Báo cáo Công tác xã hội tại làng SOS Thanh hóa

MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU Đối với sinh viên lần đầu tiên đi thực tế là một điều không phải là dễ và còn nhiều bỡ ngỡ không biết phải làm gì nhưng đi thực tế cũng là một điều rất quan trọng và cần thiết để vận dụng các kỹ năng đã học lý luận và bổ sung thêm kiến thức lý luận, nghiệp vụ, nắm vững quy trình nghiệp vụ của chuyên ngành công tác xã hội để từ đó hình thành ý thức, đạo đức nghề nghiệp, nghiệp vụ. Chính vì vậy đợt thực tập lần này là rất quan trọng trong chuyên ngành của mình để mà vận dụng các kỹ năng đã học của ngành Công tác xã hội và tích luỹ vào thực tiễn. Qua năm tuần thực tập tại làng trẻ em SOS Thanh Hóa tôi đã rất cố gắng và tiếp thu được những bổ ích, nhiều bài học kinh nghiệm trong công việc và cũng như chuyên ngành sau này, mặc dù đã rất cố gắng hoàn thành mọi nhiệm vụ nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót rất mong các thầy, cô giáo và các bạn đọc bổ sung, đóng góp thêm ý kiến. Xin cảm ơn! PHẦN I. KHÁI QUÁT VỀ CƠ SỞ THỰC TẬP 1. Lịch sử thành lập. Trên cơ sở ý tưởng của Herman Gmeiner đã thành lập làng trẻ em SOS đầu tiên vào năm 1949, tại Imost, Cộng hoà Áo với cam kết giúp đỡ trẻ em bị mất tổ ấm, sự che chở và gia đình do hậu quả của chiến tranh thế giới thứ II. Với sự hỗ trợ của các nhà hảo tâm và các nhân viên, tổ chức làng trẻ em SOS đã và đang lớn mạnh nhằm giúp đỡ trẻ em trên thế giới sống trong một xã hội với nhiều sự biến đổi sâu sắc cùng với nhiều sự đấu tranh, ganh đua mạnh mẽ trong công việc phát triển kinh tế toàn cầu như hiện nay. Nhiều cá nhân, nhóm và cộng đồng chưa cập nhật và theo đổi sự thay đổi ấy, đồng thời xuất phát từ sự ganh đua, đấu tranh ấy đã vô tình tạo ra những bi kịch hết sức oanh liệt và đáng thương trong cuộc sống hay còn gọi là những con người có số phận, hoàn cảnh không may mắn cần được che chở, bảo vệ, cần được có nơi nương tựa, cần được mái ấm gia đình. Xuất phát từ hai yếu tố trên mà làng trẻ em SOS đã thành lập và ra đời, trải qua một quá trình hình thành lâu dài với một quãng thời gian dài. Làng trẻ em SOS Thanh Hóa được khởi công xây dựng vào năm 2003 và được ra quyết định thành lập năm 2004 nhưng cho đến năm 2005 làng mới bắt đầu đón trẻ đợt đầu tiên với số lượng là 28em và cho đến ngày 10/9/2006 làng mới chính thưc khánh thành, chính thức đưa vào hoạt động. Ngày 23/6/2005, làng trẻ em SOS Thanh Hóa chính thức nhận trẻ và nuôi dưỡng theo mô hình gia đình với 4 nguyên tắc của tổ chức làng SOS quốc tế: Bà mẹ (mỗi trẻ cần có sự chăm sóc của cha mẹ), anh - chị - em ( những quan hệ gia đình phát triển một cách tự nhiên), ngôi nhà gia đình (mỗi gia đình tạo nên một tổ ấm riêng), làng (gia đình SOS là một bộ phận của cộng đồng). Làng trẻ em SOS Thanh hoá được xây dựng trên diện tích 2,4 ha cách trung tâm thành phố Thanh Hóa khoảng 3km, nằm trên quốc lộ 47 với 14 gia đình có khả năng nuôi dưỡng hơn 140 cháu mồ côi có hoàn cảnh đặc biệt. Hiện Làng trẻ em SOS Thanh Hóa thuộc sự quản lý của uỷ ban nhân dân tỉnh (thành phố) và sự giám sát điều hành của tổ chức Làng trẻ em SOS quốc tế. Được xây dựng trên địa bàn phường Quảng Hưng và được sự bảo đảm về tình hình an ninh của công an phường Quảng Hưng. 2. Cơ cấu lãnh đạo của cơ sở 2.1. Cơ cấu lãnh đạo Hiện Làng trẻ em SOS Thanh Hóa có 14 mẹ, dì với nhiệm vụ mỗi mẹ, dì là đầu tàu mang trách nhiệm nuôi dưỡng và giáo dục các em nên người đồng thời là chỗ dựa vững chắc cho các em. Giám đốc Làng: ông Pham Văn Ấm chịu trách nhiệm chung về sự phát triển của trẻ trong các gia đình SOS Thanh Hóa và hỗ trợ trực tiếp cho từng bà mẹ. Giám đốc Làng cũng chịu trách nhiệm về mặt quản lý Làng một cách hiệu quả, gồm cả tài chính và nhân lực. Giám đốc Làng đứng ra báo cáo tình hình của Làng cho giám đốc quốc gia và nhận được sự hỗ trợ đầy đủ của văn phòng quốc gia trong kế hoạch, các hoạt động nhằm dẫn dắt sự phát triển của Làng và các gia đình, điều hành các hoạt động hành chính của Làng, điều hành hội đồng của Làng và đồng thời đóng góp cho sự phát triển của hiệp hội quốc gia. Đối với đội ngũ cán bộ nhân viên trong làng gồm có: Bộ phận hành chính; gồm 5 nam và 2 nữ trong đó có cử nhân đại học, cao đẳng còn lại là trình độ trung cấp và sơ cấp có nhiệm vụ quản lý thủ tục hành chính, giúp ban lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ thu chi, quản lý nguồn kinh phí hoạt động của Làng, ngoài ra còn tổ chức đón các đoàn khách tới thăm. Bộ phận giáo dục gồm 3 nam; 1 nữ, trong đó có thạc sĩ và cử nhân có nhiệm vụ chuyên môn về công tác tư vấn, hướng nghiệp, giải quyết việc làm và tổ chức cho trẻ tái hòa nhập cộng đồng. Đồng