Báo cáo Hoàn thiện chuẩn mực kế toán tài chính ở Việt Nam

aàu ñeå quyeát ñònh moïi söï thaønh coâng. Vieäc vaän duïng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ñoøi hoûi ñoäi nguõ keá toaùn doanh nghieäp phaûi luoân phaùt huy toát vai troø laø ngöôøi trôï giuùp coù hieäu quaû cho caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp. Ngöôøi laøm keá toaùn phaûi luoân caäp nhaät caùc thoâng tin môùi veà chính saùch vaø cheá ñoä taøi chính – keá toaùn vaø thueá. Yeâu caàu tröôùc heát ñoái vôùi ngöôøi laøm keá toaùn laø phaûi thöïc hieän coâng vieäc keá toaùn moät caùch khoa hoïc vaø ngheä thuaät, ñaûm baûo vieäc ghi soå keá toaùn luoân kòp thôøi vaø ñaày ñuû. Keá toaùn taøi chính phaûi baùm saùt nhöõng yeâu caàu veà thôøi gian vaø chaát löôïng theo ñuùng quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc, phuø hôïp vôùi nhöõng chuaån möïc vaø cheá ñoä chung veà keá toaùn. Ñoäi nguõ keá toaùn phaûi luoân naâng cao trình ñoä taùc nghieäp coâng taùc keá toaùn baèng caùc phaàn meàm keá toaùn treân maùy tính. Ñaây laø ñoøi hoûi khaù quan troïng vaø quyeát ñònh trong thôøi ñaïi kinh teá tri thöùc vaø söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa thöông maïi ñieän töû, giao dòch qua maïng thoâng tin hieän nay. Khoâng ngöøng giao löu, hoïc hoûi nhöõng kieán thöùc vaø kinh nghieäm keá toaùn, kieåm toaùn quoác teá, nhöõng lyù thuyeát vaø chuaån möïc keá toaùn chung cuûa quoác teá vaø khu vöïc. Muoán vaäy, caùn boä keá toaùn phaûi naâng cao trình ñoä ngoaïi ngöõ ñeå töï nghieân cöùu vaø hoïc taäp. Vieäc ñaøo taïo vaø töï ñaøo taïo cuõng phaûi ñöôïc chuù troïng quan taâm, tieán tôùi caùn boä keá toaùn phaûi vöøa am hieåu nghieäp vuï, vöøa am hieåu veà hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuï theå taïi ñôn vò, ñoàng thôøi phaûi phaán ñaáu ñeå coù hoïc vò, hoïc haøm ngaøy moät naâng cao. Taùc phong laøm vieäc chuyeân nghieäp cuõng laø moät yeâu caàu caàn thieát cuûa ngöôøi laøm keá toaùn. (2) Chuaån bò veà nguoàn löïc taøi chính vaø cô sôû vaät chaát: Ñaây laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå coâng taùc keá toaùn ñöôïc thöïc thi toát. Nguoàn löïc naøy duøng ñeå: 48 - Ñaøo taïo, trau doài vaø naâng cao cho ñoäi nguõ keá toaùn veà chuyeân moân nghieäp vuï, tin hoïc, ngoaïi ngöõ vaø hieåu bieát veà chuyeân moân saûn xuaát kinh doanh. - Chuaån bò toát phöông tieän laøm vieäc hieän ñaïi, daàn theo kòp khu vöïc vaø theá giôùi nhö heä thoáng maùy vi tính ñöôïc noái maïng noäi boä vaø maïng Internet. - Chuaån bò toát phaàn meàm vaø coâng ngheä taùc nghieäp treân maùy vi tính. Ñaûm baûo vieäc truy xuaát döõ lieäu ñöôïc thöïc hieän ôû moïi nôi, moïi luùc theo thaåm quyeàn quy ñònh cuûa phaàn meàm keá toaùn maø khoâng caàn phaûi ngoài taïi boä phaän keá toaùn cuûa ñôn vò. Caàn coù chieán löôïc daøi haïn ñaàu tö cô sôû vaät chaát kyõ thuaät vaø taøi chính. Cuï theå hoaù thaønh töøng böôùc ñaàu tö ngaén haïn theo keá hoaïch moät naêm vaø vaøi naêm nhaèm ñaït muïc tieâu ñeà ra. Vieäc xaây döïng chieán löôïc ñuùng ñaén laø caàn thieát ñeå ñaûm baûo chuû ñoäng trong vieäc thöïc thi coâng vieäc theo ñònh höôùng. (3) Chuaån bò caùc ñieàu kieän khaùc: Ñoù laø ñieàu kieän veà ngoaïi ngöõ, am hieåu phaùp luaät, quy ñònh veà taøi chính – keá toaùn, thueá trong khu vöïc vaø quoác teá, am hieåu veà coâng taùc kieåm toaùn baùo caùo taøi chính. Muoán vaäy, caàn taêng cöôøng coâng taùc giao löu, nghieân cöùu, hoïc hoûi ngheà nghieäp trong khu vöïc vaø quoác teá. (4) Cuoái cuøng, caàn coù söï hoã trôï vaø khuyeán khích cuûa cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc cuõng nhö söï giuùp ñôõ cuûa hoäi ngheà nghieäp veà keá toaùn: Ñoäi nguõ keá toaùn doanh nghieäp phaûi coù söï lieân heä thöôøng xuyeân vaø chaët cheõ vôùi caùc cô quan quaûn lyù taøi chính – keá toaùn cuûa Nhaø nöôùc cuõng nhö caùc hoäi ngheà nghieäp. Qua vieäc thöôøng xuyeân lieân heä naøy, ñoäi nguõ keá toaùn seõ nhaän ñöôïc caùc thoâng tin nhanh vaø ñaày ñuû nhaát, chính xaùc nhaát veà nhöõng vaán ñeà môùi trong coâng taùc quaûn lyù taøi chính – keá toaùn. Ñoàng thôøi coù theå coù yù kieán phaûn hoài vôùi caùc cô quan naøy ñeå giuùp cho vieäc haïch ñònh chính saùch quaûn lyù taøi chính – keá toaùn. 49 Nhöõng hoã trôï naøy laø raát caàn thieát ñeå giuùp ñoäi nguõ keá toaùn vaän duïng moät caùch nhanh choùng chuaån möïc keá toaùn vaøo coâng vieäc, cung caáp thoâng tin höõu ích vaø ñaùng tin caäy cho caùc nhaø quaûn lyù. 3.2 Moät soá noäi dung caàn hoaøn thieän ñoái vôùi caùc chuaån möïc lieân quan ñeán vieäc trình baøy baùo caùo taøi chính: 3.2.1Moät soá söûa ñoåi, boå sung caùc yeáu toá trong chuaån möïc soá 01 “Chuaån möïc chung”: (1) Boå sung vaøo chuaån möïc chung ñònh nghóa baùo caùo taøi chính vaø ñoái töôïng söû duïng cuûa baùo caùo taøi chính: - Baùo caùo taøi chính laø moät boä phaän cuûa quaù trình cung caáp thoâng tin cho nhöõng ngöôøi söû duïng ñeå ra quyeát ñònh. Heä thoáng baùo caùo taøi chính quy ñònh cho caùc doanh nghieäp bao goàm baûng caân ñoái keá toaùn, keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh, löu chuyeån tieàn teä vaø thuyeát minh baùo caùo taøi chính. Hình thöùc trình baøy caùc chæ tieâu trong caùc baùo caùo taøi chính tuaân thuû theo cheá ñoä baùo caùo taøi chính doanh nghieäp hieän haønh trong heä thoáng keá toaùn Vieät Nam. - Nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp laø caùc cô quan Chính phuû, caùc nhaø ñaàu tö hieän taïi vaø töông lai, nhöõng ngöôøi cho vay, nhöõng khaùch haøng vaø nhaø cung caáp, nhaân vieân vaø coâng chuùng. Hoï söû duïng baùo caùo taøi chính ñeå thoaû maõn nhöõng nhu caàu khaùc nhau veà thoâng tin taøi chính. - Caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp laø nhöõng ngöôøi traùch nhieäm ñaàu tieân trong vieäc laäp vaø trình baøy caùc baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp. Caùc nhaø quaûn lyù coù quyeàn quy ñònh theâm nhöõng baùo caùo taøi chính chi tieát khaùc ñöôïc laäp ñeå phuïc vuï yeâu caàu quaûn lyù cuûa ngaønh, toång coâng ty, caùc taäp ñoaøn, lieân hieäp caùc xí nghieäp… tuy nhieân nhöõng baùo caùo taøi chính chi tieát quy ñònh theâm nhö vaäy khoâng naèm trong phaïm vi aùp duïng cuûa chuaån möïc chung naøy. 50 (2) Boå sung ñònh nghóa Taøi saûn ñoaïn 18: “Taøi saûn: laø nguoàn löïc do doanh nghieäp kieåm soaùt phaùt sinh töø caùc giao dòch