Bảo hiểm y tế tiến trình thực hiện bảo hiểm y tế toàn dân ở Việt Nam

T NAM. I. TỔNG QUAN VỀ BHYT: 1. Sự cần thiết và vai trò của BHYT trong đời sống kinh tế xã hội nói chung và toàn dân nói riêng: BHYT Việt Nam ra đời năm 1992 và được coi là loại hình Bảo Hiểm đặc biệt mang ý nghĩa cộng đồng sâu sắc, là nơi tập trung nguồn lực tài chính từ sự đóng góp của cộng đồng xã hội để chi trả chi phí khám chữa bệnh cho chính những người tham gia đóng góp vào quỹ. BHYT ra đời có tác dụng rất thiết thực: Giúp cho những người tham gia BHYT khắc phục khó khăn về mặt tài chính khi có rủi ro như ốm đau, bệnh tật vì trong quá trình nằm viện điều trị chi phí tốn kém ảnh hưởng đến ngân sách gia đình trong khi lại làm giảm thu nhập của họ do không thể tham gia lao động. BHYT góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Trên thế giới, các quốc gia đều có khoản chi cho hệ thống y tế. Tuy nhiên ở các nước đang phát triển khoản chi này thường chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của ngành y. Để giải quyết vấn đề này, nhiều nước thường phải thu viện phí của người đến khám chữa bệnh. Đây là một trở ngại lớn đối với nhiều tầng lớp dân cư. Vì vậy biện pháp hiệu quả nhất là thực hiện BHYT để giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. BHYT ra đời vừa khắc phục sự thiếu hụt về tài chính, vừa đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng tăng của người dân. BHYT góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, thực hiện công bằng trong xã hội. Sự thiếu hụt trong ngân sách y tế không đảm bảo nhu cầu khám chữa bệnh, cơ sở vật chất, trang thiết bị của ngành y không theo kịp nhu cầu khám chữa bệnh. Vì vậy thông qua việc đóng góp vào quỹ BHYT sẽ hỗ trợ cho ngân sách ngành y, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh. Và sau khi tham gia BHYT tất cả mọi người không phân biệt giàu nghèo đều được chăm sóc sức khoẻ do đó đảm bảo được công bằng xã hội. BHYT nâng cao tính cộng đồng, gắn bó mọi thành viên trong xã hội. Hoạt động trên quy luật số lớn, BHYT hoạt động với phương châm “lá lành đùm lá rách”, “mình vì mọi người, moi người vì mình” Như vậy BHYT là một phạm trù KTXH tất yếu của xã hội phát triển và tiến tới thực hiện BHYT toàn dân là một yêu cầu khách quan. Tiến tới BHYT toàn dân là một trong những nhiệm vụ quan trọng mà toàn Đảng toàn dân phải phấn đấu thực hiện: BHYT toàn dân vừa là mục tiêu, vừa là biện pháp tiến tới chăm sóc sức khoẻ toàn dân. Điều này cũng có nghĩa mọi người dân Việt Nam không phân biệt giàu nghèo, địa vị tầng lớp, khu vực…đều được chăm sóc sức khoẻ qua chế độ BHYT. Mọi người dân Việt Nam đều bình đẳng như nhau trong việc chăm sóc sức khoẻ khi ốm đau, bệnh tật. Điều này cũng đồng nghĩa với việc đạt đựơc mục tiêu công bằng bình đẳng trong xã hội. Đây còn là cơ sở đảm bảo cho con người ta dù mắc bệnh nặng, chữa trị dài ngày, chi phí cao thì gia đình họ cũng bớt được phần gánh nặng. BHYT toàn dân còn là biện pháp tài chính nhằm thanh toán từng phần các khoản chi phí khám chữa bệnh cho các cơ sở y tế. Ngay khi đi vào hoạt động BHYT đã chi trả cho những người tham gia gặp rủi ro, nguồn kinh phí này có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với hoạt động tài chính của các cơ sở y tế. Bởi đó là nguồn thu đáng kể giúp cải thiện cơ sở hạ tầng, trang thiết bị khám chữa bệnh cho các cơ sở (số thu BHYT luôn bằng 1/3 ngân sách Nhà nước dành cho y tế). Phương thức nộp một phần viện phí thông qua BHYT là một chính sách đúng đắn, nó giúp huy động nguồn thu đóng góp của cả người lao động và người sử dụng lao động - nó thể hiện được nghĩa vụ và trách nhiệm của chủ sử dụng lao động, của bản thân người lao động đối với sức khoẻ cuả họ từ đó duy trì ổn định sản xuất. Như đã nói ở trên, hoạt động của BHYT là một công cụ điều tiết xã hội, đặc biệt khi ở Việt Nam việc quản lý thu nhập của người lao động còn chưa chặt chẽ và công cụ thuế thu nhập hoạt động chưa được nhiều. Bên cạnh đó BHYT còn huy động được nguồn thu của nhiều đối tượng như học sinh, sinh viên…nhằm giáo dục cho lớp trẻ quan tâm đến sức khoẻ của bản thân mình và của toàn xã hội. Tiến tới BHYT toàn dân thể hiện tính cộng đồng xã hội ở mức cao. Việc Nhà nước đóng góp cho các đối tượng thuộc diện chính sách, người nghèo, người có công với cách mạng là một biện pháp vừa mang tính đoàn kết tương trợ vừa mang ý nghĩa chính trị sâu sắc. Đây cũng là đặc trưng riêng của BHYT toàn dân ở nước ta. Tiến tới BHYT toàn dân là cả một quá trình liên quan đến nhiều yếu tố kinh tế, chính trị, xã hội, khoa học kỹ thuật: từ việc đáp ứng các điều kiện cơ sơ vật chất kỹ thuật cho việc chăm sóc sức khoẻ cũng như các yếu tố của quá trình kinh tế như tăng trưởng kinh tế, việc làm thu nhập của người lao động . Vì vậy việc tiến tới BHYT toàn dân là một quá trình hội tụ đầy đủ các yếu tố cần thiết mà trong đó Nhà nước giữ vai trò điều tiết. Mục tiêu BHYT toàn dân không những đạt được về diện rộng mà còn phải đảm bảo tính bền vững lâu dài và phải trở thành nhu cầu thiết yếu của mọi người dân. 2. Đối tượng và phạm vi BHYT a. Đối tượng BHYT: Hoạt động y tế thường bao gồm: phòng bệnh, chữa bệnh và phục hồi chức năng. Ở mỗi quốc gia BHYT có thể có các tên gọi khác nhau như bảo hiểm sức khoẻ (có thể gồm cả phòng bệnh và chữa bệnh; chữa bệnh và phục hồi chức năng; hoặc cả ba) hay BHYT (thường chỉ gồm hoạt động chữa bệnh). Dù tên gọi khác nhau nhưng đối tượng BHYT đều là sức khoẻ của người được bảo hiểm tức là nếu người được bảo hiểm gặp rủi ro về sức khoẻ: ốm đau, bệnh tật thì sẽ được BHYT xem xét chi trả bồi thường. BHYT là một dịch vụ rất phổ biến trên thế giới và bất kỳ ai có nhu cầu bảo hiểm sức khoẻ đều có quyền