Ý thức và vai trò của tri thức khoa học trong công cuộc đổi mới của nước ta hiện nay
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC Đề tài: Ý THỨC VÀ VAI TRÒ CỦA TRI THỨC KHOA HỌC TRONG CÔNG CUỘC ĐỔI MỚI CỦA NƯỚC TA HIỆN NAY CHƯƠNG 1 NGUỒN GỐC , BẢN CHẤT VÀ KẾT CẤU CỦA Ý THỨC 1. Ý thức là gì Chủ nghĩa duy tâm và tôn giáo cho rằng ý thức có một cuộc sống riêng , tồn tại tách biệt vật chất thậm chí quyết định , sinh ra vật chất . Chủ nghĩa duy vật tầm thường cho rằng ý thức cũng là một dạng vật chất . Chủ nghĩa duy vật cận đại đã thấy dược ý thức phản ánh thế giới khách quan, đã chỉ ra được kết cấu của ý thức song lại chưa thấy nguồn gốc xã hội và vai trò xã hội của ý thức . Chủ nghĩa duy vật biện chứng đã kế thừa , phát triển , khắc phục những quan niệm trên đưa ra định nghĩa khoa học về ý thức : Ý thức là sự phản ánh sáng tạo thế giới khách quan vào bộ não người thông qua lao động và ngôn ngữ . Ý thức là toàn bộ hoạt động tinh thần của con người bao gồm từ cảm giác cho tới tư duy , lý luận trong đó tri thức là phương thức tồn tại của ý thức . 2. Nguồn gốc của ý thức : Ý thức có hai nguồn gốc là nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc xã hội . 1.1. Nguồn gốc tự nhiên : Trước Mác nhiều nhà duy vật tuy không thừa nhận tính chất siêu tự nhiên của ý thức , song do khoa học chưa phát triển nên cũng đã không giải thích đúng nguồn gốc và bản chất của ý thức . Dựa trên những thành tựu của khoa học tự nhiên nhất là sinh lý học thần kinh , chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định rằng ý thức là một thuộc tính của vật chất nhưng không phải của mọi dạng vật chất mà chỉ là thuộc tính của một dạng vật chất sống có tổ chức cao là bộ óc người . Bộ óc người là cơ quan vật chất của ý thức . Ý thức là chức năng của bộ óc người . Hoạt động ý thức của con người diễn ra trên cơ sở hoạt động sinh lý thần kinh của bộ óc người . Ý thức phụ thuộc vào hoạt động bộ óc người , do đó khi bộ óc bị tổn thương thì hoạt động ý thức sẽ không bình thường hoặc bị rối loạn . Vì vậy không thể tách rời ý thức ra khỏi hoạt động sinh lý thần kinh của bộ óc . Ý thức không thể diễn ra , tách rời hoạt động sinh lý thần kinh của bộ óc người . Bộ óc của con người hiện đại là sản phẩm của quá trình tiến hoá lâu dài về mặt sinh vật - xã hội sau khi vượn biến thành người , óc vượn biến thành óc người . Bộ óc là một tổ chức vật chất sống đặc biệt , có cấu trúc tinh vi và phức tạp , bao gồm từ 14 dến 15 tỷ tế bào thần kinh . Các tế bào này có liên quan với nhau và với các giác quan , tạo thành vô số những mối liên hệ thu nhận , điều khiển hoạt động của cơ thể trong quan hệ với thế giới bên ngoài qua các phản xạ không điều kiện và có điều kiện . Trong bộ óc người , quá trình ý thức không đồng nhất và cũng không tách rời , độc lập hay song song với quá trình sinh lý . Đây chính là hai mặt của một quá trình - quá trình sinh lý thần kinh trong bộ óc người mang nội dung ý thức , cũng giống như tín hiệu vật chất mang nội dung thông tin . Ngày nay sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - kỹ thuật hiện đại đã tạo ra những máy móc thay thế cho một phần lao động trí óc của con người . Chẳng hạn các máy tính điện tử , rôbốt " tinh khôn " , trí tuệ nhân tạo . Song điều đó không có nghĩa là máy móc cũng có ý thức như con người . Máy móc dù có tinh khôn đến.đâu đi chăng nữa cũng không thể thay thế được cho hoạt động trí tuệ của con người . Máy móc là một kết cấu kỹ thuật do con người tạo ra , còn con người là một thực thể xã hội . Máy móc không thể sáng tạo lại hiện thực dưới dạng tinh thần trong bản thân nó như con người . Do đó chỉ có con người với bộ óc của mình mới có ý thức theo đúng nghĩa của từ đó . Tuy nhiên , nếu chỉ có bộ óc không thôi mà không có sự tác động của thế giới bên ngoài để bộ óc phản ánh lại các tác động đó thì cũng không thể có ý thức . Phản ánh là một thuộc tính phổ biến của mọi dạng vật chất .Phản ánh được thể hiện trong sự tác động qua lại giữa các hệ thống vật chất ; đó là năng lực giữ lại , tái hiện của hệ thống vật chất này những đặc điểm của hệ thống vật chất . Thí dụ : nước và oxi tác động vào kim loại gây ra sự han gỉ của kim loại phản ánh đặc điểm của nước và oxi . Trong quá trình phát triển lâu dài của thế giới vật chất , tương ứng với sự phát triển của các hình thức hoạt động của vật chất , thì thuộc tính phản ánh của vật chất cũng phát triển . Hệ thống vật chất có tổ chức càng phức tạp thì năng lực phản ánh càng cao . Phản ánh đơn giản nhất ở trong giới vô sinh là phản ánh vật lí . Hình thức phản ánh này được thể hiện qua những biến đổi cơ , lí , hoá dưới những hình thức biểu hiện cụ thể như thay đổi vị trí , biến dạng và phá huỷ . Giới hữu sinh có hệ thống tổ chức cao hơn so với giới vô sinh . Song bản thân giới hữu sinh lại tồn tại với những trình độ khác nhau tiến hoá từ thấp đến cao , từ đơn giản đến phức tạp nên hình thức phản ánh sinh vật cũng thể hiện ở thực vật và các cơ thể động vật bậc thấp . Khác với phản ánh vật lý mang tính thụ động , không chọn lọc , phản ánh kích thích đã có sự chọn lọc trước những sự tác động của môi trường . Thí dụ hoa hướng dương hướng đến mặt trời , rễ cây phát triển mạnh về phía có nhiều phân bón . Ở động cao cấp phản ánh được phát triển cao hơn do việc xuất hiện hệ thần kinh . Tính cảm ứng ( năng lực có cảm giác ) là hình thức phản ánh nảy sinh do những tác động từ bên ngoài lên cơ thể động vật và cơ thể phản ứng lại trước tác động đó của môi trường . So với tính kích , tính cảm ứng hoàn thiện hơn , nó được thực hiện trên cơ sở các quá trình thần kinh điều khiển mối liên hệ giữa cơ thể với môi trường thông qua cơ chế phản xạ không điều kiện . Phản ánh tâm lý , hình thức cao nhất trong giới động vật gắn liền với quá trình hình thành các phản xạ có điều kiện . Ở phản ánh tâm lý ngoài cảm giác , đã xuất hiện tri giác và bểu tượng . Cảm giác , tri giác , biểu tượng là những biểu hiện của phản ánh tâm lý ở động vật có hệ thần kinh trung ương . Cùng với quá trình vượn biến thành người , phản ánh tâm lý ở động vật cao cấp chuyển hoá thành phản ánh ý thức của con người . Phản ánh ý thức là một hình thức phản ánh mới đặc trưng của một dạng vật chất có tổ chức cao nhất , đó là bộ não con người Là hình thức cao nhất của sự phản ánh thế giới hiện thực , ý thức chỉ nảy sinh ở giai đoạn phát triển cao của thế giới vật chất , cùng với sự xuất hiện của con người . Ý thức là ý thức của con người , nằm trong con người , không thể tách rời con người . Ý thức bắt nguồn từ một thuộc tính của vật chất - thuộc tính phản ánh - phát triển thành . Ý thức ra đờì là kết quả phát triển lâu dài của thuộc tính phản ánh của vật chất , nội dung của nó là thông tin về thế giới bên ngoài , về vật được phản ánh . Ý thức là sự phản ánh thế giới bên ngoài vào trong bộ óc người . Bộ óc người là cơ quan phản ánh , song chỉ có riêng bộ óc thôi thì chưa thể có ý thức . Không có sự tác động của thế giới bên ngoài lên các giác quan và qua đó đến bộ óc thì hoạt động ý thức không thể xảy ra . Như vậy , bộ óc người cùng với thế giới bên ngoài tác động lên bộ óc - đó là nguồn gốc tự nhiên của ý thức . 1.2. Nguồn gốc xã hội Để cho ý thức ra đời , những tiền đề , nguồn gốc tự nhiên là rất quan trọng , không thể thiếu được , song chưa đủ . Điều kiện quyết định cho sự ra đời của ý thức là những tiền đề , nguồn gốc xã hội . Ý thức ra đời cùng với quá trình hình thành bộ óc người nhờ lao động , ngôn ngữ và những quan hệ xã hội . Ý thức là sản phẩm của sự phát triển xã hội , nó phụ thuộc vào xã hội , và ngay từ đầu đã mang tính chất xã hội . Loài vật tồn tại nhờ vào những vật phẩm có sẵn trong tự nhiên dưới dạng trực tiếp , còn loài người thì khác hẳn . Những vật phẩm cần thiết cho sự sống thường không có sẵn trong tự nhiên . Con người phải tạo từ những vật phẩm ấy . Chính thông qua hoạt động lao động nhằm cải tạo thế giơí khách quan mà con người mới có thể phản ánh được thế giới khách quan , mới có ý thức về thế giới đó . Quá trình hình thành ý thức không phải là quá trình con người thu nhận thụ động . Nhờ có lao động con người tác động vào các đối tượng hiện thực , bắt chúng phải bộc lộ những thuộc tính , những kết cấu , những quy luật vận động của mình thành những hiện tượng nhất định và các hiện tượng này tác động vào bộ óc người . Ý thức được hình thành không phải chủ yếu là do tác động thuần tuý tự nhiên của thế giới khách quan vào bộ óc người , mà chủ yếu là do hoạt động của con người cải tạo thế giới khách quan , làm biến đổi thế giới đó . Quá trình hình thành ý thức là kết quả hoạt động chủ động của con người . Như vậy , không phải ngẫu nhiên thế giới khách quan tác động vào bộ óc người để con người có ý thức , mà trái lại, con người có ý thức chính vì con người chủ động tác động vào thế giới thông qua hoạt động thực tiễn để cải tạo thế giới . Con người chỉ có ý thức do có tác động vào thế giới . Nói cách khác , ý thức chỉ được hình thành thông qua hoạt động thực tiễn của con người . Nhờ tác động vào thế giới mà con người khám phá ra những bí mật của thế giới , ngày càng làm phong phú và sâu sắc ý thức của mình về thế giới . Trong quá trình lao động , ở con người xuất hiện nhu cầu trao đổi kinh nghiệm cho nhau . Chính nhu cầu đó đòi hỏi sự xuất hiện của ngôn ngữ . Ph.Ăngghen viết : " Đem so sánh con người với các loài vật , người ta sẽ thấy rõ rằng ngôn ngữ bắt nguồn từ trong lao động và cùng phát triển với lao động , đó là cách giải thích duy nhất đúng về nguồn gốc của ngôn ngữ ". Ngôn ngữ do nhu cầu của lao động và nhờ vào lao động mà hình thành . Nó là hệ thống tín hiệu vật chất mang nội dung ý thức . Không có hệ thống tín hiệu này - tức ngôn ngữ , thì ý thức không thể tồn tại và thể hiện được . Ngôn ngữ , theo C.Mác là cái vỏ vật chất của tư duy , là hiện thực trực tiếp của tư tưởng , không có ngôn ngữ , con người không thể có ý thức . Ngôn ngữ ( tiếng nói và chữ viết ) vừa là phương tiện giao tiếp đồng thời là công cụ của tư duy . Nhờ ngôn ngữ con người mới có thể khái quát hoá , trừu tượng hoá , mới có thể suy nghĩ , tách khỏi sự vật cảm tính . Nhờ ngôn ngữ , kinh nghiệm , hiểu biết của người này được truyền cho người kia , thế hệ này cho thế hệ khác . Ý thức không phải là hiện tượng thuần tuý cá nhân mà là một hiện tượng có tính chất xã hội , do đó không có phương tiện trao đổi xã hội về mặt ngôn ngữ thì ý thức không thể hình thành và phát triển được . Như vậy , nhôn ngữ là yếu tố quan trọng để phát triển tâm lý , tư duy và văn hoá con người , xã hội loài người nói chung . Vì thế Ph.Ăngghen viết :" sau lao động và đồng thời với lao động là ngôn ngữ . đó là hai sức kích thích chủ yếu " của sự chuyển biến bộ não của con người , tâm lý động vật thành ý thức .
