Báo cáo Thực tập tìm hiểu về máy điện tại xưởng

Bé c«ng nghiÖp Tr­êng cao ®¼ng kinh tÕ kü thuËt c«ng nghiÖp I Khoa §iÖn - §iÖn tö -----------& ----------- b¸o c¸o thùc tËp Gi¸o viªn h­íng dÉn : Ph¹m Ngäc S©m Sinh viªn thùc hiÖn : Lª V¨n Thu©n Líp : §iÖn 45 A - HY Hµ Néi - 06/2004 Lêi nãi ®Çu B¸o c¸o thùc tËp chuyªn ngµnh t¹i x­ëng lµ mét trong nh÷ng phÇn rÊt quan träng trong suèt kho¸ häc cña sinh viªn. V× b¶n b¸o c¸o nµy nã mang tÝnh chÊt tæng hîp liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn cã n¾m v÷ng ®­îc kiÕn thøc ®· häc kh«ng. B¶n b¸o c¸o nµy cßn cã mèi quan hÖ ®Õn nhiÒu m«n häc kh¸c nh­: kinh tÕ, m¸y ®iÖn, kü thuËt söa ch÷a m¸y ®iÖn, trang bÞ ®iÖn vµ c¸c m«n kh¸c. B¶n b¸o c¸o nµy ®­îc tr×nh bµy cã hÖ thèng vÒ néi dung mµ sinh viªn ®­îc thùc tËp chuyªn ngµnh t¹i x­ëng, thùc tiÔn cña nã phï hîp víi tr×nh ®é trung cÊp ®iÖn cña sinh viªn, víi môc tiªu lµ lµ 2 phÇn chÝnh lý thuyÕt vµ thùc hµnh. VÒ lý thuyÕt sinh viªn ®­îc gi¶ng d¹y rÊt cô thÓ mÆc dï víi tr×nh ®é lµ truy cÊp, nã trang bÞ cho sinh viªn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ chuyªn ngµnh §iÖn còng nh­ tæ chøc lao ®éng viÖc lµm, chÕ ®é lµm vµ nghØ ng¬i hîp lý… VÒ thùc hµnh: PhÇn thùc hµnh c¬ b¶n gióp cho sinh viªn sau khi tèt nghiÖp, x©y dùng ®­îc n¬i lµm viÖc hîp lý cña m×nh sau nµy ë c¬ së cã hiÖu qña phÇn thùc hµnh do thÇy Ph¹m Ngäc S©m h­íng dÉn ®· gióp sinh viªn (§iÖn 45 A H-Y) hiÓu ®­îc nhiÒu vÊn ®Ò vÒ chuyªn ngµnh. PhÇn thùc hµnh bao gåm nh÷ng phÇn sau: + M¸y ®iÖn ®éng: - §éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu 3 pha. - M¸y ®iÖn xoay chiÒu 1 pha. + M¸y ®iÖn tÜnh. + M¹ch ®iÖn m¸y c«ng cô vµ phøc t¹p. §ã lµ nh÷ng phÇn chÝnh mµ sinh viªn (§iÖn 45 A H-Y) ®­îc lµm t¹i x­ëng ®iÖn. Em xin c¶m ¬n sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh vµ ®ãng gãp ý kiÕn quý b¸u cña thÇy Ph¹m Ngäc S©m, còng nh­ c¸c thÇy c« qu¶n lý kh¸c. Chóng em hy väng nhµ tr­êng sÏ quan t©m ®Õn tÊt c¶ c¸c khoa ®Æc biÖt lµ Khoa ®iÖn cña chóng em, ngµy cµng cung cÊp cho chóng em nhiÒu kiÕn thøc tèt còng nh­ c¬ së vËt chÊt ®Ó chóng em thùc tËp t¹i x­ëng ®­îc tèt nhÊt. Sinh viªn: Lª V¨n Thu©n Líp §45A - HY PhÇn m¸y ®iÖn ®éng §éng c¬ xoay chiÒu 3 pha 2,8 kg: Kh¸i niÖm chung: m¸y ®iÖn xoay chiÒu 3 pha lµ m¸y ®iÖn th­êng sö dông nguån ®iÖn 3 pha ®Ó biÕn ®æi n¨ng l­îng tõ d¹ng ®iÖn n¨ng sang d¹ng c¬ n¨ng th× gäi lµ m¸y ®iÖn lµm viÖc ë chÕ ®é ®éng c¬. M¸y ®iÖn mµ lµm chuyÓn ho¸ tõ d¹ng c¬ n¨ng sang ®iÖn n¨ng ng­êi ta gäi lµ m¸y ®iÖn lµm viÖc ë chÕ ®é m¸y ph¸t. CÊu t¹o: gåm hai phÇn + PhÇn tÜnh + PhÇn ®éng + PhÇn tÜnh: Cã m¹ch tõ ®­îc ghÐp vµ tiÖn h×nh trô rçng, nÕu lµ m¸y ®iÖn 3 pha roto lång sãc th× trªn phÇn stato sÏ ®­îc tiÖn thµnh c¸c r·nh tõ ®Ó ®Æt c¸c c¹nh t¸c dông cña bé d©y, nÕu lµ ro to d©y quÊn trªn bÒ mÆt stato kh«ng cã c¸c r·nh tõ ®Æt d©y, m¹ch tõ cña stato ®­îc tÝch tô vµ ghÐp l¹i nhê vµo 1 lo¹i vËt liÖu cã tªn lµ thÐp kü thuËt ®iÖn cã chiÒu dÇy tõ 0,03 ®Õn 0,05 mm vµ chiÒu dµi tõ 10 ®Õn 15 cm chóng ®­îc ghÐp l¹i víi nhau nhê qu¸ tr×nh ®ét dËp cña m¸y chuyªn dïng. + PhÇn ®éng: Th­êng cã h×nh trô ®Æc, ®­îc ghÐp vµo trôc gi÷a t©m cña h×nh trô - NÕu lµ ro to d©y quÊn th× trªn bÒ mÆt ®­îc tiÖn c¸c phÇn r·nhdÓ ®Æt d©y. NÕu lµ r« to lång sãc th× trªn bÒ mÆt kh«ng cã phÇn r·nh tõ mµ cã c¸c thanh dÉn b»n nh«n ®­îc ®Æt ch×m xen kÏ gi÷a c¸c m¹ch tõ cña ro to ë 2 ®Çu ®­îc nèi ng¾n m¹ch bëi c¸c vßng nh«m gäi ®ã lµ r« to lång sãc. - NÕu lµ r« to d©y quÊn trªn trôc ®éng c¬ ®Æt sè vµnh tr­ît, vµnh gãp t­¬ng øng víi c¸c pha ®­îc ®Æt trªn m¹ch tõ cña r« to. Nguyªn lý lµm viÖc: khi ta ®­a dßng ®iÖn vµo trong 3 pha t­¬ng øng: Ax, By, Cz vµkhi ®ã sÏ xuÊt hiÖn dßng ®iÖn ch¹y trong c¸c vßng d©y, sÏ t¹o nªn sù biÕn thiªn tõ th«ng trong m¹ch tõ suÊt hiÖn ®iÖn ®éng c¶m øng t¹o ra tõ tr­êng quay dÇn dÒu t¸c ®éng ®Õn r« to cña ®éng c¬ lµm cho ®éng c¬ chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn mét chiÒu nhÊt ®Þnh t­¬ng øng víi qu¸ tr×nh ®­a ®iÖn 3 nguån ®iÖn ®­îc ®­a vµo t­¬ng øng víi 3 pha lÖch nhau trong kh«ng gian lµ 1200 ®iÖn v× vËy tõ tr­êng sinh ra tõ m¸y ®iÖn 3 pha lµ tõ tr­êng dÇn ®Òu cã 3 cuén d©y cïng tham gia khëi ®éng vµ 3 cuén d©y còng tham gia lµm viÖc. Khi ta t¸c dông mét tèc ®é nhÊt ®Þnh nµo ®ã nhÊt ®Þnh vµ quay theo tèc ®é cña ®éng c¬ s¬ cÊp lµm cho tõ tr­êng cña r« to ®­îc quÐt quanh bÒ mÆt cña c¸c pha d©y t­¬ng øng ®Æt trªn stato cña m¸y ph¸t, khi cã tõ tr­êng quÐt quanh bÒ mÆt cña d©y dÉn, m¹ch tõ trÔ lµm xuÊt hiÖn søc ®iÖn ®éng c¶m øng vµ ®ång thêi sinh ra dßng ®iÖn c¶m øng t­¬ng øng víi 3 pha. Söa ch÷a m¸y ®iÖn xoay chiÒu 3 pha + Tr­êng hîp m¸y ®iÖn xoay chiÒu bÞ mÊt lý lÞch: C«ng thøc tèc ®é ®ång bé (V/P) Ta cã c¸c sè liÖu vµ c«ng thøc sau: f = 50 Hz P: sè ®«i cùc P: ®­îc x¸c ®Þnh theo b­íc quÊn d©y, y t b­íc ®Æt d©y y ®­îc tÝnh theo b­íc r·nh tõ: y ® t ® sè ®«i cùc. + Tr­êng hîp bÞ mÊt nh·n hiÖu vµ mÊt d©y quÊn Cã thÓ ­íc tÝnh tèc ®é quay theo kÝch th­íc h×nh häc (tøc thÓ tÝch cña m¸y). C¸ch lµm: ®o ®­êng kÝnh trong D vµ ®­êng kÝnh ngoµi d lâi thÐp stato tuú theo sè cùc d/D biÕn ®æi trong 1 ph¹m vi nhÊt ®Þnh tra theo bngr 1/7. Sè ®«i cùc Tû sè d/D Tèc ®é V/P 2 18 ¸ 2 3000 4 1,56 ¸ 1,59 1500 6 1,41 ¸ 1,43 1000 8 - 10 1,33 ¸ 1,39 750 * Bé d©y ®ång khu«n xÕp ®an: Ta cã c¸c b­íc tÝnh to¸n nh­ sau: Z: sè r·nh y = t b­íc ®ñ y > t b­íc dµi y< t b­íc ng¾n gi¸ trÞ q lµ phÇn tö r·nh cña 1 pha d­íi 1 cùc tõ m: pha (vÝ dô: dßng ®iÖn xoay chiÒu 3 pha th× m = 3) z®Çu = 3. q nÕu q lÎ z®Êu = 3q +1 nÕu q ch½n vµ §VABC = 2.q nÕu q ch½n §VABC = 1 q + 1 q lÎ Þ §Çu vµo nµy cßn phô thuéc vµo gãc ®é ®iÖn a VÝ dô: ta cã z = 36, 2p = 4, m = 3 TÝnh to¸n: z® = 3. 3 = 9 §VABC = 2. q + 1 = 2.3 + 1 = 7 + VÏ s¬ ®å h×nh tr·i §Ó vÏ ®­îc l­îc ®å h×nh tr·i bé d©y ®ång khu«n xÕp ®¬n ta vÏ tõng pha vµ ta c¨n cø vµo b­íc lång d©y y, råi sè ph©n tö r·nh cña 1 pha chøa d­íi 1 cùc tõ (q) vµ gãc ®é ®iÖn (a). + C¸ch lång d©y nh­ sau: Ta lång tõng nhãm bèi 1 gi¶ thiÕt ta vµo c¹nh 10, 11 vµ 12 th× c¹nh 1,2 vµ 3 ta ph¶i ®Ó chê sau ®ã ta vµo c¹nh 7, 8 vµ 9 ®Ì lªn 10, 11 vµ 12. Sau ®ã tiÕp c¸c c¹nh 16, 17 vµ 18. Cø nh­ vËy ta vµo ®uæi cho ®Õn hÕt khi vµo bèi cuèi cïng ta ph¶i l­u ý vµ thËn träng, khi vµo bèi cuèi cïng 31, 32 vµ 33 ta ph¶i lËt c¹nh 1, 2 vµ 3 lªn ®Ó vµo nèt c¸c c¹nh 4, 5 vµ 6 cuèi cïng. ThÕ lµ chóng ta ®· vµo song bé d©y ®ång khu«n xÕp ®¬n. + Tr­íc khi vµo d©y th× chóng ta ph¶i chuÈn bÞ lµm nh­ sau: - Lµm khu«n ®Ó quÊn d©y - TÝnh to¸n ra sè vßng d©y ®Ó quÊn - ChuÈn bÞ b×a c¸ch ®iÖn, b×a lãt r·nh - Que g¹t - Nªm r·nh ¸p dông vµo thùc tÕ ta cã c¸c sè liÖu sau ®èi víi bé d©y xÕp ®¬n kiÓu ®ång khu«n. - KÝch th­íc khu«n: chiÒu dµi = 12,5 (cm) chiÒu cao = 1,5 (cm) chiÒu réng = 10,5 (cm) - Ta lµm 3 khu«n cã kÝch th­íc dµi réng b»ng nhau. - B×a c¸ch ®iÖn vµ b×a lãt r·nh ta dïng lo¹i b×a b»ng mica lo¹i b×a nµy cã bÒ dµy tõ 0,03 ®Õn 0,05 (mm) vµ lo¹i b×a nµy cã 3 lo¹i tr¾ng ®ôc, trong, s¸ng. Ta dïng lo¹i nµo còng ®­îc. l = 9 cm vµ chiÒu réng = 3 cm. - Que g¹t: cÇn cã yªu cÇu lµ ph¶i ®¸nh r¸p nh½n vµ ®Ñp, lµm song ph¶i s¸t nÕn vµo ®Ó tr¸nh khi ta vµo d©y dïng que g¹t nµy sÏ lµm chít líp s¬n c¸ch ®iÖn KÝch th­íc cô thÓ: - Nªm r·nh: ta cã l = 9 cm cßn chiÒu réng ta lÊy b»ng chiÒu réng b2 cña r·nh, yªu cÇu còng ph¶i lµm s¹ch sÏ vµ lµm b»n tre giµ vµ ph¶i ®Ó kh« råi. + TÝnh to¸n 1 bé d©y stato ®éng c¬ ®iÖn 3 pha r« to lång sãc theo kiÓu b¶o vÖ sè liÖu cò. Ta cã; l1 = 8,1 (mm), kh«ng cã th«ng giã h­íng kÝch tõ r·nh hg =12,5 (mm), z1 = 36, 2p = 4, m = 3 d = 190 (mm) D =130 (mm) X¸c ®Þnh ®éng c¬ lµm viÖc ë ®iÖn ¸p 380/220V. Y/D. - X¸c ®Þnh tèc ®é ®éng c¬: ta xÐt tû sè d/D = = 1,46 §èi chiÕu víi b¶n 1 – 7 a cã sè cùc cña ®éng c¬ bµng 6 vµ tèc ®é ®ång bé lµ 1000V/P. - TÝnh c«ng suÊt: Víi p = 3ta cã D = 130 mm, tra trªn hnhf tat ®­îc l1 = 8,6cm. So víi thùc tÕ l1 = 8,1 th× sè liÖu ta so ®­îc kh«ng kh¸c thùc tÕ l¾m. Tra tiÕp theo s¬ ®å hin×h 1 – 6b ta ®­îc P = 1,05 KW. - TÝnh b­íc cùc t t = = 6,8 - TÝnh tõ th«ng f d­íi 1 cùc f = 0,637. t. Bs. l1. 10-4 = 0,637. 6,8. 0,72. 8,1.10-4 = 25,26.10-4 Wb V× tra b¶ng 3 – 1 ta cã Bs =0,72 (T) Sau khi tÝnh to¸n ®­îc tõ th«ng f song tra l¹i nghiÖm = 1,30 (T) - NghiÖm l¹i c¶m øng tõ Bz = 1,03 (T) Sau khi nghiÖm l¹i ta thÊy c¸c trÞ sè nµy ®Òu n»m trong ph¹m vi cho phÐp. - TÝnh sè vßng nèi tiÕp 1 pha (W1) = 404 (vßng) 3 t 9 vËy b­íc ®Æt d©y f1 =8/9 t Ta cã B = 0,88 b­íc ®Æt d©y tõ 1 ®Õn 9 VËy 420,8 (vßng) = 421 (vßng) - Sè d©y dÉn t¸c dông trong 1 r·nh. 70,1 - TÝnh tiÕt diÖn d©y dÉn ®Ó quÊn = 65,82 mm2 Dïng d©y tr¸ng men lo¹i ΠЭB-0,35 cã hÖ sè lîi dông r·nh lµ 0,35. VËy tiÕt diÖn d©y dÉn lµ: 0,32 (mm) Tra b¶ng quy chuÈn d©y dÉn ®­êng kÝnh b=0,83/0,90mm ® 0,54(mm2). TÝnh dßng ®iÖn cho phÐp Theo b¶ng 3 – 4 ta chän j = 6A/mm2 Ta cã Ip =S1. j = 0,541. 6 = 3,2 (A) - KiÓm tra hÖ sè lång d©y fL = 0,68 ¸ 0,75 - NghiÖm l¹i phô t¶i ®­êng - TÝnh c«ng suÊt ®Þnh møc cña ®éng c¬ P = 3Up. Ip. cosj. h.10-3 = 3.220. 3,2. 0,72. 0,76. 10-3 = 1,15 (KW) - Thö s¬n tÈm vµ ch¹y kh«ng t¶i sau ®ã kÕt luËn nÕu tèt ta tiÕn hµnh ®Êu d©y vµo hép ®Êu d©y. + Quy tr×nh lµm khu«n ®Ó ®Êu d©y. Ta ph¶i ®o trùc tiÕp trªn stato ®Ó cã kÝch th­íc cô thÓ. §èi víi kiÓu ®ång khu«n nµy ta lµm khu«n gièng nhau, lµm khu«n ph¶i chÝnh x¸c vµ ®Ñp kh«ng ®Ó cho khu«n bÞ mÐo mã vµ tr­íc khi quÊn d©y lªn khu«n ta ph¶i dïng giÊy r¸p ®¸nh s¹ch líp xÇn xïi ë phÇn ngoµi cña khu«n ®Ó tr¸nh cho d©y bÞ chít líp vá c¸ch ®iÖn. §Ó ®¶m b¶o d©y quÊn kh«ng bÞ chít líp vá chóng ta ph¶i quÊn 1 líp b¨ng dÝnh lªn phÇn ngoµi cña khu«n. KÝch th­íc khu«n cña lo¹i m¸y cã z = 36, 2p =4, m = 3 Thuéc ®ång khu«n xÕp ®¬n nh­ sau: ChiÒu dµi: 12,5 cm ChiÒu réng: 10,5 cm ChiÒu cao: 1,5 cm + Quy tr×nh kiÓm tra th«ng sè kü thuËt - KiÓm tra th«ng m¹ch: ta cã thÓ dïng ®ång hå v¹n n¨ng hoÆc lµ dïng gronha ®¬n Víi ®ång hå v¹n n¨ng lµ rÊt rÔ sö dông vµ còng cã hiÖu qu¶ cao víi gr«nha ®¬n: ®©y lµ m¹ch tõ hë cña m¸y biÕn ¸p gåm c¸c l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn ghÐp l¹i vµ quÊn sè vßng sao cho chÞu ®­îc U = 200V. TiÕt diÖn d©y quÊn gronha phô thuéc vµo c«ng suÊt cña nã. §©y lµ 1 dông cô ®Ó kiÓm tra sù ch¹m chËp gi÷a c¸c vßng trong 1 bèi cña bé d©y. C¸ch ®o nh­ sau: §Æt m¸y ®iÖn xoay chiÒu 3 pha lªn gronha cho dßng ®iÖn xoay chiÒu vµo cuén ®©y gronha. Tr­íc khi cho ®iÖn vµo ta ph¶i chó ý ®Õn bé d©y a = 2 hoÆc a > 2 khi kiÓm tra ph¶i th¸o chç nèi a song song víi kiÓm tra ®­îc. Sau khith¸o chç a song song ®­a ®iÖn vµo cuén d©y gronha, cuén d©y gronha cã dßng ®iÖn tõ f cã ®iÖn lµm khÐp kÝn qua m¹ch tõ gi÷a m¸y ®iÖn kiÓm tra vµ gronha c¸c cuén d©y sinh ra søc ®iÖn ®éng. NÕu trong 1 r·nh nµo ®ã cã sù ch¹m chËp cña c¸c vßng trong 1 bèi, trong r·nh ®ã cã dßng ng¾n m¹ch In vµ fn ta lÇn l­ît ®­a l¸ s¾t non vµo c¸c r·nh nÕu r·nh nµo bÞ hót lµ r·nh ®ã bÞ ch¹m chËp, ta ph¶i söa l¹i bèi d©y r·nh ®ã. +KiÓm tra ®iÖn ¸p: dïng ®ång hå v¹n n¨ng ®Ó chóng ta kiÓm tra m¸y ®iÖn. Ta m¾c nèi tiÕp víi m¹ch cÇn ®o tr­íc khi m¾c ®ång hå ®o ph¶i dù ®o¸n xem dßng ®iÖn cÇn ®o lµ lín hay nhá ®Ó chän l¹i ®ång hå ®o vµ chØnh thang ®o. + XÕp kÐp ®ång khu«n - ë kiÓu d©y qu¸n nµy trong 1 r·nh tõ thùc sÏ ®­îc ®Æt tõ 2 c¹nh t¸c dông cña 2 bin d©y kh¸c nhau cña 2 tæ bin d©y kh¸c nhau trong cïng 1 pha d©y v× vËy ng­êi ta gäi lµ d©y quÊn xÕp kÐp. - NÕu ë d©y quÊn xÕp ®¬n sè phÇn tö d©y b»ng nhau - Cßn ë d©y quÊn xÕp kÐp S = Z chÝnh v× vËy mµ sè phÇn tö d©y quÊn ë s¬ ®å xÕp kÐp sÏ t¨ng gÊp ®«i so víi xÕp ®¬n v× thÕ qu¸ tr×nh ®æi nèi, thay ®æi tèc ®é ë ®éng c¬. Z = 36, 2p = 4, m = 3 TÝnh to¸n ta cã: t = 9 ® y = 9 q = z® = 3. 3 = 9 §VABC =2. 