tham gia. Vậy đối tượng tham gia BHYT là mọi người dân có nhu cầu bảo hiểm cho sức khoẻ của mình hoặc cũng có thể là một người đại diện cho cơ quan, đơn vị, tập thể…đứng ra ký kết hợp đồng. Khi mới triển khai BHYT, thông thường các nước đều có hai nhóm đối tượng tham gia: bắt buộc và tự nguyện. BHYT bắt buộc áp dụng đối với công nhân viên chức Nhà nước và một số đối tượng như người về hưu có hưởng lương hưu. Còn BHYT tự nguyện áp dụng cho mọi thành viên khác trong xã hội có nhu cầu và thường giới hạn trong độ tuổi nhất định tuỳ từng quốc gia. Hiện nay ở Việt Nam BHYT tiến hành bắt buộc cho các đối tượng: lao động Việt Nam làm trong các doanh nghiệp Nhà nước, các tổ chức kinh tế thuộc cơ quan hành chính sự nghiệp, cơ quan Đảng, các tổ chức chính trị-xã hội, đoàn thể hưởng lương từ ngân sách, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, khu chế xuất, các tổ chức quốc tế tại Việt Nam, các doanh nghiệp ngoài quốc doanh có từ 10 lao động trở lên, người đang nghỉ hưu, người có công với cách mạng…BHYT tự nguyện áp dụng cho các đối tượng khác trong xã hội kể cả người nước ngoài đến làm việc, học tập, du lịch tại Việt Nam. b. Phạm vi BHYT: BHYT là hoạt động đảm bảo thanh toán chi phí y tế cho người tham gia Bảo Hiểm khi gặp rủi ro. Tuy mọi người dân đều có quyền tham gia Bảo Hiểm nhưng trong một số trường hợp BHYT không chấp nhận Bảo Hiểm như những người mắc bệnh nan y, cố tình tự huỷ hoại bản thân, trong tình trạng say, vi phạm pháp luật…Mỗi người tham gia BHYT khi ốm đau, bệnh tật được thanh toán chi phí với mức độ khác nhau. Mỗi quốc gia đều có những chương trình sức khoẻ quốc gia khác nhau và cơ quan BHYT cũng không có trách nhiệm đối với người được BHYT nếu họ khám chữa bệnh thuộc chương trình này. Ở Việt Nam hiện nay điều lệ BHYT loại trừ các bệnh sau: phong, lao, sốt rét, tâm thần, phân liệt, bệnh dại, tiêm chủng phòng bệnh, dịch vụ kế hoặch hoá gia đình, điều dưỡng, an dưỡng, chỉnh hình, thẩm mỹ, làm chân tay giả, mắt giả, các bệnh bẩm sinh, bệnh nghề nghiệp, tai nạn lao động, tai nạn giao thông, trường hợp tự tử, nghiên ma tuý, vi phạm pháp luật… 3. Phương thức BHYT: BHYT được phân thành các loại sau căn cứ vào mức độ thanh toán chi phí khám chữa bệnh cho người có thẻ BHYT: BHYT trọn gói: là phương thức BHYT trong đó cơ quan BHYT sẽ chịu trách nhiệm về mọi chi phí y tế thuộc phạm vi BHYT cho người được BHYT. - BHYT trọn gói, trừ các đại phẫu thuật: cơ quan BHYT sẽ chịu trách nhiệm về mọi chi phí y tế thuộc phạm vi BHYT cho người được BHYT trừ các chi phí cho các cuộc đại phẫu thuật (theo quy định của cơ quan y tế). BHYT thông thường: là phương thức BHYT trong đó trách nhiệm của cơ quan BHYT được giới hạn tương xứng với trách nhiệm và nghĩa vụ của người được BHYT. Tuỳ từng quốc gia, có những nước thực hiện BHYT theo cả ba phương thức trên, còn ở các nước nghèo mới triển khai hoạt động BHYT thường áp dụng BHYT thông thường. Phương thức BHYT thông thường có hai hình thức tham gia: bắt buộc và tự nguyện.BHYT bắt buộc áp dụng cho một số đối tượng nhất định được quy định trong các văn bản pháp luật về Bảo Hiểm. Số còn lại không thuộc nhóm trên có thể tham gia BHYT tự nguyện tuỳ vảo khả năng và nhu cầu. Ở Việt Nam hiện nay đang triển khai cả hai hình thức này và thực hiện thanh toán theo phương thức cùng chi trả: BHYT chi trả 80% chi phí khám chữa bệnh theo giá viện phí (không thanh toán phần chênh lệch giữa giá viện phí và giá dịch vụ theo yêu cầu riêng của bệnh nhân), người tham gia BHYT sẽ chịu trách thanh toán 20% còn lại (không vượt quá 6 tháng lương tối thiểu trong thời gian một năm). Tuy nhiên đối với những trường hợp bệnh nhân thuộc diện ưu đãi xã hội (quy định tại pháp lệnh ưu đãi người hoạt động cách mạng, liệt sỹ và gia đình liệt sỹ, thương binh, bệnh binh, người hoạt động kháng chiến…) sẽ được BHYT chi trả 100% chi phí khám chữa bệnh theo giá viện phí. Ngoài ra trong thực tế còn có một bộ phận BHYT mang đặc trưng của BHXH và một bộ phận khác mang tính chất kinh doanh như Bảo Hiểm tai nạn lao động, Bảo Hiểm trợ cấp nằm viện và phẫu thuật…Đặc biệt ở một số ngành nghề, do tính chất đặc thù của lao động nên Chính phủ cho phép thực hiện BHYT ngành như: BHYT giao thông vận tải, BHYT ngành than trực thuộc BHYT Việt Nam… 4. Quỹ BHYT: Đó là một quỹ tài chính có quy mô phụ thuộc vào số lượng thành viên đóng góp và mức đóng góp của thành viên đó. BHYT với mục đích nhân đạo không đặt mục đích kinh doanh lên đầu, quỹ BHYT chủ yếu được hình thành tự hai nguồn:do người sử dụng lao động và người lao động đóng góp hoặc chỉ do đóng góp của người tham gia BHYT. Ở Việt Nam tỷ lệ này được quy định như sau: đối tượng tham gia BHYT bắt buộc đóng góp 3% tổng quỹ lương trong đó người sử dụng lao động đóng 2/3, người lao động đóng 1/3 nếu còn đang tham gia lao động, những người nghỉ hưu mất sức lao động tham gia BHYT bắt buộc sẽ đóng 3% mức lương hưu hoặc mức trợ cấp mất sức lao động. Số tiền này được nộp định kỳ 3 tháng một lần. Bên cạnh đó quỹ còn được bổ sung bằng các nguồn khác: sự hỗ trợ của ngân sách Nhà nước, sự đóng góp ủng hộ của tổ chức từ thiện, lãi từ việc đầu tư quỹ nhàn rỗi theo quy định của luật Bảo Hiểm. Ở Việt Nam điều lệ BHYT quy định số tiền tạm thời nhàn rỗi được mua tín phiếu, trái phiếu do kho bạc Nhà nước và các ngân hàng thương mại quốc doanh phát hanh; và được thực hiện các biện pháp khác nhằm bảo tồn, tăng trưởng quỹ nhưng vẫn đảm bảo nguồn chi trả khi cần thiết. Quỹ BHYT được sử dụng với các mục đích sau: Chi thanh toán chi phí y tế cho người đựơc BHYT Chi dự trữ, dự phòng dao động lớn Chi đề phòng hạn chế tổn thất Chi quản lý Tỷ lệ các khoản chi này được quy định trước bởi cơ quan BHYT và có thể thay đổi theo từng điều kiện cụ thể. Cơ quan BHYT không phải là đơn vị kinh doanh nên không phải nộp thuế. Hiện nay ở Việt Nam, đối với hình thức BHYT bắt buộc, quỹ BHYT được sử dụng như sau: 91,5% cho quỹ khám chữa bệnh; trong đó 5% dùng lập quỹ dự phòng khám chữa bệnh. Nếu trong năm tài chính không sử dụng hết quỹ này thì kết chuyển vào quỹ dự phòng, nếu vượt quá sẽ được bổ sung từ quỹ dự phòng. 