thời cùng giáo dục cho các em và các bà ẹm, anh, chị em trong làng tổ chức các hoạt động ngoại khóa, văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao… Đội ngũ các bà mẹ, dì gồm 14 mẹ và 3 bà dì, các mẹ là trụ cột quán xuyến toàn bộ gia đình, kết hợp với ban giám đốc quản lý trẻ, các bà mẹ, dì có trình độ chuyên môn và hàng tháng vẫn tổ chức tập huấn cho các mẹ về kỹ năng chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ. Bộ phận mẫu giáo gồm 14 giáo viên đều là phụ nữ có trình độ cao đẳng, đại học, có nhiệm vụ giáo dục trẻ mẫu giáo cùng ban lãnh đạo quản lý các em nhỏ trong độ tuổi mẫu giáo, giúp các bà mẹ nuôi dưỡng, chăm sóc các em. 2.2. Sơ đồ tổ chức của cơ sở Ban giám đốc Bộ phận hành chính Bộ phận giáo dục Mẹ, dì Bộ phận mẫu giáo Đối tượng 3. Mục tiêu hoạt động và chức năng của cơ sở 3.1. Mục tiêu hoạt động Làng trẻ em SOS Thanh Hóa là một bộ phận, một đơn vị hành chính vô cùng quan trọng không thể tách khỏi tổ chức Làng trẻ em SOS Việt Nam và đại gia đình làng trẻ em SOS quốc tế. Làng trẻ em SOS Thanh Hóa là biểu tượng của một gia đình mang đến cho các em hình ảnh về một người mẹ và một mái ấm gia đình thực sự cho những trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi, mồ côi cha hoặc mẹ, hoặc cha lẫn mẹ, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt … Làng trẻ em SOS Thanh Hóa là một gia đình mà ở đó các em được chăm sóc, nuôi dưỡng được giáo dục, được tựa vai nhau là chỗ dựa vững chắc cho các em, cùng vui chơi, chia sẻ tình cảm bạn bè. Mục tiêu của Làng SOS Thanh Hóa được dựa trên làng trẻ em SOS quốc tế. Xây dựng mái ấm gia đình cho em trẻ em có nhu cầu và giúp các em chuẩn bị cho tương lai, dành cho các em những cơ hội để có thể xây dựng các mối quan hệ bền vững trong gia đình, tạo cho các em được sống theo nền văn hóa tôn giáo của mình, gúp các em nhận thức và thể hiện khả năng và năng khiếu riêng của mình. Đảm bảo rằng các em nhận được sự giáo dục và những kỹ năng mà các em cần có để trở thành những thành viên thành đạt của đất nước đóng góp cho xã hội. Việc chăm sóc trên cơ sở gia đình bền vững của Làng trẻ em SOS Thanh Hóa được xác lập trên 4 nguyên tắc: Bà mẹ, anh – chị - em, Ngôi nhà gia đình và cộng đồng Làng. 3.2. Chức năng của cơ sở Trên cơ sở mục tiêu đặt ra thì chức năng của cơ sở như sau: Làng trẻ em SOS Thanh Hóa thể hiện chức năng đón nhận trẻ và chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục, hướng nghiệp cho các em mồ côi, không nơi nương tựa có hoàn cảnh đặc biệt trên địa bàn thành phố Thanh Hóa những trẻ em được đón, tiếp nhận vào làng theo quy định của tổ chức SOS quốc tế cùng với sự hướng dẫn của Sở Lao động thương binh và xã hội cùng với Văn phòng điều hành của Làng trẻ em SOS Việt Nam. Làng trẻ em SOS tỉnh Thanh Hóa có những chức năng hoạt động sau: Đón nhận, chăm sóc, nuôi dưỡng và quản lý trẻ. Tổ chức các hoạt động giáo dục, đạo đức, nhân cách… Giới thiệu, hỗ trợ cho các em đi học tại các trường và trường dạy nghề trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa và các tỉnh lân cận khi các em đã hoàn thành song chương trình phổ thông. Tư vấn tái hòa nhập cộng đồng. Chăm lo cuộc sống và định hướng nghề nghiệp. Ngoài ra những chức năng mục tiêu trên được thực hiện một cách chung chung thì mỗi bộ phận trong làng có chức năng của mình riêng vì mục tiêu hướng về những điều tốt đẹp dành cho các trẻ em thiệt thòi có hoàn cảnh đặc biệt. 4. Các đối tượng xã hội được cơ sở phục vụ. Làng trẻ em SOS Thanh Hóa là tỉnh thứ 12 ở Việt Nam tiếp nhận tài trợ nhân đạo của tổ chức SOS quốc tế. Làng trẻ em SOS Thanh Hóa là một tổ chức phi chính phủ, là một cộng đồng làng nhận và chăm sóc nuôi dưỡng những trẻ em có hoàn cảnh khó khăn thuộc Thanh Hóa và các tỉnh lân cận. Các đối tượng xã hội được cơ sở phục vụ như sau: Trẻ em mồ côi cha mẹ, hoặc cha lẫn mẹ. Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt … Những người còn lại như tàn tật, bố mẹ li dị, nhiễm HIV/AIDS không đủ khả năng vào làng và nuôi dưỡng, chăm sóc các em. Làng trẻ em SOS Thanh Hóa nhận các trẻ từ 0 – 6 tuổi và 0-8 tuổi có tình trạng sức khỏe bình thường về tinh thần và thể chất, không thiểu năng trí tuệ và không nhiễm các bệnh xã hội. Các trẻ em ở đây được chăm sóc, chăm lo có đủ mọi điều kiện phát triển và tái hòa nhập vào cộng đồng xã hội, xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn để góp phần phát triển đất nước. 5. Các dịch vụ (hoạt động chăm sóc) cơ sở cung cấp. Chế độ ăn uống nghỉ ngơi đảm bảo đúng thời gian quy định của làng trong hàng tháng các em được hưởng chế độ ăn uống như sau: Tiền ăn: trẻ từ 12 tuổi trở xuống thì mỗi tháng được 350.000đ/tháng/một