9 + 1 – 2.3 + 1 = 7 Ta vÏ s¬ ®å tr·i - Khu«n cña xÕp kÐp ®ång khu«n nµy ta lµm gièng nh­ xÕp ®¬n ®ång khu«n. - C¸ch lång d©y: tr­íc khi lång ta lãt c¸ch ®iÖn b»ng b×a mica, ta bÎ loe ra 2 bªn nh­ miÖng phÔu. Khi lång d©y ph¶i dùa vµo l­îc ®å h×nh tr·i, khi lång d©y ta lång 1 nhãm bèi cã c¸c c¹nh d­íi vµ trªn. VËy ph¶i cã sè c¹nh ®Ó chê, tiÕp tôc vµo c¸c bèi d©y, vµo gÇn hÕt ta lét c¸c bèi chê lªn. Sau ®ã vµo bèi chê lµ song. §Êu d©y ta ph¶i dùa vµo l­îc ®å h×nh tr·i, ta ®©u ®æi nèi cña c¸c binday, trong bèi d©y sau ®ã ta hµn thiÕc lång ghen vµo t¨ng c­êng c¸ch ®iÖn, sau ®ã ®­a c¸c ®Çu d©y ra hép ®Êu d©y. - L¾p ch¹y kh«ng t¶i, tiÕng kªu ªm, ph¸t nãng cho phÐp lµ tèt - TiÕn hµnh s¬n tÈm vµ sÊy. * KiÓu ®ång t©m xÕp ®¬n - §Æc ®iÓm cña bé d©y nµy lµ: Trong 1 nhãm bèi d©y cã trong 1 t©m nh­ng kÝch th­íc th× l¹i kh¸c nhau. - Bé d©y ®ång t©m cã thÓ bè trÝ 1 mÆt b»ng 2 mÆt b»ng tuú theo sè r·nh cña m¸y ®iÖn. NÕu trong 1 pha cã 2 nhãm bèi kÝch th­íc kh¸c nhau t¹o nªn 2 mÆt b»ng còng trong pha ®ã cã 2 nhãm bèi nèi tiÕp nhau cïng kÝch th­íc th× t¹o nªn mét mÆt ph¼ng. Ta cã z = 36 ® 18 bèi 2p = 4, m = 3 TÝnh to¸n ta cã t = 9; ytb =t = 9 q = 3 z® = 3.3 = 9 §VABC = 2.3 + 1 = 7. VÏ s¬ ®å tr·i cña bé d©y nµy nh­ sau: ® ë kiÓu ®ång t©m xÕp ®¬n nµy kh¸c so víi ®ång khu«n vÒ mÆt lµm khu«n. Khu«n cña m¸y nµy cã kÝch th­íc nh­ sau: Chóng ta ph¶i lµm 3 hoÆc 2 nh­ng ¸p dông thùc tÕ víi bµi chóng ta ®· lµm lµ ph¶i lµm 3 khu«n cã cïng 1 t©m nh­ng kÝch th­íc l¹i kh¸c nhau vÒ chiÒu dµi vµ réng. ® C¸ch lång d©y cña m¸y nµy lµ: Ta lång pha A tr­íc b¾t ®Çu lång tõ 3 c¹nh ®ã lµ 1, 2 vµ 3. Cø lång vµo lÇn l­ît hÕt pha nµy råi ®Õn pha kh¸c nh­ vËy ®Õn c¹nh cuèi cïng cña pha C lµ song. ® C¸ch ®Êu d©y: Do ®©y lµ 1 bé d©y b­íc ®ñ cho nªn ta ®Êu cuèi ®Òu. KiÓu bé d©y nµy cã ­u ®iÓm lµ lång d©y vµ ®Êu d©y rÊt rÔ dµng vµ ®­îc dïng nhiÒu trong thùc tÕ. KhuyÕt ®iÓm: phÇn ®Çu bé d©y dµi, nªn bÞ l·ng phÝ, tèn tiÒn ® Quy tr×nh kiÓm tra th«ng sè kü thuËt vÒ R, I chóng ta thùc hiÖn gièng nh­ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra ë bé d©y ®ång khu«n xÕp ®¬n. PhÇn m¸y ®iÖn xoay chiÒu 1 pha + Ph©n lo¹i: Cã 2 lo¹i - §éng c¬ 1 pha kiÓu vßng chËp (ng¾n m¹ch) dïng cho lo¹i m¸y cã c«ng suÊt kho¶ng vµi chôc (W) - §éng c¬ cã 1 pha kiÓu tô ®iªn, lo¹i nµy th­êng dïng cho ®éng c¬ cã kho¶ng vµi tr¨m (W) + CÊu t¹o: - kiÓu vßng chËp cã stato, ro to cã cuén d©y cùc tõ vµ cã c¶ vaßng ng¾n m¹ch… - kiÓu tô: còng cã stato vµ roto. + Nguyªn lý lµm viÖc chung cña 2 kiÓu ®éng c¬ nµy lµ: - Víi ®éng c¬ 1 pha kiÓu vßng chËp: cho dßng ®iÖn I1 vµo cuén d©y (i1) sinh ra f = fmsinwt, f biÕn thiªn nµy 1 phÇn qua vßng ng¾n m¹ch c¶m øng trong vßng ng¾n m¹ch 1 dßng ®iÖn In dßng nµy sinh ra tõ th«ng ng¾n m¹ch vËy tõ tr­êng ë cùc tõ sÏ b»ng: f = fc + fn t¹o ra tõ tr­êng quay nµy c¶m øng sang r« to 1 søc ®iÖn ®éng E2 do r« to liÒn m¹ch cã dßng ®iÖn I2. T¸c dông cña dßng ®iÖn I2 víi tõ tr­êng quay lµ lµm cho roto quay víi tèc ®é n. NÕu cuén d©y kh«ng khëi ®éng th­êng gÆp 2 nguyªn nh©n chÝnh lµ do cuén d©y phÇn tõ bÞ hë m¹ch vµ vßng ng¾n m¹ch bÞ gÉy. Muèn ®iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬ 1 pha vßng chËp nµy ta th­êng dïng hép sè. - §éng c¬ 1 pha kiÓu tô ®iÖn Tr­íc hÕt ta ®Æt ®iÖn ¸p 1 pha vµo phÇn cuén d©y phÇn tÜnh ®éng c¬ (stato) cuén lµm viÖc cã dßng ®iÖn lµ: Ilv = Imax. sinwt. - Khi më m¸y dßng ®iÖn Ikhëi ®éng ®­îc nèi tiÕp víi tô C cho ®­îc ®iÖn c¶m vµ ®iÖn dung. VËy dßng ®iÖn lµm viÖc vµ khëi ®éng lÖch pha nhau ®Ó t¹o ra tõ tr­êng quay. Tõ tr­êng quay nµy c¶m øng sang ro to mét søc ®iÖn ®éng E2 do r« to liÒn m¹ch ta cã dßng ®iÖn I2 t¸c dông cña dßng I2 nµy víi tõ tr­êng quay sinh ra mo men quay lµm cho r« to quay víi tèc ®é n. §éng c¬ kh«ng khëi ®éng ®­îc cã 2 nguyªn nhËn - Do c¸c cuén d©y hë m¹ch - Do tô ®iÖn bÞ ch¸y Ta ®iÒu chiØnh tèc ®é ®éng c¬ còng gièng nh­ kiÓu vßng chËp lµ hép sè hoÆc cã cuén d©y ®iÒu chØnh. + C¸c lo¹i bé day ®éng c¬ 1 pha kiÓu tô ®iÖn §éng c¬ xoay chiÒu 1 pha kiÓu tô ®iÖn nµy cã c¸c bé d©y còng gièng nh­ bé d©y ®éng c¬ xoay chiÒu 3 pha. - XÕp 1 líp - 2 líp ®ång t©m vµ 1 líp - KiÓu sãng chØ dïng cho ®éng c¬ v¹n n¨ng VÒ c«ng thøc tÝnh to¸n ta cã thÓ vËn dông gièng nh­ c«ng thøc tÝnh to¸n ë ®éng c¬ 3 pha. + CÊu t¹o cña ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu 1 pha. Nh­ phÇn trªn ®· giíi thiÖu cÊu t¹o chñ yÕu cña nã lµ gåm stato vµ ro to. C¸c bé phËn kh¸c lµ vá m¸y vµ n¾p m¸y. Gi÷a stato vµ roto cã khe hë kh«ng khÝ. - Stato (phÇn tÜnh) Gåm 2 bé phËn chÝnh lµ lâi thÐp vµ d©y quÊn, ngoµi ra cßn cã æ bi, vá vµ n¾p m¸y. Cã 2 c¸ch th­êng gÆp ®Ó chÕ t¹o stato * Lâi thÐp stato do l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn ®­îc dËp r·nh bªn trong ghÐp l¹i víi nhau thµnh h×nh trô, phÝa trong cã c¸c r·nh h­íng trôc ®Ó ®Æt d©y quÊn. Mçi d©y quÊn gåm nhiÒu bèi d©y nèi tiÕp hoÆc song song. D©y quÊn stato gåm d©y quÊn lµm viÖc, d©y quÊn khëi ®éng, d©y quÊn sè * Lâi thÐp stato do l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn ghÐp l¹i víi nhau thµnh h×nh trô rçng. D©y quÊn stato ®Æt c¸c cùc tõ xÎ r·nh ®Ó ®Æt vßng ng¾n m¹ch. D©y quÊn stato gåm c¸c bèi d©y ®Æt vµo cùc tõ bèi d©y nèi tiÕp hoÆc song song, khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua sÏ h×nh thµnh tõng ®«i cùc tõ B¾c – Nam xen kÏ. - R« to (phÇn quay) Gåm cã lâi thÐp, d©y quÊn vµ trôc quay. Thùc tÕ trong ®êi sèng chóng ta th­êng gÆp 2 lo¹i: r« to lång sãc vµ r« to d©y quÊn. * R« to lång sãc: lâi thÐp gåm c¸c l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn ®­îc dËp thµnh r·nh bªn ngoµi ghÐp l¹i t¹o thµnh c¸c r·nh theo h­íng trôc, ë gi÷a cã lç ®Ó l¾p trôc. D©y quÊn gåm nhiÒu khung d©y ghÐp l¹i thµnh h×nh lång sãc. * Ro to d©y quÊn: chØ kh¸c lång sãc ë chç d©y quÊn, ®ã lµ c¸c ®Çu d©y quÊn nèi víi m¹ch ®iÖn bªn ngoµi nhê vµnh tr­ît vµ chæi than. Lo¹i r« to nµy phøc t¹p Ýt gÆp ë ®éng c¬ kh«ng ®ång bé 1 pha. Ghi chó: ®a sè lo¹i ®éng c¬ nµy lµ cã stato n»m phÝa ngoµi vµ r« to n»m phÝa trong. Riªng ®èi víi qu¹t trÇn th× stato l¹i nµm ë phÝa trong cßn r« to l¹i n»m ë phÝa ngoµi. Lâi thÐp kü thuËt ®iÖn dÉn tõ tèt, dïng ®Ó t¨ng tõ tr­êng ®Ó gi¶m tæn hao do dßng ®iÖn c¶m øng ch¹y quÈn trong lâi thÐp. Ng­êi ta c¸n thÐp kü thuËt ®iÖn thµnh l¸ máng cã ®é dµy tõ 0,3 mm ®Õn 0,5 mm vµ gi÷a c¸c l¸ thÐp cã c¸ch ®iÖn víi nhau. + Nh÷ng h­ háng vµ biÖn ph¸p söa ch÷a. §éng c¬ ®iÖn cã 2 d¹ng h­ háng chÝnh lµ: * H­ háng phÇn c¬ khÝ * H­ hæng phÇn ®iÖn - H­ háng phÇn c¬ khÝ: khi bÞ h­ háng th× x¶y ra c¸c hiÖn t­îng sau: + Trôc ®éng c¬ bÞ kÑt + §éng c¬ ch¹y bÞ r¸t cèt + §éng c¬ ch¹y bÞ dung, l¾c + §éng c¬ ch¹y cã tiÕng kªu “O…O” Tõ kinh nghiÖm cña ng­êi thî chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®óng nguyªn nh©n vµ chi tiÕt bÞ h­ háng ®Ó söa ch÷a. Khi ®éng c¬ ch¹y yÕu ph¸t ra tiÕng va ®Ëp, r¸t cèt, khi thÊy hiÖn t­îng nµy ph¶i kiÓm tra bu l«ng gi÷ n¾p cã chÆt kh«ng, nÕu kh«ng chÆt sÏ lµm r« to mÊt ®ång t©m g©y kÑt trôc. NÕu bul«ng chÆt råi th× chóng ta kiÓm tra b¹c hoÆc vßng bi nÕu vì thay c¸i míi vµ chóng ta kiÓm tra lÇn l­ît råi ®Õn trôc nÕu cong ph¶i n¾m l¹i. Ch¹y l¾c rung cã tiÕng ån, hoÆc bÞ r¬ trôc: hiÖn t­îng nµy cã thÓ lµ do bÞ mßn bi, b¹c nÕu mßn ta ph¶i thay. Khi m¸y ch¹y cã tiÕng kªu hoÆc cã tiÕng gâ nhÑ cÇn ph¶i kiÓm tra èc vÝt Ðp lâi thÐp stato, èc n¾p cã bÞ háng kh«ng hoÆc cã thÓ do vßng ®Öm hai ®Çu trôc bÞ mßn, cÇn thay thÕ. §èi víi phÇn c¬ nµy chóng ta th­êng xuyªn b«i tr¬n b»ng dÇu mì. - H­ háng phÇn ®iÖn: th­êng cã c¸c hiÖn t­îng sau: * §ãng ®iÖn nguån, ®éng c¬ kh«ng lµm viÖc, m¸y ch¹y yÕu, cã mïi kÐt nãng, rß ®iÖn. H­ háng trªn th­êng do c¸c nguyªn nh©n lµ: D©y nèi nguån bÞ ®øt ngÇm Háng c¸ch ®iÖn ®Ó d©y tr¹m ra vá §øt ngÇm trong cuén d©y hoÆc ng¾n m¹ch trong cuén d©y Ch¸y cuén d©y Háng tô ®iÖn Söa ch÷a ®éng c¬ bÞ ch¸y th× chóng ta ph¶i vÏ l¹i ®­îc bé d©y cña nã (l­îc ®å h×nh tr·i). C¸ch ®Êu nèi Z = 16, 2p = 4, m = 2 TÝnh to¸n ta ®­îc: t = = 4; y = t = 4 q = 2; z® = 3.p +1 = 3. 