8,5% cho chi quản lý thường xuyên cho toàn hệ thống BHYT Tiền tạm thời nhàn rỗi (nếu có) sẽ được dùng mua tín phiếu, trái phiếu do kho bạc Nhà nước, các ngân hàng thương mại quốc doanh phát hành… Còn đối với BHYT tự nguyện, quỹ được hạch toán riêng và được sử dụng để chi trả các chi phí khám chữa bệnh, thanh toán cho đại lý BHYT và chi quản lý thường xuyên cho cơ quan BHYT. II. TIẾN TRÌNH THỰC HIỆN BHYT TOÀN DÂN: 1. Nghiên cứu, sửa đổi bổ sung điều lệ BHYT, mở rộng đối tượng tham gia, tiến tới BHYT toàn dân: Trong những năm qua, nước ta đã chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Sự đổi mới cơ chế kinh tế là rất cần thiết song phải gắn liền với sự đổi mới các chính sách khác có liên quan trong đó có chính sách xã hội để phát triển một xã hội công bằng văn minh. Việc phát triển nền kinh tế thị trường đã dẫn đến sự phân hoá giàu nghèo, có một số bộ phận dân cư có thu nhập khá cao trong khi đó còn không ít người vẫn trong hoàn cảnh thiếu thốn. Ngân sách Nhà nước cũng khó đáp ứng được sự bao cấp về chăm sóc sức khoẻ cho mọi tầng lớp dân cư. Do đó đòi hỏi phải có giải pháp trong chính sách xã hội, trong lĩnh vực y tế để tạo sự công bằng trong việc chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân. Ở nước ta, BHYT là một chính sách xã hội được triển khai từ năm 1992, là một đổi mới, một giải pháp cơ bản trước mắt cũng như lâu dài trong công tác chăm sóc sức khoẻ, giảm bớt khoảng cách giàu nghèo. Kết quả thực hiện BHYT những năm qua đã khẳng định điều đó. Một số con số cụ thể: số lượng người có thẻ BHYT tăng lên đáng kể, từ hơn 3 triệu người năm 1993 lên 13 triệu người năm 2002. Tuy nhiên số lượng người được hưởng các chế độ của BHYT còn chưa cao, chiếm gần 20% dân số cả nước, nghĩa là vẫn còn rất nhiều người tự lo toàn bộ chi phí khám chữa bệnh ảnh hưởng đến đời sống của họ và gia đình. Vì vậy để đảm bảo vấn đề an sinh xã hội, hỗ trợ công tác xoá đói giảm nghèo, thực hiện công bằng xã hội cho mọi người dân thông qua BHYT là một giải pháp hữu hiệu. Hay nói cách khác thì BHYT toàn dân là một nhu cầu tất yếu của xã hội. Đến nay nước ta đã có trên 7 triệu người đang tham gia BHYT bắt buộc trong đó chủ yếu là cán bộ công chức, người lao động hưởng lương, người hưởng chế độ BHXH hàng tháng, các đối tượng ưu đãi xã hội… Để có thể tiến tới BHYT toàn dân cần nghiên cứu đưa thêm một số đối tượng tham gia BHYT bắt buộc như: những người lao động làm việc theo hợp đồng đang hoạt động trong các doanh nghiệp ngoài quốc doanh có dưới 10 lao động, người lao động trong các cơ sở bán công, dân lập, tư nhân thuộc ngành y tế, văn hoá, giáo dục, khoa học, thể dục thể thao, trạm y tế xã phường, và các ngành sự nghiệp khác, người lao động trong các hộ sản xuất kinh doanh cá thể, tổ hợp tác, xã viên hợp tác xã…Những đối tượng này có số lượng không nhỏ và ngày càng phát triển trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay. Các đối tượng này đã phải tham gia BHXH bắt buộc từ tháng 1/2003 theo nghị định số 01/2003/NĐ-CP ngày 09/01/2003 của Chính phủ nên cũng rất cần thiết phải tham gia BHYT theo chế độ bắt buộc. Đối tượng tiếp theo có thể kể đến nhóm trẻ em dưới 6 tuổi. Việt Nam là nước đầu tiên ở Châu Á, nước thứ 2 trên thế giới ký kết công ước quốc tế về quyền trẻ em, mà theo điều 24,25,26 của Công ước này thì trẻ em có quyền được hưởng mức độ chăm sóc cao nhất về sức khoẻ, phương tiện chữa bệnh, an toàn xã hội. Điều 9 Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em Việt Nam cũng quy định: “Trẻ em dưới 6 tuổi được chăm sóc sức khoẻ ban đầu, được khám, chữa bệnh không phải trả tiền tại các cơ sở y tế của Nhà nước”. Bên cạnh đó, nghị định số 95/CP về thu một phần viện phí cũng đã quy định trẻ em dưới 6 tuổi là đối tượng được miễn nộp một phần viện phí. Trong những năm qua, nhờ sự trợ cấp một phần của Nhà nước và nguồn tài chính thu từ viện phí, các cơ sở y tế đã thực hiện khám chữa bệnh miễn phí cho trẻ em dưới 6 tuổi. Tuy nhiên thực tế do nguồn kinh phí còn hạn hẹp nên số lượng này chưa lớn. Tại bệnh viện đa khoa tỉnh Hoà bình trẻ em dưới 6 tuổi phải có đầy đủ 3 loại giấy tờ sau mới được miễn một phần viện phí: giấy khai sinh, giấy giới thiệu của xã, giấy giới thiệu của trung tâm y tế huyện. Ngoài ra họ vẫn phải trả tiền thuốc nếu dùng quá danh mục quy định. Còn tại bệnh viện Nhi đồng I, Nhi đồng II thành phố Hồ Chí Minh đều thu viện phí đối với trẻ em dưới 6 tuổi, chỉ miễn phí cho con của cán bộ nhân viên bệnh viện và các cháu có hoàn cảnh khó khăn có đơn xác nhận của chính quỳên địa phương. Tỉ lệ miễn giảm viện phí ở các bệnh viện này là rất thấp. Như vậy có thể nói phương thức miễn giảm phí cho trẻ em duới 6 tuổi hiện nay chưa phát huy được hiệu quả. Để khắc phục vấn đề trên có thể dùng nguồn kinh phí hiện có kết hợp với phần ngân sách dùng chi cho chăm sóc sức khoẻ trẻ em để mua thẻ BHYT, nhiều cơ quan có trách nhiệm và người dân cũng rất đồng tình với phương pháp này. Như vậy để thực hiện một bước lộ trình “tiến tới BHYT toàn dân” cần phải bổ sung vào điều lệ BHYT đối tượng tham gia là trẻ em dưới 6 tuổi. Chính Phủ cũng đã có Nghị định số 63/2002/NĐ-CP quy định việc được hưởng chế độ BHYT của các thân nhân sỹ quan quân đội nhân dân tại ngũ. Sỹ quan Công An cũng nên được