trẻ. Còn trẻ từ 13 tuổi trở lên thì mỗi một trẻ được hưởng 425.000đ/tháng/một trẻ. Tiền ngân sách của gia đình là mỗi gia đình được hưởng 900.000đ/tháng một gia đình. Ngoài ra tiền học cho các em như; tiền học phí, tất cả các khoản chi phí như phí đoàn, đội, quỹ phụ huynh, quỹ lớp đều do làng cung cấp hết cho các em được đi học tại các trường cao đẳng, đại học và cơ sở. 6. Hoạt động chăm sóc y tế Trước khi các em đưa đón vào làng được khám chữa bệnh, ban đầu cho các bệnh nhẹ, kiểm tra về sức khỏe, chụp xquang, thử máu hội chuẩn… trong làng được thành lập ban y tế nhằm đảm bảo sức khỏe, kiểm tra sức khỏe cho các em khi có ốm đau, cảm cúm và cấp thuốc kịp thời cho các gia đình khi bị sốt rét,… đều do ban y tế cấp thuốc cho, hoạt động chăm sóc ở Làng trẻ em SOS là rất cần thiết để chăm sóc khám chữa bệnh kịp thời cho các em nhỏ. 7. Các hoạt động giáo dục Đây là một hoạt động rất quan trọng đối với các em và cũng như con người trong cuộc sống. Vì vậy giáo dục cho các em trong Làng là một hoạt động rất cần thiết có nhiều hoạt động giáo dục đối tượng dưới nhiều hình thức khác nhau bao gồm như: Hoạt động giáo dục công dân, giáo dục pháp luật, giáo dục văn hóa, … trong đó hoạt động hướng nghiệp cũng rất quan trọng và cần thiết cho các em trong làng trẻ em SOS quốc tế và tại Việt Nam. Nhằm giúp đỡ các em trong công tác hướng nghiệp, dậy nghề và đồng thời kết hợp với các đơn vị liên quan như các công ty, xí nghiệp trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, nhằm giúp đỡ, giải quyết việc làm cho các em. 8. Vai trò của cơ sở trong bối cảnh cộng đồng Làng trẻ em SOS Thanh Hóa là biểu tượng của một gia đình mang đến cho các em mái ấm gia đình thực sự nhằm nuôi dưỡng các em nên người. Trong bối cảnh đất nước hiện nay thị trường ngày càng phát triển đi lên tầng cao mới và ganh đua trên thế giới, bước sang đi lên chủ nghĩa xã hội thì việc nuôi dưỡng, chăm sóc những mầm xanh của đất nước là rất quan trọng nhưng nhnf chung các gia đình quên đi những trách nhiệm nuôi dậy các em, hoặc gia đình gặp nhiều khó khăn, mất mát trong cuộc sống vì vậy các em cần được sự giúp đỡ, bảo vệ đủ mợi điều kiện chính vì vậy làng trẻ em SOS Thanh Hóa đã và đang nuôi dưỡng, chăm sóc giúp đỡ những em gặp hoàn cảnh khó khăn, mất mát. Làng trẻ em SOS Thanh Hóa đóng vai trò quan trọng trong bối cảnh cộng đồng mang lại niềm vui cho các em tạo dựng một cộng đồng tốt, đem lại mái ấm cho tất cả những trẻ em nhỏ thiệt thòi trong cuộc sống và bị mất đi quyền tự do. 9. Ý kiến nhận xét của sinh viên về cơ sở Qua quá trình giao tiếp, tiếp xúc, gặp gỡ với ban lãnh đạo, cán bộ nhân viên tại cơ sở tôi nhận thấy một điều là tất cả các đội ngũ nhân viên, lãnh đạo trong làng đều đáp ứng tốt về mặt trình độ chuyên môn như trình độ văn hóa, duy trì tốt về các hoạt động tổ chức của cơ sở, đảm bảo về mặt quản lý nhằm mang lại sự sáng tạo và phát triển cho làng, nhiệt tình trong công việc nâng niu trình độ chuyên nghiệp cho các cán bộ nhân viên trong làng. Bên cạnh đó chúng ta đã biết người luôn chăm sóc, nuôi dưỡng tạo dựng nên một gia đình hạnh phúc đầy tình cảm, luôn nâng niu cuộc sống, hướng nghiệp cho các em đó chính là người bà mẹ luôn vất vả, dọn việc nhà, dành hết tâm huyết cho các em, tạo dựng ngôi nhà mái ấm tình thương, những nụ cười hạnh phúc nhất của một hình ảnh người mẹ. Trong Làng trẻ em SOS Thanh Hóa có 13 ngôi nhà mang tên 14 loài hoa khác nhau và một nhà mang tên ông Hermann Gmeiner, hiện tại đang nuôi dưỡng, chăm sóc 145 cháu trong đó có 71 nam và 74 nữ từ 0 đến 18 tuổi đang học tại các trường cao đẳng, đại học, trung học cơ sở, trung học phổ thông, các em được cơ sở tạo mọi điều kiện hết sức. PHẦN II. THỰC HÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI CÁ NHÂN NHÓM I. THỰC HÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI CÁ NHÂN 1. Bối cảnh chọn thân chủ Trong bối cảnh đầu tiên đến cơ sở gặp gỡ với ban lãnh đạo đồng thời cũng là kiểm huấn viên trao đổi những quy định, quy chế của cơ sở đồng thời cũng đi thăm các nhà gia đình làm quen và được kiểm huấn viên phân chia theo ba nhóm nhỏ và nhóm tôi được phân công từ nhà 10 đến 14 có nhiệm vụ phục trách, thông qua đó theo sự phân công của kiểm huấn viên nhóm tôi gồm 3 thành viên tôi và thảo, linh lâm một nhóm. Tôi đã đến các nhà gia đình nói chuyện, tâm sự, làm quen với các bà mẹ và các em tôi đã thu được những thông tin từ mẹ và từ kiểm huấn viên biết về một số thông tin về em Thêm và buổi tối hôm sau tôi đến tại nhà em nhằm tâm sự với em, thu thập thông tin, tạo lập mối quan hệ và đồng thời tôi cùng em nói chuyện và tôi đã thu được một số thông tin về cá nhân và gia đình em từ đó tôi nhận ra vấn đề của em tôi đã chọn em làm thân chủ của mình. 2. Hồ sơ xã hội thân chủ 2.1. Thông tin cá nhân thân chủ Họ tên thân chủ: Phạm Thị Thêm Phái: Nữ Ngày tháng năm sinh: 05/04/2002 Nơi sinh: Tĩnh Gia – tỉnh Thanh Hóa Hiện cư trú tại: Làng trẻ em SOS, 123 đường Lê Lai – phường Quảng Hưng – thành phố Thanh Hóa. Tình trạng chuyên môn: 4/12. 