Báo cáo thực tập địa chất cấu tạo

bằng Bắc Bộ vào hệ Triat và cũng trong năm 1962 Boarret gọi là miền Khôn Làng.Hệ tầng Khôn Làng do Vaxilepxkaia lập năm 1962 cho trầm tích núi lửa của đới Khôn làng Phạm vi của hệ tầng Khôn Làng lộ ra khoảng 15 km2, phân bố ở khu vực phía Tây, phía Đông thành phố. ở phía Tây diện lộ khoảng 18 km2, phía Đông kéo dài dạng hình cung hướng về phía Đông. Mặt cắt của hệ tầng gồm hai phần: + Phần dưới chủ yếu ryolit, tuf, tufit. Đá ryolit cấu tạo khối, có màu xám xanh, xanh lục, rắn chắc. + Phần trên chủ yếu là cát, bột kết, tufit và cuội kết. Cơ sở để xác định tuổi cho các đá phun trào là quan hệ của nó với các đá nằm trên và nằm dưới trong vùng.Thấy rõ hiện tượng xuyên cắt gây biến chất tiếp xúc các đá trầm tích của hệ tầng Lạng Sơn.Về cơ bản hệ tầng này nằm phía trên hệ tầng Kỳ Cùng và bị hệ tầng Nà Khuất phủ lên. Chiều dày của hệ tầng là khoảng 450m. IV.2.4. Hệ Trias – Thống giữa - Bậc Ladini - Hệ tầng Nà Khuất (T2 lnk): Năm 1964, Proficove đặt tên các trầm tích màu tím là hệ tầng Nà Khuất. Năm 1977, Trần Văn Trị xếp chúng vào bậc Ladini. Năm 1984, Trần Đăng Tuyết xếp các trầm tích nói trên vào hệ tầng Nà Khuất. Theo các nghiên cứu của Bộ môn Địa chất Trường Đại học Mỏ - Địa Chất thì các trầm tích lục nguyên cát, bột, sét kết màu vàng, màu tím được xếp vào hệ tầng Nà Khuất. Hệ tầng có diện lộ khoảng 6, 5 km2, phân bố chủ yếu ở phía Đông Bắc Thành phố Lạng Sơn. Các đá là cát, bột, sét kết có màu vàng, màu tím hoặc màu nâu đỏ. Mặt cắt đặc trưng của hệ tầng này là tuyến Cao Lộc - Bản Cảm và Đông Kinh - Lộc Bình. Các đá ở đây phần lớn đổ về phía Đông, ĐN cấu tạo phân lớp từ 20-30cm đến gần 1m có tính phân nhịp khá rõ nét. Căn cứ vào tuổi của các hoá đá trong cát, bột, sét kết của hệ tầng như chân rìu(Castatoria,Myophria), chân đầu xác định các trầm tích ở đây có tuổi Ladini và xếp vào hệ tầng Nà Khuất. Hệ tầng có quan hệ chỉnh hợp trên hệ tầng Khôn Làng và chỉnh hợp phía dưới với hệ tầng Mẫu Sơn. Chiều dày của hệ tầng >800m IV.2.5. Hệ Trias - Thống trên - Bậc Cacni - Hệ tầng Mẫu Sơn (T3cms): Hệ tầng Mẫu Sơn được Dovjicov xác lập vào năm 1965 hệ tầng này gồm các đá trầm tích có màu đỏ,đỏ nâu. Phạm vi phân bố khoảng 7km2, nằm chủ yếu ở phía ĐB Thành phố. Mặt cắt quan sát tốt nhất là lộ trình Cao Lộc - Bản Cẳm và Nà Chuông - Còn Lượt, đặc điểm thường thấy hệ tầng này là lớp dăm kết, sạn, cuội kết hạt thô phân lớp dày màu đỏ,đỏ nâu,sau đó là các tập cát kết,bột kết màu sắc tương tự.Phần lớn là các đá đổ về phía Đông- Đông Bắc,Đông nam ,góc dốc 20-60° Trong hệ tầng thấy các hoá đá :Cá giáp,(Gnathestaca),ngành chân khớp thuộc lớp xác cứng(Crustaceae),Eustheria sp,Pserdosthetia sp. Trầm tích có một số đặc điểm phân biệt với hệ tâng Nà Khuất như màu sắc sặc sỡ hơn,độ hạt lớn hơn,độ mài mòn kém hơn,phân lớp có chiều dày lớn hơn,lên tới hàng trăm mét,góc dốc có thể đạt 60-70°,tính phân nhịp giảm so với hệ tầng Nà Khuất Quan hệ trên cho thấy hệ tầng Mẫu Sơn được chuyển tiếp từ từ trên hệ tầng Nà Khuất chỉnh hợp lên trên hệ tầng này.Quan hệ này ở ngoài vùng nghiên cứu bị các trầm tích tuổi Jura phủ bất chỉnh hợp lên trên Chiều dày của hệ tầng khoảng trên 500m. IV.2.VI. Hệ Jura - Thống trên - Hệ Creta - Hệ tầng Tam Lung (J3-Ktl): Hệ tầng Tam Lung được các nhà địa chất của Cục Địa chất xác định khi thành lập bản đồ địa chất 1: 200.000, 1: 50.000 khu vực Lạng Sơn và điều tra địa chất đô thị những năm 1900 - 2000. Mặt cắt địa tầng ở khu vực Chi Mạc, Khau Mạ gồm các lớp đá cuội kết, vật liệu vụn núi lửa, ryolit porphyr, ryolit đaxit, cát kết hạt thô, sét kết, bột kết màu vàng, màu xám, màu nâu. Hệ tầng phủ bất chỉnh hợp lên hệ tầng Đồng Đăng, Lạng Sơn, Kỳ Cùng, Khôn Làng, Nà Khuất, Mẫu Sơn và bị phun trào bazan hệ tầng Tam Danh phủ bất chỉnh hợp lên trên. Chiều dày hệ tầng từ 350 - 400m. IV.2.VII. Hệ Creta - Thống trên - Hệ Paleogen - Hệ tầng Tam Danh (K3- Etd): Hệ tầng Tam Danh do các nhà địa chất của Cục Địa chất xác lập khi đo vẽ bản đồ địa chất vùng Lạng Sơn vào những năm 1990 – 2000. Hệ tầng phân bố chủ yếu ở các Bản Lũng Song, Tàng Khâm, Phái Lan, Kéo Cẳng của xã Hoàng Đồng, phía TB vùng nghiên cứu. Mặt cắt điển hình do Nguyễn Kinh Quốc, 1992 mô tả gồm sạn kết tuf, bazan, cấu tạo vi lỗ hổng, anđezitobazan, bazan dạng cầu gốc, varyolit, bazan lỗ hổng, bazan bị phong hoá có màu đỏ tươi. Đây là thành tạo do quá trình phun trào từ dưới sâu dạng các vòm nhiệt hotspot. Chiều dày của hệ tầng khoảng 200m. IV.3. Giới Kainozoi (KZ): IV.3.1. Hệ tầng Na Dương (N1nd) Năm 1977 Trần Văn Trị đã nghiên cứu và xác lập hệ tầng này.Diện phân bố chủ yếu là phía Đông Bắc dọc theo thung lung Nasa kéo dài từ bản Nà Dảo đến Nà Luông Mặt cắt quan sát tốt nhất ở khu vực công ty gach ngói Hợp Thành trầm tích hệ tầng Nà Dương gồm hai phần; – Phần dưới gồm các đá sạn cuội kết,bột kết,sét kết các đá chủ yếu đổ về phía đông,tây,góc dốc từ 30-50° dến80-90° – Phần trên gồm các đá bột kết,sét kết,cát kết,sạn kết,phân lớp dày không ổn định Một số nơi trong hệ tầng còn dấu vết chân cày,cú đinh tuổi Mioxen.Trầm tích của hệ tầng này được thành tạo trong một cấu trúc địa chất là địa hào hoạt động tách giãn của đứt gãy Cao Bằng – Lộc Bình –Tiên Yên –Tiên Yên địa hào có dạng kéo dài.Trầm tích sản phẩm vụn thô và sét trong quá trình thành tạo vẫn có biế động đứt gãy,phần phía Tây bị hạ thấp tạo lên dạng chảy,dạng dốc đứng của lớp nằm trên thành tạo sau các đá hệ tầng Nà Dương.Các đá này khá giàu sét felpat,silic...Khi bị phong hoá tạo thành sét Cao lanh màu vàng trắng,vàng loang,đã dùmg làm gạch ốp,ngói,vật liệu xây dựng. Quan hệ dưới phủ bất chỉnh hợp lên trầm tích hệ tầng Sông Hiến,Nà Khuất,Mẫu Sơn. IV.3.2. Hệ Đệ Tứ (Q): Địa tầng Đệ Tứ phân bố ở phía Nam vùng nghiên cứu và dọc theo các suối NaSa, Kikét, LauLi. Các thành tạo gồm cuội, sạn, cát, bột, sét và mùn hữu cơ. Đây là các lớp bồi tích có chiều dày nhỏ, dạng các bãi bồi, thềm bậc I, bậc II, bậc III của các suối trong vùng và trầm tích hỗn hợp. Chiều dày từ vài mét đến gần 20m. CHƯƠNG V: KIẾN TẠO Lạng Sơn là vùng có diện tích rộng trong toàn quốc, nơi đây là một vị trí chiến lược hét sức quan trọng, là đầu mối giao thông lớn giữa Việt Nam – Trung Quốc. Vùng thành phố lạng Sơn nằm ở phía Đông Bắc Việt Nam có đặc điểm khá đặc biệt về mặt