hưởng chế độ ưu đãi trong đó có vấn đề chăm sóc sức khoẻ cho thân nhân vì họ cũng là lực lượng vũ trang có đặc thù công tác tương tự như sỹ quan quân đội, từ đó tạo điều kiện cho họ yên tâm công tác. Việc bổ sung thân nhân sỹ quan Công an nhân dân tại ngũ vào đối tượng tham gia BHYT là một vấn đề cần thiết. Thủ tướng Chính Phủ đã có quyết định số 139/2002/QĐ-CP ngày 15/10/2002 về việc khám chữa bệnh cho người nghèo. Theo quyết định này, quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo được thành lập ở tất cả các tỉnh thành phố để thực hiện 2 hình thức: một là mua thẻ BHYT từ cơ quan BHXH, hai là Ban quản lý quỹ phải cấp Thẻ khám chữa bệnh cho 100% số người nghèo. Tuy nhiên hiện nay mới chỉ có trên 3 triệu người nghèo chiếm 20% tổng số đối tượng được cấp thẻ BHYT. Mặt khác theo quyết định 139 không chỉ những người nghèo mà cả những người dân sống ở các vùng đặc biệt khó khăn như vùng núi phía Bắc, các tỉnh Tây Nguyên cũng được hưởng chế độ khám chữa bệnh.Một số tỉnh có trên 50% dân số thuộc diện đối tượng của quyết định số 139, do đó có thể đánh giá việc khám chữa bệnh cho người nghèo thông qua hình thức cấp thẻ BHYT còn có ý nghĩa tăng độ bao phủ dân số có thẻ BHYT, mở rộng đối tương tham gia tiến tới BHYT toàn dân. Có hai loại hình BHYT tự nguyện: BHYT học sinh và BHYT tự nguyện cho nhân dân. Hiện nay có gần 5 triệu em học sinh tham gia BHYT tự nguyện, tuy nhiên số lượng tham gia BHYT tự nguyện nhân dân còn rất hạn chế. Đã có các chương trình BHYT tự nguyện được tiến hành với nhiều nhóm đối tượng khác nhau như cho nhân dân, các hội, đoàn thể , hộ gia đình…nhưng số lượng người tham gia vẫn chưa nhiều. Mặc dù họ biết rõ lợi ích của BHYT nhưng phần lớn người dân sống ở nông thôn có thu nhập thấp và không ổn định.Nếu như có sự hỗ trợ nguồn tài chính một phần cho các đối tượng này thì trong tương lai BHYT tự nguyện sẽ có bước phát triển mạnh mẽ. Cần tiếp tục cải thiện phương thức phục vụ cho người có thẻ BHYT tại các cơ sở khám chữa bệnh tránh phân biệt đối xử. Muốn mở rộng quyền lợi thanh toán cho người tham gia đồng thời đảm bảo việc cân đối quỹ khám chữa bệnh thì cần tiếp tục nghiên cứu điều chỉnh hình thức thanh toán, chi phí khám chữa bệnh. Được biết hiện nay, BHYT đang chỉ đạo tổng kết đánh giá 5 năm thực hiện điều lệ BHYT ban hành theo nghị định số 58/1998/NĐ-CP ngày 13/8/1998 để trên cơ sỏ đó nghiên cứu trình chính phủ sửa đổi bổ sung điều lệ BHYT. 2. Tổ chức thực hiện lộ trình tiến tới BHYT toàn dân: Thực hiện BHYT ở Việt Nam đã tạo ra cuộc cải cách lớn trong chính sách xã hội đánh dấu bước chuyển biến từ cơ chế hành chính bao cấp: mọi người khám chữa bệnh không mất tiền chuyển sang khám chữa bệnh theo phương thức BHYT. Nhưng một vân đề cần quan tâm là: thực hiện BHYT toàn dân theo chế độ BHYT nào? Tức là cần phải giới hạn mức độ quyền lợi khám chữa bệnh đối với người tham gia đồng thời phải giới hạn loại hình bệnh tật từ đó có cơ sở xác định mức độ hưởng của người tham gia BHYT. Thông thường hiện nay mọi người đã tham gia BHYT đều đóng góp theo tỷ lệ % so với mức tiền lương, tiền công làm căn cứ đóng BHXH bên cạnh đó họ cũng được chữa trị cho đến khi khỏi bệnh mà không phân biệt bệnh gì chi phí ra sao. Nhưng khi xã hội phát triển, nhiều loại hình bệnh tật mơí xuất hiện, đồng thời trình độ khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực y tế cũng được ứng dụng nhiều vào việc khám, chuẩn đoán bệnh. Đi kèm với điều này là chi phí khám chữa bệnh ngày càng tăng cao. Vấn đề đặt ra là phải giải quyết mâu thuẫn giữa mức đóng hạn hẹp và mức độ phạm vi được hưởng các dịch vụ y tế của người tham gia Bảo Hiểm. Điều này rất quan trọng vì mục tiêu thực hiện BHYT toàn dân là rất cao cả, nhưng nếu khả năng đóng góp không đủ khả năng tài chính cho cả cộng đồng thì mục tiêu đó sẽ mất ý nghĩa. BHYT là chính sách cần thiết cho mọi người, quá trình tổ chức thực hiện tuy có bộc lộ những vấn đề cần được xem xét cả về chính sách cũng như chính sách thực hiện song đã khẳng định tính ưu việt, tính hợp lý. Để phấn đấu đạt được mục tiêu tiến tới BHYT toàn dân, BHXH Việt Nam đang xây dựng lộ trình tiến tới BHYT toàn dân đến năm 2010 gồm những nét cơ bản sau: Liên tục củng cố, phát triển BHYT bắt buộc theo hướng mở rộng đối tượng cho cả những người làm công hưởng lương có thu nhập thường xuyên không phụ thuộc vào loại hình các tổ chức doanh nghiệp.Hơn thế số lao động này còn tăng nhiều vào năm tới do việc chuyển dịch cơ cấu lao động theo chiều hướng chuyển đổi ngành nghề. Nếu thực hiện được triệt để số lao động này dự báo khoảng 10-12 triệu người. Việc tăng đối tượng này không liên quan nhiều đến sự can thiệp của ngân sách Nhà nước. Nhà nước đã có chế độ chăm sóc sức khoẻ cho một số đối tượng thuộc diện ưu đãi thông qua BHYT. Số đối tượng này khoảng 1,4 triệu người và dự báo ngân sách hàng năm cần bố trí khoảng 150 tỷ đồng. - Nhà nước cũng tiếp tục bố trí kinh phí cho những người nghèo được chăm sóc sức khoẻ miễn phí thông qua BHYT. Hiện nay số đối tượng nghèo, người sống ở vùng sâu vùng xa có khoảng 14,5 triệu, con số này có xu hướng giảm nhưng không nhiều do chuẩn nghèo của nước ta còn khoảng cách với chuẩn nghèo quốc tế. Trong vài năm tơí ngân sách Nhà nước cần bố trí 1500 tỷ đồng/ năm. Đối tượng trẻ em dưới 6 tuổi có nhu cầu khám chữa bệnh cao phân bổ đều ở các vùng miền. Số lượng trẻ em dưới 6 tuổi được miễn viện phí theo luật định hiện có khoảng 8,5 triệu cháu, đối tượng này sẽ tăng giảm không nhiều trong các năm tới do kết quả của công tác dân số ở nước ta khá ổn định. Hàng năm ngân sách Nhà nước ta cần bố trí khoảng 900 tỷ đồng để thực hiện việc miễn phí khám chữa bệnh cho đối tượng này theo