2 + 1 = 7 a = §©y lµ kiÓu d©y quÊn kiÓu ®ång khu«n (1 pha). VÏ s¬ ®å tr·i cña bé d©y qu¹t bµn Bé d©y gåm cã 4 cuén lµm viÖc: mçi cuén sè vßng lµ 860 vßng vËy 4 cuén ta cã 3440 vßng. 4 cuén sè: mçi cuén 200 vßng 4 cuén khëi ®éng: mçi cuén 6000 vßng Sau khi th¸o bé d©y háng ra vµ xem sè vßng d©y råi chóng ta tiÕn hµnh ®o b­íc y trªn stato ®Ó lµm khu«n. Khu«n cã kÝch th­íc nh­ sau: cã chiÒu dµi: 50mm ; chiÒu cao: 13 mm; chiÒu réng: 50 mm Sau ®ã ®o vµ c¾t, chän giÊy c¸ch ®iÖn Khu«n ph¶i lµm b»ng gç mÒm, kh«ng lµm qu¸ kÝch th­íc d· ®o nÕu kh«ng phÇn ®µu d©y cã thÓ ch¹m vá vµ n¾p dÉn ®Õn ch¹m m¸t, vµ còng kh«ng nhá qu¸ nÕu kh«ng sÏ khã lång d©y vµo r·nh, thËm chÝ kh«ng lång d©y hÕt vµo r·nh ®­îc. Ta tiÕn hµnh lµm 3 c¸i cã cïng kÝch th­íc vµ 4 mÆt Ðp cã kÝch thøoc cã chiÒu dµi: 100 mm; réng: 50 mm. C¸c mÆt Ðp nµy ph¶i cã ®é cøng ®Ó khi quÊn d©y khi d©y dÔ bÞ toÌ sang hai bªn. C¸c mÆt Ðp nµy cã xÎ r·nh ®Ó ®Æt d©y, quÊn song buéc l¹i ®Ó khi th¸o mÆt Ðp kh«ng bÞ bung ra. Chóng ta dïng lo¹i cì d©y lµ: 0,21 mm Khi quÊn ta quÊn, cuén lµm viÖc tr­íc sau ®ã ®Õn 2 cuén kia. Do ®©y lµ qu¹t ®iÖn ch¹y tù r·nh h×nh thang nªn khi lång d©y cã thÓ ®Æt c¼ bèi d©y vµo r·nh nªn khi quÊn chóng ta cÇn ph¶i quÊn cã líp ®Ó khi lång d©y vµo r·nh dÔ dµng. Khi ®Æt d©y ph¶i lÊy que mÒm g¹t tõng nhãm sîi d©y vµo r·nh. B×a lãt ta dïng lo¹i b×a lãt miac cã chiÒu dµy tõ 0,03 ®Õn 0,05 mm; b×a lãt ta c¾t dµi h¬n r·nh stato tõ 8 ®Õn 12 mm ®Ó gÊp mÐp 2 phÝa bªn ngoµi r·nh, sau khi ®Æt d©y vµo r·nh song c¾t 1 b¨ng b×a c¸ch ®iÖn lãt óp cho kÝn miÖng r·nh, råi chÌn nªm vµo. Sau khi ®· lång song c¸c bèi d©y ta lµm b­íc tiÕp theo lµ ®Êu vµ bã hai ®Çu ®©y vµ s¬n tÈm c¸ch ®iÖn, sÊy. Chóng ta ®Êu d©y còng lÇn l­ît tõ cuén lµm viÖc råi ®Õn cuén khëi ®éng vµ cuèi cïng lµ cuén d©y quÊn sè. Khi hµn ph¶i ®¶m b¶o c¸c mèi hµn tiÕp xóc ®iÖn tèt, dïng b×a lãt gi÷a c¸c d©y quÊn lµm viÖc, khëi ®éng vµ cuén sè, ë ®Çu gèi lªn nhau, n¾m cho c¸c ®Çu d©y trßn dÑt kh«ng ®­îc ch¹m n¾p, kh«ng nh« cao ®Ó tr¸nh ch¹m r« to ra ngoµi ta tiÕn hµnh lãt c¸ch ®iÖn, ph¶i cè ®Þnh nh÷ng phÇn chuyÓn tiÕp tõ trong qu¹t ra ngoµi vá ®Ó tr¸nh bÞ ®øt d©y bªn trong khi sö dông. Sau ®ã ta l¾p cho qu¹t ch¹y thö nÕu ®­îc ta tiÕn hµnh th¸o ra ®Ó s¬n tÈm vµ sÊy. + KiÓm tra th«ng sè kü thuËt: vÒ ®¹i l­îng I vµ R chóng ta kiÓm tra gièng nh­ m¸y ®iÖn xoay chiÒu 3 pha: PhÇn M¸y ®iÖn tÜnh (m¸y biÕn ¸p) A. PhÇn lý thuyÕt + Kh¸i niÖm chung vÒ m¸y biÕn ¸p: lµ thiÕt bÞ ®iÖn tõ tÜnh, lµm viÖc theo nguyªn lý c¶m øng ®iÖn tõ dïng ®Ó ®æi ®iÖn ¸p cña dßng ®iÖn xoay chiÒu mµ vÉn gi÷ nguyªn tÇn sè. M¸y biÕn ®æi t¨ng ®iÖn ¸p gäi lµ m¸y biÕn ¸p t¨ng ¸p M¸y biÕn ®æi gi¶m ®iÖn ¸p gäi lµ m¸y biÕn ¸p h¹ ¸p + M¸y biÕn ¸p nãi chung cã c«ng dông lµ dÉn ®iÖn tõ c¸c tr¹m ph¸t ®iÖn ®Õn hé tiªu thô cÇn ph¶i cã ®­êng d©y t¶i ®iÖn. Muèn truyÒn t¶i ®i xa, Ýt tæn hao vµ tiÕt kiÖm kim lo¹i mµu, trªn ®­êng d©y ng­êi ta ph¶i dïng ®iÖn ¸p cao (35, 110, 220 vµ 500KW). Trªn thùc tÕ c¸c m¸y ph¸t ®iÖn Ýt cã kh¶ n¨ng ph¸t ra ®iÖn ¸p cao nh­ thÕ, th­êng chØ cã tõ 3 ®Õn 21 KW do ®ã ph¶i cã thiÕt bÞ t¨ng ®iÖn ¸p ë ®Çu ®­êng d©y lªn, nh­ng do c¸c hé tiªu thô th­êng yªu cÇu ®iÖn ¸p thÊp tõ 0,4 ®Õn 6 KW do ®ã ®­êng d©y ph¶i cã thiÕt bÞ gi¶m ¸p xuèng. + Ph©n lo¹i m¸y biÕn ¸p. Trong kü thuËt ®iÖn tö, ng­êi ta sö dông maba thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nh­ ghÐp nèi tÝn hiÖu gi÷a c¸c tÇng,thùc hiÖn kü thuËt khuÕch ®¹i trong c¸c bé läc… c¸c lo¹i m¸y biÕn ¸p th­ßng gÆp nh­: biÕn ¸p loa, biÕn ¸p mµnh, biÕn ¸p dßng, biÕn ¸p trung tÇn, biÕn ¸p ®¶o ph, cuén chÆn…. Trong thùc tÕ chóng ta ®­îc häc c¸c loai m¸y biÕn ¸p nh­: - M¸y biÕn ¸p 1 pha c¶m øng - M¸y biÕn ¸p tù ngÉu - M¸y biÕn ¸p hµn Sau ®©y t«i xin ®­îc tr×nh bµy 3 lo¹i m¸y biÕn ¸p ®­îc häc. + M¸y biÕn ¸p 1 pha c¶m øng. - CÊu t¹o: gåm 2 phÇn chÝnh lµ phÇn tõ vµ phÇn ®iÖn + PhÇn tõ (m¹ch tõ): th­êng dïng theo kiÓu ch÷ I, U, E gåm cã phÇn trô, lâi vµ g«ng tõ. Trô lâi lµ phÇn dïng ®Ó quÊn cuén d©y, g«ng lµ phÇn dïng ®Ó khÐp kÝn m¹ch tõ. M¹ch tõ ch÷ U th­êng dïng ®Ó quÊn m¸y biÕn ¸p hµn vµ m¸y biÕn ¸p c¶m øng. Gåm nh÷ng l¸ thÐp t«n silic dÇy tõ 0,35 ®Õn 1mm. C¸c l¸ thÐp nµy ghÐp l¹i thµnh m¹ch tõ M¹ch tõ ch÷ E ghÐp l¹i dïng vËt liÖu lµ t«n silic cã ®é dÇy nh­ vËy. Lo¹i nµy ¶nh h­ëng cña truyÒn tr­êng ngoµi ®­îc dïng nhiÒu trong radio vµ m¸y biÕn ¸p tù ngÉu. M¹ch tõ ch÷ I lo¹i nµy ®­îc dïng nhiÒu trong m¸y biÕn ¸p tù ngÉu PhÇn ®iÖn: Trªn m¹ch tõ quÊn 2 cuén d©y s¬ vµ thø (W1 vµ W2) ta quÊn chän tiÐt diÖn d©y ph¶i phô thuéc vµo c«ng suÊt cña m¸y. Sè vßng d©y cuén W1 phô thuéc vµo ®iÖn ¸p ®Æt ë cuén sè líp phô thuéc vµo W1 (s¬ cÊp), W1 lµ cuén nhËn n¨ng l­îng cña l­íi ®iÖn Cuén thø cÊp (w2) còng ®­îc quÊn b»ng d©y ®iÖn tõ, ®­îc quÊn trªn trô lâi 2 cì d©y vµ sè vßng còng phô thuéc vµo c«ng suÊt vµ ®iÖn ¸p ®Æt vµo cuén d©y (U2). §©y lµ cuén ®­a n¨ng l­îng ra phô t¶i tiªu thô. §©y lµ lo¹i m¸y biÕn ¸p an toµn, W1 vµ W2 chØ liªn hÖ víi nhau vÒ mÆt tõ. - Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y biÕn ¸p 1 pha c¶m øng. Ta ®Æt ®iÖn ¸p: U1 = Umaxsinwt (V) trong cuén d©y cã dßng ®iÖn i1 dßng ®iÖn nµy sinh ra tõ th«ng, c¶m øng cho cuén 1 mét søc ®iÖn ®éng E1=4,44.f.W1.f. Tõ th«ng qua cuén 2 c¶m øng 1 søc ®iÖn ®éng E2 = 4,44.f.W2.f. Khi kh«ng t¶i U1 gÇn bµng E1. E2 = U2 TØ sè: Khi U2 nèi phô t¶i cã I2 vËy tõ l­íi ®iÖn U1I1 ®· chuyÓn sang l­íi ®iÖn U2I2 cã