kiến tạo cũng như lịch sử phát triển địa chất. Nơi đây phân bố các thành tạo carbonat, lục nguyên, magma phun trào axit và mafic có tuổi khác nhau từ Cacbon đến Neogen. Khu vực nghiên cứu nằm trong phân mảng lục địa hoạt hoá kiến tạo Trung Việt trong thời kì cuối Proterozoi – cuối Pleozoi. Sau đó hoạt động tách dãn nội mạng dọc theo đới sông Mã - Sông Đà đã tác động đến vùng nghiên cứu, làm xuất hiện một số đứt gãy sâu – rift theo phương ĐB – TN. Trong vùng hình thành các mảng trùng với cá hoạt động magma dọc theo các đứt gãy đã nêu. vào cuối Trias vùng chịu tác động dồn ép, nâng cao, khép kín các đới căng võng trầm tích, chuyển vùng sang chế độ lục địa. Tuy nhiên ở phía ĐN hoạt động hạ võng trầm tích khép kin các đới căng võng vẫn tiếp tục diễn ra từ Jura qua Creta đến đầu Paleogen tạo nên các dải trầm tích lục địa, các phun trào axit. Một số nơi phát hiện các thành tạo magma bazan liên quan đến các lò ở dưới sâu dạng hotspot. Vùng nghiên cứu đã được nhiều nhà địa chất nghiên cứu từ cuối những năm 30 của thể kỉ trước. Năm 1937, J.Fomaget đã thành lập sơ đồ địa chất thời Cacni. Trên sơ đồ này vùng nghiên cứu được tác giả gọi tên là Lạch Lạng Sơn. năm 1937 ông còn thành lập sơ đồ cấu trúc Đông Dương trong đó có vùng Cao Bằng – Lạng Sơn, Lạng Sơn - Đồng Mỏ được goi j là trũng Trias. Giải trũng Cao Bằng – Lạng Sơn theo phương TB - ĐN gần biên giới Việt – Trung là nơi phát triển đứt gãy sâu Cao Bằng – Lộc Bình – Tiên Yên. Trên cơ sở thu thập tài liệu thực địa, nghiên cứu trong phòng và phân tích lịch sử hình thành cấu trúc khu vực và Việt Nam. Chúng tôi đi đến xác định các đặc điểm kiến tạo vùng TP Lạng Sơn : A.Phân chia các đơn vị kiến tạo Vùng Lạng Sơn cũng như các vùng khác trong nước và trên thể giới chắc chắn đã trải qua các giai đoạn phát triển địa chất: Arkeizozoi, Protezozoi, đầu và giữa Paleozoi. Tuy nhiên ở vùng nghiên cứu đá già nhất lộ ra là đá vôi hệ tầng Bắc Sơn. các thành tạo cổ hơn đã bị nhấn chìm xuống sâu tan vào các dung thể magma. Các thành tạo đá vôi còn gặp khá nhiều ở cá vùng lân cận. Phần lớn chúng có thế nằm thoải hoặc uốn nếp yếu, một số nơi chúng nằm khá dốc do tác động của các đứt gãy hoặc do hoạt động uốn nếp mạnh trong giai đoạn đã nêu. Khu vực Tp Lạng Sơn gồm các tổ hợp thạch kiến tạo(TKT) sau: 1.Tổ hợp thạch kiến tạo thềm lục địa Palezozoi muộn: C - P2bs; P3đđ 2.Tổ hợp thạch kiến tạo rìa lục địa tích cực giữa Mezozoi sớm: T1ils; T1okc 3. Tổ hợp thạch kiến tạo đồng tạo núi Mezozoi giữa: T2lnk; T2akl 4.Tổ hợp thạch kiến tạo trầm tích lục địa: T3cms 5. Tổ hợp thạch kiến tạo trầm tích phun trào, phun trào Mezozoi - Kainozoi: J3 - K tl; K3 - Etd 6.Tổ hợp thạch kiến tạo nội lục Kainozoi giữa: N1nd 7.Tổ hợp thạch kiến tạo trầm tích hiện đại: Q Dưới đây là mô tả chi tiết các tổ hợp thạch kiến tạo: 1. Tổ hợp TKT thềm lục địa Paleozoi muộn (PZ3): (C-P2bs, P3đđ) Bao gồm các tổ hợp Thạch học (TH) Cacbonat - lục nguyên cacbonat và tổ hợp TH lục nguyên cacbonat. Diện phân bố của tổ hợp TKT này là phần trung tâm của Thành phố Lạng Sơn. Tổ hợp TKT này bao gồm các đá trầm tích cacbonat có tuổi Cacbon- Pecmi của các hệ tầng Bắc Sơn và Đồng Đăng. Đá có cấu tạo dạng khối đồng nhất ở phần dưới và phân lớp xen kẽ với các đá trầm tích giàu nhôm ở phần trên. Với sự phong phú các hoá đá san hô và trùng lỗ chứng tỏ các đá này được thành tạo trong môi trường biển nông, nước trong, nóng ấm và gần bờ. Phần trên của tổ hợp TKT này còn xuất hiện các trầm tích lục nguyên, phân tán các thành tạo giàu Al, Fe như các kết hạch Limonit có màu đen và các kết hạch có cấu tạo đồng tâm có màu nâu tím Bauxit. 2. Tổ hợp TKT thềm lục địa tích cực giữa Mezozoi sớm (MZ21) (T1ils, T1okc ) Tổ hợp TKT này được phân bố chủ yếu ở phía Tây, Tây Nam một ít phân bố ở phần trung tâm và ở phía Đông Nam của vùng nghiên cứu. Tổ hợp này bao gồm các đá trầm tích lục nguyên :silit, sét, bột, cát kết tuổi T1ils và một ít thành tạo trầm tích cacbonat tuổi T1okc. Các thành tạo của hệ tầng Kỳ Cùng nằm trên và chỉnh hợp với các thành tạo của hệ tầng Lạng Sơn. 3. Tổ hợp TKT đồng tạo núi cuối Mezozoi giữa :Là các đá của hệ tầng Nà Khuất và hệ tầng Khôn Làng: (T2akl, T2lnk ) Diện phân bố của tổ hợp TKT này gồm ở phía Bắc kéo dài xuống phía Đông Nam và ở phía Tây Nam của khu vực nghiên cứu. Thành phần của tổ hợp TKT này gồm các đá phun trào ryolit, trầm tích lục nguyên và tuf. Như vậy với thành phần thạch học như trên thì có thể nhận định rằng các trầm tích này được thành tạo trong quá trình nâng dần lên của thềm lục địa, môi trường khử, khí hụ khô nóng tạo nên các đá có màu tím gan gà của hệ tầng Nà Khuất. Sau đó kèm theo hoạt động magma thành tạo nên các tuf và đá phun trào riolit. 4.Tổ hợp TH trầm tích lục nguyên: (T3cms ) Tổ hợp TH này bao gồm các lớp cuội kết, sỏi sạn kết, cát kết màu nâu đỏ của hệ tầng Mẫu Sơn. Diện phân bố của tổ hợp TKT này ở phía Đông Bắc kéo dài xuống phía Đông Nam của vùng nghiên cứu. Với thành phần thạch học như trên có thể nhận định rằng các thành tạo này được thành tạo ở chế độ lục địa, được đánh dấu bởi tầng cuội cơ sở. Do được thành tạo trong môi trường khô nóng, môi trường khử nên các trầm tích này có màu sắc sặc sỡ đặc trưng. 5.Tổ hợp TKT phun trào và trầm tích phun trào: (J3-Ktl, K3-Etd ) Tổ hợp TH này gồm các đá của hệ tầng Tam Lung và hệ tầng Tam Danh. Diện phân bố của tổ hợp TH này là ở phía Tây Bắc và một phần ở phía Bắc của khu vực nghiên cứu. Thành phần gồm hai phần: phần đá già gồm có các thành tạo phun trào Riolit và các thành tạo trầm tích nằm trong các bồn trầm tích tàn dư: cuội, cát kết có tuổi J3-K của hệ tầng Tam Lung. Các thành tạo trẻ gồm có các thành tạo phun trào Riolit và phun trào Bazan, Varyolit và các thành tạo trầm tích như: cuội, sạn kết... có tuổi K3-E của hệ tầng Tam Danh. Chứng tỏ trong giai đoạn này có sự tiếp tục nâng lên của địa hình, sau đó kết thúc chế độ biến ở nơi đây, chuyển sang chế độ rìa lục địa. Do hoạt độngkiến tạo tạo ra các đường dẫn cho magm a ở phía dưới đi lên thành tao nên các thành tạo phun trào. 6.Tổ hợp TKT lục địa Kanozoi sớm: (N1nd) Tổ hợp TKT này chủ yếu là các thành tạo trầm tích gồm cuội, sạn, cát kết xen một lớp than mỏng của hệ tầng Na Dương có tuổi Neogen. Diện phân bố của hệ tầng này nắm dọc theo sườn phải của thung lũng Na Sa, từ Nà Dảo đến Nà Nùng. Chứng tỏ các thành tạo này một số nơi ở vùng nghiên cứu có hiện tượng hạ thấp tạo ra các địa hào trầm lắng các thành tạo trầm tích của hệ tầng Na Dương. 