Bản chất và các hình thức biểu hiện của giá trị thặng dư

PhÇn I : Më ®Çu Theo danh gi¸ cña VI LªNin th× lý luËn gi¸ trÞ thÆng d­ lµ hßn ®¸ t¶ng cña häc thuyÕt kinh tÕ cña C.Mac. C¸c nhµ t­ b¶n ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých tèi ®a cña m×nh hä ®· mua søc lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n kÕt hîp víi t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm vµ thu vÒ gi¸ trÞ thÆng d­. C¸c nhµ kinh tÕ häc th­êng cho r»ng mäi c«ng cô lao ®éng, mäi t­ liÖu s¶n xuÊt ®Òu lµ t­ b¶n. Thùc ra b¶n th©n t­ liÖu s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ t­ b¶n, nã chØ lµ yÕu tè c¬ b¶n cña s¶n xuÊt trong bÊt cø x· héi nµo. T­ liÖu s¶n xuÊt chØ trë thµnh t­ b¶n khi nã trë thµnh tµi s¶n cña c¸c nhµ t­ b¶n vµ ®­îc dïng ®Ó bãt lét lao ®éng lµm thuª. Ta cã thÓ ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c t­ b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d­ b»ng c¸ch bãc lét c«ng nh©n lµm thuª. Gi¸ trÞ thÆng d­ , phÇn gi¸ trÞ do lao ®éng cña c«ng nh©n lµm thuª s¸ng t¹o ra ngoµi søc lao ®éng vµ t­ b¶n chiÕm kh«ng. ChÝnh v× vËy mµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ tèi ®a cho nhµ t­ b¶n lµ néi dung chÝnh cña quy luËt thÆng d­. Nã quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n vµ sù thay thÕ nã b»ng mét x· héi kh¸c cao h¬n lµ quy luËt vËn ®éng cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. ViÖc nghiªn cøu ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d­ cã vai trß rÊt quan träng , nã cã ý nghÜa rÊt quan träng trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. V× vËy mµ t«i ®· chän ®Ò tµi “B¶n chÊt vµ c¸c h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ thÆng d­” cho bµi tiÓu luËn cña m×nh PhÇn II: LÝ luËn vÒ gi¸ trÞ thÆng d­ Ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d­ Sù chuyÓn ho¸ tiÒn tÖ thµnh t­ b¶n TiÒn tÖ ra ®êi lµ kÕt qu¶ l©u dµi vµ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. ®ång thêi tתn tÖ còng lµ khëi ®iÓm cña t­ b¶n. Nh­ng b¶n th©n tiÒn tÖ kh«ng ph¶i lµ t­ b¶n. TiÒn chØ biÕn thµnh t­ b¶n trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh , khi chóng ®­îc sö dông ®Ó bãc lét søc lao ®éng cña ng­êi kh¸c. TiÒn ®­îc coi lµ tiÒn th«ng th­êg th× vËn ®«ng theo c«ng thøc sau H-T-H (hµng - tiÒn – hµng) nghÜa lµ sù chuyÓn ho¸ cña hµng ho¸ thµnh tiÒn , råi tiÒn l¹i chuyÓn ho¸ thµnh hµng ho¸. Cßn tiÒn víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n th× vËn ®éng theo c«ng thøc T-H-T (tiÒn – hµng – tiÒn ) tøc lµ sù chuyÓn ho¸ cña tiÒn thµnh hµng ho¸ råi hµng ho¸ l¹i chuyÓn ho¸ ng­îc l¹i thµnh tiÒn. BÊt cø biÕn ®éng nµo vËn ®éng theo c«ng thøc T-H-T ®Òu chuyÓn ho¸ thµnh t­ b¶n. Môc ®Ých cña l­u th«ng hµng ho¸ gi¶n ®¬n lµ gi¸ trÞ sö dông ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu nªn hµng ho¸ trao ®æi ph¶i cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau. Sù vËn ®éng sÏ kÕt thóc ë giai ®o¹n hai khi nh÷ng ng­êi trao ®æi cã ®­îc gi¸ trÞ sö dông mµ ng­êi ®ã cÇn ®Õn. Cßn môc ®Ých l­u th«ng t­ b¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ , h¬n n÷a lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm. V× vËy sè tiÒn thu vÒ b»ng sè tiÒn øng ra th× sù vËn ®éng trë nªn v« nghÜa. Do vËy mµ sè tiÒn thu vÒ ph¶i lín h¬n sè tiÒn øng ra nªn c«ng thøc vËn ®éng ®Çy ®ñ cña t­ b¶n lµ T-H-T’ trong ®ã T’= T + ∆T. Sè tiÒn tréi h¬n so víi sè tiÒn øng ra C Mac gäi lµ gi¸ trÞ thÆng d­. V¹y t­ b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d­ , nªn sù vËn ®éng t­ b¶n kh«ng cã giíi h¹n v× sù lín lªn cña gi¸ trÞ lµ kh«ng cã giíi h¹n. TiÒn øng tr­íc tøc lµ tiÒn ®­a vµo l­u th«ng , khi trë vÒ tay ng­êi chñ cña nã th× thªm mét l­îng nhÊt ®Þnh. V¹y cã ph¶i do b¶n chÊt cña l­u th«ng ®· lµm cho tiÒn t¨ng thªm vµ do ®ã mµ h×nh thµnh gi¸ trÞ thÆng d­ hay kh«ng ? c¸c nhµ kinh tÕ häc t­ s¶n ®· cho r»ng sù t¨ng thªm ®ã lµ do l­u th«ng hµng ho¸ sinh ra. Nh­ng sù qu¶ quyÕt cña c¸c nhµ t­ s¶n ®Òu kh«ng cã c¨n cø. Trong l­u th«ng hµng ho¸ ®­îc thay ®æi ngang gi¸ th× chØ cã sù thay h×nh th¸i gi¸ trÞ , cßn tæng sè gi¸ trÞ còng nh­ phÇn gi¸ trÞ thuéc vÒ mçi bªn trao ®æi lµ kh«ng ®æi. Theo quan ®iÓm cña C Mac th× trong x· héi t­ b¶n kh«ng cã bÊt kú mét nhµ t­ b¶n nµo chØ ®ãng vai trß ng­êi b¸n s¶n phÈm mµ l¹i kh«ng ph¶i lµ ng­êi mua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. V× vËy khi anh ta b¸n hµng ho¸ cao h¬n gi¸ trÞ vèn cña nã th× khi mua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ë ®Çu vµo c¸c nhµ t­ b¶n kh¸c còng b¸n cao h¬n gi¸ trÞ vµ nh­ vËy c¸i ®­îc lîi khi b¸n sÏ bï cho c¸i thiÖt h¹i khi mua. Cuèi cïng vÉn kh«ng t×m thÊy nguån gèc sinh ra ∆T. NÕu hµng ho¸ ®­îc b¸n thÊp h¬n gi¸ trÞ th× sè tiÒn mµ ng­êi ®ã sÏ ®­îc lîi khi lµ ng­êi mua còng chÝnh lµ sè tiÒn mµ ng­êi ®ã sÏ mÊt ®i khi lµ ng­êi b¸n. nh­ vËy, viÖc sinh ra ∆T kh«ng thÓ lµ kÕt qu¶ cña viÖc mua hµng thÊp h¬n gi¸ trÞ cña nã. Gi¶ ®Þnh cã mét sè ng­êi nhê m¸nh khoÐ mµ chuyªn mua ®­îc rÎ b¸n ®­îc ®¾t th× nh­ C Mac nãi ®iÒu ®ã chØ cã thÓ lµ gi¶i thÝch ®­îc sù lµm giÇu cña nh÷ng th­¬ng nh©n c¸ biÖt chø kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®­îc sù lµm giÇu cña toµn bé giai cÊp c¸c nhµ t­ b¶n. Bëi v× tæng sè gi¸ trÞ tr­íc lóc trao ®æi còng nh­ trong vµ sau khi trao ®æi kh«ng thay ®æi mµ chØ cã phÇn gi¸ trÞ n»m trong tay mçi bªn trao ®æi lµ thay ®æi. Nh­ vËy, nÕu ng­êi ta thay ®æi nh÷ng vËt ngang gi¸ th× kh«ng sinh ra gi¸ trÞ thÆng d­, vµ nÕu ng­êi ta trao ®æi nh÷ng vËt kh«ng ngang gi¸ th× còng kh«ng sinh ra gi¸ trÞ thÆng d­. L­u th«ng kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ míi. Nh­ng nÕu ng­êi cã tiÒn kh«ng tiÕp xóc g× víi l­u th«ng tøc lµ ®øng ngoµi l­u th«ng th× kh«ng thÓ lµm cho tiÒn cña m×nh lín lªn ®­îc. “vËy th× t­ b¶n kh«ng thÓ xuÊt hiÖn tõ l­u th«ng vµ còng kh«ng thÓ xuÊt hiÖn ë bªn ngoµi l­u th«ng. Nã ph¶i xuÊt hiÖn trong l­u th«ng” (C Mac: TB,NXB sù thËt, HN, 1987 Q1, tËp 1, trang 216). §ã lµ m©u thuÉn chung cña c«ng thøc