Báo cáo Tìm hiểu bằng chứng kiểm toán và phương pháp thu thập bằng chứng kiểm toán trong kiểm toán tài chính tại Công ty CP Kiểm toán

tiªu N¨m tríc N¨m nay T¨ng, gi¶m % Tæng doanh thu 72.673.922.579 87.038.380.037 14.364.460.157 19,77 Trong ®ã: DT hµng xuÊt khÈu 71.116.334.946 74.589.621.930 C¸c kho¶n gi¶m trõ 249.207.806 109.577.430 -139.630.376 -56,03 Gi¶m gi¸ hµng b¸n 248.686.031 109.577.430 Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i 521.775 - ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt - - - Doanh thu thuÇn 72.424.714.774 86.928.805.307 Gi¸ vèn hµng b¸n 63.732.769.268 76.054.767.447 12.321.998.628 19,33 Lîi nhuËn gép 8.691.945.505 10.874.037.410 Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh 999.890.258 1.516.209.422 516.319.165 51,64 Chi phÝ tµi chÝnh 164.970.942 892.457.978 727.487.036 440,98 Trong ®ã: chi phÝ l·i vay 33.173.168 237.735.628 Chi phÝ b¸n hµng 455.586.876 999.863.553 544.276.677 119,47 Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp 2.687.336.038 3.146.294.561 458.958.524 17,08 Lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh 6.383.941.907 7.351.630.740 967.688.834 15,16 Thu nhËp kh¸c 1.562.262.705 656.303.568 Chi phÝ kh¸c 233.158.818 120.425.665 Lîi nhuËn kh¸c 1.329.103.887 535.877.904 -793.225.984 -59,68 Tæng lîi nhuËn tr­íc thuÕ 7.713.045.794 7.887.508.644 174.462.850 2,26 B¶ng 2.7. Ph©n tÝch B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ngµy 31/12/2003 cña C«ng ty ABC ®¬n vÞ: ®ång Tµi s¶n Sè ®Çu n¨m % Sè cuèi kú % T¨ng, gi¶m % Tµi s¶n lu ®éng vµ ®Çu t­ ng¾n h¹n 19.648.988.423 54,96 44.636.048.044 70,36 24.987.059.621 22087,40 TiÒn 107.896.126 0.30 8.065.019.597 12,71 7.957.123.472 15197,26 TiÒn mÆt t¹i quü 56.277.671 0,16 1.415.519.228 2,23 1.359.241.557 2415,24 TiÒn göi ng©n hµng 51.618.455 0,14 6.649.500.370 10,48 12782,02 §Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n - - - - - - C¸c kho¶n ph¶i thu 8.791.028.972 24,59 28.497.523.522 44,92 19.706.494.550 6837,02 Ph¶i thu cña kh¸ch hµng 5.366.800.866 15,01 10.776.579.266 16,99 5.409.778.400 100,50 Tr¶ tr­íc cho ng­êi b¸n 128.269.850 0,36 8.524.106.654 13,44 8.395.836.803 6545,45 ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ 1.155.437.405 3,23 1.519.815.769 2,40 364.378.364 31,54 Ph¶i thu néi bé 3.497.274 0,01 - 0,00 -3.497.274 -100,00 Vèn KD ë c¸c §V trùc thuéc 3.497.274 0,01 - 0,00 -3.497.274 -100,00 Ph¶i thu kh¸c 2.137.023.577 5,98 7.677.021.833 12,10 5.539.998.256 259,24 Hµng tån kho 10.123.594.548 28,32 6.664.195.019 10,50 -3.459.399.530 -25,54 Nguyªn vËt liÖu tån kho 6.584.307.982 18,42 3.769.385.145 5,94 -2.814.922.837 -42,75 C«ng cô, dông cô 70.625.574 0,20 85.342.017 0,13 14.716.443 20,84 Chi phÝ SXKD dë dang 1.248.507.338 3,49 1.723.256.327 2,72 474.748.989 38,03 Thµnh phÈm tån kho 1.575.611.784 4,41 111.030.812 0,18 -1.464.580.972 -92,95 Hµng ho¸ tån kho - - - - - - Hµng göi b¸n 644.541.871 1,80 975.180.718 1,54 330.638.847 51,30 Dù phßng gi¶m gi¸ HTK - - - - - - Tµi s¶n l­u ®éng kh¸c 626.468.777 1,75 1.409.309.882 2,22 782.841.129 78,66 T¹m øng 468.653.777 1,31 837.275.306 1,32 368.621.529 78,66 Chi phÝ chê kÕt chuyÓn 157.815.000 0,44 157.815.000 0,25 - - C¸c kho¶n thÕ chÊp, ký c­îc, ký quü ng¾n h¹n - - 414.219.600 0,65 414.219.600 - tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t­  dµi h¹n 16.100.763.951 45,04 18.804.041.102 29,64 2.703.277.151 3899,08 Tµi s¶n cè ®Þnh 14.175.666.276 39,65 8.060.802.006 12,71 -5.435.434.914 -22,98 Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 14.175.666.276 39,65 8.060.802.006 12,71 -5.435.434.914 -22,98 Nguyªn gi¸ 17.545.566.561 49,08 11.766.432.884 18,55 -5.779.133.677 -32,94 Hao mßn luü kÕ -3.369.900.285 -9,43 -3.705.630.879 -5,84 -335.730.594 9,96 C¸c kho¶n ®Çu t­ dµi h¹n 1.817.566.763 5,08 6.718.597.400 10,59 4.901.030.636 279,28 §Çu t­ chøng kho¸n dµi h¹n 11.250.000 0,03 12.150.000 0,02 900.000 8,00 Gãp vèn liªn doanh 1.806.316.763 5,05 670.644.740 10,57 4.900.130.636 271,28 Chi phÝ XDCB dë dang 107.530.911 0,03 4.024.641.696 6,34 3.917.110.785 3642,78 C¸c kho¶n ký quü, ký c­îc dµi h¹n - - - - - - Chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n - - - - - - Tæng céng tµi s¶n 35.749.752.374 100,00 63.440.089.146 100,00 27.690.336.772 77,46 Nguån vèn Sè ®Çu n¨m % Sè cuèi kú % T¨ng, gi¶m % Nî ph¶i tr¶ 13.702.104.708 38,33 12.405.706.289 19,55 -1.296.398.419 -9,46 Nî ng¾n h¹n 13.505.194.014 37,90 11.785.598.112 18,58 -1.764.595.903 -13,02 Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n 10.676.545.644 29,86 8.532.741.026 13,45 -2.143.804.618 -20,08 ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép 379.923.292 1,06 -911.785.718 -1,44 -1.291.709.010 -339,99 Ph¶i tr¶ CNV 257.646.600 0,72 298.925.654 0,47 41.279.054 16,02 Ph¶i tr¶ ph¶i nép kh¸c 2.236.078.479 6,25 3.865.717.149 6,09 1.629.638.679 72,88 Nî dµi h¹n - - - - - - Nî kh¸c 151.910.694 0,42 620.108.177 0,98 468.197.483 308,21 Chi phÝ ph¶i tr¶ 151.910.694 0,42 620.108.177 0,98 468.197.483 308,21 Nguån vèn chñ së h÷u 22.047.647.666 61,67 51.034.382.857 80,45 28.986.735.191 131,47 Nguån vèn-Quü 21.730.913.433 60,79 50.977.315.044 80,36 29.246.401.611 134,58 Nguån vèn kinh doanh 16.371.290.828 45,79 25.371.290.828 39,99 9.000.000.000 54,97 Cæ phiÕu ng©n quü - -332.856.000 -0,52 -332.856.000 - ThÆng d­ vèn gãp - 20.124.153.000 31,72 2.014.153.000 - Chªnh lÖch tû gi¸ -40.675.855 -0,11 42.061.680 0,07 82.737.535 -203,41 Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn 1.989.465.237 5,56 4.254.146.208 6,71 2.264.680.971 113,83 Quü dù phßng tµi chÝnh 399.778.646 1,12 564.672.591 0,89 164.893.946 41,25 L·i ch­a ph©n phèi 3.011.054.577 8,42 953.846.737 1,50 -2.057.207.840 -68,32 Nguån kinh phÝ, quü kh¸c 316.734.233 0,89 57.067.813 0,09 -259.666.420 -81,98 Quü khen th­ëng phóc lîi 316.734.233 0,89 57.067.813 0,09 -259.666.420 -81,98 Nguån kinh phÝ ®· h×nh thµnh TSC§ - - - - - - Tæng céng nguån vèn 35.749.752.325 100,00 63.440.089.146 100,00 27.690.336.772 77,46 Sau khi lËp c¸c B¶ng ph©n tÝch, Phô tr¸ch nhãm kiÓm to¸n thùc hiÖn ®¸nh gi¸ rñi ro ban ®Çu víi hÇu hÕt c¸c chØ tiªu trong B¶ng ph©n tÝch ®Ó ®­a ra nhËn ®Þnh ban ®Çu vÒ chØ tiªu ®ã. Nh÷ng nhËn ®Þnh nµy gióp nhãm tr­ëng kiÓm to¸n ®­a ra quyÕt ®Þnh cho c¸c b­íc kiÓm to¸n tiÕp theo vµ lùa chän nh©n sù kiÓm to¸n víi tõng kho¶n môc. Víi B¶ng ph©n tÝch B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh nªu trªn, c¸c chØ tiªu ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã møc rñi ro cao bao gåm: Tæng doanh thu, gi¸ vèn hµng b¸n, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý. C¸c chØ tiªu ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã møc rñi ro trung b×nh nh­: Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh, chi phÝ tµi chÝnh, lîi nhuËn kh¸c, tæng lîi nhuËn tr­íc thuÕ .V.v.. Víi B¶ng ph©n tÝch B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nªu trªn, c¸c chØ tiªu ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã møc rñi ro cao nh­: Ph¶i thu cña kh¸ch hµng, tr¶ tr­íc cho ng­êi b¸n, ph¶i thu kh¸c, nguyªn vËt liÖu tån kho, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang, thµnh phÈm tån kho, nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh, nguån vèn kinh doanh, cæ phiÕu ng©n quü, thÆng d­ vèn gãp,.. c¸c kho¶n ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã møc rñi ro trung b×nh nh­: TiÒn göi ng©n hµng, hµng göi b¸n, gãp vèn liªn doanh,.. C¸c kho¶n môc ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã møc rñi ro cao, biÕn ®éng lín th× sÏ ®­îc ph©n tÝch kü h¬n trong c¸c phÇn hµnh kiÓm tra chi tiÕt. ViÖc kiÓm to¸n c¸c kho¶n môc nµy th­êng ®­îc thùc hiÖn bëi c¸c kiÓm to¸n viªn cã kinh nghiÖm. §èi víi C«ng ty XYZ, nhãm kiÓm to¸n còng ®­a ra c¸c b­íc ph©n tÝch t­¬ng tù. KÕt thóc giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch, kiÓm to¸n viªn A&C CO tæng hîp c¸c b»ng chøng ®· thu thËp vµ dùa trªn c¸c b»ng chøng nµy ®Ó ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng, ®¸nh gi¸ rñi ro, dù kiÕn møc ®é, néi dung cña c¸c thñ tôc kiÓm to¸n. 2.2.2. Thu thËp b»ng chøng trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n Trong giai ®o¹n nµy, kiÓm to¸n viªn A&C CO thùc hiÖn thu thËp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n cã hiÖu lùc, xem xÐt vµ xö lý nh÷ng ph¸t hiÖn trong kiÓm to¸n theo tõng kho¶n môc. Qua t×m hiÓu ph­¬ng ph¸p thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n c¸c kho¶n môc, kho¶n môc hµng tån kho vµ tµi s¶n cè ®Þnh lµ c¸c kho¶n môc mang tÝnh tæng qu¸t. Do khu«n khæ giíi h¹n, chuyªn ®Ò sÏ tr×nh bµy tËp trung vµo hai kho¶n môc nµy. 2.2.2.1. Thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n kho¶n môc hµng tån kho ®èi víi C«ng ty ABC Khi thùc hiÖn kiÓm to¸n hµng tån kho, c¸c kiÓm to¸n viªn A&C CO tu©n thñ theo ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n hµng tån kho ®· ®­îc x©y dùng tr­íc. Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®­îc chi tiÕt cô thÓ thµnh c¸c môc: Tµi liÖu yªu cÇu kh¸ch hµng chuÈm bÞ; c¸c môc tiªu kiÓm to¸n; c¸c thñ tôc kiÓm to¸n(c¸c thñ tôc b¾t buéc vµ thñ tôc bæ xung). Ch­¬ng tr×nh kiÓm kª hµng tån kho còng ®­îc x©y dùng rÊt chi tiÕt tõ kh©u chuÈn bÞ kiÓm kª ®Õn khi kÕt thóc kiÓm kª, Ch­¬ng tr×nh cßn l­u ý ®èi víi c¸c kiÓm to¸n viªn c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n cÇn ph« t« tõ b¶n gèc nh­: PhiÕu nhËp, xuÊt cuèi cïng trong ngµy; Biªn b¶n kiÓm kª, Biªn b¶n xö lý (nÕu cã),.. Ngoµi ra, Ch­¬ng tr×nh còng yªu cÇu c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i ghi nhËn trªn giÊy tê lµm viÖc c¸c ghi chó vÒ hµng ho¸ gi÷ hé, cho thuª kho b·i, ho¹t ®éng gia c«ng,.. C¸c ghi chó nµy lµ c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n quan träng vµ ®­îc l­u vµo hå s¬ kiÓm to¸n. Trong kiÓm to¸n kho¶n môc hµng tån kho, c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n th­êng ®­îc thu thËp th«ng qua c¸c ph­¬ng ph¸p nh­: Ph­¬ng ph¸p pháng vÊn Môc ®Ých cña ph­¬ng ph¸p pháng vÊn nh»m thu thËp ®­îc c¸c th«ng tin kh¸i qu¸t vÒ kho¶n môc hµng tån kho. §èi t­îng pháng vÊn lµ kÕ to¸n hµng tån kho, thñ kho, kÕ to¸n tr­ëng, c¸c bé phËn liªn quan kh¸c nh­ bé phËn cung øng vËt t­, bé phËn s¶n xu©t .V.v.. §èi víi viÖc kiÓm so¸t hµng tån kho, kiÓm to¸n viªn ®­a ra c¸c c©u hái nh­: C«ng ty cã x©y dùng quy tr×nh qu¶n lý nhËp, xuÊt vËt t­ hay kh«ng?: Ö C¸c quy tr×nh nµy cã ®­îc x©y dùng b»ng v¨n b¶n hay kh«ng? : 0 Qua xem xÐt, pháng vÊn ®¬n vÞ t¹i phßng kÕ to¸n, kiÓm to¸n viªn A&C CO ®· m« t¶ ®­îc quy tr×nh qu¶n lý nhËp, xuÊt vËt t­ qua hai S¬ ®å 2.3 vµ 2.4: S¬ ®å2.3. Quy tr×nh qu¶n lý nhËp vËt t­ Thanh to¸n vµ h¹ch to¸n KÕ to¸n thanh to¸n kiÓm tra, kÕ to¸n tr­ëng duyÖt Mua hµng, nhËp kho, lËp phiÕu nhËp kho Tr×nh Tæng gi¸m ®èc duyÖt Nhu cÇu vËt t­ Tr×nh Tæng gi¸m ®èc duyÖt Ghi chó: PhiÕu nhËp kho chØ ®­îc lËp khi cã ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n, chøng tõ vµ kÕ to¸n cña C«ng ty ABC chØ thùc hiÖn h¹ch to¸n khi cã c¸c thñ tôc nµy. Th«ng qua pháng vÊn Phßng kÕ ho¹ch vËt t­, kiÓm to¸n viªn biÕt thªm r»ng:Tæ thu mua nguyªn vËt liÖu lµ mét bé phËn kh«ng t¸ch rêi cña Phßng kÕ ho¹ch vËt t­, ho¹t ®éng d­íi sù chØ ®¹o gi¸m s¸t cña Tr­ëng phßng kÕ ho¹ch vËt t­ vµ Ban Gi¸m ®èc(cã Quy chÕ lµm viÖc kÌm theo). S¬ ®å2.4. Quy tr×nh qu¶n lý xuÊt vËt t­ Ph©n x­ëng cã nhu cÇu KÕ to¸n kiÓm tra vµ h¹ch to¸n NhËn vËt t­ Tr­ëng phßng kÕ ho¹ch vËt t­ duyÖt, lËp phiÕu Sau khi thu thËp c¸c th«ng tin vÒ qu¶n lý nhËp xuÊt vËt t­, kiÓm to¸n viªn tiÕp tôc víi c¸c c©u hái pháng vÊn: Cuèi kú ®¬n vÞ cã tiÕn hµnh kiÓm kª hµng tån kho kh«ng? : Ö Cã th­êng xuyªn ®èi chiÕu gi÷a kÕ to¸n vËt t­ vµ thñ kho kh«ng? : Ö C«ng ty cã x©y dùng c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt cho s¶n phÈm s¶n xuÊt kh«ng? : Ö §Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c vµ trung thùc cña b»ng chøng kiÓm to¸n thu ®­îc qua pháng vÊn, kiÓm to¸n viªn tiÕp tôc tiÕn hµnh mét sè b­íc kiÓm tra kh¸c. KiÓm to¸n viªn kiÓm tra ngÉu nhiªn mét sè nghiÖp vô bÊt kú theo quy tr×nh nhËp kho hoÆc xuÊt kho, b»ng chøng kiÓm to¸n thu lo¹i nµy ®­îc ®Ýnh kÌm víi b»ng chøng thu ®­îc qua pháng vÊn. Ph­¬ng ph¸p quan s¸t Khi vËn dông ph­¬ng ph¸p quan s¸t ®Ó thu thËp th«ng tin, kiÓm to¸n viªn ghi nhËn vµo giÊy tê lµm viÖc(B¶ng 2.8) nh­ sau: B¶ng 2.8. B»ng chøng vÒ kho¶n môc hµng tån kho thu ®­îc qua quan s¸t Kh¸ch hµng: C«ng ty ABC Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2003 Kho¶n môc: Hµng tån kho Ng­êi thùc hiÖn: HiÒn Th«ng tin thu thËp qua quan s¸t Ngµy thùc hiÖn : 20/3/2004 Thñ tôc nhËp, xuÊt vËt t­ vÒ c¬ b¶n ®· h×nh thµnh theo thãi quen. Tæng gi¸m ®èc ch­a ban hµnh c¸c v¨n b¶n chÝnh thøc vÒ quy tr×nh qu¶n lý nhËp, xuÊt vËt t­. Mua vËt t­ ®­îc thùc hiÖn trªn c¸c hîp ®ång kiÓm to¸n. PhÇn lín vËt t­ mua vÒ kh«ng tiÕn hµnh nhËp kho mµ xuÊt th¼ng cho c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt. T¹i XÝ nghiÖp 2, c¸c lo¹i thµnh phÈm xÕp chung víi nhau mµ kh«ng xÕp theo tõng mÆt hµng. T¹i XÝ nghiÖp 1, XÝ nghiÖp 4 thµnh phÈm s¶n xuÊt ra xÕp lÉn lén víi thµnh phÈm tån kho .V.v.. NhËn xÐt: KiÓm so¸t ®èi víi hµng tån kho ®­îc ®¸nh gi¸ ë møc trung b×nh. Sù kÕt hîp hai ph­¬ng ph¸p pháng vÊn vµ quan s¸t ®· cung cÊp cho kiÓm to¸n viªn nh÷ng b»ng chøng kiÓm to¸n vÒ ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu trong hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng. Dùa trªn nh÷ng b»ng chøng nµy, kiÓm to¸n viªn ®¸nh gi¸ møc rñi ro kiÓm so¸t ®èi víi c¸c c¬ së d÷ liÖu vÒ hµng tån kho vµ x¸c ®Þnh c¸c thö nghiÖm cÇn thiÕt. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch Trong ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, kiÓm to¸n viªn A&C CO còng dùa trªn c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n thu thËp qua ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Ó ®­a ra c¸c ph¸n ®o¸n vÒ kho¶n môc hµng tån kho cña ®¬n vÞ. C¸c d÷ liÖu phôc vô cho ph©n tÝch ®­îc lÊy trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh. Víi kho¶n môc hµng tån kho, kiÓm to¸n viªn cã thÓ so s¸nh sè liÖu n¨m nay víi n¨m tr­íc, hoÆc n¨m nay víi kÕ ho¹ch. Thñ tôc ph©n tÝch ®­îc m« t¶ trªn giÊy tê lµm viÖc(B¶ng 2.9) cña kiÓm to¸n nh­ sau: B¶ng 2.9. Thñ tôc ph©n tÝch ®èi víi kho¶n môc hµng tån kho a) Hµng tån kho 2003/2002 = 6.664.195.019 X100% = 65,83% 10.123.594.548 b) C¬ cÊu hµng tån kho n¨m 2003 ChØ tiªu 31/12/2003 % Nguyªn vËt liÖu 3.769.385.145 57 C«ng cô, dông cô 1.723.256.327 26 Chi phÝ sxkd dë dang 975.180.718 15 Thµnh phÈm 111.030.812 2 Hµng göi b¸n 85.342.017 1 Tæng 6.664.195.019 100 c) Tû lÖ hµng tån kho trong tæng tµi s¶n - Hµng tån kho/Tæng tµi s¶n 2003 = 6.664.195.019 X100% = 10,50% 63.440.089.146 - Hµng tån kho/Tæng tµi s¶n 2002 = 10.123.598.548 X100% = 28,30% 35.749.752.325 NhËn xÐt: Tû lÖ hµng tån kho ®èi víi tæng tµi s¶n cã sù biÕn ®éng lín tõ 28,30% gi¶m cßn 10,50%. §èi chiÕu víi B¶ng ph©n tÝch c¸c biÕn ®éng trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, kiÓm to¸n viªn nhËn thÊy kho¶n môc nguyªn vËt liÖu tån kho, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang, thµnh phÈm tån kho cã tû lÖ biÕn ®éng lín. Kho¶n môc hµng göi b¸n còng cã tû lÖ biÕn ®éng lín nh­ng l¹i ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã møc rñi ro trung b×nh. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vËt chÊt (kiÓm kª) Trong kiÓm kª, thµnh phÇn tham gia kiÓm kª bao gåm 2 kiÓm to¸n viªn vµ 4 nh©n viªn kh¸ch hµng, cuéc kiÓm kª ®­îc tiÕn thµnh theo ch­¬ng tr×nh ®· thèng nhÊt gi÷a A&C CO vµ kh¸ch hµng. B»ng chøng kiÓm to¸n quan träng thu ®­îc lµ c¸c Biªn b¶n kiÓm kª(B¶ng 2.10) B¶ng 2.10. Biªn b¶n kiÓm kª hµng tån kho Biªn b¶n kiÓm kª th¸ng 12 n¨m 2003 t¹i XÝ nghiÖp in sè 1 GiÊy ®Õ tån ®Çu kú: 70.997,4 kg GiÊy ®Õ nhËp trong kú : 999.927,9 kg GiÊy ®Õ ®­a vµo s¶n xuÊt : 950.293,8 kg GiÊy ®Õ tån cuèi kú : 130.631,5 kg GiÊy thµnh phÈm tån ®Çu kú : 4292,1 kg GiÊy thµnh phÈm s¶n xuÊt trong kú : 923.530,5 kg GiÊy ®Õ xuÊt khÈu trong kú : 907.200 kg GiÊy thµnh phÈm tån kho cuèi kú : 206226,9 kg Tû lÖ hao hôt : 2,8% Phßng KH-VT (§· ký) KiÓm to¸n chøng kiÕn kiÓm kª (§· ký) XÝ nghiÖp in 1 (§· ký) Phßng kÕ to¸n (§· ký) Thñ kho (§· ký) TiÕp theo, kiÓm to¸n viªn A&C CO tiÕn hµnh thu thËp c¸c Biªn b¶n kiÓm kª cña c¸c xÝ nghiÖp cßn l¹i. §Ýnh kÌm Biªn b¶n kiÓm kiÓm kª bao gåm nhiÒu b»ng chøng kiÓm to¸n kh¸c trong ®ã cã nhËn xÐt cña kiÓm to¸n viªn qua cuéc kiÓm kª nh­ sau: ViÖc kiÓm kª chñ yÕu dùa trªn nh÷ng ­íc tÝnh vÒ träng l­îng mµ kh«ng tiÕn hµnh chän mÉu c©n thö tõ ®ã lµm gi¶m tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu kiÓm kª. Thµnh phÇn kiÓm kª kh«ng ®Çy ®ñ c¸n bé kü thuËt, ®iÒu nµy còng lµm gi¶m tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu kiÓm kª thùc tÕ. KÕt thóc kiÓm kª, kiÓm to¸n viªn thu thËp ®­îc c¸c b»ng chøng vËt chÊt cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, b»ng chøng nµy chØ cho biÕt sù tån t¹i thùc tÕ vÒ sè l­îng cña vËt t­, hµng ho¸, cßn quyÒn së h÷u th× ch­a x¸c ®Þnh ®­îc. Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n l¹i Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n ®­îc sö dông ®Ó thu thËp b»ng chøng vÒ tÝnh chÝnh x¸c sè häc khi kiÓm tra chi tiÕt tÊt c¶ c¸c kho¶n môc. C¸ch thu thËp ®¬n gi¶n nhÊt mµ kiÓm to¸n viªn A&C CO sö dông lµ tÝnh céng dån c¸c sè d­, sè ph¸t sinh theo th¸ng, theo quý cña tõng tµi kho¶n ®Ó x¸c ®Þnh sè d­ cuèi kú cña tõng tµi kho¶n ®ang kiÓm tra. Qua qu¸ tr×nh tÝnh to¸n, kiÓm to¸n viªn nhËn thÊy: Sè d­ ®Çu kú khíp víi B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ B¸o c¸o kiÓm to¸n n¨m 2002 do C«ng ty AASC thùc hiÖn. Sè d­ cuèi kú lÖch 22.563.003 ®ång so víi Biªn b¶n kiÓm kª kho ngµy 31/12/2003. KiÓm to¸n viªn yªu cÇu kÕ to¸n viªn gi¶i tr×nh vµ ®­îc biÕt nhËp, xuÊt vËt t­ chØ ®­îc kÕ to¸n h¹ch to¸n khi cã ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng. Do vËy, mét sè vËt t­ ®· mua vÒ ®­a vµo s¶n xuÊt nh­ng do ch­a cã ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng th× ch­a ®­îc kÕ to¸n C«ng ty ph¶n ¸nh nhËp, xuÊt kho. §Ó ph¶n ¸nh chÝ phÝ tiªu hao hµng quý th× kÕ to¸n trÝch tr­íc vµo chi phÝ s¶n xuÊt. KiÓm to¸n viªn A&C CO còng vËn dông ph­¬ng ph¸p nµy ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c cña c¸c phÐp tÝnh trªn c¸c ho¸ ®¬n, phiÕu nhËp, phiÕu xuÊt .V.v.. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, ®èi chiÕu tµi liÖu Trong ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, ®èi chiÕu tµi liÖu, kiÓm to¸n viªn chän ra mét sè nghiÖp vô nhËp, xuÊt vËt hµng ho¸ vµ vËt t­ cã gi¸ trÞ lín, cã ®Þnh kho¶n bÊt th­êng hoÆc c¸c nghiÖp vô vµo cuèi kú ®Ó tiÕn hµnh kiÓm tra, ®èi chiÕu. C¸ch thøc ®èi chiÕu tµi liÖu ®­îc thùc hiÖn theo c¸c h­íng nh­: §èi chiÕu sè liÖu ®Çu n¨m trªn Sæ c¸i, Sæ chi tiÕt vËt t­ víi sè liÖu ®· kiÓm to¸n n¨m tr­íc; ®èi chiÕu sè liÖu gi÷a B¶ng c©n ®èi ph¸t sinh víi Sæ c¸i, B¸o c¸o nhËp-xuÊt-tån; ®èi chiÕu gi÷a Sæ chi tiÕt víi B¸o c¸o nhËp-xuÊt-tån. Qu¸ tr×nh kiÓm tra chän mÉu mét sè c¸c nghiÖp vô vÒ hµng tån kho ®­îc kiÓm to¸n viªn A&C CO ghi chÐp vµo giÊy tê lµm viÖc(B¶ng 2.11) nh­ sau: Kh¸ch hµng: C«ng ty ABC Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2003 Kho¶n môc: Hµng tån kho Ng­êi thùc hiÖn: B¶ng KiÓm tra chän mÉu nghiÖp vô Ngµy thùc hiÖn : 20/3/2004 Chøng tõ Néi dung TK ®èi øng Sè tiÒn Ghi chó SH NT 873 21/2 NhËp qu¹t hót 1111 35.000.000 PhiÕu nhËp vËt t­, ho¸ ®¬n GTGT 1167 23/3 Thu mua Tre dãc 1111 30.580.020 PhiÕu nhËp vËt t­, Biªn nhËn b¸n hµng 1453 5/4 Chi mua b¹c vµ gia c«ng 331 21.000.000 PhiÕu nhËp vËt t­, hãa ®¬n tµi chÝnh, phÇn gia c«ng kh«ng cã chøng tõ .V.v.. - - - - - 6185 31/12 Mua dÇu 1111 6.060.000 PhiÕu nhËp, ho¸ ®¬n tµi chÝnh NhËn xÐt: §èi víi c¸c nghiÖp vô nhËp kho ch­a thanh to¸n, kÕ to¸n ch­a l­u cïng c¸c chøng tõ gèc ®Ó chøng minh cho c¸c phiÕu nhËp. Tuy nhiªn c¸c chøng tõ gèc nµy l¹i ®­îc l­u cïng víi phiÕu chi tiÒn mÆt hoÆc tiÒn göi ng©n hµng khi thanh to¸n. L­u tr÷ nh­ vËy sÏ khã kh¨n trong viÖc kiÓm tra, t×m kiÕm chøng tõ khi cÇn thiÕt, dÔ g©y thÊt l¹c chøng tõ mµ kh«ng ph¸t hiÖn ®­îc. C¸c ho¸ ®¬n gèc cÇn ®­îc ®ãng thµnh tËp vµ l­u theo quy ®Þnh. B¶ng 2.11. KiÓm tra chän mÉu nghiÖp vô vÒ hµng tån kho Mét c¸ch t­¬ng tù, c¸c kiÓm to¸n viªn A&C CO còng chän mÉu mét sè mÆt hµng ®Ó kiÓm tra chi tiÕt h¬n viÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh. NÕu viÖc tÝnh gi¸ ®­îc nhÊt qu¸n theo mét ph­¬ng ph¸p th× gi¸ trÞ hµng tån kho còng nh­ gi¸ vèn hµng xuÊt kho kh«ng bÞ sai lÖch. Qua kiÓm tra, kiÓm to¸n viªn ®­a ra nhËn xÐt: C«ng ty ABC tÝnh gi¸ hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn th¸ng. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ ®­îc thùc hiÖn nhÊt qu¸n gi÷a c¸c th¸ng, phï hîp víi thuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. ViÖc kiÓm tra tÝnh gi¸ hµng tån kho cña C«ng ty ABC ®em l¹i c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n kh¼ng ®Þnh vÒ tÝnh hîp lý cña gi¸ trÞ hµng tån kho trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. 