vaø söï kieän ñaõ qua vaø coù theå thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong töông lai”. (3) Boå sung ñònh nghóa Nôï phaûi traû ñoaïn 18: “Nôï phaûi traû laø nghóa vuï hieän taïi cuûa doanh nghieäp phaùt sinh töø caùc giao dòch vaø söï kieän ñaõ qua” maø doanh nghieäp phaûi thanh toaùn töø caùc nguoàn löïc bieåu hieän baèng lôïi ích kinh teá cuûa mình. (4) Boå sung phaàn dieãn giaûi Nôï phaûi traû: Moät soá khoaûn nôï phaûi traû coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch öôùc tính. Caùc khoaûn öôùc tính naøy seõ ñöôïc xem nhö caùc khoaûn nôï phaûi traû khi chuùng coù lieân quan ñeán caùc nghóa vuï hieän taïi vaø thoaû maõn caùc ñieàu kieän trong ñònh nghóa nôï phaûi traû ví duï nôï phaûi traû lieân quan ñeán öôùc tính chi phí baûo haønh haøng hoaù. (5) Söûa ñoåi ñònh nghóa voán chuû sôû höõu: “Voán chuû sôû höõu: laø lôïi ích coøn laïi cuûa taøi saûn sau khi tröø ñi taát caû caùc khoaûn nôï phaûi traû”. (6) Söûa ñoåi vaø boå sung ñònh nghóa doanh thu vaø chi phí ñoaïn 31: + Doanh thu vaø thu nhaäp khaùc: laø toång giaù trò caùc khoaûn thu ñöôïc hoaëc taêng theâm lôïi ích kinh teá trong kyø keá toaùn döôùi hình thöùc caùc khoaûn tieàn thu vaøo, caùc khoaûn laøm taêng taøi saûn hoaëc laøm giaûm nôï phaûi traû, phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh thoâng thöôøng vaø caùc hoaït ñoäng khaùc cuûa doanh nghieäp, goùp phaàn laøm taêng voán chuû sôû höõu, khoâng bao goàm khoaûn goùp voán cuûa chuû sôû höõu. + Chi phí: laø toång giaù trò caùc khoaûn laøm giaûm lôïi ích kinh teá trong kyø keá toaùn döôùi hình thöùc caùc khoaûn tieàn chi ra, caùc khoaûn khaáu tröø taøi saûn hoaëc caùc khoaûn nôï phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh thoâng thöôøng vaø caùc hoaït ñoäng khaùc cuûa doanh nghieäp daãn ñeán laøm giaûm voán cuûa sôû höõu, khoâng bao goàm caùc khoaûn phaân phoái cho chuû sôû höõu. 51 3.2.2 Nhöõng söûa ñoåi, boå sung lieân quan ñeánchuaån möïc soá 21”Trình baøy baùo caùo taøi chính”: Chuaån möïc keá toaùn soá 21 “Trình baøy baùo caùo taøi chính” ban haønh theo quyeát ñònh soá 234/2003/QÑ-BTC ngaøy 30/12/2003 nhöng ñeán nay vaãn chöa coù thoâng tö höôùng daãn thöïc hieän, caùc doanh nghieäp vaãn laäp baùo caùo taøi chính döïa vaøo maãu bieåu ban haønh theo QÑ soá 167/2000/QÑ-BTC ngaøy 25/10/2000, boå sung theo Thoâng tö soá 89/2002/TT-BTC ngaøy 09/10/2002 vaø Thoâng tö soá 105/2003/TT-BTC ngaøy 04/11/2003 cuûa Boä tröôûng Boä Taøi chính. Ñeå taïo söï phuø hôïp giöõa chuaån möïc keá toaùn vaø thoâng tö höôùng daãn thöïc hieän chuaån möïc, chuùng toâi xin ñeà xuaát moät soá yù kieán sau ñaây: 3.2.2.1 Baûng caân ñoái keá toaùn: (1) Ñoaïn 04 chuaån möïc naøy neâu roõ: “Chuaån möïc naøy aùp duïng cho taát caû caùc loaïi hình doanh nghieäp”. Tuy nhieân, qua quaù trình khaûo saùt thöïc hieän, chuùng toâi nhaän thaáy, keát caáu Baûng caân ñoái keá toaùn chöa phuø hôïp vôùi quy ñònh cuï theå laø caùc coâng ty coå phaàn raát khoù khaên trong vieäc trình baøy. Do ñoù, chuùng toâi ñeà nghò boå sung theâm caùc yeáu toá sau vaøo baûng caân ñoái keá toaùn: ¾ Boå sung thoâng tin veà voán goùp cuûa coå ñoâng treân baûng caân ñoái keá toaùn: Vieäc hoaøn thieän naøy xuaát phaùt töø muïc ñích cuûa baùo caùo taøi chính laø phuïc vuï cho caùc thaønh phaàn kinh teá vaø caùc ñoái töôïng söû duïng khaùc nhau, trong ñoù phaûi keå ñeán caùc nhaø ñaàu tö, coå ñoâng, nhaø cho vay … Khi xem xeùt ñaùnh giaù keát quaû hoaït ñoäng cuûa coâng ty coå phaàn, caùc nhaø ñaàu tö thöôøng quan taâm ñeán söï khaùc bieät giöõa giaù trò soå saùch cuûa coå phieáu thöôøng vaø giaù trò thò tröôøng cuûa chuùng. Giaù trò coå phieáu thöôøng sôû höõu bao nhieâu voán cuûa coâng ty. Neáu coâng ty kinh doanh coù hieäu quaû, lôïi nhuaän cuûa coâng ty taêng thì giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu coù xu höôùng vöôït troäi giaù trò soå saùch vaø ngöôïc laïi. 52 Heä thoáng baùo caùo taøi chính caàn cung caáp thoâng tin veà voán goùp cuûa coå ñoâng treân baûng caân ñoái keá toaùn. Ñoái vôùi loaïi hình coâng ty coå phaàn, chuùng toâi ñeà nghò boå sung theâm caùc chæ tieâu sau: - Phaàn Taøi saûn – A. Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn. + Muïc III – Caùc khoaûn phaûi thu: Boå sung chæ tieâu “Voán goïi chöa goùp”. Trong thöïc teá, coù nhöõng tröôøng hôïp caùc coå ñoâng ñaõ ñaêng kyù, cam keát phaàn voán goùp cuûa mình nhöng do ñieàu kieän vaãn chöa goùp ñöôïc. Boå sung chæ tieâu naøy nhaèm ñaûm baûo söï trung thöïc, caân ñoái. - Phaàn Nguoàn voán – B. Nguoàn voán chuû sôû höõu: + Muïc I – Nguoàn voán, quyõ. Chi tieát chæ tieâu “Nguoàn voán kinh doanh” thaønh: Nguoàn voán Nhaø nöôùc, nguoàn voán goùp coå phieáu thöôøng; Nguoàn voán goùp coå phieáu öu ñaõi. Chi tieát chæ tieâu “Lôïi nhuaän chöa phaân phoái” thaønh: Lôïi nhuaän saûn xuaát kinh doanh; Lôïi nhuaän coå phaàn; Lôïi nhuaän khaùc. Caàn thieát phaûi chia chi tieát hai chæ tieâu treân vì ñaëc tröng cuûa caùc coâng ty coå phaàn laø töï haïch toaùn kinh doanh neân caàn thieát phaûi quaûn lyù chaët cheõ nguoàn hình thaønh cuõng nhö keát quaû ñaït ñöôïc. ¾ Boå sung chæ tieâu “Coå phieáu mua laïi”: phaûn aùnh nhöõng coå phieáu thöôøng coâng ty coå phaàn ñaõ phaùt haønh nhöng nay mua laïi ñeå thöïc hieän chính saùch kinh teá cuûa mình. (2) Ñoaïn möôøi hai (12) cuûa chuaån möïc yeâu caàu: Thoâng tin keá toaùn laø höõu ích ñoái vôùi doanh nghieäp phaûi ñaûm baûo caû hai yeâu caàu phuø hôïp vaø tin caäy. Neáu thieáu moät trong hai yeâu caàu naøy thì tính höõu ích cuûa thoâng tin keá toaùn bò giaûm suùt ñaùng keå. Tuy nhieân, baùo caùo taøi chính hieän taïi cung caáp cho ngöôøi söû duïng nhöõng thoâng tin ñaùng tin caäy nhöng laïi thieáu tính phuø hôïp, maø nguyeân nhaân cô baûn cuûa noù laø do vieäc tuaân thuû nguyeân taéc giaù goác – nguyeân taéc quan troïng 53 chi phoái moïi coâng vieäc keá toaùn vaø do ñoù chi phoái vieäc trình baøy caùc baùo caùo taøi chính. Moät phöông phaùp hôïp lyù ôû ñaây laø vaøo cuoái moãi kyø quaûn lyù kinh doanh, tröôùc khi laäp caùc baùo caùo taøi chính, caùc doanh nghieäp seõ ñieàu chænh giaù trò caùc taøi saûn vaø coâng nôï cuûa mình theo giaù trò thò tröôøng. Phaàn cheânh leäch giöõa giaù trò soå saùch vaø giaù trò thò tröôøng seõ ñöôïc ñöa vaøo laõi (loã) cuûa doanh nghieäp hoaëc ghi taêng (giaûm) voán chuû sôû höõu. Caùc baùo