phương thức BHYT. Đối tượng học sinh, sinh viên hiện ổn định ở mức 16-18 triệu em. Theo đề nghị của nhiều cơ quan tổ chức, nhóm đối tượng này nên thực hiện chế độ BHYT bắt buộc, một mặt giúp các em chăm sóc sức khoẻ ngay tại trường, mặt khác thông qua việc tham gia BHYT tạo cho các em thói quen sau này về Bảo Hiểm và cũng để giáo dục các em tính cộng đồng và nhân đạo xã hội. Tuy nhiên có một bộ phận học sinh không thể đóng toàn bộ phí BHYT vì vậy ngân sách Nhà nước cần phải hỗ trợ thêm. Ngân sách Nhà nước cần bố trí khoảng 180 tỷ đồng/năm cho đối tượng này và sẽ có khoảng 50% số học sinh cần được hỗ trợ kinh phí với mức 20000 đồng/em/năm. Đối tượng dân cư còn lại khoảng 30 triệu người thuộc diện tham gia BHYT tự nguyện. Hiện nay BHXH đang triển khai thí điểm một số loại hình BHYT trong năm 2004 như: BHYT cho các hội đoàn thể như phụ nữ, cựu chiến binh, thanh niên…,BHYT hộ gia đình tại mỗi xã của mỗi quận huyện, BHYT cho thân nhân cán bộ công chức và người lao động…Theo dự đoán năm đầu tiên triển khai điểm BHYT trên diện rộng, nên BHXH Việt Nam đặt mục tiêu năm 2004: học sinh sinh viên đạt 5,5 triêu em, nhân dân nói chung khoảng 1 triệu người. Từ năm sau chương trình sẽ triển khai theo cấp số nhân và phấn đấu đến năm 2010 đạt mức 20 triêu người tham gia BHYT tự nguyện. Như vậy dự báo chung đến năm 2010 sẽ có khoảng gần60 triệu người chiếm 70% dân số cả nước được chăm sóc sức khoẻ thông qua BHYT. Để hỗ trợ cho các nhóm đối tượng thuộc diện ưu đãi xã hội, kinh phí Nhà nước cấp khoảng 3500 tỷ đồng. BHXH sẽ thu từ đối tượng bắt buộc và tự nguyện khoảng 4500 tỷ đồng, như vậy để chăm sóc sức khoẻ cho gần 60 triệu dân chúng ta có khoản kinh phí là 8000 tỷ đồng/năm, mức bình quân của mỗi người là 130000 đồng/người. III. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ BHYT TOÀN DÂN Ở MỘT SỐ NƯỚC: 1. Philippin: Hệ thống BHYT Philippin (PhilHealth) đã tổ chức kỷ niệm 7 năm ngày thành lập tổ chức này vào ngày 16/2/2002. Khẩu hiệu “Hãy tham gia BHYT vì sức khoẻ của gia đình” thể hiện rõ ưu tiên của BHYT Philippin đối với chương trình BHYT theo hộ gia đình. Philippin đã triển khai BHYT cho người nghèo từ năm 1997 và cho tới nay số người nghèo có BHYT đã là 2,82 triệu người. Năm nay, thực hiện cam kết của tổng thống Macapagal Arroyo, BHYT philippin xây dựng kế hoặch 500 với mục tiêu cung cấp thẻ BHYT cho 500 gia đình cận nghèo ở các đô thị.BHYT Philippin đang triển khai các biện pháp để thực sự tiến gần đến đích BHYT toàn dân.Tổ chức BHYT đã phối hợp với Bộ nội vụ và chính quyền địa phương để giám sát các doanh nghiệp tư nhân đóng BHYT và chỉ cấp phép kinh doanh khi họ đã đóng BHYT. Tính đến nay, Philippin đã có 40 triệu dân trong tổng số 75 triệu dân tham gia BHYT. 2. Nhật Bản: Hiện nay Nhật Bản đã thực hiện BHYT toàn dân, nước này đã thực hiện luật BHYT bắt buộc từ năm 1922. Đến năm 1961 bắt đầu thực hiện BHYT toàn dân. Lúc bắt đầu triển khai BHYT toàn dân, GDP khởi điểm của Nhật Bản là 4700 USD/đầu người/năm. Tuy nhiên Nhật Bản đi trước Việt Nam quá xa, nên ý nghĩa tham khảo đối với nước ta là không lớn. 3. Hàn Quốc: Hàn Quốc đã ban hành luật BHYT đầu những năm 70, do lúc đầu chỉ là tự nguyện nên đã không thành công chỉ có khoảng 400000 người tham gia sau nhiều năm vận động. Đến năm 1977 Hàn Quốc đã ban hành luật BHYT bắt buộc toàn dân và sau 12 năm thực hiện gần 100% người dân đã có BHYT. GDP của họ năm 1977 là 1500 USD/đầu người/năm. 4. Thái Lan: Thái Lan thực hiện BHYT bắt buộc vào cuối thập kỷ 80, áp dụng đầu tiên trong khu vực lao động trong các doanh nghiệp tư nhân của tổ chức SSO. Đến năm 1997 mới chính thức công bố chiến lược BHYT toàn dân, và cũng trong năm này GDP của họ là 1700 USD/người/năm. Bối cảnh phát triển kinh tế và các con số của các nước trên đáng để chúng ta tham khảo. Thu nhập bình quân đầu người là một trong các chỉ số quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của BHYT. GDP đủ lớn là một yếu tố cần thiết để thực hiện BHYT cho 100% dân số đồng thời để có thể cân đối được chi phí y tế ngày càng cao hiện nay. Theo dự kiến đến năm 2020 nước ta căn bản trở thành nước công nghiệp GDP ước khoảng 1000 USD/người/năm. Khi đó mức tổng sản phẩm quốc nội mới có thể đáp ứng được cho BHYT toàn dân. Chúng ta có thể thấy rõ hơn nhu cầu tài chính cho y tế sẽ phát triển như thế nào qua một vài con số: chi phí y tế bình quân của Mỹ năm 1997 là 3900 USD/người, các nước như Đức, Thuỵ Sỹ, Canada là 2000 USD/người, các nước khác ở Châu Âu dù thấp cũng là 500-700 USD/ người. Ở nước ta chi phí y tế bình quân đầu người thấp hơn nhiều so với các nước khác trong khu vực khoảng 25-30 USD/năm. Vấn đề đặt ra là Ngân sách Nhà nước cấn có đầu tư thoả đáng hơn cho sự nghiệp chăm sóc sức khoẻ. PHẦN II: TIẾN TRÌNH THỰC HIỆN BHYT TOÀN DÂN Ở VIỆT NAM I. NHỮNG YÊU CẦU CẦN THIẾT TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN BHYT TOÀN DÂN Ở VIỆT NAM: 1. Người tham gia BHYT phải có trách nhiệm với sức khoẻ của chính bản thân mình: Một trong những nguyên tắc không thể thiếu trong hoạt động BHYT đó là nguyên tắc tự chịu trách nhiệm đối với sức khoẻ của bản thân từng thành viên tham gia BHYT. Việc bảo vệ và gìn giữ sức khoẻ là trách nhiệm của mọi thành viên trong xã hội, mỗi người đều phải tự có ý thức thông qua việc tập luyện thể dục thường xuyên, ăn uống, làm việc, nghỉ ngơi một cách hợp lý, tích cực tham gia hoạt động phòng bệnh, chữa bệnh. Khi ốm đau, để sớm phục hồi sức khoẻ người bệnh cần phải nghe theo yêu cầu chữa bệnh của bác sỹ. Đặc biệt cần tránh các hoạt động vô độ, thiếu lành mạnh…gây nhiều hậu quả cho gia đình và xã hội. Ở Việt Nam, tự chịu trách nhiệm đối với sức khoẻ của bản thân còn có ý