Báo cáo Thực tập xưởng điện

Lêi më ®Çu Trong cuéc sèng, ®iÖn cã mét vai trß rÊt quan träng. ViÖc ®µo t¹o ra c¸c kü s­ ngµnh ®iÖn cã vai trß quan träng kh«ng kÐm. Ngµy nay theo ®µ ph¸t triÓn cña x· héi mµ ®iÒu kiÖn häc tËp cña sinh viªn nãi chung vµ sinh viªn ngµnh ®iÖn nãi chung ®· cã nhiÒu c¶i thiÖn rÊt thuËn lîi. Sinh viªn tr­êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi lµ sinh viªn cña mét tr­êng kü thuËt do vËy ®iÒu kiÖn thùc hµnh lµ cÇn thiÕt h¬n c¶. ChÝnh v× vËy, mÆc dï kinh phÝ h¹n hÑp ®iÒu kiÖn cßn ch­a hiÖn ®¹i nh­ng nhµ tr­êng vµ c¸c thÇy c« gi¸o vÉn t¹o ®iÒu kiÖn tèi ®a cho sinh viªn chóng em ®­îc thùc hµnh, kiÓm tra l¹i kiÕn thøc ®· häc trªn líp qua kú thùc tËp dµnh cho sinh viªn ngµnh ®iÖn vµo gi÷a n¨m häc thø 3. B¶n th©n em lµ mét sinh viªn khoa §iÖn tuy nhiªn viÖc tiÕp xóc víi c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ thùc tÕ ch­a nhiÒu. ChÝnh v× vËy em thÊy viÖc tæ chøc thùc tËp t¹i x­ëng ®iÖn cña c¸c thÇy trong tr­êng nãi chung vµ c¸c thÇy c« trong bé m«n ThiÕt bÞ §iÖn-§iÖn tö nãi riªng lµ mét c¬ héi tèt cho chóng em ®­îc tiÕp thu kiÕn thøc thùc tÕ mét c¸ch trùc quan nhÊt. Sau 3 tuÇn thùc tËp t¹i x­ëng ®iÖn cña bé m«n ThiÕt bÞ §iÖn-§iÖn tö, d­íi sù chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy NguyÔn Quang Hïng vµ thÇy NguyÔn Huy ThiÖn em cïng c¸c b¹n ®· cã tiÕp thu ®­îc nh÷ng kiÕn thøc thùc tÕ rÊt ®¸ng quý. Vµ quan träng h¬n ®ã lµ c¸ch tiÕp cËn víi thùc tÕ ®iÒu mµ c¸c thÇy mong muèn sinh viªn cã c¸i nh×n s©u h¬n, réng h¬n ®èi víi c¸c kiÕn thøc ®· ®­îc häc trªn líp. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n hai thÇy cïng bé m«n ThiÕt bÞ §iÖn-§iÖn tö. Nhê sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c thÇy vµ bé m«n mµ chóng em ®· hoµn thµnh tèt ®ît thùc tËp ë x­ëng §iÖn. Sau ®©y em xin ®­îc tr×nh bµy tãm t¾t nh÷ng kiÕn thøc vµ bµi häc kinh nghiÖm mµ em tæng kÕt ®­îc qua 3 tuÇn thùc tËp t¹i x­ëng §iÖn cña bé m«n ThiÕt bÞ §iÖn-§iÖn tö. (Xem lại mấy cái đồ thị hình như sai‼!) Néi dung cña bµi b¸o c¸o cña em bao gåm nh÷ng phÇn sau ®©y: Lêi më ®Çu:...……………………………………………………………….1 Ch­¬ng I: Tãm t¾t lý thuyÕt Kh¸i niÖm chung vÒ m¸y ®iÖn §Þnh nghÜa M¸y ®iÖn lµ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tõ thùc hiÖn sù biÕn ®æi c¬ n¨ng thµnh ®iÖn n¨ng hoÆc tõ ®iÖn n¨ng thµnh c¬ n¨ng dùa trªn nguyªn lý c¶m øng ®iÖn tõ. M¸y ®iÖn dïng lµm m¸y biÕn ®æi n¨ng l­îng lµ phÇn tö quan träng nhÊt cña bÊt cø thiÕt bÞ ®iÖn n¨ng nµo. Nã ®­îc sö dông réng r·i trong c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, c¸c hÖ ®iÒu khiÓn vµ tù ®éng ®iÒu chØnh khèng chÕ… Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y ®iÖn. M¸y ®iÖn lµm viÖc dùa trªn nguyªn lý c¶m øng ®iÖn tõ. Nã tu©n thñ theo 2 ®Þnh luËt lµ: §Þnh luËt c¶m øng ®iÖn tõ (§Þnh luËt Faraday) vµ ®Þnh luËt vÒ lùc ®iÖn tõ (§Þnh luËt Laplace). §Þnh luËt c¶m øng ®iÖn tõ. Ph¸t biÓu: Sù biÕn thiªn tæng tõ th«ng mãc vßng trong m¹ch ®iÖn sÏ t¹o ra mét søc ®iÖn ®éng tû lÖ víi ®¹o hµm cña tæng tõ th«ng biÕn thiªn ®ã. BiÓu thøc: Trong ®ã: lµ suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng lµ tæng tõ th«ng mãc vßng trong m¹ch ®iÖn D¹ng kh¸c: lµ søc ®iÖn ®éng c¶m øng lµ tõ c¶m chiÒu dµi thanh dÉn trong tõ tr­êng tèc ®é chuyÓn ®éng cña thanh dÉn theo h­íng vu«ng gãc víi tõ c¶m §Þnh luËt vÒ lùc tõ Ph¸t biÓu: Lùc ®iÖn tõ t¸c dông lªn thanh dÉn mang dßng ®iÖn ®Æt trong tõ tr­êng cã ®é lín tû lÖ thuËn víi chiÒu dµi cña thanh dÉn, c­êng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua thanh dÉn vµ c­êng ®é tõ tr­êng n¬i chøa thanh dÉn. C«ng thøc: Trong ®ã: lµ lùc ®iÖn tõ t¸c dông lªn thanh dÉn lµ c­êng ®é tõ tr­êng lµ chiÒu dµi thanh dÉn lµ c­êng ®é dßng ®iÖn trong thanh dÉn lµ gãc gi÷a vÐc t¬ tõ c¶m víi dßng ®iÖn i ch¹y trong thanh dÉn VËt liÖu chÕ t¹o m¸y ®iÖn VËt liÖu t¸c dông. VËt liÖu t¸c dông gåm vËt liÖu dÉn tõ vµ vËt liÖu dÉn ®iÖn. C¸c vËt liÖu nµy sÏ lµm nhiÖm vô thùc hiÖn c¸c chuyÓn ®æi ®iÖn tõ trong m¸y ®iÖn. VËt liÖu dÉn tõ: Dïng ®Ó chÕ t¹o m¹ch tõ cho m¸y ®iÖn. Ng­êi ta th­êng dïng c¸c lo¹i thÐp cã tÝnh chÊt tõ kh¸c nhau cho c¸c lo¹i m¸y ®iÖn kh¸c nhau. Lo¹i thÐp th­êng dïng lµ thÐp l¸ kü thuËt ®iÖn, cã hµm l­îng Silic kh¸c nhau nh­ng kh«ng v­ît qu¸ 4.5%. Hµm l­îng Silic nµy dïng ®Ó h¹n chÕ tæn hao do tõ trÔ vµ t¨ng ®iÖn trë cña thÐp ®Ó gi¶m tæn hao do dßng ®iÖn xo¸y. Th«ng th­êng c¸c lo¹i thÐp kü thuËt ®iÖn cã bÒ dµy 0.35 hay 0.27 mm dïng cho m¸y biÕn ¸p vµ 0.5mm dïng cho m¸y ®iÖn quay. C¸c l¸ thÐp nµy sÏ ®­îc ghÐp l¹i víi nhau ®Ó gi¶m tæn hao do dßng ®iÖn Fuco g©y nªn. Theo c¸ch chÕ t¹o ng­êi ta ph©n thÐp kü thuËt ®iÖn ra lµm hai lo¹i: c¸n nãng vµ c¸n nguéi. ThÐp c¸n nguéi cã ®Æc tÝnh tõ tèt h¬n thÐp c¸n nãng. §ã lµ ®é tõ thÈm cao h¬n, tæn hao thÐp Ýt h¬n. ThÐp c¸n nguéi chia lµm hai lo¹i: dÞ h­íng vµ ®¼ng h­íng. Lo¹i dÞ h­íng th× tÝnh n¨ng tõ tÝnh theo h­íng däc theo h­íng c¸n