cïng tÇn sè lµm viÖc theo hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ, chØ liªn hÖ gi÷a cuén s¬ vµ thø, kh«ng liªn hÖ vÒ tõ th«ng vµ vÒ ®iÖn. + M¸y biÕn ¸p tù ngÉu - CÊu t¹o: còng gièng nh­ m¸y biÕn ¸p c¶m øng 1 pha lµ gåm 1 phÇn tõ vµ phÇn ®iÖn PhÇn tõ: còng gièng nh­ m¸y biÕn ¸p c¶m øng m¸y biÕn ¸p tù ngÉu còng th­êng sö dông nh÷ng lo¹i m¹ch tõ nh­ d¹ng ch÷ I, E , U. M¹ch tõ gåm hai phÇn trô lâi vµ g«ng tõ. Trô lâi lµ phÇn dïng ®Ó quÊn cuén d©y, g«ng lµ phÇn dïng ®Ó khÐp kÝn m¹ch tõ. M¹ch tõ h×nh ch÷ U th­êng dïng ®Ó qu¸n m¸y biÕn ¸p hµn vµ m¸y biÕn ¸p c¶m øng. Nã ®­îc lµm b»ng nh÷ng l¸ thÐp t«n silic dÇy tõ 0,35mm chóng ®­îc nhËp thµnh hin×h ch÷ U sau khi tÝnh to¸n ®Ó lµm khu«n. M¹ch tõ h×nh ch÷ E vËt liÖu còng gièng nh­ m¹ch tõ ch÷ U, lo¹i m¹ch tõ ch÷ E nµy Ýt ¶nh h­ëng cña tõ tr­êng ngoµi ®­îc dïng nhiÒu trong radio… M¹ch tõ ch÷ I vËt liÖu còng gièng nh­ 2 lo¹i m¹ch tõ trªn sau khi ®· lµm song m¹ch tõ chóng ta ghÐp sao cho c¸c miÕng ë trô lâi vµ g«ng tõ t¹o thµnh 1 mÆt ph¼ng ®Ó thµnh lâi thÐp ch÷ I. PhÇn ®iÖn: Kh¸c víi m¸y biÕn ¸p c¶m øng 1 pha lµ m¸y biÕn ¸p tù ngÉu chØ quÊn 1 cuén s¬ cÊp trªn m¹ch tõ (W1) cßn cuén thø cÊp lµ 1 phÇn sè vßng cña cuén s¬ cÊp. Tuú theo ta ®iÒu chØnh chuyÓn m¹ch ®Ó ®iÖn ¸p lÊy ra theo ®Þnh møc. - Nguyªn lý lµm viÖc: t­¬ng tù nh­ m¸y biÕn ¸p c¶m øng 1 pha M¸y biÕn ¸p nguyªn lý lµm viÖc ngoaif: Do liªn hÖ vÒ tõ vµ ®iÖn nªn m¸y biÕn ¸p tù ngÉu kh«ng an toµn nh­ m¸y biÕn ¸p c¶m øng. §­îc gäi lµ m¸y biÕn ¸p ®Æc biÖt. M¸y biÕn ¸p tù ngÉu chØ ®­îc dïng khi ®iÖn ¸p s¬ cÊp vµ thø cÊp chªnh lÖch nhau Ýt. + M¸y biÕn ¸p hµn: lµ lo¹i m¸y biÕn ¸p c¶m øng 1 pha nh­ng cã kÕt cÊu ®Æc biÖt nªn ®­îc ph©n lo¹i thuéc m¸y biÕn ¸p ®Æc biÖt v× vËy nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y biÕn ¸p hµn lµm viÖc ë ®Æc tÝnh ng¾n m¹ch. PhÇn tõ: gåm 2 phÇn m¹ch truyÒn b»ng thÐp kü thuËt ®iÖn trô lâi ghÐp riªng ®Ó quÊn cuén d©y vµ g«ng tõ ghÐp l¹i thµnh m¹ch tõ nh­ng víi m¸y biÕn ¸p thÐp kü thuËt ®iÖn ph¶i máng vµ l­îng silic lín lµ tèt nhÊt chiÒu cao cña trô lâi cho phÐp thÊp. PhÇn ®iÖn: trªn m¹ch tõ quÊn 2 cuén d©y w1 vµ w2 chÞu ®­îc cÊp ®iÖn ¸p 220V hoÆc 380V sè vßng vµ cì d©y ph¶i qua qu¸ tr×nh tÝnh to¸n. Cuén thø cÊp (w2) cã sè vßng sao cho ®iÖn ¸p lÊy ra 50V, 60V, 70V c¸c ®iÖn ¸p nµy ®­îc nèi tiÕp víi cuén ®iÖn kh¸ng ®Ó hµn. - Nguyªn lý lµm viÖc: Muèn chÊt l­îng hµn cña mèi hµn ®­îc æn ®Þnh th× ®­êng ®Æc tÝnh hµn Uh = f(Ih) ph¶i dèc ®­êng ®Æc tÝnh hµn. Khi m¸y lµm viÖc cã 2 lo¹i tõ th«ng: tõ th«ng khÐp kÝn trong m¹ch tõ cßn tõ th«ng t¶n lµ tõ th«ng khÐp kÝn qua cuén w1. ff1 qua w1 ff2 qua w2 V× vËy khi quÊn cuén d©y m¸y biÕn ¸p hµn cÇn quÊn cuén d©y thÊp gi÷a cuén d©y víi lâi cã c¸c nªm kª ®Ó sè vßng c¸ch xa lâi thÐp. §Ò ®­êng ®Æc tÝnh hµn ®­îc dèc, cuén thø cÊp cßn ®­îc nèi tiÕp víi ®iÖn kh¸ng (cuén ®iÖn kh¸ng lµ cuén d©y quÊn trªn lâi thÐp cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc khe hë tõ tam gi¸c). Muèn dßng ®iÖn gi¶m dÇn ta ®iÒu chØnh khe hë m¹ch tõ nhá nhÊt vµ ng­îc l¹i. C¸ch quÊn m¸y biÕn ¸p c¶m øng 1 pha Sau khi cã sè liÖu tÝnh to¸n vÒ phÇn tõ vµ ®iÖn ta tiÕn hµnh quÊn m¸y biÕn ¸p theo hai c¸ch: quÊn trùc tiÕp vµ quÊn qua khung quÊn. + QuÊn trùc tiÕp: ®­îc dïng cho d¹ng m¹ch tõ ch÷ I Ta xÕp chÆt theo trô quÊn d©y, phÝa ngoµi dïng b×a ®iÖn c«ng vµ nã t¹o thµnh 1 khung ®Ó c¸ch ®iÖn gi÷a cuén d©y víi trô lâi, trô thø 2 ghÐp t­¬ng tù ghÐp song trô, bäc c¸ch ®iÖn vµ ta tiÕn hµnh quÊn tr­êng hîp nµy nªn quÊn 2 ng­êi, 1 ng­êi c¨ng d©y, 1 ng­êi quÊn d©y sao cho vßng nä s¸t vßng kia hÕt l­ît ta lãt c¸ch ®iÖn b»ng giÊy máng, quÊn tiÕp líp thø 2 cho ®Õn sè vßng w1. Sau khi quÊn song ta ph¶i lãt c¸ch ®iÖn gi÷a cuén nä víi cuén kia. Sau ®ã ta ghÐp g«ng tõ phÝa trªn tr­íc xen kÏ nh­ ng­êi ®an. Cuèi cïng dïng hai thanh Ðp trªn vµ d­íi, mèi ghÐp bulong vÆn cµng chÆt cµng tèt. QuÊn song 2 cuén s¬ vµ thø ta ®Æt 2 trô gÇn nhau ®Ó l¾p ghÐp g«ng tõ l¾p song ta quay phÇn trªn xuèng d­íi, phÇn d­íi lªn trªn ®Ó l¾p nèt. NÕu cuén s¬ cÊp quÊn trªn c¶ 2 trô ph¶i nèi ®óng d©y, nèi day song ta ®­a vµo thö kh«ng t¶i bµng c¸ch c¾m hai ®Çu cuén s¬ vµo nguån ®iÖn. §o ®iÖn ¸p ë ®Çu ra, nÕu ®óng nh­ tÝnh to¸n ban ®Çu lµ m¸y tèt. C¸ch quÊn m¸y biÕn ¸p tù ngÉu KiÓu m¹ch tõ nµy chóng ta quÊn gi¸p tiÕp Sau khi tÝnh to¸n m¹ch tõ ghÐp trô lâi ch÷ E dùa vµo thÓ tÝch trô lâi (mÆt ®¸y x chiÒu cao = V trô lâi) §Ó lµm khung quÊn d©y b»ng b×a ®iÖn c«ng còng tõ Vtl ta lÊy 1 m¶nh gç cã d¹ng trô lâi khoan 1 lç theo chiÒu däc ë gi÷a, råi lång vµo khung b×a c¸ch ®iÖn, sau ®ã ®Æt lªn trôc quay ta tiÕn hµnh quÊn cuén d©y. Dïng tiÕt diÖn tÝnh to¸n, tuú chóng ta quÊn phô thuéc vµo tõng lo¹i ®iÖn ¸p ra mµ ta cã ®Çu ra t­¬ng øng. QuÊn song ta tiÕn hµnh cho l¸ thÐp ch÷ E vµo ta ghÐp 3 l¸ theo chiÒu nµy sau ®ã lËt chiÒu kia lªn ghÐp 3 lµ cø nh­ vËy cho ®Õn hÕt, mçi lÇn ghÐp ta ph¶i n¾n c¸c líp sao cho s¸t vµo sau khi ®· ghÐp song ch÷ E ta ghÐp tiÕp ch÷ I vµo nh÷ng chç trèng, ghÐp song ta dïng 2 bé thanh Ðp, Ðp chÆt l¹i ta thö ®iÖn vµo, c¨n cø vµo s¬ ®å nguyªn lý ta thö ®iÖn vµo quËn d©y. C¸ch quÊn m¸y biÕn ¸p hµn C¨n cø sè liÖu tÝnh to¸n s½n ta b¾t ®Çu lµm khu«n. NÕu lµ thÐp ch÷ U ta xÕp l¹i thµnh trô lâi. Dïng 1 miÕng gç cã thÓ tÝch nh­ trô lâi lång vµo khung t©m miÕng gç ®­îc khoan 1 lç ®Ó ®Æt trôc trô thø 2 lµm t­¬ng tù lµm song råi ta b¾t ®Çu quÊn theo sè d©y cuén s¬ cÊp (w1). Khi quÊn cÇn chó ý ®Ò ®iÒu chØnh quÊn sao cho 2 trô cã sè vßng t­¬ng øng ®èi xøng cã thÓ 1 phÇn sè vßng cuén so ®­îc quÊn sang cuén thø (w2) råi nèi l¹i sau ®ã quÊn tiÕp quËn thø, c¸ch quÊn thø gièng nh­ cuén s¬. Khi d· quÊn song c¶ 2 cuén d©y ta ®Ó song song víi nhau lÇn l­ît vµo c¸c líp trô lâi truu U 3 lµ hoÆc 5 lµ mét t¹o mÆt ph¼ng thø nhÊt sau ®ã vµo mÆt ph¼ng thø 2 theo chiÒu ng­îc l¹i cø nh­ vËy cho ®Õn hÕt, sau ®ã ta vµo c¸c l¸ thÐp ch÷ I. Vµo 2 ®Çu, khi vµo song cÇn p¶h gâ cho c¸c l¸ thÐp vu«ng gãc víi nhau, råi dïng thanh Ðp trªn vµ d­íi ®Ó Ðp chÆt trô lâi vµ g«ng tõ, cµng chÆt cµng tèt v× nã gi¶m ®­îc tiÕng kªu. Sau ®ã tiÕn hµnh nèi d©y, nèi song ta ®­a nguån ®iÖn 220V vµo cuén s¬ cÊp, nÕu m¸y ch¹y ªm kh«ng cã tiÕng kªu lµ m¸y lµm viÖc tèt, ®o c¸c cÊp ®iÖn ¸p lÊy ra ph¶i ®Æt ®iÖn ¸p quy ®Þnh. Sau ®ã ta s¬n tÈm sÊ vµ tiÕn hµnh hµn thö. B. Thùc hµnh Yªu cÇu tÝnh to¸n 1 m¸y biÕn ¸p tù ngÉu cã ®Çu ra U2 = 50V, U1=220V cã I2 = 0,7A. Qu¸ tr×nh tÝnh to¸n nh­ sau: tÝnh P2 =U2.I2 = 50. 