Quy hoạch khai thác bền vững tài nguyên nước sông Lục Nam
Mở Đầu 2. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu: Tài nguyên thiên nhiên nói chung, tài nguyên n-ớc nói riêng và môi tr-ờng đang trải qua những biến đổi sâu sắc trên phạm vi toàn cầu. Toàn thể nhân loại đang phải đối mặt tr-ớc những thách thức về sự suy giảm cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên cùng hiểm họa hủy diệt môi tr-ờng. Nhiều công -ớc quốc tế để bảo vệ tài nguyên và môi tr-ờng đã đ-ợc quốc gia ký kết. Chiến l-ợc quốc gia về tài nguyên n-ớc (TNN) đến 2020 đ-ợc chính phủ phê duyệt ngày 14/04/2006 đã định h-ớng cho công tác quản lý, bảo vệ, phát triển bền vững TNN và phòng, chống có hiệu quả các tác hại do n-ớc gây ra trên lãnh thổ Việt Nam. Chiến l-ợc nhằm quản lý TNN một cách hiệu quả góp phần tích cực vào sự thành công của việc thực hiện các mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế, xã hội, xóa đói giảm nghèo, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi tr-ờng. Nội dung chiến l-ợc đặc biệt quan tâm đến việc phát triển bền vững và quản lý tổng hợp TNN, đó là: quản lý TNN phải thực hiện theo ph-ơng thức tổng hợp và thống nhất trên cơ sở l-u vực sông, phát triển kinh tế xã hội phải phù hợp với khả năng đáp ứng của TNN; khai thác sử dụng TNN phải đảm bảo tính toàn vẹn của vùng sinh thủy, các thủy vực, lòng, bờ sông; các vùng đất ngập n-ớc. Sông Lục Nam là một trong 3 con sông lớn của tỉnh Bắc Giang và là tuyến giao thông đ-ờng thuỷ huyết mạch của cả vùng Đông Bắc. Do đặc điểm địa hình, sông Lục Nam chảy giữa hai bên là núi và những cánh đồng phì nhiêu, khi qua trung tâm huyện Lục Nam, sông uốn l-ợn d-ới chân núi Huyền Đinh, tạo nên bức tranh sơn thuỷ hữu tình. Về mặt lịch sử sông Lục Nam gắn liền với tên gọi Lục đầu giang đã đi vào lịch sử oanh liệt của dân tộc ta. Tuy nhiên, thời gian qua, do nhận thức ch-a đầy đủ về ý nghĩa, tầm quan trọng của TNN nên việc sử dụng và bảo vệ nguồn n-ớc trên l-u vực sông Lục Nam còn nhiều bất cập. Nhiều ngành, nhiều địa ph-ơng khai thác, sử dụng TNN tùy tiện, không quan tâm tới lợi ích chung nên tài nguyên n-ớc và môi tr-ờng của nó bị vi phạm. Từ thực tiễn đó, tác giả đã thực hiện để tài: Quy hoạch khai thác bền vững tài nguyên n-ớc sông Lục Nam nhằm đánh giá l-ợng chất của dòng chảy, phục vụ quy hoạch tài nguyên n-ớc l-u vực sông Lục Nam một cách bền vững. 2. Mục tiêu và nội dung nghiên cứu a) Mục tiêu: - Tiếp cận các nghiên cứu về phát triển bền vững tài nguyên n-ớc ở trên thế giới, ở trong n-ớc, khái quát và hệ thống thành những cơ sở lý luận và thực tiễn của quy hoạch tài nguyên n-ớc và tính toán cân bằng n-ớc để vận dụng thực tế. - Nghiên cứu đặc điểm tài nguyên n-ớc và yêu cầu dùng n-ớc của l-u vực sông lục Nam làm cơ sở khoa học cho việc lập quy hoạch phát triển bền vững tài nguyên n-ớc của l-u vực. b) Nội dung: Thông qua tình hình tài liệu khí t-ợng thủy văn, tình hình quản lý và sử dụng tài nguyên n-ớc l-u vực sông Lục Nam, đánh giá chất l-ợng dòng chảy, tính toán cân bằng n-ớc từ đó đề xuất các biện pháp quy hoạch tổng hợp, phát triển bền vững l-u vực sông Lục Nam. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài bao gồm: - Tổng quan về l-u vực sông Lục Nam. - Tìm hiểu cơ sở lý thuyết mô hình SWAT. - ứng dụng mô hình SWAT kéo dài tài liệu dòng chảy từ tài liệu m-a. - Tính toán cân bằng n-ớc cho l-u vực. - Đề xuất các giải pháp quy hoạch khai thác tài nguyên n-ớc sông Lục Nam. 4. Đối t-ợng và phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu l-u vực sông Lục Nam và chủ yếu là xét đến tính toán n-ớc mặt trong các tr-ờng hợp đủ, thiếu, tài liệu nghiên cứu, tính toán yêu cầu dùng n-ớc, tính toán cân bằng n-ớc và quy hoạch khai thác tài nguyên n-ớc. 5. Ph-ơng pháp nghiên cứu - Điều tra khảo sát, thu thập tài liệu - Ph-ơng pháp phân tích thống kê - Ph-ơng pháp tổng hợp địa lý - Ph-ơng pháp mô hình toán - Kỹ thuật viễn thám 6. Bố cục: Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 ch-ơng chính: Chương 1: Tổng quan và cơ sở lý luận về quy hoạch khai thác bền vững tài nguyên n-ớc sông Lục Nam Chương2: Đặc điểm địa lý tự nhiên kinh tế xã hội ở l-u vực sông Lục Nam Chương 3: ứng dụng mô hình toán thủy văn kéo dài tài liệu dòng chảy từ tài liệu m-a. Chương 4: Quy hoạch khai thác bền vững tài nguyên n-ớc l-u vực sông Lục Nam. Quy hoạch khai thác bền vững tài nguyên nước sông Lục Nam
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Quy hoạch khai thác bền vững tài nguyên nước sông Lục Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
IX, sè giê n¾ng ®Òu lín vµ xÊp xØ nh• nhau ë møc 150 ®Õn 190 giê/th¸ng.
cã thÓ nhËn thÊy vµo th¸ng VII hoÆc th¸ng VIII sè giê n¾ng tréi h¬n c¸c th¸ng kh¸c
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
30
mét chót. Th¸ng Ýt n¾ng nhÊt trong n¨m lµ th¸ng II vµ th¸ng III, sè giê n¾ng chØ vµo
kho¶ng 45 ®Õn 50 giê mçi th¸ng.
Giã
Hµng n¨m cã hai mïa giã chÝnh: giã mïa ®«ng vµ giã mïa hÌ. Tuy nhiªn, tïy theo
®iÒu kiÖn ®Þa h×nh mµ giã thÞnh hµnh trong c¸c mïa cã sù kh¸c nhau gi÷a tõng n¬i.
Mïa ®«ng h•íng giã chÝnh lµ h•íng B¾c vµ §«ng B¾c (tÇn suÊt giã thÞnh hµnh lµ
45% ); cßn mïa hÌ chñ yÕu lµ giã §«ng Nam (tÇn suÊt lµ 30 - 35 %).
NhiÖt ®é kh«ng khÝ
NhiÖt ®é kh«ng khÝ trung b×nh n¨m toµn l•u vùc lµ 230C. NhiÖt ®é gi¶m dÇn tõ
trung du lªn miÒn nói. Mïa nãng tõ th¸ng V ®Õn th¸ng IX nhiÖt ®é trung b×nh lµ 27
- 280C. Mïa l¹nh tõ th¸ng XII ®Õn th¸ng II, nhiÖt ®é trung b×nh lµ 16 - 170C. Sù
kh¸c chªnh lÖch nhiÖt ®é trung b×nh gi÷a th¸ng nãng nhÊt vµ l¹nh nhÊt lªn tíi 12 -
140C. Sè th¸ng cã nhiÖt ®é kh«ng khÝ d•íi 150C chØ 1-2 th¸ng. ë vïng nói d•íi
150C, cô thÓ lµ ë Lôc Ng¹n nhiÖt ®é: -10C vµo th¸ng I, XI, S¬n §éng nhiÖt ®é: 2,80C
vµ th¸ng I n¨m 1974. NhiÖt ®é trung b×nh n¨m cña vïng gi¶m theo ®é cao nh• sè
liÖu thèng kª trong b¶ng 1.1
Tæng sè ngµy trong n¨m cã gi¸ trÞ nhiÖt ®é tèi thÊp nhÊt d•íi 150C lµ kh«ng
®ång nhÊt trong toµn vïng, cô thÓ nh• ë phÇn th•îng l•u s«ng Lôc Nam (gåm c¶
huyÖn Lôc Ng¹n, S¬n §éng) tõ 140 - 180 ngµy cßn phÇn h¹ l•u (huyÖn Lôc Nam,
L¹ng Giang) tõ 60 - 80 ngµy. ë phÇn trung l•u, tæng sè ngµy trong n¨m cã nhiÖt ®é
tèi cao trªn 350 lµ 10 - 20 ngµy. Tuy cã sù chªnh lÖch nhiÖt ®é trong n¨m t•¬ng ®èi
lín nh•ng nh×n chung ®©y vÉn lµ vïng cã nhiÖt ®é t•¬ng®èi thÊp ë n•íc ta.
2.5.10. ChÕ ®é Èm vµ l•îng m©y
§é Èm: §é Èm trung b×nh toµn l•u vùc thuéc lo¹i t•¬ng ®èi thÊp, chØ vµo kho¶ng 81
- 83%. Th¸ng cã ®é Èm cùc ®¹i lµ th¸ng IV, gi¸ trÞ trung b×nh kho¶ng 85%. Thêi kú
Èm cuèi mïa ®«ng kh«ng râ rÖt l¾m, ®é Èm trung b×nh vµo kho¶ng 83-86%. Kh«
nhÊt lµ nh÷ng th¸ng gi÷a mïa ®«ng, mµ th¸ng I lµ th¸ng cùc tiÓu víi ®ä Èm trung
b×nh vµo kho¶ng 77 -78%.
L•îng m©y: L•îng m©y trung b×nh n¨m kho¶ng 7/7/10. Thêi kú nhiÒu m©y nhÊt lµ
nöa cuèi mïa ®«ng, trong ®ã th¸ng II lµ th¸ng cã l•îng m©y cùc ®¹i tõ 8 -9/10. Ýt
m©y nhÊt lµ th¸ng 4 th¸ng cuèi n¨m tõ th¸ng IX ®Õn th¸ng XII mµ th¸ng cùc tiÓu lµ
th¸ng X hay th¸ng XI, trong nh÷ng th¸ng nµy l•îng m©y trung b×nh kho¶ng 6/10.
Bèc h¬i
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
31
L•îng bèc h¬i trung b×nh n¨m trong toµn l•u vùc thuéc lo¹i lín trong miÒn B¾c ViÖt
Nam: dao ®éng tõ 900 - 1164mm vµ lín nhÊt lªn tíi 1200 - 1300 mm vµ ph©n phèi
kh«ng ®Òu trong n¨m.
M•a
L•îng m•a toµn l•u vùc biÕn ®æi theo c¶ kh«ng gian vµ thêi gian.