nghĩa giáo dục cộng đồng sâu sắc. Nó có tác dụng răn đe đối với thanh thiếu niên hư hỏng, nghiện ngập, không chỉ nguy hại cho bản thân mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến thế hệ tương lai. Vì vậy nguyên tắc này cần được quy định rõ trong pháp luật về BHYT. 2. Cần coi trọng loại hình BHYT bắt buộc: Phương thức hoạt động của BHYT được thực hiện theo: Phân phối lại từ người khoẻ mạnh sang cho những người ốm đau theo thời điểm (thường từ người trẻ khỏe cho người già yếu, nam giới cho nữ giới…).BHYT hoạt động theo nguyên tắc số đông bù số ít: tức là tại một thời điểm phải có sự đóng góp của một số lượng người đủ lớn, đủ để chi trả chi phí khám chữa bệnh cho một nhóm người hiện đang ốm đau. Phân phối lại theo thời kỳ từ thời kỳ có tình trạng sức khoẻ tốt cho thời kỳ sức khoẻ xấu. Những người khoẻ mạnh vẫn phải đóng góp để dự phòng cho những khi ốm đau, khi về hưu. Phương thức hoạt động của BHYT là sự điều tiết theo chiều dọc và chiều ngang, công cụ để thực hiện phương thức này là sự đoàn kết tương trợ cộng đồng cùng chia sẻ rủi ro. Sự điều tiết xã hội phải được gắn liền với nguyên tắc BHYT bắt buộc bằng pháp luật. Do đó BHYT bắt buộc là điều kiện cần thiết của nguyên tắc đoàn kết tương trợ cùng chia sẻ rủi ro. Do quyền và nghĩa vụ về BHYT được quy định trong luật pháp nên hoạt động BHYT không chỉ đảm bảo lợi ích chính đáng cho từng thành viên mà còn đảm bảo cân đối giữa tổng số đóng góp với sự thanh toán cho những rủi ro chung của cộng đồng. Chỉ có BHYT bắt buộc mới duy trì và gắn bó từng người vào hoạt động BHYT suốt cuộc đời. Vì vậy trong quá trình mở rộng đối tượng tham gia, những đối tượng nào có đủ khả năng và điều kiện thì phải đưa vào diện BHYT bắt buộc. Còn loại hình BHYT tự nguyện chỉ là giải pháp tạm thời nhằm vận động một số nhóm đối tượng do những hoàn cảnh nhất định mà chưa tham gia được BHYT bắt buộc. 3.Sự đóng góp của Nhà nước đối với một số đối tượng chính sách xã hội BHYT hoạt động theo cơ chế có đóng thì mới có hưởng và không đóng thì không hưởng. Tuy nhiên nền kình tế nước ta hiện nay còn chưa phát triển đồng đều giữa các vùng miền, tình trạng đói nghèo vẫn diễn ra ở một số nơi trong cả nước. Những người thuộc diện chính sách trong xã hội như những người có công với Cách mạng, hay những người tàn tật trong chiến tranh, những người nhiễm chất độc màu da cam… cũng cần được Nhà nước chăm sóc sức khoẻ. Nhà nước cần phải cấp phát kinh phí thường xuyên cho những đối tượng này tham gia BHYT chỉ trừ những người bản thân họ vẫn đủ khả năng tham gia lao động và có thể trực tiếp tham gia BHYT. Có một khái niệm đưa ra là “mua thẻ BHYT với mệnh giá 50000 đồng/năm”. Với mệnh giá trên thì những người khoẻ mạnh không bao giờ muốn mua BHYT trong khi đó những người hay ốm đau lại sẵn sàng gia vì chỉ một lần vào viện họ có thể phải chi gấp nhiều lần mệnh giá đó. Vậy lấy đâu tiền để chia sẻ rủi ro giữa những người khỏe mạnh cho người ốm đau. Điều này cũng có thể giải thích vì sao trong thời gian qua thí điểm BHYT tự nguyện theo cộng đồng thường xuyên thất bại. Do vậy không nên sử dụng khái niệm “mua thẻ BHYT mệnh giá 50000 đồng/người/năm hoặc với mức mệnh giá nào đó” mà nên nói rằng “khả năng đóng góp của Nhà nước khi tham gia BHYT cho những nhóm người nhất định với mức đóng góp nhất định… ví dụ người nghèo với mức 50000 đồng/người /năm” điều đó cũng có nghĩa là mọi người thuộc diện nghèo theo quy định đều được tham gia BHYT với mức đóng thống nhất như vậy. Một vấn đề đặt ra là hình thức Nhà nước đóng góp BHYT cho người nghèo liệu có dẫn đến tình trạng bao cấp như trước không. Điều này hoàn toàn không đúng vì những khoản đóng góp này được cơ quan BHXH quản lý và thanh toán các dịch vụ y tế cho các cơ sở cung cấp dịch vụ y tế thuốc men. Theo giác độ kinh tế, quan hệ giữa BHXH- đơn vị quản lý quỹ BHYT với ngành y tế- nơi cung cấp các dịch vụ y tế là quan hệ mang tính chất “mua bán”. Các cơ sở y tế phải đảm bảo đủ các dịch vụ y tế, còn ngành BHXH chỉ thanh toán những khoản chi theo quy định của Nhà nước. Việc quản lý này đảm bảo cho việc sử dụng quỹ BHYT có hiệu quả và đúng mục đích. II. THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN BHYT TOÀN DÂN Ở VIỆT NAM: 1.Thí điểm BHYT cộng đồng ở Kiến Thụy Huyện Kiến Thụy là địa phương luôn quan tâm và thực hiện tốt các chính sách xã hội đặc biệt là BHYT trong nhiều năm qua. Năm 2004 Kiến Thụy là một trong 4 đơn vị được BHXH Việt Nam và tổ chức y tế thế giới chọn làm điểm triển khai chương trình BHYT cộng đồng. Việc triển khai BHYT trên địa bàn huyện đã đạt kết quả tốt ngay từ khi chính sách BHYT ban hành năm 1992. Khi đó UBND huyện đã có chỉ thị và văn bản hướng dẫn triển khai trong toàn huyện. Có năm 100% số xã hưởng ứng thực hiện BHYT cho nhân dân, cũng có năm 60-70% số học sinh của huyện tham gia BHYT. Sau khi nghị định số 58/CP ra đời năm 1998, huyện đã triển khai thực hiện đúng theo quy định và số đối tượng tham gia chủ yếu là đối tượng bắt buộc và các đối tượng chính sách, người nghèo, người có công với Cách mạng, học sinh… Đến những năm 2000, số người tham gia giảm đi rất nhiều, học sinh chỉ đạt 20%. Qua nhiều cuộc điều tra, tiếp xúc cử chi huyện đã thu thập được nhiều ý kiến về việc tại sao người dân không tham gia BHYT. Trong khi đó, Nghị quyết đại hội IX của Đảng đã chỉ rõ: “Thực hiện công bằng xã hội trong việc chăm sóc sức khoẻ…Có chính sách trợ cấp BHYT cho người nghèo, tiến tới BHYT toàn dân”. Xác định rõ chiến lược, huyện đã chỉ đạo và triển khai BHYT cho nông dân, giao cho hội nông dân huyện và chi nhánh BHYT chọn 2 đơn vị triển khai. Và 2 xã Đại Hà, Đa Phúc được chọn để triển khai với một loại hình là được chữa bệnh