7.Các thành tạo hiện đại :( Q) Các thành tạo trầm tích Đệ Tứ khá phổ biến, phân bố ở phía Nam, dọc theo sông Kỳ Cùng và dọc theo hai bên bờ suối Nasa của vùng nghiên cứu. Các trầm tích Đệ tứ ở đây bao gồm: tàn tích do phong hoá (Eluvi), sườn tích (Delovi), lũ tích (Proluvi), bồi tích (Aluvi), trầm tích hang Karst . Các vỏ phong hoá trong vùng gồm có: vỏ phong hóa Ferosialit và sét Kaolin trên đá Ryolit, Ryolit porphyr; vỏ phong hóa Terarosa trên đá vôi; vỏ phong hoá Sialferit và sét trên các đá cát kết, bột kết, sét kết. B.Đặc Điểm các đưt gãy, nếp uốn: I. Đặc điểm đứt gãy Vùng thành phố Lạng Sơn có hoạt động đứt gãy khá mạnh với các hệ thống đứt gãy: - Hệ thống đứt gãy theo phương Tây Bắc- Đông Nam - Hệ thống đứt gãy phương Đông Bắc- Tây Nam - Hệ thống đứt gãy theo phương á kinh tuyến - Hệ thống đứt gãy theo phương á vĩ tuyến Theo tài liệu khảo sát thực tế, tài liệu tham khảo, tài liệu phân tích kết hợp với quá trình đi lộ trình chúng tôi trình bày những đặc điểm chính của các đứt gãy trong vùng từ F1 đến F18: I.1. Đứt gãy theo phương TB - ĐN Đứt gãy F1: Đứt gãy Cao Bằng - Lộc Bình- Tiên Yên là đứt gãy sâu lớn nhất ở khu vực Đông Bắc Việt Nam Trên bình đồ cấu trúc đứt gãy cắt gần vuông góc với phương cấu tạo của đá Paleozoi muộn- Mezozoi. Dọc theo đứt gãy đã phát triển các thành tạo địa hào Neogen hẹp, kéo dài phương TB- ĐN. Dấu hiệu trực tiếp: hiện tượng khe nứt, mặt trượt, uốn nếp, vò nhàu trong các đá trầm tích và phun trào của các hệ tầng Khôn Làng, Tam Danh, Tam Lung, Nà Khuất, Mẫu Sơn. Dấu hiệu gián tiếp là sự định hướng của thung lũng kéo dài suốt từ Cao Bằng qua Lạng Sơn đến Tiên Yên - Quảng Ninh, lineamen trên ảnh vệ tinh. Theo các tài liệu địa chấn, đứt gãy F1 cắt vào vỏ trái đất sâu 20 - 30 km, thậm chí 40 - 60 km. Dọc theo đứt gãy có hiện tượng hạ võng 0.7mm, nằm và trượt ngang, cánh ĐB trượt về phía TB, cánh TN trượt về phía ĐN. Hiện tại ở khu vực nghiên cứu do hoạt động của đứt gãy này và dồn ép của khối Mẫu Sơn về phía Tây - TB đã hình thành các đứt gãy ngang, tạo dịch chuyển rõ nét, tác động không nhỏ đến ổn định công trình ở phần phía Nam cầu bê tông qua sông Kỳ Cùng ở khu vực vườn hoa Hoàng Văn Thụ. Đứt gãy F2: Đứt gãy nằm ở phía Tây khu vực nghiên cứu. Đứt gãy này kéo dài theo phương TB - ĐN, từ Tùng Huồng, Nà Trang kéo dài qua sông Kỳ Cùng đến Ro Phai. Đứt gãy này chúng tôi gặp tại điểm lộ 3202 trong lộ trình số 1 đi: Đông Kinh - Nà Pàn. Dấu hiệu để nhận biết đứt gãy này là các đá trầm tích lục nguyên bị dập vỡ mạnh, phần đá vôi bị hoa hoá, đôi chỗ bắt gặp hiện tượng milonít. Đứt gãy ở đây được xác định là đứt gãy chờm nghịch Đứt gãy F3: Đứt gãy nằm ở phía Đông khu vực nghiên cứu, kéo dài theo phương TB - ĐN từ Nà Khùm – Pò Tàng – PắcCô. Đứt gãy này chúng tôi gặp ở điểm lộ 3211. Dấu hiệu để nhận biết đứt gãy này là dựa vào đới dăm kết kiến tạo, dựa vào sự phân bố của các khối dăm ở những vị trí độ cao khác nhau, chúng tôi áp dụng phương pháp tam giác vỉa và xác định được phương của đứt gãy này. Đứt gãy F4: Đứt gãy nằm phía Đông khu vực nghiên cứu. Đứt gãy này chạy từ khu vực Kéo Bò – Nà Ca – Bản Cằm – Bản Lận. Dấu hiệu để nhận biết đứt gãy này có hai dấu hiệu Dấu hiệu trực tiếp: đá dập vỡ dọc theo đứt gãy Dấu hiệu gián tiếp: sự chuyển biến của độ cao địa hình đột ngột, phía ĐB thấp, phía TN cao và quy luật định hướng của địa hình và sông suối ở đây. Đứt gãy F5: Đứt gãy nằm ở phía Đông khu vực nghiên cứu, kéo dài theo phương TB - ĐN từ Mỹ Sơn – Kéo Tàu cắt qua quốc lộ 4b. Đứt gãy này chúng tôi bắt gặp ở điểm lộ 3227 trong lộ trình số 4 đi: Đông Kinh – Khôn Lênh. Dấu hiệu nhận biết đứt gãy là đới dăm kết với các mảnh vụn chủ yếu là đá vôi, một phần là trầm tích lục nguyên, xi măng gắn kết là silíc Ngoài những đứt gãy chính kể trên, chúng tôi còn gặp một số những đứt gãy nhỏ F6, F7 nằm ở phía TN và phía Nam của vùng nghiên cứu. Những đứt gãy này cũng có phương TB - ĐN. I.2. Đứt gãy theo phương ĐB - TN Đứt gãy F8: Đứt gãy nằm phía TB khu vực nghiên cứu. Đứt gãy chạy dài theo phương ĐB – TN từ Đồng én – Nà Kéo. Các đá bột kết của hệ tầng Tam Lung ở đây bị dập vỡ mạnh mẽ, đồng thời dọc theo quốc lộ 1A cũ từ Nà Kéo - Đồng én còn gặp nhiều tảng lăn limônit. Đứt gãy F9: Đứt gãy nằm phía Nam khu vực nghiên cứu. Đứt gãy chạy dài theo phương ĐB – TN từ Pò Đứa cắt qua sông Kỳ Cùng đến Cò Mặn. Dấu hiệu nhận biết đứt gãy này là sự gián đoạn của các khối đá vôi ở hai bên bờ sông, khoảng cách dịch chuyển theo phương ngang khoảng 50 - 70m Đứt gãy F10: Đứt gãy nằm phía TN khu vực nghiên cứu. Đứt gãy chạy dài theo phương 300 – 2100, đứt gãy này kéo dài từ Chi Mạc đến Nà Me. Dấu hiệu để nhận biết đứt gãy này là đá phun trào Riolit có tuổi T2akl bị dập vỡ, biến dạng mạnh, có thể nhìn rõ ranh giới địa chất, đá bị ép dẹt, kéo dài. Dựa vào các dấu hiệu nhận biết chúng tôi xác định đây là một đứt gãy trượt bằng, dốc đứng Đứt gãy F11: Đứt gãy nằm ở trung tâm khu vực nghiên cứu. Đứt gãy chạy dài theo phương ĐB – TN từ Khôn Phú đến Cò Lêng. Dấu hiệu nhận biết đứt gãy ở đây là khối đá vôi Bắc Sơn bị đứt gãy cắt qua, dốc đứng có dạng một vách đứt gãy, đới dăm kết kiến tạo, mặt trượt, vết sước. Chúng tôi xác định được đây là một đứt gãy dịch bằng phải. Đứt gãy F12: Đứt gãy nằm về phía ĐN khu vực nghiên cứu, đứt gãy kéo dài theo phương ĐB – TN từ suối Nasa qua Nà Chuông đến Bình Cằm Dấu hiệu trực tiếp nhận biết đứt gãy, đới dập vỡ, nứt nẻ ở Nà Chuông tạo đới dăm kết kiến tạo với xi măng gắn kết là canxit, hiện tượng uốn nếp, vò nhàu ở Nà Chuông Dấu hiệu gián tiếp: định hướng caclimcacmen trên ảnh vệ tinh dọc theo địa hình. Đây là một đứt gãy thuận nghịch, cánh ĐN hạ, cánh TB nâng lên Đứt gãy F13: Đứt gãy này gần như song song với đứt gãy F12, cũng có phương ĐB – TN và cắt qua sông Kỳ Cùng. Dấu hiệu nhận biết đứt gãy này dựa vào đới dăm kết, các gờ trượt, vết sước và sự dịch chuyển của các đá I.3. Đứt gãy theo phương á vĩ tuyến: Đứt gãy F14,F15: Hai đứt gãy này nằm ở phía TN của khu vực nghiên cứu, kéo dài Đ - T và gần như song song với nhau. Dấu hiệu để nhận biết hau đứt gãy này là các giếng nước có áp dọc theo hai đới đứt gãy này Đứt gãy F16: Đứt gãy nằm ở phía ĐB của vùng nghiên cứu, đứt gãy kéo dài theo phương Đ - T từ Nà Bó – Kéo Cặp – Thâm Trang. Dấu hiệu nhận biết là đới dập vỡ đồng thời còn xuất lộ một số giếng có áp dọc theo đới đứt gãy này. I.4. Đứt gãy theo phương á kinh tuyến: Đứt gãy F17: Đứt gãy nằm ở phía Đông khu vực nghiên cứu, kéo dài theo phương B – N. Đứt gãy này là ranh giới giữa một bên là các thành tạo của hệ tầng Lạng Sơn và một bên là các đá của hệ tầng Không Làng. Đứt gãy F18: Đứt gãy nằm ở phần trung tâm của khu vực nghiên cứu kéo dài theo phương B – N và cắt qua sông Kỳ Cùng. Dấu hiệu để nhận biết đứt gãy là dựa vào các đới dăm kết, các gờ trượt, và vết sước và sự dịch chuyển của các khối đá II. Uốn nếp Trong diện tích phân bố hệ tầng Bắc Sơn gồm có các nếp uốn và các nếp lồi. Tuy nhiên phần lớn diện tích của chúng đã bị phủ bởi lớp phong hoá terarosa, trầm tích hỗn hợp, trầm tích eluvi, nên chưa phát hiện được nhiều nếp uốn ở đây. nếp uốn U1: Trong khoảng từ Thác Trà đến đền thờ Trần Hưng Đạo phát hiện nhiều nếp uốn nhỏ, trục các nếp uốn có phương á kinh tuyến, chiều rộng các nếp uốn khoảng 100m cao khoảng 20m. phần lớn các cánh có độ dốc nhỏ từ 10o – 30o , càng về phía tây các nếp uốn càng rộng, góc dốc của các cánh nhỏ. nếp uốn U2: Phân bố ở khu vực Quán Lóng gần UBND xã Quảng Lạc. nhân nếp uốn là các trầm tích lục nguyên, silic, bauxit thuộc hệ tầng Đồng Đăng. Đây là nếp lồi không cân xứng, cánh phía đông còn khá đầy đủ đá trầm tích lục nguyên, silic, bauxit, đá vôi, cánh phía tây nâng lên bị bào mòn hết đá carbonat. Cánh phía đông có thế nằm 340/40, cánh phía tây 230/30. Trục của nếp uốn theo phương ĐB – TN gần song song với phương của đứt gãy phát triển qua hệ tầng này. nếp uốn bị phá vỡ mạnh bới các khe nứt và đới dập vỡ. nếp uốn U3: Phân bố ở khu vực Nà Chuông, phía TB gặp các lớp đá vôi phân lớp mỏng đổ về phía ĐN thuộc hệ tầng Kì Cùng. Dọc theo sông Kì Cùng phía nam và phía đông Nà Chuông gặp các lớp phun trào đổ về phía ĐB. trên cùng là cát kết, bột kết,sét kết của hệ tầng Nà Khuất đổ về phía TB. Cấu trúc trên tạo nên phức nếp lõm có trục kéo dài theo phương ĐB – TN. Nếp uốn U4: Nằm ở phía bắc Khón Lênh có trục kéo dài theo phương TB - ĐN, nếp uốn được hình thành từ các lớp cuội kết, sạn kết, cát kết của hệ tần Mẫu Sơn. đây là nếp lõm, góc của các cánh thay đổi từ 40 – 60o . Các nếp uốn U5, U7, U8, U9, U10 cũng tương tự như nếp uống U4 đều được hình thành từ lớp cuội kết, sạn kết, cát kết của hệ tầng Mẫu Sơn, trục kéo dài của các nếp uốn này chủ yếu theo phương á kinh tuyến với góc ở các cánh thay đổi nhỏ từ 400-600. III. Khe nứt Các khe nứt trong vùng nghiên cứu có nguồn gốc nội sinh và ngoại sinh. Các khe nứt nội sinh do hoạt dộng kiến tạo, do hoạt động magma, do biến chất gây ra. Trong đó các khe nứt kiến tạo có vai trò cơ bản. Các khe nứt ngoại sinh chủ yếu do phong hoá, đổ lở và một số tác nhân khác. Chúng phân bố trong các đá vùng nghiên cứu. III.1. khe nứt nội sinh: Chủ yếu là các khe nứt kiến tạo, phát triển có quy luật rõ ràng.các khe nứt này liên quan chặt chẽ với các đứt gãy, các nếp uốn Khe nứt liên quan với đứt gãy phát triển ngay trong đới đứt gãy hoặc bên cạnh. Khe nứt liên quan đến nếp uốn: uốn nếp làm cho các đá bị nứt nẻ mạnh tạo điều kiện tốt cho quá trình phong hoá, bóc mòn, xâm thực, hoà tan tạo nên địa hình đảo ngược ở nhiều nơi thuộc khu vực TP Lạng Sơn. III.2. khe nứt ngoại sinh: Đây là khe nứt do qua trình phong hoá tạo nên và một số nguồn gốc khác. khe nứt phổ biến do phong hoá phát triển trên các đá cát kết, bột kết, sét kết, trong các đá ryolit, đá vôi . Trong các đá cát kết, bột kết phổ biến là khe nứt vòng do hiện tượng phong hoá hình cầu như ở khu vực Thác Trà, phía tây BV lao phổi Lạng Sơn… khe nứt phát triển trong đá vôi, silic làm cho các đá này bị nứt nẻ, phong hoá tạo bề mặt dạng dăm, đôI khi có thể nhầm với dăm kết kiến tạo. CHƯƠNG VI: ĐỊA MẠO Vùng thành phố Lạng Sơn thuộc vùng núi thấp ở Đông Bắc nước ta. Nơi đây có địa hình đồi núi, núi đá vôi, thung lũng và đồng bằng cấu tạo từ các đá lục nguyên cacbonat, đá phun trào phát triển trên các cấu trúc dạng phức nếp lồi thành tạo từ kỷ Cacbon đến nay. Vùng nghiên cứu của chúng tôi trải qua chế độ lục địa lâu dài trong đới khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều, thuận lợi cho quá trình phong hoá bóc mòn, hoà tan, xâm thực thành tạo các kiểu địa hình khác nhau. Do các thành tạo cacbon thuộc hệ tầng Bắc Sơn có tuổi cổ nhất , đóng vai trò nhận dạng phức nếp uốn, nằm trong điều kiệu không gian, thời gian đã nêu ở trên, mà đây lại là nơi đất đá bị hoà tan, bóc mòn, xâm thực mạnh nhất tạo nên những dải nghiên cứu thấp nhất trong vùng nghiên cứu. Càng xa trung tâm các đá càng trẻ hơn, đông thời địa hình lại cao hơn tạo nên địa hình đảo ngược rất đặc trưng. Trên cơ sở đã trình bày, thấy rõ địa hình ở đây có quan hệ chặt chẽ với thành phần đất đá, với cấu trúc địa chất, với vận động kiến tạo trẻ và với điều kiện khí hậu. Trong điều kiện tổng hoà các mối quan hệ trên đã hình thành tại đây ba kiểu địa hình nguồn gốc hình thái đặc trưng. Đó là các kiểu địa hình xâm thực, bóc mòn, kiểu địa hình karst và kiểu địa hình tích tụ. VI. Kiểu địa hình xâm thực bóc mòn: Trên bản đồ địa mạo kiểu địa hình này đươc ký hiệu là “ I ” và được tô màu hồng Đây là kiểu địa hình khá phức tạp bao gồm các quá trình: - Mang các vật liệu do phong hoá ở trên các miền sườn thung lũng di chuyển theo dòng nước, theo dòng chảy đi nơi khác. - Các vật liệu vụn, cứng di chuyển theo, xảy ra vào cuối Pecmi muộn - Trias sớm tạo nên các nếp uốn trong đó có thành tạo lục nguyên, silic, cacbonat ở đây. - Xảy ra vào cuối Cacni thành tạo các nếp uốn trong đới trầm tích phun trào dọc theo các đới tách dãn. - Xảy ra vào cuối Neogen sớm tạo nên các nếp uốn trong hệ tầng Nà Dương. Có thể nói kiểu địa hình này phân bố khá phổ biến xung quanh thành phố Lạng Sơn, có diện tích phân bố lớn nhất trong toàn vùng nghiên cứu. Phần địa hình kiểu này là đồi núi thấp, có xen các thung lũng nhỏ kéo dài hoặc dạng phức tạp. Độ cao tuyệt đối của kiểu địa hình này thay đổi từ 260m – 600m. Mức độ phân cắt đứng từ vài chục m – 200m, cường độ phân cắt ngang ở mức độ trung bình Kiểu địa hình này chia