caùo taøi chính neân ñöôïc trình baøy thaønh ba coät: coät thöù nhaát phaûn aùnh theo giaù trò goác ban ñaàu, coät thöù hai phaûn aùnh phaàn thay ñoåi do phaûn aùnh theo giaù trò thò tröôøng vaø coät thöù ba phaûn aùnh soá lieäu toång coäng cuûa coät thöù nhaát vaø coät thöù hai. Khi ñoù, caùc baùo caùo taøi chính seõ vöøa cung caáp nhöõng thoâng tin ñaùng tin caäy, vöøa cung caáp nhöõng thoâng tin phuø hôïp cho caùc ñoái töôïng söû duïng. (3) Ñoaïn 55b cuûa chuaån möïc neâu roõ: “Caùc khoaûn phaûi thu ñöôïc phaân tích ra thaønh caùc khoaûn phaûi thu cuûa khaùch haøng, caùc khoaûn phaûi thu noäi boä, caùc khoaûn phaûi thu cuûa caùc beân coù lieân quan, caùc khoaûn thanh toaùn tröôùc vaø caùc khoaûn phaûi thu khaùc;”. Chæ tieâu maõ soá 151 beân Taøi saûn - “Taïm öùng”: Chæ tieâu naøy hieän ñang ñöôïc boá trí ôû phaàn V. Taøi saûn löu ñoäng khaùc beân Taøi saûn nhöng thöïc chaát noäi dung phaûn aûnh cuûa chæ tieâu naøy laø khoaûn coâng nôï phaûi thu cuûa ngöôøi taïm öùng neân coù theå chuyeån vaøo phaàn III. Caùc khoaûn phaûi thu beân Taøi saûn. Vaø theâm vaøo ñoaïn 55b noäi dung caùc khoaûn phaûi thu phaàn “taïm öùng”. (4) Chæ tieâu maõ soá 333 beân Nguoàn voán “Nhaän kyù quyõ, kyù cöôïc daøi haïn”: Chæ tieâu naøy ñang ñöôïc boá trí ôû phaàn III. Nôï khaùc beân Nguoàn voán, nhöng thöïc chaát noäi dung phaûn aûnh cuûa chæ tieâu naøy laø khoaûn coâng nôï phaûi traû daøi haïn neân coù theå chuyeån vaøo phaàn II. Nôï daøi haïn beân Nguoàn voán. Hai chæ tieâu coøn laïi – maõ soá 331 “Chi phí phaûi traû” vaø maõ soá 332 “Taøi saûn thöøa chôø xöû lyù” – thöïc chaát 54 noäi dung phaûn aûnh cuûa caùc chæ tieâu naøy khoâng phaûi laø nhöõng khoaûn coâng nôï neân ñeà nghò giöõ nguyeân trong phaàn III. Nôï khaùc. (5) Chæ tieâu nguoàn kinh phí söï nghieäp vaø chi söï nghieäp treân baûng caân ñoái keá toaùn laø chöa hôïp lyù: Nguoàn kinh phí söï nghieäp laø khoaûn kinh phí do ngaân saùch nhaø nöôùc hoaëc caáp treân caáp cho doanh nghieäp ñeå thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï kinh teá, chính trò, xaõ hoäi, khoâng vì muïc ñích kinh doanh hay lôïi nhuaän. Vieäc söû duïng nguoàn kinh phí söï nghieäp phaûi theo ñuùng döï toaùn ñöôïc duyeät vaø phaûi quyeát toaùn chi tieát vôùi cô quan caáp kinh phí. Heát nieân ñoä keá toaùn, soá kinh phí thuoäc naêm nay neáu chöa ñöôïc quyeát toaùn seõ ñöôïc chuyeån töø taøi khoaûn nguoàn kinh phí söï ngieäp naêm nay, sang nguoàn kinh phí söï nghieäp naêm tröôùc ñeå theo doõi cho ñeán khi naøo quyeát toaùn naêm tröôùc ñöôïc duyeät y. Vieäc trình baøy rieâng khoaûn muïc naøy taïi muïc “nguoàn kinh phí” thuoäc loaïi B – Nguoàn voán chuû sôû höõu laø hôïp lyù vì nguoàn voán naøy khoâng duøng cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh nhaèm mang laïi lôïi nhuaän, vì theá, ñoàng thôøi vôùi vieäc phaûn aùnh nguyeân veïn soá tieàn ñaõ ñöôïc caáp treân chæ tieâu naøy, cho ñeán khi naøo quyeát toaùn ñöôïc duyeät môùi ñöôïc pheùp xoaù ñi laø vaán ñeà thuoäc luaät ñònh, baét nguoàn töø yeâu caàu quaûn lyù cuûa caáp ñaõ caáp kinh phí cho doanh nghieäp. Nhöng ñeå ñaûm baûo tuaân thuû nguyeân taéc thaän troïng trong quaù trình soaïn thaûo vaø trình baøy baùo caùo taøi chính, ñoàng thôøi ñeå goùp phaàn vaøo vieäc phaûn aùnh trung thöïc tình hình taøi saûn vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp, vieäc trình baøy chæ tieâu chi söï nghieäp beân phaàn taøi saûn, muïc VI, loaïi A – Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn laø khoâng hôïp lyù, bôûi baûn thaân noù khoâng thoaû maõn tieâu chuaån cuûa moät taøi saûn löu ñoäng, vaø voâ hình chung ñaõ thoåi phoàng tình hình taøi saûn vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp treân baûng caân ñoái keá toaùn. Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm naøy, neân xem chæ tieâu chi söï nghieäp chöa ñöôïc xeùt duyeät nhö laø moät chæ tieâu ñieàu chænh giaûm cho chæ tieâu 55 nguoàn kinh phí söï nghieäp treân baûng caân ñoái keá toaùn, noù seõ ñöôïc leân beân phaàn nguoàn voán, muïc nguoàn kinh phí, ngay phía döôùi chæ tieâu nguoàn kinh phí söï nghieäp vaø ghi ñoû (hoaëc ghi trong ngoaëc ()). 3.2.2.2 Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh: (1) Theo noäi dung cuûa ñoaïn 56, caùc thoâng tin trình baøy trong Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh, phaân keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp thaønh 3 loaïi laø: lôïi töùc töø hoaït ñoäng kinh doanh, lôïi töùc töø hoaït ñoäng taøi chính vaø lôïi töùc töø hoaït ñoäng baát thöôøng. Ñoái chieáu vôùi chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn IAS 8 (Keát quaû kinh doanh thuaàn cuûa nieân ñoä) thì vieäc xaùc ñònh lôïi töùc baát thöôøng chöa ñöôïc hieåu ñuùng. Vieäc phaân chia keát caáu thu nhaäp treân baùo caùo keát quaû kinh doanh thaønh hai phaàn: laõi (loã) töø hoaït ñoäng thoâng thöôøng vaø laõi (loã) töø hoaït ñoäng seõ cung caáp thoâng tin höõu ích hôn cho ngöôøi söû duïng. Bôûi vì chính thu nhaäp töø hoaït ñoäng thoâng thöôøng môùi coù yù nghóa ñaëc bieät quan troïng khi ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôïi cô baûn cuûa doanh nghieäp. Chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn IAS 08 coù höôùng daãn cuï theå: Laõi, loã roøng trong kyø bao goàm caùc yeáu toá sau, moãi yeáu toá caàn ñöôïc theå hieän treân baùo caùo taøi chính: - Laõi, loã töø hoaït ñoäng thoâng thöôøng, vaø - Caùc khoaûn muïc baát thöôøng. Thöïc chaát haàu heát caùc khoaûn muïc cuûa thu nhaäp vaø chi phí ñöôïc bao goàm trong vieäc xaùc ñònh laõi loã roøng trong kyø ñeàu phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng thoâng thöôøng cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, coù raát ít tröôøng hôïp trong ñoù moät söï kieän hay giao dòch laøm phaùt sinh caùc khoaûn muïc baát thöôøng. Vì vaäy, chuùng toâi ñeà nghò trình baøy laïi keát caáu keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp treân baùo caùo keát quaû kinh doanh döôùi daïng laõi (loã) töø hoaït ñoäng thoâng thöôøng vaø laõi (loã) baát thöôøng: 56 (2) Xuaát phaùt töø quy ñònh chuaån möïc naøy aùp duïng cho taát caû caùc loaïi hình doanh nghieäp. Do ñoù, trong keát caáu cuûa Baùo caùo keát quaû kinh doanh caàn boå sung theâm chæ tieâu “Thu nhaäp treân moãi coå phieáu thöôøng”, ñaõ thanh toaùn hoaëc döï kieán, trong baùo caùo keát quaû