Ảnh hưởng văn học dân gian với văn học viết Việt Nam

UÛY BAN NHAÂN DAÂN TÆNH PHUÙ YEÂN SÔÛ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO ----- – & — ----- AÛNH HÖÔÛNG VAÊN HOÏC DAÂN GIAN VÔÙI VAÊN HOÏC VIEÁT VIEÄT NAM Ngöôøi thöïc hieän: ÑAËNG THÒ HOÀØNG ÑAØO Ñôn vò: TRÖÔØNG THPT CHUYEÂN LÖÔNG VAÊN CHAÙNH TPTuy hoøa, 5 /2008 A. MÔÛ ÑAÂÀU: “Töø ngaøy aên phaûi mieáng traàu Mieäng aên moâi ñoû, daï saàu ñaêm chieâu Bieát laø thuoác daáu hay buøa yeâu Laøm cho thieáp phaûi nhieàu ñieàu xoùt xa Laøm cho queân meï queân cha Laøm cho queân cöûa queân nhaø Laøm cho queân caù döôùi ao Queân traêng döôùi nöôùc, queân sao treân trôøi” Baøi ca dao laø moät trong nhöõng baøi ca dao thuoäc chuû ñeà ca dao yeâu thöông, tình nghóa, maø cuï theå hôn laø moät tình yeâu trong saùng nhöng cuõng pha chuùt haøi höôùc, laõng maïn giöõa ñoâi trai gaùi. Nhaø thô Xuaân Dieäu ñaõ noùi: “Khoâng chôø ñôïi thô chính quy, thô chuyeân nghieäp dieãn taû hoä mình, nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñaõ theá kæ naøy qua theá kækhaùc, dieãn taû tröïc tieáp loøng yeâu thöông, söôùng vui, ñau khoå” (Saùch Ngöõ vaên 10NC, trang 102). Nhö vaäy, töø tröôùc luùc “thô chính quy, thô chuyeân nghieäp” ra ñôøi thì nhöõng ngöôøi lao ñoäng gôûi gaém caû tình caûm, öôùc mô laãn khaùt voïng vaøo trong nhöõng vaàn ca dao ngaén nguûi nhöng laïi xuùc tích, haøm chöùa nhieàu ñieàu. Ca dao, hay noùi caùch khaùc laø vaên hoïc daân gian, ñaõ coù moät choã ñöùng raát quan troïng trong ñôøi soáng tinh thaàn caàn ñöôïc boäc loä cuûa ngöôøi bình daân, ñoùng moät vai troø khaù lôùn trong vieäc pheâ phaùn xaõ hoäi phong kieán – nöûa thöïc daân, leân aùn giai caáp thoáng trò aùp böùc, boùc loät nhaân daân. Vaäy töø khi “thô chính quy, thô chuyeân nghieäp” chính thöùc ra ñôøi töø khoaûng theá kæ thöù X thì noù ñaõ giuùp cho ngöôøi bình daân “dieãn taû tröïc tieáp loøng yeâu thöông, vui söôùn, ñau khoå” hay chöa? Lieäu vaên hoïc daân gian coù coøn ñoùng vai troø quan troïng, hay noùi ñuùng hôn coù coøn aûnh höôûng ñeán vaên hoïc vieát nöõa hay khoâng? Coù coøn xöùg ñaùng laø “boä saùch giaùo khoa veà cuoäc soáng” ñeå caùc taùc giaû vaên hoïc vieát hoïc taäp hay khoâng? I. Vaên hoïc daân gian trong tieán trình vaên hoïc daân toäc: - Trong tieán trình vaên hoïc daân toäc, vaên hoïc daân gian ra ñôøi töø raát sôùm, nhöõng thaàn thoaïi, nhöõng truyeàn thuyeát töø thuôû laïp nöôùc ñeán nay (Vaên Lang, AÂu LaÏc) thuoäc vaøo haøng di saûn coå xöa nhaát trong neàn vaên hoïc daân toäc ñaõ minh chöùng cho söï ra ñôøi cuûa vaên hoïc daân gian. - Vaø khi vaên hoïc vieát ra ñôøi thì vaên hoïc daân gian vaãn tieáp tuïc phaùt trieån beân caïnh ngöôøi bình daân, aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán caùc taàng lôùp tri thöùc cuûa vaên hoïc vieát. Trong suoát tieán trình aáy, vaên hoïc daân gian vaãn gaén boù vôùi ñôøi soáng vaø tö töôûng “dieãn taû tröïc tieáp loøng yeâu thöông, söôùng vui, ñau khoå” cuûa quaàn chuùng lao ñoäng ñoâng ñaûo trong xaõ hoäi. - Vaên hoïc daân gian Vieät Nam coù noäi dung phong phuù, phaûn aùnh cuoäc soáng theå hieän lyù töôûng xaõ hoäi vaø ñaïo ñöùc cuûa nhaân daân lao ñoäng caùc daân toäc cung caáp tri thöùc coù ích veà töï nhieân vaø xaõ hoäi, baûo toàn vaø phaùt huy nhöõng truyeàn thoáng toát ñeïp, chöùa ñöïng caû moät kho taøng caùc truyeàn thoáng ngheä thuaät daân toäc. II. Vaên hoïc daân gian coù moät vò trí vaø vai troø nhö theá naøo ñoái vôùi vaên hoïc vieát? - “ÔÛ Vieät Nam, vaên hoïc daân gian coù vò trí vai troø raát quan. Trong haøng nghìn naêm Baéc thuoäc vaø ôû caùc thôøi kì daân toäc chöa coù chöõ vieát hoaëc chöõ vieát chöa phoå caäp, vaên hoïc daân gian ñaõ ñoùng goùp to lôùn trong vieäc gìn giöõ, maøi giuõa vaø phaùt trieån ngoân ngöõ daân toäc saâu saéc vaø nhöõng saùng taïo ngheä thuaät ñoäc ñaùo, taøi hoa cuûa vaên hoïc daân gian coù taùc ñoäng maïnh meõ ñoái vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa vaên hoïc vieát töø noäi dung ñeán hình thöùc” (Saùch NV 10 naâng cao, taäp trung I trang 6). Töø thuôû nghìn naêm Baéc thuoäc, vaên hoïc daân gian ñaõ coù moät vò theá quan troïng trong ñôøi soáng tinh thaàn cuûa quaàn chuùng lao ñoäng khi chöõ vieát “chöa coù hoaëc chöa phoå caäp”, vaên hoïc daân gian ñaõ “gìn giöõ, maøi giuõa vaø phaùt trieån ngoân ngöõ daân toäc”, nuoâi döôõng taâ hoàn nhaân daân”. Bôõi coù moät vò trí nhö theá neân vaên hoïc daân gian coù vai troø nhö “ngöôøi dieãn taû hoä” tình caûm laãn tö töôûng cuûa nhaân daân lao ñoäng. Töông truyeàn, tröôùc khi dieãn ra cuoäc khôûi nghóa Hai Baø Tröng (naêm 40), Baø Tröng Traéc ñaõ ñoïc theà, veà sau ñöôïc vieát thaønh thô: “Moät xin röûa saïch nöôùc thuø Hai xin ñem laïi nghieäp xöa hoï Huøng Ba keûo oan öùc loøng choàng Boán xin veïn sôû coâng leânh naøy” Boán caâu thô treân ñöôïc trích töø “Tieân Nam ngöõ luïc, aùng söû ca daân gian theá kæ XVII” ñaõ theå hieän ñöôïc muïc ñích cuûa cuoäc khôûi nghóa Hai Baø Tröng laø “ñeàn nôï nöôùc, traû thuø nhaø”, queùt saïch boïn xaâm löôïc Haùn ra khoûi nöôùc AÂu Laïc vaø ñeå nhôù veà lôøi theà nguyeän cuûa baø, nhaân daân ñaõ goùi goïn trong boán caâu thô. Chaû theá maø ñeán Leâ Vaên Hö, nhaø söû hoïc theá kit XIII, cuõng phaûi khen raèng “Tröng Traéc, Tröng Nhò laø phuï nöõ, hoâ moät tieáng maø caùc quaän Giao Chæ, Cöûu Chaân, Nhaät Nam, Hôïp Phoá cuøng 65 thaønh ôû tænh ngoaïi ñeàu höôûng öùng, vieäc döïng nöôùc xöng vöông deã nhö trôû baøn tay, coù theå thaáy hình theá ñaát Vieät ta ñuû döïng ñöôïc nghieäp Baù vöông”! III AÛnh höôûng cuûa vaên hoïc daân gian ñoái vôùi vaên hoïc vieát: - “Tính nhaân daân, tính daân toäc saâu saéc vaø nhöõng saùng taïo ngheä thuaät ñoäc ñaùo, taøi hoa vaên hoïc daân gian coù taùc ñoäng maïnh meõ ñoái vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa vaên hoïc vieát töø noäi dung ñeán hình thöùc”. Vaên hoïc daân gian ra ñôøi sôùm hôn vaên hoïc vieát nhöng laïi toàn taïi song song vôùi vaên hoïc vieát, truyeàn cho vaên hoïc vieát moät söùc soáng môùi, taëng cho ngöôøi ñoïc nhöõng baøi vieát, taùc phaåm coù söùc lay ñoäng tình caûm ngöôøi bình daân. Coù nhieàu taùc phaåm vaên hoïc vieát baèng chöõ Noâm hay chöõ quoác ngöõ sôû dó coù söùc toàn taïi laâu