th× tèt h¬n h¼n do ®ã nã th­êng ®­îc dïng trong m¸y biÕn ¸p. Cßn lo¹i thÐp ®¼ng h­íng th× cã ®Æc tÝnh tõ theo mäi h­íng lµ nh­ nhau nªn th­êng ®­îc dïng trong m¸y ®iÖn quay. VËt liÖu dÉn ®iÖn: Th­êng dïng lµ ®ång. §ång dïng lµm d©y quÊn ph¶i ®¹t tiªu chuÈn t¹p chÊt kh«ng qu¸ 0.1%. §iÖn trë suÊt cña ®ång t¹i 20°C lµ Ngoµi ra trong mét sè tr­êng hîp ng­êi ta cßn dïng nh«m lµm vËt liÖu dÉn ®iÖn. VËt liÖu kÕt cÊu Lµ lo¹i vËt liÖu dïng ®Ó chÕ t¹o ra c¸c bé phËn chi tiÕt truyÒn ®éng hoÆc kÕt cÊu cho m¸y ®iÖn theo c¸c d¹ng cÇn thiÕt, ®¶m b¶o cho m¸y ch¹y b×nh th­êng. Ng­êi ta th­êng dïng c¸c vËt liÖu nh­ gang, thÐp, kim lo¹i mµu, hîp kim hoÆc c¸c vËt liÖu b»ng chÊt dÎo. VËt liÖu c¸ch ®iÖn Dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c bé phËn ng¨n c¸ch gi÷a c¸c bé phËn mang ®iÖn víi bé phËn kh«ng mang ®iÖn còng nh­ gi÷a c¸c bé phËn mang ®iÖn víi nhau (c¸c pha). Nh÷ng vËt liÖu nµy cã vai trß rÊt quan träng trong m¸y ®iÖn v× nã ®¶m b¶o sù an toµn trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m¸y. Do ®ã nã cÇn ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu nh­ ®é bÒn nhiÖt cao, ®é dÉn nhiÖt tèt, chÞu Èm, chÞu ®­îc hãa chÊt vµ cã ®é bÒn c¬ nhÊt ®Þnh. V× c¸c vËt liÖu c¸ch ®iÖn cã ®é bÒn kh¸c nhau nªn ng­êi ta chia nã ra thµnh 7 lo¹i theo cÊp nhiÖt ®é lµm viÖc cña chóng. CÊp c¸ch ®iÖn Y A E B F H C NhiÖt ®é lµm viÖc 90 105 120 130 155 180 >180 Khi m¸y lµm viÖc, do c¸c t¸c ®éng kh¸c cña ®iÒu kiÖn lµm viÖc mµ ®é bÒn cña vËt liÖu c¸ch ®iÖn sÏ bÞ gi¶m. Theo thùc nghiÖm nÕu nhiÖt ®é lµm viÖc cho phÐp t¨ng qu¸ tõ 8-10°C th× tuæi thä vËt liÖu c¸ch ®iÖn sÏ gi¶m ®i mét nöa. Do ®ã khi lµm viÖc cÇn tr¸nh ®Ó m¸y ®iÖn qu¸ t¶i lµm t¨ng nhiÖt ®é trong thêi gian dµi. Ph©n lo¹i M¸y ®iÖn cã nhiÒu lo¹i, ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, ph©n lo¹i theo c«ng suÊt, theo cÊu t¹o, theo chøc n¨ng, theo dßng ®iÖn (mét chiÒu hoÆc xoay chiÒu), theo nguyªn lý lµm viÖc. ë ®©y ta ph©n lo¹i theo nguyªn lý biÕn ®æi n¨ng l­îng : M¸y ®iÖn tÜnh: M¸y ®iÖn tÜnh th­êng gÆp lµ c¸c lo¹i m¸y biÕn ¸p. m¸y ®iÖn tÜnh lµm viÖc dùa trªn c¸c hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ do sù biÕn thiªn tõ th«ng, gi÷a c¸c quËn d©y kh«ng cã sù chuyÓn ®éng t­¬ng ®èi víi nhau. M¸y ®iÖn tÜnh th­êng dïng ®Ó biÕn ®æi th«ng sè ®iÖn n¨ng. Do tÝnh chÊt thuËn nghÞch cña c¸c quy luËt c¶m øng ®iÖn tõ,qu¸ tr×nh biÕn ®æi cã tÝnh chÊt thuËn nghÞch. vÝ dô nh­ m¸y biÕn ¸p biÕn ®æi ®iÖn n¨ngcã c¸c th«ng sè U1, I1, t1 thµnh ®iÖn n¨ng cã c¸c th«ng sè míi U2, I2, t2 ,hoÆc ng­îc l¹i biÕn ®æi hÖ thèng ®iÖn U2, I2, t2 thµnh hÖ thèng ®iÖn U1, I1, t1. M¸y ®iÖn quay (quay hoÆc chuyÓn ®éng th¼ng): Nguyªn lý lµm viÖc dùa vµo hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ, lùc ®iÖn tõ do tõ tr­êng vµ dßng ®iÖn cña c¸c cuén d©y cã chuyÓn ®éng t­¬ng ®èi víi nhau g©y ra. Lo¹i m¸y ®iÖn nµy th­êng dïng ®Ó biÕn ®æi n¨ng l­îng. VÝ dô nh­ biÕn ®æi ®iÖn n¨ng thµnh c¬ n¨ng (®éng c¬ ®iÖn) hoÆc biÕn ®æi c¬ n¨ng thµnh ®iÖn ( m¸y ph¸t ®iÖn). Qu¸ tr×nh biÕn ®æi cã tÝnh chÊt thuËn nghÞch nghÜa lµ m¸y ®iÖn cã thÓ lµm viÖc ë chÕ ®é m¸y ph¸t hoÆc ®éng c¬ ®iÖn. M¸y ®iÖn quay ®­îc chia thµnh hai lo¹i lµ: m¸y ®iÖn xoay chiÒu vµ m¸y ®iÖn mét chiÒu. M¸y ®iÖn xoay chiÒu cã thÓ ph©n thµnh m¸y ®iÖn ®ång bé, m¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé vµ m¸y ®iÖn xoay chiÒu cã vµnh gãp. C¸c th«ng sè m¸y ®iÖn Mçi mét m¸y ®iÖn cã mét bé c¸c th«ng sè ®Þnh møc ®Ó ®¶m b¶o khi vËn hµnh m¸y cã thÓ ®¹t ®­îc hiÖu suÊt cao nhÊt, æn ®Þnh vµ an toµn nhÊt ®ång thêi ®¶m b¶o ®é bÒn, tuæi thä m¸y. Qua c¸c th«ng sè cña m¸y ®iÖn ta còng cã thÓ chän ®­îc lo¹i m¸y ®iÖn phï hîp víi yªu cÇu sö dông C¸c th«ng sè nãi chung th­êng dïng lµ: C¸c ®iÖn ¸p ®Þnh møc, dßng ®Þnh møc, dung l­îng vµ c«ng suÊt ®Þnh møc, tèc ®é ®Þnh møc. M¸y biÕn ¸p Kh¸i niÖm chung M¸y biÕn ¸p lµ bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng. Nh­ chóng ta ®· biÕt khi truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng nÕu ®iÖn ¸p cµng cao th× dßng ®iÖn trªn d©y sÏ gi¶m xuèng tõ ®ã hao phÝ n¨ng l­îng trªn ®­êng d©y sÏ gi¶m xuèng lµm gi¶m chi phÝ ®Çu t­ do kh«ng ph¶i mua d©y cã tiÕt diÖn lín vµ ®Çu t­ cho x©y dùng ®­êng d©y. Trong thùc tÕ c¸c m¸y ph¸t ®iÖn chØ cã thÓ s¶n sinh ra ®iÖn ¸p vµo kho¶ng tõ 0.4-6kV do ®ã ®Ó cã ®­îc ®iÖn ¸p cao 35,110,220,500kV truyÒn t¶i trªn c¸c ®­êng d©y ta cÇn cã m¸y biÕn ¸p ®Ó t¨ng ¸p. Vµ khi ®iÖn truyÒn t¶i ®Õn n¬i ng­êi tiªu dïng th× cÇn ph¶i gi¶m xuèng theo møc ®iÖn ¸p mµ hé tiªu thô yªu cÇu. Trong hÖ thèng ®iÖn lùc, muèn truyÒn t¶i vµ ph©n phèi c«ng suÊt tõ n¬i s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng ®Õn n¬i tiªu dïng cÇn ph¶i qua nhiÒu cÊp t¨ng ¸p vµ h¹ ¸p. Do ®ã nhiÖm vô cña m¸y biÕn ¸p kh«ng chØ thay ®æi ®iÖn ¸p mµ cßn lµ bé phËn ph©n phèi n¨ng l­îng. §Þnh nghÜa M¸y biÕn ¸p lµ thiÕt bÞ tõ tÜnh, lµm viÖc dùa trªn nguyªn lý c¶m øng ®iÖn