kinh doanh, sau chæ tieâu “Lôïi nhuaän sau thueá”: Hieän nay treân heä thoáng baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp chöa cung caáp thoâng tin veà thu nhaäp treân moãi coå phieáu. Xuaát phaùt töø lyù do caùc nhaø ñaàu tö mua coå phieáu ñeàu coù mong muoán seõ thu ñöôïc lôïi nhuaän trong töông lai töø voán ñaàu tö vaøo caùc coå phieáu ñoù. Do thu nhaäp cuûa moãi coå phieáu thöôøng laø caên cöù ñeå tính chi traû lôïi töùc coå phaàn vaø cuõng laø caên cöù ñeå ñaùnh giaù söï gia taêng giaù trò cuûa coå phieáu trong töông lai neân caùc nhaø ñaàu tö luoân quan taâm ñeán baùo caùo cuûa coâng ty veà thu nhaäp cuûa moãi coå phieáu. Trong caùc coâng ty coå phaàn thì thu nhaäp cuûa moãi coå phieáu theå hieän treân baùo caùo taøi chính cho chuùng ta bieát moái quan heä giöõa soá lôïi töùc ñöôïc chia vaø soá löôïng coå phieáu ñang löu haønh. Chæ tieâu naøy phaûn aùnh cöù moãi coå phieáu thöôøng tham gia hoaït ñoäng kinh doanh ôû doanh nghieäp mang laïi bao nhieâu ñoàng lôïi töùc sau thueá trong kyø. Ñeå höõu ích cho ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính, chuùng toâi ñeà nghò boå sung theâm chæ tieâu “Thu nhaäp treân moãi coå phieáu thöôøng” vaøo cuoái baûng baùo caùo keát quaû kinh doanh vôùi caùch tính nhö sau: Thu nhaäp treân moãi coå phieáu thöôøng Lôïi nhuaän sau thueá Coå töùc coå phieáu öu ñaõi Toång soá coå phieáu hieän ñang löu haønh Soá coå phieáu öu ñaõi = - - Ngoaøi ra, khi thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån caùc loaïi chöùng khoaùn trong coâng ty coå phaàn ña daïng hôn, khoâng chæ coù coå phieáu thöôøng maø coù theå goàm caû traùi phieáu chuyeån ñoåi, coå phieáu öu ñaõi chuyeån ñoåi, chöùng kheá … vaø soá löôïng coå phieáu ñang löu haønh coù theå thay ñoåi thöôøng xuyeân trong kyø do coâng ty 57 phaùt haønh theâm coå phieáu thöôøng hoaëc mua coå phieáu ngaân quyõ hay traû coå töùc cho coå ñoâng baèng coå phieáu, taùch coå phieáu … thì vieäc tính toaùn thu nhaäp treân moãi coå phieáu thöôøng seõ raát phöùc taïp. Vì vaäy, Boä Taøi chính cuõng caàn höôùng daãn phöông phaùp tính vaø trình baøy thoâng tin boå sung veà thu nhaäp treân moãi coå phieáu treân thuyeát minh baùo caùo taøi chính trong tröôøng hôïp coâng ty coå phaàn coù caáu truùc voán phöùc taïp, soá löôïng coå phieáu thöôøng bieán ñoåi ñeå thoâng tin cung caáp thöïc söï höõu ích. (3) Trong phaàn naøy chuaån möïc khoâng ñeà caäp ñeán tình hình thöïc hieän nghóa vuï vôùi Nhaø nöôùc vaø Thueá GTGT ñöôïc khaáu tröø, thueá GTGT ñöôïc hoaøn laïi, thueá GTGT ñöôïc giaûm, thueá GTGT haøng baùn noäi ñòa maø chæ neâu leân caùc thoâng tin lieân quan ñeán phaàn I “Laõi, loã”. Do ñoù, chuùng toâi ñeà nghò chuyeån phaàn II –vaø Phaàn III –vaøo “Thuyeát minh baùo caùo taøi chính” vì xeùt veà noäi dung cuûa caùc chæ tieâu treân hai phaàn naøy mang tính thuyeát minh vaø giaûi thích cho caùc khoaûn thueá ñôn vò noäp cho Nhaø nöôùc. (4) Ñoaïn 59 chuaån möïc naøy quy ñònh: “Tröôøng hôïp do tính chaát ngaønh ngheà kinh doanh maø doanh nghieäp khoâng theå trình baøy caùc yeáu toá thoâng tin treân Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh theo chöùc naêng cuûa chi phí thì ñöôïc trình baøy theo tính chaát cuûa chi phí”. Trong thoâng tö höôùng daãn maø caùc doanh nghieäp ñang aùp duïng chæ coù moät hình thöùc trình baøy theo chöùc naêng cuûa chi phí do ñoù neân ñöa ra ñuû hai phöông phaùp laäp laø theo chöùc naêng cuûa chi phí (phöông phaùp giaù voán haøng baùn) vaø theo tính chaát cuûa chi phí nhö chuaån möïc keá toaùn quoác teá. Vieäc löïa choïn laäp theo phöông phaùp naøo laø do doanh nghieäp quyeát ñònh treân cô sôû thích hôïp vôùi quy moâ, ñaëc ñieåm hoaït ñoäng vaø yeâu caàu quaûn lyù cuûa ñôn vò mình. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh ñöôïc laäp vôùi phöông phaùp phaân loaïi chi phí theo tính chaát ôû phaàn laõi loã coù maãu bieåu nhö sau: - Doanh thu. 58 - Thu nhaäp nhaäp khaùc. - Bieán ñoäng toàn kho thaønh phaåm vaø saûn phaåm dôû dang. - Nguyeân vaät lieäu vaø vaät duïng trong saûn xuaát. - Chi phí löông coâng nhaân vieân. - Chi phí khaáu hao. - Chi phí khaùc baèng tieàn. - Chi phí khaùc. - Toång chi phí töø caùc hoaït ñoäng kinh doanh. - Lôïi nhuaän töø caùc hoaït ñoäng kinh doanh. 3.2.2.3 Thuyeát minh baùo caùo taøi chính: (1) Khoaûn phaûi thu khaùch haøng: Ñaây laø khoaûn nôï cuûa khaùch haøng ñoái vôùi doanh nghieäp khi doanh nghieäp baùn haøng hoaù, thaønh phaåm theo phöông thöùc baùn traû goùp hoaëc baùn traû chaäm. Treân Baûng caân ñoái keá toaùn, khoaûn phaûi thu khaùch haøng ñöôïc trình baøy trong muïc Taøi saûn löu ñoäng vaø ñöôïc xem nhö moät taøi saûn duøng ñeå thanh toaùn nhöõng khoaûn nôï ngaén haïn. Theo quy ñònh cuûa chuaån möïc, ñoaïn 44, moät taøi saûn ñöôïc coi laø taøi saûn löu ñoäng khi chuùng ñöôïc söû duïng trong caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp vaø ñöôïc döï tính thöïc hieän hoaëc söû duïng trong voøng moät naêm keå töø ngaøy laäp baùo caùo hoaëc trong moät chu kyø saûn xuaát kinh doanh bình thöôøng cuûa doanh nghieäp. Nhöng, khoâng phaûi taát caû caùc khoaûn phaûi thu khaùch haøng ñeàu coù theå thöïc hieän ñöôïc trong voøng moät naêm, chuùng coù theå treân moät naêm, tuyø vaøo chính saùch tín duïng cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, ñeå ñaùnh giaù chính xaùc khaû naêng thanh toaùn nôï ngaén haïn cuûa doanh nghieäp, caàn loaïi tröø caùc khoaûn nôï phaûi thu coù thôøi haïn tín duïng treân moät naêm ra khoûi phaàn ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn nhanh cuûa doanh nghieäp. Ñoái vôùi doanh nghieäp, neân giaûi trình vaán ñeà naøy trong 59 thuyeát minh baùo caùo taøi chính ôû phaàn 3, muïc 3.6 – caùc khoaûn phaûi thu vaø nôï phaûi traû ñeå ngöôøi söû duïng thoâng tin taøi chính bieát vaø coù ñaùnh giaù chính xaùc hôn veà khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp. Ngöôïc laïi, ñoái vôùi caùc baát ñoäng saûn, tuy ñöôïc phaûn aùnh vaøo muïc II – Taøi saûn coá ñònh nhöng cuõng coù khi coù tröôøng hôïp laïi coù khaû naêng luaân chuyeån nhanh do ñoù ñeå cho vieäc ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñöôïc chính xaùc, cuõng phaûi thuyeát minh roõ vaán ñeà naøy trong thuyeát minh baùo caùo taøi chính. (2) Theo quy ñònh hieän nay, noäi dung phaûn aûnh cuûa taøi khoaûn 144 “Theá chaáp, kyù cöôïc, kyù quyõ ngaén