daøi laø bôõi ñöôïc phoå caäp roäng raõi trong caùc taàng lôùp nhaân daân moät phaàn do taùc giaû tieáp thu moät caùch saùng taïo giaù trò noäi dung vaø kinh nghieäm ngheä thuaät cuûa vaênhoïc daân gian. Vaø trong söï nghieäp xaây döïng neàn vaên hoïc ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc hieän nay thì vaên hoïc daân gian vaãn luoân ñöôïc coi laø moät nguoàn nöôùc voâ taän cho söï saùng taïo ngheä thuaät. Vaên hoïc daân gian gioáng nhö moät ngöôøi anh song sinh cuûa vaên hoïc vieát, vì sinh ra tröôùc cho neân chòu moät ít “gian khoå” laø leõ ñöông nhieân. Vaø vì “sinh sau ñeû muoän” töø vaên hoïc daân gian. Vì theá, moät soá trí thöùc cuûa vaên hoïc vieát (nhö Nguyeãn Traõi, Nguyeãn Du, Hoà Xuaân Höông…) ñaõ saùng taùc nhöõng taùc phaåm ñeå ñôøi laø nhôø moät phaàn tö töôûng vaø sinh hoaït gaàn guõi vôùi nhaân daân lao ñoäng, hieåu vaø vaän duïng moät caùch taøi tình ngoân ngöõ mang tính bình daân. 1. Tìm hieåu söï aûnh höôûng cuûa vaên hoïc daân gian trong caùc taùc phaåm cuûa Nguyeãn Du: “Hoïc nhö moïi ngöôøi, thu hoaïch nhö taát caû ngöôøi thu hoaïch ca dao, hoïc tính giai caáp trong ñoù, hoïc laäp tröôøng cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng, hoïc caùi hieän thöïc cuûa vieäc ñôøi qua maáy nghìn naêm trong ñoù hoïc caùc töông quan xaõ hoäi, hoïc caùc töông quan nam nöõ trong caùc cheá ñoä cuõ, hoïc teân ñaát, teân nöôùc, teân sao, teân caù, teân chim muoâng, teân hoa coû… hoïc maùu vaø moà hoâi, nöôùc maét vaø nuï cöôøi cuûa nhöõng con ngöôøi… Nhöng noùi heïp hôn, caùc nhaø thô hoïc ñöôïc thô ôû trong ca dao” (Xuaân Dieäu) “Caùc nhaø thô hoïc nhöõng gì ôû ca dao?” (taïp chí Vaên hoïc, soá 1-1967). Nhö vaäy, nhaø thô Xuaân Dieäu muoán caùc nhaø thô theá heä sau hoïc taäp taát caû nhöõng gì coù theå hoïc ñöôïc töø ca dao, töø nhöõng caùi ñôn giaûn nhaát “teân ñaát, teân nöôùc, teân sao, teân caù, teân chim muoâng, teân hoa coû” cho ñeán nhöõng caùi phöùc taïp “hoïc tính giai caáp, hoïc laäp tröôøng, hoïc caùi hieän thöïc cuûa vieäc ñôøi…” - Nhôø coù cuoäc soáng phieâu baït nhieàu naêm treân ñaát Baéc (1786-1796) roài veà ôû aån taïi queâ noäi Haø Tónh (1796-1802), neân Nguyeãn Du coù ñöôïc voán kieán thöùc saâu roäng, am hieåu vaên hoaù daân toäc vaø vaên chöông Trung Quoác. Cuoäc ñôøi töøng traûi, ñi nhieàu, tieáp xuùc nhieàu ñaõ taïo cho Nguyeãn Du moät voán soáng phong phuù vaø nieàm thoâng caûm saâu saéc vôùi nhöõng ñau khoå cuûa nhaân daân. Söï ngieäp vaên hoïc cuûa Nguyeãn Du goàm nhöõng taùc phaåm coù giaù trò baèng chöõ Haùn laãn chöõ Noâm nhöng taùc phaåm maø oâng daønh nhieàu thôøi gian vaø taâm söùc nhaát laø “Truyeän Kieàu” laø söï keát tinh thaønh töïu ngheä thuaät vaên hoïc daân toäc treân caùc phöông tieän ngoân ngöõ, theå loaïi. Vôùi “Truyeän Kieàu”, ngoân ngöõ vaên hoïc daân toäc vaø theå thô luïc baùt ñaõ ñaït ñeán ñænh cao röïc rôõ, theá neân taùc phaåm ñöôïc löu truyeàn roäng raõi vaø coù söùc chinh phuïc lôùn ñoái vôùi moïi taàng lôùp ñoäc giaû laø leõ ñöông nhieân! - Tröôùc tieân, toâi xin maïn pheùp ñöôïc ñöa moïi ngöôøi quay trôû veà quaù khöù cuûa Nguyeãn Du, caùi thôøi kì maø xaõ hoäi phong kieán ñaõ daàn suy yeáu nhöng coøn ñuû söùc ñeå ngöïc trò con ngöôøi. Nhöõng boïn quan laïi ñaïi thaàn mieäng noùi nhaân nghóa nhöng laïi khoân kheùo: “Khoâng loä vuoát nanh cuøng noïc ñoäc Maø xeù thòt ngöôøi nhai ngoït xôùt!” Caû “Truyeän Kieàu” laø moät baûn caùo traïng caùi xaõ hoäi phong kieán aùp böùc; naøng Thuyù Kieàu taøi tình xinh ñeïp, thanh quí bò ñem baùn nhö moùn haøng, nhö thuù vaät ñaét tieàn naøo ñoù. Maõ Giaùm Sinh ñeán mua ñaõ taøn nhaãn: “Coø keø theâm bôùt moät hai Giôø laâu ngaõ giaù vaøng ngoaøi boán traêm” Thì mò Baïc Haïnh ñem Kieàu baùn ñi coøn taøn nhaãn hôn: “Xem ngöôøi ñònh giaù vöøa roài Moái haøng moät ñaõ ra möôøi, thì buoâng!” (Tröôùc khi “buoâng” thì phaûi naém thaät chaët! Moät voán boán lôøi, naêm lôøi, saùu lôøi, baûy lôøi vaãn khoâng buoâng. Moät möôøi lôøi, töùc thì buoâng ra khoâng chuùt quyeán luyeán, khoâng thöông tieác!) - Caâu chuyeän veà cuoäc ñôøi coâ Kieàu laø moät hieän thöïc vó ñaïi, laø moät cuoán tieåu söû cuûa moät xaõ hoäi thoái naùt. Sau caûnh vu oan, tra taán, hoái loä vôõ loøng laø moät daây keùo theo nhöõng oan khoác, caûnh buoân ngöôøi, caûnh laøm gaùi laàu xanh, ñaùnh ñaäp, caûnh löøa gaït moät phuï nöõ, caûnh ñaùnh ghen laï ñôøi, caûnh löøa gieát moät anh huøng… Caùi xaõ hoäi gì maø “ñaàu traâu maët ngöôøi aøo aøo nhö soâi” maø “khoác quyû kinh thaàn moïc ra” coøn nhö “thaây voâ chuû beân soâng” thì baát keå ngaøy ñeâm, luùc naøo cuõng saün coù! Caùi uy quyeàn gì maø ngöôøi ta ñeán maùch cho moät vaøi tin töùc thì ñaõ “ñöùa thì vaû mieäng, ñöùa thì beû raêng” coát laäp thaâm möu veà sau! Caùi thöù “maët saét” Hoà Toân Hieán gì maø cuõng “ngaây vì tình” nguî trang baèng röôïu, khieán oâng tô hoàng phaûi ñoäng theo, vô laáy tô maø xe nhaêng xe nhít. Coøn ñoàng tieàn thì thaät ñaùng kinh tôûm, dính ñaày maùu vaø nöôùc maét cuûa ngöôøi löông thieän: Tuù BAØ “maùu tham heã thaáy hôi ñoàng laø meâ”, boïn quan laïi thì ñoøi traùm mieäng, nhaêng nhít nhö ñaùm ruoài nhaëng bu vaøo mieáng thòt: “Laø gì caùi thoùi sai nha Laøm cho khoác haïi chaúng qua vì tieàn” Nhöõng muï Tuù Baø giôø ñaây khoâng coøn nöõa nhöng ai coù moät laàn ñoïc qua “Truyeän Kieàu” thì muï vaãn coù soáng maõi trong taâm trí ngöôøi ñoïc vôùi caùi côn noåi tam baønh coù moät khoâng hai cuøng caùi gioïng the thaù: “Naøy naøy söï ñaõ giaû nhieân Thoâi ñaø cöôùp soáng choàng mi ñi roài!” Baûo raèng: ñi daïo laáy ngöôùi Ñem veà röôùc khaùch kieám lôøi maø aên Tuoàng voâ nghóa, ôû baát nhaân Buoàn mình tröôùc ñaõ taàn maàn thöû chôi Maøu hoà ñaõ maát ñi roài (buø lu, buø loa) Thoâi thoâi voán lieáng ñi ñôi nhaø ma! (nanh noïc) Con kia ñaõ baùn cho ta Nhaäp gia phaûi cöù pheùp nhaø ta ñaây Laõo kia coù giôû baøi baây Chaúng vaêng vaøo maët maø maøy laïi nghe! Côù sao chòu toát moät beà (ñay nghieán) Gaùi tô maø ñaõ ngöùa ngheà sôùm sao! “Phaûi laøm cho bieát pheùp ta!” Chaäp bì tieân, raép saán vaøo ra tay! Trôøi ñaát ôi! Tuù Baø noùi chöa ñaày nöûa phuùt maø boït meùp cuûa muï vaêng ra maõi ñeán ngaøn naêm! Töôûng nhö “möa bay” tôùi taáp vaøo maët aáy, muï