tõ, dïng ®Ó biÕn ®æi c¸c th«ng sè (U,I) cña dßng ®iÖn xoay chiÒu nh­ng vÉn gi÷ nguyªn tÇn sè. Nguyªn lý lµm viÖc Nh­ ®· nãi ë trªn, m¸y biÕn ¸p lµm viÖc theo nguyªn lý c¶m øng ®iÖn tõ: N1 W1 N2 W1 U1 W1 I1 W1 I2 W1 I2 W1 XÐt s¬ ®å nguyªn lý cña m¸y biÕn ¸p trªn h×nh vÏ sau: M¸y biÕn ¸p trªn h×nh vÏ lµ m¸y biÕn ¸p mét pha hai d©y quÊn. D©y quÊn s¬ cÊp cã N1 vßng d©y vµ d©y quÊn thø cÊp cã W2 vßng d©y. C¶ hai cuén d©y ®­îc quÊn trªn mét lâi s¾t. Lâi s¾t ®­îc cÊu t¹o tõ nhiÒu lµ thÐp kü thuËt ®iÖn. Khi ®Æt mét ®iÖn ¸p xoay chiÒu U1 vµo 2 ®Çu cña cuén d©y s¬ cÊp th× trong lßng cña cuén d©y sÏ xuÊt hiÖn mét tõ th«ng biÕn thiªn víi tÇn sè b»ng tÇn sè cña dßng ®iÖn trong cuén s¬ cÊp. Tõ th«ng nµy mãc vßng víi c¶ 2 cuén d©y 1 vµ 2. Nã sinh ra s®® c¶m øng vµ trªn c¸c cuén d©y s¬ cÊp vµ thø cËp. Khi nèi 2 ®Çu cña cuén d©y s¬ cÊp víi t¶i nã sÏ sinh ra hiÖu ®iÖn thÕ U2 vµ dßng ®iÖn I2 trªn t¶i. Nh­ vËy n¨ng l­îng cña dßng ®iÖn xoay chiÒu ®· ®­îc chuyÓn tõ cuén d©y s¬ cÊp sang cuén d©y thø cÊp. Gi¶ sö ®iÖn ¸p xoay chiÒu ®Æt vµo 2 ®Çu cña cuén s¬ cÊp lµ mét ®iÖn ¸p h×nh sin th× tõ th«ng nã sinh ra còng lµ mét hµm sè h×nh sin: Theo ®Þnh luËt c¶m øng ®iÖn tõ, s®® c¶m øng sinh ra trong c¸c d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp sÏ lÇn l­ît lµ: Trong ®ã: lµ gi¸ trÞ hiÖu dông cña c¸c s®® d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp. Tõ c¸c biÓu thøc ë trªn ta thÊy s®® c¶m øng trong d©y quÊn chËm pha so víi tõ th«ng sinh ra nã mét gãc. HÖ sè m¸y biÕn ¸p: Ng­êi ta ®Þnh nghÜa hÖ sè m¸y biÕn ¸p lµ tû sè gi÷a c¸c ®¹i l­îng sau: VËt liÖu, cÊu t¹o: M¸y biÕn ¸p ®­îc cÊu t¹o tõ ba bé phËn chÝnh: lâi thÐp, d©y quÊn vµ vá m¸y. Tïy vµo tõng nhiÖm vô kh¸c nhau mµ chóng ®­îc cÊu t¹o tõ nh÷ng lo¹i vËt liÖu kh¸c nhau. Lâi thÐp Lâi thÐp ®­îc dïng lµm m¹ch dÉn tõ, ®ång thêi lµm khung ®Ó quÊn d©y quÊn. Theo h×nh d¸ng lâi thÐp, ng­êi ta chia ra m¸y biÕn ¸p kiÓu lâi vµ m¸y biÕn ¸p kiÓu bäc. Lâi thÐp m¸y biÕn ¸p ®­îc lµm tõ t«n silic c¸n nguéi dÞ h­íng, ®Ó tõ th«ng lu«n ®i theo chiÒu c¸n lµ chiÒu cã tõ dÉn lín, l¸ thÐp ®­îc ghÐp tõ c¸c l¸ t«n ®­îc c¾t chÐo mét gãc nhÊt ®Þnh. C¸ch ghÐp nµy dïng trong c¸c m¹ch tõ cã ®é dµy tÊm t«n trong kho¶ng tõ 0.20-0.35 mm. Khi bÒ dµy tÊm t«n nhá h¬n 0.20 mm ng­êi ta dïng c«ng nghÖ m¹ch tõ quÊn l¸ t«n v« dÞnh h×nh dµy 0.10 mm. Lâi thÐp cña m¸y biÕn ¸p bao gåm 2 phÇn. - PhÇn trô: lµ phÇn ®Ó quÊn d©y. - PhÇn g«ng: KÕt nèi c¸c phÇn trô l¹i vµ t¹o thµnh m¹ch tõ kÝn. Trô vµ g«ng ®­îc Ðp chÆt víi nhau b»ng èc vÝt. D©y quÊn - C«ng dông: lµ bé phËn dÉn ®iÖn cña m¸y biÕn ¸p, lµm nhiÖm vô thu n¨ng l­îng vµo vµ truyÒn n¨ng l­îng ra. Kim lo¹i dïng lµm d©y quÊn th­êng b»ng ®ång. Theo c¸ch quÊn d©y s¬ cÊp vµ thø cÊp ta cã thÓ chia thµnh hai lo¹i. D©y quÊn ®ång t©m vµ d©y quÊn xem kÏ. D©y quÊn ®ång t©m Lµ d©y quÊn mµ ë tiÕt diÖn ngang lµ nh÷ng vßng trßn ®ång t©m. D©y quÊn h¹ ¸p th­êng quÊn ë phÝa trong cßn d©y quÊn cao ¸p quÊn ë bªn ngoµi ®Ó tËn dông quËn h¹ ¸p lµm líp ph©n c¸ch gi÷a cuén cao ¸p vµ trô. Nh÷ng kiÓu d©y quÊn ®ång t©m chÝnh lµ: - D©y quÊn h×nh trô: NÕu tiÕt diÖn d©y nhá th× dïng d©y trßn, quÊn nhiÒu líp. NÕu tiÕt diÖn d©y lín th× dïng d©y bÑt vµ quÊn thµnh hai líp. D©y quÊn h×nh trô d©y trßn th­êng dïng lµm d©y quÊn cao ¸p, ®iÖn ¸p tíi 35 kV, d©y quÊn h×nh trô bÑt dïng chñ yÕu lµm d©y quÊn h¹ ¸p víi ®iÖn ¸p tõ 6kV trë xuèng. Nãi chung d©y qÊn h×nh trô th­êng dïng cho c¸c m¸y biÕn ¸p cã dung l­îng 630kVA trë xuèng. - D©y quÊn h×nh xo¾n: Gåm nhiÒu d©y bÑt chËp l¹i quÊn theo ®­êng xo¾n èc, gi÷a c¸c vßng d©y cã r·nh hë. H×nh kiÓu nµy th­êng dïng cho c¸c m¸y biÕn ¸p cã dung l­îng trung b×nh vµ lín. - D©y quÊn xo¸y xo¾n èc liªn tôc : lµm b»ng d©y bÑt vµ kh¸c víi d©u quÊn h×nh xo¾n èc ë chç d©y quÊn nµy ®­îc quÊn thµnh nh÷ng b¸nh r¨ng d©y ph¼ng c¸ch nhau b»ng nh÷ng r·nh hë. B»ng c¸ch ho¸n vÞ ®Æc biÖt trong khi quÊn, c¸c b¸nh d©y ®­îc nèi tiÕp liªn tôc mµ kh«ng cÇn mèi hµn gi÷a chóng. D©y quÊn lo¹i nµy dïng lµm cuén cao ¸p cho ®iÖn ¸p tõ 35kV trë lªn vµ cã dung l­îng lín. D©y quÊn xen kÏ C¸c b¸nh d©y cao ¸p vµ h¹ ¸p lÇn l­ît ®­îc quÊn xen kÏ nhau däc theo trô thÐp. KiÓu d©y quÊn nµy th­êng dïng trong c¸c m¸y biÕn ¸p kiÓu bäc. Vá m¸y Bao gåm thïng m¸y vµ n¾p m¸y. Cã chøc n¨ng b¶o vÖ lâi s¾t vµ c¸c cuén d©y. Ngoµi ra c«ng dông cña n¾p thïng cßn lµ ®­a ®Çu d©y vµo vµ ®­a c¸c ®Çu d©y ra. Vá m¸y lµm nhiÖm vô t¶n nhiÖt, dËp hå quang do cÊu t¹o kÝn chøa dÇu lµm nhiÖm vô c¸ch ®iÖn. Ph©n lo¹i m¸y biÕn ¸p Theo sè pha: m¸y biÕn ¸p mét pha vµ m¸y biÕn ¸p ba pha. Theo c«ng dông: M¸y biÕn ¸p ®iÖn lùc: lµm nhiÖm vô truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn n¨ng M¸y biÕn ¸p chuyªn dông: dïng cho c¸c môc ®Ých cô thÓ nh­ luyÖn kim, hµn… M¸y biÕn ¸p tù ngÉu: dïng biÕn ®æi ®iÖn ¸p trong ph¹m vi kh«ng lín. M¸y biÕn ¸p ®o l­êng: ®Ó gi¶m ®iÖn ¸p, gi¶m dßng ®iÖn khi ®­a vµo c¸c ®ång hå ®o. M¸y biÕn ¸p thÝ nghiÖm: dïng ®Ó thÝ nghiÖm c¸c ®iÖn ¸p cao. M¸y ®iÖn quay Kh¸i niÖm chung M¸y ®iÖn quay dïng ®Ó biÕn ®æi c¸c d¹ng n¨ng l­îng c¬ thµnh n¨ng l­îng ®iÖn vµ ng­îc l¹i. M¸y ®iÖn quay cã thÓ lµm viÖc thuËn nghÞch, cã hai chÕ ®é lµm viÖc: - ChÕ ®é ®éng c¬: BiÕn ®æi c¸c ®iÖn n¨ng thµnh c¬ n¨ng. - ChÕ ®é m¸y ph¸t: BiÕn ®æi n¨ng l­îng ®iÖn thµnh n¨ng l­îng c¬. Do tÝnh thuËn nghÞch cña m¸y ®iÖn nªn ta kh«ng xÐt riªng tõng lo¹i mµ xÐt chung c¶ hai lo¹i trªn. Nguyªn lý lµm viÖc Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y ®iÖn quay dùa trªn hai ®Þnh luËt ®iÖn tõ c¬ b¶n. §Þnh luËt thø nhÊt lµ ®Þnh luËt søc ®iÖn ®éng c¶m øng, ®Þnh luËt thø hai lµ ®Þnh luËt vÒ lùc ®iÖn tõ. Tïy theo c¸ch t¹o ra tõ tr­êng vµ kÕt cÊu m¹ch tõ cïng d©y quÊn mµ ta chia m¸y ®iÖn quay thµnh c¸c lo¹i c¬ b¶n sau ®©y: - M¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé. - M¸y ®iÖn ®ång bé. - M¸y ®iÖn mét chiÒu. - M¸y ®iÖn xoay chiÒu cã vµnh gãp. CÊu t¹o, vËt liÖu CÊu t¹o chung cña m¸y ®iÖn quay bao gåm hai bé phËn chÝnh lµ phÇn tÜnh (roto) vµ phÇn tÜnh (stato). PhÇn tÜnh vµ phÇn ®éng cña m¸y ®iÖn quay ®­îc lµm tõ c¸c lo¹i vËt liÖu kÕ cÊu vµ d©y quÊn t¹o tõ th«ng. Ngoµi ra cßn cã n¾p m¸y vµ vá m¸y. Stato: Gåm lâi thÐp vµ d©y quÊn phÇn øng cã nhiÖm vô t¹o nªn tõ tr­êng. - Lâi thÐp : H×nh trô, do c¸c l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn ®­îc s¾p xÕp thµnh mét khèi. NÕu tõ th«ng qua lâi thÐp lµ xoay chiÒu th× nã ®­îc ghÐp tõ c¸c l¸ t«n silic dµy 0.35-0.5mm ®Ó lµm gi¶m tæn hao do dßng ®iÖn xo¸y, cßn nÕu lµ tõ th«ng kh«ng ®æi th× nã ®­îc ®óc b»ng thÐp hoÆc ghÐp tõ thÐp tÊm. - D©y quÊn: lµm b»ng ®ång hoÆc nh«m, ®­îc quÊn vµo c¸c r·nh cña stato ®­îc bäc c¸ch ®iÖn víi nhau vµ c¸ch ®iÖn víi lâi thÐp. Roto: Cã d¹ng khèi trô, gåm lâi thÐp, d©y quÊn phÇn c¶m trôc m¸y. - Lâi thÐp: cã h×nh trô lµm b»ng c¸ch l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn ghÐp l¹i víi nhau cã lç ë gi÷a ®Ó l¾p trôc vµ c¸c r·nh quÊn d©y ®èi víi roto d©y quÊn. - D©y quÊn : ChØ cã ®èi víi roto d©y quÊn, lµm b»ng ®ång hoÆc nh«m. Chóng quÊn theo c¸c r·nh cña roto. Riªng ®èi víi lo¹i roto lång sãc d©y quÊn lµ c¸c thanh ®ång ®­îc nèi ng¾n m¹ch víi nhau b»ng c¸c vµnh b»ng ®ång t¹o thµnh lång sãc. Vá m¸y vµ n¾p m¸y: lµm b»ng gang hoÆc thÐp ®Ó gi÷ chÆt lâi thÐp vµ cè ®Þnh m¸y khi lµm viÖc. Trªn n¾p m¸y cã æ ®ì trôc. Vá m¸y vµ n¾p m¸y cã nhiÖm vô b¶o vÖ c¸c bé phËn bªn trong cña m¸y. Ph©n lo¹i Nh­ ®· nãi ë trªn, m¸y ®iÖn th­êng ®­îc chia lµm bèn lo¹i c¬ b¶n theo c¸ch t¹o ra tõ tr­êng vµ kÕt cÊu cña m¹ch tõ cïng d©y quÊn. M¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé Stato cña m¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé t¹o ra mét tõ tr­êng quay tèc ®é lµ: víi lµ tÇn sè dßng ®iÖn ®­a vµo, p lµ sè ®«i cùc cña m¸y. Tõ tr­êng quay nµy quÐt trªn d©y quÊn roto t¹o ra dßng ®iÖn c¶m øng trªn cuén d©y cña roto. Dßng ®iÖn nµy sinh ra tõ th«ng cã t¸c dông chèng l¹i sù thay ®æi cña tõ tr­êng quay. Tõ th«ng cña d©y quÊn roto hîp víi tõ th«ng cña stato t¹o ra trong khe hë t¸c ®éng lªn dßng ®iÖn ch¹y trong d©y quÊn roto lµm cho roto quay víi tèc ®é tèc ®é n phô thuéc vµo dßng ®iÖn trong d©y quÊn roto vµ tõ th«ng trªn khe hë. HÖ sè tr­ît M¸y ®iÖn ®ång bé Lùc tõ ®­îc ®Æt trong roto cßn d©y quÊn phÇn øng (khung d©y) ®­îc ®Æt trªn phÇn tÜnh gåm ba cuén d©y ®Æt lÖch nhau trong kh«ng gian mét gãc 120o . Khi cùc tõ quay víi tèc ®é n, d©y quÊn phÇn øng sÏ c¶m øng nªn mét s®® vµ mét dßng ®iÖn ba pha lÖch nhau 120o vÒ thêi gian vµ do ®ã t¹o nªn mét tõ tr­êng quay víi tèc ®é vµ b»ng tèc ®é cña roto. C¸c th«ng sè m¸y ®iÖn quay Trong m¸y ®iÖn quay ta quan t©m tíi c¸c th«ng sè sau ®©y: - §iÖn ¸p lµm viÖc ®Þnh møc. U®m - Dßng më m¸y. Imm - Dßng lµm viÖc ®Þnh møc. I®m Ch­¬ng II: KiÓm nghiÖm lý thuyÕt qua c¸c thÝ nghiÖm QuÊn m¸y biÕn ¸p tù ngÉu mét cuén d©y C¸c th«ng sè cña m¸y biÕn ¸p Khi thùc hµnh quÊn m¸y biÕn ¸p tù ngÉu ta cÇn cã thÓ tÝnh c¸c th«ng sè d©y quÊn dùa vµo c¸c ®¹i l­îng sau ®©y: Q tiÕt diÖn lâi s¾t () S c«ng suÊt m¸y biÕn ¸p w sè vßng d©y cho 1V J mËt ®é dßng ®iÖn m¸y biÕn ¸p d ®­êng kÝnh tiÕt diÖn cña d©y dÉn s tiÕt diÖn d©y quÊn C¸ch x¸c ®Þnh tiÕt diÖn cña lâi thÐp TiÕt diÖn cña lâi thÐp ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: ®èi víi lâi thÐp h×nh ch÷ I ®èi víi l¸ thÐp h×nh ch÷ E Sè vßng d©y cña m¸y biÕn ¸p tù ngÉu C«ng thøc thùc nghiÖm x¸c ®Þnh sè vßng d©y cña m¸y biÕn ¸p tù ngÉu: (vßng d©y/1V) Trong c«ng thøc, tû sè lµ mét h»ng sè ®­îc lÊy trong kho¶ng tõ 45¸50 tïy thuéc vµo hµm l­îng silic cã trong c¸c l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn dïng lµm m¹ch tõ. Hµm l­îng nµy cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch trùc quan gÇn ®óng b»ng c¸ch uèn cong l¸ thÐp vµ xem hiÖn t­îng x¶y ra. Th«ng sè d©y quÊn MËt ®é dßng ®iÖn n»m trong kho¶ng tõ 2.5¸3A/mm2 do ®ã víi dßng ®iÖn cã c­êng ®é tõ 2.5¸3A th× tiÕt