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Ý thức và vai trò của tri thức khoa học trong công cuộc đổi mới của nước ta hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
thøc t tëng . Thùc ra hoµn toµn kh«ng ph¶i nh vËy . ChØ cã chñ nghÜa duy vËt tÇm thêng , kh«ng biÖn chøng , duy vËt kinh tÕ míi phñ nhËn hoÆc coi nhÑ vai trß cña c¸c yÕu tè tinh thÇn , ý thøc mµ th«i .
Khi kh¼ng ®Þnh vai trß quyÕt ®Þnh cña vËt chÊt ®èi víi ý thøc , chñ nghÜa duy vËt M¸cxÝt ®ång thêi còng v¹ch râ sù t¸c ®éng trë l¹i v« cïng quan träng cña ý thøc ®èi víi vËt chÊt . ý thøc do vËt chÊt sinh ra vµ quyÕt ®Þnh , song sau khi ra ®êi , ý thøc cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi nªn cã t¸c ®éng trë l¹i to lín ®èi víi vËt chÊt th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi . ý thøc cña con ngêi cã t¸c ®éng tÝch cùc , lµm biÕn ®æi hiÖn thùc , vËt chÊt kh¸ch quan theo nhu cÇu cña m×nh . Quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc kh«ng ph¶i lµ quan hÖ mét chiÒu mµ lµ quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i . Kh«ng thÊy ®iÒu ®ã sÏ r¬i vµo quan niÖm duy vËt tÇm thêng vµ bÖnh b¶o thñ tr× trÖ trong nhËn thøc vµ hµnh ®éng .
Nãi tíi vai trß cña ý thøc vÒ thùc ch¸t lµ nãi tíi vai trß cña con ngêi , bëi v× ý thøc lµ ý thøc cña con ngêi . B¶n th©n ý thøc kh«ng trùc tiÕp thay ®æi ®îc g× trong hiÖn thùc c¶ . Theo M¸c " lùc lîng vËt chÊt chØ cã thÓ ®¸nh ®æi b»ng lùc lîng vËt chÊt " , cho nªn muèn thùc hiÖn t tëng ph¶i sö dông lùc lîng thùc tiÔn . §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ con ngêi muèn thùc hiÖn thùc hiÖn ®îc c¸c quy luËt kh¸ch quan th× ph¶i nhËn thøc vËn dông ®óng ®¾n nh÷ng quy luËt ®ã , ph¶i cã ý chÝ vµ cã ph¬ng ph¸p ®Ó tæ chøc hµnh ®éng . Cho nªn vai trß cña ý thøc lµ ë chç chØ ®¹o ho¹t ®éng cña con ngêi , h×nh thµnh môc tiªu , kÕ ho¹ch , ý chÝ , biÖn ph¸p cho ho¹t ®éng cña con ngêi . ë ®©y ý thøc , t tëng cã thÓ quyÕt ®Þnh lµm cho con ngêi ho¹t ®éng ®óng hay sai , thµnh c«ng hay thÊt b¹i trªn c¬ së nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nhÊt ®Þnh .
Vai trß tÝch cùc cña ý thøc , t tëng kh«ng ph¶i ë chç nã trùc tiÕp t¹o ra hay thay ®æi thÕ giíi vËt chÊt mµ lµ nhËn thøc thÕ giíi kh¸ch quan vµ tõ ®ã lµm cho con ngêi h×nh thµnh ®îc môc ®Ých , ph¬ng ph¸p , biÖn ph¸p vµ ý chÝ cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cña m×nh . Søc m¹nh cña ý thøc con ngêi kh«ng ph¶i ë chç t¸ch rêi ®iÒu kiÖn vËt chÊt , tho¸t ly hiÖn thùc kh¸ch quan , mµ biÕt dùa vµo ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®· cã , ph¶n ¸nh ®óng quy luËt kh¸ch quan ®Ó c¶i t¹o thÕ giíi kh¸ch quan mét c¸ch chñ ®éng , s¸ng t¹o víi ý chÝ , nhiÖt t×nh cao . Con ngêi ph¶n ¸nh cµng ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c thÕ giíi kh¸ch quan th× cµng c¶i t¹o thÕ giíi cã hiÖu qu¶ . V× vËy ph¶i ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng , s¸ng t¹o cña ý thøc , ph¸t huy vai trß nh©n tè con ngêi ®Ó t¸c ®éng c¶i t¹o thÕ giíi kh¸ch quan . §ång thêi ph¶i kh¾c phôc bÖnh b¶o thñ , tr× trÖ , th¸i ®é tiªu cùc , thô ®éng , û l¹i , ngåi chê trong qu¸ tr×nh ®æi míi hiÖn nay .
Tuy nhiªn c¬ së cho viÖc ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng chñ quan lµ viÖc thõa nhËn vµ t«n träng tÝnh kh¸ch quan cña vËt , cña c¸c quy luËt tù nhiªn vµ x· héi . NÕu nh thÕ giíi vËt chÊt - víi nh÷ng thuéc tÝnh vµ quy luËt vèn cã cña nã - tån t¹i kh¸ch quan , kh«ng phô thuéc vµo ý thøc con ngêi th× trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan , lÊy thùc tÕ kh¸ch quan lµm c¨n cø cho mäi ho¹t ®éng cña m×nh . ChÝnh v× vËy , Lªnin ®· nhiÒu lÇn nhÊn m¹nh r»ng kh«ng ®îc lÊy ý muèn chñ quan cña m×nh lµm chÝnh s¸ch , kh«ng ®îc lÊy t×nh c¶m lµm ®iÓm xuÊt ph¸t cho chiÕn lîc vµ s¸ch lîc c¸ch m¹ng . NÕu chØ xuÊt ph¸t tõ ý muèn chñ quan , nÕu lÊy ý chÝ ¸p ®Æt cho thùc tÕ , lÊy ¶o tëng thay cho hiÖn thùc th× sÏ m¾c ph¶i bÖnh chñ quan duy ý chÝ .
Tríc §¹i héi §¶ng lÇn thø VI , bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc , chóng ta ®· ph¹m nh÷ng sai lÇm trong viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu vµ bíc ®i vÒ x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt , c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa vµ qu¶n lý kinh tÕ . Chóng ta ®· nãng véi muèn xo¸ bá ngay nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn , vi ph¹m nhiÒu quy luËt kh¸ch quan . C¬ng lÜnh cña §¶ng ®îc th«ng qua t¹i §¹i héi lÇn thø VII ®· kh¼ng ®Þnh :" §¶ng ®· ph¹m sai lÇm chñ quan duy ý chÝ , vi ph¹m quy luËt kh¸ch quan " . V× vËy , tõ lý luËn chñ nghÜa M¸c - Lªnin còng nh tõ nh÷ng kinh nghiÖm thµnh c«ng vµ thÊt b¹i trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o c¸ch m¹ng , §¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng ta ®· rót ra bµi häc quan träng lµ : " Mäi ®êng lèi , chñ §¶ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ , t«n träng quy luËt kh¸ch quan ". Bµi häc ®ã cã ý nghÜa thêi sù nãng hæi trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt níc ta . §¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng ta ®· tæng kÕt 10 n¨m ®æi míi , ®Ò ra nh÷ng môc tiªu , ph¬ng ph¸p cho thêi k× míi - thêi k× ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc . Trong thêi k× míi nµy ph¶i " lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng " , chóng ta cÇn tr¸nh sai lÇm chñ quan nãng véi trong c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i hãa ®ång thêi ph¶i " kh¬i dËy trong nh©n d©n lßng yªu níc , ý chÝ quËt cêng , ph¸t huy tµi chÝ cña nguêi ViÖt Nam , quyÕt t©m ®a níc nhµ ra khái nghÌo nµn vµ l¹c hËu ... "
Ch¬ng 2. Vai trß cña tri thøc khoa häc trong c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ ë níc ta .
1. Vai trß cña tri thøc khoa häc trong nÒn kinh tÕ - x· héi .
Trªn ph¹m vi thÕ giíi nh÷ng tiÕn bé khoa häc - kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi ®É lµm cho lîi thÕ so s¸nh cña mçi quèc gia biÕn ®æi kh«ng ngõng , lµm thay ®æi mèi quan hÖ gi÷a c¸c níc , trong ®ã mçi níc ®Òu cã c¬ héi to lín ®Ó t×m ra lîi thÕ so s¸nh míi cho m×nh vµ ®Òu ®øng tríc nh÷ng th¸ch thøc míi . Trong ®iÒu kiÖn nh vËy c¸c níc phô thuéc lÉn nhau rÊt m¹nh mÏ .
TiÕn bé khoa häc - kü thuËt thùc sù gãp phÇn kh«ng nhá vµo qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ nµy , ®· lµm n¶y sinh sù liªn kÕt kinh tÕ ®a d¹ng , nhiÒu chiÒu . ChÝnh tiÕn bé khoa häc - kü thuËt , mét mÆt ®ang lµm thay ®æi nh÷ng quan ®iÓm tríc ®©y vÒ mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp , tù chñ , hoµn chØnh , dÉn thÕ giíi ®Õn mét chØnh thÓ ®Çy m©u thuÉn ®ßi hái ph¶i cã c¸ch gi¶i quyÕt míi , mÆt kh¸c , dÉn ®Õn sù cÊu tróc l¹i nÒn kinh tÕ c¶ trªn ph¹m vi thÕ giíi lÉn trong néi bé tõng níc .
