Nhận thức của các bậc cha mẹ về giáo dục đạo đức trong gia đình cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi tại Hà Nội

(93%) tuy nhiªn cã sù chªnh lÖch gi÷a tr×nh ®é häc vÊn vµ giíi tÝnh. 2.2. NhËn thøc cña c¸c bËc cha mÑ vÒ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ tõ 3 ®Õn 6 tuæi. ViÖc nhËn thøc ®­îc cÇn ph¶i gi¸o dôc c¸i g× cho trÎ lµ rÊt quan träng. Bëi lÏ, mét nhµ gi¸o dôc bao giê còng ph¶i ®Æt môc tiªu gi¸o dôc lµ g× ? Hay cô thÓ lµ gi¸o dôc c¸i g× ? Th× míi cã thÓ tiÕn hµnh gi¸o dôc. NÕu chóng ta thùc hiÖn viÖc gi¸o dôc mµ kh«ng biÕt lµ gi¸o dôc c¸i g× ? th× kh«ng thÓ cã kÕt qu¶ ®­îc. Néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ tõ 3 ®Õn 6 tuæi. Chóng t«i xem xÐt vµ cô thÓ 9 néi dung cÇn thiÕt ph¶i gi¸o dôc trÎ 3 ®Õn 6 tuæi. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ nhËn thøc cña c¸c bËc cha mÑ vÒ néi dung gi¸o dôc, ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau ®©y : B¶ng 5 : C¸c néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc STT Néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc Sè phiÕu Tû lÖ % 1 Lßng nh©n ¸i ... 192 96 2 V©ng lêi, kÝnh trªn nh­êng d­íi 192 96 3 T«n träng quy ®Þnh ë gia ®×nh, nhµ tr... 184 92 4 LÔ phÐp (x­ng h«, chµo hái...) 190 95 5 T«n träng vµ quan t©m ®Õn mäi ng­êi 175 87,5 6 Tinh thÇn tr¸ch nhiÖm 167 83,5 7 Trung thùc thËt thµ 181 90,5 8 §oµn kÕt, dòng c¶m 167 83,5 9 Lßng yªu lao ®éng 173 86,8 10 TÊt c¶ c¸c ý trªn 159 79,5 BiÓu ®å 2 Qua B¶ng 5, chóng ta thÊy : §a sè kh¸ch thÓ ®Òu nhËn thøc ®­îc néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc trªn. Tuy nhiªn, nhËn thøc cña hä vÒ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc thø nhÊt “Gi¸o dôc lßng nh©n ¸i, yªu th­¬ng gióp ®ì ng­êi kh¸c” lµ cao nhÊt chiÕm 96% vµ cßn l¹i thÊp nhÊt lµ gi¸o dôc “Tinh thÇn tr¸ch nhiÖm” vµ “§oµn kÕt dòng c¶m”. lµ 83,5%. T¹i sao hai phÈm chÊt nµy l¹i kh«ng ®­îc nhiÒu kh¸ch thÓ quan t©m, cã thÓ bëi v×, hä cho r»ng : “TrÎ nhá ch­a cÇn cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm” . Lý gi¶i ®iÒu nµy nh­ sau : do c¸c bËc cha mÑ thÊy con c¸i cßn nhá nªn cã mét sè ng­êi cho r»ng : “Ch­a cÇn ph¶i gi¸o dôc hai phÈm chÊt tr¸ch nhiÖm hay ®oµn kÕt dòng c¶m”. Tuy nhiªn phÈm chÊt nµy rÊt quan trong, bëi v× trÎ tõ nhá ph¶i biÕt ®oµn kÕt víi anh chÞ, b¹n bÌ, ®èi xö c«ng b»ng, vµ cÇn gi¸o dôc tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, nÕu kh«ng th× khi lín lªn trÎ sÏ kh«ng biÕt cÇn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c«ng viÖc, trÎ sÏ trë nªn lµ ng­êi thiÕu tr¸ch nhiÖm víi b¶n th©n vµ ng­êi kh¸c. §a sè c¸c bËc cha mÑ, ®Òu nhËn thøc ®­îc c¸c néi dung gi¸o dôc trªn, tuy ë c¸c phÈm chÊt cã sù chªnh lÖch, nh­ng kh«ng nhiÒu. §iÒu nµy cã thÓ ®­îc gi¶i thÝch nh­ sau : tû lÖ ngµy nay tuy Ýt con lµ chiÕm nhiÒu, trong nghiªn cøu cã (50% lµ sinh mét con) cho nªn ®a sè cha mÑ quan t©m ®Õn gi¸o dôc ®¹o ®øc cho con. Vµ v× vËy hä cã thêi gian ®Ó t×m hiÓu néi dung gi¸o dôc trÎ em. Qua c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng vµ ®Æc biÖt hiÖn nay trªn v« tuyÕn nhiÒu ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc con c¸i ®­îc thùc hienÑ, nªn c¸c bËc cha mÑ cã thÓ qua ®ã ®Ó t×m hiÓu.Mét lý do n÷a lµ : Do nhËn thøc cña c¸c bËc cha mÑ vÒ tr¸ch nhiÖm gi¸o dôc con ngµy cµng n©ng cao. Nh­ vËy, ®a sè ®Òu nhËn thøc ®­îc vÒ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc cho con c¸i tuæi tõ 3 ®Õn 6 tuæi. §Ó nghiªn cøu nhËn thøc vÒ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc, chóng t«i cßn ®Æt c©u hái “Theo «ng (bµ) ®èi víi trÎ mÉu gi¸o, néi dung gi¸o dôc nµo lµ quan träng h¬n” Chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau : 87,5% kh¸ch thÓ cho lµ gi¸o dôc c¶ ®¹o ®øc vµ trÝ tuÖ 13,5% kh¸ch thÓ cho lµ gi¸o dôc ®¹o ®øc. 7% kh¸ch thÓ cho lµ gi¸o dôc trÝ tuÖ. Nh­ vËy, ®a sè c¸c kh¸ch thÓ ®Òu hiÓu r»ng : cÇn gi¸o dôc c¶ ®¹o ®øc vµ trÝ tuÖ. Vµ hä lý gi¶i khi chóng t«i ®Æt c©u hái lµ “t¹i sao” ®ã lµ : “CÇn rÌn luyÖn c¶ ®¹o ®øc vµ trÝ tuÖ, nÕu thiÕu mét trong hai trÎ sÏ ph¸t triÓn lÖch l¹c, kh«ng toµn diÖn (cã tµi ph¶i cã ®øc) hay “Khi trÎ häc tèt vÉn cÇn cã lßng tèt, kh«ng chØ cã trÝ tuÖ ®Ó chuÈn bÞ cho t­¬ng lai mµ trÎ cÇn cã ®¹o ®øc ®Ó sèng tèt h¬n”. Qua gi¶i thÝch cña hä cho thÊy : Hä ®Òu nhËn thøc ®­îc lµ : gi¸o dôc c¶ hai v× tÇm quan träng cña c¶ hai vµ v× trÎ cÇn ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn. Cßn l¹i 13,5% cho lµ “ChØ cÇn gi¸o dôc ®¹o ®øc”. Hä gi¶i thÝch lµ : “§¹o ®øc lµ c¸i gèc cña nh©n c¸ch cho nªn gi¸o dôc ®¹o ®øc lµ hµng ®Çu. V× trÎ cßn nhá, ®©y lµ nh÷ng n¨m ®Çu cña sù ph¸t triÓn nªn cÇn cã mét c¸i gèc v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn sau nµy cña trΔ. HoÆc cã ý kiÕn cho lµ kh«ng nªn b¾t trÎ ph¶i suy nghÜ qua sím, nªn ch­a cÇn ph¶i gi¸o dôc trÝ tuÖ. ChØ cßn 7,8% cho lµ “ChØ cÇn gi¸o dôc trÝ tuÖ”. Bëiv× hä cho lµ “Nh÷ng quy t¾c øng xö trÎ sÏ häc ®­îc hµng ngµy, cßn gi¸o dôc trÝ tuÖ lµ cÇn thiÕt, qua häc viÕt … trÎ sÏ tù nhËn thøc ®­îc vÒ ®¹o ®øc”. Chóng ta cÇn xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc vµ néi dung gi¸o dôc trÝ tuÖ vµ ®¹o ®øc víi tr×nh ®é häc vÊn. VÊn ®Ò nµy ®­îc thÓ hiÖn ë biÓu ®å sau ®©y : B¶ng 5 : T ­¬ng quan gi÷a néi dung gi¸o dôc (®¹o ®øc vµ trÝ tuÖ) vµ tr×nh ®é häc vÊn STT Tr×nh ®é häc vÊn §¹o ®øc vµ trÝ tuÖ Sè phiÕu Tû lÖ % 1 §¹i häc 82 41 2 Cao ®¼ng 48 24 3 PTTh 50 25 4 DPTTH 20 10 BiÓu ®å 3 : Tr×nh ®é häc vÊn vµ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc Qua BiÓu ®å cho ta thÊy : §èi víi ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn cao nh­ lµ ®¹i häc th× cã nhËn thøc vÒ gi¸o dôc c¶ hai lµ chiÕm ®a sè (41%). Cßn l¹i nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é cao ®¼ng (24%), phæ th«ng trung häc (25%). ThÊp nhÊt lµ kh¸ch thÓ cã tr×nh ®é häc vÊn d­íi phæ th«ng trung häc lµ cã 10% nhËn thøc ®­îc cÇn ph¶i gi¸o dôc c¶ hai ®¹o ®øc vµ trÝ tuÖ. Nh­ nhiÒu ý kiÕn gi¶i thÝch ë trªn. §iÒu nµy còng ®­îc gi¶i thÝch r»ng : Do cã tr×nh ®é häc vÊn cao th× hä ®­îc tiÕp xóc nhiÒu vµ cã nhËn ®Þnh mét c¸ch khoa häc vÒ gi¸o dôc ®¹o ®øc cho con c¸i. Cßn tr×nh ®é häc vÊn thÊp th× nhËn thøc cña hä còng h¹n chÕ vÒ khoa häc, vÒ mäi vÊn ®Ò. Nªn hä cã Ýt ng­êi nhËn thøc ®óng vÒ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc. Nãi tãm l¹i, ®a sè cã nhËn thøc vÒ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc vµ néi dung trÝ tuÖ vµ ®¹o ®øc, nh­ng cã sù chªnh lÖch gi÷a c¸c tr×nh ®é häc vÊn kh¸c nhau. 2.3. NhËn thøc cña c¸c bËc cha mÑ vÒ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ tõ 3 ®Õn 6 tuæi. Gi¸o dôc cho trÎ lµ mét khoa häc vµ nghÖ thuËt. Chóng ta nghiªn cøu c¸i g× ? vµ sang phÇn nµy chóng ta xem xÐt gi¸o dôc b»ng ph­¬ng ph¸p g× ? §Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ ? Sù lùa chän ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc cña c¸c bËc cha mÑ lµ nh­ thÕ nµo? Hä nhËn thøc nh­ thÕ nµo vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc?. Cã rÊt nhiÒu ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc nãi chung vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ em nãi riªng. Trong ®Ò tµi nµy, chóng t«i nghiªn cøu vµ t×m hiÓu tµi liÖu ®­a ra mét sè ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®¹o ®øc tiªu biÓu nhÊt. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy thùc hiÖn trong b¶ng sè liÖu sau : B¶ng 6: Ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®¹o ®øc STT Néi dung ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc Sè phiÕu Tû lÖ % 1 Gi¸o dôc con b»ng nh÷ng hµnh vi g­¬ng mÉu cña cha mÑ 178 89 2 Gi¸o dôc b»ng nh÷ng h×nh thøc khen th­ëng kØ luËt hîp lÝ 143 71,5 3 Th­êng xuyªn uèn n¾n hµnh vi øng xö cña trÎ 183 91,5 4 Gi¸o dôc b»ng tÊm g­¬ng trong chuyÖn cæ tÝch 137 68,5 5 Hµnh vi tèt cña ng­êi xung quanh 152 76 6 Nh¾c nhë khi trÎ m¾c lçi 165 82,5 Qua B¶ng sè liÖu chóng ta thÊy dèi víi c¸c bËc cha mÑ ®­îc hái th× ph­¬ng ph¸p “Th­êng xuyªn uèn n¾n hµnh vi øng xö cña trΔ lµ chiÕm ­u thÕ nhÊt. Cã 91,5% cho lµ kh¸ch thÓ nhËn thøc lµ cÇn sö dông ph­¬ng ph¸p nµy. Bªn c¹nh ®ã cã ph­¬ng ph¸p “Gi¸o dôc con b»ng hµnh vi g­¬ng mÉu cña cha mÑ” còng ®­îc nhiÒu kh¸ch thÓ nhËn thøc ®­îc (89%). Cßn l¹i, h×nh thøc “Gi¸o dôc b»ng tÊm g­¬ng s¸ng trong chuyÖn cæ tÝch”. Lµ thÊp nhÊt chØ cã 68,5%. T¹i sao vËy ? h×nh thøc gi¸o dôc “B»ng tÊm g­¬ng trong chuyÖn cæ tÝch” lµ mét h×nh thøc rÊt quan träng ®èi víi gi¸o dôc trÎ em, ë løa tuæi nµy , nh­ng sè ng­êi sö dông h×nh thøc nµy l¹i chiÕm sè Ýt. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy cã ph¶i do h×nh thøc gi¸o dôc b»ng tÊm g­¬ng trong chuyÖn cæ tÝch nµy khã thùc hiÖn vµ mÊt thêi gian cña c¸c bËc cha mÑ hay lµ do ngµy nay, chóng ta c¸c bËc lµm cha lµm mÑ, còng kh«ng biÕt ®Õn c¸c c©u chuyÖn cæ tÝch. HoÆc lµ do hä kh«ng nhËn thøc ®­îc vai trß cña chuyÖn cæ tÝch ®èi víi sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ. §a sè nhËn thøc ®­îc : vÒ viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p “Gi¸o dôc b»ng hµnh vi g­¬ng mÉu cña cha mÑ”. Cã thÓ v× r»ng : nhËn thøc cña c¸c cha mÑ ®­îc n©ng cao h¬n. Kh«ng cßn c¸ch nghÜ : chØ gi¸o dôc b»ng lý thuyÕt su«ng, b»ng r¨n ®e, b¾t trÎ ph¶i lµm thÕ nµy thÕ kh¸c, b¾t trÎ ph¶i nghe theo cha mÑ, dï trÎ kh«ng thÝch. §a sè cho r»ng : “Cha mÑ lµ tÊm g­¬ng cho con c¸i noi theo vµ häc tËp”. V× vËy nhËn thøc ®­îc vÒ ph­¬ng ph¸p nµy, ®a sè c¸c bËc cha mÑ ®­îc nghiªn cøu cho r¨ng : “M×nh ph¶i g­¬ng mÉu trong mäi hµnh vi ®Ó trre con häc tËp theo”. §©y lµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc quan träng vµ phï hîp løa tuæi trÎ ®ang ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh nh©n c¸ch mäi thø ®èi víi trÎ lµ xa l¹, v× vËy cÇn cã mét m« h×nh chung, mét khu«n mÉu chung, cho trÎ b¾t ch­íc häc tËp theo. Còng bëi v× ®Æc ®iÓm t©m lý cña trÎ lµ thÝch b¾t ch­íc ng­êi lín, lµm theo mäi hµnh vi cña ng­êi lín. §Æc biÖt lµ cha mÑ cña chóng. VÝ dô : cã tr­êng hîp : MÑ m¾ng con g¸i lín lµ “®å ngu” vµ sau ®ã trÎ còng nãi “chÞ cña chóng lµ ®å ngu” mÆc dï cã thÓ trÎ vÉn ch­ ý thøc ®­îc ®ã lµ c©u m¾ng chöi, nh­ng chóng cø nãi theo vµ cã thÓ dÇn dÇn trë thµnh tÝnh c¸ch cña trÎ. Nh­ vËy hµnh vi cña cha mÑ cã t¸c ®éng lín ®Õn suy nghÜ vµ hµnh vi cña trÎ . TrÎ b¾t ch­íc mét c¸ch m¸y mãc mµ kh«ng nhËn thøc ®­îc lµ sai hay ®óng . Ngoµi ra, cßn hai h×nh thøc gi¸o dôc “Gi¸o dôc b»ng h×nh thøc khen th­ëng kú luËt hîp lý vµ gi¸o dôc b»ng hµnh vi tèt cña nh÷ng ng­êi xung quanh” còng ®­îc c¸c kh¸ch thÓ ®¸nh gi¸ cao. Vµ nhËn thøc ®­îc cÇn ph¶i sö dông h×nh thøc nµy ®Ó gi¸o dôc con c¸i. §Ó lµm râ h¬n vÒ ph­¬ng ph¸p : “Gi¸o dôc b»ng hµnh vi g­¬ng mÉu cña cha mÑ”. Chóng t«i ®Æt c©u hái : “Theo «ng bµ lèi sèng, c¸ch c­ xö cña m×nh ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn trΔ. Th× chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ lµ : 92,5% kh¸ch thÓ cho lµ “rÊt ¶nh h­ëng” . 2% kh¸ch thÓ cho lµ “Ýt ¶nh h­ëng”. 1% kh¸ch thÓ cho lµ “kh«ng ¶nh h­ëng”. Qua kÕt qu¶ thu ®­îc ë trªn, chóng ta thÊy h¬n 90% c¸c bËc cha mÑ ®­îc hái cho lµ hµnh vi cña m×nh cã ¶nh h­ëng ®Õn trÎ. Hä gi¶i thÝch lµ do : “Cha mÑ th­êng xuyªn tiÕp xóc víi trÎ (20 phiÕu); trÎ mÉu gi¸o hay b¾t ch­íc (34 phiÕu)”. §a sè cho r»ng “Trong m¾t trÎ mÉu gi¸o, cha mÑ lµ tÊm g­¬ng nªn trÎ hay ®Ó ý b¾t ch­íc cha mÑ”. Nh­ vËy, ®a sè c¸c bËc cha mÑ ®Òu nhËn thøc ®­îc r»ng : Gi¸o dôc trÎ b»ng hµnh vi g­¬ng mÉu lµ phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ viÖc sö dông h×nh thøc gÝao dôc nµy cã liªn quan ®Õn sù hiÓu biÕt cña hä vÒ tÝnh c¸ch cña trÎ mÉu gi¸o. Hä cho r»ng trÎ: “lu«n lu«n thÝch b¾t ch­íc ng­êi lín”. Cßn l¹i cã 2% “cho lµ Ýt ¶nh h­ëng”. Vµ 1% : “kh«ng ¶nh h­ëng”. Con sè nµy qu¸ Ýt so víi con sè nhËn thøc ®­îc vÒ hµnh vi cña m×nh ¶nh h­ëng ®Õn con c¸i. Nh­ng t¹i sao ? §ã lµ do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é häc vÊn hay do hä kh«ng quan t©m ®Õn con c¸i, hä kh«ng nhËn thøc ®­îc b¶n th©n hµnh vi cña m×nh lµ ¶nh h­ëng nhiÒu nhÊt ®Õn con, mµ cho r»ng : ChØ nh÷ng ®iÒu hä d¹y b¶o nh­ thÕ nµy nh­ thÕ kh¸c ®ã míi lµ gi¸o dôc con c¸i. Liªn quan ®Õn h×nh thøc ph­¬ng ph¸p “Gi¸o dôc b»ng nh÷ng h×nh thøc kû luËt, khen th­ëng hîp lý” chóng t«i ®Æt thªm c©u hái cô thÓ vÒ sù khen th­ëng cña hä xem hä nhËn thøc lµ khen th­ëng nh­ thÕ nµo b»ng h×nh thøc nµo. Bëi v× h×nh thøc khen th­ëng lµ h×nh thøc gi¸o dôc rÊt phï hîp víi løa tuæi cña trÎ. Tuy nhiªn sù khen th­ëng vµ kû luËt ph¶i lµ hîp lý, vµ sö dông h×nh thøc khen nµo ? . Qua ®iÒu tra chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau : B¶ng 7 : C¸c h×nh thøc khen th­ëng : STT Néi dung h×nh thøc khen th­ëng Sè l­îng TÇn suÊt 1 Khen th­ëng ®éng viªn 191 95,5 2 Th­ëng quµ, ®å ch¬i, ®å ¨n 76 38 3 Cho tiÒn 5 2,5 4 Kh«ng lµm g× c¶ 11 5,5 5 C¸c ý trªn 3 1,5 Qua B¶ng sè liÖu 7 cho thÊy : ViÖc cha mÑ sö dông : “khen th­ëng vµ ®éng viªn” lµ chiÕm ­u thÕ nhÊt. Cßn h×nh thøc cho tiÒn th× chiÕm 2,5% vµ kh«ng lµm g× c¶ 5,5%. KÕt qu¶ nµy chøng tá kh¸ch thÓ nghiªn cøu ®· nhËn thøc ®­îc viÖc sö dông h×nh thøc khen th­ëng hîp lý. Chóng ta kh«ng thÓ khen th­ëng trÎ b»ng cho tiÒn trÎ. NhiÒu ng­êi gi¶i thÝch r»ng : “TrÎ sÏ cã ý thøc vÒ viÖc lµm lu«n g¾n víi ®éng c¬ lµ vËt chÊt” hoÆc “Lµm cho trÎ thùc hiÖn c«ng viÖc cha mÑ yªu cÇu theo môc ®Ých xÊu”. VËy nÕu “cho tiÒn” trÎ lµ c¸c bËc cha mÑ ®· ®i sai môc ®Ých gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ. “Cho tiÒn” sÏ lµm cho trÎ h­ vµ trë nªn dèi tr¸ chø kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ gi¸o dôc ®¹o ®øc, “TrÎ sÏ cã quan niÖm g¾n viÖc lµm víi tiÒn, vËt chÊt qu¸ sím”. §a sè cho r»ng chØ nªn “®éng viªn” trÎ b»ng lêi nh­ “con ngoan cña mÑ, h«m nay con ®· gióp mÑ tr«ng em…”. Vµ cã 38% lµ sö dông h×nh thøc “th­ëng quµ” vµ gi¶i thÝch r»ng trÎ ë ®é tuæi rÊt thÝch ®­îc khen vµ ®©y lµ h×nh thøc cã hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c qu¶n lý nh©n sù còng nh­ trong c«ng t¸c qu¶n lý gia ®×nh hoÆc “Ai còng thÝch ®­îc khen vµ ®éng viªn ®Æc biÖt lµ ®èi víi trÎ ë løa tuæi mÉu gi¸o cµng cÇn sù quan t©m vµ ®éng viªn nhiÒu h¬n n÷a”. Nh­ vËy cha mÑ trÎ sö dông h×nh thøc khen th­ëng nh­ thÕ nµo ? còng phô thuéc vµo viÖc hä hiÓu t©m lý cña trÎ lµ trÎ rÊt thÝch ®­îc khen, v× vËy ®a sè hä ®Òu sö dông “khen th­ëng ®éng viªn” vµ kh«ng “cho tiÒn” trÎ, v× cho tiÒn lµm trÎ sÏ h­ vµ thùc hiÖn c«ng viÖc theo ®éng c¬, môc ®Ých kh«ng tèt. §iÒu nµy chøng tá c¸c bËc cha mÑ kh«ng nh÷ng nhËn thøc ®­îc cÇn ph¶i sö dông ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc b»ng khen th­ëng ®éng viªn mµ hä cßn quan t©m ®Õn lµ sö dông h×nh thøc khen th­ëng nh­ thÕ nµo ? ®Ó tè cho sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ nãi chung vµ phï hîp víi viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ. ë løa tuæi nµy h×nh thøc khen th­ëng kú luËt còng cÇn phï hîp víi løa tuæi cña trÎ. Cuèi cïng lµ h×nh thøc gi¸o dôc “b»ng trß ch¬i”, ®©y lµ h×nh thøc gi¸o dôc ®Æc biÖt quan träng ®èi víi løa tuæi cña trÎ “TrÎ häc mµ ch¬i, ch¬i mµ häc”. Trß ch¬i kh«ng chØ lµ ph­¬ng tiÖn gi¶i trÝ nh­ ng­êi lín vÉn nghÜ mµ nã lµ nh÷ng vËt gióp trÎ häc bµi häc vÒ cuéc ®êi, vÒ nh÷ng c«ng viÖc vµ bæn phËn trong cuéc sèng, ch¬i lµ gióp trÎ häc lµm ng­êi, häc tËp c¸ch c­ xö vµ c¸ch thÓ hiÖn c¸c mèi quan hÖ ng­êi - ng­êi. Giai ®o¹n nµy trÎ rÊt cÇn trß ch¬i, trß ch¬i víi trÎ ®Æc biÖt lµ trß ch¬i ®ãng vai theo chñ ®Ò lµ ho¹t ®éng chñ ®¹o cña trÎ. V× vËy gióp trÎ ph¸t triÓn nh©n c¸ch mét c¸ch toµn diÖn. Khi chóng t«i ®Æt c©u hái ®Ó t×m hiÓu vÒ nhËn thøc cña cha mÑ gi¸o dôc b»ng trß ch¬i th× thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau : 81% c¸c kh¸ch thÓ cho lµ “cã thÓ gi¸o dôc ®¹o ®øc cho con c¸i th«ng qua trß ch¬i” vµ hä gi¶i thÝch r»ng : “trß ch¬i lµ thùc tÕ mµ thùc tÕ th× trÎ sÏ tiÕp thu nhanh h¬n vµ trÎ rÊt thÝch ch¬i trß ch¬i… trß ch¬i d¹y cho trÎ tÝnh ®oµn kÕt gióp ®ì ng­êi kh¸c vµ trung thùc tËt thµ…”. Qua tÊt c¶ nh÷ng gi¶i thÝch trªn cho ta thÊy c¸c bËc cha mÑ rÊt hiÓu con c¸i vµ c¸ch d¹y dç chóng. Tuy nhiªn, vÉn cßn 19% cho r»ng : “kh«ng thÓ gi¸o dôc trÎ b»ng trß ch¬i”. Hä gi¶i thÝch r»ng : “trß ch¬i khiÕn trÎ nghÜ lµ trß ®ïa vµ kh«ng nhËp t©m”, “trß ch¬i gióp trÎ ph¸t triÓn trÝ tuÖ h¬n lµ ®¹o ®øc” hoÆc “trß ch¬i cÇn ph¶i lùa chän mµ chóng t«i kh«ng cã thêi gian dµnh cho ch¸u nhiÒu” hoÆc gi¸o dôc b»ng trß ch¬i chØ cã h¹i cho trÎ. TÊt c¶ nh÷ng ý kiÕn xung quanh vÊn ®Ò nµy vÉn cßn nh­ng ng­êi ch­a nhËn thøc ®­îc vai trß cña trß ch¬i ®èi víi viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ, trß ch¬i rÊt quan träng ®èi víi viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ. Qua trß ch¬i trÎ häc c¸ch lµm ng­êi, häc c¸ch c­ xö víi mäi ng­êi gi¸o dôc trÎ tÝnh ®oµn kÕt gióp ®ì ng­êi kh¸c, t«n träng kû luËt vµ cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc vµ ng­êi kh¸c… Song cã nh÷ng ng­êi ch­a hiÓu vai trß cña trß ch¬i cã thÓ h¹n chÕ v× tr×nh ®é häc vÊn hoÆc hä ch­a tho¸t khái t­ t­ëng phong kiÕn cæ ®iÓn lµ: “NÕu cho trÎ ch¬i trÎ sÏ quen mµ kh«ng biÕt ®Õn lao ®éng vµ häc tËp”. Tãm l¹i : ®a sè c¸c bËc cha mÑ ®Òu nhËn thøc ®­îc vÒ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc, tuy nhiªn vÉn cã sù chªnh lÖch gi÷a viÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p chØ cã : “Ph­¬ng ph¸p th­êng xuyªn uèn n¾n hµnh vi” lµ chiÕm ­u thÕ . Vµ bªn c¹nh ®ã h×nh thøc “Gi¸o dôc b»ng hµnh vi g­¬ng mÉu cña cha mÑ” còng kh«ng kÐm phÇn quan träng. Tuy xem xÐt t­¬ng quan gi÷a tr×nh ®é häc vÊn vµ sö dông h×nh thøc ®¸nh ®ßn. Chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau : 0,5% ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn ®¹i häc lµ sö dông h×nh thøc ®¸nh ®ßn. 5,5% ng­êi cã tr×nh ®é cao ®¼ng lµ sö dông h×nh thøc ®¸nh ®ßn. 2% ng­êi cã tr×nh ®é phæ th«ng trung häc lµ sö dông h×nh thøc ®¸nh ®ßn. 3% ng­êi cã tr×nh ®é d­íi phæ th«ng trunh häc lµ sö dông h×nh thøc ®¸nh ®ßn. Qua ®ã cho thÊy rÊt Ýt ng­êi sö dông h×nh thøc ®¸nh ®ßn víi con c¸i th× hä nhËn thøc ®­îc r»ng kh«ng nªn ®¸nh ®ßn, ®iÒu ®ã chøng tá quan ®iÓm : “th­¬ng cho roi cho vät, ghÐt cho ngät cho bïi” ngµy nay kh«ng cßn sù ­u thÕ. Mµ ®a sè c¸c bËc cha mÑ cho r»ng muèn gi¸o dôc con : “cÇn t«n träng trÎ vµ nh©n c¸ch cña trÎ, kh«ng nªn ®¸nh ®ßn trÎ, ®¸nh ®ßn lµ mét c¸ch gi¸o dôc tåi. ” Tuy nhiªn vÉn cßn mét sè Ýt ng­êi sö dông h×nh thøc nµy cã lÏ, do ¶nh h­ëng cña quan ®iÓm truyÒn thèng, t­ t­ëng phong kiÕn gia tr­ëng nªn hä vÉn sö dông h×nh thøc : “®¸nh ®ßn con c¸i” , cã sù chªnh lÖch gi÷a tr×nh ®é häc vÊn cao vµ thÊp trong viÖc sö dông h×nh thøc ®¸nh ®ßn. §Ó xem xÐt nhËn thøc cña c¸c bËc cha mÑ vÒ viÖc sö dông h×nh ph¹t víi trÎ khi m¾c lçi trong quan hÖ giíi tÝnh, chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ thÓ hiÖn trong b¶ng sau ®©y. B¶ng 8 : Mèi quan hÖ gi÷a viÖc sö dông h×nh thøc ®¸nh ®ßn vµ giíi tÝnh. STT Giíi tÝnh Lµm g× khi trÎ m¾c lçi Giíi tÝnh N÷ Nam 1 §¸nh ®ßn 8 2 2 Qu¸t m¾ng, c¸u giËn 4 6 3 Gi¶i thÝch vµ yªu cÇu kh«ng lÆp l¹i 94 75 4 Kh«ng lµm g× c¶ 5 §¸nh ®ßn vµ qu¸t m¾ng c¸u giËn 9 7 6 §¸nh ®ßn vµ gi¶i thÝch 9 7 7 Qu¸t m¾ng vµ gi¶i thÝch 12 10 B¶ng 8 cho ta thÊy ®a sè ®Òu sö dông h×nh thøc gi¸o dôc, xö ph¹t khi trÎ m¾c lçi lµ : “gi¶i thÝch vµ yªu cÇu trÎ kh«ng lÆp l¹i”, trong ®ã n÷ chiÕm 94 phiÕu t­¬ng ®­¬ng víi 47%, cßn nam chiÕm 45 phiÕu t­¬ng ®­¬ng víi 22,5%. Chøng tá viÖc sö dông h×nh thøc “gi¶i thÝch vµ yªu cÇu trÎ kh«ng lÆp l¹i” cã sù kh¸c biÖt gi÷a nam vµ n÷, n÷ th× cã nhiÒu kh¸ch thÓ sö dông h×nh thøc gi¶i thÝch vµ yªu cÇu kh«ng lÆp l¹i, cßn nam còng cã nh­ng chØ chiÕm sè Ýt. §iÒu nµy ®­îc lý gi¶i còng do b¶n tÝnh cña phô n÷ lµ ­a nhÑ nhµng vµ hä còng thÝch sö dông h×nh thøc nhÑ nhµng ®Ó b¶o ban vµ d¹y dç con c¸i. Tãm l¹i : ph­¬ng ph¸p chiÕm ­u thÕ lµ ph­¬ng ph¸p th­êng xuyªn uèn n¾n hµnh vi øng xö cña trÎ, 91,5% vµ ph­¬ng ph¸p ®øng vÞ trÝ sè 2 ®ã lµ gi¸o dôc b»ng hµnh vi g­¬ng mÉu cña cha mÑ 89%. Vµ viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®­îc c¸c bËc cha mÑ cho r»ng c¨n cø vµo tÝnh c¸ch cña trÎ ®Ó t×m ra ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc phï hîp nhÊt. Còng cã sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é häc vÊn vµ giíi trong viÖc sö dông h×nh thøc gi¸o dôc khen th­ëng vµ kû luËt. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy n÷ th­êng sö dông h×nh thøc gi¸o dôc b»ng nh¾c nhë vµ gi¶i thÝch. §èi víi cã tr×nh ®é häc vÊn cao th× chØ cã mét kh¸ch thÓ lµ sö dông h×nh thøc ®¸nh ®ßn. 2.4. NhËn thøc cña b¸c bËc cha mÑ vÒ c¸c yÕu tè kh¸c liªn quan ®Õn viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ. Gi¸o dôc ®¹o ®øc nãi riªng vµ gi¸o dôc nãi chung ®Òu kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn kh¸ch thÓ cña qu¸ tr×nh gi¸o dôc. Chóng ta thËt khã mµ gi¸o dôc mét ®èi t­îng tèt nÕu chóng ta kh«ng biÕt ®èi t­îng ®ã nh­ thÕ nµo (tÝnh c¸ch, së thÝch, nhu cÇu …) . Chóng t«i ®Æt c©u hái : “Theo «ng bµ ®Ó gi¸o dôc ®¹o ®øc ®­îc tèt cã cÇn thiÕt ph¶i hiÓu t©m lý trÎ kh«ng”. VÒ c©u hái nµy chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nghiªn cøu nh­ sau : 97,5% c¸c bËc cha mÑ ®­îc nghiªn cøu cho lµ “rÊt cÇn thiÕt”. 1,5% c¸c bËc cha mÑ ®­îc nghiªn cøu cho lµ “Ýt cÇn thiÕt”. 1% c¸c bËc cha mÑ ®­îc nghiªn cøu cho lµ “kh«ng cÇn thiÕt” KÕt qu¶ nµy cho ta thÊy ®a phÇn kh¸ch thÓ nghiªn cøu ®Òu nhËn thøc ®­îc cÇn thiÕt ph¶i hiÓu t©m lý trÎ th× míi gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ ®­îc tèt. Hä lý gi¶i ®iÒu nµy nh­ sau : “Muèn cã ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc phï hîp th× ph¶i dùa theo t©m lý cña trΔ; “HiÓu t©m lý trÎ lµ t©m ®iÓm cña sù thµnh c«ng trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trΔ, “NÕu kh«ng hiÓu trÎ th× sÏ g©y tæn th­¬ng ®Õn t×nh c¶m cña trÎ vµ nh­ vËy gi¸o dôc kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ cao”. Tãm l¹i ý kiÕn cña hä ®Òu nhËn ®Þnh lµ cÇn ph¶i hiÓu t©m lý con c¸i ®Ó cã ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc phï hîp vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. NÕu kh«ng hiÓu t©m lý cña trÎ th× kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ, chóng ta còng sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng mß mÉm nh­ trÎ th«i. VÝ nh­ mét ng­êi lµm v­ên muèn trång c©y tèt t­¬i, nh­ng kh«ng biÕt c©y cÇn ch¨m sãc nh­ thÕ nµo ? nã cÇn ®­îc kh« hay cÇn t­íi n­íc th­êng xuyªn (kh«ng ph¶i c©y nµo còng cÇn n­íc ®Ó sèng hoÆc cã nh÷ng c©y kh«ng th­êng xuyªn cÇn n­íc ®Ó sèng …) hay nã phï hîp víi lo¹i ph©n bãn nµo. Chóng ta lu«n cã suy nghÜ c©y g× mµ ch¼ng cÇn nhiÒu n­íc nh­ con ng­êi chóng ta kh«ng thÓ sèng thiÕu thøc ¨n nh­ng nÕu lµ thøc ¨n cã ®éc th× sÏ nh­ thÕ nµo ? HoÆc ¨n nhiÒu còng cã thÓ béi thùc. MÆc dï ng­êi lµm v­ên nµy rÊt ch¨m chØ vµ mong muèn cho c©y tèt t­¬i, nh­ng khi tr«ng c©y x­¬ng rång anh ta suèt ngµy t­íi n­íc th× cã lÏ c©y x­¬ng rång kh«ng l©u còng sÏ chÕt. V× vËy ®Ó gi¸o dôc cã hiÖu qu¶, ®Æc biÖt lµ gi¸o dôc ®¹o ®øc th× kh«ng thÓ kh«ng hiÓu t©m lý trÎ. Tuy nhiªn vÉn cã ý kiÕn cho r»ng : “Kh«ng hoÆc Ýt cÇn thiÕt” ph¶i hiÓu t©m lý trÎ mÆc dï ý kiÕn nµy chØ lµ thiÓu sè nh­ng chóng ta kh«ng thÓ bá qua. T¹i sao hä l¹i cã suy nghÜ nhËn ®Þnh nh­ vËy ? Hä gi¶i thÝch lµ : “ViÖc gi¸o dôc theo c¸ch cÇn suy nghÜ vµ hiÓu ®Æc ®iÓm t©m lý cña tõng løa tuæi lµ nhiÖm vô cña nhµ tr­ëng” c¸c bËc cha mÑ cho r»ng hä còng gi¸o dôc con nh­ng kh«ng cÇn ph¶i hiÓu t©m lý cña con, nh­ vËy hä sÏ gi¸o dôc nh­ thÕ nµo ? c¸ch gi¸o dôc nh­ vËy cã ®em l¹i hiÖu qu¶ cao kh«ng ? Khi mµ kh«ng ®¸p øng ®óng nhu cÇu cña ®èi t­îng gi¸o dôc. Ch¼ng h¹n nh­ trÎ võa rÊt thÝch ®­îc t«n träng vµ l¹i võa ngang b­íng, nh­ng khi trÎ nghÞch ngîm hoÆc ®ßi nµy ®ßi kia khi cã mÆt kh¸c trong nhµ. Cha mÑ nÕu kh«ng hiÓu t©m lý nh­ trªn cña trÎ sÏ qu¸t m¾ng c¸u giËn ®¸nh ®ßn trÎ khi cã mÆt ng­êi kh¸c. Th× c¸ch gi¸o dôc nµy, th¸i ®é nµy sÏ cµng lµm cho trÎ bÞ thu m×nh hoÆc l× lîm ngang b­íng h¬n trÎ sÏ kh«ng söa ch÷a mµ sÏ vÉn tiÕp tôc lµm nh­ vËy. TrÎ lµm nh­ vËy ®Ó cho cha mÑ thÊy lµ cha mÑ ®· c­ xö mét c¸ch kh«ng t«n träng trÎ khi cã mÆt ng­êi l¹. NÕu còng trong t×nh huèng nµy víi c¸c bËc cha mÑ am hiÓu t©m lý trÎ th× hä sÏ kh«ng xö sù nh­ vËy ®Ó gi¸o dôc trÎ. Hä sÏ ®îi kh¸ch vÒ vµ nhÑ nhµng gi¶i thÝch cho trÎ lµ trÎ ®· lµm sai vµ kh«ng nªn lÆp l¹i . Ch¾c ch¨n c¸ch nµy trÎ sÏ th«i vµ kh«ng xö sù nh­ vËy n÷a khi cã mÆt ng­êi l¹. Khi t×m hiÓu vÒ nhËn thøc vÒ c¸c bËc cha mÑ vÒ ®Æc ®iÓm t©m lý vÒ løa tuæi tõ 3 ®Õn 6 tuæi chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ thÓ hiÖn nh­ sau : 90,5% kh¸ch thÓ ®­îc nghiªn cøu nhËn thøc r»ng : “trÎ thÝch ®­îc khen”. 83,5% kh¸ch thÓ ®­îc nghiªn cøu nhËn thøc r»ng : “ham hiÓu biÕt tß mß, thÝch kh¸m ph¸”. 85% kh¸ch thÓ ®­îc nghiªn cøu nhËn thøc r»ng : “thÝch ch¬i trß ch¬i”. 77,5% kh¸ch thÓ ®­îc nghiªn cøu nhËn thøc r»ng : “thÝch b¾t ch­íc ng­êi lín”. 57% kh¸ch thÓ ®­îc nghiªn cøu nhËn thøc r»ng : “b­íng bØnh khã b¶o thÝch lµm theo ý m×nh”. 46,5% kh¸ch thÓ ®­îc nghiªn cøu nhËn thøc r»ng : “ngoan ngo·n dÔ b¶o”. 42% kh¸ch thÓ ®­îc nghiªn cøu nhËn thøc r»ng : “thÝch gióp ®ì mäi ng­êi”. 36% kh¸ch thÓ ®­îc nghiªn cøu nhËn thøc r»ng : “thÝch ®­îc t«n träng”. 30% kh¸ch thÓ ®­îc nghiªn cøu nhËn thøc r»ng : “thÝch lµm võa lßng ng­êi lín ”. BiÓu ®å : C¸c nÐt t©m lý cña trÎ KÕt qu¶ thu ®­îc trªn ®©y cho thÊy cã sù kh¸c biÖt trong nhËn thøc cña nh÷ng ng­êi ®­îc hái vÒ ®Æc ®iÓm løa tuæi t©m lý cña løa tuæi nµy. §a sè nh÷ng ng­êi ®­îc hái cho lµ : tÝnh c¸ch cña trÎ mÉu gi¸o lµ : “thÝch ®­îc khen, ham hiÓu biÕt tß mß, thÝch kh¸m ph¸; thÝch ch¬i trß ch¬i ; thÝch b¾t ch­íc ng­êi lín”. Cßn nh÷ng nÐt tÝnh c¸ch kh¸c nh­ : “thÝch ®­îc t«n trong ; thÝch lµm võa lßng ng­êi lín; thÝch gióp ®ì mäi ng­êi” th× kh«ng nhiÒu kh¸ch thÓ nhËn thøc ®­îc ®ã lµ tÝnh c¸ch cña trÎ. LiÖu cã ph¶i hä cho ®ã lµ nh÷ng tÝnh c¸ch thø yÕu hay lµ nh÷ng tÝnh c¸ch kh«ng ph¶i cña trÎ ë løa tuæi nµy ? KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ tÝnh c¸ch “thÝch lµm võa lßng ng­êi lín” chØ cã 30% kh¸ch thÓ nhËn thøc ®­îc ®ã lµ tÝnh c¸ch cña trÎ. Chóng ta gi¶i thÝch nh­ sau : hä coi trÎ con nhá chØ quan t©m ®Õn b¶n th©n “tù kû trung t©m” cßn ng­êi kh¸c th× trÎ ch­a thÓ quan t©m ®Õn ®­îc. Nh÷ng em bÐ ®· ®Ó giµnh cho mÑ quµ ng­êi kh¸c cho - ®©y lµ mét biÓu hiÖn cña sù quan t©m ®Õn cha mÑ hoÆc thÝch lµm cho cha mÑ võa lßng. Hay cã nh÷ng em bÐ nãi r»ng : Ch¸u kh«ng thÝch nghÞch bÈn ®©u, lµm nh­ vËy mÑ ch¸u buån l¾m. Bªn c¹nh ®ã cã nÐt tÝnh c¸ch : “thÝch ®­îc t«n träng” cã 36% c¸c bËc cha mÑ ®ång ý r»ng ®©y lµ tÝnh c¸ch cña trÎ, cßn sè cßn l¹i th× sao ? hä kh«ng nhËn thøc ®­îc nh÷ng nÐt tÝnh c¸ch ®ã lµ cña trÎ, do hä lu«n coi trÎ cßn nhá mµ kh«ng quan t©m ®Õn trÎ còng lµ mét thù c thÓ x· héi, lµ mét nh©n c¸ch trÎ còng cÇn còng muèn ®­îc ng­êi kh¸c quan t©m t«n träng ®Õn m×nh. HoÆc ®øc tÝnh “thÝch gióp ®ì mäi ng­êi” chØ cã 42% kh¸ch thÓ nghiªn cøu nhËn thøc ®­îc ®©y lµ tÝnh c¸ch cña trÎ. §iÒu ®ã cã ph¶i lµ ®©y lµ nÐt tÝnh c¸ch khã nhËn biÕt ®­îc kh«ng hoÆc Ýt ®­îc béc lé ë trÎ. Chøng tá mét ®iÒu r»ng : Sù t×m hiÓu tÝnh c¸ch cña c¸c bËc cha mÑ qua c¸c ph­¬ng tiÖn lµ ch­a thËt kü l­ìng vµ ch­a cã sù chän läc c¸c s¸ch b¸o phï hîp . Bëi v× nÕu chóng ta t×m hiÓu c¸ch d¹y dç con c¸i qua nh÷ng s¸ch b¸o kh«ng chÝnh thøc vµ chÝnh ng­êi viÕt còng ch­a thËt hiÓu kü vÒ ®Æc ®iÓm t©m lý cña trÎ . Chóng ta th­êng thÊy hiÖn t­îng con em chóng ta cïng lµm viÖc víi mÑ hoÆc rÊt thÝch d¹y dç nh­êng nhÞn c¸c em nhá - §©y lµ hµnh vi rÊt phæ biÕn. Chóng