nội trú với mức tham gia 40000 đồng/người/năm. Sau một thời gian dài,với nhiều hình thức tuyên truyền đến ngày 01/10/2002 bước đầu đã có kết quả, tuy không cao nhưng tạo tiền để để phát triển BHYT trong nhân dân giai đoạn tiếp sau. Hải phòng là một trong 4 địa phương trên cả nước tôe chức thí điểm BHYT cộng đồng (BHYT theo hộ gia đình). Hải Phòng đã chọn 2 xã của Kiến Thuỵ là Đại Hà, Đa Phúc làm điểm. Với niềm tin của lãnh đạo cấp trên và của các ngành hữu quan, huyện đã quyết tâm triển khai điểm và coi đây là một thử thách để sau này có thêm bài học kinh nghiệm triển khai rộng trong toàn huyện. * Đánh giá chung: Mặc dù thời gian triển khai có gần 20 ngày lại trùng đúng thời điểm cuối năm, người nông dân tập trung cho mùa vụ, lo sắm tết, các cơ quan ban ngành lại tập trung hoàn thành nhiệm vụ kế hoặch năm…, nhưng với sự quan tâm chỉ đạo từ BHXH Việt Nam, BHXH Hải Phòng, sự tập trung chỉ đạo của UBND huyện, hơn thế, đội ngũ cán bộ trực tiếp thực thi nhiệm vụ đã dành nhiều thời gian công sức không kể ngày nghỉ đến tuyên truyền vận động người nông dân để họ hiểu và tham gia BHYT cộng đồng. Kết quả thí điểm ở 2 xã tuy không cao: 875 hộ với 1214 người tham gia, chiếm 34.73% số người tham gia BHYT của 2 xã và bằng 8.37 tổng số dân 2 xã, thu trên 92 triệu đồng, nhưng đây là cơ sở để huyện Kiến Thụy triển khai tiếp cho năm sau. Trong 6 tháng đầu năm 2004, đã có 271 người khám chữa bệnh tại trạm y tế xã, 331 khám chữa bệnh ngoại trú, 100 người điều trị nội trú ở tuyến huyện, 7 người điều tri ở tuyến trên. Số lượt người có BHYT đi khám chữa bệnh chiếm 60.3%, số tiền chi khám chữa bệnh bằng 50% số thu. Được khám chữa bệnh và thụ hưởng đầy đủ quyền lợi BHYT, chính những đối tượng này đang là đội ngũ tuyên truyền cho chính sách BHYT. Như vậy mặc dù thời điểm triển khai chưa phù hợp, nhưng huyện đã làm tốt công tác tuyên truyền vận động: phát loa đài ngày 3 buổi, tờ rơi phát cho từng hộ, cán bộ đến từng hộ gia đình giải thích khi có vướng mắc, hàng tuần các xã đều họp ban chỉ đạo để rút kinh nghiệm. Các đoàn thể đều là thành viên trong ban chỉ đạo và được phân công phụ trách vận động đoàn thể của mình và phụ trách một khu vực đội sản xuất. Trong thời gian triển khai, đã có nhiều đoàn thể làm tốt nhiệm vụ của mình như hội Phụ nữ, hội Nông dân. * Một số kiến nghị: Trong quá trình tổ chức thực hiện còn nhiều khó khăn vướng mắc, huyện đưa ra một số kiến nghị như sau: Nên triển khai sớm chương trình điểm BHYT cộng đồng để đơn vị được chọn điểm có thời gian chuẩn bị. Nên có đầu tư kinh phí thoả đáng cho chương trình điểm, nên hỗ trợ cho người mua thẻ BHYT một phần. Về BHXH tự nguyện và BHYT nói chung, đề nghị Chính Phủ sớm sửa đổi bổ sung nghị định 58/CP và các văn bản hướng dẫn đến nay không còn phù hợp với thực tế cuộc sống, mức phí tham gia BHYT nông dân nên ở mức 50000 đồng/người/năm. Cơ quan BHXH và ngành y tế cần phối hợp cải cách thủ tục hành chính, cần có cơ chế quản lý tốt, chống lạm dụng quỹ, đảm bảo quyền lợi cho người dân tham gia BHYT. Ngành y tế cần quan tâm đầu tư về con người và các trang thiết bị cho y tế cơ sở (trạm y tế xã), vì trạm y tế là nơi chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho nhân dân, là nơi tạo niềm tin cho người dân, người tham gia BHYT về chính sách BHYT. Qua việc triển khai điểm ở 2 xã của huyện Kiến Thụy đã phản ánh quyết tâm của huyện và cấp uỷ chính quyền 2 xã mong được sự giúp đỡ của BHXH Việt Nam để huyện tiếp tục triển khai BHYT cho nông dân trên địa bàn toàn huyện, thực hiện mục tiêu kinh tế- xã hội mà đại hội IX của Đảng đã đề ra. 2. Thí điểm BHYT toàn dân ở huyện Sóc Sơn: * Các cấp uỷ Đảng phải trực tiếp lãnh đạo, Đảng viên phải đi đầu: Theo nghị quyết đại hội IX của Đảng, trên lộ trình tiến tới BHYT toàn dân UBND thành phố Hà Nội đã quyết định chọn huyện Sóc Sơn làm đơn vị triển khai thí điểm BHYT toàn dân. BHYT Hà Nội, huyện uỷ, các cấp các ngành, đoàn thể, tổ chức xã huyện Sóc Sơn đã bắt tay ngay vào việc thực hiện chủ trương này. Rất nhiều hội nghị đã được tổ chức nhằm bàn các biện pháp triển khai. Trên 30 cán bộ đoàn viên thanh niên tình nguyện của BHYT Hà Nội đang cùng với xã thôn, xóm của huyện vận động, tuyên truyền, thuyết phục người dân tự nguyện tham gia BHYT vì sức khoẻ của mình và gia đình. Mục tiêu phấn đấu trong giai đoạn đầu tiên 2001-2002 của huyện Sóc Sơn là vận động được 50% trong số 150000 người dân hưởng ứng tham gia BHYT. Trước đây Hà Nội đã chọn huyện Gia Lâm làm thí điểm nhưng kết quả không thật tốt. Lần này Sóc Sơn được chọn làm thí điểm vì huyện có nhiều yếu tố phù hợp: là huyện có tỷ lệ hộ nghèo cao và 100% số hộ nghèo đã được hưởng chính sách BHYT người nghèo của Đảng và Nhà nước, các hộ gia đình chính sách cũng được hưởng chế độ BHYT do đó tỷ lệ dân chưa có BHYT ít hơn các quận huyện khác. Để triển khai chủ trương này, huyện đã thành lập ra ban chỉ đạo gồm huyện uỷ, UBND huyện, lãnh đạo các ngành,các đoàn thể quần chúng. Ở xã, thôn các đồng chí Đảng viên có trách nhiệm đi đầu, gương mẫu trong việc thực hiện cũng như vận động quần chúng tham gia chủ trương. Huyện xác định đây là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm cần đầu tư công sức một cách nghiêm túc mới thành công. Huyện đã xây dựng kế hoặch cụ thể cho từng đơn vị cơ sở trong việc tổ chức, tuyên truyền, vận động nhân dân. Hiện nay đã có 100% các đơn vị cơ sơ đang triển khai chủ trương này. * Vận động toàn dân tham gia BHYT theo chiều sâu, tới từng đối tượng: Huyện Sóc Sơn đã thành lập ra ban chỉ đạo ở 3 cấp: huyện, xã, thị trấn, và cấp thôn, huyện đã triển khai các văn bản của thành phố tới 26 xã, 192 thôn trong toàn huyện. Huyện còn tổ chức 10 lớp tập huấn