Báo cáo Thực tập tốt nghiệp Trạm BVTV huyện Đông Anh

hÝn cã nhiÒu ®­êng, chñ yÕu lµ ®­êng glucoza, nhiÒu tinh bét vitamin. Cµ chua, khoai t©y cã thÓ dïng dÓ ¨n t­¬i, nÊu chÝn hay ®Ó chÕ biÕn ®å hép lµm møt, kÑo ngät n­íc gi¶ kh¸t … C©y cµ chua, khoai t©y thuéc hä cµ. N­íc ta hµng n¨m c©y cµ chua trång kho¶ng 7800-9300 ha (Mai ThÞ Ph­¬ng Anh vµ CTV 1996). C©y khoai t©y n¨m 1997 n­íc ta trång kho¶ng30- 40 ngh×n ha s¶n l­îng 360-450 ngh×n tÊn theo TrÞnh V¨n MÞ 1998 ViÖt Nam lµ mét n­íc khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa nªn thuËn lîi cho c©y cµ chua, khoai t©y sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã cßn thuËn lîi cho mét sè loµi s©u bÖnh ph¸t sinh g©y h¹i, ®¸ng chó ý lµ bÖnh do nÊm truyÒn qua ®Êt nh­ bÖnh hÐo xanh Pseudomonas solanacearum, bÖnh hÐo vµng Fusarium. oxsyporum vµ bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc Sclerotium rolfsii. BÖnh g©y h¹i nÆng tõ khi c©y ra hoa ®Õn cuèi giai ®o¹n sinh tr­ëng cña c©y cµ chua, khoai t©y. BÖnh hÐo rò tr¾ng gèc do nÊm sclerotium ®©y lµ lo¹i nÊm g©y h¹i trªn 500 lo¹i c©y trång kh¸c nhau, nhÊt lµ c©y hä cµ vµ hä bÇu bÝ. §Æc ®iÓm cña lo¹i nÊm nµy lµ tõ khèi sîi h×nh thµnh c¸c h¹ch nÊm cã kh¶ n¨ng tån t¹i trong ®Êt. Cho nªn víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu Èm ­ít nh­ n­íc ta rÊt thuËn lîi cho nh÷ng bÖnh nµy ph¸t triÓn, vµ ®· g©y ra nh÷ng trhiÖt h¹i lín lµm gi¶m n¨ng suÊt tõ 5-100% ë ViÖt Nam nãi chung vµ vïng chuyªn canh rau mµu nh­ huyÖn §«ng Anh nãi riªng kh«ng n»m ngoµi ph¹m vi t¸c h¹i ®ã. ë vïng §«ng Anh ngo¹i thµnh Hµ Néi lµ n¬i s¶n xuÊt rau mµu víi diÖn tich lín, ®Æc biÖt lµ më réng diÖn tÝch trång c¸c c©y ký chñ chÝnh cña bÖnh do vi khuÈn Pseudomonas solanacearum, nÊm Fusarium. oxsyporum, nÊm Sclerotium rolfsii nh­ cµ chua, khoai t©y. Do møc ®é ¶nh h­ëng vµ nh÷ng t¸c h¹i nghiªm träng ®èi víi c©y trång, tuy ®· ®­îc nghiªn cøu tõ rÊt l©u, song víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hiÖn nay chóng vÉn lµ ®èi t­îng g©y h¹i nguy hiÓm ®èi víi s¶n xuÊt cµ chua, khoai t©y. V× vËy viÖc tiÕp tôc ®iÒu tra x¸c ®Þnh thµnh phÇn bÖnh sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn g©y h¹i cña bÖnh. Do su thÕ th©m canh ngµy cµng cao, diÖn tÝch rau mµu cña huyÖn §«ng Anh ngµy cµng ®­îc më réng víi nhiÒu chñng lo¹i rau mµu kh¸c nhau. §Ó kÞp thêi cung cÊp nguån thùc phÈm rau mµu cho thµnh phè, song ®iÒu ®¸ng quan t©m vµ lo ng¹i cña bµ con n«ng d©n ë ®©y ®èi víi nh÷ng c©y cã th©m canh cao nh­ cµ chua, khoai t©y, ®Ëu ®ç lµ bÖnh hÐo rò trªn tÊt c¶ c¸c lo¹i c©y trång ®ang vµ sÏ lµ ®èi t­îng g©y dÞch h¹i nguy hiÓm. §¸ng kÓ nhÊt trong tÊt c¶ c¸c bÖnh h¹i nguy hiÓm lµ bÖnh hÐo xanh vi khuÈn (Pseudomonas solanacearum),bÖnh hÐo vµng (Fusarium. oxsyporum ),bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc (Sclerotium rolfsii ) VËy ®Ó gãp phÇn nhá bÐ vµo viÖc t×m hiÓu c¸c thµnh phÇn bÖnh, sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn g©y h¹i cña bÖnh vµ kh¶ n¨ng phßng chèng c¸c bÖnh do vi khuÈn hay nÊm truyÒn qua ®Êt. Nh»m gãp phÇn gi÷ v÷ng n¨ng xuÊt vµ phÈm chÊt cµ chua, khoai t©y, ®­îc sù nhÊt trÝ cña bé m«n bÖnh c©y khoa n«ng häc- Tr­êng §HNNI- Hµ Néi chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “§iÒu tra t×nh h×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ møc ®é g©y h¹i cña bÖnh hÐo rò trªn c©y cµ chua, khoai t©y vô §«ng Xu©n 2001 - 2002 vïng §«ng Anh - Hµ Néi" 1.2 Môc ®Ých yªu cÇu 1.2.1 Môc ®Ých * §iÒu tra t×nh h×nh ph¸t sinh vµ møc ®é g©y h¹i cña bÖnh hÐo xanh, hÐo vµng, hÐo rò tr¾ng gèc h¹i cµ chua, khoai t©y * Nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña mét sè yÕu tè sinh th¸i ®Õn sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo xanh, hÐo vµng, hÐo rò tr¾ng gèc h¹i cµ chua, khoai t©y. 1.2.2. Yªu cÇu * §iÒu tra c¬ b¶n t×nh h×nh g©y h¹i, theo dâi vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn møc ®é g©y h¹i cña bÖnh hÐo xanh, hÐo vµng, hÐo rò tr¾ng gèc h¹i cµ chua, khoai t©y ë c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau t¹i vïng §«ng Anh- Hµ Néi. * T×m hiÓu ®Æc ®iÓm ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo xanh, hÐo vµng, hÐo rò h¹i cµ chua, khoai t©y. PhÇn 2: Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 2.1. T×nh h×nh nghiªn cøu chung vÒ bÖnh hÐo rò BÖnh hÐo rò lµ bÖnh nãi chung nhÊt do c¸c loµi vi sinh vËt g©y ra, phÇn lín do c¸c nhãm vi sinh vËt trong ®Êt. Chóng g©y thiÖt h¹i ®Õn sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng xuÊt, chÊt l­îng trªn nhiÒu lo¹i c©y trång víi sè l­îng lín. - TriÖu trøng : BÖnh thÓ hiÖn trªn nhiÒu lo¹i h×nh kh¸c nhau, cã thÓ do nÊm hay vi khuÈn g©y nªn.Nh­ng th­êng gÆp vµ phæ biÕn nhÊt nh­ hÐo xanh do vi khuÈn Pseudomonas solanacearum, hÐo vµng Fusarium. oxsyporum , hÐo rò tr¾ng gèc Sclerotium rolfsii. Theo §ç TÊn Dòng (BÖnh hÐo rò h¹i trªn c©y trång c¹n, biÖn ph¸p phßng chèng 2001) cho biÕt, bÖnh h¹i bã m¹ch dÉn do vi khuÈn Pseudomonas solanacearum, do loµi nÊm Fusarium. oxsyporum g©y bÖnh hÐo vµng vµ do nÊm Sclerotium rolfsii g©y bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc. Chóng ph¸ huû c¸c m¹ch dÉn, th©n cµnh, l¸ lµm cho c¸c bã m¹ch dÉn ho¸ n©u, th©m ®en dÉn ®Õn c©y bÞ hÐo rò gôc xuèng vµ chÕt. - §Æc ®iÓm sinh häc cña mét sè loµi nÊm g©y bÖnh hÐo rò §èi víi nÊm Fusarium. oxsyporum, bµo tö lín trong suèt cã nhiÒu v¸ch ng¨n ngang, mét ®Çu thon nhá, mét ®Çu th¾t l¹i h×nh bµn ch©n, bµo tö nhá thay ®æi cã nhiÒu thÓ h×nh, h×nh trßn, h×nh elip. §¬n bµo cã sîi ®a bµo mµu tr¾ng phít hång sinh s¶n v« tÝnh. NÊm Sclerotium rolfsii h¹ch nÊm tõ mµu tr¾ng sau chuyÓn sang mµu vµng, ®á nh¹t h×nh cÇu trßn nhá. Chóng tån t¹i l©u dµi trong ®Êt tµn d­ c©y bÖnh vµ c¸c c©y ký chñ phô. Vi khuÈn Pseudomonas solanacearum, theo Lª L­¬ng TÒ - Vò TriÖu M©n (gi¸o tr×nh bÖnh c©y, 2001) th× vi khuÈn h×nh gËy , ®Çu h¬i trßn cã mét l«ng roi lµ nguyªn sinh ®¬n bµo kh«ng cã diÖp lôc kÝch th­íc nhá bÐ , chóng x©m nhiÔm qua rÔ, gèc th©n, vÕt th­¬ng … -BiÖn ph¸p phßng trõ : Tuú theo loµi c©y ký chñ, giai ®o¹n sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña bÖnh mµ chóng ta t×m ra biÖn ph¸p phßng chèng thÝch hîp. CÇn sö lý gièng tr­íc khi gieo, c«ng t¸c cµy bõa kü kÌm theo nhÆt s¹ch cá d¹i, tµn d­ c©y bÖnh. Lu©n canh víi c©y trång n­íc kÕt hîp víi sù ch¨m sãc c©n ®èi, tiªu ®éc chç c©y bÖnh b»ng bãn v«i, formol, Cuso4 Ngoµi ra cã thÓ sö dông c¸c lo¹i thuèc ho¸ häc tuú theo ®Æc tÝnh cña bÖnh nh­ TMTD, Streptomycine 50-200ppm … hoÆc chÕ phÈm sinh häc Trichoderma viride … 2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu vÒ vi khuÈn Pseudomonas solanacearum g©y bªnh hÐo xanh Vi khuÈn g©y bÖnh hÐo xanh (Pseudomonas solanacearum ) ph©n bè réng r·i kh¾p c¶ n­íc trªn thÕ gi¬Ý. §· tõ l©u vi khuÈn Pseudomonas solanacearum ®­îc rÊt nhiÒu nhµ khoa häc trªn thÕ giíi quan t©m, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vi khuÈn Pseudomonas solanacearum ®· ®­îc c«ng bè vµ ®­a ra nh÷ng kÕt qu¶ rÊt cã ý nghÜa khoa häc kü thuËt vµ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Chóng cã thÓ x©m nhiÔm, ký sinh g©y thiÖt h¹i h¬n 44 hä c©y trång kh¸c nhau ®Æc biÖt trªn c¸c c©y hä cµ, bÇu bÝ, ®Ëu ®ç … - TriÖu trøng: ThÓ hiÖn khi vi khuÈn x©m nhËp vµo rÔ hoÆc phÇn th©n s¸t mÆt ®Êt lµm cho l¸ c©y mÊt mµu xanh b×nh th­êng mµ chuyÓn sang mµu xanh t¸i, l¸ hÐo rò vµ côp xuèng vÒ ban ngµy. Cßn ban ®ªm cã thÓ håi phôc l¹i sau 2-3 ngµy l¸ c©y kh«ng håi phôc ®­îc n÷a. C¸c l¸ gèc tiÕp tôc hÐo sau ®ã toµn c©y bÞ hÐo rò råi chÕt. PhÇn s¸t gèc vá th©n sï s×, c¾t ngang bã m¹ch dÉn ho¸ n©u hoÆc n©u ®en, Ên m¹nh miÖng c¾t thÊy dÞch nhên vi khuÈn tiÕt ra mµu tr¾ng s÷a (§ç TÊn Dòng, bÖnh hÐo rò c©y trång c¹n, 2001). Trªn c©y khoai t©y bÖnh th­êng h¹i nÆng nhÊt vµo giai ®o¹n h×nh thµnh cñ. - §Æc ®iÓm sinh häc: Theo Lª L­¬ng TÒ- Vò TriÖu M©n (gi¸o tr×nh BÖnh C©y, 2001) vi khuÈn Pseudomonas solanacearum h×nh gËy , hai ®Çu h¬i trßn, cã mét l«ng roi ë ®Çu. Trªn m«i tr­êng th¹ch - khoai t©y - Agar - pepton khuÈn l¹c h×nh trßn ­ít mµu tr¾ng kem, sinh tr­ëng thÝch hîp to= 26-30oC, PH = 6,8- 7,2 Pseudomonas solanacearum lµ lo¹i nguyªn sinh ®¬n bµo kh«ng cã diÖp lôc, kÝch th­íc nhá bÐ …cã loµi cã mét hay nhiÒu l«ng roi ë 2 ®Çu hoÆc xung quanh tÕ bµo, ë ngoµi cã v¸ch tÕ bµo, bªn trong cã tÕ bµo chÊt. Vi khuÈn x©m nhiÔm vµo rÔ, gèc th©n, vÕt th­¬ng … lµm cho bã m¹ch dÉn ph¸ huû c¸c m« tÕ bµo ( §ç TÊn Dòng, 2001) BÖnh ph¸t triÓn nhiÒu g©y h¹i lín ë vô ®«ng xu©n vµ vô xu©n hÌ. Do vi khuÈn sèng trong ®Êt tõ 5-6 n¨m ë trong c¬ thÓ ký chñ thùc vËt hoËc h¹t gièng cã thÓ sèng tíi 7 th¸ng. Chóng thÝch hîp víi nhiÖt ®é , m«i tr­êng th¸ng 8-9 vµo vô sím vµ vô xu©n hÌ th¸ng 4-5. Vi khuÈn Pseudomonas solanacearum tån t¹i chñ yÕu trong ®Êt, tµn d­ c©y bÖnh lµ nguån bÖnh cho vô sau, n¨m sau. Møc ®é nhiÔm bÖnh tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ kü thuËt canh t¸c, thêi vô, ®Êt ®ai … - BiÖn ph¸p phßng trõ: Nh»m n©ng cao n¨ng xuÊt vµ phÈm chÊt c©y trång, theo Vò TriÖu M©n- Lª L­¬ng TÒ (Gi¸o tr×nh bÖnh c©y, 2001) vµ §ç TÊn Dòng ( bÖnh hÐo rò trªn c©y trång c¹n vµ biÖn ph¸p phßng chèng, 2001). HÖ thèng tæng hîp c¸c biÖn ph¸p phßng trõ mét c¸ch ®óng ®¾n ®Ó ®¶m b¶o thu ho¹ch cã n¨ng xuÊt cao, phÈm chÊt tèt vµ æn ®Þnh. TuyÓn chän vµ t¹o ra c¸c gièng chèng chÞu bÖnh, s¹ch bÖnh, chÊt l­îng tèt. Kü thuËt canh t¸c ngoµi t¸c dông lµm cho c©y sinh tr­ëng, ph¸t triÓn ®¹t n¨ng xuÊt cao, ®ång thêi h¹n chÕ, tiªu diÖt bÖnh h¹i. Do ®ã cÇn ¸p dông cô thÓ ngay tõ khi gieo h¹t cho ®Õn khi thu ho¹ch. §Êt v­ên ­¬m s¹ch sÏ kh«ng cã tµn d­ c©y bÖnh. Lu©n canh c©y cµ chua, khoai t©y víi c©y trång n­íc (lóa) hoÆc c©y trång c¹n kh«ng lµ ký chñ, lªn luèng cao gÔ tho¸t n­íc tr¸nh ngËp óng. KÕt hîp víi c«ng t¸c bãn ph©n c©n ®èi, ch¨m sãc chu ®¸o nh­ bãn lãt tro bÕp, hoÆc v«i cã t¸c dông lµm gi¶m tû lÖ bÖnh. Ngoµi ra cÇn chó träng viÖc ®iÒu tra, nhæ bá kÞp thêi c©y bÞ hÐo rò, tiªu ®éc chç c©y bÖnh b»ng bãn v«i, formo l2% hoÆc Cuso4. CÇn thiÕt th× dïng thuèc ®Ó phun phßng Streptomycine 50-200ppm … hoÆc bãn, t­íi mét sè chÕ phÈm sinh häc Trichoderma viride…. 2.3. T×nh h×nh nghiªn cøu vÒ nÊm Fusarium. oxsyporum g©y bÖnh hÐo vµng cµ chua, khoai t©y. BÖnh hÐo vµng lµ mét trong nh÷ng bÖnh nguy hiÓm g©y thiÖt h¹i lín ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi còng nh­ ë ViÖt Nam n­íc ta, bÖnh xuÊt hiÖn phæ biÕn kh¾p c¸c vïng trång cµ chua, khoai t©y. - TriÖu trøng: ThÓ hiÖn trªn c©y lóc ®Çu cã mét vµi l¸ phÝa d­íi hÐo vµng loang læ, sau ®ã toµn l¸ hÐo rò vµng vµ chÕt gôc. ChÎ däc th©n c©y thÊy m¹ch dÉn ho¸ n©u. - Ph©n bè ®Þa lý : NÊm Fusarium. oxsyporum ph©n bè rÊt réng ë kh¾p c¸c n­íc trªn thÕ giíi (Hillocks, R..S vµ wallker. J.M, 1997). Nh­ng chñ yÕu ë vïng nhiÖt ®íi (Roger. L,1953). Chóng tån t¹i ë hÇu hÕt c¸c vïng nhiÖt ®íi ®Õn vïng «n ®íi (Ctordon 1952). Fusarium. oxsyporum …lµ mét trong nh÷ng lo¹i nÊm g©y bÖnh cã ph¹m vi ký chñ réng trªn rÊt nhiÒu lo¹i c©y trång nh­ g©y bÖnh hÐo, thèi th©n mÇm, thèi nân … - §Æc ®iÓm sinh häc: NÊm Fusarium. oxsyporum cã d¹ng bµo tö lín trong suèt nhiÒu v¸ch ng¨n, bµo tö h×nh tr¨ng khuyÕt, mét ®Çu th¾t l¹i h×nh bµn ch©n. D¹ng bµo tö nhá, ®¬n bµo hoÆc ®a bµo, h×nh cÇu hoÆc h×nh bÇu dôc. Mét sè loµi nÊm Fusarium. oxsyporum cã bµo tö nhá, bµo tö hËu vµ qu¶ thÓ kh«ng cã bµo tö hËu . Do cã kh¶ n¨ng tån t¹i cña nÊm Fusarium. osyporum ë nhiÒu vïng ®Þa lý kh¸c nhau nh­ng kh¶ n¨ng g©y h¹i cña nÊm Fusarium. oxsyporum còng ®a d¹ng trªn nhiÒu lo¹i c©y trång, (nhÊt lµ hä cµ), c©y c«ng nghiÖp, c©y c¶nh , c©y thuèc l¸, c©y ngò cèc vµ nhiÒu lo¹i c©y trång kh¸c ®Òu cã thÓ bÞ nÊm Fusarium. oxsyporum g©y h¹i NÊm Fusarium. oxsyporum cã sîi ®a bµo, mµu s¾c tr¾ng phít hång, sinh s¶n v« tÝnh , bµo tö lín h×nh thµnh tõ cµnh bµo tö ph©n nhiÒu nh¸nh xÕp thµnh tÇng. NÊm Fusarium. oxsyporum ph¸t triÓn thÝch hîp ë nhiÖt ®é 25- 30oC. BÖnh ph¸ h¹i nÆng trong ®iÒu kiÖn Êm vµ Èm. Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é ®Êt vµ Èm ®é ®Êt qu¸ cao kÕt hîp víi c©y sinh tr­ëng yÕu lµ ®iÒu kiÖn ®Ó nÊm x©m nhËp. - BiÖn ph¸p phßng trõ: NÊm Fusarium. oxsyporum lµ loµi nÊm tån t¹i chñ yÕu trong ®Êt x©m nhiÔm vµo bªn trong bã m¹ch cña c©y ký chñ, chñ yÕu th«ng qua bé rÔ lµm nhiÖm vô hót n­íc vµ dinh d­ìng . V× vËy n­íc lµ con ®­êng, lµ m«i tr­êng chÝnh truyÒn bÖnh.V× thÕ viÖc sö dông thuèc ho¸ häc ®Ó phßng trõ kÐm hiÖu qu¶ vµ khã kh¨n. Trong c«ng t¸c nghiªn cøu phßng trõ bÖnh nµy (bÖnh hÐo vµng cµ chua, khoai t©y) míi dõng l¹i ë viÖc kh¶o nghiÖm vµ ®­a ra mét sè thuèc cã t¸c dông phßng trõ nÊm Fusarium. oxsyporum g©y bÖnh hÐo vµng cµ chua, khoai t©y. CÇn ¸p dông biÖn ph¸p chän gièng vµ t¹o ra c¸c gièng chèng chÞu. BiÖn ph¸p canh t¸c kü thuËt còng lµ biÖn ph¸p rÊt cÇn thiÕt nh­ lu©n canh c©y trång lóa n­íc víi cµ chua, khoai t©y hoÆc th©m canh tõng vô ®èi víi n¬i cã tû lÖ bÖnh thÊp. HÖ thèng t­íi tiªu ph¶i hîp lý, ph©n bãn ®óng liÒu l­îng,c©n ®èi víi tõng thêi kú sinh tr­ëng cña c©y còng h¹n chÕ tû lÖ bÖnh hÐo vµng .Theo §ç TÊn Dòng vµ NguyÔn §øc TrÝ t¹i tr¹i gièng An Khª- Gia L©m- Hµ Néi cho thÊy viÖc sö dông hçn hîp BelatC+ kh¸ng sinh+ Bi58 lµm gi¶m tû lÖ bÖnh thèi cñ khoai t©y vµ lµm sù ph¸ h¹i cu¶ nhÖn. Tuy sè l­îng ch­a nhiÒu, ch­a ®¹i diÖn song ®ã lµ sù khëi ®Çu tèt ®Ñp ®èi víi loµi nÊm nguy hiÓm phong phó ®a d¹ng nµy. ViÖc t×m ®Æc tÝnh sinh häc cña nÊm Fusarium oxysporum ë ViÖt Nam lµ rÊt cÇn thiÕt. 2.4. T×nh h×nh nghiªn cøu nÊm Sclerotium rolfsii g©y bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc NÊm Sclerotium rolfsii lµ t¸c nh©n dÞch h¹i quan träng phæ biÕn trªn nhiÒu lo¹i c©y trång kh¸c nhau. V× vËy chóng cÇn ®­îc quan t©m nghiªn cøu. T¹i trung t©m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn rau Ch©u ¸©¸ Th¸i Lan, Mai ThÞ Ph­¬ng Anh (1996) ®· kh¶o nghiÖm tËp ®oµn 50 dßng, gièng thÊy hÇu hÕt ë c¸c gièng ®Òu ®· bÞ nhiÔm bÖnh - TriÖu trøng: C©y bÖnh rò xuèng, quanh gèc th©n vµ trªn mÆt ®Êt thÊy xuÊt hiÖn sîi nÊm tr¾ng ph¸t triÓn rÊt nhanh, sîi nÊm xuÊt hiÖn khi nãng Èm biÕn mÊt khi trêi kh«. BÖnh lµm gèc th©n ho¸ n©u, môc r· phÇn gèc nhæ lªn bÞ ®øt gèc NÊm tÊn c«ng qu¶ n»m trªn mÆt ®Êt Èm vµ lµm qu¶ thèi mÒm. Tõ khèi sîi nÊm h×nh thµnh c¸c h¹ch nÊm non mµu tr¾ng. Khi giµ cã mµu n©u ®Ëm kÝch th­íc b»ng h¹t c¶i (Vò TriÖu M©n, Lª L­¬ng TÒ, 1998). H¹ch nÊm tån t¹i rÊt l©u trong ®Êt - §Æc ®iÓm sinh häc: Theo §ç TÊn Dòng (BÖnh hÐo rò trªn c©y trång c¹n vµ biÖn ph¸p phßng chèng, 2001) NÊm Sclerotium rolfsii lµ loµi nÊm ®a thùc. Khi cßn non h¹ch nÊm mµu tr¾ng sau chuyÓn sang mµu vµng, ®á nh¹t- n©u nh¹t, h×nh cÇu trßn nhá ®­êng kÝnh trung b×nh tõ 1-2mm, h¹ch nÊm tån t¹i l©u dµi trong ®Êt, tµn d­ c©y bÖnh vµ c©y ký chñ phô. H¹ch nÊm lµ nguån bÖnh cña n¨m sau, bÖnh ph¸t sinh vµ g©y thiÖt h¹i ë cac møc ®é kh¸c nhau ( Theo Lª L­¬ng TÒ 1977) - Theo NguyÔn V¨n Viªn (1998) ë Tiªn D­¬ng - ®«ng Anh - Hµ Néi, Vâ C­êng - B¾c Ninh cµ chua vô ®«ng sím bÞ bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc g©y h¹i nÆng trong th¸ng 9-10, cµ chua vô xu©n hÌ bÖnh ph¸t triÓn m¹nh vµo th¸ng 4-5 -Theo §ç TÊn Dòng (2001) bÖnh g©y h¹i víi c©y ë c¸c giai ®o¹n cµ chua, khoai t©y, ra hoa, qu¶ non, qu¶ giµ. Møc ®é t¸c h¹i phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè sinh th¸i nh­ ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh , thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt, chÕ ®é ch¨m sãc vµ ph©n bãn … - BiÖn ph¸p phßng trõ: §Ó phßng trõ bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc (Sclerotium rolfsii ) cÇn tØa l¸,tØa cµnh cho tho¸ng gèc s¹ch cá vµ lµm giµn, ®ì nh¸nh tr¸i kh«ng cho phÐp tiÕp xóc víi mÆt ®Êt Èm. Ruéng ph¶i ®­îc t­íi tiªu n­íc tèt, th«ng tho¸ng, sö lý thuèc TMTD, formol dehyde(A®Ýon EA. And B.L 1985) - Lu©n canh c©y cµ chua víi c©y trång kh¸c kh«ng ph¶i lµ ký chñ cña nÊm (Obiel R.G vµ CTV 1994) - Theo §ç TÊn Dòng, (BÖnh hÐo rò trªn c©y trång c¹n vµ biÖn ph¸p phßng chèng, 2001), Vò TriÖu M©n - Lª L­¬ng TÒ (1998) chän läc, sö dông gièng khoÎ, s¹ch bÖnh, ruéng, v­ên ­¬m cao r¸o dÔ tho¸t n­íc. BiÖn ph¸p lu©n canh phï hîp kÕt hîp víi dän s¹ch tµn d­ c©y bÖnh ngoµi ra cÇn chó träng ®Õn chÕ ®é ph©n bãn c©n ®èi cã thÓ gi¶m hoÆc h¹n chÕ tû lÖ bÖnh. Theo Wokcha R.C vµ CTV (1986) kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cho thÊy nÊm ®èi kh¸ng Trichoderma viride gi¶m hoµn toµn tû lÖ bÖnh thèi gèc hoÆc l©y nhiÔm Trichoderma viride tr­íc 3 ngµy - §ç TÊn Dòng (2001) cho biÕt nh»m h¹n chÕ sù lan truyÒn vµ t¸c h¹i cña bÖnh b»ng ph­¬ng ph¸p ho¸ häc nªn dïng Rovral, Pencozeb, Mancozeb … PhÇn 3: VËt liÖu vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. VËt liÖu nghiªn cøu 3.1.1 MÉu bÖnh nÊm, vi khuÈn h¹i vïng rÔ c©y cµ chua, khoai t©y *BÖnh hÐo xanh vi khuÈn (Pseudomonas solanacearum ) * Bªnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum ) * BÖnh hÐo rò tr¾ng gèc (Sclerotium rolfsii ) 3.1.2. C©y ký chñ C©y cµ chua, khoai t©y. 3.2. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu * Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®iÒu tra ngoµi ®ång ruéng 3.2.1 Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra diÔn biÕn bÖnh hÐo xanh vi khuÈn Pseudomonas solanacearum trªn c©y cµ chua , khoai t©y. §Ó t×m hiÓu nguyªn nh©n , sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo xanh do vi khuÈn Pseudomonas solanacearum g©y nªn. Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra theo dâi tû lÖ bÖnh trªn 2 gièng cµ chua vµ khoai t©y. - Chän ®iÓm ®iÒu tra : Chän 2 ruéng cµ chua Ph¸p t¹i x· V©n Néi, 2 ruéng cµ chua MV! T¹i x· Cæ D­¬ng vµ 2 ruéng khoai t©y Hång Hµ t¹i x· Tiªn D­¬ng. Mçi ruéng diÒu tra 5 ®iÓm theo ®­êng chÐo gãc. Mçi ®iÓm ®iÒu tra 50 c©y vµ cè ®Þnh ®iÓm trong suèt trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra ChØ tiªu theo dâi, tû lÖ bÖnh (%) A TLB (%) = x100 ` B Trong ®ã A: Tæng sè c©y bÞ bÖnh B: Tæng sè c©y ®iÒu tra * ¶nh h­ëng cña thêi vô ®Õn bÖnh hÐo xanh vi khuÈn Pseudomonas solanacearum trªn c©y cµ chua, gièng cµ chua Ph¸p. Do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ ®Þa ®iÓm thùc tËp, chóng t«i chØ ®iÒu tra ®­îc cµ chua vô xu©n vµ vô xu©n hÌ . Chän ruéng dÆc ch­ng nhÊt t¹i x· V©n Néi - §«ng Anh - Hµ Néi trªn gièng cµ chua Ph¸p , ®­îc trång vµo vô ®«ng xu©n trong th¸ng 1 n¨m 2002 vµ vô xu©n hÌ trång vµo cuèi th¸ng 3 ®Çu th¸ng 4 n¨m 2002 . §Ó theo dâi nh­ mét quy tr×nh, chóng t«i chia c¸c thêi kú ®iÒu tra sau gieo trång 27 ngµy, 34 ngµy , 41 ngµy , 48 ngµy vµ 55 ngµy * ¶nh h­ëng cña ®Þa thÕ ®Êt ®Õn bÖnh hÐo xanh vµ Pseudomonas solanacearum ë c©y khoai t©y, gièng Hång Hµ. §Ó x¸c ®Þnh møc ®é t¨ng tr­ëng cña bÖnh phô thuéc vµo yÕu tè ®Êt ®ai . Chóng t«i ®iÒu tra trªn ®Êt vµn cao vµ vµn thÊp ë gièng khoai t©y Hång Hµ. Thêi gian tõ ngµy 27-2 ®Õn 27-3 . Trªn mçi ch©n ®Êt chän mét ruéng ®iÒu tra ®iÓn h×nh mang tÝnh ®¹i diÖn cao. * ¶nh h­ëng cña gièng ®Õn bÖnh hÐo xanh vi khuÈn §Ó theo dâi, so s¸nh møc ®é kh¸c nhau ®é nhiÔm bÖnh cña 2 gièng chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra trªn nai gièng cµ chua VL2000 vµ gièng MV1 t­¬ng óng mçi ruéng kh¸c nhau t¹i x· Cæ Loa. Ph­¬ng thøc ®iÒu tra 10 ngµy/ lÇn , tõ ngµy 10/1 ®Õn ngµy 2/3/2002 3.2.2. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra thµnh phÇn vµ møc ®é bÖnh hÐo vµng trªn c©y cµ chua, khoai t©y. §Ó x¸c ®Þnh møc ®é g©y h¹i cña nÊm Fusarium oxysporum, chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra ë c¸c giai ®o¹n sinh tr­ëng trªn c©y cµ chua t¹i x· Cæ D­¬ng vµ x· Cæ Loa, c©y khoai t©y t¹i x· §¹i M¹ch vµ x· Cæ D­¬ng. §©y lµ nh÷ng ruéng ®iÓn h×nh cho mçi kiÓu ®Þa h×nh khÝ hËu, ®iÒu kiÖn canh t¸c ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra. Tuú tõng møc ®é bÖnh h¹i mµ ta cã ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¸c nhau. - Chän ®iÓm ®iÒu tra. Trªn mçi ruéng ®iÒu tra 5 ®iÓm chÐo gãc vµ cè ®Þnh ®iÓm ®iÒu tra, mçi ®iÓm ®iÒu tra 50 c©y, ®Õm sè c©y bÞ bÖnh t¹i mçi ®iÓm ChØ tiªu theo dâi, tû lÖ bÖnh (%) A TLB (%) = x100 ` B Trong ®ã A: Tæng sè c©y bÞ bÖnh B: Tæng sè c©y ®iÒu tra * §iÒu tra diÔn biÕn bÖnh hÐo vµng trªn 2 gièng cµ chua HT7 vµ gièng cµ chua Ph¸p Tr­íc hÕt chóng t«i chän mét sè gièng mang tÝnh ®¹i diÖn chung ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é thiÖt h¹i do nÊm Fusarium. oxsyporum g©y ra, ®ã lµ gièng cµ chua HT7 vµ gièng cµ chua Ph¸p ë x· Cæ D­¬ng- §«ng Anh- Hµ Néi. Thêi gian ®iÒu tra 7 ngµy/lÇn tõ ngµy 25/1 ®Õn ngµy 22/3/2002 * ¶nh h­ëng cña thêi vô ®Õn bÖnh hÐo vµng khoai t©y. Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra gièng khoai t©y KT3 ë hai thêi vô, vô ®«ng xu©n vµ vô xu©n hÌ t¹i x· §¹i M¹ch - §«ng Anh - Hµ Néi. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh ®iÒu tra trªn 2 thêi vô, vô ®«ng xu©n vµ vô xu©n hÌ. Vô ®«ng xu©n ®­îc trång trong th¸ng 12, vô xu©n hÌ trång trong th¸ng 2 ®Õn ®Çu th¸ng 3. Chän 2 ruéng ®¹i diÖn cho 2 thêi vô nãi trªn. Thêi gian ®iÒu tra 7 ngµy/lÇn ®èi víi khoai t©y vô ®«ng xu©n , vµ vô xu©n hÌ ®iÒu tra tõ ngµy thø 20 sau trång ®Õn ngµy thø 69 sau trång. * ¶nh h­ëng cña chÕ ®é lu©n canh ®Õn bÖnh hÐo vµng cµ chua. Lu©n canh lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng nh»m h¹n chÕ nguån bÖnh trªn ®ång ruéng. §Ó chøng minh râ ®iÒu nµy chóng t«i ®· ®iÒu tra bÖnh hÐo vµng ë 3 chÕ ®é lu©n canh kh¸c nhau t¹i x· Cæ Loa. Lóa xu©n- lóa mïa sím- cµ chua (H1), lóa xu©n- ®Ëu t­¬ng- cµ chua (H2) vµ l¹c xu©n- khoai lang- cµ chua (H3) trªn gièng cµ chua Ph¸p. * ¶nh h­ëng cña chÕ ®é lu©n canh ®Õn bÖnh hÐo vµng khoai t©y. §èi víi khoai t©y còng nh­ cµ chua viÖc lu©n canh hîp lý lµ rÊt cÇn thiÕt lµm gi¶m tû lÖ bÖnh hÐo vµng . Qua 3 c«ng thøc do chóng t«i thùc nghiÖm, kh¶o s¸t trªn 3 ruéng t¹i x· Cæ D­¬ng trªn gièng khoai t©y KT3, CT1. Lóa xu©n- lóa mïa sím- khoai t©y (H1), lóa xu©n- ®Ëu t­¬ng- khoai t©y (H2) vµ l¹c xu©n- khoai lang- khoai t©y (H3) 3.2.3 Ph­¬ng ph¸p kh¶o s¸t ®iÒu tra diÔn biÕn bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng c©y cµ chua, khoai t©y … §Ó t×m hiÓu nguyªn nh©n, møc ®é t¸c h¹i cña nÊm bÖnh h¹i c©y trång. §Ó tõ ®ã t×m ra biÖn ph¸p phßng, trõ dÞch h¹i ®­a n¨ng suÊt, phÈm chÊt cµ chua vµ khoai t©y ®¹t hiÖu qu¶ cao. Chóng t«i ®iÒu tra, nghiªn cøu trªn gièng cµ chua HT7, VL2000 t¹i x· Cæ D­¬ng vµ X· V©n Néi. Nghiªn cøu gièng khoai t©y KT3, Hång Hµ, Hµ Lan t¹i x· Nguyªn Khª. §iÒu tra mçi gièng t­¬ng øng víi 1 ruéng. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra theo5 ®iÓm chÐo gãc. Mçi ®iÓm ®iÒu tra 50 c©y vµ ®­îc cè ®Þnh ®iÓm trong suèt thêi kú ®iÒu tra. ChØ tiªu theo dâi, tû lÖ bÖnh (%) A TLB (%) = x100 ` B Trong ®ã A: Tæng sè c©y bÞ bÖnh B: Tæng sè c©y ®iÒu tra * DiÔn biÕn bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng trªn c©y cµ chua ë c¸c ch©n ®Êt kh¸c nhau §Ó ®i ®Õn kÕt luËn móc ®é bÖnh g©y h¹i cña bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng cã ¶nh h­ëng qua yÕu tè ®Êt ®ai hay kh«ng. Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra 3 ruéng ë 3 ch©n ®Êt kh¸c nhau trªn gièng cµ chua HT7 t¹i xÉ V©n Néi vô xu©n hÌ n¨m 2002. Thêi gian ®iÒu tra 7 ngµy/ lÇn tõ 25/3 ®Õn 5/5/2002. * ¶nh h­ëng cña chÕ ®é lu©n canh ®Õn bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng, cµ chua vô ®«ng xu©n n¨m 2002 gièng VL2000 §Ó ®¸nh gi¸ møc ®é g©y h¹i cña yÕu tè lu©n canh, chóng t«i ®iÒu tra trªn nh÷ng diÖn tÝch trång cµ chua ë §«ng Anh t¹i x· Cæ D­¬ng víi 3 chÕ ®é lu©n canh chÝnh kh¸c nhau lµ: Lóa xu©n- lóa mïa sím- cµ chua (H1), lóa xu©n- ®Ëu t­¬ng- cµ chua (H2) vµ l¹c xu©n- khoai lang- cµ chua (H3) Mçi c«ng thøc ®¹i diÖn cho mçi ruéng cïng trång mét gièng VL2000 thêi gian ®iÒu tra7 ngµy/ lÇn. Tõ ngµy 2/2 ®Õn ngµy 2/3 n¨m 2003. * Møc ®é hÐo rò gèc mèc tr¾ng trªn mét sè gièng khoai t©y . §Ó xem xÐt , so s¸nh tû lÖ nhiÔm bÖnh qua ¶nh h­ëng cña gièng. Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra trªn 3 gièng khoai t©y ë 3 ruéng kh¸c nhau , gièng KT3, Hång Hµ, Hµ Lan t¹i x· Nguyªn Khª- §«ng Anh. Ph­¬ng thøc ®iÒu tra 7 ngµy / lÇn ®iÒu tra tõ ngµy 6/1 ®Õn ngµy 17/2/2002 PhÇn 4: KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 4.1 - KÕt qu¶ nghiªn cøu bÖnh hÐo xanh vi khuÈn, cµ chua, khoai t©y (Pseudomonas solanacearum ). BÖnh hÐo xanh vi khuÈn Pseudomonas solanacearum lµ bÖnh h¹i phæ biÕn cã nhiÒu lo¹i víi nhiÒu lo¹i c©y trång c¹n, ®Æc biÖt ®èi víi c©y cµ chua, khoai t©y gÆp hÇu hÕt c¸c vïng s¶n xuÊt cµ chua, khoai t©y ë n­íc ta. BÖnh xuÊt hiÖn ë giai ®o¹n c©y con g©y t×nh tr¹ng c©y hÐo rò gôc xuèng, kh«ng ph¸t triÓn ®­îc nªn ph¶i trång dÆm, ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ tèn nhiÒu c«ng søc thËm chÝ cã khi ph¶i gieo l¹i. Vi khuÈn Pseudomonas solanacearum h¹i cµ chua, khoai t©y tån t¹i chñ yÕu trong ®Êt cã khi tíi 3 ®Õn 5 n¨m trong tµn d­ c©y bÖnh, trong c¸c c©y ký chñ phô (hä cµ, ®Ëu) vi khuÈn còng tån t¹i ë h¹t gièng hoÆc ngay c¶ trªn c¸c lo¹i cá d¹i lµ ký chñ phô cña bÖnh. §«ng Anh lµ huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi cã diÖn ®Êt canh t¸c trªn 9000 ha. Mét vïng chuyªn canh tõ l©u ®êi do ®Þa thÕ ®Êt ®ai phï hîp víi c©y rau mµu, cung cÊp cho thµnh phè Hµ Néi víi sè l­îng lín trong ®ã cµ chua, khoai t©y còng lµ mét trong nh÷ng nguån cung cÊp quan träng rÊt lín víi ®êi sèng nh©n d©n Hµ Néi, §«ng Anh … vµ mét sè vïng l©n cËn . Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m trë l¹i®©y s¶n xuÊt cµ chua, khoai t©y ®ang cã chiÒu h­íng ®i xuèng, diÖn tÝch vµ s¶n l­îng gi¶m ®¸ng kÓ . §©y lµ mét ®iÒu ch¨n trë cña bµ con n«ng d©n ®Æc biÖt vïng §«ng Anh . §Ó ®­a mét gièng cµ chua, khoai t©y míi vµo thùc tiÔn ngoµi nghiªn cøu vÒ tÝnh thÝch nghi, ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh… th× nghiªn cøu vÒ møc ®é nhiÔm bÖnh vµo møc ®é thiÖt h¹ido nÊm bÖnh nãi chung . Trong ®ã bÖnh hÐo xanh vi khuÈn Pseudomonas solanacearum lµ néi dung rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng . Qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra, nghiªn cøu chóng t«i thÊy bÖnh hÐo xanh vi khuÈn cã triÖu chøng ë c©y cµ chua, khoai t©y nh­ sau: Bªnh xuÊt hiÖn trªn c©y con toµn bé l¸ hÐo rò, xanh t¸i x¶y ra nhanh chãng ®ét ngét , l¸ hÐo xanh c©y gôc xuèng vµ chÕt. C©y lín bÖnh dÔ ph¸t hiÖn trªn ®ång ruéng ban ®Çu l¸ ngän hÐo rò tr­íc sau ®Õn mét cµnh, mét nh¸nh dÇn ®Õn c¸c l¸ phÝa gèc tiÕp tôc hÐo xanh vµ côp xuèng . Cuèi cïng c©y bÞ g·y gôc vµ chÕt. Vá th©n sï x× c¾t ngang th©n bã m¹ch dÉn m« gç mµu ®en, n©u sÉm Ên m¹nh vµo c¸c dÞch nhên mµu tr¾ng s÷a tiÕt ra . BÖnh g©y h¹i lín ë nhiÖt ®é, Èm ®é cao, m­a giã nhiÒu ,bÖnh ph¸t sinh nhiÒu trªn ®Êt c¸t pha , ®Êt thÞt nhÑ vµ ®Êt ®· nhiÔm bÖnh tõ vô tr­íc, n¨m tr­íc . 