NÒn kinh thÕ giíi chuyÓn dÇn sang c¬ cÊu ph¸t triÓn theo chiÒu s©u , ®Æc biÖt lµ trong c«ng nghiÖp c¬ cÊu ®ã chuyÓn dÞch kh¸ nhanh vÒ phÝa nh÷ng ngµnh cã hµm lîng khoa häc , c«ng nghÖ vµ trÝ tuÖ cao , c¬ cÊu tiªu thô gi¶m theo híng gi¶m c¸c s¶n phÈm dïng nhiÒu lao ®éng vµ nguyªn liÖu . ChÝnh tiÕn bé khoa häc - kü thuËt ®· lµm cho vai trß cña n¨ng lîng vµ lîi thÕ so s¸nh cña nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm s¬ cÊp trong c«ng nghiÖp gi¶m dÇn , do vËy mµ míi cã t×nh tr¹ng chØ sè gi¸ c¶ c¸c s¶n phÈm s¬ cÊp vµ nguyªn liÖu trªn thÞ trêng thÐ giíi gi¶m tãi 40% so víi ®Çu thËp kû 80 . Còng do sù chuyÓn dÞch nhanh chãng ®ã mµ hiÖn nay ®· cã tíi 11 trong sè 28 ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh cña thÕ giíi ®ang bÞ lu mê , bÞ coi lµ ®· xÕ chiÒu vµ ®ang bÞ c¸c ngµnh míi ra ®êi lÊn ¸t hoÆc thay thÕ hoµn toµn . Tríc t×nh h×nh ®ã ®Ó tr¸nh thua thiÖt nh÷ng níc xuÊt khÈu nguyªn liÖu vµ c¸c s¶n phÈm s¬ cÊp - mµ ë ®©y chñ yÕu lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn - ph¶i t×m c¸ch nhanh chãng n©ng cao n¨ng lùc biÕn ®æi tµi nguyªn thµnh s¶n phÈm tiªu dïng cao cÊp , muèn nh thÕ th× kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c h¬n lµ ph¶i t×m ®Õn tiÕn bé khoa häc - kü thuËt .
Nh vËy , do t¸c ®éng cña tiÕn bé khoa häc - kü thuËt mµ yªu cÇu ph¶i ®æi míi vÒ mÆt kinh tÕ , tõ c¬ cÊu s¶n xuÊt cho ®Õn quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia , trë thµnh mét tÊt yÕu kh«ng thÓ cìng l¹i ®îc nÕu nh quèc gia ®ã muèn tån t¹i vµ kh«ng bÞ nhÊm ch×m .
TiÕn bé khoa häc - kü thuËt trong giai ®o¹n hiÖn nay , mét mÆt , t¹o ®iÒu kiÖn cho sù qu¶n lý s¶n xuÊt , qu¶n lý x· héi nhanh nh¹y vµ linh ho¹t h¬n , mÆt kh¸c nã l¹i còng ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý ®èi víi nã nhanh nh¹y vµ linh ho¹t nh vËy . V× thÕ tiÕn bé khoa häc - kü thuËt thùc tÕ lµ m©u thuÉn víi c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp . Nh÷ng thay ®æi nhanh chãng trong kü thuËt vµ trong c«ng nghÖ còng nh trong tæ chøc s¶n xuÊt , trong c¸c mÆt hµng , c¸c s¶n phÈm ®îc lµm ra ®ßi hái ph¶i cã c¸ch qu¶n lý linh ho¹t , mÒm dÎo cã hiÖu qu¶ cao , nghÜa lµ ®Ó chuyÓn sang chÊt lîng míi cña sù ph¸t triÓn th× ph¶i cã sù ®æi míi s©u s¾c vµ c¨n b¶n trong c¬ chÕ qu¶n lý . Mét hÖ thèng kinh tÕ bÞ ®ãng kÝn , bÞ giíi h¹n tõ trªn xuèng díi , bÞ h¹n chÕ quan hÖ ngang , ®îc ®iÒu khiÓn b»ng mÖnh lÖnh tËp trung vµ quan liªu kh«ng tr¸nh khái k×m h·m sù ph¸t triÓn cña x· héi , sù tiÕn bé khoa häc - kü thuËt cho nªn tÊt yÕu ph¶i bÞ thay thÕ .
Ngµy nay viÖc qu¶n lý x· héi , trong ®ã quan träng qu¶n lý kinh tÕ , qu¶n lý nhµ níc , thµnh c«ng ®Õn møc nµo lµ tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng xö lý th«ng tin . Kh«ng theo kÞp nh÷ng biÕn ®æi hÕt søc míi trong lÜnh vùc nµy mµ kh kh gi÷ lÊy c¸ch qu¶n lý cò , l¹c hËu th× kh«ng tr¸nh khái bá lì thêi c¬ cã thÓ v¬n lªn ®Ó tiÕn kÞp cïng thêi ®¹i vµ tho¸t ra sù tr× trÖ .
Cïng víi nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt lîng trong lùc lîng s¶n xuÊt , trong kinh tÕ vµ trong qu¶n lý x· héi , tiÕn bé khoa häc - kü thuËt cßn t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi ghª gím trong lÜnh vùc kü thuËt qu©n sù , trong viÖc t¹o ra nh÷ng ph¬ng tiÖn ph¸ ho¹i vµ huû diÖt sù sèng , lµm gay g¾t nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu cña thêi ®¹i . Søc m¹nh qu©n sù cña mét quèc gia lóc nµy kh«ng chØ phô thuéc vµo sè lîng lín binh lÝnh , vµo nh÷ng lo¹i vò khÝ th«ng thêng cã søc c«ng ph¸ lín ®· tõng mét thêi lµm mäi ngêi khiÕp ®¶m mµ cßn phô thuéc rÊt lín vµo c¸c vò khÝ dùa trªn nh÷ng tiÕn bé khoa häc - kü thuËt míi nhÊt , thËm chÝ cã khi chØ phô thuéc vµo mét sè Ýt ngêi thuéc c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau tõ nhµ chÝnh trÞ cho ®Õn nhµ sinh häc , y häc chuyªn nghiªn cøu c¸c vi khuÈn g©y bÖnh , tõ nhµ vËt lý h¹t nh©n cho ®Õn ngêi ®iÒu khiÓn tªn löa mang ®Çu ®¹n h¹t nh©n . Nh÷ng tiÕn bé khoa häc - kü thuËt míi nhÊt ®îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i vò khÝ giÕt ngêi hµng lo¹i .
Ch¼ng h¹n , ®øng vÒ mÆt kü thuËt mµ xÐt th× sè vò khÝ hiÖn cã ®· ®ñ ®Ó xo¸ s¹ch hoµn toµn nhiÒu lÇn toµn bé sù sèng trªn tr¸i ®Êt nÕu chiÕn tranh h¹t nh©n x¶y ra . ChØ riªng mét tÇu ngÇm chiÕn lîc , trong sè hµng tr¨m tµu ngÇm hiÖn cã , còng mang theo tiÒm n¨ng huû diÖt t¬ng ®¬ng víi mÊy cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai . trong cuéc chiÕn tranh míi ®ã kh«ng ai cã thÓ t×m thÊy phÇn th¾ng . Tríc nguy c¬ x¶y ra mét cuéc chiÕn tranh thÕ giíi cã søc huû diÖt lín nh vËy nh÷ng ngêi ®øng ®Çu c¸c quèc gia buéc ph¶i ®æi míi c¸ch ®¸nh gi¸ , c¸ch nh×n nhËn c¸c quan hÖ chÝnh trÞ quèc tÕ , c¸ch gi¶i quyÕt m©u thuÉn khu vùc vµ thÕ giíi , ®æi míi quan niÖm vÒ quèc phßng vµ an ninh míi . NÕu lµm ngîc l¹i ch¾c ch¾n kh«ng thÓ tr¸nh ®îc nh÷ng hËu qu¶ ghª gím khã lêng tríc ®îc .
Nhê tiÕn bé khoa häc - kü thuËt mµ cµng ngµy ngêi ta cµng t¹o ra ®îc nhiÒu lo¹i nguyªn liÖu vµ vËt liÖu cã thÓ thay thÕ nh÷ng thø tõ tríc ®Õn nay chØ cã thÓ dùa vµo sù cung cÊp cña thiªn nhiªn . V× vËy tiÕn bé khoa häc - kü thuËt ®ang lµm cho u thÕ díi d¹ng tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn trë nªn t¬ng ®èi .
TiÕn bé khoa häc - kü thuËt mét mÆt t¹o thêi c¬ thuËn lîi cho c¸c níc nµy tho¸t ra khái sù l¹c hËu vµ tr× trÖ nÕu nh biÕt ®Þnh híng ®óng , nÕu cã mét tiÒm n¨ng nhÊt ®Þnh nµo ®ã vÒ nguån vèn vµ nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cÇn thiÕt ®Ó tiÕp thu c¸c c«ng nghÖ t¬ng ®èi hiÖn ®¹i . Khi ®· cã nh÷ng kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ míi , tiÕn bé th× vÊn ®Ò ®Æt ra tiÕp theo lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè lao ®éng d«i ra , t×m thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm ... NÕu gi¶i quyÕt tèt chóng th× kh¶ n¨ng héi nhËp cña c¸c níc nµy víi trµo lu chung cña thÕ giíi lµ hiÖn thùc . Song tiÕn bé khoa häc - kü thuËt thêi ®¹i chóng ta cßn cã mét mÆt kh¸c nghiÖt ng· lµ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng nhÊn c¸c níc kÐm ph¸t triÓn ch×m s©u h¬n trong c¶nh l¹c hËu vµ phô thuéc , ®ång thêi cßn t¹o nªn mét kho¶ng c¸ch cßn lín gÊp béi so víi kho¶ng c¸ch ®· tõng tån t¹i tríc ®©y gi÷a hä vµ c¸c níc ph¸t triÓn nÕu nh hä kh«ng t×m ra con ®êng thÝch hîp hoÆc cè t×nh duy tr× c¸ch lµm ¨n cò , thãi quen cò , kh«ng thÝch nghi víi nh÷ng biÕn ®æi cña thêi ®¹i .
Nh vËy , trong thÕ giíi hiÖn ®¹i võa liªn kÕt hîp t¸c , võa chøa ®Çy m©u thuÉn vµ c¹nh tranh víi nhau khèc liÖt , mäi quèc gia trong ®ã cã chóng ta , nÕu muèn giµnh cho mét vÞ trÝ xøng ®¸ng hay Ýt ra ®Ó kh«ng bÞ nhÊn ch×m , ®Òu kh«ng thÓ cìng l¹i xu thÕ cña thêi ®¹i lµ ®æi míi mäi mÆt trªn c¬ së nhËn thøc , ®¸nh gi¸ vµ sö dông ®óng ®¾n , nhanh chãng c¸c tiÕn bé khoa häc - kü thuËt míi nhÊt ®îc loµi ngêi t¹o ra , ®ång thêi biÕt khai th¸c vµ t¹o ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cho sù khai th¸c nh÷ng nguån lùc kh¸c cã thÓ khai th¸c .
2. Vai trß cña tri thøc khoa häc trong c«ng cuéc ®æi míi cña níc ta hiÖn nay .
2.1. Nh÷ng thµnh tùu cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ - x· héi ë níc ta .
2.1.1. Bèi c¶nh thÕ giíi vµ trong níc :
ThÕ giíi vµ nÒn s¶n xuÊt cña nã ®ang chuyÓn biÕn hÕt søc nhanh chãng díi t¸c ®éng m¹nh mÏ cña tiÕn bé khoa häc - kü thuËt mµ ®Ønh cao míi lµ nh÷ng tiÕn bé do c¸ch m¹ng c«ng nghÖ , c¸ch m¹ng tin häc mang l¹i . NhiÒu níc ®· vµ ®ang tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch réng r·i , m¹nh b¹o , ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc th«ng tin .
Tuy nhiªn còng trong bèi c¶nh ®ã c¸c níc x· héi chñ nghÜa ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng nÆng nÒ vµ rót côc bÞ l¹c hËu vÒ nhiÒu mÆt . Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n vµ kÞp thêi nh÷ng tiÕn bé khoa häc - kü thuËt , thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt , thiÕu mét m«i trêng d©n chñ thùc sù ®Ó cho con ngêi ph¸t huy mäi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña m×nh . Cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy qua c¸c chØ sè so s¸nh cô thÓ gi÷a Liªn X« vµ MÜ .