haïn” chæ coù theå baèng tieàn, taøi saûn. Neáu theá chaáp baèng giaáy tôø nhö giaáy chöùng nhaän quyeàn sôû höõu nhaø, ñaát, taøi saûn thì khoâng phaûn aûnh ôû taøi khoaûn 144 maø chæ ghi nhaän treân soå chi tieát, töùc laø khoâng ghi giaûm taøi saûn treân Baûng caân ñoái keá toaùn. Nhöng theo quy ñònh, doanh nghieäp khoâng ñöôïc quyeàn baùn nhöõng taøi saûn ñaõ theá chaáp trong thôøi gian theá chaáp. Trong khi ñoù, beân Nguoàn voán cuûa Baûng caân ñoái keá toaùn, ôû Muïc “Nôï ngaén haïn”, noäi dung chæ tieâu maõ soá 314 “Ngöôøi mua traû tieàn tröôùc” coøn bao goàm soá lieäu cuûa taøi khoaûn 3387 “Doanh thu nhaän tröôùc” laø moät khoaûn nôï coù theå daøi haïn. Taát caû ñieàu naøy laøm cho vieäc phaân tích khaû naêng thanh toaùn nôï ngaén haïn cuûa doanh nghieäp coù theå khoâng roõ raøng. Neân caàn coâng boá caùc taøi saûn ñaõ ñem theá chaáp ñeå vay hoaëc ñaûm baûo nôï vay cho ñôn vò khaùc baèng giaáy tôø cuõng nhö chæ tieâu doanh thu nhaän tröôùc cho nhieàu nieân ñoä keá toaùn treân baùo caùo thuyeát minh taøi chính, cuõng trong phaàn 3, muïc 3.6 – Caùc khoaûn phaûi thu vaø nôï phaûi traû. Trong muïc 3.6 – Caùc khoaûn phaûi thu vaø nôï phaûi traû, chuùng toâi xin coù moät soá ñieåm ñeà nghò boå sung vaø söûa ñoåi nhö sau: Muïc 2.2 – Nôï ngaén haïn boå sung theâm chæ tieâu “Nôï daøi haïn ñeán haïn traû”. (3) Ñeå thoâng tin cung caáp treân thuyeát minh baùo caùo taøi chính thöïc söï caàn thieát, ñaày ñuû ñoái vôùi coå ñoâng noùi rieâng vaø caùc ñoái töôïng söû duïng baùo caùo taøi 60 chính khaùc noùi chung vaø phuø hôïp vôùi quy ñònh cuûa chuaån möïc, ñoaïn 73, thuyeát minh baùo caùo taøi chính caàn phaûi ñöôïc hoaøn thieän, boå sung theâm moät soá thoâng tin: + Soå coå phieáu ñöôïc pheùp phaùt haønh. + Giaù trò coå töùc cuûa coå phieáu öu ñaõi luyõ keá chöa ñöôïc ghi nhaän; soá coå phieáu phoå thoâng chöa ñöôïc chaáp nhaän thanh toaùn. + Ñoái chieáu soá coå phieáu ñang löu haønh taïi thôøi ñieåm ñaàu kyø vaø cuoái kyø – Theo baûng – Trình baøy söï khaùc bieät giöõa giaù trò soå saùch cuûa coå phieáu thöôøng vaø giaù trò thò tröôøng cuûa chuùng: Giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu thöôøng seõ ñöôïc bieát thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, coøn giaù trò soå saùch cuûa coå phieáu thöôøng ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc: Giaù trò soå saùch cuûa coå phieáu thöôøng Toång soá voán coå phaàn Soá voán coå phaàn öu ñaõi Soá löôïng coå phieáu thöôøng ñang löu haønh = - Soá dö ñaàu kyø Soá phaùt sinh Soá dö cuoái kyø Chæ tieâu Soá coå phieáu ñang löu haønh Soá coå phieáu ñaõ mua laïi Soá coå phieáu löu haønh Soá coå phieáu mua laïi Soá coå phieáu coøn löu haønh Soá coå phieáu mua laïi 1 2 3 4 5 6 7 Boå sung thoâng tin veà tình hình taêng giaûm nguoàn voán kinh doanh: Thuyeát minh caàn cung caáp thoâng tin chi tieát hôn veà söï bieán ñoäng cuûa caùc phaàn caáu thaønh nguoàn voán chuû sôû höõu vì ñaây laø moät trong nhöõng thoâng tin caàn thieát nhaát ñoái vôùi caùc coå ñoâng, trong ñoù quan troïng laø chæ tieâu nguoàn voán kinh doanh. Söï bieán ñoäng cuûa caùc khoaûn voán goùp coå ñoâng, thaëng dö voán… trong chæ tieâu naøy vaø caùc nghieäp 61 vuï aûnh höôûng ñeán söï bieán ñoäng neân ñöôïc boå sung trong thuyeát minh baùo caùo taøi chính hieän haønh. (4) Maëc duø caùc baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp treân cô sôû nguyeân taéc giaù goác, tuy nhieân tính tin caäy cuûa caùc thoâng tin maø baùo caùo taøi chính cung caáp coøn phuï thuoäc vaøo nhieàu nhaân toá chuû quan. Nguyeân nhaân laø do caùc soá lieäu maø baùo caùo taøi chính cung caáp coù moät phaàn khoâng nhoû laø keát quaû cuûa caùc öôùc tính vaø giaû ñònh keá toaùn chöù khoâng phaûi laø caùc con soá xuaát phaùt töø caùc söï kieän thöïc teá. Do vaäy, ñeå giuùp cho ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn xaùc ñònh ñöôïc möùc ñoä tin caäy cuûa caùc thoâng tin naøy, trong thuyeát minh baùo caùo taøi chính keá toaùn neân cung caáp thoâng tin veà tyû leä giöõa phaàn soá lieäu laø keát quaû cuûa caùc öôùc tính keá toaùn vaø phaàn soá lieäu ñaõ ñöôïc thaåm ñònh thöïc teá. Ñieàu naøy vöøa coù taùc duïng ñoái vôùi ngöôøi söû duïng thoâng tin, vöøa coù taùc duïng ñoái vôùi baûn thaân doanh nghieäp trong vieäc ñaùnh giaù laïi xem caùc öôùc tính cuûa mình coù xaùc thöïc so vôùi thöïc teá hay khoâng. (5) Caùc baùo caùo taøi chính hieän taïi chöa ñaùp öùng ñöôïc ñaày ñuû nhu caàu thoâng tin cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng maø chæ môùi döøng laïi ôû vieäc cung caáp böùc tranh trung thöïc veà hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp trong moät kyø kinh doanh ñaõ qua, nhöng nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn laïi muoán nhieàu hôn theá: hoï muoán nhìn thaáy trieån voïng cuûa doanh nghieäp trong töông lai. Maëc duø nhöõng thoâng tin maø caùc baùo caùo taøi chính hieän taïi cung caáp cuõng coù nhöõng boäc loä nhaát ñònh vaäp töông lai cuûa doanh nghieäp, nhöng khoâng thaät roõ raøng vaø ñaày ñuû. Thoâng tin maø caùc baùo caùo taøi chính cung caáp môùi chæ ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñaùnh giaù veà tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp coøn yeâu caàu döï baùo veà tình hình taøi chính thì raát haïn cheá. Do ñoù, caùc baùo caùo taøi chính neân cung caáp caû thoâng tin veà tình hình laõi – loã; taøi saûn – nguoàn voán; doøng tieàn cuûa doanh nghieäp coù theå xaûy ra trong thôøi gian tôùi, töùc laø doanh nghieäp caàn phaûi coâng boá caùc baùo caùo taøi chính döï thaûo cuûa mình cho moãi kyø kinh doanh saép tôùi. Ñieàu naøy vöøa coù yù nghóa ñoái vôùi ngöôøi söû 62 duïng thoâng tin beân ngoaøi doanh nghieäp, vöøa coù yù nghóa ñoái vôùi baûn thaân doanh nghieäp trong vieäc taêng cöôøng coâng taùc keá toaùn quaûn trò phuïc vuï noäi boä. Tuy nhieân, vaán ñeà ñaët ra laø caàn coù caùc chuaån möïc höôùng daãn laäp baùo caùo taøi chính döï thaûo vôùi muïc ñích ngaên chaën söï khoâng trung thöïc cuûa caùc doanh nghieäp trong vieäc nhìn nhaän veà trieån voïng cuûa doanh nghieäp mình, nhaèm giuùp cho caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn coù böùc tranh ñuùng veà tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp trong hieän taïi cuõng nhö töông lai. (6) Moät soá söûa ñoåi, boå sung ñoái vôùi chæ tieâu saùu (06) – Moät soá