4.1.1 T×nh h×nh bÖnh hÐo xanh vi khuÈn h¹i c©y cµ chua, khoai t©y ë c¸c thêi vô kh¸c nhau trªn gièng cµ chua Ph¸p . B¶ng 1: T×nh h×nh bÖnh hÐo xanh vi khuÈn h¹i cµ chua t¹i x· V©n Néi - §«ng Anh - Hµ Néi (gièng cµ chua Ph¸p) ë c¸c thêi vô kh¸c nhau. Vô ®«ng xu©n Vô xu©n hÌ Ngµy sau trång TLB Ngµy sau trång TLB 30 1,6 30 1,2 37 12,8 37 2,4 44 6,0 44 3,6 51 11,2 51 6,4 58 14,4 58 8,4  NhËn xÐt : Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra ®­îc tr×nh bÇy ë b¶ng 1 vµ ®å thÞ 1. Chóng t«i nhËn thÊy ë c¸c thêi vô kh¸c nhau th× tØ lÖ bÖnh còng kh¸c nhau. Giai ®o¹n ®Çu tØ lÖ bÖnh h¹i cña vi khuÈn Pseudomonas solanacearum lµ t­¬ng ®èi gièng nhau , tiÕp tôc ®iÒu tra mét thêi gian sau tØ lÖ bÖnh h¹i ë vô xu©n hÌ TLB = 8,4 t¨ng chËm h¬n so víi vô ®«ng xu©n TLB 14,4 %. Do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vô ®«ng xu©n nhiÖt ®é trung b×nh tõ 13 ®Õn 25oC , thØnh tho¶ng cã m­a phïn xen kÏ víi nh÷ng ngµy n¾ng. Cµ chua vô ®«ng xu©n thêi gian sinh tr­ëng tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 4 , thêi tiÕt thêi gian nµy trong n¨m nay rÊt phï hîp cho bÖnh ph¸t triÓn . Vô xu©n hÌ do cã nhiÒu biÕn ®éng nhiÖt ®é cao h¬n vô ®«ng xu©n . NhiÖt ®é biÕn ®éng tõ 20 ®Õn 30®C , tuy nhiªn t­¬ng ®èi ®ång ®Òu Ýt m­a mµ vi khuÈn Pseudomonas solanacearum l¹i thÝch hîp ë nhiÖt ®é 27 ®Õn 230C vµ ®iÒu kiÖn thêi tiÕt nãng l¹nh bÊt th­êng . Do ®ã cµ chua bÞ nhiÔm bÖnh hÐo xanh ë vô nµy cã gi¶m h¬n vô ®«ng xu©n 4 .1.2 - DiÔn biÕn bÖnh hÐo xanh cµ chua trªn c¸c gièng kh¸c nhau, vô ®«ng xu©n n¨m 2002. §Ó tiÕn hµnh theo dâi bÖnh hÐo xanh cµ chua do vi khuÈn Pseudomonas solanacearum g©y ra trªn ®ång ruéng. Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra trªn hai gièng cµ chua VL2000 vµ MV1 vô ®«ng xu©n n¨m 2002 B¶ng 2: DiÔn biÕn bÖnh hÐo xanh cµ chua t¹i x· Cæ Loa - §«ng Anh - Hµ Néi (gièng VL 2000 vµ MV1) vô ®«ng xu©n n¨m 2001 - 2002 ChØ tiªu Gièng Ngµy ®iÒu tra TLB (%) VL2000 MV1 10/1/2002 1,2 1,6 20/1/2002 2,0 2,8 30/1/2002 3,2 4,8 10/2/2002 6,0 8,0 20/2/2002 8,8 11,6 2/3/2002 12,4 16,0 NhËn xÐt : Tõ kÕt qu¶ b¶ng 2 cho thÊy c¶ hai gièng cµ chua VL 2000 vµ MV1 ®Òu bÞ nhiÔm bÖnh hÐo xanh, tuy nhiªn møc ®é hÐo cã kh¸c nhau. BÖnh cã xu h­íng t¨ng dÇn tõ ®ît ®iÒu tra ®Çu tiªn ngµy 10-01-2002 trë vÒ sau ®Õn ngµy 02-3-2002 ë gièng VL 2000 cã TLB (%) lµ 12,4% , gièng MV1 cã TLBB (%) lµ 16,0% . Nh­ vËy møc ®é nhiÔm bÖnh cña hai gièng cµ chua cã kh¸c nhau , gièng ca chua VL2000 bÞ nhiÔm bÖnh nhÑ h¬n gièng cµ chua MV1. §é nhiÔm bÖnh ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 2 cho thÊy bÖnh hÐo xanh vi khuÈn lµ bÖnh h¹i kh¸ nghiªm träng ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng xuÊt, phÈm chÊt cµ chua. §«ng Anh lµ n¬i chuyªn canh rau mµu nhiÒu n¨m, cho nªn nguån bÖnh tån t¹i ®­îc tÝch luü trong ®Êt rÊt lín . §Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®íi nh­ ë n­íc ta cµng thuËn lîi cho bÖnh hÐo xanh ph¸t triÓn vµ g©y h¹i. KÕt qu¶ b¶ng 2 còng cho thÊy giång MV1 cã tØ lÖ nhiÔm bÖnh cao h¬n gièng VL2000 . Chøng tá gièng còng lµ chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é nhiÔm s©u bÖnh nãi chung vµ bÖnh hÐo xanh nãi riªng. Qua ®©y cã thÓ ®¸nh gÝa gièng lµ mét yÕu tè quan träng trong viÖc trõ bÖnh hÐo xanh cµ chua. 4.1.3 - Møc ®é ph¸t sinh ph¸t triÓn bÖnh hÐo xanh vi khuÈn h¹i khoai t©y (gièng Hång Hµ) ë ®Þa thÕ ®Êt ®ai kh¸c nhau . B¶ng 3: DiÔn biÕn bÖnh hÐo xanh khoai t©y trªn hai ®Þa thÕ ®Êt kh¸c nhau t¹i x· Tiªn D­¬ng - §«ng Anh - Hµ Néi, vô ®«ng xu©n n¨m 2002 (gièng Hång Hµ) ChØ tiªu §Þa thÕ ®Êt Ngµy ®iÒu tra TLB (%) Ch©n ®Êt cao Ch©n ®Êt thÊp 27/2 0,40 1,20 6/3 1,20 2,00 13/3 2,40 3,60 20/3 4,40 6,00 27/3 6,40 9,60 NhËn xÐt : Tõ kÕt qu¶ b¶ng 3 cho thÊy ch©n ®Êt cao trong ®ª cã TLB thÊp h¬n so víi ch©n ®Êt thÊp b·i ngoµi ®ª. Trªn thùc tÕ ngµy ®iÒu tra 27-3-2002 ®èi víi ch©n ®Êt cao cã TLB (%) lµ 6,4% , ch©n ®Êt thÊp TLB (%) lµ 9,6%. Cã sù sai kh¸c trªn lµ do ch©n ®Êt cao cã mét sè yÕu tè bÊt thuËn cho sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn Pseudomonas solanacearum nh­ ®Êt kh« cã ®é th«ng tho¸ng h¬n, Èm ®é thÊp. Cßn trªn ch©n ®Êt thÊp , ®Êt tròng Èm ­ít khi m­a n­íc khã tho¸t ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho vi khuÈn x©m nhËp vµ g©y bÖnh . V× thÕ ch©n ®Êt cao h¹n chÕ sù tån t¹i vµ l©y nhiÔm cña nguån bÖnh trªn ®ång ruéng . 4.2 - KÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu bÖnh hÐo vµng Fusarium oxysporum trªn c©y cµ chua , khoai t©y huyÖn §«ng Anh - Hµ Néi. NÊm Fusarium oxysporum lµ mét mét lo¹i nÊm ®a thùc, phæ ký chñ réng g©y bÖnh hÐo vµng rÊt nguy hiÓm trªn nhiÒu loµi c©y trång kh¸c nhau . Nã tÊn c«ng qua c¸c d¹ng chuyªn ho¸ g©y ra c¸c d¹ng hÐo trªn nhiÒu loµi thùc vËt. Trong ®ã cã cµ chua, khoai t©y rÊt mÉn c¶m , dÔ bÞ nÊm Fusarium oxysporum x©m nhËp . chóng h×nh thµnh c¸c bµo tö ®Ó b¶o tån cho nhiÒu vô, nhiÒu n¨m sau, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó nÊm ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn , g©y thiÖt h¹i ®Õn n¨ng suÊt kinh tÕ thùc phÈm . Do ®ã t×m hiÓu nguyªn nh©n, qu¸ tr×nh ph¸t sinh , ph¸t triÓn cña bÖnh ®Ó t×m ra c¸c biÖn ph¸p phßng chèng bÖnh hÐo vµng. Qua qu¸ tr×nh thùc tËp xong v× ®iÒu kiÖn vËt chÊt, dông cô vµ thêi gian cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn chóng t«i chØ ®iÒu tra, nghiªn cøu bÖnh hÐo vµng trªn hai c©y rau cµ chua, khoai t©y ë c¸c thêi vô kh¸c nhau . Qua ®iÒu tra nghiªn cøu bÖnh hÐo vµng chóng t«i thÊy c©y bÖnh cã biÓu hiÖn ë giai ®o¹n c©y con th× cßi cäc, kÐm ph¸t triÓn . C©y tr­ëng thµnh, lµ phÝa gèc th©n bÞ hÐo vµng, sau ®ã hÐo dÉn lªn phÝa trªn cïng ngän , c©y hÐo toµn bé råi chÕt . BÖnh diÔn biÕn chËm cã thÓ kÐo dµi tõ 2-3 tuÇn . BÖnh h¹i ë tÊt c¶ c¸c giai sinh tr­ëng cña c©y nh­ng h¹i nÆng ë c©y lóc ra hoa vµ qu¶ non trë ®i. H×nh 2: TriÖu chøng bÖnh hÐo vµng cµ chua Fusarium oxysporum  4.2.1 T×nh h×nh ph¸t sinh ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng t¹i mét sè HTX trång cµ chua, khoai t©y huyÖn §«ng Anh B¶ng 4: DiÔn biÕn bÖnh hÐo vµng cµ chua vô ®«ng xu©n 2001 - 2002 t¹i x· Cæ D­¬ng- §«ng Anh- Hµ Néi (gièng HT7 vµ Ph¸p) ChØ tiªu Gièng Ngµy ®iÒu tra TLB (%) HT7 Ph¸p TLB 25/1 0,80 1,00 1/2 1,50 1,60 8/2 2,20 3,70 15/2 3,00 6,50 22/2 4,30 7,80 1/3 5,20 9,20 8/3 7,80 13,60 15/3 8,60 18,20 22/3 9,40 20,50 NhËn xÐt : Tõ kÕt qu¶ b¶ng 4 vµ ®å thÞ 4 cho thÊy, gièng còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh møc ®é t¨ng tr­ëng cña bÖnh hÐo vµng. Hai gièng cµ chuaHT7, cµ chua Ph¸p cã tû lÖ bÖnh kh¸c nhau, nh­ng ®Æc ®iÓm chung cña c¶ 2 gièng ®Òu cã xu h­íng t¨ng dÇn tõ ngµy 25/1 ®Õn ngµy 22/3, gièng cµ chua HT7 cã TLB (%) lµ 9,4%, gièng cµ chua Ph¸p cã TLB (%) lµ 20,5%. Song møc ®é nhiÔm bÖnh cña cµ chua Ph¸p tû lÖ t¨ng nhanh h¬n, ®é nhiÔm nÆng h¬n. Thêi gian tõ ngµy 8/2 ®Õn ngµy 15/3 bÖnh ph¸t triÓn rÊt nhanh ®èi víi gièng cµ chua Ph¸p, cßn gièng HT7 tõ lóc ®iÒu tra cho ®Õn 22/3 bÖnh ph¸t triÓn theo møc t¨ng dÇn ®Òu. §iÒu nµy chøng tá gièng cµ chua lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t sinh ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng. Qua ®©y cã thÓ ®¸nh gi¸ gièng lµ mét yÕu tè quan träng trong viÖc phßng trõ bÖnh hÐo vµng cµ chua. 4.2.2 T×nh h×nh bÖnh hÐo vµng h¹i c©y khoai t©y ë c¸c thêi vô kh¸c nhau trªn gièng khoai t©y KT3. Trªn ruéng khoai t©y vô ®«ng xu©n vµ vô xu©n hÌ cña HTX §¹i M¹ch, chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra theo dâi sù ph¸t triÓn cña bÖnh vµo th¸ng 1/2002 (tr­íc tÕt nguyªn ®¸n) vô ®«ng xu©n vµ vô xu©n hÌ vµo th¸ng 4. Víi tû lÖ bÖnh t¨ng dÇn ë mïa xu©n khi nhiÖt ®é vµ Èm ®é t¨ng dÇn th× tû lÖ bÖnh hÐo vµng trªn khoai t©y còng t¨ng dÇn, cµng vÒ cuèi møc ®é h¹i do nÊm Fusarium. oxsyporum ngµy cµng cao, tû lÖ bÖnh cµng cao. KÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 5 B¶ng 5 T×nh h×nh bÖnh hÐo vµng khoai t©y t¹i x· §¹i M¹ch - §«ng Anh (gièng KT3) ë c¸c thêi vô kh¸c nhau. Vô ®«ng Vô xu©n Ngµy sau trång TLB (%) Ngµy sau trång TLB (%) 30 0,4 30 1,2 37 1,6 37 2,4 44 2,8 44 4,0 51 6,0 51 6,8 58 8,0 58 10,4 65 11,2 65 12,8 72 14,0 72 18,0 79 18,8 79 24,4 NhËn xÐt. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy vµo thêi gian th¸ng 1 nÊm Fusarium. oxsyporum g©y bÖnh hÐo vµng míi chØ xuÊt hiÖn ë møc ®é thÊp µ do thêi gian nµy nhiÖt ®é kh«ng khÝ thÊp, kÌm theo c¸c ®ît giã mïa ®«ng b¾c lµm cho nÊm Fusarium oxysporum kh«ng cã kh¶ n¨ng tÝch luü sè l­îng. Vµo mïa xuan khi nhiÖt ®é vµ Èm ®é t¨ng dÇn th× møc ®é h¹i do nÊm Fusarium. oxsyporum b¾t ®Çu t¨ng. Khoai t©y ®ong xu©n bÞ nhiÔm bÖnh, tû lÖ bÖnh kh¸c víi vô xu©n hÌ còng bÞ ¶nh h­ëng do sù biÕn ®æi thêi tiÕt trªn. Vô ®«ng xu©n trång trong th¸ng 12, thêi gian ®Õn ®Çu th¸ng 4. Thêi gian nµy nhiÖt ®é, Èm ®é biÕn ®æi t¨ng dÇn , ë nh÷ng th¸ng ®Çu ng­ìng nhiÖt ®é nµy kh«ng thuËn lîi cho nÊm Fusarium. oxsyporum ph¸t triÓn g©y h¹i nÆng. Khi nhiÖt ®é t¨ng h¬n vµo 3 th¸ng sau tõ 15-27oC cïng ®ît giã mïa kÌm theo m­a, rÐt do ®ã bÖnh hÐo vµng ph¸t triÓn. Nh­ng ë vô xu©n hÌ thêi gian sinh tr­ëng tõ th¸ng 2 ®Õn ®Çu th¸ng 5. Thêi kú nµy nhiÖt ®é t¨ng dÇn, nhÊt lµ giai ®o¹n cuèi th¸ng 3 nhiÖt ®é tõ 20-30. KÕt hîp víi m­a kÐo dµi tiÕp theo lµ nh÷ng ®ît rÐt xen kÏ. Sau ®ã nhiÖt ®é l¹i t¨ng lªn rÊt thuËn lîi cho nÊm bÖnh ph¸t triÓn g©y h¹i khoai t©y vô xu©n hÌ. Do ®ã møc ®é bÞ nhiÔm bÖnh khoai t©y vô xu©n hÌ TLB=24,4% cao h¬n vô ®«ng xu©n TLB =18,8%. B¶ng 6: ¶nh h­ëng cña chÕ ®é lu©n canh tíi bÖnh hÐo vµng cµ chua (gièng Ph¸p) t¹i x· Cæ Loa (vô ®«ng xu©n n¨m 2002) Ngµy sau trång H1 H2 H3 27 1,20 1,60 2,40 34 2,00 2,40 3,20 41 3,60 4,40 5,20 48 6,80 7,20 8,00 55 8,80 9,60 10,80 62 12,40 13,20 15,20 69 15,60 16,80 18,00 76 17,60 22,00 27,20 Chó thÝch H1: H1 (lóa xu©n- lóa mïa- cµ chua) H2 (lóa xu©n - ®Ëu t­¬ng - cµ chua) H3 : (L¹c xu©n - Khoai lang- cµ chua) KÕt qu¶ thu ®­îc ë b¶ng 6 vµ ®å thÞ 6 cho thÊy møc ®é h¹i cña nÊm Fusarium. oxsyporum ë c«ng thøc lu©n canh H1 cã tû lÖ bÖnh thÊp nhÊt so víi 2 c«ng thøc H2 vµ H3. Tû lÖ bÖnh ë c«ng thøc H1 lµ 17,60%, c«ng thøc H2 lµ 22,00% vµ c«ng thøc H3 lµ 27,20% Qua b¶ng 3 ta còng thÊy trªn c«ng thøc lu©n canh H3 (L¹c xu©n- khoai lang- cµ chua) cã 3 vô mµu TLB h¹i ngay tõ ®Çu ®iÒu tra ®· cao h¬n so víi 2 c«ng thøc H1 vµ H2. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra chóng t«i nhËn thÊy, ®èi víi cµ chua trång theo c«ng thøc lu©n canh H3 tèc ®é ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng nhanh h¬n. Chóng g©y h¹i nÆng h¬n so víi 2 c«ng thøc H1(2 vô lóa - 1 vô mµu ) vµ H2 (1 vô lóa - 2 vô mµu), theo chóng t«i nguyªn nh©n chÝnh cña bÖnh lµ do cµ chua trång theo c«ng thøc H3 hay H2 c©y bÖnh kh«ng ®­îc dän s¹ch tr­íc khi trång, v× vËy xung quanh ruiéng cßn nhiÒu cá d¹i lµ ký chñ cña nÊm Fusarium. oxsyporum. Bªn c¹nh ®ã theo quan s¸t c¸ nh©n t«i thÊy, ruéng cµ chua theo c«ng thøc lu©n canh H3 th­êng lµ ruéng cao, lu«n cã t×nh tr¹ng kh« thiÕu n­íc, ®©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nÊm Fusarium. oxsyporum ph¸t triÓn . §èi víi khoai t©y trång theo c«ng thøc H2 do ®Êt cã thêi gian ngËp n­íc phÇn nµo ®­îc c¶i t¹o vµ thay ®æi m«i tr­êng ®Êt do ®ã TLB cã gi¶m h¬n so víi c«ng thøc H3 chót Ýt. Tuy nhiªn c«ng thøc H1 lµ biÖn ph¸p kh¸ h÷u hiÖu, nh»m h¹n chÕ t¸c h¹i cña nÊm Fusarium. oxsyporum g©y bÖnh hÐo vµng còng nh­ c¸c bÖnh kh¸c . Ta nªn ¸p dông c¬ cÊu lu©n canh ®èi víi nh÷ng vïng th­êng bÞ nÇm Fusarium. oxsyporum g©y bÖnh hÐo vµng, ®èi víi ruéng cµ chua trång theo ph­¬ng thøc lu©n canh H2 hoÆc H3 cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó gi¶m bít t¸c h¹i do nÊm Fusarium. oxsyporum g©y ra nh­u dän s¹ch ký chñ cña nÊm Fusarium. oxsyporum tr­íc vµ sau trång . §¶m b¶o ®é Èm thÝch hîp cho c©y cµ chua trong suèt thêi gian sinh tr­ëng B¶ng 7: ¶nh h­ëng cña chÕ ®é lu©n canh ®Õn bÖnh hÐo vµng khoai t©y (gièng KT3) t¹i x· Cæ D­¬ng -§«ng Anh -Hµ Néi Ngµy sau trång H1 H2 H3 30 0,40 0,40 1,20 37 0,80 1,20 2,00 44 2,00 2,40 3,20 51 2,80 3,60 5,20 58 5,20 6,80 8,80 65 7,20 10,00 12,40 Chó thÝch: H1: (lóa xu©n - lóa mïa - khoai t©y) H2: (lóa xu©n - ®Ëu t­¬ng - khoai t©y) H3: (l¹c xu©n - khoai lang - khoai t©y)  NhËn xÐt : Quan s¸t thùc tÕ trªn ruéng khoai t©y KT3 trång t¹i x· Cæ D­¬ng , chóng t«i nhËn thÊy tØ lÖ nhiÔm bÖnh ë ba c«ng thø c lu©n canh lµ kh¸c nhau. Cã hiÖn t­îng trªn lµ do nguyªn nh©n nh­ chóng t«i ®· quan s¸t vµ tr×nh bµy ë b¶ng 3 ®èi víi cµ chua x¶y ra còng t­¬ng tù . §èi víi c«ng thøc lu©n canh H1 th× tû lÖ nhiÔm bÖnh lµ Ýt nhÊt , v× hai vô lóa xu©n - lóa mïa ®Êt ®Òu ngËp n­íc chiÕm tØ lÖ 2/3 thêi gian trong n¨m . Do ®ã cÇu nèi c¸c bµo tö nÊm tõ vô nä ®Õn vô kia bÞ gi¸n ®o¹n , lµm cho nguån bÖnh trong ®Êt bÞ gi¶m. C¸c bµo tö cßn l¹i tån sang vô sau ®Ó g©y h¹i søc chèng chÞu còng bÞ ¶nh h­ëng , do ®ã c«ng thøc lu©n canh H1 hai vô lóa mét vô khoai t©y lµ bÞ nhiÔm bÖnh Ýt h¬n c¶ TLB = 7,2%. C«ng thøc lu©n canh H2= 10,0% vµ H3= 12,4% lµ ®iÒu kiÖn ®Ó nÊm Fusarium. oxsyporum thuËn lîi ph¸t triÓn h¬n . NhÊt lµ c«ng thøc H3 do ®iÒu kiÖn m«i tr­êng ®Êt kh«ng bÞ thay ®æi lu«n bÞ kh« c¹n , gÆp thêi tiÕt thuËn lîi nÊm bÖnh ph¸t triÓn rÊt nhanh. Do ®ã ®Ó cã n¨ng xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ cao chóng ta nªn chó träng vÒ vÊn ®Ò lu©n canh sao cho phï hîp vµ ®©y còng lµ yÕu tè ®Ó khoai t©y ph¸t triÓn m¹nh h¬n . 