ViÖt Nam tiÕn hµnh ®æi míi trong bèi c¶nh bÞ c« lËp t¬ng ®èi vÒ kinh tÕ trong mét thêi gian dµi . Nh÷ng hç trî kinh tÕ vµ tµi chÝnh hÇu nh kh«ng ®¸ng kÓ , nguån viÖn trî vay cña Liªn X« tríc ®©y vµ c¸c níc §«ng ¢u bÞ c¾t . Sù phong to¶ vÒ kinh tÕ , sù l«i cuèn ViÖt Nam vµo nh÷ng xung ®ét chÝnh trÞ vµ qu©n sù ®· buéc ®Êt níc ph¶i tiªu hao nguån lùc mµ lÏ ra cã thÓ sö dông cho t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi .
Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã chóng ta còng cã mét sè c¬ may vµ thuËn lîi : xu thÕ hoµ b×nh vµ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ ®ang më réng , sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i , vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ .
2.1.2. C«ng cuéc ®æi míi vµ nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc ë níc ta
§¹i héi §¶ng lÇn thø VI ( th¸ng 12 / 1986 ) ®· ®a ra nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh ®æi míi ë níc ta lµ :
_Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
_ChuyÓn nÒn kinh tÕ vËn hµnh tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung , quan liªu , bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa .
_Më cöa nÒn kinh tÕ , ®a d¹ng ho¸ , ®a ph¬ng hãa vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i trªn c¬ së më réng quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi .
_D©n chñ ho¸ mäi mÆt ®êi sèng kinh tÕ x· héi , tiÕn tíi ®æi míi hµnh chÝnh vµ x©y dùng Nhµ níc trong s¹ch v÷ng m¹nh .
Nh×n vµo mét sè chØ tiªu kinh tÕ c¬ b¶n , chóng ta thÊy nh÷ng nh©n tè æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ ®· ®¹t ®îc h×nh thµnh :
Tæng s¶n phÈm trong níc t¨ng ®Òu vµ cã xu híng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y . Trong gai ®o¹n 1986 - 1990 b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 3,9% ( 1986 t¨ng 0,3% ; 1987 t¨ng 3,6 % ; 1988 t¨ng 6% ; 1989 t¨ng 4,7% ; 1990 t¨ng 5,1% ) . Trong giai ®o¹n 1991 - 1995 b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 8,7 % ( 1991 t¨ng 6% ; 1992 t¨ng 8,6% ; 1993 t¨ng 8,1% ; 1994 t¨ng 8,8% ; 1995 t¨ng 9,5% ; 1996 t¨ng 9,34% ) . T¨ng trëng kinh tÕ n¨m 1996 vÉn ®¹t trªn møc 9% nãi lªn sù ph¸t triÓn æn ®Þnh .
L¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi vµ ®îc kiÒm chÕ ë møc thÊp .
TiÒn ®ång æn ®Þnh , tû gi¸ hèi ®o¸i giao ®éng trªn díi 11000 VN§/USD .
C¸n c©n thanh to¸n trong vµ ngoµi níc ®îc chuyÓn ®éng theo híng tÝch cùc . Ng©n s¸ch Nhµ níc cã nguån thu tõ thuÕ vµ phÝ t¨ng lªn .
Quan hÖ xuÊt nhËp khÈu ®· cã nh÷ng tiÕn bé , xuÊt khÈu hµng n¨m t¨ng dÇn . N¨m 1995 xuÊt khÈu 5,2 tû USD , nhËp khÈu 7,5 tû USD . N¨m 1996 xuÊt khÈu 7 tû USD vµ nhËp khÈu 11 tû USD . Tû lÖ xuÊt so víi n¨m 1995 ®· t¨ng lªn nhng nhËp siªu cßn lín .
Tû lÖ t¨ng d©n sè gi¶m dÇn tõ 2,33% n¨m 1991 xuèng cßn 2% n¨m 1995 , n¨m 1996 tû lÖ nµy ®· xuèng díi 2% nhng tû lÖ t¨ng d©n sè vÉn lín nÕu kh«ng kiÒm chÕ ®îc th× ®©y lµ c¶n trë lín cho ph¸t triÓn . Sè ngêi cã viÖc lµm ®· t¨ng lªn , tõ 30,97 triÖu ngêi lµm viÖc n¨m 1991 ®Õn n¨m 1995 con sè nµy lµ 34,68 triÖu ngêi . N¨m 1996 sè ngêi cã viÖc lµm vÉn tiÕp tôc t¨ng lªn , nhng tû lÖ thiÕu viÖc lµm vÉn ®ang cßn lín .
Møc sèng d©n c ®îc c¶i thiÖn , GDP ®Çu ngêi n¨m 1991 lµ 273 USD . N¨m 1996 møc sèng ®· t¨ng lªn nhng cßn mét bé phËn d©n c ë n«ng th«n vµ miÒn nói ®êi sèng vÉn cßn khã kh¨n .
§æi míi , c¶i c¸ch vÒ kinh tÕ , nhng kh«ng g©y rèi lo¹n vÒ x· héi hoÆc ®æ vì vÒ chÝnh trÞ nh ë nhiÒu níc kh¸c . ChÝnh sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc quan träng cho viÖc triÓn khai vµ ®Èy tíi c«ng cuéc ®æi míi vÒ kinh tÕ ; ngîc l¹i nh÷ng kÕt qu¶ cña c«ng cuéc ®æi míi vÒ kinh tÕ l¹i lµ tiÒn ®Ò cho sù æn ®Þnh vÒ x· héi vµ ®æi míi vÒ chÝnh trÞ .
æn ®Þnh chÝnh trÞ do mét chÝnh §¶ng l·nh ®¹o thu hót ®îc quÇn chóng .
2.1.3. Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng cuéc ®æi míi
C«ng cuéc ®æi míi cña níc ta ®· thu ®îc rÊt nhiÒu thµnh tùu to lín nhng bªn c¹nh ®ã vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ :
XÐt trªn tæng thÓ , nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn vÉn cha tho¸t r¶ khái t×nh tr¹ng t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ nhiÒu mÆt cßn mÊt c©n ®èi nÆng nÒ . Tæng s¶n phÈm quèc d©n tÝnh theo ®Çu ngêi míi ®¹t kho¶ng 200 USD .
Sù t¨ng trëng kinh tÕ tuy ®ang ph¸t triÓn , nhng ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp sù t¨ng trëng ®ang bÞ giíi h¹n , nÕu kh«ng cã ®Çu t lín vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ . Sù t¨ng trëng võa qua chñ yÕu lµ do ®æi míi c¬ chÕ , do hç trî ®Çu t níc ngoµi vµ do ®Çu t cña c¸c c«ng tr×nh lín tríc ®©y ®îc huy ®éng . N¨ng suÊt trong n«ng nghiÖp chñ yÕu lµ do t¨ng diÖn tÝch , t¨ng vô do ®æi míi c¬ chÕ vµ luËt ®Êt ®ai kÝch thÝch ngêi lao ®éng lµm viÖc cã n¨ng suÊt . Do thiÕu sù ®Çu t cña khoa häc - kü thuËt nªn s¶n phÈm n«ng nghiÖp chÊt lîng thÊp . Trong khi ®ã tèc ®é t¨ng d©n sè vÉn cha ®îc kiÒm chÕ nªn thu nhËp ®Çu ngêi kÓ c¶ l¬ng thùc , thùc phÈm thÊp , lµm cho tÝch luü néi bé chËm .
N¨ng suÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm trong c«ng nghiÖp còng cha cã s¶n phÈm c¹nh tranh . C¸c s¶n phÈm chñ yÕu t¨ng trëng võa qua ë d¹ng khai th¸c tµi nguyªn nh dÇu th« , than , ®Êt hiÕm ...ThÐp vµ xi m¨g chÊt lîng thÊp tiªu thô néi ®Þa cha ®îc ngêi tiªu dïng yªu thÝch . S¶n phÈm trong níc cña ta Ýt , kh«ng c¹nh tranh ®îc víi hµng níc ngoµi vµ cha cã nhiÒu s¶n phÈm chÕ biÕn xuÊt ®i c¸c níc .
LÜnh vùc dÞch vô ho¹t ®éng rÊt s«i ®éng nhng cßn lén xén vµ n¶y sinh nhiÒu mÆt tr¸i vÒ x· héi . ViÖc mua b¸n , ¨n uèng , du lÞch , kh¸ch s¹n vµ còng rÊt nhén nhÞp ë thµnh phè Hå ChÝ Minh , Hµ Néi vµ c¸c thµnh phè kh¸c , cßn vïng n«ng th«n , miÒn nói do ®êng x¸ , ph¬ng tiÖn ®i l¹i vµ søc mua kÐm nªn cha cã g× ®¸ng kÓ .
Do thu nhËp thÊp nªn tiÕt kiÖm vµ ®Çu t néi bé thÊp , cha ®ñ ®é ®Ó t¹o ®µ cÊt c¸nh . Tû lÖ møc tiÕt kiÖm gÇn 20% GDP lµ thÊp vµ quy m« l¹i nhá . Khã kh¨n h¬n n÷a lµ tæng møc tiÕt kiÖm ®ã trong d©n vÉn cha huy ®éng ®îc vµo ®Çu t hoÆc ®Çu t cha ®óng híng .
ViÖc huy ®éng nguån tiÕt kiÖm trong d©n vµo s¶n xuÊt kinh doanh ®ang bÞ c¶n trë .
HiÖu qu¶ ®Çu t vµ s¶n xuÊt kinh doanh thÊp , mét bé phËn nguån lùc kÓ c¶ sö dông cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng l·ng phÝ . HiÖn t¹i theo tÝnh to¸n mét ®ång vèn Nhµ níc t¹o ®îc 3,4 ®ång doanh thu , tû xuÊt lîi nhuËn trªn vèn Nhµ níc ®¹t 19,2% .
ViÖc huy ®éng vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn tõ níc ngoµi cßn gÆp khã kh¨n nhiÒu mÆt . Tû lÖ ®Çu t ph¸t triÓn toµn x· héi n¨m 2000 kho¶ng 30% GDP ®ßi hái ph¶i cã nguån ®Çu t trùc tiÕp FDI vµ tµi trî tõ nguån ODA ®Òu ®Æn ®Ó bï ®¾p sù thiÕu hôt kho¶ng 6 -7% GDP do nguån tiÕt kiÖm trong níc cßn Ýt .
Khu«n khæ ph¸p lý vµ tr×nh ®é qu¶n lý tõ vÜ m« vµ vi m« theo c¬ chÕ , thÞ trêng cßn nhiÒu bÊt cËp , thiÕu ®ång bé . §Æc biÖt sù t¬ng ®ång luËt ph¸p cña ta víi c¸c níc trong kinh doanh cßn c¸ch xa nhau . Sù hiÓu biÕt vµ thi hµnh luËt ph¸p khã kh¨n , nhòng nhiÔu . Thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ lµm ¸ch t¾c luËt lÖ , chÝnh s¸ch , c¬ chÕ qu¶n lý vµ g©y ra nh÷ng tiªu cùc x· héi .
KÕt cÊu h¹ tÇng cßn qu¸ l¹c hËu . M¹ng líi giao th«ng vËn t¶i , th«ng tin liªn l¹c cha ®îc më mang , chÊt lîng l¹i thÊp . HiÖn hay chØ cã 12% ®êng bé ®îc ®¸nh gi¸ lµ ®êng tèt , gÇn 50% ®íng s¾t kh«ng ®¶m b¶o kü thuËt . S©n bay bÕn c¶ng cha ®¸p øng yªu cÇu . §iÖn tho¹i b×nh qu©n 1000 d©n míi cã 1,8 m¸y , ngang hµng víi nh÷ng níc l¹c hËu nhÊt trong khu vùc .