2.2.2.2. Thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n kho¶n môc tµi s¶n cè ®Þnh ®èi víi C«ng ty XYZ Tr­íc tiªn, c¸c kiÓm to¸n viªn x¸c ®Þnh ph¹m vi kiÓm to¸n cña kho¶n môc tµi s¶n cè ®Þnh(TSC§) nh»m thu thËp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n thÝch hîp vµ ®Çy ®ñ. Kho¶n môc TSC§ bao gåm: TSC§ h÷u h×nh, TSC§ v« h×nh, TSC§ thuª tµi chÝnh vµ hao mßn TSC§. Do khu«n khæ giíi h¹n, nªn bµi viÕt chØ tr×nh bµy ph­¬ng ph¸p thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n v¬i kho¶n môc TSC§ h÷u h×nh vµ hao mßn TSC§ h÷u h×nh. Ph­¬ng ph¸p pháng vÊn Víi ph­¬ng ph¸p pháng vÊn, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn pháng vÊn nh»m t×m hiÓu c¸c quy tr×nh vÒ TSC§, tõ ®ã cã ý kiÕn ®¸nh gi¸ vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña C«ng ty ABC. §èi t­îng cña pháng vÊn lµ kÕ to¸n TSC§ vµ c¸c bé phËn phßng ban cã liªn quan. C¸c th«ng tin thu ®­îc tõ pháng vÊn ®­îc kiÓm to¸n viªn ghi chÐp vµo giÊy tê lµm viÖc vµ ®­îc minh ho¹ qua B¶ng 2.12. B¶ng 2.12. T×m hiÓu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé víi c¸c quy tr×nh vÒ TSC§ Kh¸ch hµng: C«ng ty XYZ Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2003 Kho¶n môc: TSC§ h÷u h×nh vµ khÊu hao Ng­êi thùc hiÖn: Phong Tãm t¾t c¸c quy tr×nh Ngµy thùc hiÖn : 21/3/2004 » §Çu t­-mua s¾m TSC§ h÷u h×nh Quy tr×nh ®Çu t­-mua s¾m TSC§ ®­îc tiÕn hµnh qua c¸c b­íc: C¸c bé phËn cã nhu cÇu lËp kÕ ho¹ch mua s¾m TSC§ tr×nh lªn Gi¸m ®èc. Gi¸m ®èc ra QuyÕt ®Þnh ®Çu t­, phßng kÕ ho¹ch chµo thÇu(ký hîp ®ång trùc tiÕp), phßng vËt t­ trùc tiÕp mua. Bé phËn KCS kiÓm tra vµ giao cho bé phËn sö dông. Phßng kÕ to¸n thùc hiÖn h¹ch to¸n c¨n cø vµo QuyÕt ®Þnh cña Gi¸m ®èc, Hîp ®ång kinh tÕ, Ho¸ ®¬n tµi chÝnh, biªn b¶n nghiÖp thu. » Thanh lý LËp Héi ®ång thanh lý TSC§. C«ng ty th«ng b¸o néi bé, tr­êng hîp TSC§ cã gi¸ trÞ lín th× C«ng ty th«ng b¸o ®Õn c¶ c¸c ®èi t­îng bªn ngoµi C«ng ty. Héi ®ång thanh lý duyÖt gi¸ b¸n. Ký hîp ®ång mua b¸n vµ ph¸t hµnh ho¸ ®¬n GTGT. » Quy tr×nh theo dâi vµ h¹ch to¸n khÊu hao TSC§ KhÊu hao TSC§ ®­îc thùc hiÖn trªn phÇn mÒm tÝnh khÊu hao TSC§. N¨m sö dông TSC§ lµ thêi gian sö dông cßn l¹i. KhÊu hao hµng n¨m = Gi¸ trÞ sö dông cßn l¹i/ Thêi gian sö dông cßn l¹i. Ph­¬ng ph¸p quan s¸t Ph­¬ng ph¸p quan s¸t trong tr­êng hîp nµy bÞ h¹n chÕ v× phÇn lín TSC§ h÷u h×nh cña C«ng ty XYZ n»m ë c¸c khu s¶n xuÊt kh¸c nhau, trªn c¸c ®Þa bµn kh¸c nhau. Do ®ã, kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc ph­¬ng ph¸p quan s¸t ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông vµ b¶o qu¶n TSC§. Tuy nhiªn,víi c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ n»m t¹i c¸c v¨n phßng qu¶n lý, kiÓm to¸n viªn cã thÓ xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông vµ b¶o qu¶n phï hîp víi tiªu chuÈn kü thuËt cña thiÕt bÞ. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch Víi ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, còng t­¬ng tù nh­ khi ph©n tÝch kho¶n môc hµng tån kho, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thùc hiÖn víi TSC§ th«ng qua viÖc ®¸nh gi¸, so s¸nh mét sè tû suÊt tµi chÝnh. C¸c tû suÊt ®­îc kiÓm to¸n viªn tËp hîp tõ B¶ng c©n ®èi ph¸t sinh, B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh. KiÓm to¸n viªn A&C CO cã thÓ thùc hiÖn so s¸nh tû suÊt TSC§/STS cña n¨m nay so víi n¨m tr­íc, qua ®ã kiÓm to¸n viªn ®¸nh gi¸ møc ®é ®Çu t­, c¬ cÊu tµi s¶n cña doanh nghiÖp cã mang l¹i hiÖu qu¶ kh«ng. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®­îc m« t¶ trªn giÊy lµm viÖc(B¶ng 2.13) nh­ sau: B¶ng 2.13. Ph©n tÝch biÕn ®éng TSC§ h÷u h×nh Kh¸ch hµng: C«ng ty XYZ Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2003 Kho¶n môc: Tµi s¶n cè ®Þnh Ng­êi thùc hiÖn: Phong Ngµy thùc hiÖn : 21/3/2004 » Ph©n tÝch biÕn ®éng cña lo¹i tµi s¶n ChØ tiªu Sè ®Çu n¨m Sè cuèi n¨m T¨ng, gi¶m % Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh 7.986.868.322 8.032.668.319 45.799.997 0,57 Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc 2.368.350.195 2.368.350.195 0 0,00 M¸y mãc thiÕt bÞ 2.419.123.956 2.630.775.628 211.651.672 8,75 Ph¬ng tiÖn vËn t¶i 2.764.799.068 2.547.818.068 -216.981.000 -7,85 ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý 434.595.104 485.724.429 51.129.325 11,76 Hao mßn TSC§ h÷u h×nh 5.210.116.203 5.272.119.554 62.003.351 1,19 Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc 1.031.307.154 1.104.290.621 72.983.467 7,08 M¸y mãc thiÕt bÞ 1.810.612.337 2.063.836.461 253.224.124 13,99 Ph¬ng tiÖn vËn t¶i 213.191.5751 1.807.829.781 -324.085.970 -15,20 ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý 236.280.961 296.162.691 59.881.730 25,34 » Ph©n tÝch c¬ cÊu tµi s¶n N¨m 2002 N¨m 2003 TSC§/STS 11,85% 12,70% »..... Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vËt chÊt (kiÓm kª) Trong ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vËt chÊt, kiÓm to¸n viªn A&C CO tiÕn hµnh thu thËp Biªn b¶n kiÓm kª TSC§(B¶ng 2.14). Biªn b¶n kiÓm kª nµy ®­îc C«ng ty tæng hîp tõ sè liÖu kiÓm kª do c¸c bé phËn thùc hiÖn. B¶ng 2.14. Biªn b¶n kiÓm kª TSC§ Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp-Tù do-H¹nh phóc Biªn b¶n kiÓm kª tµi s¶n cè ®Þnh ( Håi 0h00 ngµy 01 th¸ng 01 n¨m 2004) Tham gia kiÓm kª gåm cã: ¤ng V­¬ng Quèc Qu©n- Chøc vô: Gi¸m ®èc ¤ng Phan Thanh B×nh-Chøc vô: KÕ to¸n tr­ëng ¤ng Lª V¨n Kiªn-Chøc vô: Tr­ëng phßng KH-TT ¤ng Vò Kh¸nh ViÖt- Nh©n viªn Bµ TrÇn Ch©u HuÖ-Nh©n viªn Ban kiÓm kª tiÕn hµnh kiÓm kª toµn bé sè l­îng TSC§ thùc tÕ t¹i v¨n phßng vµ tæng hîp B¸o c¸o kiÓm kª cña c¸c bé phËn göi vÒ. Cuéc kiÓm kª kÕt thóc vµo håi 18h30’ cïng ngµy. KÕt qu¶ cho thÊy sè l­îng TSC§ kiÓm kª thùc tÕ khíp víi sè l­îng trªn Sæ chi tiÕt (kÌm theo Biªn b¶n kiÓm kª lµ c¸c B¸o c¸o chi tiÕt). B¾c Giang, ngµy 01 th¸ng 01 n¨m 2004 (Ch÷ ký cña c¸c thµnh viªn ban kiÓm kª) Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n l¹i Víi ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n l¹i, t­¬ng tù nh­ kiÓm to¸n kho¶n môc hµng tån kho, kiÓm to¸n viªn céng dån c¸c sè d­, sè ph¸t sinh theo th¸ng, theo quý cña tõng tµi kho¶n theo ®èi øng bªn nî, bªn cã ®Ó x¸c ®Þnh sè d­ cuèi kú cña tõng tµi kho¶n ®ang kiÓm tra. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, ®èi chiÕu tµi liÖu Víi ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, ®èi chiÕu tµi liÖu, kiÓm to¸n viªn A&C CO kiÓm tra 100% c¸c nghiÖp vô t¨ng, gi¶m TSC§ ph¸t sinh trong n¨m(B¶ng 2.15 vµ 2.16) v× sè l­îng c¸c nghiÖp vô TSC§ ph¸t sinh kh«ng nhiÒu, trong khi ®ã gi¸ trÞ cña TSC§ t­¬ng ®èi lín. Kh¸ch hµng: C«ng ty XYZ Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2003 Kho¶n môc: Tµi s¶n cè ®Þnh Ng­êi thùc hiÖn: Phong KiÓm tra TSC§ t¨ng trong n¨m Ngµy thùc hiÖn : 22/3/2004 Tªn TSC§ §¬n vÞ Nguyªn gi¸ Biªn b¶n nghiÖm thu Ghi chó 1)M¸y kh©u bao 2 12.638.620 07/3/03 KH 5 n¨m +Q§ 314 cña Gi¸m ®èc C«ng ty +Hîp ®ång kinh tÕ +H§GTGT; ThÎ TSC§ 2) Xe xóc lËt 1 53.188.000 16/5/2003 KH 6 n¨m +Q§ 350/ C«ng ty-KH(12/5/03) +Q§ 115/ CT-VT(14/5/03) +Ho¸ ®¬n GTGT 3) M¸y Ðp 1 882.445.275 17/11/03 KH 8 n¨m +TSC§ t¨ng tõ ®Ò tµi nghiªn cøu +Q§ 425 (17/3/03) v/v phª duyÖt kÕ ho¹ch +Q§ 2087 (25/4/03) v/v thµnh lËp héi ®ång ®¸nh gi¸. +Q§ triÓn khai ®Ò tµi +Biªn b¶n häp bµn chÕ t¹o m¸y. Céng 948.271.895 Ghi chó: C¸c tµi liÖu, b»ng chøng phï hîp víi quy tr×nh ®· t×m hiÓu. B¶ng 2.15. KiÓm tra c¸c nghiÖp vô t¨ng TSC§ ph¸t sinh B¶ng 2.16. KiÓm tra c¸c nghiÖp vô gi¶m TSC§ Kh¸ch hµng: C«ng ty XYZ Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2003 Kho¶n môc: Tµi s¶n cè ®Þnh Ng­êi thùc hiÖn: Phong KiÓm tra TSC§ t¨ng trong n¨m Ngµy thùc hiÖn : 22/3/2004 Chøng tõ Néi dung TK ®èi øng Gi¸ trÞ Ghi chó SH NT (a) (b) (c) (d) Thanh lý xe t¶i 811 31.678.863 X X X X 2141 326.371.164 Thanh lý m¸y pho to 811 18.600.725 X X X X 2141 15.218.775 .V.v.. - - - - - - Céng 902471898 Ghi chó: (a), (b), (c), (d) lµ tr×nh tù cña quy tr×nh; x: c¸c tµi liÖu, b»ng chøng phï hîp víi quy tr×nh ®· t×m hiÓu. Nh­ vËy, ngoµi viÖc kiÓm tra, ®èi chiÕu viÖc ghi nhËn TSC§ tõ c¸c chøng tõ gèc vµ sæ kÕ to¸n, kiÓm to¸n viªn cßn ®¸nh gi¸ ®­îc tÝnh tu©n thñ trong viÖc thùc hiÖn ®Çu t­-mua s¾m vµ thanh lý TSC§. B­íc tiÕp theo, kiÓm to¸n viªn A&C CO kiÓm tra viÖc tÝnh vµ trÝch khÊu hao TSC§ bao gåm: §èi chiÕu tæng chi phÝ khÊu hao vµ khÊu hao luü kÕ víi Sæ c¸i. §èi chiÕu chi phÝ khÊu hao víi c¸c B¶ng chi phÝ cã liªn quan. §èi chiÕu tû lÖ khÊu hao cña tõng lo¹i TSC§ cã phï hîp víi quy ®Þnh hiÖn hµnh hay kh«ng?. ViÖc ¸p dông c¸ch tÝnh khÊu hao cã nhÊt qu¸n hay kh«ng?. NÕu tû lÖ khÊu hao thay ®æi th× ph¶i thu thËp c¸c b»ng chøng ®Ó chøng minh sù thay ®æi ®ã cã hîp lý vµ hîp ph¸p kh«ng?. §èi chiÕu chi phÝ khÊu hao gi÷a c¸c n¨m vµ gi¶i thÝch sù kh¸c biÖt hoÆc thay ®æi bÊt th­êng. Víi kho¶n thay ®æi bÊt th­êng, kiÓm to¸n viªn A&C CO tÝnh to¸n l¹i chi phÝ khÊu hao vµ ®èi chiÕu víi Biªn b¶n chi phÝ ®· ghi chÐp. Qua c¸c b­íc thùc hiÖn trªn, kiÓm to¸n viªn nhËn thÊy chi phÝ khÊu hao cña C«ng ty ABC cã sù nhÇm lÉn gi÷a c¸ch tÝnh khÊu hao theo nguyªn t¾c trßn th¸ng víi c¸ch tÝnh khÊu hao theo nguyªn t¾c trßn quý. KiÓm to¸n viªn thùc hiÖn viÖctÝnh to¸n l¹i vµ ®­a ra sè liÖu chªnh lÖch cÇn ®iÒu chØnh(B¶ng 2.17) nh­ sau: B¶ng 2.17. B¶ng tÝnh l¹i chi phÝ khÊu hao Kh¸ch hµng: C«ng ty XYZ Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2003 Kho¶n môc: Tµi s¶n cè ®Þnh Ng­êi thùc hiÖn: Phong KiÓm tra hao mßn TSC§ Ngµy thùc hiÖn : 22/3/2004 TSC§ TG t¨ng Sè n¨m khÊu hao Nguyªn gi¸ Sè KH ®¬n vÞ Sè tÝnh l¹i Chªnh lÖch Ghi chó M¸y kh©u bao 7/3 5 12.638.620 1.895.793 1.895.793 0 Xe xóc lËt 16/5 6 53.188.000 4.432.333 5.171.056 738.723 M¸y Ðp 17/11 8 882.445.275 0 9.192.138 9.192.138 6.328.126 16.258.987 9.930.861 adj Ghi chó: adj: Sè liÖu cÇn ra bót to¸n ®iÒu chØnh. 2.2.2.3 Mét sè kiÓu mÉu b»ng chøng kiÓm to¸n kh¸c thu thËp trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n C«ng ty XYZ Víi c¸c kho¶n môc kh¸c nhau sÏ cã c¸c kiÓu mÉu b»ng chøng kiÓm to¸n ®Æc tr­ng cho kho¶n môc ®ã. Do vËy, c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i ®Þnh h­íng ®­îc mèi quan t©m ®óng møc tíi c¸c lo¹i b»ng chøng còng nh­ c¸c ph­¬ng ph¸p thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n ®èi víi tõng kho¶n môc. D­íi ®©y bµi viÕt muèn tr×nh bµy vÒ kiÓm to¸n kho¶n môc tiÒn nh»m giíi thiÖu thªm mét sè kiÓu mÉu b»ng chøng kiÓm to¸n kh¸c vµ c¸c ph­¬ng ph¸p thu thËp t­¬ng øng. Ph­¬ng ph¸p x¸c nhËn KiÓm to¸n viªn sö dông ph­¬ng ph¸p x¸c nhËn ®Ó thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n vÒ tiÒn göi ng©n hµng. KiÓm to¸n viªn thùc hiÖn gi¸m s¸t qu¸ tr×nh göi th­ x¸c nhËn vµ trùc tiÕp nhËn th­ phóc ®¸p tõ c¸c bªn thø ba nµy. Th«ng th­êng, c¸c ng©n hµng göi th­ x¸c nhËn sè d­ tµi kho¶n vµo ngµy 31/12. GiÊy x¸c nhËn sè d­ cuèi mçi n¨m minh ho¹ qua B¶ng 2.18: B¶ng 2.18. GiÊy x¸c nhËn sè d­ cuèi n¨m B¾c giang, ngµy 25 th¸ng 01 n¨m 2004 KÝnh göi: C«ng ty XYZ 41 §­êng T-ThÞ x· B¾c Giang V/v: X¸c nhËn sè d­ tµi kho¶n cña C«ng ty XYZ Theo yªu cÇu ngµy 15 th¸ng 01 n¨m 2004 cña C«ng ty XYZ vÒ viÖc x¸c nhËn sè d­ tµi kho¶n ®Õn ngµy 31/12/2003 cña C«ng ty XYZ t¹i së giao dÞch Ng©n hµng C«ng Th­¬ng B¾c Giang, Ng©n hµng chóng t«i x¸c nhËn nh­ sau: A.Tµi kho¶n v·ng lai Tªn tµi kho¶n Sè tµi kho¶n Lo¹i tµi kho¶n Lo¹i tiÒn Sè d­ ngµy 31/12/2003 B¾c Giang XYZ 43211.137.00288 Tµi kho¶n v·ng lai USD 3.987,5 B¾c Giang XYZ 4311.100.00028 Tµi kho¶n v·ng lai VND 60.547.500 B¾c Giang XYZ 43111.100.00180 Tµi kho¶n v·ng lai VND 25.874.400 ViÖc x¸c nhËn ®­îc ®­a ra theo yªu cÇu cña C«ng ty vµ mang tÝnh tuyÖt mËt, Ng©n hµng còng nh­ nh©n viªn cña Ng©n hµng hoµn toµn kh«ng chÞu bÊt cø tr¸ch nhiÖm nµo do viÖc x¸c nhËn g©y ra. Thay mÆt Së Giao dÞch Ng©n hµng C«ng Th­¬ng B¾c Giang Chuyªn viªn cao cÊp (§· ký) T­¬ng tù, kiÓm to¸n viªn thu thËp c¸c GiÊy x¸c nhËn sè d­ cña c¸c ng©n hµng cßn l¹i vµ pho to c¸c GiÊy x¸c nhËn sè d­ nµy ®Ó l­u vµo hå s¬ kiÓm to¸n. B­íc tiÕp theo, kiÓm to¸n viªn tÝnh to¸n tiÒn göi ng©n hµng ®Ó kiÓm tra, ®èi chiÕu víi Sæ tiÒn göi ng©n hµng vµ c¸c sæ liªn quan kh¸c. Qua kiÓm tra, kiÓm to¸n viªn kh¼ng ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ hîp lý cña chØ tiªu tiÒn göi ng©n hµng trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vËt chÊt Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vËt chÊt ®­îc sö dông ®Ó thu thËp b»ng chøng vÒ tiÒn mÆt t¹i quü. KÕt qu¶ cña ph­¬ng ph¸p thu thËp nµy lµ Biªn b¶n kiÓm kª quü(B¶ng 2.19) t¹i thêi ®iÓm 31/12/2003. B¶ng 2.19. Biªn b¶n kiÓm kª quü Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp-Tù do-H¹nh phóc Biªn b¶n kiÓm kª quü tiÒn mÆt ( Håi 17h00 ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2004) Tham gia kiÓm kª gåm cã : ¤ng NguyÔn V¨n Nam - Chøc vô: Phã gi¸m ®èc C«ng ty ¤ng Phan Thanh B×nh-Chøc vô: KÕ to¸n tr­ëng Bµ L­¬ng Hång Nhung- Chøc vô: Thñ quü Danh môc kiÓm kª : Stt DiÔn gi¶i §¬n vÞ Sè lîng Gi¸ trÞ Ghi chó I Sè d­ theo sæ quü 17.492.906 II Sè kiÓm kª thùc tÕ 1 Lo¹i 100.000 VND 30 3.000.000 2 Lo¹i 50.000 VND 250 12.500.000 3 Lo¹i 20.000 VND 50 1.000.000 4 Lo¹i 10.000 VND 85 850.000 5 Lo¹i 5.000 VND 17 85.000 6 Lo¹i 2.000 VND 26 52.000 7 Lo¹i 1.000 VND 5 5.000 8 Lo¹i 500 VND 2 1.000 9 Lo¹i 200 VND 0 0 Tæng céng 17.493.000 Ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2003 KÕ to¸n tr­ëng Thñ quü Gi¸m ®èc 2.2.3. Thu thËp b»ng chøng trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n KiÓm to¸n viªn kiÓm tra l¹i c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn c«ng nî cña C«ng ty ABC, pháng vÊn thªm kÕ to¸n tr­ëng nh÷ng ®iÒu ch­a râ. KiÓm to¸n viªn nhËn thÊy kh«ng cã sù kiÖn nµo x¶y ra sau khi kÕt thóc niªn ®é cã ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn B¸o c¸o tµi chÝnh, vÊn ®Ò nµy ®­îc Ban Gi¸m ®èc C«ng ty x¸c nhËn trong B¸o c¸o Ban Gi¸m ®èc vµ kiÓm to¸n viªn coi ®©y lµ b»ng chøng kiÓm to¸n cam kÕt vÒ nh÷ng d÷ kiÖn x¶y ra sau ngµy lËp B¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty ABC. Trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn A&C CO thèng nhÊt víi C«ng ty ABC ®Ó ®­a ra c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh víi sè d­ cña c¸c kho¶n môc trªn B¸o c¸o tµi chÝnh cßn tån t¹i sai sãt. C¸c bót to¸n ®iÒu chØnh(B¶ng 2.20) ®­îc ghi chÐp l¹i trong hå s¬ lµm viÖc nh­ sau: B¶ng 2.20. Bót to¸n ®iÒu chØnh n¨m 2003 Kh¸ch hµng: C«ng ty ABC Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2003 Ng­êi thùc hiÖn: B¶ng Ngµy thùc hiÖn : 27/3/2004 Néi dung Nî Cã Sè tiÒn L·i(+), Lç (-) TKKQ 1/ §iÒu chØnh t¨ng chi phÝ ®Çu t­ XDCB dë dang phÇn c«ng cô, dông cô ®· xuÊt nh­ng ch­a h¹ch to¸n. 241.2 153 22.563.003 2/ §iÒu chØnh kho¶n chªnh lÖch tû gi¸. 