4.3 - KÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng trªn c©y cµ chua, khoai t©y . §Ó më réng diÖn tÝch trång khoai t©y, cµ chua ë n­íc ta , n©ng cao n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt th­¬ng phÈm còng nh­ cµ chua, khoai t©y . Chóng t«i nhËn thÊy ®iÒu tra thµnh phÇn bÖnh hai trªn c©y cµ chua, khoai t©y t¹i §«ng Anh - Hµ Néi lµ mét n¬i chuyªn canh rau mµu tõ l©u ®êi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao , lµ viÖc lµm cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng loµi bÖnh h¹i ®ang vµ sÏ lµ bÖnh h¹i nguy hiÓm , x¸c ®Þnh ¶nh h­ëng cña chóng ®èi víi s¶n xuÊt cµ chua , khoai t©y, nÊm Sclerotium rolfsii ph¸ ho¹i nhiÒu lo¹i c©y trång v× ®©y lµ nÊm ®a thùc thuéc líp nÊm bÊt toµn , bé nÊm tr¬. NÊm tån t¹i kh¸ dµi trong ®iÒu kiÖn bÊt th­êng cã thÓ sèng tõ 6 th¸ng ®Õn 1 n¨m . Khi nÊm n¶y mÇm h×nh thµnh sîi nÊm tiÕn hµnh x©m nhiÔm . KÕt qu¶ chóng t«i thu ®­îc tr×nh bµy . H×nh 3: TriÖu chøng bÖnh hÏo rò gèc mèc tr¾ng cµ chua 4.3.1 - ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè ®Êt ®ai ®Õn bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc cµ chua, khoai t©y. Qua ®iÒu tra vµ nghiªn cøu chóng t«i nhËn thÊy bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc ph¸t sinh, ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n xuÊt hiÖn nÊm bÖnh rÊt râ rÖt , ®ã lµ yÕu tè ®Êt ®ai chóng quyÕt ®Þnh møc ®é g©y h¹i cña nÊm Sclerotium rolfsii . Mét trong nh÷ng yÕu tè chóng t«i quan t©m còng nh­ bµ con n«ng d©n huyÖn §«ng Anh trång cµ chua, khoai t©y ®ang tr¨n trë . §Ó t×m gi¶i ph¸p h÷u hiÖu phßng chèng bÖnh hÐo rò tr¾ng g«c, chóng t«i ®iÒu tra diÔn biÕn bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng, chóng t«i ®iÒu tra diÔn biÕn bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng cµ chua, ë c¸c ®Þa thÕ ®Êt ®ai t¹i x· V©n Néi vô xu©n hÌ n¨m 2002. B¶ng 8: DiÔn biÕn bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng cµ chua(gièng HT7) ë c¸c ®Þa thÕ ®Êt ®ai kh¸c nhau t¹i x· V©n Néi vô xu©n hÌ n¨m 2002 ChØ tiªu §Þa thÕ ®Êt Ngµy ®iÒu tra TLB (%) Vµn cao Vµn Vµn thÊp 25/3 2,8 2,40 1,60 5/4 4,0 3,20 2,80 15/4 7,60 5,60 4,40 25/4 10,4 7,20 6,00 5/5 12,40 10,4 7,20  Tõ kÕt qu¶ nµy chóng t«i nhËn thÊy ( gièng HT7). BÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng do nÊm Sclerotium rolfsii g©y ra ph¸t triÓn m¹nh, khi gÆp ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é, Èm ®é thÝch hîp chóng g©y h¹i m¹nh trªn ®Êt vµn cao lµ h¬n c¶. Nguyªn nh©n do ®Þa thÕ ®Êt nµy hÇu nh­ trång c©y rau mµu quanh n¨m nªn nÊm Sclerotium rolfsii cã ®iÒu kiÖn tån t¹i trªn tµn d­ c©y trång. Do ®Þa thÕ ®Êt vµn cao nªn viÖc ®iÒu tiÕt n­íc rÊt khã kh¨n, chÕ ®é ch¨m sãc c©y kh«ng thuËn lîi, c¸c vi sinh vËt ®èi kh¸ng trong ®Êt bÞ ¶nh h­ëng. Do ®ã c¸c bµo tö nÊm g©y bÖnh gÆp nhiÒu thuËn lîi ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn tèt h¬n nªn tû lÖ bÖnh chiÕm 12,4% lµ cao nhÊt. Cßn ®Þa thÕ ®Êt vµn do ®­îc c¶i t¹o qua mét vô lóa n­íc nªn ®é PH, chÊt dinh d­ìng cung cÊp cho c©y trång ph¸t triÓn chèng träi vµ h¹n chÕ ®­îc nÊm bÖnh g©y h¹i do ®ã TLB cã gi¶m h¬n chót Ýt so víi c©y trång ë ®Êt vµn cao TLB=10,4%. ë ®Þa thÕ ®Êt vµn thÊp TLB= 7,2%, chøng tá chÕ ®é ch¨m sãc, canh t¸c, Èm ®é trªn ®ång ruéng, thay ®æi c¬ cÊu c©y trång phï hîp lµ rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn g©y h¹i cña nÊm Sclerotium rolfsii lµ biÖn ph¸p quan träng gãp phÇn h¹n chÕ sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña nÊm Sclerotium rolfsii trªn c©y cµ chua. 4.3.2. T×nh h×nh bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng cµ chua ë c¸c c«ng thøc lu©n canh kh¸c nhau t¹i x· Cæ D­¬ng. B¶ng 9: ¶nh h­ëng cña c¸c c«ng thøc lu©n canh ®Õn bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng cµ chua (gièng VL2000) vô ®«ng xu©n n¨m 2001 - 2002 t¹i x· Cæ D­¬ng ChØ tiªu Ngµy sau trång TLB H1 H2 H3 2/2 2,00 1,20 0,8 9/2 2,80 1,60 1,20 16/2 4,00 2,80 2,00 23/2 6,00 4,00 3,20 2/3 8,40 6,40 4,00 Chó thÝch: H1 : (lóa xu©n- lóa mïa- cµ chua) H2 : (lóa xu©n - ®Ëu t­¬ng - cµ chua) H3 : (L¹c xu©n - Khoai lang- cµ chua) KÕt qu¶ thu ®­îc ë b¶ng 9 vµ ®å thÞ 9 cho thÊy, møc ®é h¹i cña nÊm Sclerotium rolfsii t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ , ë 3 c«ng thøc lu©n canh kh¸c nhau cã thÓ do c¸c yÕu tè nh­ gièng, thêi vô, chÊt dinh d­ìng, thêi tiÕt t¸c ®éng. Víi c«ng thøc lu©n canh H1 ®­îc bè trÝ hîp lý, phï hîp. Víi ®iÒu kiÖn chèng chÞu ¶nh h­ëng cña cµ chua ®èi víi nÊm Sclerotium rolfsii, 2 vô lóa- 1 vô mµu lµ cµ chua.NÊm Sclerotium rolfsii Ýt cã c¬ héi ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn do thêi gian ngËp n­íc nhiÒu chiÕm 2/3 trong n¨m kh«ng phï hîp víi bµo tö nÊm g©y h¹i c©y trång cµ chua. H¹ch nÊm bÞ gi¶m søc sèng, kh¶ n¨ng tån t¹i trong ®Êt vµ tµn d­ c©y trång còng bÞ ¶nh h­ëng. Do ®ã c«ng thøc H1 cã tû lÖ bÖnh lµ thÊp nhÊt. Ng­îc l¹i c«ng thøc H3 do chÕ ®é lu©n canh kh«ng ®¶m b¶o, kh«ng cã thêi gian ®Êt ngËp n­íc . §Ó c¶i t¹o ®Êt thay ®æi m«i tr­êng ®Êt. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n lµm cho nÊm Sclerotium rolfsii thuËn lîi ph¸t triÓn, sè l­îng c¸c bµo tö t¨ng nhanh. C«ng thøc H2 tuy thiÖt h¹i do nÊm Sclerotium rolfsiia g©y h¹i kh«ng nhiÒu, nh­ng còng h¹n chÕ ®­îc phÇn lín ®­îc nguån bÖnh do cã mét vô lóa n­íc . Qua ®©y chóng ta còng rót ra ®­îc kinh nghiÖm ®Ó khuyÕn c¸o cho bµ con n«ng d©n hiÓu ®­îc chÕ ®é lu©n canh cÇn ®­îc chó träng ®Ó ng¨n ngõa bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc . 4.3.3 Møc ®é bÖnh hÐo rò gèc mèc tr¾ng trªn mét sè gièng khoai t©y . B¶ng 10: DiÔn biÕn bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc khoai t©y t¹i x· Nguyªn Khª- §«ng Anh - Hµ Néi (gièng HångHµ, KT3, Hµ Lan) vô ®«ng xu©n n¨m 2001 - 2002 ChØ tiªu Gièng Ngµy ®iÒu tra TLB (%) Hµ Lan KT3 Hång Hµ 6/1 1,20 0,40 0,40 13/1 2,40 1,20 1,60 20/1 4,40 2,20 3,60 27/1 6,80 4,00 5,20 3/2 7,60 5,20 6,00 10/2 8,40 6,00 7,60 17/2 12,00 7,20 8,80 Tõ kÕt qu¶ b¶ng nµy chóng t«i nhËn thÊy, gièng khoai t©y KT3 cã kh¶ n¨ng chèng chÞu víi nÊm Sclerotium rolfsii h¬n gièng Hång Hµ vµ Hµ Lan. Tuy tû lÖ bÖnh gi÷a 3 gièng kh«ng gièng nhau TLB gièng Hång Hµ lµ 12,0%, TLB gièng KT3 lµ 7,2%, TLB gièng Hµ Lan lµ 8,8%. §iÒu nµy hoµn toµn ®óng víi ®Æc tÝnh gièng, gièng KT3 lµ gièng cho n¨ng xuÊt cao vµ chèng chÞu tèt ®èi víi bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc, gièng khoai t©y Hång hµ ®· sö dông nhiÒu n¨m vµ hiÖn nay cã xu h­íng bÞ tho¸i ho¸ n¨ng xuÊt thÊp vµ dÔ bÞ nhiÔm bÖnh 4.4 KÕt qu¶ bÖnh hÐo rò (hÐo xanh, hÐo vµng, hÐo rò tr¾ng gèc) cµ chua t¹i HTX V©n Néi B¶ng 11: T×nh h×nh bÖnh hÐo rò (hÐo xanh, hÐo vµng, hÐo rò tr¾ng gèc) cµ chua (gièng Ph¸p) vô ®«ng xu©n n¨m 2001 - 2002 t¹i x· V©n Néi huyÖn §«ng Anh ChØ tiªu Tªn bÖnh Ngµy ®iÒu tra TLB (%) HÐo xanh HÐo vµng HÐo rò tr¾ng gèc 10 0,80 1,00 1,00 17 2,00 3,00 2,80 24 6,00 7,00 3,60 31 8,00 12,00 5,20 38 9,60 14,8 7,60 NhËn xÐt: Qua kÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 11 chóng t«i nhËn thÊy c¶ ba lo¹i bÖnh hÐo trªn ®Òu cã thÓ g©y h¹i ®èi víi cµ chua vô ®«ng xu©n ë x· V©n Néi. Song víi sù thÝch nghi tån t¹i vµ ph¸t triÓn kh¸c nhau cña tõng lo¹i bÖnh, mµ cã tû lÖ bÖnh ®Òu kh¸c nhau. Nh­ng ®iÓm chung cña ba bÖnh lµ ®Òu ph¸t triÓn theo møc t¨ng dÇn ®Òu, kh«ng nh¶y vät ë c¸c lÇn ®iÒu tra. T×nh thÝch nghi cña mçi bÖnh lµ kh¸c nhau. Do ®ã trª3n cïng mét ®iÒu kiÖn m«i tr­êng canh t¸c chÕ ®é ch¨m sãc gièng cµ chua Ph¸p ë x· V©n