0,7 =35 -TÝnh tiÕt diÖn trô lâi: K = 1,1 ta chän lo¹i thÐp máng tèt P = 1,25 x 35 = 40 W = 4 cm Þ pT = 7 cm2 - TÝnh sè vßng øng víi 1 v«n = 7 (vßng/1 v«n) - TÝnh sè vßng øng víi cuén s¬ cÊp (w1) w1 = U1. WB = 220. 7 = 1540 (vßng) - TÝnh sè vßng øng víi cuén thø cÊp (w2) w2 = U2. wB =50. 7 =350 (vßng) - Tõ c«ng thøc: P = U1. I1 cosj (cosj = 0,8 Þ ) - TÝnh tiÕt diÖn d©y dÉn ®Ó quÊn S1 = (j = 6¸ 8) - Tõ c«ng thøc: 0,38 Þ d1 = 0,19 - TiÕt diÖn cuén d©y thø cÊp: = 0,1 (mm2) Þ = 0,127 Þ d = 0,35 TÝnh to¸n song ta tiÕn hµnh lµm khu«n ®Ó quÊn: ta lµm khu«n b»ng b×a c¸ch ®iÖn cøng ®Ó tr¸nh khi quÊn d©y sÏ bÞ dÑt l¹i. Khu«n ®­îc lµm cã kÝch th­íc nh­ sau: ChiÒu dµi lµ: 3,7 cm ChiÒu cao lµ: 3,1 cm ChiÒu réng lµ: 2,3 cm Vµ lµm 1 khu«n gç dùa vµo kÝch th­íc trô lâi, thÐp khu«n gç nµy ta lÊy chiÒu dµi ng¾n h¬n chiÒu dµi trô tõ 0,5 ®Õn 1mm ®Ó læng l¸ thÐp dÔ dµng. ChiÒu réng còng vËy, chiÒu cao h¬n kÝch th­íc lµ thÐp 1mm ë gi÷a t©m cã khoan lçi f10 ®Ó lång trôc quay. Lµm khu«n b»ng b×a nµy cã t¸c dông c¸ch ®iÖn d©y quÊn víi lâi thÐp ®ßng thêi lµm gi¸ ®ì d©y quÊn, kÝch th­íc khu«n b×a nÒn réng h¬n kÝch th­íc lâi thÐp kho¶ng 1mm, ®é dÇy b×a kho¶ng 1mm. N¾p b×a cã c¸c vÞ trÝ cè ®Þnh ®Çu d©y. C¸ch quÊn d©y nh­ sau Tr­íc khi quÊn ta lãt 1 líp c¸ch ®iÖn ë phÇn mÆt cña khu«n b×a ®Ó nh»m c¸ch ®iÖn 1 lÇn n÷a. Sau ®ã ta tiÕn hµnh c«ng ®o¹n quÊn d©y. T¹i v× ta chØ lÊy ra 1 cÊp ®iÖn ¸p lµ 50V. Do vËy ta quÊn cuén s¬ cÊp víi sè vßng lµ 1540 vßng song khi quÊn vßng ®Çu ph¶i ®Ó ®Çu d©y dµi ra khái khu«n kho¶ng 20 cm ®Ó sau nµy cßn nèi. QuÊn song quËn s¬ cÊp ta lãt c¸ch ®iÖn ®Ó quÊn tiÕp cuén thø cÊp cã sè vßng theo tÝnh to¸n lµ 350 vßng. Khi quÊn song c¶ 2 cuén ta bäc 1 líp b»ng b×a mica c¸ch ®iÖn phÇn ngoµi cïng. Khi quÊn song ta ph¶i nhí ®Çu d©y, tiÕp ®ã ta th¸o ra khái trôc bµn quay vµ th¸o trô gç ra vµ tiÕn hµnh ®­a l¸ thÐp h×nh ch÷ E vµo, theo 1 chiÒu sau ®ã vµo ch÷ E theo chiÒu ngù¬c l¹i vµo hÕt c¸c l¸ thÐp ch÷ E ta voµ 2 ®Çu c¸c l¸ thÐp ch÷ I ®Ó h×nh thµnh 1 m¸y biÕn ¸p. Lång m¹ch tõ song ta lµm c«ng ®o¹n Ðp g«ng tõ b»ng c¸ch bulong, Ðp cµng chÆt cµng gi¶m tiÕng kªu cña m¸y sau ®ã ®Êu d©y cho m¸y biÕn ¸p thö kh«ng t¶i. NÕu ®iÖn ¸p lÊy ra æn ®Þnh 50V m¸y cã tiÕng kªu nhá, ch¹y mét thêi gian rê vµo vá m¸y thÊy h¬i Êm Êm lµ ®· ®­îc. TiÕn hµnh s¬n tÈm sau khi th¸o d©y ra khái bµn quÊn, sÊy vµ nhóng riªng cuén d©y. Cuèi cïng ®em ®i sÊy kh« lµ song. C¸ch söa ch÷a m¸y biÕn ¸p bÞ h­ háng Cã nh÷ng nguyªn nh©n sau BÞ chËp m¹ch 1 sè vßng d©y, m¸y nãng, ®iÖn ¸p ra kh«ng ®ñ. BÊt kú chËp m¹ch cuén d©y nµo khi kh«ng cã d©y nµo vÉn ®o ®­îc dßng s¬ cÊp lín Ch¹m m¸t: nÕu vá kh«ng nèi ®Êt, m¸y vÉn lµm viÖc b×nh th­êng nh­ng rÊt nguy nhiÓm. Cã thÓ dïng ®Ìn thö hoÆc «m kÕ hay ®ång hå v¹n n¨ng ®Ó ph¸t hiÖn ch¹m m¸t. §øt d©y: tr­íc nªn kiÓm tra ®Çu nèi dïng ®ång hå v¹n n¨ng, hoÆc v«n kÕ ®Ó ph¸t hiÖn chç ®øt M¸y lµm viÖc nh­ng nãng nguyªn nh©n lµ do qu¸ t¶i hoÆc bÞ ch¹m m¸t chóng ta ph¶i cã dông cô ®o v¹n n¨ng vµ dông cô th¸o m¸y §Ó kiÓm tra phô t¶i, th¸o m¸y kiÓm tra t×m d©y quÊn bÞ chËp, råi quÊn l¹i. M¸y ch¸y: do c«ng suÊt cña m¸y kh«ng ®ñ cÊp cho chóng ta ph¶i dïng ®ång hå v¹n n¨ng vµ dông cô th¸o m¸y Chó ý: khi th¸o m¸y ta ph¶i ghi chÐp sè liÖu ®Ó tÝnh to¸n vµ quÊn l¹i d©y nèi. PhÇn: M¹ch ®iÖn m¸y c«ng cô ®¬n gi¶n vµ phøc t¹p S¬ ®å ®iÒu khiÓn ®éng c¬ quay thuËn nghÞch. Nguyªn lý lµm viÖc: §ãng cÇu dao ®iÖn cho m¹ch ®éng lùc vµ ®iÒu khiÓn, dßng ®iÖn ®i qua cÇu ch× qua nót dïng vµo ®Çu nót më thuËn, ta Ên nót liªn ®éng, Ên MT th× nót DN còng ng¾t ®iÖn vµo cuén N do nã më tiÕp ®iÓm. Khi Ên MT cuén T cã ®iÖn lóc nµy ta muèn cho ®éng c¬ ch¹y thuËn, tiÕp ®iÓm T3 ë m¹ch cuén N më ra nh»m tr¸nh cuén N cïng lµm viÖc víi cuén T. Ên MT khi cuén T cã ®iÖn tiÕp ®iÎm duy tr× T2 ®ãng l¹i ®Ó duy tr× cho cuén T khi ta bá tay ra nót MT sÏ më ra cïng vµ nót liªn®éng víi MT lµ DN còng ®ãng l¹i. Ta muèn ®éng c¬ quay ng­îc l¹i ta Ên nót dõng DT, khiÕn DT ®ång thêi lµ nót liªn ®éng nªn nã sÏ ®ãng lu«n nót MN ®Ó cung cÊp ®iÖn cho ®éng c¬ lµm viÖc theo chiÒu ng­îc l¹i, Ên DT ng¾t ®iÖn cuén thuËn vµ MN cung cÊp ®iÖn cho cuén N, cuén N cã ®iÖn tiÕp ®iÓm N2 ®ãng l¹i tù duy tr× dßng ®iÖn cho cuén N, tiÕp ®iÓm N3 hë m¹ch cuén T më ra nh»m tr¸nh cho cuén T cïng cã ®iÖn víi cuén N. Muèn dõng ®éng c¬ ta Ên nót dõng. - ChÕ ®é b¶o vÖ: ChÕ ®é b¶o vÖ ng¾n m¹ch B¶o vÖ b»ng cÇu ch× khi trong m¹ch x¶y ra hiÖn t­îng ch¹m chËp, cÇu ch× nµy sÏ t¸c ®éng nèi cÊu ch× nèi tiÕp víi pha nãng. ChÕ ®é b¶o vÖ b»ng r¬ le nhiÖt: khi ®éng c¬ qu¸ t¶i l©u dµi th× r¬ le nhiÖt sÏ t¸c ®éng më tiÕp ®iÓm cña nã ë m¹ch ®iÒu khiÓn ®Ó ng¾t ®iÖn cuén KT hoÆc cuén N ®Ó më tiÕp ®iÓm t­¬ng øng ë m¹ch ®éng lùc ra ®éng c¬ ngõng quay. Khi r¬ le ®· t¸c ®éng muèn khëi ®éng l¹i ®éng c¬ chóng ta ph¶i Ên nót phôc håi nµy ®Ó tiÕp ®iÓm nµy ®ãng l¹i. + S¬ ®å nguyªn lý m¹ch T616: - ThuyÕt minh nguyªn lý ho¹t ®éng: §ãng cÇu dao cung cÊp ®iÖn cho m¹ch ®éng lùc vµ ®iÒu khiÓn, sau ®­a tay g¹t vÒ vÞ trÝ 0 ®Ó tiÕp ®iÓm KC0 ®ãng l¹i ®­a ®iÖn vµo cuén d©y r¬ le ®iÖn ¸p RA, tiÕp ®iÎm RA ®ãng l¹i tù duy tr× dßng ®iÖn qua m¹ch ®iÒu khiÓn. Muèn ®éng c¬ quay thuËn ®­a tay g¹t c«ng t¾c xoay vÒ vÞ trÝ ph¶i ®Ó tiÕp ®iÓm K1 ®ãng ®­a ®iÖn vµo cuén d©y KT, KT cã ®iÖn 3 tiÕp diÓm cña nã ë m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i ®­a ®iÖn vµo ®éng c¬ ®ång thêi tiÕp ®iÓm KT ë m¹ch cuén d©y KN më ra kh«ng cho cuén d©y KN cïng cã ®iÖn víi cuén KT ®Ó tr¸nh ng¾n m¹ch. Muèn ®éng c¬ quay ng­îc ta ®­a tay g¹t tõ P ® T ®Ó KC më ra ng¾t ®iÖn vµo cuén KT, 3 tiÕp ®iÓm cña nã ë m¹ch ®éng lùc më ra; tiÕp ®iÓm KT më m¹ch cuén KN ®ãng l¹i ®­a ®iÖn vµo cuén d©y KN, tiÕp ®iÓm KN ë cuén KN ®ãng l¹i ®­a ®iÖn vµo cuén KN, tiÕp ®iÓm KN ë cuén KT më ra tr¸nh cho cuén KT cïng lµm viÖc víi cuén KN, cuén KN cã ®iÖn 3 tiÕ¬ ®iÓm cña nã ë m¹ch ®éng lùc®ãng l¹i ®éng c¬ ®¶o 2 ph tõ tr­êng ®æi chiÒu ®éng c¬ quay theo chiÒu ng­îc l¹i. Muèn dõng ®éng c­o ta ®­a tay g¹t vÒ vÞ trÝ 0 sau ®ã ng¾t cÇu dao. - ChÕ ®é b¶o vÖ: b¶o vÖ b»ng c¸c cÇu ch× khi trong cã hiÖn t­îng ng¾n m¹ch nã sÏ t¸c ®éng lµm mÊt ®iÖn. B¶o vÖ b»ng r¬ le ®iÖn ¸p lµ b¶o vÖ ®iÖn ¸p kh«ng gi¶ sö ®éng c¬ ®ang lµm viÖc b×nh th­¬ng, l­íi ®iÖn mÊt ®iÖn r¬ le ®iÖn ¸p mÊt ®iÖn, tiÕp ®iÓm cña nã më ra ng¾t ®iÖn c¸c c«ng t¸c t¬, khi ®iÖn ¸p l­íi phôc håi muèn ®éng c¬ lµm viÖc l¹i ta ph¶i khëi ®éng l¹i. Ta ®Êu c¸c cÇu ch× vµ r¬ le ®iÖn ¸p nèi tiÕp t­¬ng øng trong pha + VÏ m¹ch víi yªu cÇu sau: - Lµm viÖc c¶ 2 chiÒu thuËn nghÞch - ë c¶ 2 chÕ ®é thuËn vµ nghÞch ®Òu tr¶i qua qu¸ tr×nh khëi ®éng Dvµ lµm viÖc Y. - Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®éng c¬ vÒ chiÒu quay ph¶i ®­îc thùc hiÖn b»ng ph­¬ng ph¸p h·m ®éng n¨ng. VÏ m¹ch nh­ sau: Rth2 BA - Nopguyªn lý lµm viÖc: §ãng cÇu dao cung cÊp ®iÖn cho m¹ch ®iÒu khiÓn vµ ®éng lùc ta muãn lµm viÖc thuËn, Ên nót MT, cuén KT cã ®iÖn tiÕp ®iÓm T ®ãng l¹i tù duy tr× dßng ®iÖn cho cuén KT. §ång thêi tiÕp ®iÓm T ë m¹ch cuén KN më ra kh«ng cho cuén KN cïng cã ®iÖn víi cuén KT tr¸nh ng¾n m¹ch 2 pha m¹ch ®éng lùc, sau ®ã T ë m¹ch cuén D ®ãng l¹i ®­a ®iÖn vµo cuén D ®Ó khëi ®éng ®éng c¬, cuén D cã ®iÖn tiÕp ®iÓm th­êng ®ãng cña cuén khëi ®éng ë m¹ch lµm viÖc (Y) më ra tr¸nh sù ch¹m chËp cña 2 pha m¹ch ®éng lùc. Sau khi tiÕp ®iÓm T ë m¹ch cuén khëi ®éng (D) ®ãng l¹i th× cuén 1Rth cã ®iÖn. Sau 1 thêi gian tiÕp ®iÓm th­êng ®ãng më chËm (1Rth) më ra ng¾t ®iÖn vµo cuén khëi ®éng khi cuén khëi ®éng mÊt ®iÖn th× tiÕp ®iÓm th­êng ®ãng cña nã ë m¹ch cuén lµm viÖc l¹i trë l¹i nh­ cò lµ ®ãng l¹i. Sau 1 thêi gian. Nh­ vËy th× tiÕp ®iÓm th­êng më ®ãng chËm cña 1Rth ®ãng l¹i cÊp ®iÖn cho cuén lµm viÖc, khi cuén lµm viÖc (Y) cã ®iÖn tiÕp ®iÓm cña nã ë m¹ch cuén khëi ®éng më ra tr¸nh cho cuén khëi ®éng cïng cã ®iÖn víi cuén lµm viÖc lóc nµy. VËy lµ song qu¸ tr×nh ch¹y thuËn khëi ®éng vµ lµm viÖc. Khi ta muèn h·m ®éng n¨ng ta bÊm nót dõng (D), nót D më ®ång thêi nót MH ®ãng l¹i. Khi nót D më ra nã sÏ ng¾t ®iÖn c¸c cuén KT, 1Rth vµ cuén D, Y ®ång thêi nót MH ®ãng ®­a ®iÖn vµo cuén c«ng t¾c t¬ h·m, cuén H cã ®iÖn, tiÕp ®iÓm H song song víi nót MH ®ãng l¹i tù duy tr× cho cuén H lu«n cã ®iÖn, lóc nµy cuén r¬ le thêi gian cã ®iÖn vµ b¾t ®Çu t¸c ®äng, tiÕp ®iÓm th­êng ®ãng më chËm 2Rth lµm viÖc nã sÏ më ra, khi c¸c tiÕp ®iÓm H ë m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i ®­a ®iÖn vµo phÇn tÜnh ®éng c¬ do ®éng c¬ cßn ®ang quay theo qu¸n tÝnh r« to c¾t tõ tr­êng 1 chiÒu t¹o ra mo men h·m ng­îc víi m« men quay. §éng c¬ h·m dõng chÝnh x¸c khi tèc ®é n = 0 khi ®ã tiÕp ®iÓm th­êng ®ãng 2Rth më ra ng¾t ®iÖn cña cuén H, ®ång thêi c¸c tiÕp ®iÓm H ë m¹ch ®éng lùc më ra, vµ tiÕp ®iÓm H song song víi MH còng ra ng¾t ®iÖn vµo cuén 2Rth ng¾t ®iÖn 1 chiÒu vµo ®éng c¬ kÕt thóc qu¸ tr×nh h·m thuËn cña ®éng c¬. Muèn ®éng c¬ quay ng­îc ta Ên nót më MN, cuén KN cã ®iÖn tiÕp ®iÓm N song song víi MN ®ãng l¹i duy tr× cho cuén KN. TiÕp ®iÓm N ë m¹ch cuén KT më ra nh»m tr¸nh kh«ng cho cuén KT cïng cã ®iÖn víi cuén KN. Cuén KN cã ®iÖn tiÕp ®iÓm N ë cuén khëi ®éng ®ãng ®­a ®iÖn vµo cuén khëi ®éng, tiÕp diÓm cña cuén khëi ®éng ë m¹ch cuén lµm viÖc (Y) më ra, khi tiÕp ®iÓm N ®ãng l¹i cung cÊp ®iÖn cho cuén D th× ®ång thêi còng cÊp ®iÖn cho cuén r¬ le thêi gian Rth1 sau mét thêi gian ho¹t ®éng tiÕp ®iÓn th­êng ®èng më chËm më ra ng¾t ®iÖn cuén khëi ®éng (D) khi cuén (D) mÊt ®iÖn, tiÕp ®iÓm D ë m¹ch cuén Y l¹i ®ãng l¹i, ®ång thêi lóc ®Êy tiÕp ®iÓm th­êng më ®ãng chËm ®ãng l¹i cÊp ®iÖn vµo cuén lµm viÖc. Khi ta muèn qu¸ tr×nh h·m lµm viÖc ta Ên nót D do lµ nót liªn ®éng víi nót MH. Khi Ên nót D, nót nµy më ra ng¾t ®iÖn vµo c¸c cuén KN, 2Rth vµ cuén D, Y. §ång thêi nót MH cung cÊp ®iÖn cho cuén 2Rth vµ H; khi cuén H cã ®iÖn tiÕp ®iÓm H song song víi MH ®ãng l¹i tù duy tr× cho cuén H, lóc nµy c¸c tiÕp ®iÓm H ë m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i ®­a dßng ®iÖn mét chiÒu vµo phÇn tÜnh ®éng c¬ do ®éng c¬ cßn quay ng­îc theo qu¸n tÝnh r« to c¾t tõ tr­êng mét chiÒu t¹o ra m« men h·m ng­îc víi m« men quay ®éng c¬ dõng chÝnh x¸c khi tèc ®é n = 0, tiÕp ®iÓm th­êng ®ãng më chËm 2Rth më ra ng¾t ®iÖn cuén H, ®ång thêi tiÕp ®iÓm H song song víi MH më ra ng¾t ®iÖn vµo cuén 2Rth vµ ng¾t ®iÖn mét chiÒu vµo ®éng c¬ kÕt thóc qu¸ tr×nh h·m ng­îc cña ng­îc. Sau qu¸ tr×nh h·m muèn dõng ®éng c¬ ta ph¶i ng¾t cÇu dao tæng. - ChÕ ®é b¶o vÖ: B¶o vÖ ng¾n m¹ch b»ng cÇu ch× t­¬ng øng, khi c¸c m¹ch t­¬ng øng víi cÇu ch× bÞ ng¾t m¹ch, c¸c cÇu ch× ®ã sÏ t¸c ®éng ng¾t m¹ch b¶o vÖ m¹ch ®ã kh«ng lµm viÖc ng¾n m¹ch. B¶o vÖ qu¸ t¶i b»ng c¸c r¬ le nhiÖt 1RN vµ 2RN 1RN vµ 2RN khi bÞ qu¸ t¶i l©u dµi t¸c ®éng më c¸c tiÕp ®iÓm cña nã ra m¹ch ®iÒu khiÓn sÏ mÊt ®iÖn b¶o vÖ c¸c ®éng c¬ kh«ng lµm viÖc qu¸ t¶i. Muèn lµm viÖc l¹i chóng ta ph¶i Ên vµo nót phôc håi cña r¬ le. + VÏ m¹ch víi c¸c yªu cÇu sau: - §éng c¬ ch¹y thuËn tr­íc sau ®ã ch¹y nghÞc cã qu¸ tr×nh h·m ng­îc dïng r¬ le tèc ®é. G1 - Nguyªn lý lµm viÖc: §ãng CD cung cÊp ®iÖn cho m¹ch ®éng lùc vµ ®iÒu khiÓn, muèn cho ®éng c¬ trôc chÝnh lµm viÖc ta Ên MT cung cÊp ®iÖn cho cuén T, cuén T cã ®iÖn tiÕp ®iÓm MT song song víi KT ®ãng l¹i tù duy tr× cho cuén T ®ång thêi tiÕp ®iÓm T2 cña mach cuén G ®ãng l¹i ®­a ®iÖn vµo cuén G, cuén G cã ®iÖn tiÕp ®iÓm G2 song song víi T2 ®ãng l¹i tù duy tr× cho cuén G ®ång thêi tiÕp ®iÓm G2 cña m¹ch cuén N ®ãng l¹i ®Ó chuÈn bÞ cho cuén N lµm viÖc, khi cuén T cã ®iÖn th× tiÕp ®iÓm T3 m¹ch cuén N më ra kh«ng cho cuén N cïng lµm viÖc v¬Ýi cuén T ®Ó tr¸nh ng¾n m¹ch 2 pha m¹ch ®éng lùc, ®ång thêi 3 tiÕp ®iÓm KT ë m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i vµ 3 tiÕp ®iÓm KG cña cuén KG ®ãng l¹i. §éng c¬ lµm viÖc thuËn, khi cuén T cã ®iÖn th× tiÕp ®iÓm CK1 ®ãng l¹i ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh h·m. Muèn h·m thuËn ®éng c¬ ta Ên nót D ng¾t ®iÖn vµo cuén T, tiÕp ®iÓm T song song víi MT më ra kh«ng tù duy tr×, tiÕp ®iÓm T2 ë m¹ch cuén G më ra, tiÕp ®iÓm T3 cña m¹ch cuén N ®ãng l¹i chuÈn bÞ ®éng c¬ quay chiÒu ng­îc l¹i. 3 tiÕp ®iÓm KT cña m¹ch ®éng lùc më ra ®éng c¬ vÉn cßn quay theo qu¸n tÝnh do tiÕp ®iÓm CK1 vÉn ®ãng ®­a ®iÖn mét chiÒu vµo lµm viÖc nh­ 1 m¸y ph¸t ®iÖnt¹o ra m« men h·m, kÕt thóc qu¸ tr×nh h·m tiÕp ®iÓm CK1 më ra lóc ®ã ®éng c¬ míi dïng nhanh vµ rÊt chÝnh x¸c. Muèn ®éng c¬ lµm viÖc theo chiÒu nghÞch ta Ên nót