làm hai phụ kiểu: VI.1.1. Phụ kiểu địa hình xâm thực bóc mòn mạnh: Trên bản đồ địa mạo, phụ kiểu địa hình này được ký hiệu là “ Ia” và được tô màu hồng đậm. Phụ kiểu này bao gồm các núi thấp và đồi cao thuộc các dải nâng lên tương đối mạnh. Trong vùng nghiên cứu của chúng tôi kiểu địa hình này được phân bố ở phía Tây Bắc Nà Chuông và phía Tây Nam Chùa Tiên. Các đá cấu thành nên kiểu địa hình này là các đá phun trào ryolit, các đá trầm tích cát kết, bột kết, sét kết, cuội dăm kết Cấu trúc địa chất của phụ kiểu này là cấu trúc đơn nghiêng, nếp uốn nhỏ. Các đặc điểm chính của phụ kiểu địa hình này là : - Độ dốc của địa hình khá lớn thay đổi từ 20-300 đến 40-VI00. - Sườn địa hình phần lớn là dạng lồi. - Quá trình xâm thực phát triển mạnh tạo nên các thung lũng khá sâu dạng chữ V như ở phía Tây Bắc và Đông Bắc của vùng. Những đặc điểm trên đây là cơ sở để phân biệt phụ kiểu địa hình này với các kiểu và phụ kiểu địa hình khác. VI.1.2. Phụ kiểu xâm thực bóc mòn yếu: Trên bản đồ địa mạo, phụ kiểu địa hình này được ký hiệu là “ Ib” và được tô màu hồng nhạt. Phụ kiểu này phát triển trên các dải đồi thấp xung quanh thành phố Lạng Sơn. Các đá cấu thành nên phụ kiểu địa hình này là đá vôi, cát kết, bột kết (sét kết) sạn kết, đá phun trào ryolit. Cấu trúc của các thành tạo trên là các nếp uốn nhỏ, thoải và đơn nghiêng. Chúng có đặc điểm chính sau: Địa hình của phụ kiểu này là đồi thoải có góc dốc nhỏ từ 15-200 đến 30-400. Đỉnh đồi tròn và vuông. Vỏ phong hoá phát triển trên các đá này thuộc sét kaolin và feralit. Theo một số tài liệu đo đạc cho thấy, ven thung lũng Nasa các đới đang hạ tương đối tốc độ là vài phần mm/năm. Điều này cũng tạo điều kiện cho sự phát triển của phụ kiểu địa hình này. VI.2. Kiểu địa hình karst: Trên bản đồ địa mạo, kiểu địa hình này được ký hiệu là “ II ” và được tô màu da cam Kiểu địa hình này phân bố ở thung lũng Lạng Sơn và một số nơi khác Kiểu địa hình Karst được hình thành do quá trình hoà tan đá vôi dưới tác dụng của nước, cacbonic và các yếu tố khác. Do đặc điểm cấu trúc của các lớp đá vôi, nhất là khe nứt, đứt gãy nên hiện tượng hoà tan phát triển không đều. Một số nơi phát triển khá mạnh tạo nên địa hình thấp dạng thung lũng. Số khác chưa bị hoà tan còn sót lại đới các dạng núi, dải núi, khối đá vôi như ở Tam Tanh, Nhị Thanh. VI.2.1. Phụ kiểu địa hình bồn địa karst: Trên bản đồ địa mạo, phụ kiểu địa hình này được ký hiệu là “ IIa” và được tô màu da cam nhạt Phụ kiểu địa hình có diện tích lớn nhất trong kiểu địa hình này, ứng với bề mặt đồng bằng -thung lũng Lạng Sơn. Bề mặt bồn địa khá bằng phẳng, trên bề mặt phát triển một số gò đồi, một số hố và dải thấp, một số sông núi. Trên gò đồi có lớp tàn tích do phong hoá đá vôi là sét terarosa màu vàng, vàng nâu có chiều dày từ vài cm đến vài mét. Các dải thấp phần lớn là bề mặt các dải đồng bằng hẹp, các bề mặt khá bằng phẳng. Sét ở đây khá dẻo, mịn, mặt lớp nằm ngang. Các hố trũng ở đây chủ yếu là dạng phễu hoặc dạng lòng bồn địa karst, diện tích vài trăm m2 đến vài nghìn m2. Suối trên bề mặt bồn địa chủ yếu là suối Lauly kéo dài từ phía Tây đến Đông chợ Kỳ Lừa sau đó đổ ra sông Kỳ Cùng. Bề mặt bồn địa là nơi tập trung khu dân cư  lớn nhất của thành phố Lạng Sơn. Nơi đây tập trung nhiều công trình công cộng, công sở, nhà máy... VI.2.2. Phụ kiểu địa hình núi sót karst: Trên bản đồ địa mạo, phụ kiểu địa hình này được ký hiệu là “ IIb ” và được tô màu da cam đậm Phụ kiểu địa hình này phân bố chủ yếu ở phía Tây thành phố Lạng Sơn tập trung ở khu vực Tam Thanh, Nhị Thanh, sau đó là khu vực Chùa Tiên, Phai Lây. Đây là các núi hoặc khối đá vôi có quy mô trung bình và nhỏ có độ cao trên dưới 100m Bề mặt có dạng karst lởm chởm tai mèo, răng ca sắc nhọ. Sườn dốc, dốc đứng như ở phía Tây Nhị Thanh, vách đá vôi định hướng hoàn toàn theo các khe nứt lớn, kéo dài. ở chân núi thường có hang bậc một và dấu ăn mòn của của nước suối, hồ như ở Nhị Thanh, Chùa Tiên. Trong khối núi gặp các hang hốc karst, lớn nhất là hệ thống hang Tam Thanh, Nhị Thanh, ở đây có 2 bậc hang, hai bậc hang này cách nhau khoảng 6 – 8 m. VI.3. Kiểu địa hình tích tụ: Trên bản đồ địa mạo, kiểu địa hình này được ký hiệu là “ III ” và được tô màu xanh Kiểu địa hình tích tụ là kiểu địa hình được thành tạo do quá trình tích tụ các vật liệu trầm tích trẻ có tuổi Đệ Tứ trong khu vực. Chúng phân bố dọc theo sông Kỳ Cùng, dọc theo các suối trong vùng như Nasa, Lauly, dọc theo các thung lũng giữa núi. Nguyên nhân dẫn đến quá trình tích tụ của các dòng sông chủ yếu vẫn là do động năng của dòng chảy. Nếu như động năng lớn sẽ dẫn đến quá trình xâm thực bóc mòn mạnh mẽ, thì quá trình tích tụ ngược lại chỉ xảy ra khi dòng nước có động năng yếu. Dòng sông càng trẻ thì diện tích tụ càng hẹp. Trong cùng một dòng sông, ở thượng lưu do có dòng nước động năng lớn nên khả năng tích tụ kém. Còn hạ lưu động năng dòng chảy nhỏ, dòng lại ngoằn ngoèo nhiều chướng ngại nên quá trình tích tụ sản phẩm rất mạnh và diện tích tụ rất lớn. Bên cạnh những điều kiện ảnh hưởng đến khả năng tích tụ của dòng sông như trên thì yếu tố vận động tân kiến tạo có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình này. Đó là các vùng có ảnh hưởng của quá trình hạ xuống quá lớn hoặc mực xâm thực cơ sở bị nâng lên. Kết quả của quá trình tích tụ sẽ dẫn đến thành các loại bồn tích sông. Đối với kiểu địa hình tích tụ các vật liệu trầm tích trẻ Đệ Tứ trong khu vực phân bố dọc sông Kỳ Cùng, các suối vùng nghiên cứu. VI.3.1. Phụ kiểu địa hình kiểu Aluvi: Đây là kiểu địa hình thành tạo do tích tụ các vật liệu Aluvi bồi tích của dòng sông Kỳ Cùng và các suối trong vùng. Aluvi là loại trầm tích bồi tích do các sông mang lại. Vật liệu trầm tích cơ học của sông gọi là bồi tích Aluvi.Trầm tích bồi tích Aluvi có thẻ thành lớp song songvà phần lớn xiên chéo. Đối với khu vực lạng Sơn, phụ kiểu địa hình này có diện tích phân bố lớn nhất ở phía Nam thành phố. Do vận động nâng hạ kiến tạo trẻ mà hình thành bốn dạng địa hình đặc trưng là: Bãi bồi , thềm bậc I, thềm bậc II, thềm bậc III VI.3.1.1. Bãi bồi: Trên bản đồ địa mạo, bãi bồi được ký hiệu là “ IIIa” và được tô màu xanh nõn chuối. Đây là các thành tạo Đệ Tứ, dự kiến được thành tạo vào Holoxen muộn (Q32) Phân bố chủ yếu ở phía Nam thành phố Lạng Sơn, và