noùi cöù nhö xeù raùch caû trang giaáy vieát cuûa Nguyeãn Du aáy! Tuy nhieân xaõ hoäi ta vaãn chöa dieät heát haïng ngöôøi aùy, chöùng cöù soáng dai khieán ngöôøi ta nhôù nhö in daùng ñieäu khoâng laãn vaøo ñaâu “Thoaét troâng nhôøn nhôït maøu da/AÊn chi cao lôùn ñaãy ñaø laøm sao” cuûa muï! Khoâng coøn coâ Hoaïn Thö trong caùi caùch sai tay chaân ñi ñoát nhaø, baét ngöôøi veà haønh haï nhöng caùi möu moâ cuûa muï thì quaû laø saâu saéc, khi ta côït nghó ñeán vaãn coøn “sôûn da gaø”. Nhaân vaät Hoaïn Thö laø moät saùng taïo thaät ly kì, thaät hieám coù nhöng laïi raát thaät! Nhöng neáu cuoäc ñôøi ta ñang xaây döïng khoâng coøn nhöõng anh Thuùc Sinh thì khoâng bao giôø coøn muï Hoaïn Thö! Caùi anh Thuùc Sinh sôï vôï, khoâng chuùt khí phaùch ñaøn oâng nhöng laïi toát buïng hieàn laønh. Coøn caùi teân “Sôû Khanh, thaät ñuùng vôùi caùi teân cuûa haén. Töø anh Sôû Khanh cöôõi ngöïa chuoàn maát trong “Truyeän Kieàu” ñeán nhöõng anh Sôû Khanh trong ñôøi thöôøng khoâng ñi ngöïa maø ñi boä, ñi xe ñaïp hay oâ toâ maø ngöôøi ta vaãn cöù nhôù caùi “Sôû Khanh ñaõ reõ daây cöông loái naøo!” Bôõi noù raát ñieån hình cho tính “anh huøng rôm” cuûa gaõ, chæ bieát ñaám ngöïc keâu thôøi nhöng roát cuoäc chæ laø caùi maét mo maø naøng Kieàu muoán lôø ñi. Neáu noùi veà caùch söû duïng ngoân töø, ca dao , tuïc ngöõ moät caùch nhuaàn nhuyeãn trong taùc phaåm “Truyeän Kieàu” thì khoâng theå tìm ngöôøi thöù hai ngoaøi Nguyeãn Du. Toâi laáy ví dung trong ñoaïn trích” Chò Em Thuyù Kieàu” “ Kieàu caøng saéc saûo maën maø So beà taøi saéc laïi laø phaàn hôn Laøm thu thuyû neùt xuaân sôn Hoa ghen tha thaém lieåu hôøn keùm xanh Moät hai nghieâng nöôùc nghieâng thaønh Saéc ñaønh ñoøi moät taøi ñaønh hoaï hai” Chæ trong saùu caâu thô maø Nguyeãn Du söû duïng moät ñieån tích vaø hai hình aûnh aån duï. Nguyeãn Du söû duïng ñieån tích “nghieâng nöôùc nghieâng thaønh” ñeå phuï hoaï laøm noåi baät veû ñeïp cuûa Thuyù Kieàu, khieán nöôøi ta cuõng phaûi say meâ ñeán noåi maát thaønh, maát nöôùc. “Laøn thu thuyû, neùt xuaân sôn”, laïi moät hình aûnh aån duï mieâu taû veû ñeïp trôøi cho cuûa naøng, ñoâi maét ñeïp, trong saùng nhö nöôùc muøa thu, loâng maøy nhö neùt cuûa muøa xuaân. Chaû theá maø ñeán thieân nhieân cuõng phaûi “Hoa ghen”, “lieãu hôøn”. Caùc böùc tranh cuûa Nguyeãn Du mang caùi ñaëc tính vaø nhööïoc ñieåm cuûa vaên chöông coå ñieån: taû ngöôøi moät caùch tuyeät ñoái hoaù, taát phaûi ñeïp nhaát vaø taøi nhaát, ñaøn oâng thì vaên chöông neát ñaát, thoâng minh tính trôøi coøn ñaøn baø thì “saéc ñaønh ñoøi moät taøi ñaønh hoaï hai”. Tuy nhieân, Nguyeãn Du coù phoùng ñaïi veà noäi dung, maø hình thöùc vaên thì kieäm, ít lôøi nhieàu chaát theå neân ngöôøi ñoïc vaãn coøn thaáy phaûi chaêng. Coøn Thuyù Vaân: “Hoa cöôøi ngoïc thoát ñoan trang Maây thua nöôùc toùc tuyeát nhöôøng maøu da” “Thoát” cuõng coù nghóa laø noùi, nhöng neáu ñeå “Hoa cöôøi ngoïc noùi” thì chöõ “ Noùi” bò aûnh höôûng cuûa chöõ cöôøi, theá thì hoaù ra “Cöôøi noùi” maø cöôøi noùi noùi chaúng hoaù ra noùi nhieàu. Chöõ “ Thoát” laø thænh thoaûng môùi noùi ( Laáy töø caâu tuïc ngöõ “ Bieát thì thöa thoát, khoâng bieát döïa coät maø nghe” ) ñaùng môùi noùi, nghó roài môùi thoát ra, coù theå môùi “ Ñoan trang”. Thuyù Vaân cuõng raát ñeïp, ñieàu ñoù khoâng coøn baøn caõi gì nöõa, nhöng laïi ñeïp moät caùch phuùc haäu “Khuoân traêng ñaày ñaën” noùi noân na ra laø “Phinh phính ñoâi maù baùnh ñuùc”, cho neân “Maây thua nöôùc toùc, tuyeát nhöôøng maøu da” thua xong, nhöôøng xong laø yeân oån. Coøn Thuyù Kieàu cuõng raát ñeïp nhöng ñeïp theo loái “Chim sa caù laën” ( Hoa ghen thua thaém lieãu hôøn keùm xanh ). Hoa cuõng phaûi ghen, lieãu cuõng phaûi keùm Thuyù Kieàu, chuùng noù “hôøn”, “ghen” vaø chuùng seõ traû thuø vaø naøng Kieàu seõ phaûi laém phen long ñong, laän ñaän, truaân chuyeân vôùi chuùng! Thaät laø moät keát quaû döï baùo gaàn nhö laø chính xaùc ñoái vôùi thôøi ñieåm ñoù! - Ñieån tích maø Nguyeãn Du söû duïng trong taùc phaåm cuûa mình khoâng phaûi lôøi ít, maø ngöôïc laïi raát phong phuù ñaèng khaùc. Trong ñoaïn trích “Kieàu ôû laàu Ngöng Bích”, môû ñaàu laø caâu “Tröôùc laàu Ngöng Bích khoaù xuaân”. Ñieån tích maø Nguyeãn Du söû duïng ôû ñaây laø ñieån tích “Khoaù xuaân toaû nhò Kieàu” noùi veà vieäc vua Taàn cho baét nhoát hai ngöôøi con gaùi ñeïp nhaát laø Ñaïi Kieàu vaø Tieåu Kieàu vaøo trong cung ñeå hoï phaûi cheát moøn moûi. Khoâng bieát laø höõu hay voâ yù maø coâ Kieàu cuûa chuùng ta laïi coù teân gioáng heät ngöôøi con gaùi trong ñieån tích. Haù chaúng phaûi Nguyeãn Du coù yù raèng naøng Kieàu sau laàn töï töû khoâng chaát, bò muï Tuù giam vaøo laàu Ngöng Bích nhö “caù caén caâu”, “chim vaøo loàng” ñoù sao? Hay ñieån tích “Saân Lai” trong caâu “Saân Lai caùch maáy naéng möa” (Laõo Lai Töû duø ñaõ coù tuoåi nhöng vaãn coøn maëc aùo saëc sôõ ñeå mua vui cho cha meï) cuõng theå hieän ñöôïc söï hieáu thuaän cuûa naøng Kieàu, moät loøng höôùng veà cha meï hay sao? Coøn trong ñoaïn: “Naøng raèng: nghóa naëng nhìn non Laâm Tri ngöôøi cuõ, chaøng coøn nhôù khoâng? Saâm Thöông chaúng veïn chöõ toøng Taïi ai haù daùm phuï loøng coá nhaân?” “Saâm Thöông” chính laø sao Kim, moät haønh tinh trong heä Maët Trôøi, nhöng ngöôøi xöa cho laø hai ngoâi sao, moät ôû phía ñoâng vaø moät ôû phía taây, sao naøy moïc, sao kia laên. Nguyeãn Du duøng “Saâm Thöông” ñeå chæ söï caùch bieät khoâng bao giôø gaëp nhau giöõa Thuyù Kieàu vaø Thuùc Sinh. Thuùc Sinh ñi roài, Kieàu khoâng theå naøo laøm “veïn chöõ loøng”. “Ngöôøi cuõ” vaø “coá nhaân” ñeàu ñoàng nghóa vôùi nhau vaø ñeàu chæ Thuùc Sinh, theå hieän söï bieát ôn cuûa naøng tröôùc haønh ñoäng nghóa hieäp cuûa Sinh: cöùu naøng ra khoûi laàu xah laàn thöù nhaát. - Do coù caû moät thôøi gian chæ soáng giöõa nhaân daân cho neân Nguyeãn Du coù haún caûmoät kho tuïc ngöõ, ca dao ñeå vaän duïng vaøo trong thô cuûa mình. Ví nhö ñoaïn Thuyù Kieàu gôïi nhaéc ñeán Hoaïn Thö trong luùc ñoái thoaïi vôùi Thuùc Sinh trong ñoaïn trích “Thuyù kieàu baùo aân, baùo oaùn” “Vôï chaøng quyû quaùi tinh ma Phen naøy keû caép baø giaø gaëp nhau Kieán boø mieäng cheùn chöa laâu Möu saâu cuõng thoaû nghóa saâu cho vöøa” Nhaéc ñeán Thuùc Sinh, Kieàu khoâng theå khoâng nhôù