ta còng thÊy cã sù kh¸c biÖt t­¬ng ®èi xa trong nhËn thøc cña hä vÒ ®Æc ®iÓm t©m lý cña trÎ tõ 3 ®Õn 6 tuæi ®ã lµ do hä nhËn thøc ch­a thËt ®Çy ®ñ hoÆc do thiÕu sãt cña s¸ch b¸o in Ên nªn c¸c bËc cha mÑ ch­a thÊy ®­îc c¸c nÐt tÝnh c¸ch rÊt phæ biÕn vµ dÔ nhËn ra nÕu chóng ta chÞu ®Ó ý vµ quan t©m thùc sù ®Õn con c¸i. Ta sÏ thÊy thËt ®¸ng yªu vµ thËt l¹ lïng r»ng : tÝnh c¸ch cña trÎ cã sù m©u thuÉn víi nhau nh­ trÎ võa ngoan võa dÔ b¶o l¹i võa b­íng bØnh khã b¶o thÝch lµm theo ý cña m×nh. §©y chÝnh lµ mét lý do ®Ó gi¶i thÝch cho sù kh¸c biÖt trong nhËn thøc cña c¸c bËc cha mÑ hä cho r»ng lµm g× cã trÎ võa ngoan l¹i võa b­íng bØnh. Nªn khi tr¶ lêi phiÕu nh÷ng ng­êi ®­îc hái sî r»ng m×nh tr¶ lêi sai nªn ®· kh«ng ghi c¶ c¸c nÐt tÝnh c¸ch tr¸i ng­îc nµy. Tãm l¹i kh«ng ph¶i ®a sè c¸c bËc cha mÑ ®Òu nhËn thøc ®­îc c¸c nÐt tÝnh c¸ch cña trÎ. Bªn c¹nh ®ã ®Ó gi¸o dôc ®­îc tèt cho con c¸i cÇn ph¶i giµnh thêi gian cho viÖc thùc hiÖn viÖc gi¸o dôc . §Ó nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy chóng t«i ®Æt c©u hái : “thêi gian «ng (bµ) giµnh ®Ó gi¸o dôc cho con c¸i lµ bao nhiªu ?”. Chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ lµ : 49% kh¸ch thÓ cho r»ng hä giµnh cho con mét ngµy lµ 3 giê, cßn l¹i h¬n 10% lµ 1 giê vµ c¶ ngµy, 24% lµ giµnh 2 giê ®Ó gi¸o dôc con c¸i. Tuy kh«ng ph¶i cø giµnh thêi gian gi¸o dôc cho con c¸i lµ chóng sÏ ngoan. ë phÇn trªn chóng ta ®· thÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a thêi gian gi¸o dôc vµ kÕt qu¶ gi¸o dôc cho thÊy mèi quan hÖ gi÷a chóng kh«ng ph¶i lµ tû lÖ thuËn. Nh­ng nÕu chóng ta thùc sù kh«ng giµnh chót thêi gian nµo ®Ó gi¸o dôc con c¸i th× chóng ta kh«ng thu ®­îc bÊt cø kÕt qu¶ giµ c¶. Nh­ vËy thêi gian gi¸o dôc còng rÊt quan träng mÆc dï nã kh«ng tû lÖ thuËn víi kÕt qu¶ gi¸o dôc . Chóng ta chuyÓn sang xem xÐt kÕt qu¶ thu ®­îc nhËn thøc cña c¸c bËc cha mÑ : chñ thÓ cña qu¸ tr×nh gi¸o dôc. Chóng t«i ®Æt c©u hái: “theo «ng (bµ) ai lµ ng­êi thÝch hîp nhÊt víi viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ ?”. Thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau : B¶ng 9 : NhËn thøc vÒ ng­êi gi÷ vai trß gi¸o dôc tèt nhÊt STT Néi dung Sè l­îng TÇn suÊt 1 ¤ng bµ 95 47,5 2 Cha 40 20 3 MÑ 50 25 4 C¶ cha vµ mÑ 126 63 5 ThÇy c« gi¸o cña trÎ 172 88 Qua b¶ng 9 cho thÊy :®a sè c¸c bËc cha mÑ ®­îc hái cho lµ ng­êi gi¸o dôc tèt nhÊt cho trÎ ë løa tuæi nµy ®ã lµ c¶ cha mÑ vµ thÇy c«. Bªn c¹nh ®ã c¸c kh¸ch thÓ cßn quan t©m ®Õn vai trß cña «ng bµ trong viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho con c¸i cña hä. Ngoµi ra vÉn cßn cã ng­êi cho r»ng : “chØ cha hoÆc mÑ lµ ng­êi gi÷ vai trß gi¸o dôc trÎ tèt nhÊt” 20-25%. Cã rÊt nhiÒu lý lÏ xung quanh vÊn ®Ò : “Ai lµ ng­êi thÝch hîp cho viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trΔ. Nh÷ng kh¸ch thÓ cho r»ng ®ã lµ cha mÑ, thÇy c« th× gi¶i thÝch r»ng : “cha mÑ vµ thÇy c« lµ ng­êi giµnh thêi gian cho trÎ nhiÒu nhÊt; lµ nh÷ng ng­êi mong muèn cho trÎ trë thµnh ng­êi cã Ých hoÆc m«i tr­êng gi¸o dôc tèt nhÊt cho con c¸i lµ c¶ céng ®ång kh«ng chØ gia ®×nh vµ nhµ tr­êng”. TÊt c¶ hä cho lµ ®ã lµ nh÷ng tÊm g­¬ng cho trÎ häc tËp theo hoÆc : “cha mÑ thÇy c« lµ nh÷ng ng­êi hiÓu biÕt vµ yªu th­¬ng trÎ nhiÒu nhÊt”. Cßn cã nh÷ng ng­êi cho r»ng : “chØ cã cha mÑ lµ ng­êi gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ tèt nhÊt” th× gi¶i thÝch lµ : “cha mÑ lµ ng­êi gÇn gòi vµ yªu th­¬ng trÎ nhiÒu nhÊt; cÇn kÕt hîp vai trß gi¸o dôc cña c¶ cha vµ mÑ ®Ó tr¸nh cho trÎ thãi quen gÇn gòi cha hay mÑ nhiÒu h¬n”. Nh÷ng kh¸ch thÓ cho lµ : “ChØ cã thÇy c« lµ ng­êi thÝch hîp nhÊt cho viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ nhiÒu nhÊt”. Th× gi¶i thÝch lµ : “®èi víi løa tuæi mÇm non, trÎ th­êng ®Õn tr­êng c¶ ngµy nªn chØ cã c« gi¸o míi lµ ng­êi cã thêi gian vµ cã ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc tèt nhÊt cho trÎ bëi v× c« lµ ng­êi ®­îc ®µo t¹o ®Ó d¹y trΔ. Nãi chung lµ cã nhiÒu ý kiÕn gi¶i thÝch cho viÖc lùa chän ng­êi gi¸o dôc, mµ kh«ng cã ý kiÕn nµo sai tr¸i. Tuy nhiªn viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc, th× ®a sè c¸c bËc cha mÑ ®Òu chän ng­êi gi¸o dôc tèt nhÊt lµ cha mÑ vµ nhµ tr­êng. 2.5. Mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc th¸i ®é vµ hµnh vi cña c¸c bËc cha mÑ trong viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ. NhËn thøc vµ hµnh vi kh«ng ph¶i lóc nµo víi tÊt v¶ mäi ng­êi ®Òu ®i liªn víi nhau. Cã t¸c gi¶ ®· nãi : Gi÷a nhËn thøc vµ hµnh vi cã mét c¸i hè ng¨n c¸ch mµ kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ v­ît qua ®­îc. Cã ®«i khi nhËn thøc th× ®óng nh­ng hµnh vi th× l¹i kh«ng ®óng kh«ng phï hîp víi nhËn thøc. §Ó t×m hiÓu xem c¸c bËc cha mÑ cã hiÖn thøc ho¸ nhËn thøc cña m×nh b»ng hµnh vi gi¸o dôc cô thÓ kh«ng ? chóng t«i xem xÐt t­¬ng quan hoÆc mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn nµy . 2.5.1. Tr­íc hÕt chóng ta ®i con ®­êng tõ nhËn thøc ®Õn th¸i ®é. Víi c©u hái : “¤ng (bµ) cã th¸i ®é nh­ thÕ nµo khi yªu cÇu con c¸i lµm viÖc g× ®ã ?”. Chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ thÓ hiÖn ë b¶ng sau : B¶ng 10 : Th¸i ®é cña cha mÑ khi yªu cÇu con c¸i lµm viÖc g× ®ã. STT Th¸i ®é Møc ®é RÊt th­êng xuyªn Ýt khi Kh«ng th­êng xuyªn 1 Nghiªm kh¸c døt kho¸t 63% 9% 24,5% 2 DÔ d·i nh­îng bé 4,5% 2,5% 66,5% 3 Nh¾c nhë mét c¸ch nhÑ nhµng 64% 4% 27,5% Qua B¶ng sè liÖu : ®a sè ng­êi ®­îc hái cã th¸i ®é : “nghiªm kh¾c døt kho¸t” hoÆc “nh¾c nhë mét c¸ch nhÑ nhµng” lµ “th­êng xuyªn”, cßn l¹i “nh­îng bé vµ dÔ d·i “ chØ cã 4,5% lµ “th­êng xuyªn” thÓ hiÖn. Nh­ vËy ®iÒu nµy cho ta thÊy hÇu hÕt c¸c bËc cha mÑ cã th¸i ®é ®óng ®¾n khi gi¸o dôc con c¸i vµ ®ã lµ th¸i ®é cøng r¾n chÆt chÏ nh­ng linh ho¹t mÒm dÎo “võa c­¬ng võa nhu”. Víi th¸i ®é “nghiªm kh¾c døt kho¸t” nh÷ng ng­êi ®­îc hái gi¶i thÝch nh­ sau : “®Ó d¹y trÎ cã tÝnh nguyªn t¾c vµ kû luËt cao; trÎ sÏ lµm ngay kh«ng chÇn chõ nÕu cha mÑ th­êng xuyªn nghiªm kh¾c víi trΔ, nÕu “kh«ng th­êng xuyªn”: “nghiªm kh¾c” trÎ sÏ kh«ng nghe lêi c¸c lÇn sau. Víi th¸i ®é : “dÔ d·i nh­îng bé”, c¸c bËc cha mÑ cho r»ng : “®©y lµ løa tuæi trÎ cßn ham ch¬i vµ hay lµm theo ý m×nh”. Víi th¸i ®é : “Nh¾c nhë mét c¸ch nhÑ nhµng”, ®­îc gi¶i thÝch lµ : “do trÎ thÝch ®­îc khen nÞnh vµ nãi n¨ng nhÑ nhµng ; lµm nh­ vËy trÎ míi nghe theo ta”, “nÕu m¾ng trÎ trÎ sÏ lµm ng­îc l¹i ý muèn cña ng­êi lín; ®Ó lµm võa lßng «ng bµ” , vµ “®Ó t¹o sù tho¶i m¸i còng nh­ sù t«n träng tin t­ëng cña trÎ ®èi víi m×nh”. TÊt c¶ nh÷ng kÕt qu¶ thu ®­îc tõ sù lý gi¶i nãi trªn cho thÊy c¸c bËc cha mÑ rÊt hiÓu con c¸i hä vµ cã th¸i ®é ®óng ®¾n khi gi¸o dôc con. Tuy vÉn cßn tån t¹i nh÷ng ng­êi cã th¸i ®é kh«ng phï hîp. Nh­ng chóng ta còng kh«ng nªn gß bã vµo mét khu«n mÉu nhÊt ®Þnh, bëi gi¸o dôc rÊt cÇn linh ho¹t mÒm máng, tuú tõng t×nh huèng mµ cã th¸i ®é phï hîp. Khi thùc hiÖn xÕp lo¹i c¸c th¸i ®é nãi trªn, chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ lµ : Víi th¸i ®é “nghiªm kh¾c rÊt kho¸t” ®­îc xÕp thø nhÊt. Víi th¸i ®é : “nh¨c nhë mét c¸ch nhÑ nhµng” ®­îc xÕp thø hai Víi th¸i ®é : “dÔ d·i nh­îng bé” ®­îc xÕp thø ba. Nh­ vËy cho thÊy th¸i ®é : “nghiªm kh¾c døt kho¸t” vÉn lµ th¸i ®é chiÕm ­u thÕ nhÊt ; Tõ viÖc c¸c kh¸ch thÓ nghiªn cøu hiÓu tÝnh c¸ch cña trÎ mµ hä cã th¸i ®é phï hîp ®Ó gi¸o dôc ®¹o ®øc con c¸i ®­îc tèt. Chóng ta chuyÓn sang c©u hái sè 10 : “«ng bµ c¶m thÊy bùc béi tøc giËn khi con c¸i kh«ng lµm theo ý m×nh kh«ng” chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ thÓ hiÖn nh­ sau . 