Theo kh«ng gian: l•îng m•a trung b×nh n¨m cña l•u vùc lµ 1533mm vµ cã xu
h•íng t¨ng dÇn tõ T©y sang §«ng: ë huyÖn Lôc Nam l•îng m•a lµ 1302 mm, BiÓn
§éng 1372mm, TuÊn §¹o 1660mm, S¬n §éng 1504 mm, Khu«n ThÇn 1336mm;
víi t©m m•a lín nhÊt ®¹t ®•îc ë vïng nói phÝa §«ng cña S¬n §éng lµ 1600mm, gi¸
trÞ nµy vµo n¨m m•a nhiÒu nhÊt lªn ®Õn 2000 - 2034mm. l•îng m•a ngµy lín nhÊt
t¹i S¬n §éng ®¹t tíi 140-160mm vµ ba ngµy lín nhÊt lµ 190-230 mm, th¸ng cã
l•îng m•a Ýt nhÊt chØ chiÕm 1% c¶ n¨m. Trong toµn vïng th× huyÖn Lôc Nam lµ n¬i
cã l•îng m•a trung b×nh n¨m Ýt nhÊt chØ kho¶ng 1078 mm vµ cã khi chØ ®¹t 820mm
Theo thêi gian; mïa m•a b¾t ®Çu tõ th¸ng V, cã n¬i th¸ng IV vµ kÕt thóc vµo th¸ng
IX. L•îng m•a t¨ng dÇn tõ ®Çu mïa tíi gi÷a mïa, ®¹t cùc ®¹i vµo th¸ng VII hoÆc
th¸ng VIII víi l•îng m•a trung b×nh th¸ng 129mm. Cã nh÷ng trËn m•a lín x¶y ra
nh•ng chñ yÕu do b·o g©y ra cã thÓ lªn tíi 216mm/ngµy, nh÷ng th¸ng cßn l¹i Ýt
m•a, ®Æc biÖt cã hiÖn t•îng m•a phïn vµo th¸ng III.
B¶ng 2.1. BiÕn ®æi nhiÖt ®é kh«ng khÝ theo ®é cao.
NhiÖt ®é kh«ng khÝ trung b×nh §é cao (m)
Th¸ng I Th¸ng VII
300C
400 - 600 15 - 160C 300C
600 - 800 12 - 150C 29 - 300C
800 - 1000 11 - 120C 29 - 270C
>1000 10 - 120C <270C
2.1.6. M¹ng l•íi s«ng suèi
S«ng Lôc Nam
S«ng Lôc Nam b¾t nguån tõ vïng nói Kham S©u ®Ønh cao 700m, s«ng ch¶y tõ §×nh
LËp theo h•íng chÝnh lµ §«ng B¾c - T©y Nam. Víi diÖn tÝch l•u vùc 3070km2.
ChiÒu dµi s«ng 170km, mËt ®é l•íi s«ng trªn toµn l•u vùc lµ 0.94km/km2. C¸c phô
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
32
l•u cña s«ng Lôc Nam cã mËt ®é l•íi s«ng dµy h¬n kho¶ng 1 - 1.3km/km2, hÖ sè
ph¸t triÓn ®•êng ph©n n•íc lµ 1.64; cã thÓ nãi l•íi s«ng ph©n bè kh¸ ®Òu trªn l•u
vùc, cho thÊy sù ®ång nhÊt t•¬ng ®èi vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña c¶ vïng trong l•u
vùc.
Sè c¸c phô l•u dµi 10km cã 35 s«ng, víi tæn chiÒu dµi lµ 791,5km. trong ®ã 27
s«ng cã diÖn tÝch l•u vùc nhá h¬n 100m2, 6 s«ng cã diÖn tÝch l•u vùc tõ 100 -
500km2 vµ chØ cã mét s«ng diÖn tÝch l•u vùc lín h¬n 500km2 (s«ng CÈm §µn:
705km2). Nh÷ng phô l•u chÝnh cña s«ng Lôc Nam ph©n bè t•¬ng ®èi ®ång ®Òu ë
phÝa bê ph¶i.
S«ng CÈm §µn
S«ng CÈm §µn lµ nh¸nh s«ng lín nhÊt trong l•u vùc s«ng Lôc Nam. B¾t nguån tõ
vïng nói Kham H•¬ng ë phÝa B¾c, cã ®Ønh cao kho¶ng 700m, ch¶y theo h•íng B¾c
Nam, nhËp vµo s«ng Lôc Nam ë bê ph¶i vµ c¸ch cöa s«ng 90km.
M¹ng l•íi s«ng suèi ph¸t triÓn vµ më réng ë trung vµ th•îng l•u, víi chiÒu dµi s«ng
lµ 77km. DiÖn tÝch tËp trung n•íc cña l•u vùc s«ng CÈm §µn lµ 705km2, chiÒu dµi
l•u vùc lµ 52km, ®é réng b×nh qu©n l•u vùc tíi 13.5km vµ ®é cao b×nh qu©n l•u vùc
®¹t trÞ sè lín nhÊt trong vïng lµ 306m, ®é dèc b×nh qu©n l•u vùc lµ 24.3%, mËt ®é
l•íi s«ng lµ 0,98km/km2. HÖ sè tËp trung n•íc thuéc lo¹i nhá 1,47 phï hîp víi h×nh
d¹ng nan qu¹t cña l•u vùc.
§Æc ®iÓm h×nh th¸i trªn ®©y t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho dßng ch¶y tËp trung nhanh,
cäng víi nÒn ®Þa chÊt lµ phiÕn th¹ch sÐt Ýt thÊm n•íc khi gÆp m•a tËp trung th•êng
g©y ra lò rÊt ¸c liÖt.
Tæng l•îng n•íc cña s«ng CÈm §µn kho¶ng 0.366.109m3 øng víi l•u l•îng b×nh
qu©n lµ 11.6m3/s vµ m«®un dßng ch¶y n¨m 16.41/skm2. Dßng ch¶y lín nhÊt vµ nhá
nhÊt t¹i s«ng CÈm §µn lµ 2400m3/s, trong khi l•u l•îng nhá nhÊt chØ ®¹t 0.240m3/s.
§Æc ®iÓm cùc ®oan cña dßng ch¶y thÓ hiÖn ë n•íc lò rÊt ¸c liÖt nh¸t trong l•u vùc
s«ng Lôc Nam. VÊn ®Ò trÞ thñy s«ng Lôc Nam cÇn ph¶i •u tiªn x©y dùng c«ng tr×nh
trªn s«ng CÈm §µn lµ phï hîp víi quy luËt s¶n sinh dßng ch¶y trong vïng.
S«ng §¹o B×nh
S«ng §¹o B×nh lµ phô l•u lín ë bê tr¸i cña s«ng Lôc Nam. S«ng b¾t nguån tõ vïng
nói Yªn Tö cao trªn 1000m, dßng ch¶y theo h•íng gÇn Nam B¾c vµ ®æ vµo s«ng
Lôc Nam t¹i §«ng Hµ ë bê tr¸i, c¸ch cöa s«ng Lôc Nam 87km. ChiÒu dµi s«ng §¹o
B×nh lµ 26km, diÖn tÝch tËp trung n•íc cña toµn l•u vùc lµ 234km2. S«ng §¹o B×nh
tuy thÊp, ®é cao trung b×nh toµn l•u vùc 243m, nh•ng l¹i dèc nhÊt trong l•u vùc
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
33
s«ng Lôc Nam, ®é dèc b×nh qu©n l•u vùc tíi 24,5% do ®Þa h×nh bÞ chia c¾t m¹nh
s•ên dèc ph¸t triÓn. §é réng b×nh qu©n l•u vùc lµ 13km, hÖ sè tËp trung n•íc lµ
1,29 thuéc lo¹i thÊp so víi c¸c l•u vùc trong s«ng Lôc Nam. MËt ®é l•íi s«ng lµ
0.11km/km2.
§©y lµ vïng nhiÒu n•íc nhÊt so víi c¸c vïng kh¸c cña l•u vùc s«ng Lôc Nam, tæng
l•îng n•íc b×nh qu©n nhiÒu n¨m kho¶ng 0.174.109 m3 øng víi l•u l•îng 5.52m3/s
vµ m«®un dßng ch¶y n¨m kho¶ng 23.61/skm2
2.2. ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi l•u vùc s«ng lôc nam
L•u vùc s«ng Lôc Nam bao gåm 5 huyÖn: 3 huyÖn thuéc tØnh B¾c Giang lµ huyÖn
Lôc Ng¹n, huyÖn S¬n §éng, huyÖn Lôc Nam vµ 2 huyÖn thuéc tØnh L¹ng S¬n bao
gåm huyÖn Léc B×nh vµ huyÖn §×nh LËp.
Nh×n chung c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn t¹i l•u vùc
s«ng Lôc Nam thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi víi sù ®a d¹ng trong nhiÒu
lÜnh vùc s¶n xuÊt.
2.2.1 D©n sè vµ lao ®éng
B¶ng 2.2. C¸c huyÖn thuéc l•u vùc s«ng Lôc Nam
TT HuyÖn DiÖn tÝch (km2) D©n sè (ng•êi) MËt ®é
(ng•êi/km2)
1 Lôc Ng¹n 1012,2 186.754 184
2 S¬n §éng 844,3 67.660 80
3 Lôc Nam 596,9 195.679 327
4 Léc B×nh 998,3 75.640 75
5 §×nh LËp 1182,7 26.824 22
MËt ®é d©n sè trung b×nh toµn l•u vùc ®¹t 129 ng•êi/km2. Tuy nhiªn sù
ph©n bè d©n c• kh«ng ®Òu tËp trung nhiÒu ë c¸c huyÖn ®ång b»ng nh• Lôc Ng¹n,
Lôc Nam, S¬n §éng...cßn ë mét sè huyÖn miÒn nói nh• Léc B×nh vµ §×nh LËp th×
d©n c• l¹i th•a thít. Trong khi ®ã quü ®Êt ë ®©y l¹i lín h¬n c¸c huyÖn kh¸c. ChÝnh
®iÒu nµy ®· t¹o nªn mét søc Ðp ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ trªn ®Þa bµn l•u vùc nhÊt
lµ khi ®a sè ng•êi d©n vÉn sèng chñ yÕu vµo n«ng nghiÖp .
Sè ng•êi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm 45,25%. §©y lµ mét nguån tµi
nguyªn quan träng ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph•¬ng tuy nhiªn hiÖu qu¶
lao ®éng cßn thÊp do sù n¾m b¾t vÒ khoa häc kÜ thuËt cßn h¹n chÕ.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
34
B•íc vµo c¬ chÕ thÞ tr•êng ng•êi lao ®éng cßn chËm ch¹p, thô ®éng, ch•a
®¸p øng ®•îc nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi kú míi .
2.2.2 T×nh h×nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ
Trång trät lµ ngµnh chiÕm tû träng lín trong ngµnh n«ng nghiÖp trong ®ã
c©y lóa gi÷ vai trß chñ ®¹o chiÕm 76,9 % diÖn tÝch ®Êt trång (n¨m 2003). Tuy nhiªn
n¨ng suÊt lóa phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Trong thùc tÕ hÖ thèng thuû
lîi l¹i ch•a ®¸p øng ®•îc nhu cÇu trªn diÖn réng, cho nªn ë nhiÒu n¬i thuû lîi kÐm
®· khiÕn cho ng•êi d©n ch•a thÓ yªn t©m vµo s¶n xuÊt, nhÊt lµ vïng ®åi nói (Léc
B×nh, §×nh LËp).