MN ®­a ®iÖn vµo cuén N tiÕp ®iÓm N song song MN ®ãng l¹i lµm nhiÖm vô duy tr× ®iÖn cho cuén N, tiÕp ®iÓm N ë m¹ch cuén T më ra kh«ng cho cuén T cïng cã ®iÖn víi cuén N ®Ó tr¸nh ng¾n m¹ch 2 pha m¹ch ®éng lùc, 3 tiÕp ®iÓm N ë m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i, ®éng c¬ ®¶o 2 pha tõ tr­êng ®æi chiÒu ®éng c¬ quay theo chiÒu ng­îc l¹i khi cuén N cã ®iÖn th× tiÕp ®iÓm CK2 ®ãng l¹i ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh h·m ng­îc. Muèn h·m ng­îc ta Ên nót D nh­ ®· tr×nh bµy h·m thuËn, chØ cuén G lµm viÖc chung víi cuén T, khi Ên D cuén G vÉn lµm viÖc, muèn t¾t cuén G chØ dËp cÇu dao. - ChÕ ®é b¶o vÖ: b¶o vÖ ng¾n m¹ch b»ng c¸c cÇu ch× t­¬ng øng ta m¾c nèi tiÕp cÇu ch× vµo pha m¹ch m¸y t­¬ng øng. B¶o vÖ qu¸ t¶i b»ng c¸c r¬ le nhiÖt, chóng ta m¾c nèi tiÕp r¬ le nhiÖt vµo pha m¸t hoÆc nãng. + VÏ m¹ch víi yªu cÇu sau: Qu¸ tr×nh khëi ®éng më m¸y b»ng nót më Qu¸ tr×nh lµm ®æi nèi 2 chÕ dé lµ thuËn vµ nghÞch nhê c«ng t¾c hµnh tr×nh vµ dõng tù do ë 2 vÞ trÝ + VÏ m¹ch 1RN 2RN - Nguyªn lý lµm viÖc: §ãng cÇu dao cung cÊp ®iÖn cho m¹ch ®éng lùc vµ ®iÒu khiÓn. Muèn cho bµn chuyÓn ®éng theo chiÒu thuËn ta Ên M ®­a ®iÖn vµo cuén T, cuén T cã ®iÖn tiÕp ®iÓm T ®ãng l¹i tù duy tr×, tiÕp ®iÓm T ë m¹ch cuén N më ra nh»m kh«ng cho 2 cuén cïng cã ®iÖn cïng mét lóc. §ång thêi 3 tiÕp ®iÓm KT ë m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i, ®éng c¬ quay theo chiÒu thuËn ®­a vËt A chuyÓn ®éng tíi c«ng t¸c cuèi hµnh t×nh 1 BK, 1 BK trªn më ra ng¾t ®iÖn vµo cuén thuËn cña T mÊt ®iÖn tiÕp ®iÓm T song song víi M më ra kh«ng tù duy tr×, tiÕp ®iÓm T ë m¹ch cuén N ®ãngl¹i, chuÈn bÞ cho qu¸ tr×nh quay ng­îc l¹i cña bµn di chuyÓn D, vËt A, 3 tiÕp ®iÓm KT ë m¹ch ®éng lùc më ra ng¾t ®iÖn vµo ®éng c¬ vµ cuèi hµnh t×nh 1BK d­íi ®ãng l¹i ®­a ®iÖn vµo cuén N ®ãng l¹i tù duy tr× cho cuén N, tiÕp ®iÓm N ë m¹ch cuén T më ra nh»m tr¸nh sù ch¹m chËp 2 pha. §ång thêi 3 tiÕp ®iÓm KN më m¹ch ®éng lùc còng ®ãng l¹i cung cÊp ®iÖn cho ®éng c¬ ch¹y theo chiÒu ng­îc l¹i vµ cuèi hµnh tr×nh ng­îc bµn dÞch chuyÓn vËt A t¸c ®éng vµo vÊu 2BK, vÊu 2BK d­íi më ra ng¾t ®iÖn vµo cuén N, cuén N mÊt ®iÖn tiÕp ®iÓm duy tr× cña nã më ra, tiÕp ®iÓm N ë m¹ch cuén T ®ãng l¹i vµ 3 tiÕp ®iÓm cña nã ë m ¹ch ®éng lùc më ra hµnh tr×nh nµy l¹i trë vÒ ban ®Çu tíi khi nã t¸c ®éng vµo vÊu 1 BK th× 1BK d­íi ®ãng l¹i cÊp ®iÖn cho cuén N. Hµnh tr×nh nµy ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i cho ®Õn khi c«ng viÖc cña chóng ta ®· xong (mµi, tiÖn…) - ChÕ ®é b¶o vÖ: ng¾n m¹ch b»ng c¸c cÇu ch× t­¬ng øng, b¶o vÖ qu¸ t¶i b»ng c¸c r¬ le nhiÖt 1RN, 2RN. Chó ý: khi r¬ le nhiÖt nµy t¸c ®éng chóng ta muèn khëi ®éng l¹i ®éng c¬ ta ph¶i Ên l¹i nót phôc håi Muèn døng ®éng c¬ ta Ên nót dõng + VÏ m¹ch víi yªu cÇu sau: - VÏ vµ l¾p r¸p m¹ch ®¶o chiÒu quay thuËn nghÞch dïng r¬ le thêi gian ®Ó h·m ®éng n¨ng - VÎ c¶ m¹ch ®éng lùc vµ tr×nh bµy quy c¸ch söa ch÷a c¸c pan bÖnh cña m¹ch. BA H H `1 -Nguyªn lý lµm viÖc: §ãng cÇu dao cung cÊp ®iÖn cho m¹ch ®éng lùc vµ ®iÒu khiÓn, muèn quay chiÒu thuËn ta Ên MT ®Ó ®éng c¬ ®­îc quay theo chiÒu nghÞch, Ên MT cuén T cã ®iÖn, tiÕp ®iÓm T song song MT ®ãng l¹i tù duy tr× dßng ®iÖn cho cuén T ®ång thêi lóc nµy T3 ë cuén KN më ra nh»m tr¸nh cho 2 pha m¹ch ®éng lùc bÞ ng¾n m¹ch. 3 tiÕp ®iÓm KT ë m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i ®éng c¬ quay theo chiÒu thuËn. Muèn h·m thuËn ®éng c¬ ta Ên nót liªn ®éng D vµ MH, khi Ên nót D ®ång thêi võa ng¾t ®iÖn vµo cuén T vµ N võa cung cÊp ®iÖn cho cuén h·m (H), cuän H cã ®iÖn tiÕp ®iÓm H song song víi MH ®ãng l¹i tù duy tr× dßng ®iÖn cho cuén H lµm viÖc, khi Ên nót D c¾t ®iÖn vµo cuén KT lóc nµy 3 tiÕp ®iÓm cña nã ë m¹ch ®éng lùc ®ang ®ãng sÏ më ra ng¾t ®iÖn vµo ®éng c¬ quay thuËn. Khi cuén H cã ®iÖn vµ r¬ le thêi gian còng cã ®iÖn nã lµm viÖc mét thêi gian sau ®ã tiÕp ®iÓm th­êng ®ãng më chËm cña nã më ra ng¾t ®iÖn vµo cuén H. VËy qu¸ tr×nh h·m ®éng n¨ng ®· song. Muèn ®éng c¬ lµm viÖc theo chiÒu ng­îc l¹i ta lµm t­¬ng tù nh­ trªn. Ên vµo MN cuén N cã ®iÖn tiÕp ®iÓm N song song víi MN ®ãng l¹i tù duy tr× cho cuén KN, tiÕp ®iÓm N ë m¹ch cuén KT më ra tr¸nh kh«ng cho T cïng cã ®iÖn víi cuén N, cuén N cã ®iÖn 3 tiÕp ®iÓm KN ë m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i lóc nµy ®éng c¬ sau qu¸ tr×nh h·m ®· ®¹t tèc ®é n = 0 råi tõ tr­êng ®æi chiÒu ®éng c¬ quay theo chÒu ng­îc l¹i. Muèn h·m ng­îc ta Ên nót D ®ång thêi ng¾t ®iÖn vµo cuén KN ®ang lµm viÖc vµ cung cÊp ®iÖn cho cuén H, H cã ®iÖn tiÕp ®iÓm H song song MH ®ãng l¹i duy tr× chÕ ®é ®iÖn cho cuén H, tiÕp ®iÓm H3 më ra kh«ng cho cuén KT vµ KN cïng cã ®iÖn sau 1 thêi gian r¬ le ho¹t ®éng tiÕp ®iÓm th­êng ®ãng më chËm më ra ng¾t ®iÖn vµo cuén H vËy lµ song qu¸ tr×nh h·m ®éng n¨ng cña ng­îc, muèn dõng ®éng c¬ ta ph¶i Ên nót D. - ChÕ ®é b¶o vÖ: b¶o vÖ ng¾n m¹ch b»ng c¸c cÇu ch× t­¬ng øng, b¶o vÖ qu¸ t¶i b»ng c¸c r¬ le nhiÖt. - Quy c¸ch söa ch÷a c¸c pan bÖnh cña m¹ch: C¸c pan bÖnh nh­: bÞ láng c¸c èc vit vµo ®Çu tiÕp ®iÓm, ®Çu cuén d©y vµ c¸c cuèi tiÕp ®iÓm vµ cuèi cuén d©y. Do quªn c¹o bá líp c¸ch ®iÖn gi÷a 2 phÇn ®Êu víi nhau hoÆc lµ do chóng ta ®Êu nhÇm d©y víi nhau, c¸c tiÕp ®iÓm bÞ chËp chên. VÝ dô: ë m¹ch trªn ®Çu vµo cña chóng ta ®Êu vµo ®Çu cuén KT ch¼ng h¹n gi÷a 2 phÇn nµy bÞ c¸ch ®iÖn. Qui c¸ch söa ch÷a nh­ sau: tr­íc tiªn ta s«ng ®iÖn vµo thÊy cuén KT kh«ng cã ®iÖn th× tiÕn hµnh kiÓm tra nh­ sau: §å nghÒ dông cô kiÓm tra cÇn cã lµ bót thö ®iÖn, ®ång hå v¹n n¨ng, tr­íc tiªn chóng ta dïng ®ång hå v¹n n¨ng, bËt lªn thang ®o gi¸ trÞ ®iÖn trë hoÆc ®iÖn ¸p ta ®­a que ®o vµ mét ®Çu que ®o vµo ®Çu vµo cña cuén KT vµ 1 ®Çu kia vµo cuèi tiÕp ®iÓm th­êng ®ãng cña cuén KN nÕu thÊy cã møc ®iÖn ¸p hoÆc kh«ng thÊy cã g× chóng ta ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra c¸c ®Çu cñ d©y ®Êu. NÕu ®o¹n d©y ®ã cã dßng ®iÖn ch¹y qua ®Þnh møc lµ nã tèt. Tr­êng hîp ®o thø hai lµ 1 ®Çu que ®o ®o vµo ®Çu vµo cña cuén KT vµ 1 ®Çu que ®o vµo ®Çu ra (ta cã thÓ kiÓm tra th«ng m¹ch hoÆc ®iÖn ¸p, thÊy b×nh th­êng cã dßng ®iÖn ®i qua nh­ng ch­a ®Þnh møc th× chóng ta xem xÐt l¹i ®Çu vµo cña nã, mét lµ bÞ c¸ch ®iÖn hai lµ vÝt èc ch­a chÆt. VËy quy tr×nh c¸c pan bÖnh cña m¹ch vµ c¸ch söa ch÷a lµ nh­ vËy.