ñeán aû Hoaïn Thö, caùi keû ñaõ cho boïn öng, Khuyeån ñoát nhaø, baét coùc naøng veà ñeå ñaùnh ghen. Khi caùi anh chaøng sôï vôï kia ñaõ noùi thöïc loøng mình: “Lieäu maø cao chaïy xa bay AÙi aân ta coù ngaàn naøy maø thoâi” thì cuõng chính laø luùc maø naøng Kieàu baét ñaàu cho moät ñôøi laøm a hoaøn, hoa noâ cho nhaø hoï Hoaïn. AÛ naêm laàn baûy löôït haønh haï Kieàu moät caùch khoác lieät nhaát, baét nang ñaùnh ñaøn cho hai vôï choàng aû nghe, nhöng thöïc ra: “Cuøng trong moät tieáng tô ñoàng ngöôøi ngoaøi cöôøi nuï ngöôøi trong khoùc thaàm” Kieàu haàu röôïu cho vôï choàng Hoaïn Thö: “Vôï choøng cheùn taïc cheùn thuø Baét naøng ñöùng chöïc tri hoà hai nôi” “Hai nôi” chöù khoâng phaûi “moät nôi” ñaâu! Töùc laø phaûi ñi ñi laïi laïi ñeå phuïc vuï röôïu cho vôï choàng aû, heát beân choàng laïi beân vôï. Môùi chæ coù baáy nhieâu thoâi maø ta cuõng coù theå ñaùnh giaù ñöôïc baûn chaát cuûa aû, moät keû “quyû quaùi tinh ma:, toaøn duøng nhöõng thuû ñoaïn cay nhaát, ñoäc nhaát ñeå ñaùnh ghen. Song, “phen” naøy thì aû ñöøng thoaùt khoûi tay Kieàu (keû caép baø giaø gaëp nhau), Kieàu seõ traû thuø, traû thuø taát caû nhöõng gì maø aû ñaõ “ban” cho naøng (Möu Saâu cuõng traû nghóa saâu cho vöøa). Laïinoùi theâm veà aû Hoaïn Thö, nhaát laø veà theá ghen ñaëc bieät cuûa Hoaïn Thö, Nguyeãn Du ñaët trong yù nghó cuûa Thuyù Kieàu, khi vôï choàng Thuùc Sinh ñaõ vaøo chung goái loan phoøng, vaø naøng ñaõ thöùc ñeâm suy nghó: “Baây giôø môùi roõ taêm hôi Maùu ghen ñaâu coù laï ñôøi nhaø ghen!” Ngöôøi ta noùi nhaø sö, nhaø baùo, nhaø giaùo, nhaø vaên; coøn Nguyeãn Coâng Tröù goïi caùc keùp ñaøn, ñaøo haùt laø “moät luõ nhaø tô – ngoài chôø quan lôùn”, trong khi döôùi con maét cuûa Nguyeãn Du laø moät “nhaø ghen” (voán doøng hoï Hoaïn ghen gia/con quan laïi boä, teân laø Hoaïn Thö). Laø moät “ghen gia” ñaõ thaønh “nhaø” roài! Caùi theå thöùc ñaùnh ghen cuûa Hoaïn Thö thaät laø laø moät saùng taïo ít coù trong vaên hoïc theá giôùi, tröôùc heát laø moät saùng taïo cuûa Thanh Taâm Taøi Nhaân vaø laø cuûa Nguyeãn Du. Vaø caùi cuoäc ñaùnh ghen aáy laø: “Beà ngoaøi thôn thôùt noùi cöôøi Maø trong nham hieåm gieát ngöôøi khoâng dao” Thaønh ngöõ “Gieát ngöôøi khoâng dao” ñeå aùm chæ nhöõng keû taøn nhaãn, khoác lieät maø “gieát ngöôøi” ñeán ñoä “khoâng dao” thì quaû laø moät “cao thuû” hieám coù. Ñoái vôùi Hoaïn Thö cuõng vaäy, aû cho ngöôøi nhaø ñeán baét Kieàu veà ñeå ñaùnh ghen maø ñaùnh ghen moät caùch raát cay ñoäc, luùc thì baét laøm hoa noâ, luùc thì haàu röôïu, ñaùnh ñaøn cho vôï choàng Thuùc Sinh nghe, luùc thì laøm ngöôøi cheùp kinh ôû gaùc Quan Aâm. Moïi möu keá cuûa aû ñeàu toan tính trong buïng: “Lo gì vieäc aáy maø lo Kieán trong mieäng cheùn coù boø ñi ñaâu” Laïi theâm moät thaønh ngöõ nöõa “Kieán boø mieäng cheùn” aùm chæ caùi caùch haønh haï daõ man, khoâng chuùt thöông tieác cuûa Hoaïn Thö daønh cho Kieàu. Coù caâu cheùp “Laïi boø ñi ñaâu”. Töø “laïi” nghóa laø “maø laïi” – Kieán trong mieäng cheùn maø laïi boø ñi ñaâu? Coøn töø “coù” nghóa laø: khoâng theå boø ñi ñaèng naøo ñöôïc “ñaõ boû vaøo hoøm, khoaù roài, coù ai laáy ñöôïc!” “Coù boø ñi ñaâu” laø caùi tö theá choøm choõm naém chaéc trong tay vaên töï ruoäng cuûa anh noâng daân cuûa teân ñòa chuû gioáng nhö Hoaïn Thö ñaõ giöõ chaéc ñöôïc Thuyù Kieàu trongtay maø khoâng lo sôï gì caû. Naøng Thöùy Kieàu bò Hoaïn Thö truyeàn goïi ra laïy möøng Thuùc Sinh môùi veà: “Phaûi raèng naéng quaùng ñeøn loaø roõ raøng ngoài ñoù chaêng laø Thuùc Sinh?” Naøng Kieàu khoâng giô hai tay leân duïi maét, nhöng Nguyeãn Du thöïc chaát mieâu taû naøng nhö vaäy. Taûn Ñaø chuù giaûi: “Naéng quaùng ñeøn loaø” cuõng nhö noùi roõ “Roõ naøng môû maét maø ngôø chieâm bao” vaø haï cöõ “chaêng” töùc laø nghi vaán thì hôïp lyù hôn chöù duøng chöõ “chaúng” hôi thieân veà khaúng ñònh e khoâng hôïp Naøng Kieàu vöøa böôùc vöøa nghó, ñeán khi gaàn roài môùi “cuùi ñaàu neùp xuoáng saân mai moät chieàu” thì anh chaøng Thuùc Sinh cuûa chuùng ta môùi ngaõ ngöôøi: “Sinh ñaø phaùch laïc hoàn xieâu thöông oâi chaúng phaûi naøng Kieàu ôû ñaây?” Caâu naøy söû duïng chöõ “chaúng” môùi hôïp lyù, ñuùng theo luaät aâm thanh cuûa thô luïc baét. Töø “chaêng” maø ñöa tôùi “chaúng” thì buùt phaùp quaû thaät taøi tình! Coøn töø “ñaø” töông vôùi töø “ñaõ”, nhöng trong caâu: “Vöûa nhaø duø tính veà sau Thì ñaø em ñoù, loï caàu chò ñaây” Coù baûn cheùp “thì coøn em ñoù”, “ña”ø laø ñaõ coù roài . neáu Kim Troïng muoán laáy vôï, thì coøn em ñoù, coù theå laáy ñöôïc. Ñaèng naøy Kim Troïng ñaõ laáy Thuyù Vaân roài thì coøn ñaët töø “coøn” vaøo ñaáy chi nöõa! Coøn khi mieâu taû veà “baø chò” Tuù Baø, Nguyeãn Du coù vieát: “AÊn chi cao lôùn ñaãy ñaø laøm sao” khoâng neân söûa “aên chi” thaønh “aên gì” nghe khoâng hay, vaû laïi neáu ñoïc “aên gì” thì coù tôùi 3 daáu huyeàn ôû nhöõng vò trí naëng neà. Veà phaàn ñaãy ñaø, muï Tuù baø coù hai daáu huyeàn ñeø naëng xuoáng vaø veà phaàn cao lôùn cuûa muï thì maáy tieáng “aên chi cao” ñaõ khieán muï dong doûng phaàn naøo. Vaø caùi ñoaïn muï Tuù Baø noåi côn tam baønh, ruùt roi ña ñònh saán laïi ñaùnh Thuyù Kieàu nhö toâi ñaõ noùi noùi ôû treân cho thaáy Nguyeãn Du khoâng nhöõng laø moät nhaø thô maø coøn laø moät nhaø vieát kòch gioûi. Töôûng nhö xæa xoùi vaêng nöôùc boït, noùi thaät nhanh khoâng kòp thôû, khoâng heà haï gioïng maø moät möïc ñöa leân cao traøo. Thaät laø moät con ngöôøi aên ñeå “ñaãy ñaø”, coù hôi ñeå maø xæa xoùi, cheøn eùp chò em! “Chaúng ngôø: gaõ maõ Giaùm Sinh vaãn laø moät ñöùa phong tình ñaõ quen” Taûn Ñaø bình luaän: chöõ “gaõ” ôû ñaây thaät môùi, maø nghó ra khoâng theå ñaët chöõ gì hôn. chöõ “ñöùa” cuõng môùi, ñi cuøng vôùi chöõ “gaõ” thieät hay. Chöõ “gaõ” laø moät “y” (theo tieáng Nam boä), ngoài thöù ba chöa phaûi laø khinh, nhöng roõ raøng khoâng troïng chuùt naøo, chöõ “ñöùa” thaät söï ñaõ khinh bæ. Tröôùc lôùp baùo aân baùo oaùn, Nguyeãn Du haõy coøn baét Baïc Haïnh theà vaø laàn naøy thì taùc giaû coøn veõ caûmoät caûnh baøy bieän thôø cuùng: “Moät nhaø doïn deïp linh ñình Queùt saân, ñaëc traùc, röûa bình, thaép nhang Baïc Sinh quyø xuoáng voäi vaøng Quaù lôøi nguyeän heát Thaønh Hoaøng, Thoå Coâng” Doïn deïp thì raát sang troïng, coâng phu, theà thì