MÆc dÇu kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng ®¸ng kÓ trong mÊy n¨m qua , song nh×n chung quy m« cña kinh tÕ ®èi ngo¹i cßn nhá , hiÖu qu¶ cßn thÊp , cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu hç trî ®¾c lùc cho c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc .
Tû lÖ t¨ng d©n sè vÉn ë møc bïng næ , ®iÒu ®ã võa lµm triÖt tiªu mäi cè g¾ng vµ thµnh qu¶ ®¹t ®îc trong ph¸t triÓn kinh tÕ , võa lµm gay g¾t thªm c¸c vÊn ®Ò x· héi vèn ®· rÊt gay g¾t .
Tr×nh ®é d©n trÝ nãi chung thÊp so víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ so víi nhiÒu níc kh¸c trªn thÕ giíi . ChÊt lîng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cßn cha cao , c¶ níc cßn kho¶ng 12% ( 8 triÖu ngêi ) mï ch÷ . ë níc ta , tÝnh b×nh qu©n trong 1000 ngêi d©n míi cã 2 sinh viªn . Tay nghÒ ®éi nhò lao ®éng cha cao , trong c«ng nghiÖp cÊp bËc thî b×nh qu©n cha ®¹t 3,5/7 bËc . ë n«ng th«n , trong sè 25 triÖu lao ®éng chØ cã 1,5 triÖu cã tr×nh ®é phæ th«ng trung häc ; 0,67 triÖu lao ®éng cã tr×nh ®é trung cÊp chuyªn nghiÖp vµ 0,25 triÖu cã tr×nh ®é cao ®¼ng , ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc . Trong th¬ng nghiÖp cã gÇn 50% lao ®éng cha ®îc häc tËp bu«n b¸n .
Søc d©n víi t c¸ch lµ yÕu tè quan träng trong nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®ang cã nh÷ng dÊu hiÖu ®¸ng lo ng¹i . Trong c¸c tÇng líp nh©n d©n lao ®éng cßn nhiÒu ngêi ¨n cha ®ñ no vµ thiÕu dinh dìng . B×nh qu©n míi ®¹t 1950 kilo calo/ngêi /ngµy . ë n«ng th«n , sè liÖu ®iÒu tra ë miÒn B¾c cho thÊy møc tiªu dïng l¬ng thùc , thùc phÈm b×nh qu©n ®Çu ngêi/th¸ng tÝnh b»ng calo ®Òu díi møc nhu cÇu tèi thiÓu : vÒ l¬ng thùc ®¹t 93,1% ; thÞt c¸c lo¹i 55,4% ; c¸ c¸c lo¹i 56% . §iÒu ®¸ng lo ng¹i lµ cã tíi 36% sè trÎ em ë níc ta ®ang bÞ suy dinh dìng . C«ng t¸c phßng chèng vµ ch÷a bÖnh cho nh©n d©n , nhÊt lµ miÒn nóivµ ë tuyÕn x· xuèng cÊp nghiªm träng . §ã còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho tû lÖ trÎ em chÕt cao so víi sè trÎ s¬ sinh ë vïng miÒn nói .
T×nh h×nh x· héi cßn diÔn biÕn phøc t¹p . Sè ngêi kh«ng cã hoÆc thiÕu viÖc lµm ngµy cµng gia t¨ng . ë thµnh thÞ 6-7% sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng cha cã viÖc lµm mµ phÇn ®«ng lµ thanh niªn , ë n«ng th«n , thêi gian lao ®éng míi ®îc sö dông 60-70% , nÕu quy ®æi 30-40% cßn l¹i th× cã tíi 8-9 triÖu ngêi thiÕu viÖc lµm .
Sù ph©n tÇng x· héi . ph©n ho¸ giµu nghÌo diÔn ra kh¸ phæ biÕn vµ phøc t¹p ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n . NÕu chia c¸c d¶i ph©n tÇng x· héi thµnh 5 nhãm ®Òu nhau , mçi nhãm b»ng 20% d©n sè th× hÖ sè chªnh lÖch gi÷a nhãm cã thu nhËp cao nhÊt vµ nhãm cã thu nhËp thÊp nhÊt ë níc ta n¨m 1994 lµ gÇn 7 lÇn .
ChÊt lîng gi¸o dôc ®µo t¹o thÊp so víi yªu cÇu . Môc tiªu , néi dung , ch¬ng tr×nh , ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc , s¸ch gi¸o khoa , thi cö , c¬ cÊu ®µo t¹o , tr×nh ®é qu¶n lý cã nhiÒu thiÕu sãt , trong gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cã nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc ®¸ng lo ng¹i . Chi phÝ häc tËp cao h¬n so víi kh¶ n¨ng thu nhËp cña d©n nhÊt lµ cña ngêi nghÌo . Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë vïng s©u , vïng sa cßn nhiÒu khã kh¨n . C«ng b»ng x· héi bÞ vi ph¹m nghiªm träng . Ph¸t luËt vµ kû c¬ng x· héi kh«ng nghiªm . TrËt tù vµ an toµn x· héi cha ®îc b¶o ®¶m , thËm chÝ cã mÆt cßn xÊu di , ®¹o ®øc bÞ xãi mßn . N¹n tham nhòng vµ c¸c tÖ n¹n x· héi kh¸c nhau nh lõa ®¶o , trèn thuÕ , lËu thuÕ , lµm hµng gi¶ , c¸ cîc , sè ®Ò , mª tÝn , dÞ ®oan ... ®ang ph¸t triÓn .
C¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ cha ®¸p øng tèt yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ , x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc . Sù ph¸t triÓn cña khoa häc cha thùc sù g¾n víi nh÷ng nhiÖm vô thùc tiÔn cuéc sèng ®Æt ra , ®ång thêi nhiÒu ph¬ng híng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cßn thiÕu , thËm chÝ kh«ng cã nhiÒu dù ¸n kinh tÕ - x· héi trë thµnh kh«ng hiÖn thùc , ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ , x· héi nãi chung mµ cßn ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn cña khoa häc , kü thuËt nãi riªng .
M«i trêng ®« thÞ , n¬i c«ng nghiÖp tËp trung vµ mét sè vïng n«ng th«n bÞ « nhiÔm ngµy cµng nÆng .
2.1.4.Vai trß cña tri thøc khoa häc trong c«ng cuéc ®æi míi ë níc ta
Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, khoa häc ngµy cµng cã vÞ trÝ quan träng trong sù ph¸t triÓn cña x· héi . Cã t×nh h×nh ®ã lµ v× trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay khoa häc ngµy cµng t¸c ®éng m¹nh mÏ , s©u s¾c ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ - x· héi . Khoa häc kh«ng chØ ph¸t hiÖn ra nh÷ng quy luËt cña hiÖn thùc mµ cßn chØ ra nh÷ng con ®êng kh¶ dÜ ®Ó vËn dông c¸c quy luËt Êy vµo thùc tiÔn cuéc sèng v× lîi Ých con ngêi .
Trong lÜnh vùc kinh tÕ ,cã thÓ nãi r»ng , ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cho sù liªn kÕt gi÷a khoa häc , kü thuËt vµ s¶n xuÊt lµ khoa häc ngµy cµng trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp . Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay , sù liªn kÕt gi÷a khoa häc , kü thuËt vµ s¶n xuÊt cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc vËn dông cã hiÖu qu¶ khoa häc , kü thuËt vµo s¶n xuÊt . §iÒu ®ã lµ dÔ hiÓu bëi v× khoa häc , tri thøc khoa häc lµ yÕu tè chung cã mÆt trong mäi thµnh phÇn cña lùc lîng s¶n xuÊt . Sù tiÕn bé cña khoa häc - kü thuËt , viÖc vËn dông c¸c thµnh tùu cña khoa häc vµo ®êi sèng mét mÆt cã ý nghÜa to lín ®Õn sù ph¸t triÓn mäi thµnh cña lùc lîng s¶n xuÊt . MÆt kh¸c , trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay , khoa häc lµ s¶n phÈm tinh thÇn cña sù ph¸t triÓn x· héi , ngµy cµng tam gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Trong ®iÒu kiÖn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü thuËt vµ cña tiÕn bé x· héi , khoa häc ngµy cµng biÓu thÞ díi d¹ng mét thùc tiÔn x· héi trùc tiÕp nhê qu¸ tr×nh biÕn khoa häc tõ lùc lîng s¶n xuÊt tiÒm n¨ng thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp . Tuy nhiªn cÇn ph¶i thÊy r»ng khoa häc chØ trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp dùa trªn nh÷ng tiÒn ®Ò nhÊt ®Þnh . Nh÷ng tiÒn ®Ò ®ã lµ :
1. S¶n xuÊt ph¶i ®¹t ®îc mét møc ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh . Trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt thÊp kÐm , mèi liªn hÖ khoa häc vµ thùc tiÔn chñ yÕu ®i theo con ®êng tõ khoa häc ®Õn thùc tiÔn , nghÜa lµ ngêi ta t×m c¸ch chñ yÕu vËn dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc ®· cã vµo s¶n xuÊt . ë tr×nh ®é nµy khoa häc míi biÓu thÞ nh lùc lîng tiÒm n¨ng chø cha thÓ trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp . ë tr×nh ®é cao chÝnh s¶n xuÊt ®· ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p ®ßi hái khoa häc ph¶i gi¶i quyÕt . Nh vËy ë ®©y chÝnh sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt lµ ®iÒu kiÖn cÇn cho sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng tri thøc khoa häc míi , nh÷ng ngµnh khoa häc míi . Khoa häc kh«ng phôc vô s¶n xuÊt mét c¸ch thô ®éng mµ tham gia mét c¸ch tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Còng chØ khi ®ã míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó biÕn khoa häc thµnh lùc lînng s¶n xuÊt trùc tiÕp .
2. T¬ng øng víi mét møc ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña khoa häc - ë møc khoa häc ph¶i ®ñ søc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò do thùc tiÔn ®Æt ra . Chóng ta thÊy r»ng kh«ng thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cña s¶n xuÊt hiÖn ®¹i chØ trong ph¹m vi cña mét khoa häc nµo ®ã mµ cÇn ph¶i cã sù tham gia cña nhiÒu ngµnh khoa häc . V× vËy sù t¬ng t¸c gi÷a c¸c khoa häc , sù liªn kÕt gi÷a chóng t¹o ra khuynh híng tæng hîp tri thøc cña khoa häc hiÖn ®¹i lµ ®iÒu kiÖn ®Ó biÕn khoa häc thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp . Râ rµng viÖc kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh lµm s©u s¾c thªm tri thøc vÒ c¸c qu¸ tr×nh diÔn ra trong tù nhiªn vµ trong x· héi . §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù ph¸t triÓn cao , nhÞp nhµng cña mäi khoa häc , còng nh cña b¶n th©n khoa häc nh mét chØnh thÓ duy nhÊt .
3. Vµ cuèi cïng ph¶i thÊy r»ng c¬ së kh¸ch quan cña sù liªn kÕt nh vËy ph¶i dùa trªn mét nguyªn lý c¬ b¶n ®ã lµ nguyªn lý vÒ sù thèng nhÊt gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn . Sù hiÓn nhiªn cña nguyªn lý nµy , theo quan niÖm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng , quy ®Þnh sù thèng nhÊt cña hai lo¹i ho¹t ®éng cña con ngêi - ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ ho¹t ®éng lý luËn . Trong b×nh diÖn s¶n xuÊt vËt chÊt th× ®ã lµ sù thèng nhÊt gi÷a ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng khoa häc .