dọc ven sông kỳ Cùng.Bề mặt bãi bồi phần lớn nằm nghiêng độ cao so với mực nước sông từ vài chục cm đến vài mét. Bãi bồi dễ bị ngập nước vào mùa mưa tích tụ cuội, sỏi, cát, bột sét. VI.3.1.2. Thềm bậc I: Trên bản đồ địa mạo, thềm bậc I được ký hiệu là “ IIIb” và được tô màu xanh nước biển nhạt Đây là thềm tích tụ do hoạt động bồi đắp của sông Kỳ Cùng trong thời gian gần đây, dự đoán đầu Holoxen (Q32) Thềm bậc I có diện tích lớn nhất trong địa hình tích tụ, chiếm diện tích cơ bản ở sân bay Mai Pha. Bề mặt bằng phẳng, ít thay đổi, phủ lớp sét pha, cát pha màu nâu hồng, nâu xẫm, chiều dày từ vài mét đến vài choc mét. VI.3.1.3. Thềm bậc II: Trên bản đồ địa mạo, thềm bậc II được ký hiệu là “ IIIc” và được tô màu xanh lá cây đậm Thềm bậc hai chủ yếu là thềm hỗn hợp, có tuổi dự đoán vào Holoxen sớm giữa (Q1-2) Thềm bậc II có diện phân bố khá rộng ở phía Nam Mai Pha gồm khu vực Cầu Mai Pha, phía Tây Bắc thành phố Lạng Sơn. Phần lớn bề mặt thềm bậc hai còn khá bằng phẳng, trên bề mặt là lớp cuội lẫn sét, cuội thường có màu vàng nhạt pha xám, lẫn cát bột.Thềm bậc hai thường là thềm hỗn hợp có độ cao tương đối so với mực nớc sông từ 5 - 15m. VI.3.1.4. Thềm bậc III: Trên bản đồ địa mạo, thềm bậc III được ký hiệu là “ IIId” và được tô màu xanh lá cây nhạt Thềm bậc ba là thềm hỗn hợp, có tuổi dự đoán vào Pleistoxen giữa (Q31) Thềm bậc III phân bố ở khu vực Nà Chuông, phía Nam Thác Trà. Bề mặt thềm thay đổi nhiều do bóc mòn.Trên bề mặt thềm phủ lớp cuội khá lớn. Cuội tảng khá tròn cạnh, kích thước 10-15 cm với thành phần chủ yếu là thạch anh.Trên bề mặt thềm bậc ba ở Nam Thác Trà là cuội sỏi từ 2- 6cm, khá tròn cạnh. VI.3.2. Phụ kiểu địa hình tích tụ hỗn hợp Proluvi - Aluvi: Trên bản đồ địa mạo, phụ kiểu địa hình này được ký hiệu là “ IIIđ” và được tô màu xanh nước biển đậm Đây là phụ kiểu phân bố ở thung lũng lớn có suối chảy qua như  ở thung lũng Na Sa, Nà Chuông, Tây Bản Cảm. Proluvi là các vật liệu trầm tích do dòng tạm thời. Aluvi là do dòng thường xuyên, các vật liệu chủ yếu là sét pha, cát pha, mảnh vụn, cuội, sỏi sạn. Nhìn chung vật liệu có độ mài tròn, chọn lọc trung bình, yếu.Dự kiến thành tạo vào đầu Holoxen CHƯƠNG VII: ĐỊA CHẤT THUỶ VĂN - ĐỊA CHẤT CÔNG TRÌNH Lạng Sơn là vùng địa hình miền núi có độ cao trung bình, thấp và ít bị phân cách nên vấn đề địa chất thủy văn và địa chất công trình được coi trọng hơn. Đặc biệt là nó có ý nghĩa rất quan trọng đến đời sống sinh hoạt, làm việc, kinh tế... VII.1. Địa chất thuỷ văn: VII.1.1. Đặc điểm nước mặt của thành phố Lạng Sơn: Lượng nước mặt trong vùng nghiên cứu bao gồm nước mưa, nước ngưng tụ, nước các sông, các suối. Dựa vào bản đồ ta thấy hầu như sông Kỳ Cùng bao bọc xung quanh thành phố Lạng Sơn. Con sông này chảy từ phía Đông sang phía Tây với chiều dài khoảng 20km. Sông có độ cao trung bình là 247m so với mực nước biển, khá rộng, có nước quanh năm, lưu lượng khoảng vài nghìn m3 đến vài chục nghìn m3/s (vào mùa lũ).Nước sông ở đây có quan hệ thuỷ lực với nước dưới đất ở phía Nam và phía TN thành phố Lạng Sơn. Lạng Sơn là vùng có 2 mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô.Lượng mưa của vùng tương đối lớn trên diện tích 81 km2. Trên diện tích vùng, ngoài lượng nước do nước mưa, nước sông Kỳ Cùng, còn có nước của các suối. Vùng nghiên cứu 3 con suối lớn là: KiKét, NaSa và LauLi.Phần lớn của suối NaSa đổ dồn về phía Thành phố qua suối LauLi. Suối LauLi tiếp thu nguồn nước mưa và nước từ suối NaSa, lưu lượng từ 5l/s đến vài nghìn l/s. Đi dọc theo suối LauLi có một số khe nứt và giếng phun nước ngầm. Suối KiKét từ phía Nam Quán Lóng chảy lên phía Bắc, đổ về phía Tây Nam Thác Trà. Suối Ki Két chủ yếu chảy qua các đá lục nguyên và một số đá cacbonat cacxi nứt nẻ yếu. Do đó quan hệ của nó với nước ngầm là hạn chế. Lượng nước mặt chảy vào thung lũng Lạng Sơn, đây là một yếu tố tích cực, có tiềm năng lớn để nước mặt cung cấp cho nước ngầm. Một lượng nước khác bốc hơi trở lại không trung. VII:Phân chia các tầng và phức hệ chứa nước dưới đất: VII.1.2.1. Phức hệ chứa nước trong các thành tạo Đệ Tứ Neogen: Các thành tạo Đệ Tứ bao gồm cát pha, sét pha, cuội sỏi, mảnh vụn, dăm. Do chiều dày nhỏ và địa hình cao nên nước chảy chủ yếu là nước thấm, lưu lượng nhỏ từ 0,001 đến 0,1 l/s. Nước không màu, không mùi, không vị. VII.1.2.2. Tầng chứa nước trong thành tạo Nà Dương: Các trầm tích của hệ tầng Nà Dương phân bố dọc theo suối NaSa dài khoảng 3-4 km, rộng 100- 200m, nhìn chung dạng địa hình thấp. Độ lưu thông của nước không lớn, do trong thành phần trên rất giàu sét kaolin, chủ yếu phong hoá từ felspat.Chính vì thế ở hệ tầng này, nước thuộc dạng khe nứt, nước thấm gỉ. Nước thuộc loại NaCl, CaCl2 VII.1.2.3. Phức hệ chứa nước trong các trầm tích hệ tầng Mẫu Sơn và hệ tầng Nà Khuất: a) Tầng chứa nước trong các trầm tích vụn thô trong hệ tầng Mẫu Sơn Tầng này phân bố chủ yếu ở phía Đông Bắc của vùng.Thành phần gồm dăm kết, sạn kết, cát kết, cát sạn kết, sét kết chiều dày từ 700- 800m. Trong các đá phát triển một số đứt gãy và dập vỡ tạo các lỗ hổng, nên khả năng chứa nước rất tốt, lưu lợng từ 0,001l/s đến 2-3 l/s. Nước có chất lượng khá nên có thể cung cấp cho sinh hoạt. b) Tầng chứa nước trong các trầm tích hạt mịn trong hệ tầng Nà Khuất: Thành tạo này phân bố ở phía Đông Bắc của vùng Lạng Sơn: Từ Phai Luông đến NaSa.Thành phần gồm bột kết, sét kết, cát kết hạt mịn phân lớp dày từ 20-60 cm. Trong đá phát triển một số đứt gãy và khe nứt theo hướng TB - ĐN với quy mô nhỏ và trung bình. Nước ngầm chủ yếu ở đây là nước ở các khe nứt với lưu lượng nhỏ. VII.1.2.4. Phức hệ chứa nước trong hệ tầng Khôn Làng: Đá thuộc hệ tầng này phân bố chủ yếu ở khu vực Tây Bắc, Tây Nam vùng nghiên cứu.Các đá phun trào ryolit và ryolit porphyr có độ xốp, lỗ hổng thấp. Các đá lục sinh trong phun trào axit như cát kết, bột kết, sét kết và một số thấu kính cuội tuf có lỗ hổng lớn. Nước trong hệ tầng này chủ yếu là nước khe nứt, nước trong vỏ phong hoá(vỏ dày từ vài mét đến vài chục mét). Lưu lượng nước từ 0,01- 0,02 l/s. VII.1.2.5. Phức hệ chứa nước trong các trầm tích hệ tầng Lạng Sơn và hệ tầng Kỳ Cùng: Phức hệ này gồm 3 dải: TB - ĐN, ĐB - TN, vùng Tây Nam. Thành phần gồm cát kết, bột kết, sét kết với tổng chiều dài khoảng 800m. Nước ở đây chủ yếu là nước