2.2. Thông tin môi trường Hiện tại em đang sống tại làng trẻ em SOS Thanh Hóa ở đây em được sự quan tâm chăm sóc của các cô chú bác, các anh chị cán bộ nhân viên đặc biệt là người bà mẹ, dì. Bên cạnh đó các cấp, ban lãnh đạo còn tạo mọi điều kiện hết sức cho em được học tập, vui chơi, được giao lưu, tiếp xúc với các bạn trong lớp và ngoài ra khi có các ngày lễ, ngày tết thường có các anh chị sinh viên tình nguyện và các cơ quan tổ chức, ban lãnh đạo về thăm, tặng quà giúp đỡ các em phần nào trong học tập và trong cuộc sống. Ở đây các em có đầy đủ tất cả mọi điều kiện về tinh thần lẫn vật chất, khu dân phố ở đây chủ yếu là người dân buôn bán nhưng không có các tệ nạn xã hội xảy ra nhìn chung tình hình trật tự an ninh ở đây rất ổn định cho nên không có các tệ nạn xã hội từ đó các em được học hành, vui chơi, phát huy những tiền năng của mình để định hướng cho tương lai sau này. 2.3. Vấn đề của thân chủ Trong quá trình tiếp xúc và tìm hiểu thông tin về thân chủ cùng thân chủ trò chuyện, tâm sự với nhau cùng vui chơi, giúp thân chủ học bài, làm bài tập. Sau khi tìm hiểu thu thập thông tin tôi cùng thân chủ nhận diện ra vấn đề mà thân chủ đang gặp phải. Thân chủ sống không hòa nhập với mọi người trong tập thể, ít nói, ít tiếp xúc bên ngoài, tự ti, mặc cảm về tâm lý, lời học, thích chơi, kết quả của học tập kém chịu ảnh hưởng trực tiếp từ mẹ đẻ, thiếu đi tình cảm của người thân. Từ những thông tin thu được tôi không biết phải làm gì? để giúp em giải quyết vấn đề mà em đang gặp phải liệu mình có thể làm được không nữa? Cần làm những gì, việc gì để giúp đỡ. Sau đó tôi nghĩ rằng chắc hẳn do từ nhỏ em không được sống trong tình yêu thương của gia đình, thiếu đi những tình cảm của bố mẹ không được sự yêu thương chăm sóc của người thân, bây giờ lại phải xa cách những người thân nữa vậy từ đó tôi đã lên kế hoạch giúp đỡ nhằm tiếp xúc với em nhiều hơn, tạo lập mối quan hệ tốt với thân chủ cùng thân chủ trao đổi loại giải pháp nào phù hợp để giúp đỡ. Qua những buổi nói chuyện tôi đã tổ chức các buổi gặp gỡ cùng tâm sự, nói chuyện, vui chơi cùng thân chủ, chia sẻ tình cảm như một người anh trong nhà để giải tỏa phần nào về mặt tâm lý, mặc cảm, tự ti giải quyết phần nào cho thân chủ để thân chủ hòa đồng với tập thể, tạo dựng cho em tự tin thoải mái hơn để vươn lên trong cuộc sống. Sơ đồ sinh thái Thêm (Thân chủ) Bố mẹ Anh, chị em ruột Cán bộ nhân viên Nhà trường Bạn bè Cô giáo NVXH Ghi chú: Quan hệ thân thiết Quan hệ bình thường Quan hệ xa cách 3. Quá trình thực tập Giai đoạn 1. Tìm hiểu cơ sở thực tập và chọn ca thực tập Ngày Địa điểm Công việc 15/8/2011 Làng trẻ em SOS Thanh Hóa - Gặp gỡ ban lãnh đạo làm quen, tìm hiểu về hoàn cảnh lịch sử, hoạt động của làng. - Đi tham vòng quanh các nhà gia đình làm quen với các bà mẹ, dì. 16/8/2011 Làng trẻ em SOS Thanh Hóa - Họp ban sinh viên thực tập tiếp tục tìm hiểu nội dung. Cơ cấu tổ chức của cơ sở, các chức năng, nhiệm vụ của cơ sở - Tiếp tục làm quen với các em trong làng. 17/8/2011 Làng trẻ em SOS Thanh Hóa - Họp kiểm huấn viên đến các gia đình nói chuyện làm quen với các em - Tạo lập mối quan hệ thu thập thông tin - Tìm hiểu thêm một số thông tin về các em trong làng. 18/8/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Tìm thân chủ tiếp cận, tạo lập mối quan hệ, thu thông tin cá nhân thân chủ 19/8/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Chọn thân chủ, tạo lập mối quan hệ 20/8/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Thu thập thông tin về cá nhân gia đình thân chủ 21/8/2011 Nhà số 12 Hoa Sen Nói chuyện, tâm sự cùng các em, trợ giảng, giúp các em làm bài tập. 24/8/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Thành lập nhóm mới trợ giảng cho các em làm bài tập, tạo lập mối quan hệ với nhóm. Giai đoạn 2. Thực hành CTXH với cá nhân Ngày Địa điểm Công việc 26/8/2011 Sân chơi bóng đá làng trẻ em SOS Thanh Hóa Quan sát nhóm, tiếp cận tạo lập mối quan hệ với nhóm 27/8/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Vấn đàm lần thứ nhất 29/8/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Trò chuyện cùng thân chủ nói chuyện với mẹ tìm hiểu thêm thông tin về thân chủ 31/8/2011 Phòng học của thân chủ Vấn đàm lần thứ hai 3/9/2011 Nhà số 12 Hoa Sen Trợ giảng cho các em giúp các em