Ngoµi c©y lóa, c¸c huyÖn chñ yÕu trång thªm mét sè loµi c©y l•¬ng thùc,
thùc phÈm kh¸c nh• ng«, khoai lang, s¾n vµ c¸c c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy nh•
l¹c, ®Ëu t•¬ng. C¸c c©y ¨n qu¶ nh• v¶i, nh·n, xoµi ®•îc trång gi¶i r¸c ë c¸c huyÖn
S¬n §éng, Lôc Nam, ®Æc biÖt ®©y lµ c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ®•îc trång rÊt nhiÒu ë
Lôc Ng¹n, diÖn tÝch lªn ®Õn 5000 ha, trong ®ã c¸c x· trång nhiÒu nhÊt lµ: Quý S¬n
(1443 ha), T©n LËp (995ha), T©n Méc (702 ha), Thanh H¶i (566 ha). S¶n l•îng v¶i
hµng n¨m ë khu vùc nµy còng ®¹t ®•îc kh¸ cao, trung b×nh 600-7000 tÊn qu¶ t•¬i
®•îc cung cÊp cho thÞ tr•êng c¸c thµnh phè, ®Þa ph•¬ng trong c¶ n•íc vµ xuÊt khÈu.
Thuèc l¸ lµ c©y c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ cao ®•îc trång nhiÒu ë c¸c huyÖn
miÒn nói Léc B×nh (586 ha). HiÖn nay, c©y d•îc liÖu (®Þa hoµng, thôc, b¹ch chØ, sa
nh©n, hµ thñ «...) còng ®· ®•îc trång thö ë mét sè hé gia ®×nh trong huyÖn Lôc Nam
(90 ha) vµ cho kÕt qu¶ thu ho¹ch kh¸ cao. Tuy nhiªn ®Çu ra cho s¶n phÈm nµy vÉn
cßn lµ mét bµi to¸n ch•a cã lêi gi¶i.
C¸c huyÖn trong l•u vùc cã c¬ cÊu ch¨n nu«i ®a d¹ng, ®a sè lµ theo h×nh
th¸i kinh tÕ hé gia ®×nh. Cã mét vµi hé ch¨n nu«i kh¸ nhiÒu nh•ng ch•a ®ñ ®¹t tiªu
chuÈn qui m« trang tr¹i, diÖn tÝch ch¨n nu«i l¹i n»m trong diÖn tÝch ®Êt ë nªn gÆp
mét sè khã kh¨n khi muèn më réng qui m«.
Lîn lµ vËt nu«i phæ biÕn trong x·, thøc ¨n cña lîn chñ yÕu lµ c¸m g¹o, ng«
khoai cña gia ®×nh, rau ë ao vµ nh÷ng thøc ¨n kh¸c. Lîn l¹i Ýt bÞ dÞch bÖnh cho nªn
ë khu vùc nghiªn cøu trung b×nh mçi gia ®×nh ®Òu nu«i 1 ®Õn 2 løa lîn trong n¨m.
Lîn n¸i mçi n¨m mét con cho 2 løa, mçi løa kho¶ng 10-12 con, ®em l¹i nguån thu
®¸ng kÓ cho kinh tÕ cña gia ®×nh.
HiÖn nay ®µn ong ®ang cã chiÒu h•íng ph¸t triÓn ë nhiÒu hé gia ®×nh, cã
triÓn väng thu nhËp cao. Mét sè n¬i nh• huyÖn Lôc Nam, huyÖn Lôc Ng¹n, huyÖn
S¬n §éng võa kÕt hîp nu«i ong víi trång c©y l©u n¨m. Ong cã thÓ cho lÊy mËt 2 lÇn
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
35
trong 1 n¨m, mçi lÇn 4-5 ®ît. Nu«i ong hiÖn nay mang l¹i gi¸ trÞ kh¸ cao, mçi lÝt
mËt gi¸ kho¶ng 40.000-50.000 ®ång. Tuy nhiªn mÊy n¨m nay ë ong xuÊt hiÖn mét
sè bÖnh nh•: tiªu ch¶y, ®Çu ®en, lµm cho ong bÞ chÕt. Do ®ã viÖc nghiªn cøu ¸p
dông kÜ thuËt nu«i vµ ch¨m sãc ong cÇn ®•îc phæ biÕn ®Õn víi ng•êi d©n ®Ó më
réng h•íng ch¨n nu«i hiÖu qu¶ nµy.
C¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña c¸c huyÖn cßn thÊp chñ yÕu gãp phÇn
t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho lao ®éng t¹i ®Þa ph•¬ng. C¸c c¬ së nµy chñ yÕu ho¹t ®éng
trong lÜnh vùc vËt liÖu x©y dùng (lµm g¹ch), s¶n xuÊt trang phôc, c¸c s¶n phÈm gç
vµ l©m s¶n. Do quy m« s¶n xuÊt nhá nªn gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cßn thÊp .
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
35
Ch•¬ng 3. øng dông m« h×nh to¸n thñy v¨n
kÐo dµi tµi liÖu dßng ch¶y tõ tµi liÖu m•a
Do ®Æc ®iÓm t×nh h×nh tµi liÖu ®o l•u l•îng cña c¸c tr¹m trªn l•u vùc s«ng Lôc
Nam chØ cã hai tr¹m ®o lµ tr¹m Chò cã thêi gian quan tr¾c lµ 44 n¨m (1961 - 2005),
tr¹m CÈm §µn lµ 13 n¨m (1962 - 1974), cßn 2 tr¹m thuû v¨n lµ Xu©n D•¬ng vµ Lôc
Nam kh«ng cã sè liÖu ®o ®¹c dßng ch¶y. Trong khi ®ã, sè liÖu ®o m•a t¹i c¸c tr¹m
trong l•u vùc t•¬ng ®èi ®Çy ®ñ. Bëi vËy, ®Ó nghiªn cøu ®•îc quy luËt diÔn biÕn theo
kh«ng gian vµ thêi gian cña dßng ch¶y s«ng, cÇn kh«i phôc sè liÖu qu¸ tr×nh dßng ch¶y
tõ sè liÖu ®o ®¹c qu¸ tr×nh m•a phôc vô cho viÖc ®¸nh gi¸ tµi nguyªn n•íc trong bµi
to¸n quy ho¹ch. HiÖn nay, cã rÊt nhiÒu m« h×nh to¸n m•a - dßng ch¶y, luËn v¨n sö
dông m« h×nh SWAT – mét m« h×nh míi tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i nh»m phôc håi sè liÖu
dßng ch¶y tõ sè liÖu m•a.
3.1. C¬ së lý thuyÕt m« h×nh SWAT
M« h×nh SWAT (Soil and Water Assessment Tools) lµ mét m« h×nh vËt lý ®•îc
x©y dùng tõ nh÷ng n¨m 90 do tiÕn sü Dr. Jeff Arnokd thuéc trung t©m nghiªn cøu ®Êt
hoa Kú (USDA) x©y dùng nªn. Néi dung m« h×nh m« pháng ¶nh h•ëng cña viÖc qu¶n
lý sö dông ®Êt ®Õn nguån n•íc, bïn c¸t vµ hµm l•îng chÊt h÷u co trong ®Êt lªn hÖ
thèng l•u vùc s«ng trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã.
M« h×nh x©y dùng dùa trªn c¬ së vËt lý, c¸c ph•¬ng tr×nh to¸n häc kÕt hîp c¸c
ph•¬ng tr×nh håi quy m« t¶ mèi quan hÖ gi÷a biÕn ®Çu vµo vµ ®Çu ra. M« h×nh yªu cÇu
d÷ liÖu vµo vÒ KTTV, thuéc tÝnh cña ®Êt, tµi liÖu ®Þa h×nh, th¶m phñ, vµ viÖc sö dông
®Êt trªn l•u vùc. C¸c qu¸ tr×nh vËt lý liªn quan ®Õn sù chuyÓn ®éng n•íc, sù chuyÓn
®éng bïn c¸t, qu¸ tr×nh canh t¸c, chu tr×nh chÊt dinh d•ìng... ®Òu ®•îc m« t¶ trùc tiÕp
trong m« h×nh SWAT qua viÖc sö dông d÷ liÖu ®Çu vµo nµy. M« h×nh chia l•u vùc
thµnh nhiÒu l•u vùc c¬ së, coi mçi l•u vùc c¬ së ®ã lµ ®ång nhÊt vÒ th¶m phñ, thæ
nh•ìng vµ chÕ ®é sö dông ®Êt. S¬ ®å tæng qu¸t cña m« h×nh SWAT ®•îc chØ ra trªn
h×nh 3.1.
Víi SWAT, c©n b»ng n•íc lµ lùc dÉn ®éng x¶y ra mäi qu¸ tr×nh trong l•u vùc.
§Ó tÝnh to¸n chÝnh x¸c chuyÓn ®éng cña ho¸ chÊt, bïn c¸t hay c¸c chÊt dinh d•ìng,
chu tr×nh thuû v¨n ph¶i ®•îc m« pháng phï hîp víi nh÷ng g× x¶y ra trªn l•u vùc. Chu
tr×nh thñy v¨n trªn l•u vùc cã thÓ chia thµnh hai pha:
Pha thø nhÊt: Pha nµy ®•îc gäi lµ pha ®Êt cña chu tr×nh thuû v¨n hay cßn gäi lµ
m« h×nh thuû v¨n. Pha ®Êt sÏ tÝnh to¸n tæng l•îng n•íc, bïn c¸t, chÊt dinh d•ìng vµ
ho¸ chÊt tíi kªnh chÝnh cña tõng l•u vùc c¬ së.
Pha thø hai: Pha nµy ®•îc gäi lµ pha n•íc hay pha diÔn to¸n cña chu tr×nh thuû
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
36
v¨n hay cßn gäi lµ m« h×nh diÔn to¸n. Pha n•íc sÏ tÝnh to¸n c¸c thµnh phÇn qua hÖ
thèng m¹ng l•íi s«ng suèi tíi mÆt c¾t cöa ra.
H×nh 3.1 S¬ ®å tæng quan ho¹t ®éng cña m« h×nh SWAT
Ph•¬ng tr×nh c¬ b¶n cña m« h×nh thñy v¨n:
( )å
=
----+=
t
1i
gwseepasurfdayot QwEQRSWSW (1)
Trong ®ã:
- SWt lµ tæng l•îng n•íc t¹i cuèi thêi ®o¹n tÝnh to¸n (mm);
- SWo lµ tæng l•îng n•íc ban ®Çu t¹i ngµy thø i (mm);
- t lµ thêi gian (ngµy);
- Rday lµ sè tæng l•îng m•a t¹i ngµy thø i (mm);
- Qsurf lµ tæng l•îng n•íc mÆt cña ngµy thø i (mm);
- Ea lµ l•îng bèc tho¸t h¬i t¹i ngµy thø i (mm);
- wseep lµ l•îng n•íc ®i vµo tÇng ngÇm t¹i ngµy thø i (mm);
- Qgw lµ sè l•îng n•íc håi quy t¹i ngµy thø i (mm).
C¸c yÕu tè khÝ hËu cña mét l•u vùc lµ c¸c gi¸ trÞ ®Çu vµo ¶nh h•ëng ®Õn ph•¬ng
tr×nh c©n b»ng n•íc vµ c¸c quan hÖ cña c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau trong chu tr×nh thuû
v¨n. BiÕn khÝ hËu ®Çu vµo cña SWAT bao gåm l•îng m•a, nhiÖt ®é kh«ng khÝ tèi cao,
tèi thÊp, bøc x¹ mÆt trêi, tèc ®é giã vµ ®é Èm t•¬ng ®èi.
Khi m•a r¬i xuèng bÒ mÆt l•u vùc, n•íc m•a cã thÓ bÞ chÆn trong tÇng l¸ c©y
hoÆc r¬i xuèng bÒ mÆt ®Êt. N•íc trªn bÒ mÆt ®Êt sÏ thÊm vµo trong tÇng ®Êt hoÆc ch¶y
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
37
trµn trªn bÒ mÆt l•u vùc. N•íc di chuyÓn mét c¸ch t•¬ng ®èi nhanh chãng vÒ phÝa
kªnh dÉn t¹o ra dßng ch¶y trùc tiÕp. L•îng n•íc thÊm vµo trong ®Êt sÏ ®ãng gãp cho
dßng ch¶y ngÇm.