raát nhanh, chæ troû boâng loâng bao la cho qua chuyeän, Maõ Giaùm Sinh, Tuù baø theà coøn möôïn ñeán “ caáp cao” laø trôøi ñaát coøn Baïc baø, Baïc haïnh cuoái meû theà chæ möôïn ñeán “ caáp döôùi” laø Thaønh Hoaøng, Thoå Coâng, nhöng laïi “ quaù lôøi” moät soáng hai cheát ! Nguyeãn Du khoâng chæ döïng leân moät meû theà maø döïng leân moät caûnh töông phaûn giöõa hình thöùc baøy bieän kyõ löôõng, reành raøng vôùi noäi dung theà thoát qua loa, ñoù laø ñieàu voâ lí khoâng theå hieåu ñöôïc trong xaõ hoäi suy taøn. Söï töông phaûn aáy vöøa coù yù nghóa xaõ hoäi saâu saéc, vöøa laø moät söï traøo phuùng, ñaû kích “ Quaù lôøi nguyeän heát Thaønh hoaøng, Thoå coâng” laø moät saùng taïo neân tieáng cöôøi trong ca dao laãn ngöôøi bình daân Vieät Nam. Naõy giôø queân maát anh chaøng sôû khanh: “ Sôû khanh leân tieáng reâu rao Noï nghe raèng coù con naøo ôû ñaây” Coù baûn cheùp “ raèng nghe môùi coù”. Ñang töï nhieân moät caâu hay “ Noï nghe raèng coù con naøo ôû ñaây” chæ moät caùi nhaïc ñieäu caâu thô, vôùi caùi tieáng “ noï” ( naøy noï, kia noï, phuû lyù noï) cuõng ñuû thaáy gioïng sôû khanh muoán caø khia! Ngöôøi ta thöôøng noùi “ nay nghe”, do ñoù cuõng coù theå noùi laø “ noï nghe”, maët khaùc, baûo “ con naøo” laø raát khinh bæ, ñoù laø moät con chaúng ai theøm bieát, laïi theâm tieáng “ ñaây” vaøo nöõa thì ñuû ñoä “ noï, naøo, ñaây”. Chæ coù theå khoâng hieåu bieán hoaù aáy thì môùi söû duïng “ Raèng nghe môùi coù”, moät caâu trôn tuoät, khoâng caù theå hoaù ! “ Vaéng nhaø ñöôïc buoåi hoâm nay Daáy loøng goïi chuùt sang ñaây taï loøng” Thöû thay ñoåi töø “ sang “ baèng “ ra “ thì ñoâi trai gaùi chaúng coøn ra theå thoáng gì nöõa. Ñuùng laø “ lieãu ngoõ töôøng hoa töôøng roài, lieãu moïc ngay ôû ngoõ, hoa thôøi ngay treân töôøng, coù saùt saït nhö theá thoø môùi “ ra ñaây” moät caùch choùng vaùng nhö theá. “sang ñaây taï loøng” laø phaûi caát coâng ñi sang, vaû laïi laàn Kieàu ñeán thaêm Kim Troïng thì ít nhaát ñöôøng ñuû daøi ñeå maø “ sang” chöù khoâng phaûi laøm moät caùi “ xoeït” maø “ ra ñaây” ngay töùc khaéc ! Vôùi laïi “ taï loøng” kia maø, muoán taï loøng thì khoâng khí phaûi trang troïng, phaûi sang ñaây chöù ñöøng “ ra ñaây” ( hôi maát lòch söï ). Kieàu taï ôn tröôùc Töø Haûi : “ Khaéc xöông ghi daï xieát chi Deã ñeâm gan goùc ñeàn nghì trôøi maây” “ Khaéc xöông ghi daï” cuõng ñoàng nghóa vôùi “ chaïm xöông cheùp daï”. Nhöng “khaéc xöông” laø khaéc vaøo xöông, nghó cuõng hôi quaù maø laïi thay baèng “ chaïm” vaøo xöông thì quaû laø moät thöù tieåu xaûo loá bòch “ khaéc ôn” thì nghe noùi chöù “ chaïm ôn” thì chöa bao giôø, chaû leõ laïi chaïm vaøo xöông “ Ghi daï” laø vöøa “ ghi” laø ñoäng taùc vöøa noùi, vöøa ghi laïi keát quaû chöù “ cheùp” thì chaúng hoaù ra “ photocoppy” moät caùch y chaêng hay sao ? “ Caäy em em coù chòu lôøi Ngoài leân cho chò laïy roài seõ thöa” Nhôø caäy maø khoâng aùp ñaët vì ñaây laø duyeân khoâng theå aùp ñaët : tình duyeân cho neân duø laø chò em thaân thieát nhöng Kieàu ñaët Vaân vaøo moät moái quan heä ngang haøng, bình ñaúng, coù khi coøn hôn theá nöõa. “ caäy” laø tin caäy, nhôø caäy. Noù ñoøi hoûi söï gaéng goûi, nhoïc loøng, ngöôøi ñöôïc trao phaûi doác kieät söùc môùi mong laøm ñöôïc. Chæ caàn thay moät töø ñoàng nghóa nhö töø “ nhôø” thì caâu thô maát ngay troïng löôïng. Töø “ chòu” cuõng vaäy, töø “ nhaän” chaúng haïn cuõng nhaän laáy keát quaû nhö treân. Aáy laø chöa noùi ñeán töø “Thöa” (haøm nghóa roäng laø “ Noùi “ ) bình thöôøng, “ Thöa” duøng deå giao tieáp giöõa keû döôùi vôùi ngöôøi beà treân nhöng vaøo hoaøn caûnh naøy thì ñoái vôùi naøng Kieàu, ai giuùp ñöôïc mình thì ñoù laø ngöôøi treân baát keå laø chi hay em. Vôùi töø “ laïy” ôû caâu döôùi, khoâng phaûi laø vaùi laïy maø laïy van xin, keát hôïp vôùi töø “caäy “ noù taïo thnaøh moät caâu hoaøn chænh : “ Chò xin em, chò laïy em, em coù thöông chò thì giuùp chò hoaøn thaønh lôøi ñính öôùc giöõa chi vôùi Kim Troïng”. Chæ caàn hai caâu maø Thuyù Kieàu ñaõ nhôø em mình laøm hoä coâng vieäc, thaät laø daøi! Baùo theå thao vaø vaên hoaù soá ra ngaøy 29 – 7 – 2006 coù vieát : “ Tröôùc ñaây nhaø thô Teá Hanh töøng coù baøi thô, ñaïi yù keå laïi chuyeän : Trong moät laàn veà Nghi Xuaân – Haø Tónh – queâ höông ñaïi thi haøo Nguyeãn Du, khi oâng hoûi moät baø uï raèng nhaø cuï Nguyeãn ôû ñaâu, baø cuï ngô ngaùc hoûi laïi : “ Nguyeãn Du naøo?” oâng môùi noùi : Ngöôøi ñaõ vieát “ Truyeän Kieàu”, töùc thì baø cuï “ aø leân” baûo : “ Theá thì ñi ñöôøng naøy, baùc theo toâi”. Vaø taùc giaû baøi thô keát luaän : “ Ngöôøi ta coù theå queân ñeán ngöôøi laøm thô, nhöng ñöøng ñeå queân thô”. Ñaáy, haún moïi ngöôøi ñaõ thaáy ñöôïc söùc lan toaû cuûa “ Truyeän Kieàu” trong taàng lôùp bình daân, haøng traêm caâu Kieàu ñaõ thaønh tuïc ngöõ töø luùc naøo khoâng hay. Khoâng nhöõng “ Traêm naêm tính cuoäc vuoâng troøn/phaûi doø cho ñeán ngoïn nguoàn laïch soâng”, “Vôõ loøng hoïc laáy nhöõng ngheà nghieäp hay”, “ Maët mo ñaõ thaáy ôû ñaâu daãn vaøo”, “ Giöõa ñöôøng daãu thaáy baát baèng maø tha”… maøn höõng tình töù tinh vi, khuaát khuùc nhaát cuûa con ngöôøi “ Vui laø vui ngöôïng keûo maø’’, “ Chieàu loøng goïi chuùt xöôùng tuyø maûy may”, “ Baâng khuaâng duyeân môùi, ngaäm nguøi tình xöa”… cuõng ñaõ thaønh tuïc ngöõ. Cho ñeán phoøng caûnh trong “ Truyeän Kieàu” cuõng trôû thaønh tuïc ngöõ bôûi nhöõng töø ngöõ maø Nguyeãn Du söû duïng haàu heát ñeàu quaù ö gaàn guõi vôùi nhaân daân, coù khi söû duïng nhöõng aâm töø gaàn guùi vôùi nhaân daân vaø bôûi deã hoïc thuoäc loøng neân ngöôøi ta môùi ñem ra noùi! Ñeán khi, keát thuùc “ Truyeän kieàu”, Nguyeãn Du vaãn cho laø : “Lôøi queâ chaép nhaët doâng daøi Mua vui cuõng ñöôïc moät vaøi troáng canh” Taùc giaû cho raèng ñoù chæ laø “ lôøi queâ”, laø do “ chaép nhaët doâng daøi” ñeå “ mua vui moät vaøi troáng canh” maø thoâi. Thöïc söï, muoán bình luaän nhöõng vaàn thô, yù thô saâu saéc, ñöôïc taùc giaû daøy coâng saøng loïc, choïn loïc thì cuõng phaûi boû ra nhieàu coâng söùc. Nhöng Nguyeãn Du laïi hoàn nhieân “ Naõy giôø toâi laøm vieäc khoâng ñaùng keå” trong khi ngöôøi bình luaän ñaõ thaám meät, nhö chöa ñoå moät tí moà hoâi naøo caû ! Nhö chöøng coøn coù theå vieát moät truyeän daøi nhö theá nöõa ! Ngöôøi mua bao ñöôøng kieám saéc saûo maø chæ nhö ñi vaøi böôùc sô saøi mua vui. Chöùng toû vieát “ Kieàu” ñoái vôùi taùc giaû chöa phaûi ñaõ caïn heát söùc löïc, chöa caïn yù tình ! Quaû thaät, cuoäc soáng gaàn vôùi nhaân daân ñaõ goùp vaøo “Truyeän Kieàu” moät söùc maïnh khoâng nhoû ñeå coù theå taïo neân tieáng vang coøn vang ñeán taän baây giôø. 2) Thô Hoà Xuaân Höông mang ñaäm chaát daân gian : Coù theå noùi Hoà Xuaân Höông laø moät hieän töôïng heát söùc ñoäc ñaùo trong lòch söû vaên hoïc Vieät Nam. Maëcd uø coù nhöõng quan ñieåm ñaùnh giaù Hoà Xuaân Höông heát söùc khaùc nhau, nhö cho raèng “ thi trung höõu quyû”, raèng thô baø “ tuïc tóu” hoaëc Hoà Xuaân Höông “ nhaø thô caùch maïng” “ baø chuùa thô noâm”…nhöng taát caû caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu thoáng nhaát moät quan ñieåm thô Hoà Xuaân Höông raát ñaäm ñaø saéc thaùi dan gian Hoà Xuaân Höông ñaõ vaän duïng tuyeät doái moïi hình thöùc voán coù cuûa vaên hoïc daân gian vaøo thô cuûa mình veà caû noäi dung laãn hình thöùc ngheä thuaät. 1) Chaát daân gian trong thô cuûa Hoà Xuaân Höông veà noäi dung ñöôïc baø theå hieän ôû 3 heä thoáng ñeà taøi nhö : veà loaïi ngöôøi “ coù hoïc”, veà nhaø chuøa vaø veà ngöôøi phuï nöõ. a. Veà ñeà taøi ngöôøi coù hoïc : Daân ta hieáu hoïc vaø kính troïng ngöôøi hoïc, ngöôøi hoïc doát khoâng phaûi laø ñoái töôïng ñeå daân gian ñaû kích. Hoï gheùt laø nhöõng keû “ xaáu noùi toát, doát noùi chöõ”. Thaø doát ñaëc coøn hôn hay chöõ loùng. Nhö vaäy thöïc chaát ñoái töôïng pheâ phaùn cuûa daân gian laø boïn ñaïo ñöùc giaû : doát naùt nhöng hay hôïm mình khoe khoang, trong buïng chaúng maáy chöõ maø ngaïo. Baø Hoà Xuaân Höông ñaõ baét ñöôïc caùi caûm vaø caùi nghó ñoù cuûa daân gian vaø theå hieän ra baèng thô. Baø goïi luõ hay chöõ loûng aáy laø ñaøn thaèng ngoïng trong baøi thô: “ Moät ñaøn thaèng ngoïng næ xem chuoâng. Chuùng baûo nhau raèng : aáy aùi uoâng” Vì theá maø Hoà Xuaân Höông toû ra khinh bæ, xem thöôøng boïn ngöôøi aáy : “ Kheùo leùo ñi ñaâi luõ ngaån ngô Laïi ñaây cho chò daïy laøm thô” Ñoù laø nhöõng hang maït trong giôùi “ coù hoïc”. Nhaân caùch caùc baäc hieàn trieát quaân töû cuõng chaúng coøn gì “ phöôøng loái toùc” tuy chöõ nghóa coù nhieàu hôn duø cho chuùng vaên chöông chöõ nghóa “ beà beà” ra ñaáy nhöng khi thaáy ngöôøi ta chaúng may naèm “ hôù heânh ra” thì cuõng nhö gaø maéc toùc. Ñieàu ñoù maâu thuaãn giöõa pheùp taéc, nhu caàu thöôøng tình cuûa taïo hoaù khieán chuùng khoâng theå döùt ra ñöôïc. “Quaân töû duøng daèng ñi chaúng döùt Ñi thì cuõng dôû, ôû khoâng xong”. ( Thieáu nöõ nguû ngaøy) ÔÛ ñaây, tieáng cöôøi cuûa Xuaân Höông khoâng phaûi laø tieáng cöôøng chæ coù tieâu huyû. Maø ôû ñaây baø muoán khaúng ñònh moät caùi gì ñoù trong söï phuû ñònh naøy. Ñieàu aáy raát gioáng vôùi tieáng cöôøi daân gian. Roõ raøng laø caùi nghó, caùi caûm cuûa Hoà Xuaân Höông vaø caùi caûm, caùi nghó cuûa daân gian ñaõ hoaø cuøng moät nhòp. b. Veà ñeà taøi nhaø chuøa : Daân gian quan nieäm khaùc vôùi Nho giaùo, hoï khoâng gheùt ñaïo phaät, thaäm chí coøn ngöôõng moä, nhöng daân gian laïi gheùt cay gheùt ñaéng boïn buoân thaân baùn Phaät. Coù leõ thôø Phaät maø coøn ñònh baùn caû Phaät ñöôøng, naøo thanh cao, naõo baït, hoä phaùp, thaäm chí baùn caû chuøa ñeå laáy tieàn noäp chep cöôùi vôï. Hoà Xuaân Höông khai thaùc ñeà taøi naøy theo caûm höôùng daân gian ñoù. Baø thaáy chuøa chieàn, sö saõi sao maø kyø quaëc. “ Oaûn daâng tröôùc maët daêm ba phaåm vaõi naáp sau löng saùu, baûy baø” Quaùn Söù, trung taâm tu haønh lôùn nhaát giöõa thaøng Thaêng Long chaúng coøn toân nghieâm chuùt naøo : “ Quaùn Söù sao maø caûnh vaéng teo Hoûi thaêm sö cuï ñaùo nôi neo? Chaày kinh tieåu ñeå suoâng khoâng ñaám Traøng haït vaõi laàn ñeám laïi ñeo Saùng banh khoâng keû khuya tang mít Tröa traät naøo ai moùc keõ reâu…” Hay “ Caùi kieáp tu haønh naëng ñaù ñeo Vò gì moät chuùt teûo teøo teo” Theá laø baø buoâng ra moät lôøi chöûi ñoång raát daân gian vaø cuõng raát Hoà Xuaân Höông. “ Cha kieáp ñöôøng tu sao laét leùo” ñaõ theá Hoà Xuaân Höông laïi nhö thöông xoùt cho caùi ñaàu khoâng toùc bò ong chaâm kia, maø chöûi con ong tai aùc noï : “ Baù ngoï con ong beù caùi nhaàm !” Ñoù laø caùch chaâm bieám heát söùc ñoäc ñaùo cuûa Hoà Xuaân Höông. Chuû nghóa nhaân ñaïo thì ñòch vôùi chuû nghóa caám duïc toân giaùo, thuø ñòch vôùi thoùi ñaïo ñöùc giaû ñaõ khieán Hoà Xuaân Höông ñöa nhöõng caûm höùng daân gian khoâng ñöôïc giai caáp thoáng trò thöøa nhaän vaøo thô chính thöùc. Ñoù cuõng laø neùt rieâng cuûa Hoà Xuaân Höông. Baø ñaõ tieáp tuïc tieáng cöôøi daân gian moät caùch thaønh coâng. c. Veà ñeà taøi ngöôøi phuï nöõ : Trong ca dao, khi noùi veà mình ngöôøi phuï nöõ thöôøng xöng hoâ ôû ñòa vò thaáp hôn ngöôøi ñaøn oâng : em, thieáp…… Hoà Xuaân Höông laø ngöôøi ñaàu tieân laøm cuoäc caùch maïng trong quan ñieåm naøy. Trong caûnh ngoä “ cha meï ñaët ñaâu con ngoài ñaáy”, leã giaùo phong kieán baét ngöôøi phuï nöõ phaûi “ phu xöôùng phuï tuyø”. Daân gian thì ngöôïc laïi, khoâng chaáp nhaän vaø noùi thaúng : “ Choàng gì anh, vôï gì toâi Chaúng qua laø caùi nôï ñôøi chi ñaây” Noùi vaäy thoâi chöù gôõ khoûi caùo “ nôï ñôøi” khoâng deã gì. May chi keû vuõ phu noï cheát ñi môùi thoaùt nôï. Hoà Xuaân Höông cuõng nghó vaäy neân khi oâng Toång Coùc cheát, baø nhö truùt moät gaùnh naëng : “ Vaøng noïc ñöùt ñuoâi töø ñaây nheù Nghìn vaøng khoân chuoäc daáu boâi voâi” Ngoaøi ra, phaåm chaát toát ñeïp cuûa ngöôøi phuï nöõ laø ñieàu khaúng ñònh. Theá nhöng ca dao hay than cho phaåm haïnh cuûa hoï bò vuøi daäp hoaëc “ thôm cho ai bieát, ngaùt löøng cho ai hay”. Uaân Höông khoâng chæ ca ngôïi caùi ñeïp tieàm taøng, caùi ñeïp veà noäi dung cuûa ngöôøi phuï nöõ nhö ca dao, maø coøn ca ngôïi caùi ñeïp haøi hoaø giöõa taâm hoàn vaø theå chaát, giöõa noäi dung vaø hình thöùc cuûa hoï. “ Hoûi bao nhieâu tuoåi, hôõi coâ mình? Chò cuõng xinh, maø em cuõng xinh Ñoâi löùa nhö in tôø giaáy traéng Nghìn naêm coøn maõi caùi xuaân xanh” Ñoù laø caùi ñeïp tinh khieát, coù theå noùi laø caùi ñeïp “ vónh cöûu”. Ta coøn baét gaëp caùi ñeïp “ thanh taân”, ñeïp “ laï luøng” trong thô baø. Ñaây laø ñeïp nhö troøn tròa maø khoâng keùm phaàn cöùng coûi kieåu Hoà