làm bài, học bài, tiếp tục quan sát nhóm 4/9/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Triển khai kế hoạch giúp đỡ thân chủ cùng thân chủ bàn bạc loại nào cần giúp đỡ. 9/9/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Triển khai kế hoạch can thiệp tới nhóm 10/9/2011 Nhà hoa Thược Dược số 13 Vấn đàm lần thứ ba thu thập thông tin giải quyết vấn đề. 11/9/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Sinh hoạt nhóm 12/9/2011 Nhà số 13 hoa Thược Dược Thực hiện công tác xã hội, cá nhân, giải quyết vấn đề cho thân chủ. 4. Tiến trình làm việc với thân chủ - Giai đoạn 1: Tiếp cận và khám phá Trong quá trình thực hiện tại cơ sở là một sinh viên thực tập về công tác xã hội tôi đến với thân chủ trong quá trình khá lâu dài nhằm trợ giúp phần nào về thân chủ. Đến với thân chủ tôi là một người bạn và là người anh cùng chia sẻ, tâm sự tìm hiểu những tâm lý của thân chủ là chỗ dựa vững chắc, tạo sự tin tưởng giúp thân chủ vượt qua những khó khăn mà thân chủ gặp phải. - Thuận lợi: Được sự quan tâm cho phép của ban lãnh đạo và cán bộ nhân viên các ẹm, dì đã tạo mọi điều kiện cho tôi biết về những thông tin cá nhân thân chủ. Được sự hướng dẫn nhiệt tình của kiểm huấn viên. Được sự hợp tác nhiệt tình của thân chủ phạm vi tiếp cận thân chủ tại nhà số 13 hoa Thược Dược. - Khó khăn: Các kiến thức của công tác xã hội còn hạn chế Các kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tổ chức trong ngành công tác xã hội còn chưa cao. Thân chủ ít tiếp cận, giao tiếp với sinh viên. Thiếu sự hợp tác của thân chủ Thời gian tiếp xúc với các mẹ ít Qua những thuận lợi, khó khăn nêu trên bản thân tôi đã hiểu được phần nào về tâm tư tình cảm của thân chủ. Trong thời gian tiếp cận và giao tiếp với em mặc dù hoàn cảnh của em còn thiếu thốn về mặt tinh thần vật chất, không được sự quan tâm chăm sóc đầy đủ của gia đình nên có lúc tâm lý của em rất phức tạp, nhiều khi gặp phải mặc cảm, tự ti về tâm lý. Nhưng nhìn chung em đã biết vươn lên trong cuộc sống. - Giai đoạn 2: Đánh giá và lập kế hoạch giúp đỡ Đối với mỗi con người ai cũng gặp phải những vấn đề, những mất mát, những khó khăn, thiếu thốn trong cuộc sống không ai có thể tránh khỏi, nhưng đặc biệt là những trẻ em bị bỏ rơi, mồ côi cha mẹ và những trẻ em có hoàn cảnh khó khăn và họ đang cần sự giúp đỡ của tất cả mọi người. Sau khi tìm hiểu những thông tin về vấn đề của thân chủ đang gặp phải, quan những thông tin đó toi nhận thấy mình phải làm gì đó để giúp đỡ em. Trước tiên phải giải tỏa tâm lý, mặc cảm tự ti của thân chủ qua những buổi giao lưu, tiếp xúc, làm quen, cùng sẻ chia với những công việc hàng ngày cùng trò chuyện trực tiếp với em để tạo lập được sự tin tưởng cho thân chủ để thân chủ thấy an toàn, sẵn sàng chia sẻ, an tâm hơn. Mục tiêu tạo lập mối quan hệ cởi mở, thân thiết với thân chủ. Giúp thân chủ có niềm tin vào cuộc sống để đối mặt với những vấn đề đang gặp phải. Giúp thân chủ nhận thức đúng đắn vấn đề của mình thay đổi nhận thức về vấn đề đang gặp phải để giải quyết những vấn đề tiêu cực để nhận thức những cái tích cực hòa nhập vào cộng đồng. - Giai đoạn 3: Thực hiện kế hoạch Tìm hiểu những tâm lí, vấn đề mà thân chủ đang gặp phải, chỉ ra những giải pháp phù hợp để cùng thân chủ giải quyết vấn đề của chính mình, giúp em đối mặt và thay đổi nhận thức cách suy nghĩa cho phù hợp. Sau khi lên kế hoạch giúp đỡ thân chủ tôi bắt đầu nói chuyện tâm sự cùng em bên cạnh đó cùng em giải tỏa tâm lí, tạo dựng lòng tin từ thân chủ để khai thác thông tin tìm hiểu về những tâm lí hàng ngày của thân chủ, phải luôn lắng nghe những gì mà thân chủ nói để mình thấu hiểu sâu cho hoàn cảnh của em, để khai thác thêm thông tin cá nhân và gia đình và những thông tin liên quan ảnh hưởng đến trực tiếp tâm lí của em, khiến cho em bị mặc cảm, tự ti, e dè, ít hòa đồng với mọi người thiếu sự tự tin trong giao tiếp. Sau khi tôi tìm hiểu được những thông tin về thân chủ, cùng thân chủ đưa ra những giải pháp phù hợp, giải quyết vấn đề, lập kế hoạch cho thân chủ thực hiện và giúp thân chủ hòa nhập vào mọi người để tự tin, thoải mái hơn, bớt đi mặc cảm tâm lí. Những biện pháp giúp đỡ thân chủ tâm sự, nói chuyện, vui chơi, trợ giảng hướng dẫn các em làm bài tập, cùng tham gia những hoạt động văn hóa thể dục thể thao nhiều hơn, cùng nói chuyện với các anh, các chị cùng bạn bè nhiều hơn để em nhận thức và nhận thấy tầm quan trọng của mình để từ đó thay đổi chính bản thân mình. Qua những biện pháp giúp đỡ thân chủ. Quá trình thực hiện kế hoạch, phụ thuộc vào bản thân của thân chủ từ đó thân chủ tự vươn lên chính khả năng của thân chủ. - Giai đoạn 4: Lượng giá và kết thúc Trong quá