3.2. øng dông m« h×nh SWAT kÐo dµi tµi liÖu dßng ch¶y tõ tµi liÖu m•a
3.2.1 Sè liÖu ®Çu vµo
Sè liÖu vµo m« h×nh bao gåm sè liÖu kh«ng gian lµ c¸c b¶n ®å vµ sè liÖu thuéc
tÝnh.
C¸c b¶n ®å ®•îc dïng ®Ó tÝnh to¸n bao gåm:
- B¶n ®å DEM
- B¶n ®å thæ nh•ìng
- B¶n ®å sö dông ®Êt/ líp phñ
- B¶n ®å m¹ng l•íi s«ng suèi vµ hÖ thèng l•íi tr¹m ®o khÝ t•îng thuû v¨n.
C¸c b¶n ®å ®•îc chuyÓn vÒ format cña ARCView d•íi d¹ng Grid hoÆc Shape.
C¸c sè liÖu thuéc tÝnh bao gåm:
· VÞ trÝ ®Þa lý c¸c tr¹m ®o trªn l•u vùc . LÊy 5 tr¹m KTTV trong toµn l•u
vùc. C¸c tr¹m ®o m•a vµ khÝ t•îng dïng trong tÝnh to¸n dßng ch¶y cña l•u vùc s«ng
Lôc Nam ®•îc thèng kª ë b¶ng 3.1
B¶ng 3.1 C¸c tr¹m ®o m•a vµ khÝ t•îng cña l•u vùc s«ng Lôc Nam
· C¸c file sè liÖu KTTV thèng nhÊt lÊy tõ 1960 - 84 . Bao gåm c¸c file nhiÖt
®é kh«ng khÝ (tèi cao, tèi thÊp), l•îng m•a trung b×nh ngµy vµ c¸c file khai b¸o kinh
®é, vÜ ®é, cao tr×nh tr¹m ®o cña tõng yÕu tè khÝ t•îng theo quy •íc cña SWAT
· Sè liÖu l•u l•îng tr¹m Chò tõ n¨m 1960-2006
a) B¶n ®å sè hãa ®é cao ®Þa h×nh
TT Tªn Kinh ®é VÜ ®é §é cao (m)
1 Chò 106.600 21.367 0
2 Lôc Nam 106.400 21.283 0
3 S¬n §éng 106.850 21.333 0
4 §×nh LËp 107.100 21.533 200
5 B¾c Giang 106.216 21.300 0
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
38
B¶n ®å sè hãa cao ®é ®Þa h×nh (DEM) lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh m« h×nh sè hãa
®é cao ®Þa h×nh hay m« h×nh hãa ®Þa h×nh (DTM – Digital Terrain Model), nã biÓu
diÔn kh¸i qu¸t bÒ mÆt tr¸i ®¸t hay ®Þa h×nh trong kh«ng gaian 3 chiÒu. B¶n ®å DEM cã
thÓ x©y dùng b»ng nhiÒu ph•¬ng ph¸p nh•ng phæ th«ng h¬n c¶ lµ sö dông c«ng nghÖ
¶nh vÖ tinh hoÆc th«ng qua b¶n ®å ®Þa h×nh. Mét b¶n ®å DEM ®•îc tr×nh bµy d•íi
d¹ng raster hoÆc vector. B¶n ®å Dem ®•îc sö dông trong hÖ th«ng tin ®Þa lý vµ lµ b¶n
®å c¬ së phæ biÕn nhÊt ®Ó x©y dùng c¸c b¶n ®å sè kh¸c. B¶n ®å DEM l•u vùc s«ng Lôc
Nam ®•îc download miÔn phÝ trªn ng©n hµng DEM cña USGS ë ®Þa chØ
®•îc chØ ra trªn h×nh 3.2.
H×nh 3.2. B¶n ®å DEM khu vùc l•u vùc s«ng Lôc Nam
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
39
b) B¶n ®å thæ nh•ìng:
H×nh 3.3. B¶n ®å thæ nh•ìng l•u vùc s«ng Lôc Nam
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
40
c) B¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt:
H×nh 3.4. B¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt l•u vùc s«ng Lôc Nam
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
41
d) M¹ng l•íi s«ng suèi vµ tr¹m khÝ t•îng thñy v¨n: (xem h×nh 1.1)
3.2.2. øng dông m« h×nh tÝnh to¸n
Sau khi n¹p ®Çy ®ñ c¸c d÷ liÖu ®Çu vµo cña m« h×nh, ch•¬ng tr×nh tiÕn hµnh
chia l•u vùc thµnh 4 l•u vùc con vµ tÝnh to¸n c¸c ®Æc tr•ng cña mçi l•u vùc con vµ tÝnh
to¸n tõ m•a thµnh sè liÖu dßng ch¶y cho tr¹m CÈm §µn, Lôc Ng¹n, U«ng BÝ.. KÕt qu¶
thu ®•îc ®•îc thÓ hiÖn ë phô lôc 1 (B¶ng 1.1, B¶ng 1.2, B¶ng 1.3)
HiÖu chØnh vµ kiÓm ®Þnh m« h×nh
HiÖu chØnh tham sè m« h×nh lµ t×m mét bé tham sè cã kh¶ n¨ng m« pháng tèt
nhÊt qu¸ tr×nh dßng ch¶y cña l•u vùc nghiªn cøu, nãi mét c¸ch kh¸c lµ t×m bé tham sè
cho m« h×nh ®Ó qu¸ tr×nh dßng ch¶y tÝnh to¸n b»ng m« h×nh phï hîp nhÊt víi biÓu ®å
dßng ch¶y thùc ®o. §©y lµ bµi to¸n kiÓm tra c¸c gi¶ thiÕt cña m« h×nh ®èi víi l•u vùc
cô thÓ.
- ChØ tiªu ®å thÞ ®•îc dïng lµ chØ tiªu Nash-Sutcliffe so s¸nh hai qu¸ tr×nh dßng ch¶y
thùc ®o vµ tÝnh to¸n:
100%
F
FFR 2
o
22
o2 ´
-
=
trong ®ã:
å
=
-=
n
1j
2
bqddj
2
o )QQ(F
å
=
-=
n
1j
2
djtj
2 )QQ(F
ë ®©y Qtj vµ Qdj = l•u l•îng tÝnh to¸n vµ thùc ®o t¹i thêi ®iÓm j; Qbqd= l•u l•îng b×nh
qu©n cña chuçi dßng ch¶y thùc ®o; n = ®é dµi chuçi dßng ch¶y dïng ®Ó ®¸nh gi¸ m«
h×nh trong hiÖu chØnh tham sè.
Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ nh• sau:
ChØ tiªu Møc Lo¹i
40 - 60% §¹t
65 - 85% Kh¸ R2
> 85% Tèt
Sau khi tÝnh to¸n, ta tÝnh ®•îc chØ sè kiÓm ®inh R2 cña c¸c sè liÖu thu ®•îc ë
tr¹m Lôc Ng¹n lµ 0,73, cho thÊy kÕt qu¶ ch¹y m« h×nh lµ tèt.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
25
0
100
200
300
400
500
600
01
-0
1-
70
11
-0
4-
70
20
-0
7-
70
28
-1
0-
70
05
-0
2-
71
16
-0
5-
71
24
-0
8-
71
02
-1
2-
71
11
-0
3-
72
19
-0
6-
72
27
-0
9-
72
05
-0
1-
73
15
-0
4-
73
24
-0
7-
73
01
-1
1-
73
09
-0
2-
74
20
-0
5-
74
28
-0
8-
74
06
-1
2-
74
Thêi gian (ngµy)
L
•
u
l•
în
g
Q
(m
3/
s)
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
L
•
în
g
m
•
a
X
(m
m
)
M•a Thùc ®o TÝnh to¸n
H×nh 2.4. §•êng qu¸ tr×nh dßng ch¶y tõ m•a theo m« h×nh SWAT tr¹m CÈm §µn thêi kú (1970-1974)
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
26
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
01
-0
1-
68
10
-0
4-
68
19
-0
7-
68
27
-1
0-
68
04
-0
2-
69
15
-0
5-
69
23
-0
8-
69
01
-1
2-
69
11
-0
3-
70
19
-0
6-
70
27
-0
9-
70
05
-0
1-
71
15
-0
4-
71
24
-0
7-
71
01
-1
1-
71
09
-0
2-
72
19
-0
5-
72
27
-0
8-
72
05
-1
2-
72
Thêi gian (ngµy)
L
•u
l•
în
g
Q
(m
3/
s)
0
100
200
300
400
500
600
L
•î
ng
m
•a
X
(m
m
)
M•a Thùc ®o TÝnh to¸n
H×nh 2.5. §•êng qu¸ tr×nh dßng ch¶y tõ m•a theo m« h×nh SWAT tr¹m Lôc Ng¹n thêi kú (1968-1972)
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
44
Ch•¬ng 4. Quy ho¹ch khai th¸c bÒn v÷ng
tµi nguyªn n•íc s«ng Lôc Nam
4.1.néi dung quy ho¹ch khai th¸c tµi nguyªn n•íc s«ng lôc nam
- §¸nh gi¸ tµi nguyªn n•íc l•u vùc
- TÝnh to¸n yªu cÇu dïng n•íc cña c¸c ngµnh kinh tÕ trong l•u vùc vµ tÝnh to¸n
c©n b»ng n•íc.
- §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông tµi nguyªn n•íc s«ng Lôc nam
- ThiÕt kÕ b¶n quy ho¹ch ph¸t triÓn bÒn v÷ng tµi nguyªn n•íc s«ng Lôc Nam vµ
tiÕn ®é thùc hiÖn b¶n quy ho¹ch ®ã.
4.2. tÝnh to¸n dßng ch¶y ®Õn phôc vô quy ho¹ch khai th¸c tµi nguyªn n•íc
Kh¸i niÖm vÒ chuÈn m•a n¨m
ChuÈn m•a n¨m lµ gi¸ trÞ trung b×nh l•îng m•a n¨m trong thêi kú nhiÒu n¨m ®·
tiÕn tíi æn ®Þnh. Nã ®Æc tr•ng cho møc ®é phong phó n•íc m•a trong khu vùc.
KÝ hiÖu chuÈn m•a n¨m lµ X0, ®¬n vÞ ®o lµ mm.
Ph•¬ng ph¸p tÝnh to¸n chuÈn m•a n¨m:
Ph•¬ng ph¸p tÝnh to¸n chuÈn m•a n¨m t¹i tõng tr¹m ®o phô thuéc vµo t×nh h×nh
sè liÖu ®o thùc tÕ ®· thu thËp ®•îc.
Trong tr•êng hîp cã chuçi sè liÖu quan tr¾c dµi (sè n¨m ≥ 50 n¨m, hoÆc sè
n¨m ®ñ dµi ®Ó tÝnh ®•îc chuÈn m•a n¨m víi møc ®é chÝnh x¸c cho phÐp), chuÈn m•a
n¨m sÏ ®•îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp tõ chuçi sè liÖu thùc ®o theo c«ng thøc b×nh qu©n sè
häc sau ®©y:
==
å
n
i
i 1
0
X
X
n
Trong ®ã: X0: chuÈn m•a n¨m (mm)
Xi: l•îng m•a n¨m cña n¨m thø i (mm)
n: sè n¨m cña toµn bé chuçi quan tr¾c (khi chuçi dµi tõ 50 n¨m trë lªn
hoÆc chuçi quan tr¾c cña thêi kú tÝnh to¸n ®¹i biÓu cã ®é dµi ®ñ ®Ó tÝnh
®•îc chuÈn m•a n¨m víi ®é chÝnh x¸c cho phÐp.