t­ b¶n. Hµng ho¸ søc lao ®éng Sù chuyÓn ho¸ cña tiÒn thµnh t­ b¶n, kh«ng thÓ ph¸t sinh tõ b¶n th©n sè tiÒn ®ã. Trong viÖc mua b¸n hµng ho¸ tiÒn chØ lµ ph­¬ng tiÖn l­u th«ng ®Ó thùc hiÖn gi¸ c¶ hµng ho¸, nªn tr­íc sau gi¸ trÞ cña nã vÉn kh«ng thay ®æi. Sù chuyÓn ho¸ ®ã xÈy ra trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña t­ b¶n.Nh­ng sù chuyÓn ho¸ ®ã kh«ng s¶y ra ë gi¸ trÞ trao ®æi hµng ho¸ v× trong trao ®æi ng­êi ta trao ®æi nh­ng vËt ngang gi¸ mµ chØ cã thÓ ë gi¸ trÞ sö dông hµng ho¸. Do ®ã hµng ho¸ ®ã ph¶i lµ mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt mµ gi¸ trÞ sö dông cña nã cã ®Æc tÝnh lµ nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ. Thø hµng ho¸ ®ã lµ søc lao ®éng mµ nhµ t­ b¶n ®· t×m thÊy trªn thÞ tr­êng. Nh­ vËy, søc lao ®éng lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ lùc vµ trÝ lùc tån t¹i trong c¬ thÓ con ng­êi, thÓ lùc vµ trÝ lùc mµ ng­êi ®ã ®em ra vËn dông trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ra mét gi¸ sö dông. Kh«ng ph¶i bao giê søc lao ®éng còng lµ hµng ho¸, mµ søc lao ®éng chØ biÕn thµnh hµng ho¸ trong ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh. C M¸c ®· nhÊn m¹nh søc lao ®éng chØ trë thµnh hµng ho¸ khi cã ®ñ hai ®iÒu kiÖn sau: Mét lµ ng­êi lao ®éng ph¶i tù do vÒ th©n thÓ, ph¶i lµm chñ ®­îc søc lao ®éng cña m×nh vµ cã quyÒn ®em b¸n cho ng­êi kh¸c.VËy ng­êi cã søc lao ®éng ph¶i cã quyÒn së h÷u søc lao ®éng cña m×nh. Hai lµ ng­êi lao ®éng ph¶i t­íc hÕt t­ liÖu t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó trë thµnh ng­êi v« s¶n vµ b¾t buéc ph¶i b¸n søc lao ®éng, v× kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c ®Ó sinh sèng. Sù tån t¹i ®ång thêi hai ®iÒu kiÖn nãi trªn tÊt yÕu biÕn søc lao ®éng thµnh hµng ho¸. Søc lao ®éng biÕn thµnh hµng ho¸ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó biÕn thµnh t­ b¶n. Còng nh­ nh÷ng hµng ho¸ kh¸c, hµng ho¸ søc lao ®éng cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng do thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng lµ gi¸ trÞ cña t­ liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt ®Ó nu«i sèng ng­êi c«ng nh©n, vî con anh ta, nh÷ng yÕu tè tinh thÇn, d©n téc, t«n gi¸o cña nh÷ng ng­êi c«ng nh©n, nh÷ng chi phÝ ®µo t¹o ng­êi c«ng nh©n. Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng gièng gi¸ trÞ hµng ho¸ th«ng th­êng ë chç: nã ph¶n ¸nh mét l­îng lao ®éng hao phÝ nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o ra nã. Nh­ng gi÷a chóng ta cã sù kh¸c nhau c¨n b¶n, gi¸ trÞ hµng ho¸ hµng ho¸ th«ng th­êng biÓu thÞ hao phÝ lao ®éng trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ nh­ng hµng ho¸ søc lao ®éng l¹i lµ sù hao phÝ lao ®éng gi¸n tiÕp th«ng qua viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng vËt phÈm tiªu dïng ®Ó nu«i sèng ng­êi c«ng nh©n. cßn hµng ho¸ søc lao ®éng ngoµi yÕu tè vËt chÊt nã cßn cã yÕu tè tinh thÇn lÞch sö, d©n téc, yÕu tè gia ®×nh vµ truyÒn thèng nghÒ nghiÖp mµ hµng ho¸ th«ng th­êng ®ã kh«ng cã. Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng chØ thÓ hiÖn ra trong qu¸ tr×nh tiªu dïng søc lao ®éng, tøc lµ qu¸ tr×nh lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n. Qu¸ tr×nh ®ã lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra hµng ho¸, ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng. PhÇn lín h¬n ®ã lµ gi¸ trÞ thÆng d­ mµ nhµ t­ b¶n chiÕm ®o¹t. Nh­ vËy gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt lµ nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ, tøc lµ gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ b¶n th©n nã. B¶n chÊt gi¸ trÞ thÆng d­ Môc ®Ých cña s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ, h¬n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ ®¬n thuÇn mµ lµ gi¸ trÞ thÆng d­. ®Ó s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­. Nhµ t­ b¶n muèn s¶n xuÊt ra 1 gi¸ trÞ sö dông cã mét gi¸ trÞ trao ®æi nghÜa lµ mét hµng ho¸. H¬n n÷a, nhµ t­ b¶n muèn s¶n xuÊt ra mét hµng ho¸ cã gi¸ trÞ lín h¬n tæng gi¸ trÞ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ søc lao ®éng mµ t­ b¶n ®ã bá ra ®Ó mua, nghÜa lµ muèn s¶n xuÊt ra mét gi¸ trÞ thÆng d­. VËy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa lµ sù thèng nhÊt gi÷a c¸c qu¸ tr×nh s¶ xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­. C Mac viÕt: “víi t­ c¸ch lµ sù thèng nhÊt gi÷a hai qu¸ tr×nh lao ®éng vµ qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸; víi t­ c¸ch lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh lao ®éng vµ qu¸ tr×nh lµm t¨ng gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa, lµ h×nh th¸i t­ b¶n chñ nghÜa cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸”. Qu¸ tr×nh lao ®éng víi t­ c¸ch lµ qu¸ tr×nh t­ b¶n tiªu dïng søc lao ®éng cã hai ®Æc tr­ng: Mét lµ, ng­êi c«ng nh©n lao ®éng d­íi sù kiÓm so¸t cña nhµ t­ b¶n gièng nh­ nh÷ng yÕu tè kh¸c cña s¶n xuÊt ®­îc nhµ t­ b¶n sö dông sao cho hiÖu qu¶ nhÊt. Hai lµ, s¶n phÈm lµm ra thuéc së h÷u cña nhµ t­ b¶n, chø kh«ng ph¶i cña ng­êi c«ng nh©n. C Mac ®· lÊy vÝ dô vÒ viÖc s¶n xuÊt cña n­íc Anh lµm ®èi t­îng nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­. §Ó nghiªn cøu, Mac ®· sö dông ph­¬ng ph¸p gi¶ ®Þnh khoa häc th«ng qua gi¶i quyÕt chÆt chÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu: kh«ng xÐt ®Õn ngo¹i th­¬ng, gi¸ c¶ thèng nhÊt víi gi¸ trÞ, toµn bé gi¸ trÞ t­ liÖu s¶n ®em tiªu dïng chuyÓn hÕt mét lÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ chØ nghiªn cøu trong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n. Tõ gi¶ ®Þnh trªn mµ C Mac ®­a ra mét lo¹t c¸c gi¶ thiÕt vÒ nghiªn cøu: Nhµ t­ b¶n dù kiÕn kÐo 10 kg sîi;gi¸ 1 kg b«ng lµ 1 ®«la; hao mßn thiÕt bÞ m¸y mãc ®Ó kÐo 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi lµ 1 ®«la; tiÒn thuª søc lao ®éng 1 ngµy lµ 4 ®«la; gi¸ trÞ míi 1 giê lao ®éng cña c«ng nh©n lµ 1 ®«la vµ chØ cÇn 4 giê ng­êi c«ng nh©n kÐo ®­îc 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi. Tõ ®ã ta cã b¶ng sau: T­ b¶n øng tr­íc Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm míi Gi¸ trÞ 10 kg b«ng 10 ®«la Lao ®éng cô thÓ cña c«ng nh©n b¶o tån vµ chuyÓn gi¸ trÞ 10 kg b«ng vµo 10 kg sîi 10 ®«la Hao mßn m¸y mãc 2 ®«la KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh 2 ®«la TiÒn thuª søc lao ®éng trong mét ngµy 4 ®«la Gi¸ trÞ míi do 8 giê lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n t¹o ra. 8 ®«la Tæng chi phÝ s¶n xuÊt 16 ®«la Tæng doanh thu 20 ®«la Nhµ t­ b¶n ®èi chiÕu gi÷a doanh thu sau khi b¸n hµng (20 ®«la) víi tæng chi phÝ t­ b¶n øng tr­íc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (16 ®«la) nhµ t­ b¶n nhËn thÊy tiÒn øng ra ®· t¨ng lªn 4 ®«la, 4 ®«la nµy ®­îc gäi lµ gi¸ trÞ thÆng d­. Tõ sù nghiªn cøu trªn, chóng ta rót ra mét sè nhËn xÐt sau: Mét lµ, nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ chóng ta nhËn thÊy m©u thuÉn cña c«ng thøc chung cña t­ b¶n ®· ®­îc gi¶i quyÕt. ViÖc chuyÓn ho¸ tiÒn thµnh t­ b¶n diÔn ra trong lÜnh vùc l­u th«ng vµ ®ång thêi kh«ng diÔn ra trong lÜnh vùc ®ã. ChØ cã trong l­u th«ng nhµ t­ b¶n míi mua ®­îc mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt, ®ã lµ hµng ho¸ søc lao ®éng. Sau ®ã nhµt­ b¶n sö dông hµng ho¸ ®ã trong s¶n xuÊt, tøc lµ ngoµi lÜnh vùc l­u th«ng ®Ó s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ cho nhµ t­ b¶n. Do ®ã tiÒn cña nhµ t­ b¶n míi biÕn thµnh t­ b¶n. Hai lµ, ph©n tÝch gi¸ trÞ s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt (10 kg sîi), chóng ta thÊy cã hai phÇn : Gi¸ trÞ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt nhê lao ®éng cô thÓ cña ng­êi c«ng nh©n mµ ®­îc b¶o tån vµ di chuyÓn vµo gi¸ trÞ cña s¶n phÈm míi (sîi) gäi lµ gi¸ trÞ cò. Gi¸ trÞ do lao ®éng tr×u t­îng cña ng­êi c«ng nh©n t¹o ra trong qu¸ tr×nh lao ®éng gäi lµ gi¸ trÞ míi, phÇn gi¸ trÞ míi nµy lín h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng, nã b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng céng thªm gi¸ trÞ thÆng d­. Ba lµ, ngµy lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n trong xÝ nghiÖp t­ b¶n ®­îc chia thµnh hai phÇn: Mét phÇn gäi lµ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt: trong thêi gian nµy ng­êi c«ng nh©n t¹o ra ®­îc mét l­îng gi¸ trÞ ngang b»ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng hay møc tiÒn c«ng mµ nhµ t­ b¶n gi¶ cho m×nh(4 ®«la). PhÇn thêi gian cßn l¹i lµ thêi gian lao ®éng thÆng d­ : trong thêi gian lao ®éng thÆng d­ ng­êi c«ng nh©n t¹o mét l­îng gi¸ trÞ lín h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng hay tiÒn l­¬ng nhµ t­ b¶n ®· tr¶ cho m×nh, ®ã lµ gi¸ trÞ thÆng d­ (4 ®«la) vµ bé phËn nµy thuéc vÒ nhµ t­ b¶n ( nhµ t­ b¶n chiÕm ®o¹t) Tõ ®ã mµ C Mac ®· ®i ®Õn kh¸i niÖm vÒ gi¸ trÞ thÆng d­: Gi¸ trÞ thÆng d­ lµ phÇn gi¸ trÞ d«i ra bªn ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng do c«ng nh©n lµm thuª s¸ng t¹o ra vµ bÞ t­ b¶n chiÕm ®o¹t. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­ lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ v­ît khái ®iÓm mµ ë ®ã søc lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n ®· t¹o ra mét l­îng gi¸ trÞ míi ngang b»ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng hay møc tiÒn c«ng mµ nhµ t­ b¶n ®· tr¶ hä. Thùc chÊt cña s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ lµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ v­ît khái giíi h¹n t¹i ®iÓm ®ã lµ søc lao ®éng ®­îc tr¶ ngang gi¸. C¸c ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ Môc ®Ých cña c¸c nhµ t­ b¶n lµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­ tèi ®a, do vËy mµ c¸c nhµ t­ b¶n dïng nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®Ó t¨ng khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®ã lµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ tuyÖt ®èi vµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ t­¬ng ®èi. Ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ tuyÖt ®èi. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Çu tiªn cña s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa, khi kü thuËt cßn thÊp th× ph­¬ng ph¸p chñ yÕu mµ c¸c nhµ t­ b¶n th­êng dïng ®Ó t¨ng gi¸ trÞ thÆng d­ ®ã lµ kÐo dµi ngµy lao ®éng cña c«ng nh©n , trong ®iÒu kiÖn thêi gian lao ®éng lµ tÊt yÕu kh«ng thay ®æi. Gi¶ sö thêi gian lao ®éng lµ 8 giê trong ®ã 4 giê lµ th¬i gian lao ®éng cÇn thiÕt vµ 4 giê lµ thêi gian lao ®éng thÆng d­ khi ®ã tr×nh ®é bãc lét cña nhµ t­ b¶n lµ 100%. Gi¸ trÞ ngµy lao ®éng kÐo dµi thªm 2 giê trong khi thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt kh«ng ®æi th× thêi gian lao ®éng thÆng d­ t¨ng lªn mét c¸ch tuyÖt ®èi , v× thÕ gi¸ trÞ thÆng d­ còng t¨ng lªn , tr×nh ®é bãc lét t¨ng lªn ®¹t 200%(m’=200%). C¸c nhµ t­ b¶n t×m mäi c¸ch ®Ó kÐo dµi ngµy lao ®éng vµ ph­¬ng ph¸p bãc lét nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt cao cho c¸c nhµ t­ b¶n. Nh­ng d­íi chñ nghÜa t­ b¶n mÆc dï søc lao ®éng cña c«ng nh©n lµ hµng ho¸ , nh­ng nã tån t¹i trong c¬ thÓ sèng con ng­êi v× vËy mµ ng­êi c«ng nh©n cÇn cã thêi gian ®Ó ¨n ngñ nghØ ng¬i gi¶i trÝ ®Ó phôc håi søc khoÎ nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. MÆt kh¸c , søc lao ®éng lµ thø hµng ho¸ ®Æc biÖt v× vËy ngoµi yÕu tè vËt chÊt ng­êi c«ng nh©n ®ßi hái ph¶i cã thêi gian cho nhu cÇu sinh ho¹t vÒ tinh thÇn , vËt chÊt , t«n gi¸o cña m×nh. Nh­ vËy , vÒ mÆt kinh tÕ , ngµy lao ®éng ph¶i dµi h¹n thêi gian lao ®éng tÊt yÕu , nh­ng kh«ng thÓ v­ît qua giíi h¹n vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng. V× thêi gian lao ®éng qu¸ dµi , do vËy mµ ®· dÉn ®Õn phong trµo giai cÊp v« s¶n ®Êu tranh ®ßi giai cÊp t­ s¶n ph¶i rót ng¾n thêi gian lao ®éng trong ngµy. ChÝnh v× vËy mµ giai cÊp t­ s¶n ph¶i chuyÓn sang mét ph­¬ng ph¸p bãc lét míi tinh vi h¬n , ®ã lµ ph­¬ng ph¸p bãc lét gi¸ trÞ thÆng d­ t­¬ng ®èi. Ph­¬ng ph¸p bãc lét gi¸ trÞ thÆng d­ t­¬ng ®èi Bãc lét gi¸ trÞ thÆng d­ t­¬ng ®èi ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch rót ng¾n thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó trªn c¬ së ®ã kÐo dµi t­¬ng øng thêi gian lao ®éng thÆng d­, trong ®iÒu kiÖn ®é dµi ngµy lao ®éng kh«ng ®æi. Gi¶ sö ngµy lao ®éng 8 giê, trong ®ã 4 giê lµ thêi gian lao ®éng tÊt yÕu vµ 4 giê lµ thêi gian lao ®éng thÆng d­ , tr×nh ®é bãc lét 100%.Gi¶ thiÕt r»ng c«ng nh©n chØ cÇn 2 giê lao ®éng ®· t¹o ra ®­îc mét gi¸ trÞ b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng cña m×nh. Do ®ã mµ tû lÖ ph©n chia ngµy lao ®éng thµnh thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt vµ thêi gian lao ®éng gi¸ trÞ thÆng d­ trong tr­êng hîp ®ã còng kh«ng thay ®æi. Khi ®ã thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt lµ 2 giê, thêi gian lao ®éng thÆng d­ lµ 6 giê, tr×nh ®é bãc lét cña nhµ t­ b¶n lóc nµy lµ 300%(m’=300%). Nh­ vËy ®Ó cã thÓ gi¶m thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó tõ ®ã gia t¨ng t­¬ng øng phÇn thêi gian lao ®éng thÆng d­ th× c¸c nhµ t­ b¶n cÇn t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong nh÷ng nghµnh s¶n xuÊt t­ liÖu sinh ho¹t. §ång thêi n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi trong nh÷ng nghµnh, nh÷ng lÜnh vùc s¶n xuÊt ra vËt phÈm tiªu dïng ®Ó nu«i sèng ng­êi c«ng nh©n. NÕu trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa t­ b¶n, s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ tuyÖt ®èi chiÕm ­u thÕ, th× ®Õn giai ®o¹n sau khi mµ kü thuËt ph¸t triÓn, s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ t­¬ng ®èi ®· chiÕm ­u thÕ. Hai ph­¬ng ph¸p trªn ®· ®­îc c¸c nhµ t­ b¶n s­ dông kÕt hîp víi nhau ®Ó n©ng cao tr×nh ®é bãc lét c«ng nh©n lµm thuª trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n. PhÇn III : KÕt luËn Môc ®Ých cña c¸c nhµ t­ b¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­. s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ lµ ®éng lùc vËn ®éng cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa.C.mac viÕt “môc ®Ých cña s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa lµ lµm giµu, nh©n gi¸ trÞ lªn, lµm t¨ng gi¸ trÞ do ®ã b¶o tån gi¸ trÞ tr­íc kia vµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­”. §Ó s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ tèi ®a, c¸c nhµ t­ b¶n ®· dïng mäi thñ ®o¹n ®Ó bãc lét c«ng nh©n lµm thuª nh­ “kÐo dµi ngµy lao ®éng vµ t¨ng c­êng ®é lao ®éng”. Nh­ vËy néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­ lµ ®Ó thu ®­îc gi¸ trÞ thÆng d­ mét c¸ch tèi ®a, nhµ t­ b¶n ®· t¨ng sè l­îng lao ®éng lµm thuª vµ t×m mäi c¸ch, mäi thñ ®o¹n ®Ó bãc lét hä. Trong giai ®o¹n hiÖn nay c¸c nhµ t­ b¶n ®· thùc hiÖn c¶i tiÕn thiÕt bÞ m¸y mãc trong s¶n xuÊt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lµm gi¶m gi¸ trÞ hµng ho¸.§ång thêi thu hót ®éi ngò kü s­ cã tr×nh ®é cao mµ chøc n¨ng cña hä chñ yÕu lµ ®¶m b¶o sö dông hiÖu qu¶ tÊt c¶ c¸c nh©n tè cña s¶n xuÊt tr­íc hÕt lµ søc lao ®éng chÝnh v× vËy mµ t¨ng gi¸ trÞ thÆng d­.