30% kh¸ch thÓ cã th¸i ®é “rÊt tøc giËn”. 52,5% kh¸ch thÓ cã th¸i ®é “Ýt khi tøc giËn”. 15% kh¸ch thÓ cã th¸i ®é “kh«ng tøc giËn”. Qua nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy th¸i ®é “Ýt khi tøc giËn” cña c¸c bËc cha mÑ lµ chiÕm ­u thÕ h¬n c¶, cßn th¸i ®é “kh«ng tøc giËn” chØ cã 15% lµ ®ång ý. C¸c kh¸ch thÓ lý gi¶i nh÷ng th¸i ®é cña hä nh­ sau : Víi th¸i ®é “rÊt tøc giËn” hä lý gi¶i lµ : “V× con c¸i kh«ng nghe lêi nªn ph¶i tøc giËn ®Ó trÎ sî mµ nghe theo”. Víi th¸i ®é : “Ýt khi tøc giËn” th× cã v« sè nh÷ng gi¶i thÝch nh­ sau : “tøc giËn ph¶i tuú tõng t×nh huèng, chóng ta còng cã lóc còng nªn l¾ng nghe ý kiÕn cña con c¸i, v× trÎ lµm nh­ vËy còng cã lýdo mµ ng­êi lín chóng ta kh«ng nªn ¸p ®Æt trÎ ph¶i lµm theo ý ta”, “nÕu lu«n lu«n bùc béi víi mäi hµnh vi sai tr¸i hoÆc kh«ng nghe lêi cña con c¸i th× gi¸o dôc sÏ trë nªn mÊt t¸c dông, nÕu th­êng xuyªn bùc béi tøc giËn qu¸ thÓ hiÖn sù mÊt b×nh tÜnh hoÆc thÓ hiÖn thiÕu kiÕn thøc trong gi¸o dôc con c¸i”; “kh«ng muèn nh­ng cã lóc ph¶i tøc giËn ®Ó trÎ nghe theo”. Lý gi¶i cho th¸i ®é “kh«ng thøc giËn” khi con c¸i kh«ng lµm theo ý lµ : “trÎ thÝch nÞnh, ®èi víi trÎ kh«ng nªn tøc giËn, tøc giËn sÏ lµm cho trÎ sî vµ kh«ng gi¸o dôc ®­îc trΔ hoÆc “chóng ta kh«ng tøc giËn th× trÎ kh«ng lµm theo mµ chóng ta cÇn ph¶i ph©n tÝch cho trÎ hiÓu lµ trÎ cÇn ph¶i lµm nh­ vËy míi lµ ngoan”. HoÆc cã ý kiÕn cho lµ : “trÎ cµng nhá cÇn b¶o ban d¹y dç dÇn dÇn “m­a dÇm thÊm l©u”. Nh÷ng c¸ch lý gi¶i kh¸c lµ : “NÕu tøc giËn trÎ sÏ häc c¸ch xö sù cña bè mÑ ®èi víi trΔ, nh­ vËy chóng ta kh«ng nh÷ng kh«ng gi¸o dôc ®­îc trÎ mµ cßn lµm g­¬ng xÊu cho trÎ, hay ý kiÕn “trÎ kh«ng lµm theo cã ®«i khi lµ ng­êi lín ¸p ®Æt trΔ, nh­ vËy lµ kh«ng t«n träng nh©n c¸ch cña trÎ, lµm trÎ sî vµ lÈn tr¸nh cha mÑ. TÊt c¶ nh÷ng lý gi¶i trªn lµ rÊt quan träng gióp cho chóng ta h×nh dung ®­îc nh÷ng th¸i ®é nµo lµ phï hîp vµ nh÷ng th¸i ®é nµo lµ kh«ng phï hîp. Tuy vËy kh«ng cã th¸i ®é nµo lµ chuÈn lµ kh«ng ®óng trong mäi tr­êng hîp, mµ trong gi¸o dôc lu«n cÇn cã sù linh ho¹t. §iÒu nµy còng x¶y ra víi c©u hái sau : “Mçi khi con c¸i cã hµnh vi øng xö kh«ng phï hîp, «ng (bµ) th­êng cã th¸i ®é nh­ thÕ nµo ?” kÕt qu¶ nghiªn cøu thu ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau : B¶ng 11 : Th¸i ®é khi con c¸i øng xö kh«ng phï hîp Néi dung Sè l­îng TÇn suÊt Nh¾c nhë ngay 164 82 Mét l¸t sau míi nh¾c 31 15,5 Kh«ng lµm g× c¶ 14 7 Chóng ta kh«ng thÓ cho r»ng th¸i ®é nµo lµ ®óng vµ th¸i ®é nµo lµ sai. Trong mçi tr­êng hîp kh¸c nhau th× c¸c th¸i ®é còng ph¶i kh¸c nhau. VÝ dô nÕu trÎ kh«ng nghe lêi khi cã kh¸ch ®Õn nhµ th× kh«ng nªn sö dông h×nh thøc : “nh¾c nhë ngay” ®iÒu nµy lµm cho trÎ bÞ xÇu hæ vµ mÊt tù träng trong tr­êng hîp nµy nh¾c nhë ngay lµ kh«ng phï hîp. Tuy vËy kh«ng ph¶i mét th¸i ®é nµo ®ã ®­îc coi lµ phï hîp nhÊt, nh­ng ®èi víi trÎ c¸c bËc cha mÑ ®Òu cho lµ cÇn “nh¾c nhë ngay lµ phï hîp”, v× ph¶i th­êng xuyªn uèn n¾n hµnh vi cña trÎ nÕu kh«ng nh¾c nhë ngay lóc ®ã trÎ sÏ quªn. Tãm l¹i, nhËn thøc cã tû lÖ thuËn víi th¸i ®é khi c¸c bËc cha mÑ nhËn thøc ®­îc tÝnh c¸ch cña trÎ mÉu gi¸o vµ tõ ®ã hä cã th¸i ®é phï hîp víi tÝnh c¸ch ®Ó nh»m gi¸o dôc trÎ tèt h¬n. 2.5.2. Con ®­êng nhËn thøc ®Õn th¸i ®é, cßn ph¶i cô thÓ ho¸ b»ng hµnh vi. Hµnh vi lµ th­íc ®o cña mäi nhËn thøc. Khi chóng ta nhËn thøc ®­îc mµ kh«ng cã hµnh vi phï hîp, th× nhËn thøc ®Ó ®ã ch¼ng cã lîi g×. VÝ dô khi chóng ta nhËn thøc ®­îc cÇn röa tay s¹ch tr­íc khi ¨n, nh­ng mÊy ai thùc hiÖn ®­îc thãi quen hµnh vi nµy tr­íc khi ¨n c¬m. a. T×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc cña cha mÑ vÒ tÇm quan träng cña gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ tuæi tõ 3 ®Õn 6 vµ hµnh vi cña hä trong viÖc t×m hiÓu c¸ch gi¸o dôc con. Chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ thùc hiÖn ë b¶ng sau : B¶ng 12 : Mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc vÒ viÖc häc c¸ch lµm cha mÑ vµ hµnh vi t×m hiÓu c¸ch gi¸o dôc con. Cha mÑ häc c¸ch lµm cha mÑ T×m hiÓu c¸ch gi¸odôc con Th­êng xuyªn Ýt khi Kh«ng th­êng xuyªn §ång ý 82% 6,5% 4,5% Ph©n v©n 4,5% 2% Kh«ng ®ång ý 2% Qua B¶ng 12 cho thÊy : cã 82% c¸c bËc cha mÑ cho lµ cÇn ph¶i häc c¸ch lµm cha mÑ vµ hä ®· hiÖn thùc ho¸ hµnh vi cña m×nh b»ng th­êng xuyªn : “t×m hiÓu c¸ch gi¸o dôc con c¸i”. Nh­ng so víi con sè 93% “®ång ý” ph¶i häc c¸ch lµm cha mÑ th× vÉn cßn mét sè kh¸ch thÓ mÆc dï nhËn thøc ®­îc nh­ng hä vÉn kh«ng thùc hiÖn hµnh vi t×m hiÓu c¸ch gi¸o dôc con c¸i. Cã mét sè gi¶i thÝch lµ do : “hä kh«ng cã thêi gian ®Ó t×m hiÓu c¸ch gݸo dôc con” . Do hä thiÕu thêi gian vµ v× c«ng viÖc bËn rén nªn hä kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó t×m hiÓu c¸ch gi¸o dôc con. Sè cßn l¹i 6,5% “Ýt khi” t×m hiÓu c¸ch gi¸o dôc con vµ 4,5% “kh«ng th­êng xuyªn”. Tãm l¹i ®a sè c¸c bËc cha mÑ cã nhËn thøc vÒ viÖc ph¶i häc c¸ch lµm cha mÑ vµ ®· hiÖn thùc ho¸ hµnh vi t×m hiÓu c¸ch gi¸o dôc con, mÆc dï vÉn cã mét sè ng­êi nhËn thøc ®­îc nh­ng hä vÉn kh«ng hiÖn thùc ho¸ thµnh hµnh vi. Do nhËn thøc cña hä ch­a thËt s©u s¾c vÒ tÇm quan träng cña viÖc gi¸o dôc vµ ph¶i häc c¸ch lµm cha mÑ nªn hµnh vi cña hä ch­a phï hîp víi nhËn thøc. b. Mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc cña c¸c bËc cha mÑ vÒ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ tõ 3 ®Õn 6 tuæi vµ hµnh vi cña hä trong viÖc thùc hiÖn gi¸o dôc con c¸i. VÒ vÊn ®Ò nµy chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau : 69% nhËn thøc ®­îc cÇn gi¸o dôc néi dung “t«n träng quy ®Þnh ë gia ®×nh vµ nhµ trΔ. Vµ hä “kh«ng chÊp nhËn cho trÎ xem phim khi ®Õn giê ®i ngñ ®Ó nh»m gi¸o dôc cho con ý thøc t«n träng kû luËt quy ®Þnh ë nhµ tr­êng vµ gia ®×nh”. 