Thêi kú tÝnh to¸n ®¹i biÓu ®•îc x¸c ®Þnh cho tÊt c¶ c¸c tr•êng hîp, khi mµ thêi
gian quan tr¾c kh«ng v•ît qu¸ 50 - 60. Nã bao gåm sè lín nhÊt c¸c chu kú m•a trän
vÑn (cã mét pha m•a nhiÒu, mét pha m•a Ýt vµ cã thÓ cã mét vµi n¨m m•a trung b×nh).
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
45
Thêi kú tÝnh to¸n ®¹i biÓu ®•îc x¸c ®Þnh dùa trªn viÖc ph©n tÝch ®•êng cong lòy tÝch
sai chuÈn m•a n¨m (hay ®•êng cong lòy tÝch hiÖu sè) cña tõng tr¹m. Sai sè qu©n
ph•¬ng t•¬ng ®èi cña m•a n¨m tÝnh theo chuçi cã h¹n n n¨m ®•îc tÝnh theo c«ng thøc:
σ = XVn
C
% .100%
n
ChuÈn m•a n¨m ®•îc gäi lµ ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c yªu cÇu khi sai sè qu©n
ph•¬ng t•¬ng ®èi cña nã σn < ]σ[ n víi ]σ[ n lµ sai sè cho phÐp.
Theo quy ph¹m tÝnh to¸n c¸c ®Æc tr•ng thñy v¨n thiÕt kÕ th× sai sè cho phÐp khi
tÝnh chuÈn m•a n¨m (hay ]σ[ n ) th•êng b»ng 5 – 10%. Bëi vËy sè n¨m quan tr¾c cÇn
thiÕt ®Ó nhËn ®•îc chuÈn m•a n¨m víi møc ®é chÝnh x¸c cho phÐp phô thuéc vµo hÖ sè
biÕn ®æi m•a n¨m
XV
C nh• sau:
4.10
[σ ]
= X
2
V
2
n
C
n
Trong ®ã: hÖ sè biÕn ®æi m•a n¨m
XV
C ®•îc tÝnh theo c«ng thøc:
khi n 30 =
-
= >
å
X
n
2
i
i 1
V
(K 1)
C
n
khi n 30 =
-
= <
å
X
n
2
i
i 1
V
(K 1)
C
n-1
Ki: lµ hÖ sè m«®un cña n¨m thø i,
n: lµ sè n¨m quan tr¾c.
§èi víi tr•êng hîp tr¹m ®o m•a cã chuçi quan tr¾c ng¾n, chuÈn m•a n¨m ®•îc
x¸c ®Þnh tõ chuÈn m•a n¨m cña c¸c tr¹m t•¬ng tù cã tµi liÖu dµi theo ph•¬ng ph¸p
t•¬ng quan.
§èi víi tr•êng hîp hoµn toµn kh«ng cã tµi liÖu quan tr¾c, chuÈn m•a n¨m ®•îc
x¸c ®Þnh theo ph•¬ng ph¸p gi¸n tiÕp nh•: b¶n ®å ®¼ng trÞ, ph•¬ng ph¸p néi suy ®Þa lÝ
tõ chuÈn m•a n¨m cña c¸c tr¹m gèc l©n cËn hoÆc ph•¬ng ph¸p c«ng thøc kinh nghiÖm.
ChuÈn m•a n¨m cña c¸c vïng nói ch•a nghiªn cøu ®•îc x¸c ®Þnh theo vïng vµ sù thay
®æi m•a n¨m víi ®é cao ®Þa ph•¬ng.
4.1.2. Ph©n tÝch tÝnh ®ång nhÊt chuçi sè liÖu
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
46
§èi víi c¸c tr¹m cã tµi liÖu ®ñ dµi (46 - 47 n¨m) nh•: Chò, Lôc Nam, S¬n
§éng, §×nh LËp vµ B¾c Giang, tr•íc khi tiÕn hµnh tÝnh chuÈn m•a n¨m th× ph¶i kiÓm
tra tÝnh ®ång nhÊt cña chuçi sè liÖu thùc ®o. Cã nhiÒu chØ tiªu cã thÓ sö dông ®Ó kiÓm
tra tÝnh ®ång nhÊt cña chuçi sè liÖu thùc ®o nh• c¸c chØ tiªu: Wincoocson, Student,
Fisher Trong c¸c chØ tiªu nµy, chØ tiªu Wincoocson lµ chØ tiªu nh¹y ®èi víi gi¸ trÞ trung
b×nh cña mÉu nªn ®•îc trong niªn luËn ®· sö dông chØ tiªu nµy ®Ó kiÓm ®Þnh tÝnh ®ång
nhÊt cña c¸c chuçi sè liÖu thùc ®o cña c¸c tr¹m.
C¸c b•íc tiÕn hµnh kiÓm tra tÝnh ®ång nhÊt cña c¸c chuçi sè liÖu ®o m•a theo
chØ tiªu Wincoocson:
+ Chia chuçi sè liÖu thùc ®o lµm hai chuçi ngÉu nhiªn x vµ y cã ®é dµi m, n.
+ Gép hai chuçi l¹i lµm mét vµ s¾p xÕp theo thø tù t¨ng dÇn
+ TÝnh sè nghÞch thÕ Ux cña chuçi x vµ sè nghÞch thÕ Uy cña chuçi y.
+ TÝnh kú väng M(u) vµ ph•¬ng sai D(u) cña chuçi sè liÖu gép theo c«ng thøc:
Kú väng:
m.nM(u)
2
=
Ph•¬ng sai:
m.nD(u) (m n 1)
12
= + +
+ TÝnh c¸c gi¸ trÞ tíi h¹n theo c«ng thøc:
th p uU M(u) t .σ = ±
Trong ®ã: tp lµ kho¶ng lÖch chuÈn ho¸ øng víi møc ý nghÜa 5%, cßn σu lµ
kho¶ng lÖch qu©n ph•¬ng (hay: ®é lÖch chuÈn) , D(u) σu =
Uth trªn = M(u) + tp. σu
Uth d•íi = M(u) - tp. σu
+ NÕu: Uth d•íi< Ux,Uy < Uth trªn th× chuçi ®· cho ®ång nhÊt, cßn nÕu ng•îc l¹i th×
chuçi ®· cho kh«ng ®ång nhÊt.
Qu¸ tr×nh kiÓm tra tÝnh ®ång nhÊt ®•îc thÓ hiÖn trong c¸c b¶ng sau:
B¶ng 4.1: KÕt qu¶ kiÓm tra tÝnh ®ång nhÊt cña chuçi sè liÖu m•a n¨m thùc ®o t¹i
5 tr¹m cã tµi liÖu quan tr¾c dµi, liªn tôc theo chØ tiªu Wincoocson:
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
47
TT Tªn tr¹m Uth díi Uth trªn Ux Uy ? K?t lu?n
1 Chò 175.3 353.7 215 314 5% §?ng nhÊt
2 L?c Nam 175.3 353.7 234 295 5% §?ng nhÊt
3 S¬n §éng 175.3 353.7 288 241 5% §ång nhÊt
4 §×nh LËp 175.3 353.7 242 287 5% §ång nhÊt
5 B¾c Giang 183.9 368.1 213 339 5% §ång nhÊt
KÕt qu¶ kiÓm tra trong b¶ng trªn cho thÊy: c¶ 5 chuçi sè liÖu cña 5 tr¹m nµy ®Òu
®ång nhÊt, bëi vËy cã thÓ sö dông toµn bé chuçi sè liÖu cña thêi kú nµy ®Ó nghiªn cøu
vµ tÝnh chuÈn m•a n¨m.
4.1.3. TÝnh chuÈn m•a n¨m c¸c tr¹m trong l•u vùc s«ng Lôc Nam
ChuÈn m•a n¨m cña mçi tr¹m b»ng trÞ sè trung b×nh sè häc cña chuçi sè liÖu
m•a n¨m thùc ®o trong thêi kú tÝnh to¸n ®¹i biÓu ®· ®•îc lùa chän cho tõng tr¹m. Thêi
kú tÝnh to¸n ®¹i biÓu ®•îc lùa chän c¨n cø vµo ®•êng cong luü tÝch sai chuÈn m•a n¨m
cña mçi tr¹m theo hai tiªu chuÈn:
+ Bao gåm sè lín nhÊt c¸c chu kú m•a trän vÑn (mçi chu kú gåm mét pha m•a
nhiÒu, mét pha m•a Ýt vµ cã thÓ cã mét vµi n¨m m•a trung b×nh). Gi¸ trÞ trung b×nh cña
l•îng m•a n¨m trong thêi kú ®ã xÊp xØ b»ng trÞ sè trung b×nh cña nã trong tÊt c¶ c¸c
thêi kú quan tr¾c nhiÒu n¨m (®•êng th¼ng nèi ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm cuèi cña thêi kú tÝnh
to¸n ®¹i biÓu gÇn nh• lµ ®•êng th¼ng n»m ngang).
+ Cã sè n¨m tµi liÖu ®ñ dµi ®Ó ®¶m b¶o sai sè cho phÐp, tøc lµ cã sè n¨m tµi liÖu
n ®ñ tho¶ m·n ®iÒu kiÖn:
V
n n
Cσ 100 (%) [σ ] (5 10)%
n
= ± = = ± -
Tõ sè liÖu m•a n¨m cña 5 tr¹m, khãa luËn ®· tiÕn hµnh tÝnh tung ®é ®•êng cong
luü tÝch sai chuÈn m•a n¨m. Qu¸ tr×nh tÝnh to¸n vµ kÕt qu¶ ®•îc thÓ hiÖn trong c¸c
b¶ng 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5. cña phô lôc 2 Tõ ®ã vÏ ®•îc c¸c ®•êng cong luü tÝch sai
chuÈn m•a n¨m øng víi tõng tr¹m (h×nh 4.1, 4.2, 4.3, 4.4, 4.5).
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
48
H×nh 4.1: §•êng cong luü tÝch sai chuÈn
m•a n¨m cña tr¹m Chò
H×nh 4.2: §•êng cong luü tÝch sai chuÈn
m•a n¨m cña tr¹m Lôc Nam
H×nh 4.3: §•êng cong luü tÝch sai chuÈn
m•a n¨m cña tr¹m S¬n §éng
H×nh 4.4: §•êng cong luü tÝch sai chuÈn
m•a n¨m cña tr¹m §×nh LËp
H×nh 4.5: §•êng cong luü tÝch sai chuÈn m•a n¨m cña tr¹m B¾c Giang
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
49
Ph©n tÝch c¸c ®•êng cong nµy dùa theo 2 tiªu chuÈn ®· tr×nh bµy ë trªn, khãa
luËn ®· lùa chän ®•îc thêi kú tÝnh to¸n ®¹i biÓu cho mçi tr¹m t¹i b¶ng 2.2. Tõ thêi kú
tÝnh to¸n ®¹i biÓu tiÕn hµnh tÝnh chuÈn m•a n¨m vµ sai sè qu©n ph•¬ng t•¬ng ®èi cña
chuÈn m•a n¨m cña c¸c tr¹m cã chuçi quan tr¾c dµi, liªn tôc trªn l•u vùc s«ng Lôc
Nam.