khe nứt và ở những nơi có độ nứt nẻ cao, khá sâu tạo điều kiện cho nước ngầm. Lưu lượng từ 0,01- 0.7– 0,8 l/s. Tầng chứa nước này có thể cung cấp nước cho sinh hoạt với quy mô nhỏ và trung bình. VII.1.2.6. Phức hệ chứa nước trong các thành tạo lục nguyên cacbonat hệ tầng Đồng Đăng: Các đá ở hệ tầng này phân bố ở phía Tây- TB, phía Đông và ở khu vực Chùa Tiên (Chi Lăng), Quán Lóng. Các đá ở đây gồm 3 phần quan trọng nhất là phần giữa thành phần chủ yếu là đá vôi, đây là điều kiện tốt thành tạo khe nứt, các hang hốc karst. Đá vôi bị phong hoá, cộng thêm tác dụng đứt gãy cộng dập vỡ là điều kiện lý tưởng chứa nước. Lưu lượng từ 0,1- 0,3 l/s. VII.1.2.7. Phức hệ chứa nước trong hệ tầng Bắc Sơn: Các đá của hệ tầng này phân bố ở trung tâm vùng nghiên cứu. Thành phần chủ yếu ở đây là các đá vôi, trong đá có nhiều đứt gãy, khe nứt tạo điều kiện tốt cho hoà tan đá. Chính nhờ đó tạo ra các khe nứt karst và các hang karst chứa nước. Nước ở đây phục vụ sinh hoạt với quy mô vừa. VI: Khả năng lưu thông nước ngầm và cấp nước phục vụ sinh hoạt thành phố Lạng Sơn: Thành phố Lạng Sơn có đặc điểm cấu tạo khá đặc biệt, nhiều hoạt động trầm tích, magma, đứt gãy liên tục xảy ra, tạo ra các đứt gãy có hệ thống ở thành phố này. Điều đó góp phần lớn trong việc hình thành mạng lưới kênh mương. Tuỳ thuộc mỗi địa tầng có một vị trí, cấu tạo và các hoạt động địa chất khác nhau dẫn đến hệ thống nước ngầm khác nhau. Cụ thể là ở đây, mạng lưới kênh mương, nước ngầm trong các địa tầng khác nhau có ba dạng chính: - Các hang hốc dạng ống hay khe karst ngầm trong đá vôi hệ tầng Bắc Sơn cộng với các hoạt động địa chất, dẫn đến nơi này tạo điều kiện tốt nhất tạo hang karst. - Kênh dẫn nước ngầm: Do đứt gãy kiến tạo trong các đá trầm tích lục nguyên (cát kết, bột kết), đá phun trào ryolit đã hình thành các khe nứt dẫn nước ngầm ở đây. - Dòng ngầm liên thông với nhau: Do thành phố Lạng Sơn là nơi có nhiều hoạt động kiến tạo hình thành rất nhiều đứt gãy, khe nứt. Chúng giao nhau liên tục hình thành một mạng lưới dày đặc. Đồng thời kết hợp với địa hình sẽ làm cho các dòng ngầm liên thông với nhau nhờ đứt gãy, khe nứt chảy từ nơi có áp lực cao đến nơi có áp lực thấp . VII.2. Địa chất công trình: Thông qua những nghiên cứu về vùng này chúng tôi rút ra nhận xét: Lạng Sơn là vùng trải qua nhiều hoạt động địa chất nội sinh, ngoại sinh rất lâu dài, từ cuối giai đoạn cổ sinh cho tới nay tạo nhiều kiểu địa hình, đứt gãy, hang karst, uốn nếp... làm cho nền móng công trình trở nên bất lợi. VII.2.1. Các đứt gãy và khe nứt: Thành phố Lạng Sơn là nơi có nhiều đứt gãy, khe nứt chạy qua chính điều đó là yếu tố gây ảnh hưởng đến nền móng các công trình. Các đứt gãy gây ra các hiện tượng xé móng, làm mất nước ở nhiều hồ chứa... Các đứt gãy ở vùng này chạy theo rất nhiều phương khác nhau. Nhưng trong số đó, quan trọng nhất là các đứt gãy theo phương TB - ĐN, ĐB – TN, đặc biệt là đứt gãy kéo dài Tiên Yên – Cao Bằng ( dài trên 200 km, rộng 300-500m).Như vậy khi xây dựng nhà cửa, cơ quan, cầu đường phải rất chú ý. VII.2.2. Hang động karst: Hang động karst hình thành trong đá vôi. Nơi đây là điều kiện tốt chứa nước ngầm. Tuy nhiên, với các hang hốc, hang động này sẽ ảnh hưởng dến xây dựng, sụt lún các công trình xây dựng. VII.2.3. Vỏ phong hoá: Lạng Sơn đã trải qua hoạt động địa chất lâu dài. Trải qua thời gian các tác dụng phong hoá dẫn đến nhiều đá đã bị phong hoá, tạo ra lớp vỏ phong hoá dày, mỏng khác nhau: đá ryolit bị phong hoá thành sét kaolin, đá vôi bị phong hoá thành terarosa...Với mỗi loại đất đá lại càng có những đặc tính cơ lý khác nhau.Do đó nó ảnh hưởng rất lớn đến việc xây dựng. VII.2.4. Dòng chảy mặt và chòng chảy ngầm: a) Dòng chảy mặt: Đây là một loại dòng chảy phổ biến gây ra hiện tượng xâm thực, xói mòn ảnh hưởng rất lớn đến kết cấu các công trình xây dựng.Dòng chảy mặt chính ở thành phố Lạng Sơn là sông Kỳ Cùng. b) Dòng chảy ngầm: Dòng chảy ngầm lại những dòng chảy mà ta không thể nhìn trực tiếp trên bề mặt. Dòng chảy ngầm gây ra các hiện tượng trương nở trong đất sét và gây ra các hiện tượng trượt lở, sụt lún gây ảnh hưởng đến công trình xây dựng và cuộc sống con người. Chương VIII: Lịch Sử Phát Triển Địa Chất Trên cơ sở phát triển địa tầng tổng hợp, sự phân bố các đá trầm tích phun trào, các đặc điểm về cấu trúc của khu vực nghiên cứu, chúng tôI nêu khái quát về lịc sử phát triển địa chất của vùng Tp Lạng Sơn như sau: Vào kỉ Carbon cho tới đầu kỉ Pecmi, vùng thành phố Lạng Sơn đang ở chế độ biển sâu vừa, khí hậu ẩm, các điều kiện thuận lợi cho các thành tạo carbonat.Nguồn vật liệu khá ổn định về thành phần: san hô, tay cuộn, trùng lỗ, phát triển dưới đáy biển.Hoạt động kiến tạo chủ yếu là vận động thăng trầm. Vùng từ từ được nâng lên, vào một khoảng thời gian giữa kỉ Pecmi vùng ở chế độ lục địa các đá trầm tích carbonat thuộc hệ tầng Đồng Đăng bị phong hoá bóc mòn.Sau đó từ một đợt vận động kiến tạo mạnh vùng được hạ xuống một cách nhanh chóng cuối kỉ Pecmi vùng ở chế độ biển nông.Các thành tạo gần bờ được hình thành gồm: bột kết, sét kết, trầm tích silic và trầm tích carbonat.Nguyên nhân có thể vùng tiếp tục được hạ xuống hoặc do sự thay đổi đièu kiện trầm tích. Cuối kỉ Pecmi đầu kỉ Trias vùng ở chế độ lục địa do sự nâng lên và uốn nếp. Vào kì Indi, kỉ Trias hoạt động kiến tạo mạnh mẽ vùng được hạ xuống nhanh chóngở chế độ biển nông, các thành tạo lục nguyên như: cát kết, cát bột kết, sét kết được hình thành. Một vài chỗ có đá sét silic và đá vôi phân lớp mỏng. Chế độ dòng chảy thay đổi theo chu kì là nguyên nhân của cấu tạo phân nhịp thành tạo nên hệ tầng Lạng Sơn. Vùng tiếp tục được hạ xuống tới cuối kì Olenec, kỉ Trias, các thành tạo trong giai đoạn nàylà: cát, bột kết, đất sét phân lớp mỏng, đá vôi. vào khoảng thời gian giữa kì Olenec và kì Anizin vùng được nâng lên ở chế độ lục địa.Hoạt động kiến tạo xảy ra mạnh mẽ không chỉ là vận động thăng trầm mà các vận động kiến tạo phá huỷ xảy ra mạnh mẽ nhiều hệ thống đưt gãy xuất hiện. Sang kì Anizin, kỉ Trias vùng được hạ xuống nhanh chóng ở chế độ biển nông gần bờ, các thành tạo gồm sạn kết, cát kết, sét kết, bột kết, hoạt động kiến tạo mạnh mẽ các đứt gãy cắt sâu vào vỏ Trái Đất tạo điều kiện thuận lợi cho magma phun trào(ryolit) phủ lên các thành tạo có