chæ tieâu ñaùnh giaù khaùi quaùt thöïc traïng taøi chính vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp: - Söûa laïi teân chæ tieâu 6 cho phuø hôïp vôùi noäi dung phaûn aûnh: Veà thöïc chaát, chæ tieâu 5 “Moät soá chæ tieâu ñaùnh giaù khaùi quaùt thöïc traïng taøi chính vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp” treân Thuyeát minh chuû yeáu phaûn aùnh thöïc traïng taøi chính vaø hieäu quaû kinh doanh. Bôûi vaäy, ñeå ñaûm baûo noäi dung phaûn aùnh chính xaùc vaø ñaày ñuû cuûa thoâng tin, chuùng toâi cho raèng, chæ tieâu 6 caàn ñöôïc söûa laïi laø “Moät soá chæ tieâu ñaùnh giaù khaùi quaùt thöïc traïng taøi chính, keát quaû vaø hieäu quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp” - Boå sung theâm caùc chæ tieâu phaûn aùnh keát quaû kinh doanh: Maëc duø keát quaû kinh doanh trong moät kyø cuûa doanh nghieäp ñöôïc ño baèng nhieàu chæ tieâu khaùc nhau song treân goùc ñoä cung caáp thoâng tin toång quaùt, chuùng toâi cho raèng caàn boå sung theâm chæ tieâu phaûn aùnh keát quaû kinh doanh nhö: Toång soá luaân chuyeån thuaàn (trong ñoù chi tieát theo doanh thu thuaàn hoaït ñoäng baùn haøng vaø cung caáp dòch vuï; doanh thu thuaàn hoaït ñoäng taøi chính vaø thu nhaäp thuaàn khaùc); Toång soá lôïi nhuaän thuaàn tröôùc thueá vaø toång soá lôïi nhuaän thuaàn sau thueá. - Thay theá moät soá chæ tieâu ñaùnh giaù khaùi quaùt thöïc traïng taøi chính: Trong chæ tieâu 06 “Moät soá chæ tieâu ñaùnh giaù khaùi quaùt thöïc traïng taøi chính vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp” ñaõ neâu, ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng taøi chính, caùc nhaø 63 phaân tích phaûi döïa vaøo caùc nhoùm chæ tieâu 1.1 “Boá trí cô caáu taøi saûn”, 1.2 “Boá trí cô caáu nguoàn voán” vaø nhoùm chæ tieâu 2 “Khaû naêng thanh toaùn”; trong ñoù, nhoùm chæ tieâu phaûn aùnh cô caáu taøi saûn thöïc chaát khoâng phaûn aùnh thöïc traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp. Hôn nöõa, caùc nhoùm chæ tieâu 1.2 vaø 2 khoâng ñuû ñeå caùc nhaø quaûn lyù coù theå ñaùnh giaù khaùi quaùt ñöôïc thöïc traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp. Do vaäy, chuùng toâi cho raèng, tröôùc heát, caàn goäp 2 nhoùm chæ tieâu 1 vaø 2 naøy veà nhoùm 1 vôùi teân goïi laø “Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù thöïc traïng taøi chính”; ñoàng thôøi, boû nhoùm chæ tieâu 1.1 “Boá trí cô caáu taøi saûn”. Beân caïnh ñoù, caàn thieát phaûi boå sung theâm moät soá chæ tieâu duøng ñeå ñaùnh giaù khaùi quaùt thöïc traïng taøi chính nhö “Toång soá nguoàn voán”, “Tyû suaát töï taøi trôï taøi saûn coá ñònh”, “Tyû suaát nôï phaûi traû so vôùi toång soá nguoàn voán”, “Voán luaân chuyeån thuaàn”… 3.2.3. Nhöõng söûa ñoåi, boå sung lieân quan ñeán chuaån möïc soá 24”Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä”: (1) Naâng baùo caùo löu chuyeån tieàn teä leân thaønh loaïi baùo caùo taøi chính baét buoäc: Trong IAS 7 ñoaïn 1, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä laø phaàn khoâng theå taùch rôøi trong baùo caùo taøi chính. Töông töï nhö vaäy, moät boä caùc maãu baùo caùo taøi chính quy ñònh trong Quyeát ñònh soá 1141 TC/CÑKT ngaøy 01/11/1995 cuõng bao goàm vieäc laäp baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, chuaån möïc keá toaùn soá 24 “Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä” ñöôïc ban haønh trong quyeát ñònh soá 165/2002/QÑ-BTC, nhöng ñeán nay vieäc laäp baùo caùo loaïi naøy chöa phaûi laø baét buoäc. Veà tính chaát quan troïng vaø lôïi ích cuûa baûng löu chuyeån tieàn teä, chuaån möïc keá toaùn soá 24 neâu roõ: thoâng tin veà luoàng tieàn cuûa moät doanh nghieäp raát höõu duïng trong vieäc cung caáp thoâng tin giuùp ngöôøi söû duïng ñaùnh giaù caùc thay ñoåi cuûa taøi saûn thaønh tieàn, khaû naêng thanh toaùn vaø khaû naêng cuûa doanh nghieäp trong vieäc taïo ra caùc luoàng tieàn trong quaù trình hoaït ñoäng. Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä laøm taêng khaû naêng ñaùnh giaù khaùch quan tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh 64 nghieäp vì noù loaïi tröø ñöôïc caùc aûnh höôûng cuûa vieäc söû duïng caùc phöông phaùp keá toaùn khaùc nhau cho cuøng giao dòch vaø hieän töôïng. Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä duøng ñeå xem xeùt vaø döï ñoaùn khaû naêng veà soá löôïng, thôøi gian vaø ñoä tin caäy cuûa caùc luoàng tieàn trong töông lai; duøng ñeå kieåm tra laïi caùc ñaùnh giaù, döï ñoaùn tröôùc ñaây veà caùc luoàng tieàn; kieåm tra moái quan heä giöõa khaû naêng sinh lôøi vôùi löôïng löu chuyeån tieàn thuaàn vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa thay ñoåi giaù caû. Vì vaäy, chuùng toâi ñeà xuaát vieäc laäp baùo caùo löu chuyeån tieàn teä theo phöông phaùp tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp phaûi trôû thaønh quy ñònh baét buoäc. Vieäc laøm naøy seõ giuùp taêng tính xaùc ñaùng vaø taêng tính höõu ích cuûa baùo caùo taøi chính, vaø cuõng chính laø ñieàu maø ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính mong ñôïi. (2) Phöông phaùp laäp baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Ngoaøi hai phöông phaùp laäp baùo caùo löu chuyeån tieàn teä laø phöông phaùp tröïc tieáp vaø phöông phaùp giaùn tieáp, coù theå söû duïng phöông phaùp tröïc tieáp ñieàu chænh. Baûn chaát cuûa caùch laøm naøy döïa vaøo vieäc bieán ñoåi caùc khoaûn doanh thu, giaù voán vaø chi phí treân cô sôû doàn tích thaønh cô sôû tieàn. Kyõ thuaät tính toaùn caùc luoàng tieàn ñöôïc thöïc hieän nhö sau: Ñoái vôùi caùc luoàng tieàn vaøo: Luoàng ti vaøo eàn Doanh thu baùn haøng thuaàn Phaûi thu ñaàu kyø Phaûi thu cuoái kyø Caùc khoaûn nôï khoù ñoøi ñaõ xöû lyù = + - - Ñoái vôùi caùc luoàng tieàn ra Tieàn traû nhaø cung caáp Giaù voán haøng baùn Phaûi traû ñaàu kyø Phaûi traû cuoái kyø Haøng toàn kho cuoái kyø = + - + Haøng toàn kho ñaàu kyø - Khaáu hao - 65 Tieàn traû caùc khoaûn chi phí Caùc khoaûn chi phí phaùt sinh Chi phí traû ñaàu kyø Chi phí phaûi traû cuoái kyø Chi phí traû tröôùc cuoái kyø = + - + Chi phí traû tröôùc ñaàu kyø - Khaáu hao - Chi phí nôï khoù ñoøi - Döïa vaøo caùc coâng thöùc treân coù theå xaùc ñònh caùc luoàng tieàn vaøo vaø ra caûu töøng hoaït ñoäng phuø hôïp. Caùch laøm naøy phuø hôïp vôùi yeâu caàu baùo caùo caùc luoàng tieàn treân cô sôû goäp treân baùo caùo löu chuyeån tieàn teä