B¶ng 4.2. KÕt qu¶ lùa chän thêi kú tÝnh to¸n ®¹i biÓu, tÝnh chuÈn m•a n¨m
vµ sai sè qu©n ph•¬ng t•¬ng ®èi tÝnh chuÈn m•a n¨m cña c¸c tr¹m cã chuçi quan
tr¾c dµi vµ liªn tôc:
TT Tªn tr¹m
Thêi kú tÝnh
to¸n ®¹i
biÓu
§é
dµi
tktt®b
(n¨m)
Ktb
HÖ sè
biÕn ®æi
m•a
n¨m Cv0
ChuÈn
m•a
n¨m
X0
Sai sè
qu©n
ph•¬ng
t•¬ng ®èi
(%)
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
1 Chò 1962-2006 45 1.00 0.22 1247 3.35
2 Lôc Nam 1965-2001 37 1.01 0.16 1325 2.66
3 S¬n §éng 1961-2006 46 1.00 0.18 1529 2.61
4 §×nh LËp 1965-2006 42 1.00 0.21 1455 3.20
5 B¾c Giang 1961-2006 46 1.00 0.17 1533 2.52
KÕt qu¶ tÝnh to¸n trong b¶ng 2.2 cho thÊy: chuÈn m•a n¨m tÝnh theo thêi kú tÝnh
to¸n ®¹i biÓu ®· lùa chän cho 5 tr¹m trªn l•u vùc cã sai sè qu©n ph•¬ng t•¬ng ®èi n»m
trong kho¶ng tõ 2.52 ®Õn 3.35 %, tøc lµ ®Òu ®¶m b¶o nhá h¬n sai sè cho phÐp lµ ]σ[ n
= 5%.
4.1.3. TÝnh dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ phôc vô quy ho¹ch
Dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ lµ tiªu chuÈn ®Ó thiÕt kÕ c«ng tr×nh. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña
c«ng tr×nh quyÕt ®Þnh quy m« kÝch th•íc c«ng tr×nh lµ do dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ quy
®Þnh.
Dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ phô thuéc vµo 2 yÕu tè:
- D¹ng ®•êng tÇn suÊt (quy luËt tù nhiªn cña dßng ch¶y n¨m cña khu vùc
nghiªn cøu)
- Gi¸ trÞ tÇn suÊt (phô thuéc vµo tÇm quan träng cña c«ng tr×nh).
§èi víi l•u vùc s«ng Lôc Nam, tµi nguyªn n•íc ®•îc khai th¸c chñ yÕu phôc vô
t•íi vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nªn khãa luËn tiÕn hµnh tÝnh to¸n dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ
cho gi¸ trÞ tÇn suÊt thiÕt kÕ lµ 75%.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
50
Tõ c¸c gi¸ trÞ l•u l•îng ch¶y chuÈn, kho¸ luËn tiÕn hµnh tÝnh chuÈn dßng ch¶y
n¨m chuyÓn ho¸ thµnh c¸c d¹ng: m«®un dßng ch¶y chuÈn M0 (l/s.km
2), líp dßng ch¶y
chuÈn Y0 (mm) vµ tæng l•îng dßng ch¶y hµng n¨m W0(10
6m3) nh• trong b¶ng 3.3 d•íi
®©y:
B¶ng 4.3. KÕt qu¶ tÝnh m«®un chuÈn dßng ch¶y n¨m
TT Tr¹m
Q0
(m3/s)
Flv
(km2)
M0
(l/s.km2)
Y0
(mm)
W0
(106m3)
1 Chò 42.1 2090 20.1 635.2 1327.7
2 Lôc Nam 48.3 2510 19.2 606.8 1523.2
3 CÈm §µn 13.2 670 19.8 626.7 397.4
4 Xu©n D•¬ng 1.2 51.4 23.3 736.2 37.8
§•a nh÷ng gi¸ trÞ chuÈn m«®un dßng ch¶y n¨m ®· tÝnh ®•îc cho c¸c tr¹m thuéc
l•u vùc s«ng lªn b¶n ®å ®Þa h×nh l•u vùc s«ng Lôc Nam t¹i vÞ trÝ träng t©m cña l•u vùc
khèng chÕ bëi tr¹m t•¬ng øng, tõ ®ã kho¸ luËn tiÕn hµnh vÏ c¸c ®•êng ®¼ng trÞ dßng
ch¶y n¨m theo ph•¬ng ph¸p néi suy tuyÕn tÝnh, cã xÐt ®Õn sù biÕn ®æi cña dßng ch¶y
n¨m theo ®é cao ®Þa h×nh. KÕt qu¶ thu ®•îc b¶n ®å ®¼ng trÞ chuÈn dßng ch¶y n¨m.
Dùa theo b¶n ®å ®¼ng trÞ chuÈn m•a n¨m ®· x©y dùng cho toµn bé l•u vùc s«ng
Lôc Nam (h×nh 2.11), niªn luËn ®· tiÕn hµnh tÝnh chuÈn m•a n¨m b×nh qu©n toµn l•u
vùc theo c«ng thøc sau:
i i 1
n
0 0
0 i
i 1
1 f
F 2
+
=
+
= å
y y
y
Trong ®ã: 0y : ChuÈn m•a n¨m b×nh qu©n toµn l•u vùc
i0
y : ChuÈn m•a n¨m cña ®•êng ®¼ng trÞ m•a thø i
i 10
y :
+
ChuÈn m•a n¨m cña ®•êng ®¼ng trÞ m•a thø i+1
fi : PhÇn diÖn tÝch kÑp gi÷a 2 ®•êng ®¼ng trÞ chuÈn m•a n¨m
thø i vµ i+1 (®¬n vÞ ®o lµ km2).
n: sè phÇn diÖn tÝch bé phËn
C¸c kÕt qu¶ tÝnh ®•îc thèng kª trong b¶ng 4.4.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
51
H×nh 4.6. B¶n ®æ ®¼ng trÞ l•u vùc s«ng Lôc Nam
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
52
B¶ng 4.4: KÕt qu¶ tÝnh chuÈn m•a n¨m b×nh qu©n l•u vùc theo b¶n ®å ®¼ng trÞ
i 0i
y (mm) 0 0i i 1
1(y y )
2 +
+ (mm) fi (km2) 0 0 ii i 1
1(y y ). f
2 +
+
(mm.km2)
1250 476.7 595875
1 1300
1350 686.7 927045
2 1400
1450 694.8 1007460
3 1500
1550 949.3 1471415
4 1600
1650 262.5 433125
S F = 3070 A = 4434920
0
A 4434920M 1445 (mm)
F 3070
= = =
4.1.2. Tính toán dòng chả y nă m thiế t kế
a. Chọ n nă m đ iể n hình
N¨m ®iÓn h×nh lµ mét ph•¬ng ph¸p ®•îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh ph©n phèi dßng
ch¶y n¨m thiÕt kÕ. N¨m ®iÓn h×nh ®•îc chän lµ mét n¨m thùc ®o cã l•u l•îng b×nh
qu©n n¨m xÊp xØ víi l•u l•îng b×nh qu©n thiÕt kÕ, ph©n phèi hay x¶y ra vµ cã nhiÒu bÊt
lîi ( khi yªu cÇu dïng n•íc trong s«ng lín nh•ng thêi gian c¹n kiÖt kÐo dµi).
Dùa vµo ®•êng qu¸ tr×nh n¨m dßng ch¶y cña c¸c n¨m ®· cho vµ sè liÖu l•u
l•îng tr¹m Lôc Nam, chän n¨m ®iÓn h×nh lµ n¨m 1968 v× cã:
- Tæng l•îng dßng ch¶y lµ 593,9 m3/s (sÊp xØ so víi l•u l•îng b×nh qu©n thiÕt
kÕ Qp= 584, 7 m
3/s)
- D¹ng ph©n phèi cña ®•êng qu¸ tr×nh dßng ch¶y n¨m 1968 gÇn víi d¹ng ph©n
phèi cña trung b×nh nhiÒu n¨m.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
53
0
20
40
60
80
100
120
140
160
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
H×nh 4.7. T•¬ng quan gi÷a ®•êng ph©n phèi dßng ch¶y
n¨m 1968 vµ trung b×nh c¸c n¨m
b. Dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ
Dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ øng víi tÇn suÊt thiÕt kÕ ®· x¸c ®Þnh ®•îc:
+ P = 25% (øng víi n¨m nhiÒu n•íc) ® Q = 646,92 m3/s
+ P = 50% (øng víi n¨m n•íc trung b×nh) ® Q = 581,93 m3/s
+ P = 75% (øng víi n¨m Ýt n•íc) ® Q = 521,07 m3/s
Ph©n phèi dßng ch¶y n¨m ®iÓn h×nh ®•îc x¸c ®Þnh th«ng qua tØ lÖ % cña l•u
l•îng th¸ng so víi tæng l•u l•îng cña n¨m ®ã.
B¶ng 4.5. Ph©n phèi dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ
Th¸ng I II III IV V VI VII VIII I X XI XII
Q
(m3/s)
7.0 4.3 5.1 18.2 45.0 88.1 112.7 124.3 90.9 53.2 25.5 12.8
§Ó tÝnh ph©n phèi dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ cho n¨m Ýt n•íc, ta sÏ tÝnh to¸n hÖ sè
thiÕt kÕ víi P 75%.
75QK
Qdh
= trong ®ã K: hÖ sè tÝnh to¸n thiÕt kÕ
Q75: Q øng víi tÇn suÊt 75
Qdh: Q n¨m ®iÓn h×nh
Tõ ®ã tÝnh to¸n ®•îc K = 0,75
B¶ng 4.6. Ph©n phèi dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ øng víi n¨m Ýt n•íc
(P = 75% ® Q = 521,07 m3/s)
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
54
Th¸ng I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Qdh.K (m
3/s) 4.6 3.3 2.6 18.5 37.6 61.8 98.1 105.7 87.8 61.5 27.8 12.8
W®Õn (10
6 m3) 145 104 82 583 1186 1949 3094 3333 2769 1939 877 404
Nh• vËy, khãa luËn ®· tÝnh to¸n ®•îc dßng ch¶y n¨m thiÕt kÕ øng víi n¨m Ýt
n•íc Q = 521,07 m3/s, tõ ®ã ta tÝnh ®•îc l•îng dßng ch¶y ®Õn trong n¨m Ýt n•íc lµ:
1,643.109 (m3/n¨m).
4.2. tÝnh to¸n yªu cÇu dïng n•íc cho hiÖn t¹i
4.2.1 Yªu cÇu dïng n•íc sinh ho¹t trong ®Þa bµn l•u vùc s«ng Lôc Nam
TÝnh to¸n yªu cÇu dïng n•íc cho sinh ho¹t trong ®Þa b¶n l•u vùc s«ng
Lôc Nam dùa trªn c¬ së thèng kª d©n sinh cña c¸c huyÖn n»m trong ®Þa bµn l•u
vùc vµ chØ tiªu dïng n•íc cho d©n sinh.
B¶ng 4.7. Thæng kª d©n sinh l•u vùc s«ng Lôc Nam
TT HuyÖn Sè d©n TB (ng•êi)
1 H. Lôc Ng¹n 186754
2 H. S¬n §éng 67660
3 H. Lôc Nam 195679
4 H. Léc B×nh 75640
5 H. §×nh LËp 26824
C¸ch x¸c ®Þnh chØ tiªu dïng n•íc ë c¸c vïng kh¸c nhau lµ rÊt kh¸c nhau. Khãa
luËn sö dông chØ tiªu dïng n•íc t¹i c¸c vïng kh¸c nhau ë ViÖt Nam theo b¸o c¸o chiÕn
l•îc quy ho¹ch cña ViÖn Quy ho¹ch thñy lîi vµ TCVN 4513-88. Theo ®ã:
+ N•íc sinh ho¹t cho ®« thÞ ®•îc tÝnh theo sè d©n ®•îc cÊp vµ cÊp ®« thÞ. §« thÞ
cÊp mét: 200 lÝt/ng•êi/ngµy, ®« thÞ cÊp hai 150 lÝt/ng•êi/ngµy, ®« thÞ cÊp ba 100
lÝt/ng•êi/ngµy.