Xuaân Höông. Hay : “ Thaân em vöøa traéng laïi vöøa troøn Baûy noåi ba chìm vôùi nöôùc non Raén naùt maëc daàu tay keû naën, Maø em vaãn giöõ taám loøng son” ÔÛ baøi thô naøy, Hoà Xuaân Höông ñaõ söû duïng coâng thöùc “ thaân em” ñeå noùi leân thaân phaän cuûa ngöôøi con gaùi bình daân, cuûa moät kieáp ngöôøi nhoû beù noùi chung trong xaõ hoäi cuõ, vaø ñaây cuõng laø coâng thöùc thöôøng thaáy trong nhöõng caâu ca dao daân ca than thaân cuûa ngöôøi phuï nöõ bình daân xöa : “ Thaân em nhö haït möa raøo Haït rôi xuoáng gieáng, haït vaøo vöôøn hoa” “ Thaân em nhö taám luïa ñaøo Phaát phô giöõa chôï bieát vaøo tay ai” “ Thaân em nhö laù ñaøi bi Ngaøy thì daõi naéng, ñeâm thì daàm söông” Hay “ Thaân em nhö cuû aáu gai Ruoät trong thì traéng, ruoät ngoaøi thì ñen Khoâng tin boùc voû maø xem AÊn roài môùi bieát raèng em ngoït buøi” Hoà Xuaân Höông coøn raát ñaäm chaát daân gian ôû vieäc söû duïng thaønh ngöõ trong thô “ baûy noåi ba chìm”.Theo quan ñieåm cuûa nhaân gian thì “ baûy noåi ba chìm” laø moät cuoäc ñôøi leânh ñeânh, chìm noåi, phieâu baït, roài khoâng bieát cuoái cuøng seõ troâi daït veà ñaâu. Hoà Xuaân Höông ñaõ nhaän ra ñöôïc ñieàu aáy töø soá phaän cuûa ngöôøi phuï nöõ vaø baø ñaõ ñöa thaønh ngöõ naøy vaøo baøi thô “ Baùnh troâi nöôùc” ñeå laøm roõ ñeà taøi cuûa mình. Trong vaên hoïc daân gian, môøi traàu laø ñeà taøi thöôøng gaëp, Hoà Xuaân Höông cuõng khieâm toán nhö mieáng traàu cuûa daân gian : “ Quaû cau nho nhoû mieáng traàu hoâi” “ Mieáng traàu hoâi” laø vaät taàm thöôøng, nhöng laø tình, laø nghóa laø anh em hoaø thuaän, vôï choàng tieát nghóa ( Söï tích traàu cau). Hay “ Mieáng traàu laø ñaàu caâu chuyeän”. Qua Hoà Xuaân Höông “ mieáng traàu hoâi” khoâng chæ laø tình nghóa chaân thaät, noù coøn laø söï thaúng thaén, chuû ñoäng trong tình yeâu. “ Naøy cuûa Xuaân Höông môùi queän roài Coù phaûi duyeân nhau thì thaém laïi Ñöøng xanh nhö laù, baïc nhö voâi” Baøi thô mang ñaäm chaát daân gian maø cuõng laø moät veû ñeïp rieâng cuûa thô Hoà Xuaân Höông. Bôûi baùn thaân tuïc môøi traàu cuõng laø moät nghi leã raát daân gian vaø hình aûnh quaû cau nho nhoû thì raát ñoãi quen thuoäc trong ca dao, daân ca. Vaø thô Hoà Xuaân Höông veà phöông dieän naøy, döôøng nhö xuaát phaùt töø moät nguoàn maïch vôùi nhöõng “ Quaû cau nho nhoû, caùi voû vaân vaân…” hay “ Môøi anh xôi mieáng traàu naøy – Duø maën duø nhaït, duø cay, duø noàng…” cuûa nhöõng cau haùt daân gian. 2) Thô Hoà Xuaân Höông khoâng chæ mang ñaïm chaát daân gian trong noäi dung maø chaát daân gian trong ngheä thuaät thô laïi laø moät ñieåm raát quan troïng trong thô Hoà Xuaân Höông. Chaát daân gian veà ngheä thuaät trong thô Hoà Xuaân Höông ñöôïc theå hieän ôû hai maët phöông dieän. Ngoân ngöõ thô giaøu maøu saéc, aâm thanh, hình aûnh…taát caû ñeàu töôi taén vaø soáng ñoäng. Coù theå noùi trong vaên hoïc coå, khoâng coù thô ai giaûn dò, deã hieåu, moäc maïc vaø gaàn guõi vôùi lôøi aên tieáng noùi cuûa quaàn chuùng nhaân daân baèng thô Hoà Xuaân Höông. Ñoù cuõng laø lí do vì sao thô baø khi ñoïc leân laïi coù aâm höôûng nhö ca dao, daân ca, tuïc ngöõ, hoø veø. Hoà Xuaân Höông coøn coù bieät taøi khai thaùc trieät ñeå kho taøng thaønh ngöõ, tuïc ngöõ. Baø khoâng caâu neä hình thöùc, ñieàu naøy laøm thô baø coù moät söùc maïnh ñaëc bieät khi loät taû ñaëc ñieåm cuûa söï vaät, hieän töôïng. Nhöõng thaønh ngöõ nhö “ coá ñaám aên xoâi, laøm möôùn khoâng coâng” trong baøi “ laøm leõ” ñöôïc baø laùy ñi laùy laïi ñeå xoaùy saâu hôn tình caûm bi kòch cuûa caûnh ngoä laøm leõ. Coøn nhöõng hình aûnh trong thô Hoà Xuaân Höông cuõng laø nhöõng hình aûnh quen thuoäc mang tính truyeàn thoáng thöôøng thaáy trong ca dao, nhö hình aûnh quaû traàu, mieáng traài trong baøi “ môøi traàu”. 3. Neáu xeùt veà phöông dieän theå thô thì phaàn lôùn Hoà Xuaân Höông laøm thô theo theå thô baát ngoân baùt cuù nhö “ Ñoäng höông tích” “ Hang caét coû”, “ Töï tình”, “ ñaùnh ñu” vaø thô thaát ngoân töù tuyeät nhö “ Môøi traàu”, “ Baùnh troâi nöôùc”, “ Ñeà ñeàn Saàm Nghi Ñoáng”. Ñaáy laø hai theå thô ñöôøng luaät thi, moät thöù thô vaên chöông baùc hoïc. Nhöng khi ñoïc xong nhöõng baøi thô naøy thì khoâng ai coù yù nghóa ñaây laø thô Ñöôøng du nhaäp töø Trung Quoác vaøo qua nhöõng nhaø trí thöùc Haùn hoïc, döôøng nhö vôùi Hoà Xuaân Höông thöù vaên hoïc baùc hoïc naøy cuõng chæ laø caùi voû hình thöùc beân ngoaøi ñeå baø löïa choïn saùng taùc. Vaø ngöôøi ta noùi Hoà Xuaân Höông ñaõ bình daân hoaù, daân gian hoaù thô Ñöôøng laø theá. Bôûi trong thô baø coù caùi gì thaät noâm na daân daõ ôû lôøi thô heát söùc bình dò, ôû gioïng ñieäu thaân maät ñeán suoàng saõ vaø ôû caû caùi noäi dung moäc maïc vaø quen thuoäc ñeán laï luøng. 3) NGUYEÃN TRAÕI: Cuøng vôùi Nguyeãn Du, Hoà Xuaân Höông, Nguyeãn Traõi cuõng laø moät nhaø vaên ñöôïc ñaém mình trong suoái nguoàn vaên hoaù daân toäc vaø ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu ngheä thuaät röïc rôõ. Nhaø thô ñaõ söû duïng nhöõng caâu thaønh ngöõ, tuïc ngöõ trong daân gian ñeå laøm chaát lieäu chính cho caùc taùc phaåm cuûa mình. Trong baøi thöù 10, Nguyeãn Traõi vieát : “ Loaøn ñan öôùm hoûi khaùch laàu hoàn Ñaàm aám thì thöông keû laïnh luøng Ngoaøi aáy daàu coøn aùo leû, Caû loøng möôïn ñaép laáy hôi cuøng” Nguyeãn Traõi ñaõ möôïn ñeán myõ nhaân, baøi töù tuyeät treân ñaây hieåu laø nam vôùi nöõ thì seõ thaáy nhaø thô voâ haïn yù nhò “ Ñaàm aám thì thöông keû laïnh luøng” keâu goïi theo kieåu ca dao Bình Ñònh : “ Hôõi ngöôøi gaùnh nöôùc Trieâng maây Cho xin moät gaùo töôùi daây tô hoàng” Roài xin tieáp, neáu “ ngoaøi aáy” hieåu laø “ ñaèng aáy” cuõng ñöôïc maø coøn aùo leû, aùo khoâng vaøo boä, hôn nöõa laïi caû loøng roäng löôïng thì cho ngöôøi “ möôïn” ñeå “ ñaép” maø “ laáy hôi cuøng”. Nhaø thô vaän duïng yù thô daân gian thaät kheùo leùo. Coù leõ vì vaäy maø coù ngöôøi cho raèng thaønh töïu lôùn nhaát cuûa Nguyeãn Traõi khoâng phaûi laø ôû ñoàng hoaù kho töø vöïng vaø vaên hieäu Haùn hoïc maø laø ôû choã xaây döïng ngoân ngöõ vaên hoïc daân toäc treân cô sôû ngoân ngöõ cuûa nhaân daân vaø ngoân ngöõ cuûa vaên hoïc daân gian. Trong thô Noâm Nguyeãn Traõi ta thöôøng gaëp nhöõng khaåu ngöõ quen thuoäc cuûa nhaân daân : “ Ruoäng ñoâi ba