trước. Sang đến Jura các đứt gãylớn ở phần phía Đông Bắc thuộc khu Đồng Đăng có hoạt động căng tách mạnh mở đường cho phun trào ryolit đI lên thành tạo các magma phun trào axit. Từ Creta đến Paleogen vùng nghiên cứu có chế độ bóc mòn tạo ra các bề mặt san bằng có độ dốc khác nhau. Đến Neogen, thống Mioxen vùng nghiên cứu chịu hoạt động căng tách khá mạnh, các đứt gãy lớn hoạt động mạnh mẽ, căng tách, sụt võng, tạo thành các hồ lục địa lắng đọng các lớp sét, bột kết, cát kết, sạn kết xen một ít thấu kính than mỏng thuộc hệ tầng Na Dương. Cuối Mioxen vùng chịu lực ép nâng khá mạnh tạo vùng nâng kết thúc chế độ đầm lầy. Trong giai đoạn Đệ Tứ do vận động nâng lên hạ xuống, do thay đổi khí hậu, do sự biến đổi của mực nước đại dương mà ở vùng nghiên cứu đã hình thành bậc thềm, các dải, các khối có tốc độ nâng hạ khác nhau. ở những nơi nâng mạnh đã hình thành địa hình xâm thực bóc mòn, còn ở những nơi nâng yếu tạo nên địa hình thoảI thấp mà chủ yếu xảy ra hoạt độngbóc mòn. Trong thời gian gần đây hoạt động kiến tạo ở vùng này vẫn diễn ra khá mạnh và rõ rệt. Chương IX: Khoáng Sản IX.1. Khoáng sản kim loại: Khoáng sản kim loại nổi bật trong vùng là nhôm trong Bauxit Khoáng sản kim loại màu thứ hai làvàng sa khoáng.Ngoài ra còn có Mangan kết hạch. IX.1.1. Bauxit: IX.1.1.1. Bauxit ở dạng vỉa: Bauxit ở dạng vỉa có ở Quán Lóng, có màu xám ghi, thành phần chủ yếu là ôxit và hyđroxit nhôm, hàm lượng Al2O3 cao.Quặng có cấu trúc hạt mịn, cấu tạo phân lớp hạt đậu, thành phần cơ bản ở đây là Ctipxit, Bơmit, Diaspo. IX.1.1.2. Bauxit phong hoá: Bauxit được làm giàu như ở Tam Lung.ở đây Bauxit có dạng vỉa và dạng tảng lăn có kích thước từ nhỏ đến lớn khá đều.Bauxit có màu đỏ, đỏ nâu. Thành phần chủ yếu là Al2O3, Fe và sét. IX.1.2. Vàng sa khoáng: Vàng sa khoáng phân bố dọc theo lòng sông và một số bãi bồi của sông Kỳ Cùng.Vàng dạng vảy, hạt nhỏ lẫn trong đất cát, cuội sỏi.Vàng ở đây thuộc dạng tự sinh, cơ bản là đơn chất. IX.2. Khoáng sản phi kim loại: Khoáng sản phi kim loại gồm có đá vôi, sét kaolin, sét phong hóa, cuội sỏi… IX.2.1. Đá vôi: Đá vôi là khoáng sản phi kim loại nổi bật có vai trò lớn trong vùng.Đá vôi nằm chủ yếu trong hệ tầng Bắc Sơn, sau đó là hệ tầng Đồng Đăng và hệ tầng Kỳ Cùng. Đá vôi hệ tầng Bắc Sơn: Là loại đá vôi có chất lượng và hàm lượng CaO trên dưới 40%, trữ lượng lớn. Phần lộ cơ bản ở Tam Thanh, Nhị Thanh, Chùa Tiên, Phai Vệ là những danh lam thắng cảnh không được khai thác. Tuy nhiên trữ lượng một số nơi cũng đáp ứng được nhu cầu sản xuất xi măng ở đây với sản lượng 6 vạn tấn/ năm. Đá vôi hệ tầng Đồng Đăng: Có nhiều ở Phai Lây, Quán Lóng… Đá vôi ở đây có chất lượng tốt, đáp ứng được nhu cầu sản xuất xi măng, nung vôi, rải đường.Trữ lượng hàng triệu tấn. Đá vôi hệ tầng Kỳ Cùng: Có diện phân bố chủ yếu ở phía Tây vùng nghiên cứu và Nà Chuông.Đá vôi ở đây lẫn nhiều sét, chất lượng không cao.Về quy mô đá vôi ở đây có dạng phân lớp mỏng ít có giá trị công nghiệp. IX.2.2. Sét: IX.2.2.1. Sét phong hóa: Sét phong hóa có giá trị nhất là sét kết, bột kết của hệ tầng Nà Khuất.Các khu khai thác sét loại này gặp nhiều ở phía Đông công ty Hợp Thành, gần cầu NaSa trên đường đi Lộc Bình…Sét dẻo, mịn đáp ứng được nhu cầu sản xuất gạch ngói.Ngoài ra còn có sét phong hoá từ ryolit, tuy nhiên sét loại này có chất lượng kém. IX.2.2.2. Sét trầm tích: Sét trầm tích có giá trị kinh té lớn nhất nằm trong hệ tầng Na Dương phân bố xung quanh công Hợp Thành. Sét ở đây có màu trắng phớt vàng loang lổ, dẻo mịn làm gạch ngói khá tốt. Trữ lượng sét ở đây lớn,đảm bảo nhu cầu khai thác lâu dài. IX.2.3. Sỏi, cuội, cát: Đây là các vật liệu vụn phân bố dọc các sông Kỳ Cùng, suối KiKét và suối NaSa.Thành phần cơ bản của chúng là thạch anh có chất lượng khá, đáp ứng được yêu cầu làm vật liệu xây dựng. IX.3. Khoáng sản nhiên liệu: IX.3.1. Than Pecmi muộn: Than Pecmi muộn có ở khu vực phía Tây Bắc chùa Tiên, than có dạng lớp mỏng, màu đen nâu. Than ở đây thuộc loại Antraxit và bán Antraxit trữ lượng không đáng kể. IX.3.2. Than Neogen: Trong vùng than Neogen nằm ở hệ tầng Na Dương. Than ở đây thuộc loại than dạng vỉa, trữ lượng thấp IX.4. Nước dưới đất: Nước ngầm ở đây có trữ lượng lớn, ít bị ô nhiễm hiện đang cung cấp cho thành phố Lạng Sơn. Chương X: Kết Luận Như vậy sau một tháng thực tập tại thành phố Lạng Sơn, tại trường. Dưới sự hướng dẫn của các thầy trong Bộ môn Địa chất; sự giúp đỡ của chính quyền và nhân dân địa phương; sự làm việc nghiêm túc, cố gắng nỗ lực của các thành viên trong nhóm, chúng tôi đã đạt được những kết quả sau: Các thành viên đã sử dụng thành thạo các dung cụ địa chất: búa, địa bàn địa chất, bản đồ địa hình. Chúng tôi đã biết cách định điểm trên bản đồ địa hình dựa vào địa hình, địa vật quan sát ngoài thực tế… Chúng tôi đã đo thành thạo các yếu tố thế nằm, cấu tạo mặt lớp, mặt trượt đứt gãy, khe nứt. Bằng mắt thường có thể xác định được một số đá ngoài thực địa, mô tả các đá về cấu tạo và kiến trúc, quan hệ so với các đá vây quanh, ngoài ra còn xác định được một số khoáng sản có ích ngoài thực địa. Đợt thực tập đã mang lại cho chúng tôi nhiều kết quả hữu ích: - Giúp chúng tôi biết cách tổ chức một đoàn nghiên cứu địa chất, nghiên cứu cấu tạo, kiến trúc của các đá, nghiên cứu về các hệ tầng và quan hệ giữa các hệ tầng - Giúp chúng tôi có hiểu biết về phong tục tập quán người dân địa phương. - Giúp chúng tôi nắm được điều kiện tự nhiên vùng thành phố Lạng Sơn . Đây là lần đầu tiên chúng tôi nghiên cứu cấu trúc địa chất và đo vẽ bản đồ địa chất nên còn gặp nhiều khó khăn về thao tác cũng như hạn chế về chuyên môn và thời gian nên không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong được sự góp ý của các thầy, cô và các bạn đồng nghiệp Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Địa chất, các thầy cô trong Bộ môn Địa chất, đặc biệt là các thầy:Hạ Văn Hải, Trịnh Hồng Hiệp, cùng với chính quyền và nhân dân Lạng Sơn đã tạo điều kiện giúp chúng tôi hoàn thành đợt thực tập này. Hà Nội, ngày 23 tháng 06 năm 2007 Tài liệu tham khảo 1. Hướng dẫn viết báo cáo nghiên cứu cấu trúc Địa chất và đo vẽ bản đồ Địa chất- Lê Như Lai (chủ biên) xuất bản năm 1979. 2. Bản đồ Địa chất vùng thành phố Lạng Sơn tỷ lệ 1: 25.000. 3. Các báo cáo thực tập địa chất cấu tạo của các khoá trước.