vaø taïo ñieàu kieän giaûm bôùt khoái löôïng coâng vieäc cho nhöõng ngöôøi laäp baùo caùo. 3.3 Boå sung chuaån möïc “Baùo caùo taøi chính trong neàn kinh teá sieâu laïm phaùt”: OÅn ñònh vaø giöõ cho toác ñoä laïm phaùt ôû möùc vöøa phaûi laø moät trong nhöõng “truï coät” cuûa vieäc quaûn lyù vaø ñieàu haønh kinh teá vó moâ. Vì vaäy, vieäc chæ soá giaù tieâu duøng 11 thaùng ñaàu naêm nay taêng ñeán möùc 8,8% so vôùi thôøi ñieåm cuoái naêm 2003, baùo hieäu moät söï gia taêng laïm phaùt, chaéc chaén seõ coù nhöõng aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán ñôøi soáng kinh teá cuûa ñaát nöôùc. Ñeå khaéc phuïc tình traïng laïm phaùt, thöôøng chính phuû phaûi söû duïng nhieàu bieän phaùp khaùc nhau tuyø vaøo vieäc xaùc ñònh nguyeân nhaân naøo laø chính yeáu trong vieäc gaây ra laïm phaùt. Caùc bieän phaùp coù theå laø coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi ñeå traùnh cho ñoàng tieàn trong nöôùc bò maát giaù; coù theå laø aùp duïng chính saùch thaét chaët tieàn teä nhaèm kieåm soaùt tín duïng; laø vieäc giaûm thueá nhaäp khaåu vaø aùp duïng möùc giaù traàn ñoái vôùi moät soá maët haøng mang tính chieán löôïc … Vieäc xaùc ñònh ñuùng nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt, möùc ñoä vaø loaïi hình laïm phaùt ñeå töø ñoù coù caùc bieän phaùp ñoái phoù vaø khaéc phuïc kòp thôøi laø heát söùc quan troïng trong vieäc quaûn lyù vaø ñieàu haønh neàn kinh teá. Caùc baùo caùo taøi chính thoâng thöôøng ñöôïc laäp treân tieàn ñeà söùc mua oån ñònh cuûa ñoàng tieàn hay ñöôïc laäp theo chi phí ban ñaàu maø khoâng phaûn aûnh aûnh höôûng thay ñoåi giaù caû. Töùc laø coù söï giaû ñònh raèng hoaëc ñôn vò tieàn teä coá ñònh hoaëc 66 nhöõng thay ñoåi giaù trò ñôn vò tieàn teä khoâng quan troïng. Do ñoù, chuùng khoâng theå laø thöôùc ño tin caäy veà khaû naêng hoaït ñoäng cuûa moät coâng ty veà maët lôïi nhuaän vaø vò theá taøi chính cuûa noù, khi xaûy ra tình traïng laïm phaùt. Vì vaäy, ñeå hoaøn thieän hôn heä thoáng chuaån möïc lieân quan ñeán vieäc trình baøy baùo caùo taøi chính ôû nöôùc ta, giuùp chuùng ta ñaùnh giaù ñuùng hôn veà thöïc traïng cuûa doanh nghieäp trong moïi hoaøn caûnh kinh teá, thieát nghó neân boå sung theâm chuaån möïc “Baùo caùo taøi chính trong neàn kinh teá sieâu laïm phaùt” treân cô sôû cuûa chuaån möïc keá toaùn quoác teá soá 29 “Baùo caùo taøi chính trong caùc neàn kinh teá sieâu laïm phaùt”: Trong neàn kinh teá sieâu laïm phaùt, vieäc baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng vaø vò theá taøi chính maø khoâng coù söï khaúng ñònh laïi thì khoâng coøn höõu ích. Ñoàng tieàn maát söùc mua nhanh ñeãn noãi vieäc so saùnh khoái löôïng giao dòch vaø caùc söï kieän khaùc ñaõ xaûy ra ngay trong moät kyø keá toaùn cuõng trôû neân sai leäch. IAS naøy yeâu caàu caùc baùo caùo taøi chính cuûa moät coâng ty hoaït ñoäng trong moät neàn kinh teá sieâu laïm phaùt caàn ñöôïc khaúng ñònh laïi. IAS naøy caàn ñöôïc aùp duïng cho caùc coâng ty baùo caùo trong caùc neàn kinh teá sieâu laïm phaùt. Caùc ñaëc ñieåm cuûa moät neàn kinh teá sieâu laïm phaùt goàm coù: - Daân chuùng muoán giöõ taøi saûn cuûa minh döôùi daïng taøi saûn khoâng phaûi laø tieàn hoaëc moät loaïi ngoaïi teä töông ñoái oån ñònh. - Giaù caû thöôøng ñöôïc baùo theo moät loaïi ngoaïi teä oån ñònh. - Caùc giao dòch tín duïng thöïc hieän theo giaù buø laïi cho möùc ñoä maát söùc mua döï tính. - Laõi, tieàn löông vaø giaù gaén vôùi chæ soá giaù. - Tyû leä laïm phaùt tích luyõ trong ba naêm tôùi khoaûng möùc 100% hoaëc cao hôn. Caùc baùo caùo taøi chính cuûa moät doanh nghieäp – baùo caùo theo ñoàng tieàn cuûa nöôùc coù neàn kinh teá sieâu laïm phaùt – caàn ñöôïc khaúng ñònh laïi theo ñôn vò tính 67 toaùn taïi ngaøy laäp baûng toång keát taøi saûn, töùc laø doanh nghieäp caàn ñieàu chænh soá löôïng trong baùo caùo taøi chính nhö theå chuùng ñaõ dieãn ra theo ñôn vò tieàn teä baùo caùo chæ vaøo ngaøy laäp baûng toång keát taøi saûn. Caùc baùo caùo taøi chính ñöôïc khaúng ñònh laïi thay theá cho baùo caùo taøi chính thoâng thöôøng vaø khoâng phaûi laø baùo caùo boå sung cho baùo caùo naøy. Vieäc trình baøy rieâng caùc baùo caùo taøi chính thoâng thöôøng vaãn khoâng ñöôïc khuyeán khích. Theo IAS naøy coù hai caùch khaúng ñònh laïi baùo caùo theo chi phí ban ñaàu vaø khaúng ñònh laïi baùo caùo theo chi phí hieän taïi. Nhöng xeùt trong ñieàu kieän thöïc teá ôû Vieät Nam ta, coù leõ phöông phaùp phuø hôïp nhaát laø phöông phaùp giaù goác chæ soá hoaù theo nhöõng chæ soá rieâng bieät phuø hôïp vôùi töøng loaïi haøng hoaù (Keá toaùn theo giaù thöïc teá hieän haønh) Phöông phaùp naøy ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû caùc chi phí thöïc teá boû ra ñeå thay theá moät taøi saûn baèng moät taøi saûn khaùc coù cuøng moät tieàm löïc khai thaùc vaø ñôøi soáng höõu ích. - Caên cöù vaøo giaù thò tröôøng cuûa töøng loaïi haøng hoaù döï tröõ, taøi saûn kinh doanh (tính theo giaù baùn hoaù ñôn hoaëc giaù tham khaûo öôùc löôïng treân thò tröôøng). - Coù theå söû duïng caùc chæ soá giaù caù bieät ñöôïc thieát laäp nhaèm xaùc ñònh giaù trò caùc loaïi haøng hoaù, taøi saûn kinh doanh rieâng bieät ñöôïc coâng boá trong caùc taøi lieäu cuûa cô quan thoáng keâ. - Tham khaûo giaù caùc moùn haøng hoaù, taøi saûn treân thò tröôøng ñeå xaùc ñònh. - Caên cöù caùc nguoàn tieàn vaø lòch trình thu tieàn veà trong töông lai ñeå ñònh giaù moät caùch chính xaùc, hôïp lyù. Ví duï: Moät doanh nghieäp coù caùc taøi lieäu nhö sau: Caùc chæ soá giaù ñöôïc coâng boá: Naêm N: Nguoàn voán kinh doanh: 180; Taøi saûn coá ñònh: 180; 68 Vaät tö haøng hoaù: 160. Naêm N – 1: 100 Baûng caân ñoái keá toaùn ñeán ngaøy 31/12/N (ñôn vò tính: Ñoàng) Taøi saûn Soá tieàn Nguoàn voán Soá tieàn A. TSLÑ vaø ñaàu tö NH. 5,224,368,500 A. Nôï phaûi traû 5,750,887,000 1. Tieàn maët 409,666,000 1. Vay ngaén haïn 3,329,594,000 2. Tieàn gôûi ngaân haøng 409,629,000 2. Phaûi traû ngöôøi baùn 731,535,000 3. Phaûi thu khaùch haøng 891,275,000 3. Thueá phaûi noäp NN 220,994,000 4. Traû tröôùc cho ngöôøi baùn 986,149,000 4. Phaûi traû coâng nhaân vieân 109,912,000 5. Döï phoøng caùc khoaûn PT khoù ñoøi (65,225,000) 5. Phaûi traû khaùc 1,322,852,000 6. Phaûi thu khaùc 55,740,500 6. Vay daøi haïn 36,000,000 7. Nguyeân vaät lieäu 1,726,891,000 B. Nguoàn voán CSH 9,126,513,000 8. Coâng cuï, duïng cuï 