21,5% nhËn thøc ®­îc nh­ng hä vÉn “chÊp nhËn cho trÎ xem phim khi ®· ®Õn giê ®i ngñ”. Nh­ vËy nhËn thøc cña hä ch­a h¼n phï hîp víi hµnh vi, ngoµi mét sè nhËn thøc cña hä lµ tû lÖ thuËn víi hµnh vi, vÉn cßn mét sè vÉn kh«ng thùc hiÖn hµnh vi gi¸o dôc néi dung : “t«n träng quy ®Þnh ë gia ®×nh vµ nhµ trΔ mÆc dï ®· nhËn thøc ®­îc cÇn ph¶i gi¸o dôc néi dung nµy (92%) . C¸c kh¸ch thÓ nghiªn cøu ®· gi¶i thÝch ®iÒu nµy nh­ sau : “vÉn cho trÎ xem phim nÕu h«m sau lµ ngµy nghØ” hoÆc “t«n träng ý thÝch cña trÎ; ®Ó khuyÕn khÝch c¸c ch¸u ngñ dÔ h¬n vµ thoµi m¸i kh«ng bÞ øc chÕ tr­íc khi ngñ”. Nh÷ng lý gi¶i nh­ vËy rÊt cã lý trong gi¸o dôc cÇn cã sù linh ho¹t, tuy nhiªn nÕu chóng ta mµ dÔ d·i víi trÎ mét lÇn th× lÇn sau trÎ sÏ dÔ ®ßi hái mµ nÕu kh«ng ®­îc chóng sÏ khãc … chóng ta sÏ rÊt khã xö. Tãm l¹i c¸c bËc cha mÑ ®· cã sù t­¬ng quan thuËn gi÷a nhËn thøc vµ hµnh vi tuy vÉn tån t¹i mét sè ng­êi ch­a cã sù phï hîp gi÷a nhËn thøc vµ hµnh vi. Ngoµi ra chóng t«i cßn xem xÐt mèi t­¬ng quan gi÷a néi dung gi¸o dôc “tinh thÇn tr¸ch nhiÖm” vµ “lßng yªu lao ®éng” víi viÖc hiÖn thùc ho¸ néi dung gi¸o dôc nµy cña c¸c bËc cha mÑ trong thùc tÕ. VÒ vÊn ®Ò nµy chóng t«i còng thu ®­îc kÕt qu¶ lµ hÇu hÕt hä ®Òu nhËn thøc ®­îc vµ cã hµnh vi phï hîp nh­ng kh«ng ph¶i tÊt c¶. KÕt qu¶ nghiªn cøu thÓ hiÖn ë b¶ng sau : B¶ng 13 : Mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc néi dung gi¸o dôc vµ hµnh vi gi¸o dôc. Th­êng xuyªn giao tr¸ch nhiªm cho con Néi dung gi¸o dôc Th­êng xuyªn giao cho con nh÷ng tr¸ch nhiÖm võa søc Th­êng xuyªn Ýt khi Kh«ng th­êng xuyªn Tinh thÇn tr¸ch nhiÖm 65,5% 20% 12% Lßng yªu lao ®éng 68% 20% 12% Qua B¶ng sè liÖu trªn cho ta thÊy hÇu hÕt c¸c bËc cha mÑ nhËn thøc ®­îc g¾n víi thùc hiÖn hµnh vi nh­ng vÉn cßn mét sè ch­a phï hîp víi nhËn thøc vµ hµnh vi néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc ®ã cho trÎ nh­ sau : 68% cã sù phï hîp nhËn thøc vµ hµnh vi vÒ néi dung gi¸o dôc “lßng yªu lao ®éng” vµ 65,5% cã sù t­¬ng quan thuËn gi÷a nhËn thøc vµ néi dung gi¸o dôc “tinh thÇn tr¸ch nhiÖm” vµ hµnh vi thùc hiÖn giao cho trÎ nh÷ng tr¸ch nhiÖm võa søc. Nh­ vËy sè cßn l¹i th× sao kh«ng thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy. §iÒu nµy cã thÓ ®­îc gi¶i thÝch nh­ sau : hä vÉn nhËn thøc ®­îc lµ cÇn ph¶i gi¸o dôc con c¸i nh­ng v× do sinh Ýt con vµ kinh tÕ kh¸ gi¶ nªn hä th­êng rÊt th­¬ng vµ chiÒu con nªn kh«ng giao cho con nh÷ng c«ng viÖc nµy, mµ trong gia ®×nh cña hä c«ng viÖc nµy lµ c«ng viÖc cña ng­êi ë … Nh÷ng kh¸ch thÓ cã thùc hiÖn gi¸o dôc “tinh thÇn tr¸ch nhiÖm” vµ “lßng yªu lao ®éng” th× hä ®· cã nhËn thøc giao cho con nh÷ng tr¸ch nhiÖm võa søc, ®iÒu quan träng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã ai lµm mµ trÎ ph¶i lµm, qua ®ã ®Ó gi¸o dôc trÎ cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ yªu lao ®éng tõ nhá. Cô thÓ lµ hä th­êng giao cho trÎ nh÷ng c«ng viÖc nh­ sau : “tù phôc vô : gÊp quÇn ¸o, tù ®¸nh r¨ng, tù mÆc quÇn ¸o, dän bµn häc, s¾p xÕp ®å ch¬i, gÊp ch¨n mµn” hay nh÷ng c«ng viÖc : “gióp ®ì cha mÑ cÊt tói cho mÑ khi mÑ ®i lµm vÒ, tr«ng em” ; “lau bµn ghÕ, dän b¸t ®Üa, lÊy t¨m n­íc cho «ng bµ”. qua vÞªc gi¸o dôc cho trÎ nh÷ng c«ng viÖc nhá nh­ vËy trÎ rÊt vui s­íng vµ thÝch thó thùc hiÖn. Chóng ta kh«ng chØ gi¸o dôc cho trÎ lßng yªu lao ®éng vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm mµ qua ®ã cßn gi¸o dôc trÎ cã tinh thÇn t«n träng lao ®éng cña ng­êi kh¸c, biÕt quý träng thµnh qu¶ lao ®éng. Ngoµi ra, qua ®ã cßn gi¸o dôc cho trÎ lßng nh©n ¸i, sù kÝnh trªn nh­êng d­íi, lÔ phÐp víi mäi ng­êi nh­ viÖc ch¨m sãc em lµm cho bÐ lu«n yªu quÝ em vµ tr¸nh ®­îc tÝnh ghen tþ víi em khi cha mÑ chiÒu em h¬n v× em cßn nhá. Hay “lÊy t¨m n­íc cho «ng bµ” lµ nh»m gi¸o dôc cho trÎ sù lÔ phÐp … Tãm l¹i qua B¶ng trªn cho thÊy nhËn thøc vÒ néi dung cña c¸c bËc cha mÑ ®i ®«i víi hµnh vi cña hä, nh­ng vÉn cßn cã nh÷ng ngõ¬i dï nhËn thøc ®­îc nh­ng kh«ng thùc hiÖn hµnh vi . c. Mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc vÒ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc vµ hµnh vi thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®ã . §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc vÒ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc b»ng “nh÷ng hµnh vi g­¬ng mÉu cña cha mÑ” vµ viÖc cho r»ng : “lèi sèng cña m×nh cã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn con c¸i”. Chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau : 164 ng­êi - 82% nhËn thøc ®­îc cÇn ph¶i gi¸o dôc “ b»ng hµnh vi g­¬ng mÉu cña cha mÑ” vµ “lèi sèng cña hä ¶nh h­ëng ®Õn con c¸i”. 2% cho lµ “Ýt ¶nh h­ëng”. 1% cho lµ “kh«ng ¶nh h­ëng”. Do kÕt qu¶ trªn cho thÊy ®a sè c¸c kh¸ch thÓ ®Òu cã sù phï hîp gi÷a nhËn thøc vµ hµnh vi , cßn 2% cho lµ Ýt ¶nh h­ëng, 1% cho lµ kh«ng ¶nh h­ëng. Nh÷ng kh¸ch thÓ cho lµ : “lèi sèng cña m×nh ¶nh h­ëng ®Õn con trΔ, hä gi¶i thÝch r»ng : “do t©m lý trÎ hay b¾t ch­íc ; trong m¾t trÎ cha mÑ lµ tÊm g­¬ng, lµ mÉu mùc nªn trÎ hay häc theo; cha mÑ lµ ng­êi th­êng xuyªn tiÕp xóc víi trΔ. §iÒu nµy lµ rÊt ®óng, hä nhËn thøc vµ cã hµnh vi phï hîp v× sù nhËn thøc cña hä lµ ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c vÒ hµnh vi cña m×nh rÊt cã ¶nh h­ëng ®Õn con c¸i. Cßn sè Ýt nh÷ng ng­êi dï cã nhËn thøc ®óng, nh­ng l¹i kh«ng cho lµ “c¸ch c­ xö cña m×nh cã ¶nh h­ëng ®Õn con c¸i”. ë ®©y cã sù m©u thuÉn gi÷a nhËn thøc vµ hµnh vi, t¹i sao vËy ? cã thÓ do nhËn thøc cña hä ch­a thËt ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c hoÆc hä thÊy lµ cÇn g­¬ng mÉu nh­ng kh«ng dÔ ®Ó lµm nh­ vËy. V× ®èi víi mét sè bËc cha mÑ hä cã mét sè thãi quen kh«ng tèt mµ rÊt khã thay ®æi. §iÒu nµy cóng x¶y ra víi ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc : “b»ng h×nh thøc khen th­ëng, kû luËt hîp lý”, vµ viÖc thùc hiÖn khen th­ëng khi trÎ lµm ®­îc viÖc tèt “khen th­ëng ®éng viªn”, th× thu ®­îc kÕt qu¶ thÓ hiÖn ë b¶n sau : B¶ng 13 : Mèi quan hÖ ph­¬ng ph¸p vµ viÖc sö dông h×nh thøc khen th­ëng. Khen th­ëng ®éng viªn Gi¸o dôc b»ng Khen th­ëng kû luËt hîp lý Khen th­ëng ®éng viªn Gi¸o dôc b»ng h×nh thøc khen th­ëng, kû luËt hîp lý 138 - 69% KÕt qu¶ nµy cã 69%, trong khi h×nh thøc gi¸o dôc nµy ®­îc 71,5% nhËn thøc ®­îc. Nh­ vËy cã sù chªnh lÖch gi÷a nhËn thøc vµ hµnh vi, tuy chØ lµ 2,5% t­¬ng ®­¬ng víi 5 ng­êi. Nh­ng con sè chªnh lÖch nµy lµ nh­ thÕ nµo ? Cã thÓ hä nhËn thøc ®­îc b»ng h×nh thøc khen th­ëng kû luËt hîp lý, nh­ng vÉn cã khi hµnh vi cña hä l¹i thùc hiÖn kh«ng ®óng. Hä cã thÓ sö dông h×nh thøc khen th­ëng kh¸c nh­ “th­ëng quµ hoÆc cho tiÒn” tuy kh«ng ph¶i chóng ta lu«n lu«n thùc hiÖn viÖc khen th­ëng chØ b»ng ®éng viªn, “¨n m·i mét mãn ¨n sÏ cã lóc ch¸n”, nh­ thÕ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc nµy sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶. Chóng ta cÇn kÕt hîp nhiÒu h×nh thøc khen th­ëng kh¸c nhau, nh­ cã thÓ “th­ëng quµ, ®å ch¬i cho trΔ ®Ó ®éng viªn trÎ thùc hiÖn ®­îc tèt. H¹n chÕ lµ ®©y chØ lµ ®iÒu tra qua b¶ng hái nªn chóng ta kh«ng thÓ thu ®­îc kÕt qu¶ tõ nhiÒu hµnh vi kh¸c nhau cña cha mÑ vµ qua pháng vÊn s©u th× kÕt qu¶ còng kh«ng thu ®­îc ®Çy ®ñ. Th­ëng ph¹t còng tuú tõng tr­êng hîp vµ cÇn thay ®æi h×nh thøc th­ëng ®Ó khuyÕn khÝch trÎ thùc hiÖn hµnh vi tèt. TiÕp theo ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc “b»ng tÊm g­¬ng trong chuyÖn cæ tÝch” vµ hµnh vi th­êng xuyªn “kÓ chuyÖn cæ tÝch cho trÎ nghe” ®Ó gi¸o dôc trÎ “lßng nh©n ¸i”. VÒ vÊn ®Ò nµy chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau : 58% lµ “th­êng xuyªn kÓ chuyÖn cæ tÝch”. 