421 413 158.400.570 (158.400.570) 711 3/ ......... T­¬ng tù, kiÓm to¸n viªn A&C CO còng thèng nhÊt víi C«ng ty XYZ ®Ó ®­a ra c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong c«ng t¸c kÕ to¸n vµ kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng sÏ ®­îc kiÓm to¸n viªn ph©n tÝch vµ ®­a ra ý kiÕn trong th­ qu¶n lý. Trªn ®©y lµ quy tr×nh thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh do kiÓm to¸n viªn A&C CO thùc hiÖn. Trong khu«n khæ giíi h¹n, bµi viÕt chØ ®­a ra viÖc vËn dông mét sè ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ®Æc thï ®Ó thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n cña c¸c kho¶n môc tiªu biÓu nhÊt. Ch­¬ng III. ph­¬ng h­íng vµ Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn viÖc thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n t¹i C«ng ty cæ phÇn kiÓm to¸n vµ t­ vÊn 3.1. TÝnh tÊt yÕu ph¶i hoµn thiÖn viÖc thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n Trong xu thÕ hiÖn nay, quan hÖ giao dÞch th­¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô ®­îc më réng kÐo theo sù më réng c¸c dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n. MÆt kh¸c, c«ng t¸c kÕ to¸n, kiÓm to¸n tõ l©u lu«n ®­îc c¸c n­íc trªn thÕ giíi coi träng v× tÇm quan träng vµ sù cÇn thiÕt, do ®ã kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ®ang ®­îc ®Æt lªn vÞ trÝ hµng ®Çu trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ héi nhËp hiÖn nay. B­íc sang thÕ kû 21, qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ diÔn ra m¹nh mÏ c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u ë tÊt c¶ c¸c quèc gia vµ c¸c khu vùc kinh tÕ thÕ giíi. Xu thÕ vËn ®éng nµy ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn lîi Ých c¸c quèc gia vµ ®· trë thµnh vÊn ®Ò tranh luËn víi nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn còng nh­ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Víi ViÖt Nam, xu thÕ tÊt yÕu cña toµn cÇu ho¸ ®· mang l¹i nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu søc Ðp tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn, yªu cÇu më cöa c¸c nghµnh dÞch vô tµi chÝnh ®Ó c¹nh tranh tù do víi c¸c c«ng ty cña n­íc ngoµi. §©y lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong ®ã cã c¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n. Ngµnh kiÓm to¸n ViÖt Nam tuy cßn non trÎ nh­ng ®ang ph¸t triÓn kh«ng ngõng. Muèn chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh ®ßi hái c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ph¶i thùc sù ®æi míi, n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô cung cÊp còng nh­ gi¶m thiÓu hîp lý møc phÝ kiÓm to¸n. N»m trong xu thÕ chung ®ã, A&C CO còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn chÝnh m×nh. N©ng cao chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n lµ mét trong nh÷ng môc tiªu hµng ®Çu cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, c¸c c«ng ty kiÓm to¸n kh«ng ngõng nghiªn cøu, t×m tßi trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh nh­: Sù vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ®Ó thu thËp ®­îc c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n thÝch hîp, ®Çy ®ñ víi møc phÝ vµ thêi gian hîp lý nhÊt; x©y dùng quy tr×nh kiÓm to¸n chÊt l­îng, khoa häc vµ hiÖu qu¶; x©y dùng quy tr×nh kiÓm so¸t chÊt l­îng kiÓm to¸n; ®µo t¹o nh©n viªn giái vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô .V.v.. Nh­ vËy, ®Ó n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô cung cÊp, c¸c c«ng ty kiÓm to¸n cÇn ph¸t triÓn vµ ®æi míi nhiÒu mÆt trong ®ã sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn quy tr×nh thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n. 3.2. Mét sè ®Þnh h­íng chung nh»m hoµn thiÖn viÖc thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n Víi h¬n 12 ho¹t ®éng, A&C CO ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña m×nh trong hµng ngò c¸c c«ng ty kiÓm to¸n hµng ®Çu t¹i ViÖt Nam. N¨m 2004, nhiÒu thµnh viªn trong C«ng ty ®­îc Bé Tµi chÝnh khen tÆng v× nh÷ng c«ng lao ®ãng gãp cho lîi Ých quèc gia, uy tÝn cña C«ng ty trong lÜnh vùc t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh, ®Æc biÖt dÞch vô kiÓm to¸n ®· trë thµnh mét thÕ m¹nh cña C«ng ty. Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng trªn lµ do C«ng ty ®· x©y dùng cho m×nh mét ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n chÊt l­îng, khoa häc vµ hiÖu qu¶. Ch­¬ng tr×nh nµy ®­îc lËp cho tõng giai ®o¹n cña quy tr×nh kiÓm to¸n, trong ®ã néi dung chñ yÕu lµ viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro vµ thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n. Giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n Trong giai ®o¹n nµy, kiÓm to¸n viªn A&C CO tiÕn hµnh tiÕp cËn vµ t×m hiÓu th«ng tin c¬ së vÒ kh¸ch hµng, ®¸nh gi¸ rñi ro, lùa chän c¸c thñ tôc kiÓm to¸n .V.v.. C¸c b­íc c«ng viÖc ®Òu tu©n thñ theo chuÈn mùc vµ phï hîp víi ®Æc tr­ng cña tõng kh¸ch hµng. Khi ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro cho c¸c kho¶n môc, kiÓm to¸n viªn lu«n c¨n cø vµo ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n, kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp ®ång thêi kÕt hîp víi nh÷ng th«ng tin vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng. Nghiªn cøu vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, kiÓm to¸n viªn chØ nghiªn cøu ë møc ®é kh¸i qu¸t nh»m ®­a ra ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn phï hîp vµ mét sè ý kiÕn t­ vÊn cho kh¸ch hµng. Giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n KiÓm tra hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña tõng kho¶n môc, kiÓm to¸n viªn A&C CO sö dông ph­¬ng ph¸p pháng vÊn kÕt hîp víi b¶ng c©u hái ®Ó thu thËp ®­îc c¸c b»ng chøng cÇn thiÕt. Nhê kinh nghiÖm, ãc xÐt ®o¸n vµ kh¶ n¨ng giao tiÕp cña kiÓm to¸n viªn nªn c¸c b»ng chøng vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®· ®­îc thu thËp nhanh chãng vµ t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ. Trong giai ®o¹n nµy, c¸c ph­¬ng ph¸p thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n ®­îc vËn dông linh ho¹t, phèi hîp hiÖu qu¶, phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh doanh cña tõng kh¸ch hµng tõ ®ã thu thËp ®­îc ®Çy ®ñ c¸c b»ng chøng víi ®é tin cËy cao. Giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n