8,904,000 1. Nguoàn voán KD 9,110,764,000 9. Haøng toàn kho 801,339,000 2. Quyõ KT -PL 15,749,000 B. TSCÑ vaø ñaàu tö DH 9,653,031,500 1. TSCÑ 19,338,175,000 2. Hao moøn TSCÑ (9,685,143,500) Toång coäng 14,877,400,000 Toång coäng 14,877,400,000 Hieäu chænh Trò giaù taøi saûn ñöôïc xaùc ñònh theo chæ soá giaù môùi nhö sau: (ñoàng) 1. Tieàn maët 409,666,000 x 1 = 409,666,000 2. Tieàn gôûi ngaân haøng 409,629,000 x 1 = 409,629,000 3. Phaûi thu khaùch haøng 891,275,000 x 1 = 891,275,000 4. Phaûi thu noäi boä 986,149,000 x 1 = 986,149,000 5. Döï phoøng caùc khoaûn PT khoù ñoøi -65,225,000 x 1 = -65,225,000 6. Phaûi thu khaùc 55,740,500 x 1 = 55,740,500 7. Nguyeân vaät lieäu 1,726,891,000 x1.6 = 2,763,025,600 8. Coâng cuï, duïng cuï 8,904,000 x1.6 = 14,246,400 9. Haøng toàn kho 801,339,000 x1.6 = 1,282,142,400 10. TSCÑ 19,338,175,000 x1.8 = 34,808,715,000 11. Hao moøn TSCÑ -9,685,143,500 x1.8 = -17,433,258,300 Toång coäng 14,877,400,000 24,122,105,600 69 Trò giaù nguoàn voán ñöôïc xaùc ñònh theo chæ soá giaù môùi nhö sau: 1. Vay ngaén haïn 3,329,594,000 x 1 = 3,329,594,000 2. Phaûi traû ngöôøi baùn 731,535,000 x 1 = 731,535,000 3. Thueá phaûi noäp NN 220,994,000 x 1 = 220,994,000 4. Phaûi traû coâng nhaân vieân 109,912,000 x 1 = 109,912,000 5. Phaûi traû khaùc 1,322,852,000 x 1 = 1,322,852,000 6. Vay daøi haïn 36,000,000 x 1 = 36,000,000 7. Nguoàn voán KD 9,110,764,000 x1,8 = 16,399,375,200 8. Quyõ KT –PL 15,749,000 x1 = 15,749,000 Toång coäng 14,877,400,000 22,166,011,200 Caùc khoaûn cheânh leäch phaùt sinh sau khi ñöôïc ñieàu chænh: - Cheânh leäch ñaùnh giaù laïi taøi saûn: 24,122,105,600 - 14,877,400,000 = 9,244,705,600 - Cheânh leäch ñaùnh giaù laïi nguoàn voán: 22,166,011,200 – 14,877,400,000 = 7,288,611,200 - Cheânh leäch giöõa taøi saûn vaø nguoàn voán:1,956,094,400 Ñònh khoaûn: 1. Nôï TK 211 15,470,540,000 TK 412 (5)7,288,611,200 7,722,425,200 (1) 1,036,134,600 (2) 5,342,400 (3) 480,803,400 (4) 7,288,611,200 9,244,705,600 1,956,094,400 Coù TK 214 7,748,114,800 Coù TK 412 7,722,425,200 2. Nôï TK 152 1,036,134,600 Coù TK 412 1,036,134,600 3. Nôï TK 153 5,342,400 Coù TK 412 5,342,400 4. Nôï TK 156 480,803,400 Coù TK 412 480,803,400 5. Nôï TK 412 7,288,611,200 Coù TK 411 7,288,611,200 70 Baûng caân ñoái keá toaùn sau khi hieäu chænh: Taøi saûn Soá tieàn Nguoàn voán Soá tieàn A. TSLÑ vaø ñaàu tö NH. 6,746,648,900 A. Nôï phaûi traû 5,750,887,000 1. Tieàn maët 409,666,000 1. Vay ngaén haïn 3,329,594,000 2. Tieàn gôûi ngaân haøng 409,629,000 2. Phaûi traû ngöôøi baùn 731,535,000 3. Phaûi thu khaùch haøng 891,275,000 3. Thueá phaûi noäp NN 220,994,000 4. Traû tröôùc cho ngöôøi baùn 986,149,000 4. Phaûi traû coâng nhaân vieân 109,912,000 5. Döï phoøng caùc khoaûn PT khoù ñoøi (65,225,000) 5. Phaûi traû khaùc 1,322,852,000 6. Phaûi thu khaùc 55,740,500 6. Vay daøi haïn 36,000,000 7. Nguyeân vaät lieäu 2,763,025,600 B. Nguoàn voán CSH 18,371,218,600 8. Coâng cuï, duïng cuï 14,246,400 1. Nguoàn voán KD 16,399,375,200 9. Haøng toàn kho 1,282,142,400 2. Quyõ KT -PL 15,749,000 B.TSCÑ vaø ñaàu tö DH 17,375,456,700 3. Ñaùnh giaù laïi taøi saûn 1,956,094,400 1.TSCÑ 34,808,715,000 2. Hao moøn TSCÑ (17,433,258,300) Toång coäng 24,122,105,600 Toång coäng 24,122,105,600 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3: Vieäc hoaøn thieän vaø ban haønh caùc vaên baûn phaùp luaät lieân quan ñeán coâng taùc keá toaùn laø ñieàu khoù, song Nhaø nöôùc ta ñaõ laøm ñöôïc. Vieäc ñöa caùc chuaån möïc keá toaùn vaøo thöïc tieãn vaø vaän duïng noù cuõng khoâng phaûi laø ñieàu deã song neáu chuùng ta coù chieán löôïc, coù bieän phaùp vaø coù söï chuaån bò thì khoâng vieäc gì maø laøm khoâng xong. Caùc yù kieán ñeà xuaát vaø bieän phaùp boå sung neâu treân nhaèm giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà maø chuùng toâi ñaõ neâu leân ôû chöông 2 cuûa luaän vaên naøy nhö ñeà nghò moät soá bieän phaùp saép xeáp laïi maãu bieåu thaät khoa hoïc, roõ raøng; phuø hôïp vôùi tính ña daïng cuûa töøng loaïi hình doanh nghieäp; boá trí laïi caùc chæ tieâu treân töøng baùo caùo taøi chính vaø treân caùc baùo caùo keá toaùn taøi chính cho thoáng nhaát vaø hôïp lyù; ñaët laïi teân goïi cuûa moät soá chæ tieâu treân caùc baùo caùo taøi chính cho phuø hôïp vôùi yù nghóa vaø thoùi quen cuûa ngöôøi Vieät Nam. 71 KEÁT LUAÄN Keá toaùn laø moät coâng cuï cuûa quaûn lyù kinh teá vaø khi neàn kinh teá nöôùc ta vôùi tö caùch laø ñoái töôïng quaûn lyù ñaõ coù nhöõng thay ñoåi thì nhaát thieát keá toaùn cuõng phaûi ñöôïc ñoåi môùi. Baùo caùo taøi chính laø moät boä phaän chuû yeáu trong heä thoáng baùo caùo keá toaùn, vôùi moät heä thoáng caùc chæ tieâu coù moái quan heä vôùi nhau do Nhaø nöôùc quy ñònh trong chuaån möïc, noù cung caáp cho ngöôøi söû duïng thaáy ñöôïc moät böùc tranh toaøn caûnh veà tình hình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Noù laø keát quaû cuûa caùc coâng vieäc laøm tröôùc ñoù cuûa keá toaùn. Do ñoù, chaát löôïng coâng taùc keá toaùn coù theå ñöôïc ñaùnh giaù qua chaát löôïng cuûa baùo caùo keá toaùn noùi chung vaø baùo caùo taøi chính noùi rieâng. Trong heä thoáng caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá thì cuõng ñaïi boä phaän caùc chuaån möïc ñeàu quan taâm vaø ñeà caäp ñeán baùo caùo taøi chính. Taát caû söï quan taâm ñeán baùo caùo taøi chính ñeàu nhaèm laøm cho noù thöïc söï höõu ích cho ngöôøi söû duïng. Nhaát laø trong giai ñoaïn neàn kinh teá nöôùc ta ñang töøng böôùc hoaø nhaäp vôùi neàn kinh teá vaø keá toaùn tieân tieán trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Trong giôùi haïn phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi, chuùng toâi chæ mong ñoùng goùp moät phaàn suy nghó coøn nhieàu thieáu soùt vaø haïn cheá cuûa mình vaøo moät coâng vieäc coøn ñang dang dôû maø cuõng ñaõ vaø ñang coù nhieàu söï quan taâm veà vaán ñeà laøm sao ñöa caùc chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam, ñaëc bieät laø caùc chuaån möïc keá toaùn veà baùo caùo taøi chính vaøo cuoäc soáng, veà vaán ñeà boå sung, thay theá hoaëc söûa ñoåi moät soá noäi dung trong caùc maãu baùo caùo taøi chính hieän haønh. Vôùi nhöõng suy nghó treân, chuùng toâi xin maïnh daïn neâu leân yù kieán cuûa baûn thaân vaø thieát tha mong muoán ñöôïc söï goùp yù cuûa caùc Thaày, caùc anh chò trong lónh vöïc naøy. Xin chaân thaønh caûm ôn.