6,5% lµ “Ýt khi” 4% lµ “kh«ng th­êng xuyªn”. Trong phÇn nhËn thøc chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ cã 68,5% cho r»ng cÇn ph¶i gi¸o dôc b»ng ph­¬ng ph¸p nµy. VËy 10,5% chªnh lÖch gi÷a nhËn thøc vµ hµnh vi cña hä trong viÖc thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc nµy. Vµ kh¸ch thÓ gi¶i thÝch : “mÆc dï hä cho r»ng rÊt cÇn ph¶i gi¸o dôc theo ph­¬ng ph¸p nµy, nh­ng do kh«ng cã thêi gian vµ bËn nhiÒu c«ng viÖc ; biÕt Ýt chuyÖn cæ tÝch ; th­êng ®i c«ng t¸c xa; kh«ng cã n¨ng khiÕu kÓ chuyÖn…”. Nh­ vËy viÖc thùc hiÖn hµnh vi gi¸o dôc b»ng ph­¬ng ph¸p “kÓ chuyÖn cæ tÝch” lµ kh«ng ph¶i dÔ ®èi víi c¸c bËc cha mÑ ngµy nay, do hä trÎ kh«ng cã hiÓu biÕt nhiÒu vÒ chuyÖn cæ tÝch. Ph­¬ng ph¸p nµy chØ cã «ng (bµ) lµ ng­êi thÝch hîp cho viÖc thùc hiÖn. Tuy nhiªn do kh¸ch thÓ nghiªn cøu cña chóng ta phÇn lín mét c¸ch ngÉu nhiªn lµ c¸c gia ®×nh h¹t nh©n nªn viÖc thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p nµy rÊt lµ khã, mÆc dï hä vÉn nhËn thøc ®­îc lµ rÊt cÇn thiÕt. Cuèi cïng chóng ta t×m hiÓu nhËn thøc cña c¸c bËc cha mÑ vÒ viÖc thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®¹o ®øc. Chóng t«i thu ®­îc kÕt qña nh­ sau : B¶ng 14. T­¬ng quan gi÷a nhËn thøc vµ viÖc thùc hiÖn h×nh thøc gi¸o dôc STT Néi dung Sè phiÕu Tû lÖ % 1 Hµnh vi g­¬ng mÉu cña cha mÑ 115 57,5 2 Khen th­ëng kû luËt 77 38,5 3 Uèn n¾n hµnh vi 109 54,5 4 TÊm g­¬ng trong chuyÖn cæ tÝch 46 23 5 Hµnh vi tèt cña ng­êi xung quanh 33 26,5 6 Nh¾c nhë khi trÎ m¾c lçi 91 45,5 Qua B¶ng cho thÊy ®a sè c¸c bËc cha mÑ hä ®Òu nhËn thøc ®­îc, vµ nhËn thøc cña hä còng ®­îc thÓ hiÖn b»ng hµnh vi, tuy vÉn cßn mét sè dï nhËn thøc ®­îc nh­nghµnh vi kh«ng ®ång nhÊt víi nhËn thøc. Cã 68% nhËn thøc lµ cÇn “kÓ chuyÖn cæ tÝch ®Ó gi¸o dôc cho trΔ, tuy vËy chØ cã 23% lµ cã sö dông h×nh thøc nµy ®Ó gi¸o dôc con. VÒ hµnh vi g­¬ng mÉu cã vÎ ®­îc dïng nhiÒu h¬n 57,5% cã lÏ do nã phï hîp vµ dÔ thùc hiÖn. ChuyÖn cæ tÝch kh«ng thùc hiÖn ®­îc lµ do cÇn thêi gian hay ph¶i cã n¨ng khiÕu kÓ chuyÖn. Mét c©u hái ®Æt ra lµ t¹i sao c¸c bËc cha mÑ, “gi¸o dôc b»ng hµnh vi tèt cña nh÷ng ng­êi xung quanh” lµ 75%. Tuy nhiªn khi thùc hiÖn hµnh vi th× chØ cã 26,5%. Hä cho r»ng do kh«ng cã thêi gian, hä bËn rén c«ng viÖc c¶ ngµy, nªn sù tiÕp xóc víi hµng xãm lµ Ýt vµ còng do lèi sèng cña hä rÊt Ýt ®Õn ch¬i nhµ hµng xãm nªn con c¸i th­êng cuèi tuÇn míi ®­îc cha mÑ cho ®i th¨m «ng bµ, c« d×, chó b¸c… Tãm l¹i nhËn thøc cña kh¸ch thÓ lµ ®Çy ®ñ nh­ng hµnh vi cña hä ch­a h¼n phï hîp víi nhËn thøc. Do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ do viÖc thùc hiÖn vµ linh ho¹t gi÷a c¸c ph­¬ng ph¸p vµ cã nh÷ng h×nh thøc cÇn nhiÒu thêi gian nh­ kÓ chuyÖn cÇn biÕt chuyÖn vµ cÇn cã n¨ng khiÕu. §Æc biÖt lµ do thãi quen cña b¶n th©n khã thay ®æi ®Ó trë nªn mÉu mùc víi con c¸i hoÆ do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é häc vÊn nghÒ nghiÖp. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 1. KÕt luËn 1.1. HÇu hÕt c¸c bËc cha mÑ ®· nhËn thøc ®­îc mét c¸ch s©u s¾c vÒ tÇm quan träng cña viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ, ®a sè ®Òu cho lµ “®©y lµ løa tuæi ®ang h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch ; cßn ch­a biÕt c¸ch c­ xö phï hîp víi chuÈn mùc”. NhËn thøc cña kh¸ch thÓ kh«ng chØ lµ cÇn thiÕt ph¶i gi¸o dôc mµ hä cßn hiÓu lµ do ®Æc ®iÓm t©m lý cña løa tuæi. Do nhËn thøc ®óng nªn hä cã giµnh thêi gian ®Ó gi¸o dôc con c¸i vµ t×m hiÓu c¸ch gi¸o dôc. Tuy nhiªn vÉn cßn mét sè c¸c kh¸ch thÓ ch­a nhËn thøc ®­îc vÒ tÇm quan träng cña gi¸o dôc ®¹o ®øc, lµ do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é häc vÊn vµ giíi. 1.2. HÇu hÕt c¸c kh¸ch thÓ ®Òu nhËn thøc ®­îc c¸c néi dung cÇn ph¶i gi¸o dôc ®¹o ®øc cho con c¸i. Tuy nhiªn vÉn cßn mét sè ch­a nhËn thøc ®óng vÒ néi dung, còng do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é häc vÊn vµ giíi. 1.3. C¸c ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®¹o ®øc chóng t«i ®­a ra ®­îc c¸c kh¸ch thÓ nhËn thøc ®­îc vµ cho r»ng cÇn ph¶i thùc hiÖn theo nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®ã nh­ng ph­¬ng ph¸p chiÕm ­u thÕ vÉn lµ “th­êng xuyªn uèn n¾m hµnh vi øng xö cña trΔ vµ “gi¸o dôc b»ng tÊm g­¬ng trong chuyÖn cæ tÝch” lµ Ýt ®­îc quan t©m nhÊt . Bëi v× ph­¬ng ph¸p “th­êng xuyªn uèn n¾n hµnh vi” lµ dÔ thùc hiÖn vµ ph­¬ng ph¸p “gi¸o dôc b»ng tÊm g­¬ng trong chuyÖn cæ tÝch” lµ ph­¬ng ph¸p khã thùc hiÖn. Do ¶nh h­ëng cña nhÞp sèng hiÖn ®¹i vµ quan niÖm sèng míi rÊt Ýt ng­êi ®Ó ý quan t©m ®Õn c¸c c©u chuyÖn cæ tÝch nªn hä kh«ng cã kiÕn thøc vÒ truyÖn ®Ó gi¸o dôc trÎ con. Vµ sù kh¸c biÖt còng lµ do sù ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn ®a sè nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp “®¸nh ®ßn trΔ khi trÎ kh«ng lµm theo ý hä. 1.4. NhËn thøc vÒ c¸c yÕu tè cã liªn quan ®Õn gi¸o dôc ®¹o ®øc : “®Ó gi¸o dôc tèt cã cÇn ph¶i hiÓu t©m lý kh«ng, hiÓu t©m lý cña løa tuæi tõ 3 ®Õn 6 lµ nh­ thÕ nµo ?” hoÆc “ai lµ ng­êi gi÷ vai trß quan träng trong gi¸o dôc trΔ. Th× ®a sè nh÷ng ng­êi ®­îc hái ®Òu nhËn thøc ®óng, tuy nhiªn møc ®é hiÓu ®Æc ®iÓm t©m lý cña trÎ cßn h¹n chÕ. Chøng tá hä ch­a thùc sù t×m hiÓu c¸ch gi¸o con. Còng do ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn. 1.5. Mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc vµ hµnh vi còng cã sù chªnh lªch gi÷a nhËn thøc vÒ tÇm quan träng vµ viÖc ph¶i hiÓu ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc, gi÷a nhËn thøc vÒ néi dung vµ hµnh vi gi¸o dôc nh÷ng néi dung ®ã ; gi÷a nhËn thøc vÒ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc vµ hµnh vi thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®ã. Tuy con sè nµy lµ Ýt. KiÕn nghÞ. 1. §Ó gióp cho c¸c bËc cha mÑ cã nhËn thøc ®óng vµ tèt, ®Çy ®ñ vÒ gi¸o dôc ®¹o ®øc cho con c¸i løa tuæi tõ 3 ®Õn 6. Chóng t«i mong muèn r»ng : c¸c bËc cha mÑ ph¶i thùc sù quan t©m ®Õn con c¸i vµ lu«n gÇn gòi víi trÎ ®Ó hiÓu trÎ h¬n vµ giµnh thêi gian cho viÖc t×m hiÓu vµ gi¸o dôc con c¸i. Chóng ta cã thÓ t×m hiÓu ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh­ s¸ch b¸o, ®µi ph¸t thanh, truyÒn h×nh mµ cßn cÇn quan t©m ®Õn viÖc chän s¸ch b¸o ®Ó ®äc ®Ó t×m ®­îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c nhÊt. 2. §Ó nhËn thøc trë thµnh th¸i ®é vµ hµnh vi lµ rÊt khã kh¨n . Tuy nhiªn chóng ta cã thÓ rÌn luyÖn ®Ó trë thµnh thãi quen . 3. Bé gi¸o dôc còng cÇn bæ xung vµo c¸c ch­¬ng tr×nh häc vÒ nh÷ng bé m«n c¸ch ch¨m sãc vµ d¹y con c¸i cho häc sinh tõ cÊp phæ th«ng trung häc trë lªn vµ c¸c m«n häc t©m lý trÎ em ®Ó gióp cho c¸c bËc cha mÑ n©ng cao ®­îc nhËn thøc.