trình tìm hiểu thông tin về cá nhân thân chủ và lên kế hoạch giúp đỡ thân chủ. Nhìn chung không có điều gì sai trái pháp luật và ảnh hưởng đến đạo đức nghề nghiệp. Khi kết thúc công tác xã hội cá nhân tôi nhận thấy mình đã giải quyết, giúp đỡ phần nào vấn đề của thân chủ, trước tiên giúp em giải tỏa về mặt tâm lí, mặc cảm tự ti, e dè. Giúp thân chủ tự tin hơn hòa nhập với mọi người, biết suy nghĩ, thay đổi, nhận thức theo chiều hướng tích cực, cảm nhận về cách thức đối phó với những vướng mắc sau này. II. CÔNG TÁC XÃ HỘI NHÓM 1. Lý do chọn nhóm Trong quãng thời gian thực tập tại làng trẻ em SOS Thanh Hóa, trong quá trình tiếp xúc với các em tôi nhận thấy rằng các em vẫn còn e dè, tự ti, ít hòa nhập với mọi người và chưa có những giải pháp, phương pháp học tập hợp lý để đạt kết cao. Qua thời gian tiếp xúc với các em dù các em còn e rè, ít hòa nhập với mọi người nhưng các em rất nhiệt tình, ham học hỏi. Tôi nhận thấy các em có nhiệt tình ham muốn học hỏi cùng mọi người hòa nhập, để trao đổi với nhau những tình cảm cùng chia sẻ kinh nghiệm học tập. Vì vậy tôi chọn nhóm với mục tiêu là giúp đỡ các em phần nào giải tỏa tâm lí mặc cảm, tự ti đó để các em hòa nhập với mọi người cùng mọi người chia sẻ tình cảm, tạo điều kiện cho các em trao đổi kinh nghiệm với nhau, đồng thời cùng sinh hoạt đoàn kết giúp đỡ nhau trong học tập tạo một sân chơi lành mạnh cho các em tạo lập mối quan hệ tốt vơi nhau. Từ những vấn đề đó tôi đã họp các em lại thành lập một nhóm nhằm giáo dục cho nhóm để giúp các em trong nhóm trao đổi kinh nghiệm và giúp đỡ nhau trong học tập, sẽ chia với nhau cùng hòa nhập với mọi người. Mục tiêu của nhóm: Các thành viên phải học tập tốt, không để những việc làm ảnh hưởng đến nhóm, các thành viên phải tham gia sinh hoạt nhóm đầy đủ. Mục đích của nhóm: Đoàn kết, giúp đỡ nhau trong học tập. Những mục tiêu, mục đích trên là lý do quan trọng để nhóm đi vào hoạt động. 2. Đặc điểm chung của nhóm Nhóm bao gồm 3 thành viên đều có hoàn cảnh giống nhau, đều mồ côi cha hoặc mẹ, có hoàn cảnh đặc biệt thiếu đi sự quan tâm chăm sóc của gia đình, hầu hết các thành viên trong nhóm đều do hoàn cảnh gia đình dẫn đến mặc cảm, tự ti, học tập kém, ít giao tiếp với mọi người và hòa nhập với mọi người. Bảng CTXH nhóm STT Họ tên Năm sinh Vấn đề gặp phải 1 Phạm Thị Thêm (Thân chủ) 2002 Tự ti, mặc, học tập kém 2 Vũ Thị Bảo Ngọc 2001 Hoàn cảnh gia đình học tập kém 3 Vi Thị Huyền 2002 Hoàn cảnh gia đình học tập kém. 3. Sơ đồ tương tác nhóm Thêm (thân chủ) Ngọc Huyền Ghi chú: Quan hệ bình thường Không quan hệ Mâu thuẫn nhóm các thành viên trong nhóm đây là vấn đề không thể tránh khỏi trong việc sinh hoạt hàng ngày của nhóm vì các em vẫn còn nhỏ chưa định hướng, chưa làm chủ được bản thân nên việc tranh cãi là đương nhiên vì trong giai đoạn này tâm lí của các em phát triển rất mạnh trước hết sự việc các em không thể hiểu hết được nên rất dễ gây ra mâu thuẫn giữa các thành viên trong nhóm. PHẦN III. TỰ LƯỢNG GIÁ QUÁ TRÌNH THỰC TẬP 1. Những bài học kinh nghiệm Qua quá trình thực tập công tác xã hội cá nhân với nhóm tôi rút ra những bài học kinh nghiệm sau: Trong đợt thực hiện công tác xã hội cá nhân nhóm tôi cảm thấy mình còn thiếu rất nhiều kiến thức, còn bỡ ngỡ trong những công việc mà kiểm huấn viên giao. Trong đó bản thân tôi còn thiếu sự tự tin trong giao tiếp và tiếp xúc với mọi người, chưa mạnh dạn trong công việc. Thực tập công tác xã hội cá nhân nhóm cần phải học thật kỹ các kỹ năng trong phần công tác xã hội để vận dụng những kỹ năng và kiến thức đã học vào thực tế để đạt hiệu quả cao. Trong lý thuyết là một phần rất quan trọng nhưng nó chỉ là một phần hướng dẫn trước những mục tiêu, mục đích mà thôi, trong đó việc đi thực tế là hướng dẫn cho mình đạt những mục tiêu, mục đích đó để mình hiểu sâu hơn, biết vận dụng kiến thức, biết những điểm yếu, điểm mạnh của bản thân từ đó rút ra bài học kinh nghiệm điều chỉnh lại mình cần phải học tập cố gắng hơn nữa trong những đợt thực tập lần sau và cũng như chuyên ngành sau này. 2. Những thay đổi của bản thân Qua đợt thực tập này em cảm thấy mình đã trưởng thành lên rất nhiều và thay đổi về mặt nhận thức, thái độ tích cực hơn trong những công việc, thấu hiểu sâu hơn về thực tế ngành công tác xã hội cá nhân – nhóm hiểu về những hoàn cảnh khó khăn của những con người trong xã hội và xã hội thường gọi là kẻ yếu thế trong xã hội đặc biệt là những con em nhỏ không nơi nương tựa, mồ côi cha hoặc mẹ mất đi sự quan tâm chăm sóc của gia đình, thiếu đi những tình cảm về tinh thần lẫn vật chất thiếu đi sự quan tâm của mọi người và họ mong muốn cần giúp đỡ cần những mầm xanh để vươn lên trong cuộc