C¸c c«ng viÖc chÝnh ®­îc thùc hiÖn bao gåm ®¸nh gi¸ b»ng chøng kiÓm to¸n thu thËp ®­îc, thùc hiÖn mét sè thñ tôc ®Ó thu thËp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n ®Æc biÖt. Nh×n chung c¸c c«ng viÖc trong giai ®o¹n nµy thÓ hiÖn ®­îc tÝnh thËn träng nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn A&C CO trong viÖc tu©n thñ ®Çy ®ñ c¸c ChuÈn mùc KiÓm to¸n nh­ ISA 560-C¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy lËp B¸o c¸o tµi chÝnh, ISA 570-TÝnh liªn tôc cña ho¹t ®éng kinh doanh, ISA 580-Gi¶i tr×nh cña Ban Gi¸m ®èc. Trong xu thÕ héi nhËp, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ®èi víi lÜnh vùc kÕ to¸n-kiÓm to¸n, A&C CO ®ang ®øng tr­íc nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc míi. §Ó chñ ®éng vµ tÝch cùc theo ®óng xu h­íng vËn ®éng cña tiÕn tr×nh héi nhËp, A&C CO cÇn thùc hiÖn ®ång thêi nhiÒu gi¶i ph¸p bao gåm: Thø nhÊt, tiÕp tôc n©ng cao uy tÝn vµ chÊt l­îng dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng. Thø hai, c¶i thiÖn c«ng nghÖ, øng dông c¸c phÇn mÒm kiÓm to¸n gióp gi¶m thiÓu rñi ro, gi¶m thêi gian vµ chi phÝ thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n. Thø ba, më réng quy m« kinh doanh, më réng thÞ tr­êng vµ danh môc dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng. Thø t­, ®ãng gãp tÝch cùc cho c«ng cuéc c¶i c¸ch, ®æi míi cña ngµnh tµi chÝnh trong viÖc x©y dùng LuËt vµ c¸c khu«n khæ ph¸p lý vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n. Thø n¨m, kiÖn toµn bé m¸y tæ chøc cña C«ng ty, ®¶m b¶o c¸c th«ng tin qu¶n lý ®­îc l­u th«ng dÔ dµng, ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cao cña bé m¸y, phï hîp víi quy m« vµ lo¹i h×nh C«ng ty. Thø s¸u, x©y dùng môc tiªu, ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng cña C«ng ty trong giai ®o¹n míi, ®Æt ra kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ng¾n h¹n, dµi h¹n vµ c¸c gi¶i ph¸p hoµn thµnh kÕ ho¹ch ®· ®Æt ra. Thø b¶y, më réng giao l­u, hîp t¸c víi c¸c tæ chøc trong n­íc vµ quèc tÕ nh»m tranh thñ lÜnh héi c¸c kiÕn thøc nghÒ nghiÖp, lµm c¬ së cho sù ph¸t triÓn. Tãm l¹i, ®æi míi ho¹t ®éng vµ n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô ®Ó c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt hµng ®Çu. ViÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p trªn ®©y lµ nh©n tè quan träng gãp phÇn thóc ®Èy cho sù ®i lªn cña C«ng ty kiÓm to¸n trong giai ®o¹n míi. 3.3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn viÖc thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n 3.3.1. Hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n qua kiÓm kª C¬ së cña kiÕn nghÞ Trong qu¸ tr×nh kiÓm kª, kiÓm to¸n viªn th­êng tham gia víi t­ c¸ch lµ ng­êi quan s¸t. NÕu v× mét lý do nµo ®ã mµ kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ tham gia vµo cuéc kiÓm kª th× kiÓm to¸n viªn cã thÓ ®­a ra “ý kiÕn h¹n chÕ cña cuéc kiÓm to¸n ” trong B¸o c¸o kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, trong khi thùc hiÖn kiÓm to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn A&C CO vÉn cÇn thu thËp thªm c¸c th«ng tin ®Ó ®¸nh gi¸ ®é tin cËy cña quy tr×nh kiÓm kª. ViÖc më réng thªm c¸c thñ tôc kiÓm to¸n, thu thËp thªm nhiÒu th«ng tin góp kiÓm to¸n viªn ®¸nh gi¸ vµ ®Ò xuÊt chÝnh x¸c h¬n vÒ hµng tån kho(vÒ qu¶n lý, h¹ch to¸n vËt t­, ®é tin cËy cña c¸c chØ tiªu hµng tån kho). H­íng gi¶i quyÕt §Ó thu thËp thªm th«ng tin, kiÓm to¸n viªn cã thÓ göi th­ x¸c nhËn ®èi víi hµng tån kho cña ®¬n vÞ ®­îc l­u tr÷ ë bªn thø ba. NÕu hµng tån kho ®­îc l­u ë bªn thø ba nµy cã sè l­îng lín th× kiÓm to¸n viªn cÇn tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n bæ xung nh­: Xem xÐt ®é trung thùc vµ tÝnh ®éc lËp cña bªn thø ba. Thu thËp B¸o c¸o kiÓm to¸n cña kiÓm to¸n viªn kh¸c vÒ kho¶n môc hµng tån kho cña bªn thø ba nh­: C¸c th«ng tin vÒ kiÓm so¸t ®èi víi hµng tån kho, thñ tôc kiÓm kª hµng tån kho .V.v.. 3.3.2. Hoµn thiÖn viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro C¬ së cña kiÕn nghÞ Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, viÖc x¸c ®Þnh møc rñi ro kiÓm to¸n mong muèn vµ ®¸nh gi¸ rñi ro tiÒm tµng, rñi ro kiÓm so¸t ®Ó x¸c ®Þnh rñi ro ph¸t hiÖn lµ mét b­íc c«ng viÖc quan träng. §èi víi kh¸ch hµng cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lín, kiÓm to¸n viªn A&C CO lËp b¶ng ®¸nh gi¸ rñi ro tr­íc khi thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ bá qua viÖc lËp b¶ng ®¸nh gi¸ rñi ro víi mét sè kh¸ch hµng cã quy m« ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nhá. H­íng gi¶i quyÕt KiÓm to¸n viªn nªn thùc hiÖn ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t møc rñi ro cho tõng kho¶n môc ®Ó tõ ®ã thu thËp ®­îc c¸c b»ng chøng kh¸i qu¸t nhÊt tr­íc khi b­íc vµo giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n. 3.3.3. Hoµn thiÖn thñ tôc ph©n tÝch C¬ së cña kiÕn nghÞ Thñ tôc ph©n tÝch ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n tèn Ýt thêi gian vµ chi phÝ, b»ng chøng kiÓm to¸n cã ®é tin cËy cao. Víi c¸c kho¶n môc kh«ng träng yÕu th× chØ cÇn qua ph©n tÝch, kiÓm to¸n viªn ®· cã thÓ ®­a ra kÕt luËn vÒ kho¶n môc ®ã mµ kh«ng cÇn ®i s©u kiÓm tra chi tiÕt. KiÓm to¸n viªn A&C CO sö dông thñ tôc ph©n tÝch trong c¶ ba giai ®o¹n cña kiÓm to¸n. Tuy nhiªn trong thñ tôc ph©n tÝch th× ph©n tÝch tû suÊt vµ ph©n tÝch xu h­íng ®­îc sö dông phæ biÕn, c¸c th«ng tin ph©n tÝch míi chØ lµ th«ng tin tµi chÝnh. KiÓm to¸n viªn ch­a ®­a ra ®­îc c¸c ­íc ®o¸n ®Ó ®­a ra nh÷ng so s¸nh gi÷a gi¸ trÞ ­íc ®o¸n víi gi¸ trÞ ghi sæ. H­íng gi¶i quyÕt KiÓm to¸n viªn cÇn thùc hiÖn ­íc tÝnh c¸c gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch nh»m thu ®­îc c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n cã tÝnh thuyÕt phôc h¬n. Trong tÝnh to¸n gi¸ trÞ ­íc ®o¸n, ®Ó cung cÊp th«ng tin sö dông cho m« h×nh ph©n tÝch, kiÓm to¸n viªn A&C CO nªn xem xÐt c¸c nguån sau: Sè liÖu n¨m nay vµ c¸c n¨m tr­íc: B¸o c¸o tµi chÝnh vµ c¸c b¸o c¸o liªn quan kh¸c. KÕ ho¹ch tµi chÝnh. Quy ®Þnh tµi chÝnh cña Nhµ n­íc. Quy ®Þnh trong néi bé ngµnh. Th«ng tin dù b¸o kinh tÕ. Th«ng tin thÞ tr­êng chøng kho¸n. C¸c th«ng tin phi tµi chÝnh kh¸c. Bªn c¹nh viÖc sö dông c¸c b¶ng ph©n tÝch, kiÓm to¸n viªn cã thÓ sö dông h×nh thøc vÏ ®å thÞ ®Ó nh×n râ h¬n xu h­íng biÕn ®éng. 3.3.4. Hoµn thiÖn b»ng chøng vÒ chän mÉu kiÓm to¸n C¬ së cña kiÕn nghÞ C¸ch thøc chän mÉu lµ mét ph­¬ng ph¸p quan träng, ph¸t huy tÝnh kinh tÕ vµ ®Æc tr­ng cho phÇn viÖc ®­îc kiÓm to¸n. Ph­¬ng ph¸p chän mÉu mµ C«ng ty ®ang ¸p dông chñ yÕu lµ chän mÉu theo sè lín vµ theo nhËn ®Þnh nhµ nghÒ cña kiÓm to¸n viªn. V× vËy, c«ng ty nªn kÕt hîp thªm víi ph­¬ng ph¸p chän mÉu x¸c xuÊt theo b¶ng sè ngÉu nhiªn(BSNN). C¸ch chän mÉu nµy t­¬ng ®èi dÔ dµng, mÉu cã tÝnh ®¹i diÖn cao. KiÓm to¸n viªn còng cÇn chó ý l­u l¹i c¸c b»ng chøng vÒ chän mÉu ®Ó thÓ hiÖn vÒ kÕt qu¶ chän mÉu vµ chøng tá ®· tu©n thñ c¸c b­íc chän mÉu. H­íng gi¶i quyÕt C¸ch thøc chän mÉu theo BSNN ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: B­íc 1: §Þnh l­îng ®èi t­îng kiÓm to¸n b»ng hÖ thèng con sè duy nhÊt. B­íc 2: ThiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a BSNN víi ®èi t­îng kiÓm to¸n ®· ®Þnh l­îng. NÕu c¸c con sè ®Þnh l­îng cña ®èi t­îng kiÓm to¸n gåm 5 ch÷ sè th× lÊy nguyªn sè ngÉu nhiªn trong BSNN. NÕu nhá h¬n 5 th× kiÓm to¸n viªn cã thÓ x©y dùng mèi quan hÖ víi BSNN b»ng c¸ch lÊy 4 ch÷ sè ®Çu hoÆc 4 ch÷ sè cuèi cña sè ngÉu nhiªn trong BSNN .V.v.. NÕu lín h¬n 5, kiÓm to¸n viªn cã thÓ x¸c ®Þnh mét cét chñ trong BSNN ®Ó ghÐp thªm víi c¸c ch÷ sè kh¸c ë c¸c cét kh¸c. B­íc 3: LËp hµnh tr×nh sö dông BSNN. Hµnh tr×nh cã thÓ däc theo cét hoÆc ngang theo hµng, cã thÓ xu«i xuèng d­íi hoÆc ng­îc lªn trªn, cã thÓ sang tr¸i hoÆc sang ph¶i. B­íc 4: Chän ®iÓm xuÊt ph¸t. §iÓm xuÊt ph¸t lµ con sè ngÉu nhiªn ®Çu tiªn trong lé tr×nh lÊy mÉu. ViÖc lùa chän nµy ph¶i ®¶m b¶o tu©n thñ theo nguyªn t¾c hoµn toµn ngÉu nhiªn. 