diÖn cña d©y dÉn sÏ lµ S=1mm2 . §­êng kÝnh cña d©y dÉn ®­îc tÝnh dÔ dµng nhê c«ng thøc Tõ ®ã tÝnh ®­îc d=1.13mm. QuÊn d©y M¸y biÕn ¸p tù ngÉu cã ®Æc ®iÓm lµ d©y quÊn thø cÊp lµ mét bé phËn cña d©y quÊn s¬ cÊp nªn ngoµi quan hÖ hç c¶m cña c¸c d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp cßn cã sù liªn hÖ trùc tiÕp vÒ c¸c ®¹i l­îng ®iÖn trë vµ ®iÖn c¶m cña c¸c ®o¹n m¹ch m¾c nèi tiÕp. QuÊn d©y cho stato ®éng c¬ kh«ng ®ång bé C¸c c«ng thøc tÝnh to¸n d©y quÊn thùc tÕ C¸c th«ng sè cÇn quan t©m khi thùc hiÖn quÊn d©y cho stato ®éng c¬ kh«ng ®ång bé: Z sè r·nh stato (cã thÓ lµ 18,24,36,54) Q sè r·nh t¸c dông d­íi mét cùc tõ (sè bèi d©y cña mét nhãm bèi) y sè b­íc d©y quÊn (tÝnh tõ c¹nh t¸c dông thø nhÊt ®Õn c¹nh t¸c dông thø hai cña cïng mét phÇn tö) 2p sè cùc tõ p sè ®«i cùc m sè pha f tÇn sè dßng ®iÖn a sè m¹ch nh¸nh song song n tèc ®é quay cña tõ tr­êng n1 tèc ®é ®Çu trôc C¸c c«ng thøc tÝnh to¸n trong viÖc thiÕt kÕ ®éng c¬ kh«ng ®ång bé Sè r·nh t¸c dông d­íi mét cùc Sè b­íc d©y quÊn B­íc cùc (kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c pha) NÕu : sè b­íc d©y quÊn ®ñ NÕu : sè b­íc d©y quÊn ng¾n NÕu : sè b­íc d©y quÊn dµi Tèc ®é tõ tr­êng quay n: Tõ c«ng thøc trªn ta cã b¶ng tèc ®é cña tõ tr­êng vµ ®Çu trôc theo sè ®«i cùc. Sè ®«i cùc 1 3000 2500 2 1500 1480 3 1000 980 Nhãm d©y quÊn vµ c¸ch ph©n bè c¸c bèi d©y Nhãm d©y quÊn Cã hai lo¹i nhãm d©y quÊn th­êng gÆp lµ d©y quÊn ®ång t©m vµ d©y quÊn ®ång khu«n. D©y quÊn ®ång t©m Lµ lo¹i d©y quÊn liªn tiÕp d©y dÉn theo cïng mét chiÒu lªn bé khu«n cã c¸c khung quÊn víi kÝch th­íc kh¸c nhau vµ ®Æt ®ång t©m trªn trôc cuèn. ¦u ®iÓm: dÔ l¾p ®Æt. Nh­îc ®iÓm: C¸c ®Çu d©y chiÕm nhiÒu chç h¬n so víi c¸c c¸ch quÊn d©y kh¸c. D©y quÊn ®ång khu«n C¸c cuén d©y cã cïng mét kÝch th­íc ®­îc bè trÝ trªn stato ë c¸c r·nh kÕ tiÕp nhau t¹o thµnh c¸c cÆp cùc tõ. ¦u ®iÓm: C¸c ®Çu d©y ®­îc thu gän Nh­îc ®iÓm: ViÖc l¾p ®Æt khã kh¨n, tèn nhiÒu thêi gian h¬n so víi d©y quÊn ®ång t©m. C¸ch ph©n bè d©y quÊn Cã hai c¸ch bè trÝ d©y quÊn : TËp trung vµ ph©n t¸n. D©y quÊn tËp trung: c¸c bèi d©y cïng mét nhãm bèi ®­îc ®Æt vµo c¸c r·nh sao cho c¸c c¹nh t¸c dông thø nhÊt cña chóng liªn tiÕp nhau. D©y quÊn ph©n t¸n: D©y quÊn ®­îc ®Æt ®Òu, c¹nh t¸c dông thø nhÊt cña bèi thø hai n»m ngay sau c¹nh t¸c dông thø hai cña bèi thø nhÊt. C¸ch thµnh lËp s¬ ®å d©y quÊn phÇn øng C¬ së thµnh lËp: Sè r·nh t¸c dông d­íi mét ®«i cùc. Sè b­íc d©y quÊn y Vßng trßn ®a gi¸c søc ®iÖn ®éng Bµi tËp thùc hµnh: Bµi 1: Thµnh lËp s¬ ®å d©y quÊn ®ång khu«n ph©n t¸n mét líp víi: Z=24, 2p=4, q=2, y=5. Bµi 2: Thµnh lËp s¬ ®å d©y quÊn ®ång t©m tËp trung mét líp víi: Z=36, 2p=4, q=3, y=9. Ch­¬ng III : Qu¸ tr×nh thùc hµnh Qu¸ tr×nh quÊn m¸y biÕn ¸p tù ngÉu C¸c b­íc chuÈn bÞ tr­íc khi quÊn. ChuÈn bÞ khu«n cho d©y quÊn. Thùc tÕ ta kh«ng quÊn trùc tiÕp d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp lªn trªn khung s¾t ®­îc. Ta sÏ quÊn d©y quÊn lªn trªn khu«n råi sau ®ã míi cã thÓ g¾n khu«n vµo khung s¾t m¹ch tõ ®­îc. Qu¸ tr×nh quÊn d©y trªn khu«n m¸y cã môc ®Ých gióp ta kiÓm so¸t ®­îc qu¸ tr×nh quÊn d©y mét c¸ch tèt nhÊt. §èi víi m¸y biÕn ¸p tù ngÉu th× sè vßng d©y vµ ®é c¸ch ®iÖn cÇn ®­îc quan t©m trªn hÕt. V× vËy viÖc quÊn trªn khu«n gióp ta kiÓm tra ®­îc sè vßng d©y mét c¸ch chÝnh x¸c. Vµ x¸c ®Þnh ®Çu ra cña cuén d©y còng nh­ bäc c¸ch ®iÖn mét c¸ch dÔ dµng. Khi l¾p khu«n vµo m¸y quÊn d©y cã mét ®iÒu chó ý lµ ®Æt ®óng chiÒu khu«n vµ quÊn theo ®óng chiÒu. Trªn khu«n ®· x¸c ®Þnh tr­íc c¸c lç ra d©y ®­îc ®¸nh sè tõ tr­íc ®ã. ChuÈn bÞ d©y quÊn. D©y quÊn cho m¸y biÕn ¸p cã thÓ sö dông nhiÒu lÇn nÕu nã ®¶m b¶o ®é c¸ch ®iÖn cña líp vá. §èi víi ®ît thùc tËp nµy toµn bé d©y ®­îc sö dông lµ d©y míi nªn rÊt thuËn lîi. ViÖc chuÈn bÞ d©y quÊn ®¬n gi¶n h¬n rÊt nhiÒu. ChØ cÇn quÊn d©y vµo èng d©y, kiÓm tra c¸c ®iÓm bÞ gËp, xo¾n nÕu cã xem chóng cã vÊn ®Ò g× vÒ líp s¬n c¸ch ®iÖn hay kh«ng. Khi quÊn d©y cÇn chó ý kh«ng lµm qu¸ yÕu v× nh­ vËy d©y sÏ kh«ng ®­îc th¼ng vµ kh«ng qu¸ m¹nh v× cã thÓ lµm ¶nh h­ëng tíi líp c¸ch ®iÖn cña d©y dÉn ®Õn mÊt an toµn trong qu¸ tr×nh ch¹y m¸y. Qu¸ tr×nh quÊn d©y. B­íc 1: ChuÈn bÞ khu«n vµ d©y quÊn, l¾p khu«n vµo m¸y quÊn d©y theo ®óng chiÒu quy ®Þnh. B­íc 2: QuÊn d©y. §Çu tiªn lµ ®Çu d©y 220V. Nã ®­îc ®­a ra ngoµi ë vÞ trÝ lç ®©u tiªn trªn khu«n quÊn d©y. CÇn cè ®Þnh ®Çu d©y nµy l¹i ®Ó qu¸ tr×nh quÊn d©y cña m×nh kh«ng bÞ láng do ®Çu 220V bÞ tuét ra. Ta bäc mét líp giÊy c¸ch ®iÖn lªn khu«n d©y råi tiÕn hµnh quÊn d©y vµo khu«n. §èi víi nÊc ®iÖn ¸p ®Çu tiªn ta ®Ó sè vßng d©y lµ 72 vßng v× theo tÝnh to¸n ë trªn tõ møc ®iÖn ¸p ®Çu tiªn lµ 220V xuèng møc 160V ®é gi¶m ¸p lµ 80V mµ mçi mét vßng t­¬ng øng víi 1.12V ®o ®ã ta ®Ó lµ 72 vßng. T­¬ng tù c¸c nÊc tiÕp theo sÏ t­¬ng øng sè vßng lµ 60 vßng, 36 vßng. C¸c møc chØnh th« ®­îc quÊn xong ta sÏ chuyÓn sang quÊn tiÕp c¸c møc chØnh tinh t­¬ng tù cø 9 vßng