+ N•íc sinh ho¹t cho n«ng th«n: ®•îc tÝnh theo sè d©n ®•îc cÊp vµ tiªu chuÈn
60 -80 lÝt/ng•êi/ngµy.
L•u vùc s«ng Lôc Nam cã sè d©n ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu theo kh«ng gian.
Trong ®ã, hai huyÖn Lôc Nam vµ Lôc Ng¹n cã sè d©n ®«ng h¬n c¶ v× t¹i 2 huyÖn nµy
cã hai thÞ trÊn tËp trung l•îng lao ®éng cao. Theo ph©n lo¹i ®« thÞ cña ViÖt Nam, hai
huyÖn nµy thuéc ®« thÞ lo¹i 3. Nh• vËy chØ tiªu cÊp n•íc sin ho¹t cña hai huyÖn nµy lµ
100 lÝt/ng•êi/ngµy. C¸c huyÖn cßn l¹i cña l•u vùc s«ng Lôc Nam cã d©n c• Ýt h¬n,
®•îc ph©n lo¹i thuéc lo¹i n«ng th«n víi chØ tiªu cÊp n•íc theo ViÖn Quy ho¹ch thñy
lîi lµ 60 lÝt/ng•êi/ngµy.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
55
B¶ng 4.8 . L•îng n•íc dïng cho sinh ho¹t trong l•u vùc s«ng Lôc Nam
HuyÖn
D©n sè
TB Lo¹i
ChØ tiªu cÊp
n•íc SH
(lit/nguoi/ngay)
L•îng n•íc dïng
trong n¨m (m3)
H. Lôc Ng¹n 186754 §« thÞ 100 6816521
H. S¬n §éng 67660 N«ng th«n 60 1481754
H. Lôc Nam 195679 §« thÞ 100 7142283.5
H. Léc B×nh 75640 N«ng th«n 60 1656516
H. §×nh LËp 26824 N«ng th«n 60 587445.6
Toµn l•u
vùc
552557 = 1,77.107 (m3)
4.2.2 Yªu cÇu dïng n•íc cho c¸c ngµnh kinh tÕ
§Þnh møc dïng n•íc ®•îc sö dông dùa theo c¸c v¨n b¶n “§Þnh møc - tiªu
chuÈn quy ho¹ch n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm” cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t
triÓn n«ng th«n, b¸o c¸o chiÕn l•îc quy ho¹ch cña ViÖn Quy ho¹ch thñy lîi, TCVN
4513-88, . Theo quy ®Þnh th× ®Þnh møc dïng n•íc cña c¸c ngµnh kinh tÕ trong l•u vùc
s«ng Lôc Nam nh• sau:
§Ó tÝnh to¸n ®•îc nhu cÇu dïng n•íc cña c¸c ngµnh kinh tÕ mét c¸ch chÝnh x¸c
lµ rÊt khã kh¨n, bëi sè liÖu vÒ c¸c ®èi t•îng ®ang ho¹t ®éng kinh tÕ trªn ®Þa bµn huyÖn
nh• c¸c nhµ m¸y, c¬ së, xÝ nghiÖp s¶n xuÊt kh«ng ®Çy ®ñ. Do ®ã, sù thãng kª vÒ c¸c
hé dïng n•íc trong huyÖn thiÕu chÝnh x¸c, dÉn ®Õn l•îng n•íc cÇn dïng tÝnh to¸n nhá
h¬n l•îng n•íc dïng thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ®ã, ®Ó ®i vµo bµi to¸n cô thÓ cÇn ¸p dông c¸c
biÖn ph¸p ngo¹i suy hoÆc nh©n hÖ sè phï hîp.
Dùa trªn c¬ së sè liÖu thèng kª vÒ kinh tÕ x· héi cña l•u vùc n¨m 2007, cã thÓ
liÖt kª ®Þnh møc dïng n•íc cña c¸c ngµnh kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp cña c¸c
huyÖn trong l•u vùc theo b¶ng sau:
B¶ng 4.9 . §Þnh møc dïng n•íc cña c¸c ngµnh n«ng nghiÖp
TT
C¸c ngµnh kinh tÕ dïng n•íc trong
huyÖn
Sè l•îng §¬n vÞ
§Þnh møc
dïng n•íc
Lóa §«ng Xu©n 11501 ha 5000 m3/ha
Lóa Mïa 24539 ha
Ng« §«ng Xu©n 2763 ha 2500 m3/ha
Ng« §«ng 1305 ha 2500 m3/ha
Khoai lang §«ng 2561 ha 2000 m3/ha
Khoai lang Xu©n 3091 ha 2000 m3/ha
1 T•íi
L¹c 3688 ha 1500 m3/ha
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
56
§Ëu t•¬ng 3347 ha 1500 m3/ha
Thuèc l¸ 912 ha 1000 m3/ha
ChÌ 380 ha 1000 m3/ha
MÝa 48 ha 1000 m3/ha
Rau ®Ëu 1206 ha 2000 m3/ha
V¶i 5130 ha 1000 m3/ha
C©y ¨n qu¶ 657 ha 1000 m3/ha
L©m nghiÖp 7639 ha 3500 m3/ha
Tr©u 107753 con 100 lÝt/ngµy/con
Bß 20304 con 70 lÝt/ngµy/con
Lîn 232301 con 80 lÝt/ngµy/con
2
Ch¨n
nu«i
Gia cÇm 2191.2 ngh×n con 20 lÝt/ngµy/con
N•íc cho c«ng tr×nh c«ng céng nh• t•íi c©y, röa ®•êng, rá rØ, thÊt tho¸t, n•íc
cho b¶n th©n nhµ m¸y lÊy theo % n•íc sinh ho¹t (n•íc c«ng tr×nh c«ng céng: dÞch vô
8%, t•íi c©y röa ®•êng 8%, dù phßng thÊt tho¸t 30%, b¶n th©n nhµ m¸y 5%; hoÆc
còng cã thÓ lÊy n•íc n•íc c«ng céng b»ng 50% n•íc sinh ho¹t d©n c• ®« thÞ. Nh• vËy
l•îng n•íc dïng trong d©n c• ®« thÞ trong l•u vùc lµ: 1, 77.107 . 50% = 8.850.000 (m3)
N•íc cho du lÞch tÝnh cô thÓ theo buång kh¸ch s¹n, c¸c khu du lÞch, bÓ b¬i vui
ch¬i gi¶i trÝ vµ theo nhu cÇu cô thÓ cña quy ho¹ch du lÞch; song do kh«ng cã ®ñ tµi liÖu
nªn tÝnh theo sè l•ît kh¸ch du lÞch ®•îc cÊp víi tiªu chuÈn n•íc sinh ho¹t d©n c• vµ
còng cã thÓ lÊy theo % n•íc sinh ho¹t kho¶ng 15 – 35 %. §èi víi l•u vùc s«ng Lôc
Nam lµ vïng chñ yÕu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, du lÞch chØ lµ ngµnh thø yÕu nªn khãa luËn
tiÕn hµnh tÝnh to¸n n•íc phôc vô cho du lÞch b»ng 15% n•íc sinh ho¹t = 1, 77.107 .
15% = 2.250.000 (m3)
N•íc cho c«ng nghiÖp nhá, tiÓu thñ c«ng nghiÖp lÊy b»ng 100% n•íc sinh ho¹t
theo c¸c n¨m = 1,77.107 (m3)
Tõ ®ã ta tÝnh ®•îc l•îng n•íc dïng trong c¸c ngµnh kinh tÕ trong l•u vùc, thÓ
hiÖn ë b¶ng 4. 10
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
57
B¶ng 4. 10. Tæng l•îng n•íc dïng trong l•u vùc s«ng Lôc Nam (m3)
TT Th¸ng Ngµnh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
C¶
n¨m
N•íc t•íi 217574075 219541125 211988000 214498250 207603750 230605200 229500000 229500000 230315625 231596125 217272500 217272500 2653651700
Lóa §«ng Xu©n 10063375 10063375 10063375 10063375 40253500
Lóa Mïa 24539000 24539000 24539000 24539000 24539000 122695000
Ng« §«ng Xu©n 1105200 1105200 1105200 1105200 1105200 1105200 5526000
Ng« §«ng 815625 815625 815625 815625 3262500
Khoai lang §«ng 1280500 1280500 1280500 1280500 5122000
Khoai lang Xu©n 154550 154550 154550 154550 618200
L¹c 1383000 1383000 1383000 1383000 5532000
§Ëu t•¬ng 2510250 5020500 5020500
Thuèc l¸ 152000 152000 152000 152000 152000 152000 912000
ChÌ 31666.667 31666.667 31666.66667 31666.66667 31666.66667 31666.66667 31666.66667 31666.66667 31666.66667 31666.66667
31666.6666
7
31666.66667 380000
MÝa 12000 12000 12000 12000 48000
Rau ®Ëu 201000 201000 201000 201000 201000 201000 201000 201000 201000 201000 201000 201000 2412000
V¶i 1710000 1710000 1710000 5130000
C©y ¨n qu¶ 54750 54750 54750 54750 54750 54750 54750 54750 54750 54750 54750 54750 657000
1
L©m nghiÖp 204673583 204673583 204673583 204673583 204673583 204673583 204673583 204673583 204673583 204673583 204673583 204673583 2456083000
2 N•íc cho ch¨n
nu«i
2357377 2357377 2357377 2357377 2357377 2357377 2357377 2357377 2357377 2357377 2357377 2357377 28288523
Trâu 290933 290933 290933 290933 290933 290933 290933 290933 290933 290933 290933 290933 28288523
Bò
54821 54821 54821 54821 54821 54821 54821 54821 54821 54821 54821 54821 3491197
Lợ n 696903 696903 696903 696903 696903 696903 696903 696903 696903 696903 696903 696903 657850
Gia cầ m 1314720 1314720 1314720 1314720 1314720 1314720 1314720 1314720 1314720 1314720 1314720 1314720 8362836
3 C«ng nghiÖp 1473710008 1473710008 1473710008 1.47E+09 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 15776640
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
58
TT Th¸ng Ngµnh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
C¶
n¨m
4 Sinh ho¹t 1473710008 1473710008 1473710008 1.47E+09 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1,77.10
7
5 C«ng céng, tiÓu
thñ c«ng nghiÖp
1473710008 1473710008 1473710008 1.47E+09 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1473710008 1,77.107
6 C«ng céng 737500 737500 737500 737500 737500 737500 737500 737500 737500 737500 737500 737500 8.850.000
7 Du lÞch 212500 212500 212500 212500 212500 212500 212500 212500 212500 212500 212500 212500 2.250.000
Tæng 4642011476 4643978526 4636425401 4627805627 4632041151 4655042601 4653937401 4653937401 4654753026 4654753026 4641709901 4641709901 2697716863
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
59
4.3. tÝnh to¸n c©n b»ng n•íc l•u vùc s«ng lôc nam, hiÖn tr¹ng vµ quy ho¹ch khai th¸c
bÒn v÷ng tµi nguyªn n•íc l•u vùc s«ng lôc nam.