ViÖc sö dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc vµo s¶n xuÊt lµ mét trong nh÷ng con ®êng c¬ b¶n ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt , n©ng cao hiÖu qu¶ cña lao ®éng . ChiÕn lîc ph¸t triÓn m¹nh mÏ s¶n xuÊt phô thuéc mét c¸ch nghiªm ngÆt vµo qu¸ tr×nh t¨ng tèc vµ tèi u ho¸ nh÷ng t×m kiÕm khoa häc , ®ång thêi nã còng quy ®Þnh qu¸ tr×nh nµy . Tõ ®ã ta thÊy r»ng sù liªn kÕt khoa häc vµ s¶n xuÊt lµ mét tÊt yÕu quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña c¶ khoa häc , c¶ s¶n xuÊt vµ suy cho cïng lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi .
Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp , ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ giai ®o¹n 1996-2000 ®· cè g¾ng b¸m s¸t mùc tiªu s¶n xuÊt , gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n , gióp ®ì c¸c c¬ së n©ng cao n¨ng suÊt , chÊt lîng s¶n phÈm , ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ phôc vô thiÕt thùc cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp , phôc vô ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng , phôc vô n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n , phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸ doanh nghiÖp võa vµ nhá . nhiÒu vÊn ®Ò mang tÝnh ®Þnh híng , liªn quan ®Õn c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao , ®Þnh híng c«ng nghÖ u tiªn ph¸t triÓn ®· ®îc c¸c tæ chøc khoa häc - c«ng nghÖ trong ngµnh c«ng nghiÖp nghiªn cøu cã kÕt qu¶ , lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ ngµnh , x©y dùng chiÕn lîc khoa häc - c«ng nghÖ ®Õn n¨m 2010 vµ lé tr×nh c«ng nghÖ ®Õn 2005 cña ngµnh c«ng nghiÖp . NhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ngµnh c«ng nghiÖp ®· cung cÊp luËn cø khoa häc cho c¸c quyÕt ®Þnh cña bé hoÆc ®Ò nghÞ Nhµ níc ban hµnh chÕ ®é , c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp víi c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn .
C¸c tæ chøc khoa häc - c«ng nghÖ trong ngµnh ®· nghiªn cøu cã kÕt qu¶ viÖc sö dông hîp lý , tiÕt kiÖm tµi nguyªn , n¨n lîng , c¶i thiÖn m«i trêng , ph¸t triÓn nguån nguyªn liÖu trong níc thay thÕ nguyªn liÖu nhËp ngo¹i , x©y dùng chØ tiªuu , ®æi míi ¸p dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i , chÕ t¹o c¸c thiÕt bÞ , d©y truyÒn thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao .
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ngµnh c«ng nghiÖp ®· t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ phôc vô s¶n xuÊt c«ng nghiÖp , n«ng nghiÖp , ngµnh x©y dùng vµ giao th«ng vËn t¶i . NhiÒu s¶n phÈm ®îc dïng trong ngµnh quèc phßng , cã s¶n phÈm ®îc sö dông ë c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh , mét sè s¶n phÈm ®îc xuÊt khÈu hoÆc ®îc thÞ trêng chÊp nhËn thay thÕ hµng nhËp khÈu . Tõ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc - c«ng nghÖ ®· ®a vµo ¸p dông hµng tr¨m quy tr×nh c«ng nghÖ , t¹o ra nhiÒu hµng ho¸ , phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng .
Trong ho¹t ®éng khoa häc - c«ng nghÖ ®· chó träng ph¸t huy hiÖu qu¶ phèi hîp gi÷a c¸c tæ chøc khoa häc - c«ng nghÖ víi c¸c lùc lîng khoa häc - c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp , c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc , t¹o m¹ng líi khoa häc - c«ng nghÖ s©u réng ; thùc hiÖn thÝ ®iÓm thµnh c«ng c¸c m« h×nh doang nghiÖp Nhµ níc trong c¸c c¬ së nghiªn cøu , m« h×nh g¾n nghiªn cøu víi khoa häc - c«ng nghÖ , víi s¶n xuÊt kinh doanh cña ngµnh vµ ®ang ®îc ChÝnh phñ cho thÝ ®iÓm m« h×nh viÖn nghiªn cøu víi c¸c c«ng ty , " viÖn - doanh nghiÖp ", " doanh nghiÖp - viÖn " ph¸t huy sù phèi hîp gi÷a c¸c tæ chøc khoa häc - c«ng nghÖ trong níc víi c¸c c¬ quan khoa häc - c«ng nghÖ níc ngoµi , c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó nghiªn cøu khoa häc hoÆc chuyÓn giao c«ng nghÖ .
NgoµI viÖc thùc hiÖn c¸ nhiÖm vô khoa häc - c«ng nghÖ ®îc giao , c¸c tæ chøc khao häc - c«ng nghÖ ®Èy m¹nh s¶n xuÊt thö nghiÖm c¸c s¶n phÈm míi do kÕt qu¶ nghiªn cøu t¹o ra , ®· thùc hiÖn nhiÒu hîp ®ång t vÊn dÞch vô khoa häc - c«ng nghÖ , chuyÓn giao c«ng nghÖ , s¶n xuÊt m¸y mãc thiÕt bÞ , trùc tiÕp phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng .
Nhê vµo viÖc ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp mµ nhÞp ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t 13,5% trong ®ã c«ng nghiÖp quèc doanh t¨ng 9,55 , c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng 11,5% , khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng 21,8% . N¨ng lùc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ yÕu ®· cã chuyÓn dÞch ®¸ng kÓ , h×nh thµnh mét sè s¶n phÈm mòi nhän , mét sè khu c«ng nghiÖp , khu chÕ xuÊt víi nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i .
Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp , ngµnh n«ng nghiÖp níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín , gãp phÇn chuyÓn nhanh sang s¶n xuÊt hµng hãa gi¶n , ®a n«ng s¶n thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc , ®¹t tû träng cao , ®êi sèng n«ng d©n ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ . Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 5,6% hiÖn nay ViÖt Nam ®· lµ níc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 2 thÕ giíi , xuÊt khÈu cµ phª ®øng thø 3 thÕ giíi . VÊn ®Ò an ninh l¬ng thùc cña ®Êt níc ®îc ®¶m b¶o .
§¹t ®îc kÕt qu¶ trªn lµ nhê vµo viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n , ®Èy m¹nh ®Çu t , nhng bªn c¹nh ®ã viÖc øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ còng ®ãng vai trß rÊt quan träng trong c¸c kh©u lai t¹o gièng c©y trång , kü thuËt phßng trõ s©u bÖnh , thuû lîi , nu«i trång , chÕ biÕn n«ng s¶n , tiÕp thu c¸c c«ng nghÖ gièng lóa lai vµ gièng lóa cao s¶n míi , triÓn khai kü thuËt nu«i cÊy m« . Víi sù nç lùc cña c¸c nhµ khoa häc , nhiÒu biÖn ph¸p ®· ®îc triÓn khai kÞp thêi trong s¶n xuÊt . C¸c gièng c©y trång , vËt nu«i ®ang cã trong c¬ cÊu s¶n xuÊt hiÖn nay phÇn lín lµ do kÕt qu¶ cña khoa häc - c«ng nghÖ mang l¹i , mét pjÇndo c¸c nhµ khoa häc tù t¹o ra , mét phÇn do c¶I tiÕn gièng nhËp ngo¹I . ViÖc ¸p dông c¸c gièng c©y l¬ng thùc , c©y thùc phÈm míi vµo s¶n xuÊt ®· lµm t¨ng n¨ng suÊt tõ 15-20% gãp phÇn n©ng cao s¶ lîng l¬ng trong c¶ níc ®¹t trªn 31 triÖu tÊn , ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc vµ xuÊt khÈu tõ 3-4 triÖu tÊn g¹o / n¨m . gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trªn mét ®¬n vÞ ®Êt n«ng nghiÖp t¨ng tõ 13,5 triÖu ®ång / ha n¨m 1995 lªn 17,5 triÖu ®ång n¨m 2000 .
1997
1998
1999
2000
(íc tÝnh )
S¶n lîng l¬ng thùc quy ra thãc ( triÖu tÊn )
30,6
31,9
34,3
35,7
S¶n lîng g¹o xuÊt khÈu ( triÖu tÊn )
3,6
3,7
4,5
3,5
Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ( triÖu USD )
899
~900
~1000
~616
Trong lÜnh vùc trång trät , chóng ta ®· ®Èy m¹nh viÖc ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc - kü thuËt , thö nghiÖm vµ øng dông nhanh c¸c gièng c©y trång cã n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cao phï hîp ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng ®Þa ph¬ng . Chó ý lai t¹o c¸c gièng lóa cã n¨ng suÊt , chÊt lîng cao , chèng chÞu s©u bÖnh , chÞu h¹n . C¸c gièng ng« lai n¨ng suÊt cao , c¸c gièng c©y l¬ng thùc , c©y thùc phÈm , c©y c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ . Nhê liªn tôc ¸p dông c¸c gièng c©y l¬ng thùc míi cho n¨ng suÊt cao nªn trong giai ®o¹n 1996 - 2000 s¶n lîng l¬ng thùc cña níc ta t¨ng trung b×nh 1,2 triÖu tÊn / n¨m . B×nh qu©n l¬ng thùc ®Çu ngêi t¨ng trung b×nh 1,2 triÖu tÊn / n¨m . B×nh qu©n l¬ng thùc ®Çu ngêi t¨ng tõ 370 kg n¨m 1995 lªn 435 kg n¨m 2000 . C¸c c©y trång kh¸c còng t¨ng víi tèc ®é nhanh chãng : diÖn tÝch cµ phª t¨ng h¬n 2 lÇn , cao su t¨ng 43% , mÝa t¨ng 33% , b«ng t¨ng 30% .
VÒ ch¨n nu«i , trong thêi gian qua , do tÝch cùc ®Èy m¹nh viÖc øng dông nh÷ng tiÕn bé kü thuËt míi vÒ di truyÒn , khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån gen quý cña vËt nu«i , lai t¹o c¸c gièng ngo¹i nhËp , ®· chän t¹o ra ®îc 12 gièng vËt nu«i cã n¨ng suÊt cao phï hîp víi ®IÒu kiÖn ViÖt Nam , gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng trëng cña ngµnh ch¨n nu«i , ®¹t trung b×nh 3,5 - 5% / n¨m . C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ch¨n nu«i ®· më ra mét triÓn väng lín ch¨n nu«i gia cÇm vµ thuû cÇm t¹i c¸c hé gia ®×nh , t¹o nguån thu nhËp lín cho n«ng d©n . §· ®a vµo ¸p dông c«ng nghÖ cÊy truyÒn ph«i ®Ó ®µn bß gièng h¹t nh©n vµ bß lai híng s÷a , x©y dùng ®µn bß c¸i h¹t nh©n híng s÷a cho n¨ng suÊt cao , ®¹t 3400 - 4000 lÝt / chu kú , cao cÊp 1,5 lÇn gièng bß s÷a thêng , cã con cho s÷a cao nhÊt tíi 6592 lÝt / chu kú , kh¶o nghiÖm thµnh c«ng c¸c c«ng thøc lai 2-3 m¸u gi÷a lîn ngo¹i ( §¹I B¹ch , Landrace ) víi lîn néi ( Mãng C¸I ) . C¸c c«ng thøc lai víi tû lÖ m¸u lîn ngo¹i 1/2 , 3/4 , 7/8 cho tû lÖ n¹c t¬ng øng lµ 39-43% , 44-47% , 49-52% ; hoµn chØnh c«ng nghÖ nu«i lîn lai víi c¸c quy m« kh¸c nhau cã thÓ øng dông trong n«ng hé , øng dông ch¬ng tr×nh phÇn mÒm m¸y tÝnh PIGBLUP , PIG - TALES vµ PIGCHAMP trong ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ vµ qu¶n lý gièng lîn . C«ng t¸c b¶o tån nguån gen ®îc quan t©m duy tr× vµ ®Èy m¹nh .