ta cho ra mét møc chØnh tinh. Sau khi quÊn lÇn l­ît hÕt c¸c vßng cho tíi vßng cuèi cïng th× ta bäc c¸ch ®iÖn lÇn cuèi råi dïng b¨ng dÝnh cè ®Þnh l¹i. NhÑ nhµng th¸o khu«n d©y ra khái m¸y quÊn d©y. Chó ý khi quÊn d©y. Khi quÊn d©y cÇn l­u ý ®Ó d©y quÊn th¼ng hµng xÕp lÇn l­ît tõng vßng trªn khu«n. Víi m¸y biÕn ¸p tù ngÉu, yªu cÇu vÒ c¸ch ®iÖn rÊt quan träng do ®ã víi líp d©y ®Çu tiªn quÊn trªn khu«n ta cÇn cã mét líp c¸ch ®iÖn dµy ng¨n c¸ch d©y quÊn víi lâi thÐp. B¶n th©n khu«n d©y còng ®­îc lµm tõ vËt liÖu nªn ta chØ cÇn bäc mét líp giÊy c¸ch ®iÖn lªn lµ ®­îc. Sau khi quÊn hÕt mét vßng ta sÏ quÊn mét líp giÊy c¸ch ®iÖn lªn líp d©y quÊn ®Çu tiªn råi míi tiÕp tôc quÊn líp thø 2. Cø nh­ thÕ cho ®Õn khi ®ñ sè vßng cÇn thiÕt th× ta ®­a ®Çu d©y ra ngoµi. Khi ®­a ®Çu d©y ra ngoµi th× ®Ó chiÒu dµi kho¶ng 10cm ®Ó khi cho m¸y biÕn ¸p ch¹y ta cã thÓ ®o c¸c ®Çu d©y mét c¸ch dÔ dµng. Trong qu¸ tr×nh quÊn cÇn ®Ó ý xem d©y cã bÞ x­íc hay gËp ë ®©u kh«ng. NÕu cã th× cÇn xö lý ngay nÕu kh«ng khi m¸y ch¹y sÏ dÉn ®Õn phãng ®iÖn g©y chËp ®iÖn ch¸y m¸y biÕn ¸p. Thø tù c¸c møc ®iÖn ¸p ®­îc ®¸nh dÊu s½n trªn khu«n ta chØ viÖc ®Õm sè vßng d©y t­¬ng øng råi ®­a c¸c ®Çu d©y ra ngoµi lµ æn. Khi ®­a ®Çu d©y ra ngoµi cÇn ®Ó ý xo¾n d©y l¹i vµ c¸ch ®iÖn phÇn d©y bÞ xo¾n n»m trong khu«n ®ª ®¶m b¶o an toµn. Khi xo¾n chó ý kh«ng ®Ó 2 ®o¹n xo¾n n»m chång lªn nhau v× nh­ vËy lµm líp d©y bÞ cém khã quÊn vµ dÔ sinh sù cè. Qu¸ tr×nh l¾p m¸y vµ ch¹y m¸y L¾p m¸y: L¾p khu«n d©y vµo lâi thÐp. Ta ghÐp lÇn l­ît c¸c thanh thÐp ch÷ E vµ ch÷ I xen kÏ nhau tõ hai phÝa cña khu«n d©y. Sau khi ghÐp hÕt ta kiÓm tran xem phÇn tiÕp gi¸p gi÷a thanh ch÷ I vµ ch÷ E ®· ®¹t ®­îc hay ch­a. NÕu cßn khe hë th× cÇn chØnh l¹i sao cho c¸c thanh thÐp ®ã Ðp s¸t vµo nhau. Cuèi cïng ta dïng èc vit xiÕt chÆt lâi thÐp l¹i t¹o ra m¹ch tõ kÝn. KiÓm tra s¾p xÕp l¹i c¸c ®Çu d©y vµ kiÓm tra xem khu«n d©y ®· n»m ch¾c ch¾n trong khung s¾t ch­a. NÕu kh«ng th× cÇn kh¾c phôc ngay ®Ó tr¸nh m¸y bÞ rung trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. Ch¹y m¸y. KiÓm tra ®o ®iÖn trë xem cuén d©y cã c¸ch ®iÖn víi khung s¾t hay kh«ng. C¹o c¸c líp c¸ch ®iÖn ë ®Çu ra d©y sau ®ã b¾t vÝt chÆt c¸c ®Çu nµy vµo c¸c vÞ trÝ t­¬ng øng trªn chuyÓn m¹ch. CÇn l­u ý v× nÕu b¾t kh«ng chÆt th× khi ch¹y sÏ sinh ra tia löa ®iÖn rÊt nguy hiÓm. Sau khi kiÓm tra kü l­ìng ta l¾p vµo m¹ch cã c¸c ®ång hå ®o ®iÖn ¸p ®Ó ®o. LÇn l­ît ®o c¸c ®iÖn ¸p ë ®Çu ra råi ghi l¹i kÕt qu¶. Qu¸ tr×nh quÊn d©y stato ®éng c¬ ba pha víi d©y quÊn ®ång khu«n ph©n t¸n mét líp. (víi Z=24, 2p=4, y=5, q=3) C¸c b­íc chuÈn bÞ tr­íc khi vµo d©y ChuÈn bÞ khu«n vµ d©y quÊn. Khu«n ®­îc lµm tõ hai miÕng gç máng trªn ®ã cã ®ôc c¸c lç t¹ thµnh mét h×nh lôc gi¸c cã chu vi b»ng víi chu vi bèi d©y ta cÇn quÊn. Ta l¾p khu«n vµo m¸y quÊn d©y vµ ®Æt c¸c chèt s¾t vµo khu«n ®Ó ®Þnh h×nh khu«n. Tr­íc khi tiÕn hµnh quÊn d©y vµo khu«n ®Ó t¹o ®­îc bèi d©y ph¼ng vµ gän gµng ta cÇn vuèt th¼ng d©y quÊn tr­íc khi quÊn d©y vµo bèi d©y. NÕu d©y cµng ph¼ng th× viÖc quÊn d©y vµo khu«n cµng dÔ lµm cho viÖc l¾p d©y vµo m¸y còng nhanh h¬n nhiÒu. QuÊn d©y vµo khu«n Sau khi ®· vuèt th¼ng d©y, ta b¾t ®Çu quÊn d©y vµo khu«n ®Ó t¹o c¸c bèi d©y. Do chèt s¾t dµi nªn mçi lÇn quÊn ta cã thÓ quÊn liÒn lóc 3 cuén d©y liªn tiÕp nhau mµ kh«ng cÇn më khu«n. QuÊn d©y vµo khu«n cÇn ®Ó ý c¸c ®iÒu kiÖn lµ quÊn chÆt, ®Òu tay vµ theo mét chiÒu nhÊt ®Þnh nhÊt ®Þnh kh«ng ®­îc lµm x­íc d©y. NÕu x­íc cÇn xö lý ngay b»ng c¸ch bäc bÞ trÝ x­íc l¹i vµ ®­a nã ra ®Çu cña bèi d©y kh«ng ®Ó trong phÇn d©y th¼ng. Khi ®ñ 65 vßng dõng l¹i b¾t tiÕp bèi thø hai ®Ó quÊn vµ t­¬ng tù nh­ vËy ta quÊn c¶ ba bèi d©y cïng mét lóc. Sau khi quÊn c¶ ba bèi d©y ta th¸o khu«n ra khái m¸y quÊn d©y. Dïng d©y cè ®Þnh tõng bèi l¹i råi th¸o chèt s¾t lÊy c¸c bèi d©y ra khái khu«n. LÇn l­ît lµm nh­ vËy cho ®Õn khi ®ñ 12 bèi d©y. C¸ch ®iÖn cho r·nh D©y quÊn stato ph¶i ®­îc c¸ch ®iÖn víi phÇn khung thÐp cña stato. Do c¸c bèi d©y ®­îc ®Æt vµo c¸c r·nh nªn ta cÇn cã líp c¸ch ®iÖn trong r·nh. C¸ch ®iÖn trong r·nh ®­îc cÊu t¹o bao gåm hai líp: - Líp c¸ch ®iÖn 0.3mm. ChiÒu dµi b»ng chiÒu dµi cña phÇn m¹ch tõ céng thªm 3cm gËp hai ®Çu l¹i 0.75cm ®Ó phÇn mÐp gËp ë phÝa ngoµi cña m¹ch tõ. ChiÒu réng ®ñ ®Ó chøa hÕt tiÕt diÖn cña r·nh. - Líp c¸ch ®iÖn 0.1mm ChiÒu dµi b»ng chiÒu dµi líp c¸ch ®iÖn 0.3 ®· gËp hai ®Çu. ChiÒu réng chøa hÕt tiÕt diÖn r·nh céng thªm hai d¶i b¨ng Chó ý khi nhÐ d©y vµo r·nh. Khi nhÐt d©y vµo r·nh ta dïng dao tre ®Ó nhÐt. Dao tre ph¶i máng ®Ó cã thÓ ®­a vµo trong r·nh vµ ®ñ cøng ®Ó cã thÓ nhÐt ®­îc d©y. Chó ý tr¸nh lµm qu¸ m¹nh cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn c¸ch ®iÖn cña d©y. Ta ®Æ mét c¹nh cña bèi d©y vµo r·nh råi dïng dao tre vuèt nhÑ ®Ó cho d©y vµo n»m hÕt trong r·nh. Sau ®ã nhÊn nhÑ nhµng ®Òu ®Ó cho d©y n»m ch¾c ch¾n trong r·nh råi míi tiÕn hµnh nhÐt c¸ch ®iÖn. Ph¶i ®¶m b¶o sau khi