÒu kiÖn ®­îc cÊp phÐp ho¹t ®éng: C«ng ty ®­îc cÊp phÐp ho¹t ®éng chøng kho¸n ph¶i ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: Cã ph­¬ng ¸n ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi vµ ph¸t triÓn ngµnh chøng kho¸n; Cã ®ñ c¬ së vËt chÊt, kü thuËt phôc vô cho viÖc kinh doanh chøng kho¸n; Cã møc vèn ph¸p ®Þnh theo tõng lo¹i h×nh kinh doanh sau: a) M«i giíi 3 tû ®ång b) Tù doanh 12 tû ®ång c) Qu¶n lý danh môc ®Çu t­ 3 tû ®ång d) B¶o l·nh ph¸t hµnh 22 tû ®ång e) T­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n 3 tû ®ång Tr­êng hîp c«ng ty chøng kho¸n xin cÊp giÊy phÐp cho nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh th× vèn ph¸p ®Þnh lµ tæng sè vèn ph¸p ®Þnh cña nh÷ng lo¹i h×nh kinh doanh mµ c«ng ty chøng kho¸n ®­îc cÊp phÐp;…” Cã thÓ nãi r»ng ®iÒu kiÖn vÒ møc vèn ph¸p ®Þnh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i kinh doanh trªn ®èi víi c«ng ty chøng kho¸n ®Òu cao, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c lo¹i h×nh: m«i giíi, tù doanh, t­ vÊn. Trong quy ®Þnh cña LuËt Chøng kho¸n s¾p tíi nªn gi¶m møc vèn ph¸p ®Þnh ®èi víi c¸c lo¹i h×nh m«i giíi, tù doanh, t­ vÊn xuèng ë c¸c møc lÇn l­ît lµ 2 tû, 8 tû, 2 tû. §Æc biÖt, viÖc quy ®Þnh c«ng ty chøng kho¸n ®­îc cÊp phÐp nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh th× vèn ph¸p ®Þnh ph¶i b»ng tæng sè vèn ph¸p ®Þnh cña c¸c lo¹i h×nh kinh doanh ®ã lµ qu¸ kh¾t khe, c¶n trë viÖc më réng kinh doanh cña nhiÒu c«ng ty chøng kho¸n. Bëi c¸c c«ng ty chøng kho¸n cã muèn kinh doanh mét lo¹i h×nh míi th× l¹i kh«ng t¨ng ®­îc møc vèn cña m×nh lªn nh­ theo quy ®Þnh cña luËt. ChÝnh v× thÕ, LuËt Chøng kho¸n nªn quy ®Þnh møc vèn ph¸p ®Þnh hîp lý h¬n ®èi víi c«ng ty chøng kho¸n khi tiÕn hµnh kinh doanh nhiÒu lo¹i h×nh. Ch¼ng h¹n nh­, C«ng ty chøng kho¸n tiÕn hµnh kinh doanh hai lo¹i h×nh lµ m«i giíi vµ qu¶n lý danh môc ®Çu t­ th× chØ nªn quy ®Þnh møc vèn tèi thiÓu lµ 4 tû ®ång, hoÆc c«ng ty chøng kho¸n khi tiÕn hµnh kinh doanh tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh nãi trªn th× nªn quy ®Þnh møc vèn tèi thiÓu cÇn cã lµ 30 tû,… Bªn c¹nh ®ã, LuËt chøng kho¸n còng cÇn ®­îc bæ sung c¸c quy ®Þnh râ rµng vµ cô thÓ h¬n vÒ c¸ch thøc nhËn lÖnh cña c«ng ty chøng kho¸n. Cô thÓ lµ nÕu cho phÐp c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®­îc nhËn lÖnh b»ng fax th× còng ph¶i quy ®Þnh thªm lµ: c¸c c«ng ty chøng kho¸n sau khi nhËn lÖnh tõ kh¸ch hµng b»ng fax, th× ngoµi viÖc yªu cÇu kh¸ch x¸c nhËn l¹i b»ng mét ký hiÖu riªng hoÆc b»ng mét “password” ®· quy ­íc nh­ c¸c c«ng ty chøng kho¸n vÉn ¸p dông hiÖn nay (®· ®Ò cËp ë ch­¬ng tr­íc), c¸c c«ng ty chøng kho¸n cßn ph¶i yªu cÇu kh¸ch hµng ngay lËp tøc ph¶i x¸c nhËn l¹i b»ng v¨n b¶n. Khi ®ã, kho¶n 4 ®iÒu 38 - Ch­¬ng IV - NghÞ ®Þnh 48/N§ - CP quy ®Þnh lµ c«ng ty chøng kho¸n “chØ ®­îc nhËn lÖnh giao dÞch cña kh¸ch hµng t¹i trô së” nªn söa l¹i lµ c«ng ty chøng kho¸n “nhËn lÖnh giao dÞch cña kh¸ch hµng t¹i trô së; tr­êng hîp nhËn lÖnh giao dÞch cña kh¸ch hµng b»ng c¸c ph­¬ng thøc gi¸n tiÕp th× b¾t buéc ph¶i yªu cÇu kh¸ch hµng ph¶i x¸c nhËn l¹i b»ng v¨n b¶n chøng thùc” j. Mét sè néi dung kh¸c Ngoµi nh÷ng néi dung chÝnh cÇn söa ®æi vµ bæ sung nh­ ®· nªu ë trªn, LuËt chøng kho¸n cßn cÇn ph¶i bæ sung thªm nh÷ng néi dung sau: - §­a ra c¸c quy ®Þnh b×nh ®¼ng vµ thèng nhÊt trong chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc (thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng; thuÕ thu nhËp; c¸c lo¹i phÝ, lÖ phÝ khi tham gia kinh doanh, mua b¸n chøng kho¸n; - Bæ sung nh÷ng quy ®Þnh vÒ c¸ch gi¶i quyÕt viÖc n¾m gi÷ chøng kho¸n v­ît tû lÖ quy ®Þnh cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi; - Bæ sung quy ®Þnh vÒ viÖc mua l¹i cæ phiÕu theo yªu cÇu cña cæ ®«ng hay mua l¹i cæ phiÕu theo yªu cÇu Héi ®ång qu¶n trÞ; - Bæ sung quy ®Þnh vÒ quan hÖ uû quyÒn trong giao dÞch chøng kho¸n; ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n; c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi;… KÕt luËn Nh­ vËy, ®Ó cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam thùc sù lµ kªnh huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ, phôc vô cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®ßi hái chóng ph¶i gi¶i quyÕt ®­îc mét sè vÊn ®Ò then chèt, ®ã lµ: - Ph¶i t¹o ra mét khèi l­îng chøng kho¸n ®ñ lín, cã chÊt l­îng, cã kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t­; - Tæ chøc ®­îc mét hÖ thèng c¸c c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc kinh doanh cã hiÖu qu¶ cho tæ chøc nµy; - T¹o ra nhu cÇu ®Çu t­ chøng kho¸n vµ kh«ng ngõng t¨ng lªn; - Cã c¬ së vËt chÊt tèi thiÓu cÇn thiÕt cïng víi ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ c¸c nh©n viªn t¸c nghiÖp giái, am hiÒu vÒ TT&TTCK; Vµ ®Æc biÖt lµ ph¶i cã hÖ thèng ph¸p luËt ®¶m b¶o an toµn cho viÖc ph¸t hµnh, ®Çu t­ vµ kinh doanh chøng kho¸n. Së dÜ vÊn ®Ò vÒ hÖ thèng ph¸p luËt ®­îc coi lµ quan träng, bëi v× nh­ ®· ph©n tÝch, hÖ thèng ph¸p luËt cã ¶nh h­ëng rÊt lín vµ chi phèi tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn CK & TTCK. Mét khi hÖ thèng ph¸p luËt vÒ CK & TTCK kh«ng thèng nhÊt vµ kh«ng hoµn chØnh th× sÏ kh«ng thÓ t¹o cho TTCK mét sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn lµnh m¹nh ®­îc. Cho nªn, chóng ta cÇn ph¶i nhËn thøc ®­îc ®iÒu nµy vµ nhanh chãng cã nh÷ng söa ®æi, bæ sung kÞp thêi ®èi víi hÖ thèng ph¸p luËt vÒ CK & TTCK hiÖn hµnh ®Ó sím cã ®­îc mét hÖ thèng ph¸p luËt vÒ lÜnh vùc nµy hoµn chØnh h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. NghÞ ®Þnh sè 48/1998/N§- CP ngµy 11-7-2000 cña ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n; 2. QuyÕt ®Þnh sè 139/1999/Q§-TTg ngµy 10-6- 1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ tû lÖ tham gia cña bªn n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam; 3. QuyÕt ®Þnh sè 145/1999/Q§-TTg ngµy 28-6- 1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ ban hµnh Quy chÕ b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi; 4. QuyÕt ®Þnh sè 172/1999/Q§-TTg ngµy 19-8- 1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc c¸c tæ chøc tÝn dông thµnh lËp C«ng ty chøng kho¸n vµ tham gia niªm yÕt chøng kho¸n; 5. QuyÕt ®Þnh sè 39/2000/Q§-TTg ngµy 27-3- 2000 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ quy ®Þnh t¹m thêi ­u ®·i vÒ thuÕ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n; 6. Th«ng t­ sè 01/1998/TT-UBCK ngµy 13-10- 1998 cña UBCKNN h­íng dÉn NghÞ ®Þnh sè 48/1998/N§- CP ngµy11-7-1998 vÒ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ra c«ng chóng; 7. Th«ng t­ sè 01/1999/TT-UBCK1 ngµy 30-12-1999 cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc h­íng dÉn QuyÕt ®Þnh 139/1999/Q§-TTg ngµy 10-6-1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ tû lÖ tham gia cña bªn n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam; 8. Gi¸o tr×nh ThÞ tr­êng chøng kho¸n / TS . Lª Hoµng Nga – Häc viÖn Ng©n hµng / Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª - 2001; 9. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n/ Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia – 2000; 10. LuËt §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam 1997; 11. LuËt Doanh nghiÖp 2000; 12. LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông 1997; 13. T¹p chÝ Chøng kho¸n, Sè 2 – th¸ng 2/2001; 14. T¹p chÝ Chøng kho¸n, Sè 4 – th¸ng 4/2001; 15. T¹p chÝ Chøng kho¸n, Sè 5 – th¸ng 5/2001; 16. TuÇn b¸o §Çu t­ chøng kho¸n, Sè 101– 12/ 11/ 2001; 17. TuÇn b¸o §Çu t­ chøng kho¸n, Sè 106 – 17/ 12/ 2001; 18. TuÇn b¸o §Çu t­ chøng kho¸n, Sè 118 – 11/ 3/ 2002; 19. TuÇn b¸o §Çu t­ chøng kho¸n, Sè 119 – 18/ 3/ 2002; 20. TuÇn b¸o §Çu t­ chøng kho¸n, Sè 125 – 29/ 4/ 2002; 21. TuÇn b¸o §Çu t­ chøng kho¸n, Sè 127 – 13/ 5/ 2002; 22. TuÇn b¸o §Çu t­ chøng kho¸n, Sè 136 – 15/ 7/ 2002;