VÒ thuû lîi , trong giai ®o¹n 1996 - 2000 c¸c tæ chøc khoa häc - c«ng nghÖ trong ngµnh thuû lîi ®· cã sù g¾n kÕt , ®Çu t nghiªn cøu víi c¸c c¬ së ®Þa ph¬ng , ®· nghiªn cøu thµnh c«ng vµ ®a vµo ¸p dông nhiÒu thiÕt bÞ phôc vô tíi tiªu vµ canh t¸c . §· x©y dùng mét sè m« h×nh tÝnh to¸n lò c¸c hÖ thèng s«ng lín ViÖt Nam .§· nghiªn cøu c¸c gi¶I ph¸p chèng sa m¹c ho¸ vïng ven biÓn miÒn Trung , lªn ph¬ng ¸n kiÓm so¸t lò ë §ång Th¸p Mêi , nghiªn cøu tho¸t lò vµ biÖn ph¸p t¨ng cêng kh¶ n¨ngg tho¸t lò b¶o vÖ ®ª ®iÒu ë ®ång b»ng s«ng Hång ...
Trong lÜnh vùc l©m nghiÖp , trong giai ®o¹n 1996 - 2000 c«ng t¸c trång rõng , ch¨m sãc vµ b¶o vÖ rõng ®· ®¹t ®îc nhiÒu tiÕn bé , nhiÒu triÖu c©y con ®· ®îc t¹o ra ®Ó trång rõng . KÕt qu¶ trong 5 n¨m ®· trång ®îc 1,1 triÖu ha rõng tËp trung , b¶o vÖ 9,3 triÖu ha rõng hiÖn cã , khoanh nu«i t¸i sinh 700 ngh×n ha .
1997
1998
1999
2000
Gi¸ trÞ s¶n xuÊt l©m nghiÖp ( tû ®ång )
5447,8
5257,4
5624,2
5652,5
S¶n lîng khai th¸c gç
( ngh×n m3)
2480,0
2216,8
2122,5
2570,6
tæng diÖn tÝch rõng tËp trung ( ngh×n ha )
221,8
208,6
230,1
196,4
Tæng diÖn tÝch vµ ®ä che phñ rõng c¶ níc ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ :
_N¨m 1995 : 9 302 200 ha , chiÕm 28,3% ®é che phñ .
_N¨m 2000 : 10 915 592 ha , chiÕm 33,2% ®é che phñ .
Trong giai ®o¹n nµy , ®· chuyÓn giao nhiÒu biÖn ph¸p kü thuËt , quy tr×nh vµo s¶n xuÊt nh : quy tr×nh kh«i phôc , ch¨m sãc lµm giµu rõng , quy tr×nh trång rõng th©m canh phôc vô nguyªn liÖu giÊy ®a n¨ng suÊt tõ 8 - 10 m3/ha/n¨m lªn 18 - 20 m3/ha/n¨m ë 5 tØnh miÒn nói phÝa B¾c ; quy tr×nh trång b¹ch ®µn ; quy trång phi lao ; quy tr×nh ¬m th«ng nhùa vµ trång thµnh c«ng th«ng nhùa trªn c¸c vïng ®Êt kh« c»n vµ kü thuËt trÝch th«ng nhùa ; kÕt qu¶ nh©n gièng luång b»ng cµnh kh«ng sö dông kÝch thÝch tè .
X©y dùng vµ ¸p dông quy tr×nh kü thuËt khoanh nu«i phôc håi rõng tù nhiªn , thö nghiÖm trång rõng b»ng gieo bay trªn quy m« lín ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n ; nghiÖn cøu vµ ®a vµo s¶n xuÊt thö kü thuËt khai th¸c rõngtrång b»ng c¬ giíi , s¶n xuÊt m¸y b¨m d¨m di ®éng phôc vô thu gom nguyªn liÖu trong trång c©y ph©n t¸n .
§· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu trong viÖc sö dông cãt Ðp thay gç d¸n vµ gç xÎ , sö dông cäng dõa níc ®Ó thay v¸n Ðp ... ; ®· nghiªn cøu vµ ®a vµo s¶n xuÊt 11 lo¹i thuèc b¶o qu¶n l©m s¶n ®îc c«ng nhËn ®Ó diÖt trõ mèi mät , b¶o qu¶n gç vµ ®å gç , thuèc chèng hµ cho tµu thuyÒn , kÐo dµi tuæi thä cña gç lªn 3-5 lÇn .
Trong lÜnh vùc ng nghiÖp , vÒ khai th¸c thuû s¶n ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc trong lÜnh vùc nµy ®· ®¹t ®îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ , nh : x©y dùng Atlas ng cô ViÖt Nam , x¸c ®Þnh c¸c ngµnh nghÒ cã n¨ng suÊt cao phï hîp víi cì lo¹i tµu khai th¸c h¶i s¶n xa bê , ®· kh¶o s¸t , thiÕt kÕ vµ thi c«ng c¸c mÉu líi kÐo ®«i cho tµu 200 vµ 300 CV ; ®· tiÕn hµnh thiÕt kÕ 3 lo¹i líi rª mùc , ®· øng dông thµnh c«ng chµ di ®éng cho nghÒ v©y khai th¸c thuû s¶n .
VÒ nu«i trång thuû s¶n , ®· nghiªn cøu thµnh c«ng m« h×nh nu«i t«m só n¨ng suÊt cao ( 1,5 - 2,5 tÊn / ha ) Ýt thay níc , c¸c m« h×nh nu«i c¸ + lóa cã n¨ng suÊt lóa 4,5 - 5 tÊn vµ n¨ng suÊt c¸ 1-1,3 tÊn/ha/n¨m , ¸p dông réng r·i quy tr×nh s¶n xuÊt gièng t«m só , t«m r¶o , t«m cµng xanh , cung cÊp t«m gièng chñ ®éng cho viÖc nu«i t«m th¬ng phÈm . Nghiªn cøu thµnh c«ng vµ ¸p dông réng r·i c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng c¸ ba sa nh©n t¹o , thay thÕ hoµn toµn vµ kh«ng phô thuéc vµo viÖc ph¶i nhËp c¸ gièng tõ Campuchia , h¹ gi¸ thµnh c¸ gièng , chñ ®éng trong viÖc trong s¶n xuÊt , gãp phÇn mang tÝnh quyÕt ®Þnh trong viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn nghÒ nu«i c¸ bÌ . §· ®¹t ®îc kÕt qu¶ bíc ®Çu trong nghiªn cøu s¶n xuÊt gièng thuû s¶n biÓn ( c¸ giß , c¸ song ) vµ c¸ níc ngät ( c¸ chÐp lai , r« phi ®¬n tÝnh , trª lai , c¸ bèng , c¸ tra ...) ; ®· s¶n xuÊt ®îc gièng cua biÓn , ghÑ , èc h¬ng , sß huyÕt , trai ngäc ...; ®· ®¹t ®îc kÕt qu¶ nu«i vi t¶o , lu©n trïng , artemia thu bµo x¸c vµ s¶n xuÊt thøc ¨n c«ng nghiÖp cho t«m , c¸ .
VÒ chÕ biÕn thuû s¶n , ®· ¸p dông ch¬ng tr×nh qu¶n lý chÊt lîng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm theo hÖ thèng HACCP . C«ng nghÖ chÕ biÕn mét sè s¶n phÈm tõ c¸ t¹p , c«ng nghÖ chÕ biÕn níc m¾m ng¾n ngµy sö dông enzim cã nguån gèc vi sinh vµ thùc vËt
1997
1998
1999
2000
Gi¸ trÞ s¶n xuÊt thuû s¶n ( theo gi¸ so s¸nh n¨m 1994 , tû ®ång )
16344,2
16344,2
18252,7
20198,3
Tæng s¶n lîng thuû s¶n
( ngh×n tÊn )
1730,4
1730,4
2006,8
2148,9
DiÖn tÝch mÆt níc nu«I trång thuû s¶n ( ngh×n ha )
498,7
504,1
524,6
535,0
Trong lÜnh vùc y - dîc , trong giai ®o¹n 1996 - 2000 c¸c ®Ò dù ¸n nghiªn cøu khoa häc - c«ng nghÖ ®· thùc sù ®ãng mét vÞ trÝ ®ßn bÈy then chèt vµ lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ trong ngµnh y tÕ vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù nghiÖp ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n . C¸c ®Ò tµi khoa häc - c«ng nghÖ cÊp nhµ níc tËp trung híng nghiÖn cøu vµo c¸c lÜnh vùc nh : dÞ øng thuèc , søc kháe sinh s¶n cña phô n÷ tuæi m·n kinh ; quy tr×nh s¶n xuÊt vµ chuÈn ho¸ c¸c s¶n phÈm tõ huyÕt t¬ng ; gi¶i ph¸p phßng chèng sèt rÐt ë mét sè vïng kinh tÕ nh thuû ®iÖn , cao su , d©u t»m t¬ , nu«i t«m níc lî vµ vïng s©u , vïng sa ; x©y dùng tiªu chuÈn bôi m«i trêng , chuÈn ®o¸n phßng chèng bôi phæi silic ; nghiªn cøu m« h×nh s¶n xuÊt t¹i chç vµ cung cÊp thuèc thiÕt yÕu tõ nguån dîc liÖu phôc vô céng ®ång ë miÒn nói ; chuyÓn giao c«ng nghÖ s¶n xuÊt v¨cxin sëi t¹i ViÖt Nam .
C¸c ®Ò tµi nghiªn cøu ®· ®i s©u vµo c¸c nghiªn cøu ë møc ph©n tö , nghiªn cøu vÒ gen , vÒ miÔn dÞch , men nh»m t×m hiÓu s©u vÒ qu¸ tr×nh bÖnh lý , c¬ chÕ sinh bÖnh , c¬ chÕ t¸c dông cña thuèc . Trong giai ®o¹n nµy , ngµnh y tÕ ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ nh sau :
_Thu nhËp gÇn 10 000 chñng vi sinh vËt , trong ®ã cè 9 797 chñng trong níc .
_Nghiªn cøu khai th¸c chñng , m· ho¸ th«ng tin c¸c chñng ®ang lu gi÷ , th¨m dß chuÈn bÞ khai th¸c chñng ë ViÖt B¾c .
_Më thªm hai c¬ së b¶o tån lu gi÷ gen vµ gièng c©y thuèc ë miÒn Nam , n©ng tæng sè m¹ng líi lªn 12 c¬ quan ®¬n vÞ .
_Cã kho¶ng 80/250 loµi c©y thuèc quý hiÕm ®îc b¶o tån .
_86 loµi / chñng ®· ®îc b¶o qu¶n h¹t trong kho l¹nh .