nhÐt c¸ch ®iÖn th× toµn bé phÇn giÊy c¸ch ®iÖn ph¶i n»m gän trong r·nh nÕu kh«ng sÏ g©y nguy hiÓm nÕu ch¹y m¸y. CÇn l­u ý lµ bÎ trßn c¸c ®Çu cña bèi d©y tr­íc khi ®­a vµo nhÐt trong r·nh. Sau khi nhÐt c¶ hai c¹nh cña bèi d©y vµo th× ta Ên phÇn ®Çu cña bèi d©y xuèng ®Ó cho dÔ dµng vµo c¸c bèi d©y tiÕp theo. Thø tù vµo d©y. Sau khi ®· hoµn thµnh c«ng ®o¹n quÊn 12 bèi d©y ta tiÕn hµnh ®­a c¸c bèi d©y vµo r·nh t­¬ng øng. Chän mét r·nh bÊt kú lµm r·nh sè mét. Theo s¬ ®å d©y quÊn ta sÏ x¸c ®Þnh ®­îc c¸c vÞ trÝ cña c¸c bèi d©y tiÕp theo. Cã thÓ chän c¸ch vµo d©y thuËn hoÆc ng­îc chiÒu kim ®ång hå. R·nh sè 2 vµ sè 4 ®­îc ®Ó chê. LÊy 2 bèi d©y mét bèi ta nhÐt 1 c¹nh vµo r·nh sè 2, mét bèi ta nhÐt mét c¹nh vµo r·nh sè 4. Hai c¹nh cßn l¹i ®Ó ®ã ch­a nhÐt véi. Sau ®ã ta lµn l­ît thùc hiÖn c¸c b­íc sau ®©y: NhÐt bèi thø 3 vµo c¸c r·nh 1,6. NhÐt bèi thø 4 vµo c¸c r·nh 3,8. NhÐt bèi thø 5 vµo c¸c r·nh 5,10. NhÐt bèi thø 6 vµo c¸c r·nh 7,12. NhÐt bèi thø 7 vµo c¸c r·nh 9,14. NhÐt bèi thø 8 vµo c¸c r·nh 11,16. NhÐt bèi thø 9 vµo c¸c r·nh 13,18. NhÐt bèi thø 10 vµo c¸c r·nh 15,20. NhÐt bèi thø 11 vµo c¸c r·nh 17,22. NhÐt bèi thø 12 vµo c¸c r·nh 19,24. Sau khi nhÐt hÕt c¸c bèi ë trªn ta míi nhÐt nèt bèi thø nhÊt vµ bèi thø hai vµo vÞ trÝ cña r·nh 21 vµ 23. C¸ch vµo d©y theo chiÒu ng­îc l¹i hoµn toµn t­¬ng tù. Sau khi vµo d©y chó ý n¾n d©y sao cho nã Ðp s¸t vµo s­ên cña stato ®Ó viÖc ghÐp c¸c bèi kh¸c ®­îc dÔ dµng. Lãt c¸ch ®iÖn Sau khi cho d©y vµo r·nh ra nhÐt giÊy c¸ch ®iÖn vµo trong r·nh ®Ó toµn bé phÇn giÊy c¸ch ®iÖn n»m trong r·nh. TiÕn hµnh lãt c¸c miÕng c¸ch ®iÖn pha h×nh b¸n nguyÖt t¹i c¸c ®Çu cña bèi d©y. §Êu d©y Mçi bèi cã hai ®Çu d©y mét ®Çu vµo vµ mét ®Çu ra. Cã 12 bèi vµ 3 pha nh­ vËy mçi pha cã 4 bèi d©y. Gäi 4 bèi d©y cña mét pha lµ: ta sÏ nèi nh­ sau: Lµm lÇn l­ît cho c¶ ba pha ta ®­îc s¬ ®å hoµn chØnh víi 3 ®Çu vµo pha A,B,C vµ 3 ®Çu ra lµ X,Y,Z. Môc ®Ých cña bµi nµy chØ lµ tËp ®Êu d©y, vµo d©y, quÊn d©y vµ kh«ng ch¹y m¸y. QuÊn d©y ®éng c¬ ba pha stato 36 r·nh víi d©y quÊn ®ång t©m tËp trung 1 líp (Z=36, 2p=4, y=9, q=3) C¸c b­íc chuÈn bÞ. C¸c b­íc chuÈn bÞ t­¬ng tù nh­ quÊn d©y ®éng c¬ ba pha 24 r·nh. Tuy nhiªn cã mét sè ®iÓm kh¸c ®ã lµ d©y quÊn trong tr­êng hîp nµy lµ d©y quÊn ®ång t©m tËp trung nªn trªn khung d©y sÏ cã 18 vÞ trÝ ®Ó chèt. §Ó quÊn d©y ta lÇn l­ît quÊn tõ cuén d©y trong cïng ra ®Õn bªn ngoµi. Sau khi ®Õm ®ñ 80 vßng ta t¸ch d©y nhÐt c¸c vÞ trÝ chèt tiÕp theo ®Ó tiÕp tôc qu©n vßng thø 2. T­¬ng tù cho vßng cuèi cïng lµ xong mét nhãm 3 bèi d©y. Trong bµi nµy cã tÊt c¶ 6 nhãm bèi d©y nh­ vËy. QuÊn d©y vµo khu«n. T­¬ng tù ta còng vuèt th¼ng d©y råi quÊn lÇn l­ît c¸c bèi con vµo khung gç råi th¸o ra dïng d©y nhãm t¸ch c¸c bèi víi nhau. C¸ch ®iÖn r·nh Còng cã hai líp c¸ch ®iÖn t­¬ng tù nh­ bµi tËp tr­íc. Tuy nhiªn v× bµi nµy cã cho m¸y ch¹y nªn cÇn chó ý phÇn c¸ch ®iÖn kh«ng ®­îc lµm r¸ch hoÆc ®Ó cho giÊy c¸ch ®iÖn nh« cao h¬n mÆt cña r·nh. Mét ®iÒu cÇn l­u ý lµ chó ý xÕp giÊy c¸ch ®iÖn ®Òu vÒ hai bªn tr¸nh t×nh tr¹ng mét bªn dµi mét bªn ng¾n sÏ kh«ng ®¶m b¶o an toµn cho viÖc c¸ch ®iÖn. Vµo d©y Khi vµo d©y cÇn l­u ý do r·nh cña ®éng c¬ 36 r·nh nhá h¬n ®éng c¬ 24 r·nh nªn cÇn khÐo lÐo kh«ng ®Ó cho hai d©y chång lªn nhau dÉn ®Õn khã kh¨n trong viÖc ®­a d©y vµo trong r·nh vµ dÔ dÉn ®Õn x­íc líp c¸ch ®iÖn. Mçi nhãm bèi gåm 3 bèi con nªn khi vµo d©y cÇn chó ý v× rÊt dÔ nhÇm chiÒu cña dßng ®iÖn trong bèi d©y dÉn ®Õn t×nh tr¹ng triÖt tiªu tõ tr­êng khi m¸y ch¹y lµm ch¸y ®éng c¬. Dùa vµo s¬ ®å d©y quÊn ®· vÏ ë phÇn trªn ta thùc hiÖn vµo d©y nh­ sau: Chän mét r·nh bÊt kú ®¸nh sè lµ 1 c¸c r·nh tiÕp theo cã thÓ lÊy sè theo xu«i hoÆc ng­îc chiÒu kim ®ång hå ®Òu ®­îc. LÊy mét nhãm bèi ®­a c¸c c¹nh t¸c dông thø hai cña chóng lÇn l­ît vµo c¸c r·nh 4,5,6. LÊy nhãm bèi thø hai ®­a c¸c c¹nh t¸c dông thø nhÊt cña chóng vµo lÇn l­ît tõ ngoµi vµo trong vµo c¸c r·nh 1,2,3 c¸c c¹nh t¸c dông thø 2 lÇn l­ît vµo c¸c r·nh 10,11,12 LÊy nhãm bèi thø ba ®­a c¸c c¹nh t¸c dông thø nhÊt cña chóng vµo lÇn l­ît tõ ngoµi vµo trong vµo c¸c r·nh 7,8,9 c¸c c¹nh t¸c dông thø 2 lÇn l­ît vµo c¸c r·nh 16,17,18 LÊy nhãm bèi thø t­ ®­a c¸c c¹nh t¸c dông thø nhÊt cña chóng vµo lÇn l­ît tõ ngoµi vµo trong vµo c¸c r·nh 13,14,15 c¸c c¹nh t¸c dông thø 2 lÇn l­ît vµo c¸c r·nh 22,23,24 LÊy nhãm bèi thø n¨m ®­a c¸c c¹nh t¸c dông thø nhÊt cña chóng vµo lÇn l­ît tõ ngoµi vµo trong vµo c¸c r·nh 19,20,21 c¸c c¹nh t¸c dông thø 2 lÇn l­ît vµo c¸c r·nh 28,29,30 LÊy nhãm bèi thø s¸u ®­a c¸c c¹nh t¸c dông thø nhÊt cña chóng vµo lÇn l­ît tõ ngoµi vµo trong vµo c¸c r·nh 25,26,27 c¸c c¹nh t¸c dông thø 2 lÇn l­ît vµo c¸c r·nh 34,35,36 §­a c¸c c¹nh t¸c dông thø nhÊt cña nhãm bèi ®Çu tiªn xuèng c¸c r·nh 31,32,33. §Ó c¸c bèi d©y vµo mét c¸ch dÔ dµng ta ph¶i uèn trßn c¸c ®Çu bèi vµ uèn n¾n nã vµo trong stato. Cã mét l­u ý rÊt quan träng ®ã lµ kiÓm tra c¸ch ®iÖn víi vá m¸y. Sau