khoùm ñaát con ong Ñaøy tôù hay caøy kheûo muoän maøng” ( Thuaät höùng – baøi thöù 11 ) “ Gaïch quaúng naøo baøy vôùi ngoïc Suøng haèng nhöõng moïc qua tai” ( Tö thaùn – baøi thöù 92 ) “ Than daø heát luî, thaân neân nheï Buït aáy laø loøng, buït saù caàu” ( Maïn thuaät – baøi thöù 8 ) “ Co que thay baáy ruoät oác Khuùc khuyûu laøm chi laùi ( traùi ) hoeø” ( Traàn Tình – baøi thöù 8 ) “ Neân thô, neân thaày vì coù hoïc, AÊn no, no maëc, bôûi hay laøm” ( baûo kính caûnh giôùi) Roõ raøng laø Nguyeãn Traõi ñaõ ñöa nhöõng khaåu ngöõ haøngngaøy vaøo thô ca vaø taän duïng khaû naêng cuûa nhöõng khaåu ngöõ aáy ñeå taû caûnh, taû loøng, taû vaët. Vaø ngoân ngöõ vaên hoïc cuûa Nguyeãn Traõi coù moät phaàn baét nguoàn töø ngoân ngöõ cuûa vaên hoïc daân gian. Ngoân ngöõ trong vaên hoïc daân gian voán ñaõ xaây döïng treân cô sôû goït giöõa vaø caùch ñieäu hoaù ngoân ngöõ haèng ngaøy cuûa nhaân daân. Nguyeãn Traõi ñaõ söû duïng nhöõng hình töôïng ngöng keát caáu ngoân ngöõ voán ñaõ ñöôïc coâ ñuùc trong ngoân ngöõ cuûa vaên hoïc daân gian ñeå hieåu tính ñaït yù moät caùch raát nhuaàn nhò. Töø tuïc ngöõ : “ ÔÛ gaàn nhaø giaøu ñau raêng aên caùm ÔÛ gaøn keû troäm oám löng chòu ñoøn” Nguyeãn Traõi vieát : “ Laøm caän nhaø giaøu no höõu caùm, Baïn beø keû troäm phaûi aên ñoøn”. ( Baûo kính caûnh giôùi) Töø caâu tuïc ngöõ “ ôû baàu thì troøn, ôû coáng thì daøi” oâng vieát : “ ÔÛ baàu thuø daùng aét neân troøn Xaáu toát thì ñeàu raép khuoân” Töø caâu tuïc ngöõ “ Con saâu laøm raàu noài canh” oâng vieát : “ Chaúng ngöøa nhoû, aâu neân lôùn, Neáu coù saâu thì boû canh” Töø caâu tuïc ngöõ “ Tay laøm haøm nhai, tai quai mieäng treã” vaø caâu thaønh ngöõ “ Ngoài aên nuùi lôû” oâng vieát : “ Tay ai thì laïi laøm nuoâi mieäng Laøm bieáng ngoài aên lôû nuùi non” Ñoù laø nhöõng caâu thô tieâu bieåu trong “ Quoác aâm thi taäp”, ñuû thaáy Nguyeãn Traõi am hieåu ngoân ngöõ cuûa nhaân daân nhö theá naøo. Cuõng chính vì theá maø oâng ñaõ khai thaùc ñöôïc tính töôïng hình, töôïng thanh raát sinh ñoäng cuûa caùc tieáng ñoâi cuõng nhö cuûa caáu truùc ñoái xöùng hoâ öùng, laáp laùy trong Tieáng Vieät: “ Am, cam am thaáp, ñôïi ñoøi taàng Khaáp kheånh ba laàn, trôû laïi baèng” ( Ngoøn chí – baøi thöù 15 ) “ Taøi leät laït nhieàu neân keùm baïn Ngöôøi moøn moûi maõi phuùc coøn ta” ( Ngoân chí – baøi thöù 7 ) “ Ñoïc saùch thì thoâng ñoøi nghóa saùch Ñem daân möu nöõa maát loøng daân” ( Baûo kính caûnh giôùi – baøi thöù 47 ) Nhöõng khaû naêng cuûa ngoân ngöõ Vieät maø Nguyeãn Traõi bieát khai thaùc moät caùch taøi tình ñaõ laøm cho nhòp nhaøng, uyeån chuyeån vaø ñaày maøu saéc daân toäc. Vôùi Nguyeãn Traõi ngoân ngöõ vaên hoïc Noâm ñaõ tieán moät böôùc ñaùng keå so vôùi ngoân ngöõ vaên hoïc Noâm ñôøi Traàn. Thô Noâm Nguyeãn Traõi nhieàu khi keát hôïp ñöôïc tính giaûn dò, chaân chaát vôùi tính mó leä, tinh teá. “ Taèm öông luùc nhuùc, thuyeàn ñaàu baõi Haàu chaát so le, cuïm cuoái laøng” ( Ngoân chí – baøi thöù 8 ) “ Am rôïp chim keâu, xoa xaûy ñoäng, Song im, höông taän, khoùi sô taøn” ( Ngoân chí – baøi thöù 16 ) Neáu thuû thô Noâm cuûa Nguyeãn Traõi vöøa sinh ñoäng vöøa haøm suùc, vuøa chaân chaát mó leä, laïi nhieàu khi gaân guoác ñoäc ñaùo thì tröôùc heát oâng coù taâm hoàn phong phuù tö töôûng cao ñeïp tình caûm teá nhò. Ñaëc bieät oâng ñaõ bieát söû duïng moät caùch khaù thaønh thöïc kho vaên lieäu daân gian vôùi nhöõng caûnh saéc, nhöõng hình töôïng voán quen thuoäc trong ñôøi soáng nhaân daân thì oâng ñaõ bieát khai thaùc moät caùch khaù linh hoaït nhöõng khaû naêng phong phuù cuûa ngoân ngöõ Tieáng Vieät voán ñöôïc boài döôõng trong thöïc tieãn cuûa daân toäc. Khoâng chæ vaän duïng nhöõng hình aûnh, ngoân ngöõ cuûa ca dao, tuïc ngöõ, ÖÙc Trai coøn hoïc hoûi nhöõng theå thô cuûa vaên hoïc daân gian tieâu bieåu laø theå thô luïc baùt ñeå taïo neân nhöõng taùc phaåm ñaëc saéc, ghi daáu aùn muoân ñôøi trong kho taøng vaên hoïc Vieät Nam. Tieâu bieåu nhaát laø baøi thô “ Coân Sôn Ca” ñöôïc nhaø thô vieát trong luùc soáng aån daät, xa lìa vôùi theá giôùi, vôùi cuoäc soáng thöïc taïi: “ Coân Sôn nöôùc chaûy rì raàm Ta nghe nhö tieáng ñaøn caàm beân tai Coân Sôn coù ñaù reâu phôi Ta ngoài treân ñaù nhö ngoài chieáu eâm…” ( Baøi ca Coân Sôn ) OÂi ! Trong hoaøn caûnh khaéc nghieät nhaát – bò nghi oan vaø soáng aån maø taâm hoàn cuûa Nguyeãn Traõi vaãn luoân höôùng veà nhaân daân, luoân tieáp thu nhöõng tinh tuyù cuûa vaên hoaù daân gian. B. KEÁT LUAÄN: Toùm laïi, vaên hoïc daân gian laø moät boä phaän vaên hoïc ñaëc tröng, tieâu bieåu, laø boâng hoa ngheä thuaät saùng choùi treân baàu trôøi vaên hoïc Vieät Nam. Vaên hoïc daân gian khoâng chæ goùp phaàn giöõ gìn vaø phaùt huy baûn saéc rieâng cuûa daân toäc maø coøn toâ ñieåm theâm cho böùc tranh chung cuûa vaên chöông caùc daân toäc treân theá giôùi, cho ñeán ngaøy hoâm nay tuy vaên hoïc daân gian khoâng coøn giöõ vai troø chính thoángnöõa maø thay vaøo ñoù laø vaên hoïc vieát vôùi nhöõng taùc giaû chuyeân nghieäp nhöng boä phaän vaên hoïc aáy khoâng heà bò mai moät maø noù ñaõ nhaäp taâm vaøo vaên hoïc vieát. Coù theå noùi vaên hoïc vieát cuõng chính laø hieän thaân cuûa vaên hoïc daân gian Vieät Nam. Vì theá khi tinh hoa cuûa 2 boä phaän vaên hoïc naøy keát tinh laïi ôû nhöõng caù tính saùng taïo, trong ñieàu kieän lòch söû nhaát ñònh thì ñaát nöôùc laïi thaáy söï xuaát hieän cuûa nhöõng thieân taøi vaên hoïc nhö : Nguyeãn Traõi, Nguyeãn Du, Hoà Xuaân Höông……Vaên hoïc daân gian khoâng phaùt trieån 1 caùch ñoäc laäp rieâng reõ maø coù aûnh höôûng raát lôùn vôùi vaên hoïc vieát Vieät Nam. Nhö nhaø thô Xuaân Dieäu ñaõ töøng noùi : “ Hoïc nhö moïi ngöôøi, thu hoaëch nhö taát caû moïi ngöôøi thi hoaïch ca dao, hoïc tính giai caáp trong ñoù, hoïc laäp tröôøng cuaû nhöõng ngöôøi lao ñoäng, hoïc caùi hieän thöïc cuûa vieäc ñôøi qua maáy nghìn naêm trong ñoù, hoïc caùi töông quan xaõ hoäi, hoïc caùc töông quan nam nöõ trong cheá ñoä xaõ hoäi cuõ, hoïc teân ñaát, teân nöôùc, teân sao, teân caù, teân chim muoâng, teân hoa coû, hoïc maùu vaø moà hoâi, nöôùc maét vaø nuï cöôøi cuûa nhöõng con ngiöôøi. Nhöng noùi heïp hôn, caùc nhaø thô hoïc ñöôïc thô ôû trong ca dao. ( Xuaân Dieäu, caùc nhaø thô hoïc nhöõng gì ôû ca dao).