4.3.1. TÝnh to¸n c©n b»ng n•íc cho l•u vùc s«ng Lôc Nam.
Ph•¬ng tr×nh c¬ b¶n ®Ó tÝnh to¸n c©n b»ng n•íc la:
WdÕn - Wdïng = m D W
Trong ®ã: W®Õn: l•îng n•íc ®Õn
Wdïng: l•îng n•íc dïng
m D W: c¸n c©n dïng n•íc.
Dùa vµo kÕt qu¶ tÝnh to¸n ë trªn, ta tÝnh to¸n c©n b»ng n•íc cho toµn n¨m thiÕt
kÕ vµ thêi ®o¹n th¸ng ®•îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.11 sau.
B¶ng 4.11. C©n b»ng n•íc l•u vùc s«ng Lôc Nam
Th¸ng I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
W®Õn (10
6 m3) 145 104 82 583 1186 1949 3094 3333 2769 1939 877 404
Wdïng (10
6 m3) 464 464 463 463 463 465 465 465 465 465 464 464
m D W -319 -360 -381 120 723 1484 2629 2868 2304 1474 413 -60
Qu¶ b¶ng 4.11 cho thÊy tæng l•îng n•íc trong n¨m cÇn dïng trong l•u vùc lµ:
2,7.109 (m3/n¨m). Trong khi ®ã, ë phÇn tr•íc khãa luËn tÝnh to¸n dßng ch¶y ®Õn trong
n¨m, so s¸nh víi l•îng n•íc ®Õn ®èi víi n¨m Ýt n•íc chØ cã 1,63.109 (m3/n¨m). Ta thÊy
l•îng n•íc dïng nhiÒu h¬n rÊt nhiÒu l•îng n•íc ®Õn, nh• vËy c©n b»ng n•íc ë l•u vùc
lµ ©m (-1.07.106 m3).
Theo thêi ®o¹n th¸ng: ®Þa bµn l•u vùc th•¬ng thiÕu n•íc dïng vµo c¸c th¸ng
mïa ®«ng tõ th¸ng 12 dÕn th¸ng 3, l•îng n•íc trong s«ng c¹n kiÖt kh«ng cung cÊp ®ñ
n•íc cho c¸c ngµnh kinh tÕ.
Nh• vËy, theo tÝnh to¸n l•u vùc bÞ thiÕu n•íc vµo c¸c n¨m Ýt n•íc, v× vËy cÇn cã
nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao nguån n•íc mÆt phôc vô cho c¸c ngµnh kinh tÕ.
4.3.2 HiÖn tr¹ng khai th¸c tµi nguyªn n•íc s«ng Lôc Nam, tØnh B¾c Giang
TØnh B¾c Giang chia thµnh 5 vïng thuû lîi nh• sau :
+ Vïng hÖ thèng S«ng CÇu : Gåm ®Êt ®ai cña c¸c huyÖn T©n Yªn, ViÖt Yªn,
HiÖp Hoµ, mét phÇn thÞ x· B¾c Giang vµ phÇn lín huyÖn Phó B×nh tØnh Th¸i Nguyªn.
+ Vïng S«ng Sái : N»m trän trong ®Þa giíi cña huyÖn Yªn ThÕ :
+ Vïng hÖ thèng CÇu S¬n - CÊm S¬n : Gåm ®Êt ®¹i cña c¸c huyÖn L¹ng Giang,
Lôc Nam ( H÷u s«ng Lôc Nam ), §«ng B¾c huyÖn Yªn Dòng vµ mét phÇn thÞ x· B¾c
Giang.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
60
+ Vïng s«ng Lôc Nam : Gåm ®Êt ®ai cña huyÖn S¬n §éng, Lôc Ng¹n,vµ mét
phÇn huyÖn Lôc Nam ( t¶ s«ng Lôc Nam ).
+ Vïng Nam Yªn Dòng : Gåm mét phÇn ®Êt ®ai khu Ba Tæng vµ T©y B¾c huyÖn
Yªn Dòng ( n»m phÝa H÷u s«ng Th•¬ng ).
Trong ®ã, vïng s«ng Lôc Nam bao gåm ®Êt ®ai c¸c huyÖn S¬n §éng, Lôc Ng¹n
vµ 11 x· cña huyÖn Lôc Nam ( phÝa bªn T¶ s«ng Lôc Nam ).
B¶ng 4.12. Ph©n bæ diÖn tÝch trong vïng.
TT Khu t•íi DT tnhiªn (ha) DT ®Êt NN(ha) DT ct¸c (ha)
1 HuyÖn S¬n §éng 84.432 9.641 3.814
2 HuyÖn Lôc Ng¹n 101.223 21.574 6.408
3
H Lôc Nam(11 x· t¶ s«ng
LN)
34.486 9.334 4.712
Céng 220.141 40.549 14.934
HuyÖn S¬n §éng : Cã 96 c«ng tr×nh hå ®Ëp nhá, tr¹m b¬m côc bé :
+ DiÖn tÝch t•íi thiÕt kÕ : 1.520ha.
+ DiÖn tÝch t•íi thùc tÕ : 705ha ®¹t 44%.
DiÖn tÝch cßn l¹i ®•îc t•íi b»ng c¸c c«ng tr×nh t¹m : 3.814ha -705ha = 3.109ha (
diÖn tÝch nµy th•êng bÞ h¹n kh«ng cã n•íc t•íi chñ ®éng).
HuyÖn Lôc Ng¹n :
* DiÖn tÝch t•íi cña c¸c hå ®Ëp : Cã 47 hå trong ®ã C«ng ty KTCTTL qu¶n lý 9
hå : Khu«n ThÇn, §¸ Mµi, Tr¹i Muèi, §ång Cèc, §«ng Man, BÇu LÇy, Déc BÊu, Lµng
Thum, Lßng ThuyÒn.
- Ftk : 3.740ha, Ftt : 1.771ha = 47%
* C¸c c«ng tr×nh tr¹m b¬m :
- Tæng sè 40 tr¹m b¬m ( 40 m¸y b¬m ).
- DiÖn tÝch thiÕt kÕ : 797ha, diÖn tÝch thùc tÕ : 784ha.
* Kªnh K6 hå Suèi Nøa : DTTkÕ :157ha, DTthùc tÕ :100ha.
HuyÖn Lôc Nam : mét phÇn n»m ë hÖ thèng CÇu S¬n - CÊm S¬n cßn l¹i thuéc
vïng s«ng Lôc Nam, bao gåm 11 x· lµ : Tr•êng S¬n, C•¬ng S¬n, NghÜa Ph•¬ng, CÈm
Lý, Vò X¸, §an Héi, HuyÒn S¬n, V« Tranh, B×nh S¬n, Lôc S¬n, Tr•êng Giang.
* C¸c hå ®Ëp :
- Cã 46 hå ®Ëp nhá víi : DiÖn tÝch t•íi thiÕt kÕ 1.874 ha vµ diÖn tÝch t•íi thùc tÕ
790ha (®¹t 46%).
* C¸c tr¹m b¬m : Cã 13 tr¹m b¬m víi diÖn tÝch thiÕt kÕ t•íi 327ha vµ diÖn tÝch
thùc tÕ t•íi 241ha.
B¶ng 4.13. Thèng kª diÖn tÝch t•íi vïng s«ng Lôc Nam.
TT H¹ng môc Ftk FttÕ
1 HuyÖn S¬n §éng 1.520 705
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
61
- 93 hå ®Ëp lín nhá 1.470 672
- 3 tr¹m b¬m 50 33
2 HuyÖn Lôc Ng¹n 5.374 3.255
- 9 hå chøa 3.305 1.510
- 38 hå ®Ëp nhá ( t¶ s Lôc Nam ) 1115 861
- Kªnh K6 hå Suèi Nøa 157 100
40 tr¹m b¬m 797 784
3 11 x· huyÖn Lôc Nam 2.201 1.031
- 46 hå ®Ëp 1.874 790
- 13 tr¹m b¬m 327 241
Tæng 9.095 4.991
Nh• vËy, diÖn tÝch t•íi thùc tÕ toµn vïng lµ 4.991ha/ 9.095ha TkÕ = 55%. So víi
diÖn tÝch canh t¸c cßn 9.943ha t•íi b»ng c¸c c«ng tr×nh t¹m hoÆc nhê n•íc tù nhiªn,
diÖn tÝch ch•a cã c«ng tr×nh t•íi lµ 6.519ha.
4.3.3. Quy ho¹ch khai th¸c bÒn v÷ng tµi nguyªn n•íc s«ng Lôc Nam
Theo §Þnh h•íng Quy ho¹ch giai ®o¹n 1999 – 2010: CÇn t• söa n©ng cÊp c¸c
c«ng tr×nh lµ:
+ §èi víi huyÖn S¬n §éng: §Ëp L¸i, ®Ëp §ång §inh, hå Kh•¬n, tr¹m b¬m
Lanh, tr¹m b¬m Khe T©n, hå §ång Ram, Nam L¸, B¶n Cña, ®Ëp §¸ Lêm, Nµ Phung,
Khe Bai, Khe C¸, LÖ ViÔn, Khe Ch¹y, Khe Khoang, Khe LiÒn, tr¹m b¬m Th•¬ng,
D•¬ng H•u, Quµng H¸i, Th•îng.
+ §èi víi huyÖn Lôc Ng¹n: Hå Khu«n ThÇn, §¸ Mµi, Tr¹i Muèi, §ång Cèc,
§ång Man, BÇu L©y, Déc BÊu, Lµng Thum.
+ §èi víi huyÖn Lôc Nam: (kh«ng cã).
§Õn nay ®· thùc hiÖn ®•îc c¸c c«ng tr×nh: §Ëp hå BÇu LÇy, ®Ëp hå §¸ Mµi, ®Ëp
hå Khu«n ThÇn, ®Ëp hå §ång Man, ®Ëp hå Lßng ThuyÒn, ®Ëp hå Va Khª, (huyÖn Lôc
Ng¹n).
Theo §Þnh h•íng Quy ho¹ch giai ®o¹n 1999 -2010 cÇn lµm míi c¸c c«ng tr×nh
lµ:
+ HuyÖn S¬n §éng: C¸c ®Ëp: Khe Ch·o, CÇu §¸, §ång Chanh, Khe N•íc, Khe
Mai, §¸ Bê, Nhµ X¶, Khe khoang, Khe SÊu, Tr¹i Míi; c¸c hå: Nµ L¹nh, Khe §Æng
Cèng To¶n, Ba Vµnh, Déc Cam, BÇu LÇy, Khe Trâ; c¸c tr¹m b¬m: §ång Chu, V¸,
Chiªn S¬n, Hîp NhÊt, KÎ, CÈm §µn, §ång Buång, Cèng Xoong, Thanh Trµ, Khe LiÔu,
Khæng Lå, §ång Cï, §iÖn B¸i, §ång Tranh, R¨ng, §ång Läc, H¹.
+ §èi víi huyÖn Lôc Ng¹n: §Ëp §ång Bôt, hå §Ìo Gia, hå Lµng X¹, hå T©n
LËp 1, 2,3, hå Hµm Rång.
+ §èi víi huyÖn Lôc Nam: C¸c hå Suèi Nøa, Hoµn Hå, VÜnh Linh, §ång Vµnh,
§Çm Th•îng, §ång S¶nh, Tßng LÖnh, Suèi Mì.
* §Õn nay ®· thùc hiÖn ®•îc: Hå Khe §Æng, ®Ëp Khe Ch·o (huyÖn S¬n §éng)
hå Suèi Nøa (huyÖn Lôc Nam).
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
62
H×nh 4.8. B¶n ®å quy ho¹ch TNN l•u vùc s«ng Lôc Nam
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
LVThS Trinh Minh Ngoc.pdf