Nhê cã nh÷ng kÕt qu¶ cña khoa häc - c«ng nghÖ cïng víi nh÷ng nç lùc vît bËc cña ngµnh y tÕ nªn trong 5 n¨m qua níc ta ®· kh«n x¶y ra bÊt k× vô dÞch lín nµo , kÓ c¶ ë nh÷ng vïng b·o lôt . ViÖt Nam ®· ®îc c«ng nhËn lµ níc thanh to¸n b¹i liÖt , tû lÖ sèt rÐt míi m¾c gi¶m dÇn , tû lÖ tö vong do sèt rÐt ¸c tÝnh gi¶m , kh«ng ®Ó x¶y ra nh÷ng vô dÞch lín trong c¶ níc . C¸c kü thuËt vµ c«ng nghÖ chuÈn ®o¸n , ®iÒu trÞ , còng nh dù phßng ®· ®îc ®æimíi , n©ng cÊp vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®¸ng kÓ . ViÖt Nam ®· tù cung cÊp ®îc nh÷ng s¶n phÈm thuèc thiÕt yÕu cho x· héi , phôc vô sù nghiÖp ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång , ®Æc biÖt lµ ®ång bµo ë c¸c vïng s©u , vïng sa , vung nói nh÷ng vïng gÆp khã kh¨n do thiªn tai , lò lôt . §· s¶n xuÊt ®îc 7/10 lo¹i v¨cxin , 5 lo¹i ®¸p øng cho c¸c ch¬ng tr×nh tiªm chñng më réng , lµm lîi cho Nhµ níc hµng chôc tû ®ång mçi n¨m . Tr×nh ®é c«ng nghÖ , tr×nh ®é s¶n xuÊt ngµy cµng ®îc n©ng cao , mét sè lo¹i v¨cxin cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu , ®· thanh to¸n 3 n¨m liÒn kh«ng cã mét ca b¹i liÖt ®· ®îc quèc tÕ c«ng nhËn .
TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000 , trªn 40% sè tr¹m y tÕ cã b¸c sÜ , trªn 80% sè th«n b¶n cã nh©n viªn y tÕ ho¹t ®éng , 95% sè x· , phêng trong c¶ níc ®· x©y dùng ®îc tr¹m y tÕ , ®îc cung cÊp trang thiÕt c¬ b¶n vµ x©y dùng ®îc quü thuèc thiÕt yÕu . ViÖc ¸p dông kü thuËt tiÕn bé vµ øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong lÜnh vùc y häc ®· n©ng cao ®îc chÊt lîng kh¸m ch÷a bÖnh vµ dù phßng , tõng bíc tiÕp cËn víi c¸c kü thuËt vµ c«ng nghÖ t¬ng øng cña c¸c níc trong khu vùc , gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo môc tiªu ph¸t triÓn ngµnh y tÕ .
1997
1998
1999
2000
Tö vong trÎ em díi 1 tuæi / 1000 em
39,0
38,0
36,7
35
Tö vong trÎ em díi 5 tuæi / 1000 em
48,5
45,2
42,0
42,0
Tû lÖ sy sinh dìng trÎ em díi 5 tuæi ( % )
40,6
38,0
36,7
34
Trong lÜnh vùc sö dông tµi nguyªn vµ b¶o vÖ m«i trêng , c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc - c«ng nghÖ cÊp nhµ níc tËp trung vµo 3 nhiÖm vô lín :
_Nghiªn cøu nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p ng¨n ngõa sa m¹c ho¸ .
_Nghiªn cøu biÕn ®éng m«i trêng liªn quan ®Õn quy ho¹ch ph¸t triÓn ngiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long , ®ång b»ng s«ng Hång , vïng H¹ Long - Qu¶ng Ninh vµ vïng T©y Nguyªn .
_Dù b¸o diÔn biÕn m«i trêng ph¸t sinh do c«ng tr×nh thuû ®iÖn S¬n La .
_§a ra c¸c biÖn ph¸p nh»m khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ , chèng l·ng phÝ .
Trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ , nhµ níc ta ®· sím ch¨m lo ®µo t¹o ®îc mét ®éi ngò c¸n bé khoa häc vµ kü thuËt t¬ng ®èi ®«ng ®¶o , ®· bíc ®Çu h×nh thµnh m¹ng líi c¸c c¬ quan nghiªn cøu vµ t¹o nh÷ng tiÒn ®Ò ban ®Çu cho viÖc ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong giai ®o¹n tiÕp theo . Lùc lîng khoa häc vµ kü thuËt ®· chøng minh trong thùc tÕ kh¶ n¨ng ®¸ng khÝch lÖ trong lÜnh vùc thi c«ng , l¾p ®Æt m¸y mãc , vËn hµnh thiÕt bÞ c«ng nghÖ s¶n xuÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕu thèn nhiÒu mÆt ë níc ta . NhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu trong níc ®· ®îc ¸p dông trong thùc tÕ vµ ®· ®a l¹i nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu , nhÊt lµ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp ...
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong lÜnh vùc khoa häc x· héi ®· gãp phÇn x©y dùng c¨n cø khoa häc cho c¸ chñ tr¬ng vµ biÖn ph¸p ®æi míi qu¶n lý , ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi , x¸c ®Þnh hÖ quan ®IÓm , ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch . Nhê ®ã c¸c chÝnh s¸ch ®îc ho¹ch ®Þnh ®· cã tÝnh khoa häc , s¸t thùc tiÔn , kh¶ thi vµ cã hiÖu qu¶ râ rÖt h¬n . Khoa häc x· héi ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt . Trªn c¬ së luËn cø do khoa häc x· héi cung cÊp , nhiÒu bé luËt , ph¸p lÖnh , nghÞ ®Þnh , quyÕt ®Þnh ...®îc ban hµnh hoÆc söa ®æi . Ho¹t ®éng khoa häc x· héi ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ta lín cho viÖc x©y dùng c¸ luËn cø khoa häc phôc vô yªu cÇu ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc , quy ho¹ch vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ ®æi møoi c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch , ®· t¹o nªn thÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ ®Êt níc .
Ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc tù nhiªn t¹i c¸c trêng ®¹i häc , viÖn nghiªn cøu thuéc c¸c bé , ngµnh ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò lµm c¬ së cho nghiªn cøu øng dông , ®iÒu tra ®iÒu kiÖn tù nhiªn , sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn hîp lý vµ b¶o vÖ m«i trêng , gãp phÇn t¹o luËn cø cho viÖc x©y dùng chiÕn lîc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi , ®· nghiªn cøu mét sè c«ng nghÖ c¬ b¶n t¹o c¬ së cho qu¸ tr×nh tiÕp thu vµ tiÕn tíi lµm chñ c¸c c«ng nghÖ thuéc c¸c lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ mòi nhän nh : lÜnh vùc tin häc , c«ng nghiÖp phÇn mÒm , kÕt cÊu c«ng tr×nh , t¹o gièng c©y trång vËt nu«i míi ...
Trong lÜnh vùc x· héi kh¸c , tÝnh n¨ng ®éng vµ chñ ®éng x· héi cña mäi ngêi , mäi gia ®×nh ®îc ph¸t huy , ®êi sèng cña ®a sè nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn mét bíc . §Çu t cña Nhµ níc cho viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi dÇn dÇn ®îc gia t¨ng . ViÖc gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò x· héi nh c«ng t¸c d©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh , t¹o viÖc lµm , ®Òn ¬n ®¸p nghÜa víi ngêi cã c«ng víi níc , chó träng xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ... ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc . Gi÷a n¨m 1996 khi ph©n tÝch thµnh tùu cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi trong lÜnh vùc ph¸t triÓn con ngêi , liªn hîp quèc ®· xÕp ViÖt Nam vµo nhãm níc trung b×nh víi chØ sè HDI lµ 0,540 , n¨m 1999 xÕp thø 110/174 , n¨m 2000 xÕp thø 108/174 víi chØ sè HDI lµ 0,671 , n¨m 2001 xÕp thø 101/164 . §iÒu ®ã cho thÊy mÆc dï cãGDP b×nh qu©n ®Çu ngêi thÊp nhng nhê quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi , ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ níc cã n¨ng lùc tèt h¬n trong xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo . VÒ gi¸o dôc - ®µo t¹o, Nhµ níc dµnh rÊt nhiÒu ng©n s¸ch ®Ó ®µo t¹o ®éi nhò nh©n tµi cho ®Êt níc , ¸p dông nh÷ng thµnh tùu tiªn tiÕn míi nhÊt trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y , nhÊt lµ trong c¸c trêng ®¹i häc , viÖn nghiªn cøu .
2.1.5. C¸c biÖn ph¸p nh»m vËn dông tri thøc khoa häc vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ - x· héi níc ta .
Do nguån lùc h¹n chÕ , nÒn kinh tÕ quèc d©n kh«ng ®ñ sóc ngay mét lóc ®Çu t c«ng nghÖ tiªn tiÕn cho nhiÒu lÜnh vùc , mµ chØ cã thÓ ®Çu t cã chän läc , cã träng ®iÓm . Ph¶i xem xÐt c¸c tiªu chuÈn sau ®©y:
_§¶m b¶o yªu cÇu n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµ dÞch vô ®¸p øng ®ßi hái cña thÞ trêng quèc tÕ vµ ®Èy lïi hµng ngo¹i trªn thÞ trêng trong níc .
_Cã ¶nh hëng lín tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ quèc d©n .
_§¶m b¶o yªu cÇu t¬ng hîp víi quèc tÕ .
_Thóc ®Èu viÖc h×nh thµnh mét sè ngµnh cã hµm lîng c«ng nghÖ cao ®Î chuÈn bÞ cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo .
CÇn m¹nh d¹n thùc hiÖn chiÕn lîc chuyÓn giao c«ng nghÖ cã chän läc , kÕt hîp h÷u c¬ gi÷a nhËp c«ng nghÖ tõ níc ngoµi vµ ®Èy m¹nh nghiªn cøu trong níc , cÇn chó ý mét sè ph¬ng diÖn sau :
_Tríc hÕt do thÕ giíi ®ang ë giai ®o¹n chuyÓn vïng c«ng nghÖ , nªn c¸c níc ph¸t triÓn ®i tríc ®ang muèn chuyÓn giao nguyªn liÖu g©y « nhiÔm . Bëi vËy khi quyÕt ®Þnh chñ tr¬ng nh¹p c«ng nghÖ cÇn xem xÐt mét c¸ch ®Çy ®ñ kh«ng nªn chØ thuÇn tuý c©n nh¾c c¸ khÝa c¹nh kinh tÕ .
_Lùa chän nh÷ng c«ng nghÖ phï hîp víi hoµn c¶nh cña níc ta .
Trong giai ®o¹n tríc m¾t cÇn thùc hiÖn c¬ cÊu c«ng nghÖ nhiÒu tr×nh ®é , nhiÒu quy m« , coi träng quy m« nhá vµ võa , kÕt hîp hµi hoµ c«ng nghÖ vËt liÖu , c«ng nghÖ thiÕt bÞ , c«ng nghÖ s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ qu¶n lý víi tinh thÇn c¬ b¶n lµ tranh thñ mäi kh¶ n¨ng ®i th¼ng vµo nh÷ng thÕ hÖ c«ng nghÖ tiªn tiÕn phï hîp .
§¶m b¶o c¬ së h¹ tÇng cho khoa hcä vµ c«ng nghÖ . Muèn ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn vµ ®æi míi c«ng nghÖ , kh«ng thÓ kh«ng ph¸t triÓn víi hÖ sè vît tríc hîp lý c¬ së h¹ tÇng cho khoa häc vµ c«ng nghÖ .
T¨ng cêng vai trß ®Þnh híng ®iÒu tiÕt cña nhµ níc ë tÇm qu¶n lý vÜ m« , thùc hiÖn më réng quyÒn chñ ®éng cña c¸c ®¬n vÞ khoa häc - c«ng nghÖ c¬ së vµ cña nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c khoa häc -c«ng nghÖ ë tÇm qu¶n lý vÜ m« .
Nªn lùa chän ra nh÷ng híng , nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu cã kh¶ n¨ng ®a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi lín cho ®Êt níc trªn c¬ së vËn dông cao nhÊt c¸c thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ lµm ®èi tîng lùa chän u tiªn .
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Ý thức và vai trò của tri thức khoa học trong công cuộc đổi mới của nước ta hiện nay.DOC