khi vµo mét bèi d©y ta dïng ®ång hå ®o ®iÖn trë gi÷a mét pha bÊt kú víi vá m¸y. NÕu cã hiÖn t­îng ch¹m gi÷a d©y pha vµ vá m¸y th× cÇn kiÓm tra l¹i ngay v× nÕu ®Ó hai pha cïng ch¹m ra vá th× khi ch¹y m¸y sÏ dÉn ®Õn chËp ch¸y rÊt nguy hiÓm. Qu¸ tr×nh ®Êu d©y Theo c¸ch vµo d©y nh­ trªn ta chän mét ®Çu vµo lµ ®Çu vµo pha A. Trong tr­êng hîp nµy ta chän ®Çu vµo r·nh sè 3. Cã 3 pha vµ 6 nhãm bèi nh­ vËy mçi pha cã 2 nhãm bèi. Nhãm bèi cña cïng pha A sÏ n»m ®èi diÖn víi nhãm bèi nµy. Ta x¸c ®Þnh ®­îc hai nhãm bèi cña pha A lµ nhãm sè 2 vµ nhãm sè 5. §Ó c¸c c¹nh t¸c dông cña cïng mét pha ë gÇn nhau cã chiÒu dßng ®iÖn ng­îc nhau ta sÏ nèi ®Çu ra nhãm bèi thø 2 víi ®Çu vµo cña nhãm bèi thø 5. Nh­ vËy ®Çu ra cña nhãm bèi thø 5 sÏ lµ ®Çu cuèi cña pha A. T­¬ng tù ta x¸c ®Þnh ®­îc c¸c ®Çu vµo ra cña c¸c pha nh­ h×nh vÏ. Vµo r·nh 9 lµ ®Çu pha B, ra r·nh 36 lµ cuèi pha B, vµo r·nh 15 lµ ®Çu pha C, ra r·nh 6 lµ cuèi pha C. Sau khi ®Êu d©y ta tiÕn hµnh l¾p c¸c giÊy c¸ch ®iÖn pha ë hai ®Çu råi tiÕn hµnh ®ai d©y. KÕt hîp ta ®iÒu chØnh lu«n h×nh d¸ng cña c¸c ®Çu c¸c bèi d©y sao cho nã kh«ng ch¹m vµo thµnh vá còng nh­ kh«ng n»m trong vÞ trÝ mµ roto cã thÓ ch¹m tíi. L­u ý ®iÒu chØnh c¸c ®Çu d©y n»m ë ®Çu r·nh v× ®ã lµ n¬i nguy c¬ ch¹m vá cao nhÊt. CÊp ®iÖn, ch¹y m¸y Sau khi hoµn thµnh c¸c b­íc ë trªn ta kiÓm tra l¹i lÇn cuèi cïng c¸c vÞ trÝ ®Çu r·nh xem cã nguy c¬ bÞ ch¹m hay kh«ng, d©y cã bÞ tråi lªn trªn r·nh hay kh«ng. NhÐt l¹i giÊy c¸ch ®iÖn 0.1mm kh«ng ®Ó nã tråi lªn trªn mÆt r·nh. Dïng ®ång hå v¹n n¨ng ®o kiÓm tra c¸c pha víi nhau vµ c¸c pha víi vá m¸y xem cã bÞ ch¹m kh«ng. NÕu tÊt c¶ ®Òu b×nh th­êng th× ta míi tiÕn hµnh cÊp ®iÖn vµo m¸y cho m¸y ch¹y. §Êu ®éng c¬ theo s¬ ®å h×nh Y nh­ sau: Ch­¬ng IV: KÕt qu¶ thùc tËp M¸y biÕn ¸p tù ngÉu mét d©y quÊn KÕt qu¶ ®o ®­îc ë c¸c ®Çu ra cña m¸y biÕn ¸p §iÖn ¸p chuÈn (V) 220 160 110 80 §iÖn ¸p ®o ®­îc(V) 210 138 100 80 Sai sè tuyÖt ®èi (V) 10 22 10 0 Sai sè t­¬ng ®èi(%) 4% 13.75% 9.09% 0% Nóm ®iÒu chØnh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 §iÖn ¸p ®o ®­îc 210 218 225 232 242 255 268 280 290 305 320 0 8 7 7 10 10 13 12 10 15 15 NhËn xÐt C¸c ®iÖn ¸p ®o ®­îc cã sai lÖch víi ®iÖn ¸p tÝnh to¸n. Tuy sai sè cã lín nh­ng nã cã thÓ do c¸c nguyªn nh©n sau ®©y g©y nªn. Do ®Õm ch­a ®óng sè vßng d©y (tù nhÈm rÊt dÔ sai). Do m¹ch tõ ch­a chuÈn. (tõ th«ng truyÒn t¶i kh«ng ®Òu ë nh÷ng vßng d©y kh¸c nhau. Do v«n kÕ ch­a chuÈn. Dï rÊt khã x¶y ra nh­ng vÉn cã kh¶ n¨ng mét vµi vßng d©y nµo ®ã bÞ nèi t¾t do bÞ hë c¸ch ®iÖn. Trong tr­êng hîp chØnh tinh, theo tÝnh to¸n th× cø 1.12 vßng t­¬ng øng víi 1V do ®ã 9 vßng sÏ t­¬ng øng 8.04V. T¹i c¸c møc ®Çu tiªn 1,2,3,4 th× sai sè rÊt nhá tuy nhiªn cµng n©ng cao så vßng d©y th× ®iÖn ¸p t¨ng cµng nhanh. Nguyªn nh©n ®­îc gi¶i thÝch bëi c¸c lý do sau ®©y. Do d©y quÊn c¸c vßng phÝa trong vµ phÝa ngoµi kh«ng ®Òu nhau Do cÊp chÝnh x¸c cña v«n kÕ ch­a cao. §éng c¬ ba pha kh«ng ®ång bé stato 36 r·nh d©y quÊn ®ång t©m tËp trung mét líp. Sau khi cÊp ®iÖn vµ ®o c¸c gi¸ trÞ dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p ta thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau. Imm=3.2A IA=1.0A IB=1.1A IC=1.1A §iÖn ¸p d©y: 170V n=1480vßng/phót NhËn xÐt NhËn thÊy dßng khëi ®éng b»ng 3.2A lµ hîp lý. Dßng ®ñ lín ®Ó khëi ®éng ®éng c¬ nh­ng ë møc an toµn kh«ng qu¸ lín. Dßng ®iÖn ë ba pha kh¸c nhau cã thÓ do nguyªn nh©n sau ®©y. Do quÊn sè vßng d©y ch­a chuÈn Do m¹ch bÞ ch¹m dÉn ®Õn ng¾n m¹ch mét sè vßng d©y cña pha A Do Ampe kÕ cã sai lÖch. - Tèc ®é roto lµ 1480 vßng/phót trong khi tèc ®é tõ tr­êng quay lµ 1500 vßng/phót. Do ®ã hÖ sè tr­ît cña ®éng c¬ lµ: s=1.33%. Ch­¬ng V: Tæng kÕt Thùc hµnh lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó kiÓm chøng l¹i kiÕn thøc ®· häc. NhÊt lµ ®èi víi sinh viªn ngµnh kü thuËt nh­ chóng em. Qua qu¸ tr×nh häc tËp trªn líp em ®· tiÕp thu ®­îc nh÷ng kiÕn thøc míi vµ rÊt mõng v× nhµ tr­êng nãi chung vµ c¸c thÇy c« trong khoa §iÖn nãi riªng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng em cã thÓ tiÕn hµnh thùc tËp dï thêi gian kh«ng nhiÒu vµ trang thiÕt bÞ cßn khã kh¨n. Qua ba tuÇn thùc tËp chóng em kh«ng nh÷ng ®­îc lµm quen víi c¸c thiÕt bÞ tr­íc ®©y n»m trªn s¸ch vë mµ cßn häc hái ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm quý b¸u kh¸c n÷a. Nh÷ng ®iÒu mµ chóng em häc ®­îc qua kú thùc tËp sÏ gióp Ých cho chóng em rÊt nhiÒu trong viÖc ®Þnh h­íng häc tËp vµ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn thùc tÕ. ViÖc ph©n nhãm trong kú thùc tËp cßn cã mét lîi Ých còng rÊt quan träng mµ em cã thÓ nhËn ra ®ã lµ kü n¨ng lµm viÖc víi tËp thÓ, lµm viÖc theo nhãm. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n hai thÇy NguyÔn Quang Hïng vµ NguyÔn Huy ThiÖn ®· tËn t×nh h­íng dÉn em cïng c¸c b¹n hoµn thµnh ®ît thùc tËp. Do lÇn ®Çu cßn nhiÒu bì ngì nªn cã g× sai sãt mong c¸c thÇy th«ng c¶m.