Néi bÞ nhiÔm bÖnh hÐo vµng nhiÒu h¬n TLB (%) lµ14,8% so víi ®é nhiÔm bÖnh hÐo xanh do vi khuÈn Pseudomonas solanacearum g©y h¹i TLB lµ 9,6% vµ tû lÖ bÖnh hÐo rò tr¾ng gèc lµ Ýt nhÊt TLB lµ 7,6%. Qua ®©y chóng ta biÕt ®­îc nªn chó träng vÒ c«ng t¸c lu©n canh, ch¨m sãc vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c ®Ó kÞp thêi phßng chèng c¸c lo¹i nÊm, vi khuÈn g©y nªn bÖnh hÐo trªn cµ chua còng nh­ khoai t©y. PhÇn 5: KÕt luËn, tån t¹i vµ ®Ò nghÞ 5.1. KÕt luËn Qua thêi gian ®iÒu tra nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ møc ®é g©y h¹i cña bÖnh hÐo xanh vi khuÈn, hÐo vµng, hÐo rò tr¾ng gèc trªn c©y cµ chua, khoai t©y. Chóng t«i cã mét sè nhËn xÐt vµ kÕt luËn nh­ sau: Nãi chung mét c¸ch tæng thÓ c¶ 3 bÖnh hÐo trªn, ®Òu cã thÓ g©y h¹i trªn ph¹m vi ký chñ réng ë rÊt nhiÒu lo¹i c©y trång. Nguån bªnh ph¸t sinh ra theo nhiÒu kiÓu kh¸c nhau hÇu nh­ chóng tån t¹i qua ®Êt, nguån n­íc vµ trªn c¸c tµn d­ c©y bÖnh lµm cho sù sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y bÞ k×m h·m cã hiÖn t­îng bÞ hÐo, thèi vµ chÕt. C¸c t¸c nh©n cña m«i tr­êng sinh th¸i ¶nh h­ëng trùc tiÕp lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cho c¸c vi sinh vËt nh­ nÊm, vi khuÈn x©m nhËp lµm vÝt t¾c c¸c bã m¹ch dÉn kh«ng l­u th«ng ®­îc g©y lªn bÖnh hÐo trªn cµ chua, khoai t©y. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu c©y trång kh¸c n÷a. Tuy nhiªn tuú tõng lo¹i gièng c©y trång, ®iÒu kiÖn ch¨m sãc thêi vô hoÆc ®Þa thÕ ®Êt vµ cßn nhiÒu yÕu tè kh¸c n÷a mµ ®é nhiÔm bÖnh cã kh¸c nhau. Song chóng cïng chÞu t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè trªn ®Ó h×nh thµnh lªn cè vi sinh vËt g©y h¹i, lµm thiÖt h¹i lín trªn c¬ së trång cµ chua, khoai t©y thuéc huyÖn §«ng Anh. - §èi víi bÖnh hÐo xanh vi khuÈn (Pseudomonas. Solanacearum) h¹i trªn cµ chua, khoai t©y. BÖnh h¹i trªn tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y. Nh­ng ë giai ®o¹n c©y con tû lÖ bÖnh nÆng h¬n c¶. ë vô ®«ng xu©n TLB 14,4% cßn vô xu©n hÌ TLB 8,4%. YÕu tè ®Êt ®ai còng ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn bÖnh hÐo xanh trªn c©y khoai t©y Hång Hµ. TLB ë ch©n ®Êt cao lµ 6,4% ch©n ®Êt thÊp lµ 9,2%. Ngoµi ra gièng còng cÇn ph¶i chó träng, qua theo dâi t«i thÊy TLB ë gièng cµ chua VL2000 (TLB%) = 12,4% cßn cµ chua MV1 (TLB %) = 16,0%. - §èi víi bÖnh hÐo vµng h¹i trªn c©y cµ chua, koai t©y do nÊm fusarium. oxysporum. NÊm fusarium. Oxysporum xuÊt hiÖn mÆc dï ë thêi kú ph¸t triÓn nµo cña c©y còng ®Òu lµm cho c©y bÞ k×m h·m kh«ng ph¸t triÓn ®­îc. Nh­ng qua ®iÒu tra th× khoai t©y nªn trång ë vô ®«ng xu©n so víi vô xu©n hÌ vô ®«ng xu©n th× TLB Ýt h¬n vô xu©n hÌ. (vô xu©n hÌ 24,4%, vô ®«ng xu©n 18,8%). Sù ¶nh h­ëng cña gièng còng quyÕt ®Þnh lín ®Õn TLB 2 gièng cµ chua ®iÒu tra thÊy gièng HT7 cã sù kh¸ng bÖnh h¬n TLB 9,4%, gièng cµ chua Ph¸p TLB 20,8%. - Víi biÖn ph¸p lu©n canh nªn trång lu©n canh cµ chua, khoai t©y víi c©y lóa n­íc cã t¸c dông h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña bÖnh. C«ng thøc lu©n canh H1 do lu©n canh víi 2 c©y lóa n­íc nªn TLB Ýt h¬n c¶ so víi c«ng thøc H2 vµ H3. (CT H2 TLB lµ 17,6%, CTH2 TLB lµ 22,00% vµ CTH3 TLB lµ 27,2%). CT H2 ®­îc lu©n canh víi 1 vô lóa n­íc do ®ã TLB cã gi¶m h¬n so víi CTH3 kh«ng ®­îc lu©n canh víi c©y lóa n­íc nµo. - BÖnh hÐo rò tr¾ng gèc (sclerotium rolfsii). Qua theo dâi bÖnh xuÊt hiÖn nhiÒu tõ lóc ra hoa, kÕt qu¶ ®Õn lóc thu ho¹ch. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t sinh ph¸t triÓn cña bÖnh nh­ ®Þa thÕ ®Êt ®èi víi cµ chua HT7 th× ®Þa thÕ ®Êt vµn thÊp TLB lµ 7,2%, ë ®Êt vµn TLB lµ 10,4% vµ ®Êt vµn cao lµ 12,4%. Ph­¬ng ph¸p lu©n canh lóa xu©n – lóa mïa – cµ chua (2 lóa – 1 mµu) TLB lµ 8,4% nhiÒu nhÊt so víi CTLC H2 vµ H3. CTLC H2 lóa xu©n - ®Ëu t­¬ng – cµ chua TLB lµ 6,4%, CT H3 l¹c xu©n – khoai lang – cµ chua TLB lµ 4,0%. 5.2 Tån t¹i vµ ®Ò nghÞ * Tån t¹i Do thêi gian thùc tËp cã h¹n mÆt kh¸c ®iÒu kiÖn vËt t­ thÝ nghiÖm cßn nhiÒu khã kh¨n, thiÕu thèn nªn nh÷ng kÕt qu¶ thu ®­îc cña chóng t«i cßn nhiÒu h¹n chÕ. - Chóng t«i ch­a cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu s©u vÒ bÖnh hÐo xanh, hÐo vµng, hÐo rò tr¾ng gèc trong phßng thÝ nghiÖm. Ch­a cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a tuyÕn trïng vµ bÖnh lë cæ rÔ (Rhizoctonia solani kihn) víi c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh trªn. - Ch­a cã ®iÒu kiÖn kiÓm tra x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ c¸c gièng chèng chÞu, ®Æc biÖt lµ c¸c gièng cµ chua, khoai t©y nhËp néi. Còng nh­ ch­a cã ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh kh¶o nghiÖm nhiÒu lo¹i thuèc trõ nÊm, vi khuÈn ngoµi s¶n xuÊt . Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu ë trªn, chóng t«i thÊy bÖnh hÐo rò do nÊm, vi khuÈn h¹i cµ chua, khoai t©y thuéc lo¹i nÊm, vi khuÈn cã ph¹m vi ký chñ réng rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ tËp qu¸n canh t¸c ë ViÖt Nam, g©y lªn nh÷ng thiÖt h¹i lín vÒ n¨ng xuÊt vµ s¶n l­îng. Mµ c«ng t¸c phßng trõ cßn nhiÒu nan gi¶i , song vÊn ®Ò cÇn quan t©m ë ®©y lµ nÊm bÖnh cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn yÕu tè chÕ ®é canh t¸c, ®Êt ®ai , thêi vô , giai ®o¹n sinh tr­ëng . * §Ò nghÞ TiÕn hµnh ®iÒu tra thµnh phÇn bÖnh h¹i cµ chua, khoai t©y lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ ph¶i lµm th­êng xuyªn . TiÕp tôc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p canh t¸c , gièng chèng chÞu ®Ó h¹n chÕ møc ®é g©y h¹i cña nÊm, vi khuÈn. CÇn quan t©m nghiªn cøu ®Çy ®ñ h¬n vÒ sinh th¸i bÖnh Nªn chó ý lùa chän nh÷ng lo¹i thuèc phßng trõ bÖnh cã tÝnh chän läc cao Ýt ®éc ®èi víi m«i tr­êng . Chóng t«i hi väng r»ng nh÷ng kÕt qu¶ ®· thu ®­îc ë trªn , cã ®ãng gãp mét phÇn vµo c«ng t¸c nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh nÊm , vi khuÈn truyÒn qua ®Êt h¹i c©y trång ë n­íc ta. PhÇn 6: Tµi liÖu tham kh¶o §ç TÊn Dòng "BÖnh hÐo rò trªn c©y trång c¹n, biÖn ph¸p phßng trèng 2001" Hµ Quang Hïng "Gi¸o tr×nh phßng trõ dÞch h¹i c©y trång. NXB N«ng NghiÖp 1995" T¹ ThÞ Thu Cóc "Gi¸o tr×nh trång rau, NXB N«ng NghiÖp.1997" Côc B¶o VÖ Thùc VËt. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra ph¸t hiÖn s©u bÖnh h¹i c©y trång. NXB N«ng NghiÖp 1995 Vò Kh¾c Nh­îng - Hµ Minh Trung. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu bÖnh c©y . NXB N«ng NghiÖp 1983 NguyÔn TrÇn O¸nh - NguyÔn V¨n Viªn . Gi¸o tr×nh hoµ b¶o vÖ thùc vËt , NXB N«ng NghiÖp 1996 Lª L­¬ng TÒ Gi¸o tr×nh bÖnh c©y. NXB 1997 Lª L­¬ng TÒ - Vò TriÖu M©n BÖnh vi khuÈn vµ virus h¹i thùc vËt. NXB Gi¸o Dôc ,1999 NguyÔn Kim V©n . BÖnh hÐo vµng c©y cµ chua vµ mét sè yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña bÖnh trªn ®ång ruéng 10. T¹p chÝ BVTV, sè 160, th¸ng 4 - 1994, trang 8-10