3.3.5. KiÕn nghÞ vÒ phÝa kh¸ch hµng vµ c¬ quan Nhµ n­íc VÒ phÝa kh¸ch hµng C¬ së cña kiÕn nghÞ Thø nhÊt, x¸c nhËn c«ng nî lµ b»ng chøng kiÓm to¸n cã ®é tin cËy cao. HiÖn nay hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ch­a cã ®Çy ®ñ x¸c nhËn c«ng nî cuèi n¨m, do ®ã cã thÓ lµm gi¶m chÊt l­îng thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n nÕu kho¶n x¸c nhËn c«ng nî ®ã l¹i lµ kho¶n träng yªó. Thø hai, mÆc dï ngµnh kiÓm to¸n ®· xuÊt hiÖn h¬n 10 n¨m nay nh­ng c¸c doanh nghiÖp vÉn ch­a hiÓu nhiÒu vÒ c«ng viÖc kiÓm to¸n còng nh­ chøc n¨ng vµ lîi Ých do kiÓm to¸n ®em l¹i. §ång thêi, c¸c doanh nghiÖp th­êng c¨n cø vµo gi¸ phÝ kiÓm to¸n lµm tiªu chÝ lùa chän c«ng ty kiÓm to¸n. H­íng gi¶i quyÕt Thø nhÊt, doanh nghiÖp cÇn thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh cña viÖc ®èi chiÕu c«ng nî, t¹o ®iÒu kiÖn hîp t¸c tèt gi÷a doanh nghiÖp vµ c«ng ty kiÓm to¸n. Thø hai, c¸c doanh nghiÖp cÇn t×m hiÓu nhiÒu h¬n n÷a vÒ ngµnh kiÓm to¸n vµ lÊy chÊt l­îng cña dÞch vô kiÓm to¸n lµm tiªu chÝ lùa chän c«ng ty kiÓm to¸n. VÒ phÝa c¬ quan Nhµ n­íc C¬ së cña kiÕn nghÞ Thø nhÊt, nh»m gióp cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n ph¸t huy ®­îc hÕt tiÒm n¨ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th× Bé Tµi chÝnh cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng dÞch vô kÕ to¸n-kiÓm to¸n ViÖt Nam. Thø hai, ë ViÖt Nam, c¸c c«ng ty kÕ to¸n-kiÓm to¸n lµ DNNN ®Òu ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ ch­a doanh nghiÖp nµo bÞ thua lç, tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸. H¬n n÷a ®Ó phôc vô kh¸ch hµng lµ DNNN th× tÊt yÕu ph¶i duy tr× vµ cñng cè lo¹i h×nh c«ng ty kÕ to¸n-kiÓm to¸n lµ DNNN. H­íng gi¶i quyÕt Thø nhÊt, Bé Tµi chÝnh cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam vµ xu h­íng héi nhËp quèc tÕ. Thø hai, Bé Tµi chÝnh cÇn tiÕp tôc duy tr× vµ cñng cè lo¹i h×nh c«ng ty kÕ to¸n-kiÓm to¸n lµ DNNN. Trªn ®©y lµ mét sè nhËn xÐt vµ ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn viÖc thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n nãi riªng vµ c«ng t¸c kiÓm to¸n nãi chung. Víi nh÷ng ý kiÕn nµy, bµi viÕt mong muèn ®ãng gãp mét phÇn nghiªn cøu nhá bÐ trong viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a quy tr×nh thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n. KÕt luËn Víi xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ hiÖn nay, viÖc c«ng khai ho¸ tµi chÝnh lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt. Bëi v× doanh nghiÖp ph¶i nép b¸o c¸o tµi chÝnh vµ chÞu sù kiÓm tra kiÓm so¸t cña c¬ quan Nhµ n­íc cã liªn quan. MÆt kh¸c, b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®­îc c«ng khai cho bªn thø ba (nhµ ®Çu t­, ng©n hµng, chñ nî .V.v.. ), cã nh­ vËy doanh nghiÖp míi ®¶m b¶o vay ®­îc vèn, thu hót ®­îc nhµ ®Çu t­ vµ ®¶m b¶o ho¹t ®éng ®óng ph¸p luËt, do ®ã b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®­îc kiÓm to¸n. H¬n thÕ n÷a, trong sù ph¸t triÓn g¾n víi xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, nhu cÇu vÒ th«ng tin ngµy cµng t¨ng vµ kh«ng cã giíi h¹n. Sù chÝnh x¸c cña th«ng tin, ®é tin cËy cña th«ng tin ®ßi hái cao h¬n bao giê hÕt vµ trë thµnh søc m¹nh trong c¹nh tranh kinh tÕ. TÊt c¶ nh÷ng lý do trªn kh¼ng ®Þnh mét nhu cÇu cao vÒ kiÓm to¸n. KiÓm to¸n võa lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc qu¶n lý kinh tÕ, võa hç trî gióp c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®óng ph¸p luËt. Ngµnh kiÓm to¸n ViÖt Nam cßn non trÎ nh­ng ®ang ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, phÊn ®Êu ngang tÇm quèc tÕ. §­îc sù hç trî cña Nhµ n­íc vµ quèc tÕ, víi h¬n 12 n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, sè l­îng c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ, ®a d¹ng vÒ lo¹i h×nh c«ng ty. §iÒu nµy chøng tá kiÓm to¸n ngµy cµng trë nªn cã vai trß quan träng vµ ®· trë thµnh mét m«n khoa häc, mét lÜnh vùc nghiªn cøu riªng. Sau khi t×m hiÓu vÒ C«ng ty A&C qua c¸c giai ®o¹n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, ®ång thêi b­íc ®Çu ®­îc tiÕp cËn víi mét sè ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chuyªn m«n, em thÊy r»ng C«ng ty A&C ®· nç lùc trong viÖc ph¸t triÓn C«ng ty c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, më réng hîp t¸c quèc tÕ, më réng ®Þa bµn ho¹t ®éng c¶ ba miÒn ®Êt n­íc, ®ãng gãp nhiÒu c«ng søc cho sù nghiÖp kiÓm to¸n ViÖt Nam. Víi tÇm quan träng cña viÖc thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n, bµi viÕt ®· tr×nh bµy c¬ së lý luËn cña viÖc thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n còng nh­ thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò t¹i C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ T­ vÊn(A&C) cïng mét sè ý kiÕn ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i bµn luËn, nghiªn cøu trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña C«ng ty nh­: ViÖc x©y dùng, hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n vµ m«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n; nh÷ng c¬ së ®Ó x©y dùng quy tr×nh kiÓm to¸n cã chÊt l­îng, khoa häc vµ hiÖu qu¶; viÖc ¸p dông vµ tu©n thñ nh÷ng quy tr×nh ®ã trong thùc tiÔn ho¹t ®éng; vÊn ®Ò vÒ kiÓm so¸t chÊt l­îng kiÓm to¸n .V.v.. Do giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu nªn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi ch­a thÓ gi¶i quyÕt hÕt, ®ßi hái cÇn tiÕp tôc ®­îc ®Ò cËp, bµn luËn trong ph¹m vi lín h¬n. Mét lÇn n÷a em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi GS.TS. NguyÔn Quang Quynh, c« NguyÔn Hång Thanh-Gi¸m ®èc Chi nh¸nh A&C CO t¹i Hµ Néi cïng c¸c anh chÞ kiÓm to¸n viªn ®· gióp em hoµn thµnh tèt bµi viÕt nµy. Tµi liÖu tham kh¶o Lý thuyÕt KiÓm To¸n - §H KTQD. KiÓm To¸n Tµi ChÝnh - §H KTQD. KiÓm To¸n Alvin.A Arens - NXB Thèng Kª. Tµi liÖu cña A&C CO. T¹p chÝ kiÓm to¸n, kÕ to¸n c¸c n¨m 2000; 2001; 2002; 2003. Mét sè tµi liÖu ngoµi nghµnh kh¸c ( c¸c lo¹i t¹p chÝ nh­ T¹p chÝ c«ng nghiÖp, Ph¸t triÓn kinh tÕ, Tµi chÝnh, Chøng kho¸n ViÖt Nam .V.v.. )