sống. Em đã hiểu phần nào về cảm thông, sẻ chia với những hoàn cảnh của họ và thấy mình cần phải có ý thức trách nhiệm nghiêm khắc với bản thân hơn nữa. Qua quá trình thực tập tại làng trẻ em SOS Thanh Hóa em đã tích cực tham gia các hoạt động, nhiệt tình tạo lập mối quan hệ với thân chủ, áp dụng các kỹ năng cần thiết như kỹ năng quan sát, đặt câu hỏi, thấu cảm thu thập thông tin; xử lý thông tin… đã làm chủ được bản thân trước đối tượng. Nhìn chung qua quá trình thực tập em đã học hỏi được những kinh nghiệm và rút ra những bài học quý giá cho bản thân, học được nhiều kiến thức trong thực tế và bổ sung thêm những kiến thức còn hạn chế. PHẦN IV. KHUYẾN NGHỊ 1. Đối với cơ sở thực tập Tổ chức các hoạt động vui chơi cho các em nhiều hơn. Cần phối hợp với tổ chức, đơn vị để đào tạo các khóa chuyên môn cho các cô giáo để các cô có giải pháp, phương pháp giải học phù hợp nhất cho các em. Cần cho các em trong làng giao lưu, tiếp xúc với nhau nhiều hơn. Quan tâm, tạo điều kiện tốt hơn cho các em đang học tại các trường trung học cơ sở, trung học phổ thông về vật chất, tinh thần. 2. Đối với học viện Cần quan tâm hơn nữa đối với các sinh viên đi thực tập, tạo điều kiện cho các sinh viên đi thực tế nhiều hơn. Thêm nhiều lý thuyết, kỹ năng nhiều hơn cho sinh viên để giao tiếp, tiếp cận công việc tốt hơn. Thanh Hóa, ngày 27 tháng 8 năm 2011 PHÚC TRÌNH VẤN ĐÀM (Lần thứ I) Họ tên thân chủ: Phạm Thị Thêm Thời gian: 15h đến 15h45 Địa điểm: Tại nhà số 13 hoa Thược Dược Mục tiêu: Tạo lập mối quan hệ và thu thập thông tin về cá nhân thân chủ để xác định vấn đề mà thân chủ đang gặp phải Gần một tuần xuống cơ sở thực tập làm quen với cán bộ nhân viên và các em từ đó thu được một số thông tin từ kiểm huấn viên tôi đã làm quen được em Phạm Thị Thêm qua những thông tin thu được tôi nhận ra vấn đề của em mà đang gặp phải. Dưới đây là nội dung cuộc vấn đàm Nội dung Thái độ thân chủ Suy nghĩ sinh viên Hỏi Trả lời 1. Chào em Vâng em chào anh Ngoan ngoãn Thân chủ dễ tiếp cận 2. Sao em lại ngồi một mình ở đây? không chơi cùng các bạn Dạ không ạ Thân chủ tỏ ra hơi buồn Hình như thân chủ có gì buồn không thích chơi 3. Thế mẹ em đâu rồi Dạ mẹ em đi chợ rồi ạ Hồn nhiên Thân chủ có vẻ bỡ ngỡ nghi ngờ 4. Thế anh em mình nói chuyện được không? anh ngồi đây nhé Vâng ạ Tỏ ra vui vẻ Thân chủ có vẻ cởi mở hơn 5. Anh làm bạn với em được không? Dạ được ạ Vui vẻ Cởi mở 6. Thêm năm nay bao nhiêu tuổi? Em 9 tuổi ạ Thẳng thắn trả lời Thân chủ có vẻ như trung thực 7. Gia đình em có bao nhiêu người? Có 6 người ạ cả mẹ nữa hồn nhiên Thân chủ hợp tác 8. Thế em có hay được gặp người thân không Không ạ Thân chủ buồn Có lẽ thân chủ không được gặp người thân lần nào chắc rất ít 9. Thế em vào đây lâu chưa? Em vào được 6 năm rồi Có phần tin tưởng tôi hơn Thân chủ hợp tác 10. Ở đây em được học những gì? Học múa, hát và văn hóa ạ Mặt thân chủ tỏ ra buồn Hình như thân chủ rất thích đi học 11. Thôi muộn rồi anh em vào nhà nhé anh hẹn em buổi sáng nói chuyện tiếp nhé? Vâng ạ Bình thường Qua lần đầu tiên tôi nói chuyện và tiếp xúc với em tôi hẹn em buổi sau nói chuyện tiếp. Qua đây tôi đánh giá nhìn lại kết quả đạt được và chưa đạt được những hạn chế còn tồn tại qua buổi nói chuyện đó. Điểm mạnh: Sau buổi nói chuyện, tiếp xúc với thân chủ tôi đã tạo lập được mối quan hệ tốt với thân chủ, tạo được sự tin tưởng từ phía thân chủ, thân chủ đã chia sẻ, vui vẻ hơn sau buổi nói chuyện với tôi. Hạn chế: Trong buổi tiếp xúc với em tôi đã thu được một số thông tin về cá nhân thân chủ nhưng bên cạnh đó cũng là lần đầu tiên nên chưa có kiến thức và các kỹ năng đặc biệt là kỹ năng đặt câu hỏi còn hạn chế cho nên khi tiếp xúc đạt câu hỏi thân chủ còn lúng túng, chưa khéo léo trong giao tiếp, chưa có kỹ năng soạn văn bản nên các câu hỏi còn hạn chế rất nhiều. Thanh Hóa ngày 31 tháng 8 năm 2011 PHÚC TRÌNH VẤN ĐÀM (Lần thứ II) Họ và tên thân chủ: Phạm Thị Thêm Thời gian: 14h15 đến 15h00 Địa điểm: Phòng học của thân chủ Mục tiêu: Thu thập thông tin về cá nhân thân chủ Qua buổi nói chuyện, tiếp xúc đầu tiên với em tôi đã thu thập được những thông tin về cá nhân thân chủ và tạo lập được mối quan hệ tốt sau đó tôi lập ra kế hoạch theo kế hoạch tôi lại đến gia đình em xin phép mẹ và tôi lại có buổi nói chuyện tiếp với em. Nội dung Thái độ thân chủ Suy nghĩ sinh viên Hỏi Trả lời 1. Chào em! em đang học à Dạ em đang học Ngoan ngoãn Thân chủ sẵn sàng bày tỏ tình cảm 2. Em đang học môn gì vậy? Em đang làm bài tập toán ạ Bình thường 3. Em làm đến bài nào? Dạ bài 4 ạ Hồn nhiên Hình như thân chủ hứng thú làm bài 4. Thế em thích học môn nào? Em thích môn tiếng việt ạ Bình thường 5. Thêm này em chơi thân với ai? Không ạ Mặt thân chủ tỏ ra hơi buồn Thân chủ muốn chia sẻ với sinh viên 6. Phòng em có mấy người Dạ có 4 bạn cả em là 5 bạn ạ Hợp tác Thân chủ tin tưởng sinh viên 7. Thế các bạn đi đâu hết rồi Các bạn đi học thêm hết rồi anh ạ Bình thường Thân chủ là người ngoan ngoãn lễ phép 8. Thế chiều nay em không phải đi học thêm à Dạ không ạ, chiều nay em được nghỉ anh ạ Thẳng thắn trả lời câu hỏi Thân chủ đã hợp tác với sinh viên 9. Thôi muộn rồi anh em mình dừng buổi nói chuyện ở đây nhé, anh cảm ơn em đã nói chuyện với anh nhé Vâng ạ. Anh nhớ buổi sau lên nhà em chơi tiếp nhé Thân chủ vui vẻ hơn quý sinh viên hơn Thân chủ là một người dễ tiếp cận 10. Ừ! lần sau anh sẽ đến nhà em chơi nhé! Anh chào em nhé Vâng em chào anh Vui vẻ Thân chủ mong muốn sinh viên lên chơi tiếp thân chủ là người lễ phép Sau buổi tâm sự tiếp xúc với em tôi đã thu thập được những thông tin về cá nhân, gia đình đồng thời xác nhận được vấn đề của em mà đang gặp phải là từ nhỏ em đã không được sự quan tâm chăm sóc của người thân khiến cho em bị mặc cảm, tự ti, ngại tiếp xúc với mọi người thêm những tác động từ bạn bè và trong giai đoạn của các em hiện đang phát triển mạnh về mặt tâm lý nên có lúc phát triển mạnh có lúc chậm khiến cho tâm lý không đều, bởi lý do hoàn cảnh của em nên mới khiến cho em mặc cảm, tự ti về tâm lí. Qua buổi vấn đàm tôi nhìn lại những hạn chế của mình như cách giao tiếp còn hạn chế khiến cho em còn bỡ ngỡ khó trả lời câu hỏi và khó kiểm soát được bản thân. Thanh Hóa, ngày 10 tháng 9 năm 2011 PHÚC TRÌNH VẤN ĐÀM (Lần thứ III) Họ tên thân chủ: Phạm Thị Thêm Thời gian: Từ 16h30 đến 17h Địa điểm: Sân chơi cầu lông Mục tiêu: Nhìn lại kết quả quá trình can thiệp của sinh viên tới thân chủ, xem thân chủ đã được được những kết quả gì? Trong thời gian làm việc tại làng trẻ em SOS Thanh Hóa tôi đã hai lần tiếp xúc, nói chuyện với em thu thập thông tin cần thiết cùng thân chủ đưa ra kế hoạch và các giải pháp phù hợp để giúp đỡ giải quyết phần nào về những vấn đề em gặp phải. Sau một thời gian quá dài tiếp xúc thu thập được thông tin tôi lại đến nhà em hỏi mẹ xem từ lúc đưa ra giải pháp can thiệp của sinh viên tới thân chủ đã có gì thay đổi chưa, biểu hiện như thế nào, sau đó tôi chủ động đích thân đi gặp em nói chuyện cùng em trong lúc em đang chơi cùng các bạn với mục đích đánh giá lại kết quả mà em đã đạt được và kiểm tra xem những giải pháp nào phù hợp hơn, tâm lý em đã thay đổi chưa? nó biểu hiện như thế nào. Nội dung Thái độ thân chủ Suy nghĩ sinh viên Hỏi Trả lời 1. Chào em! em đang đá cầu à? cho anh đá với néh Vâng ạ Hào hứng, vui vẻ Có vẻ như thân chủ rất thích chơi thể thao 2. Tôi chơi cùng em được một lúc tôi hỏ? Em mệt chưa Dạ chưa ạ. Thế anh mệt chưa Hứng thú Thân chủ rất thích đá cầu 3. Anh chưa, anh em mình đá tiếp nhé? Vâng ạ Cởi mở, vui vẻ Nhìn khuôn mặt em rất mệt nhưng còn rất thích chơi 4. Sau đó tôi chơi tiếp với em và chơi được một lúc tôi lại hỏi tiếp. Em mệt chưa Dạ rồi ạ Bình thường Hình như thân chủ rất mệt 5. Sau đó tôi lại hỏi? Em Thêm này anh em mình đã một tháng gặp nhau, cùng nói chuyện, vui chơi em có vui không? Dạ có em vui lắm ạ Thẳng thắn Thân chủ đã hiểu được phần nào về bản thân và rất vui khi nói chuyện với sinh viên 6. Thế em có thích không? Có ạ em thích lắm lúc anh nói chuyện với em, chơi cùng em, em thấy vui và thoải mái Bình thường Thân chủ rất mến sinh viên 7. Thế bây giờ em có hay chơi cùng các bạn không Có ạ lúc 5 giờ em hay đá cầu, chơi thể thao cùng các bạn ạ hào hứng, vui vẻ Thân chủ đã hòa nhập với tập thể 8. Thế em có hay cãi nhau với các bạn không? Dạ không? chúng em giờ chơi vui vẻ và thân nhau lắm ạ Bình thường Thân chủ đã thật sự ý thức được bản thân 9. Thôi muộn rồi anh em mình lần sau chơi tiếp nhé. Anh chào em Vâng em chào anh ạ Bình thường Qua ba buổi tâm sự và nói chuyện với em tôi nhận thấy em đã ý thức được bản thân và biết suy nghĩ sâu hơn, em đã tái hòa nhập với tập thể. Cho dù tôi đã nói chuyện trực tiếp, tiếp xúc với em nhưng do thời gian rất ngắn chưa khai thác thông tin về thân chủ, cho nên vẫn còn một số vấn đề còn chưa giải quyết hết và sự thay đổi cũng không phải là dễ mà đó phải là một quá trình dài để sửa đổi, thay đổi, muốn đổi thay là ở con người. Đối với con người muốn thay đổi, nhận thức được bản thân thì phải nhận thức được bản thân và tự vươn lên trong cuộc sống, biết vượt qua khó khăn và vượt qua chính bản thân mình. Mặc dù tôi đã đưa ra kế hoạch cho em thực hiện nhưng đó chỉ là một phần nhỏ nhằm giúp đỡ em phần nào, giải tỏa tâm lý, tự ti, mặc cảm để em nhận ra vấn đề và ý thức được bản thân sau đó tự vươn lên trong cuộc sống. MỤC LỤC