cho cán bộ chủ chốt, phát tờ rơi đến từng xã, thôn, từng gia đình và còn tuyên truyền trên hệ thống loa truyền thanh. Mục tiêu của huyện là vận động toàn dân tham gia BHYT theo chiều sâu, tới từng đối tượng theo phương châm “rà từng ngõ xóm, gõ từng nhà” đồng thời thường xuyên kiểm tra đôn đốc. Huyện coi việc thực hiện tốt nhiêm vụ này là một tiêu chuẩn đánh giá năng lực phẩm chất của cán bộ Đảng viên. * Làm cho nhân dân thấy sự cần thiết của BHYT: Ban tuyên giáo huyện đã chỉ đạo đài phát thanh, truyền thanh dành một thời lượng thích đáng tuyên truyền, giải thích quyền lợi để nhân dân hiểu và tham gia BHYT. Phòng văn hoá huyện đã cổ động phong trào dưới hình thức băng rôn, khẩu hiệu chuẩn bị tốt cho chiến dịch thu BHYT đầu năm 2002. Sóc Sơn đã làm thành công một số chương trình như đưa khám chữa bệnh BHYT về xã được dư luận nhân dân đồng tình ủng hộ- đây là một thuận lợi của Sóc Sơn khi triển khai BHYT toàn dân. Tuy nhiên khó khăn không phải ít: vấn đề nhận thức trong nhân dân còn hạn chế, thứ nữa là khó khăn về kinh tế. Vì vậy vấn đề quan trọng là giải thích để nhân dân có nhận thức đúng để họ thấy được sự cần thiết của BHYT đối với sự an toàn về sức khoẻ cho bản thân và gia đình. Còn về kinh tế, thành phố Hà Nội đã hỗ trợ 15000 đồng/người/năm cho ngưòi tham gia, có chính sách giảm giá đối với những gia đình có nhiều người tham gia. * Hội cựu chiến binh gương mẫu thực hiện chủ trương BHYT của Đảng và Nhà nước Ở Sóc Sơn, hội cưu chiến binh có khoảng 6500 hội viên đang sinh hoạt trong đó 40% đã có thẻ BHYT. Vận động các cựu chiến binh có rất nhiều điểm thuận lợi vì họ có ý thức giác ngộ, lập trường chính trị vững vàng, luôn đi theo tiếng gọi của Đảng từ đó tạo hiệu quả bước đầu trong công tác vận động quần chúng nhân dân. Mỗi cựu chiến binh phải là nòng cốt trong dân cư, trên địa bàn mình sinh sống. Nòng cốt chính là mỗi gia đình cựu chiến binh phải gương mẫu tham gia BHYT trước làm gương cho nhân dân tích cực noi theo. * Phụ nữ phải hiểu được lợi ích của BHYT để tích cực tham gia: Đại bộ phận đời sống nhân dân còn khó khăn nên khi ốm đau bệnh nặng không có điều kiện kinh tế để chạy chữa. Trong mỗi gia đình phụ nữ là người thấu hiểu nhất nỗi vất vả đó, vì vậy trước tiên người phụ nữ phải hiểu được lợi ích của BHYT để tích cực tham gia. * UBND xã Đức Hoà đang tập trung cao độ chỉ đạo để thực hiện bằng được công tác BHYT: Xã Đức Hoà là một trong hai xã được huyện chọn làm xã điển hình. Trong tổng số 6800 người dân đã có 2012 người có thẻ BHYT. Để triển khai BHYT có hiệu quả xã đã có phương pháp vận động tốt: tổ chức tuyên truyền 2 buổi/ngày về chính sách BHYT toàn dân trên hệ thống truyền thanh xã, tổ chức các hội nghị tuyên truyền đến trưởng thôn, các đồng chí bí thư chi bộ, giải thích các văn bản chỉ đạo BHYT toàn dân về quyền và nghĩa vụ người tham gia BHYT. Đảng uỷ, UBND xã Đức Hoà đang tập trung cao độ chỉ đạo thực hiện bằng được công tác BHYT và họ tin rằng người dân trong xã sẽ nhiệt tình tham gia. III. NHIÊM VỤ VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU THỰC HIỆN BHYT TOÀN DÂN: 1. Nguyên tắc thực hiện BHYT toàn dân: Nguyên lý của BHYT là sự chia sẻ rủi ro, số đông bù số ít, vì vậy để thực hiện BHYT toàn dân cần quán triệt 3 nguyên tắc cơ bản sau: Cơ chế tham gia phải là BHYT bắt buộc, nếu không bắt buộc thì chỉ những người ốm mơi muốn tham gia. Mức phí đóng góp theo tỷ lệ % thu nhập thường xuyên không phân biệt người khoẻ người ốm. Quyền lợi khám chữa bệnh theo yêu cầu của điều trị không phụ thuộc vào số tiền đóng của đối tượng. 2. Nhiệm vụ và giải pháp: Ban hành luật BHYT: Trong quá trình tiến tới BHYT toàn dân sẽ có nhiều sự thay đổi: mở rộng đối tượng tham gia, thay đổi về mức đóng, mức hưởng, thay đổi về trách nhiệm nghĩa vụ của các chủ thể trong quan hệ thu đóng BHYT…Để phù hợp với từng giai đoạn phát triển cần phải sửa đổi điều lệ BHYT hiện hành, luật, dự án luật BHYT toàn dân cần được nghiên cứu xây dựng để có thể sớm ban hành. Quy hoặch đối tượng: Việc phát triển và mở rộng BHYT không chỉ để đạt mục tiêu trong công tác chăm sóc sức khoẻ mà còn nhằm đảm bảo tính bền vững của chính sách BHYT. Để thực hiện BHYT cho 70% dân số vào năm 2010, các nhóm đối tượng có tính khả thi cao sẽ được chọn để tổ chức thực hiện BHYT trước. Xác định tiềm năng tham gia BHYT ở từng nhóm đối tượng sẽ giúp chúng ta phân loại các nhóm đối tượng đưa vào chương trình mở rộng và phát triển BHYT. Trong khi chưa đủ điều kiện để thực hiện BHYT bắt buộc cho mọi tầng lớp dân cư thì cần thực hiện các loại hình BHYT tự nguỵên. Từ kết quả nghiên cứu đánh giá, phân tích những nguyên nhân của thực trạng chậm phát triển của các mô hình BHYT tự nguyện ở nước ta trong thời gian qua có thể đề xuất các giải pháp để mở rộng và phát triển BHYT tự nguyện: Triển khai thí điểm BHYT cộng đồng cho nông thôn, phát huy vai trò của cộng đồng trong công tác vận động nhân dân tham gia BHYT tự nguyện. Cần có sự hỗ trợ của ngân sách cho nông dân tham gia BHYT để đảm bảo khả năng đóng góp phí Bảo Hiểm của nông dân và đảm bảo công bằng giữa các đối tượng. Tăng cường chất lượng khám chữa bệnh tại các trạm y tế xã đảm bảo cho nông dân được chăm sóc sức khoẻ một cách tốt nhất. Tính toán mức đóng BHYT: Mức phí BHYT bình quân hiện nay là trên 100000 đồng/người/năm. Mức phí này còn quá thấp so với nhu cầu tối thiểu về chi phí y tế bình quân: một người có thẻ BHYT khám chữa bệnh bình quân 2 lượt/năm, điều trị nội trú 1,5 ngày/năm. Trong khi chi phí y tế ngày càng cao, để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh như hiện nay thì việc điều chỉnh tăng mức phí là cần thiết. Tuy nhiên mức phí cần được điều chỉnh từng bước tuỳ thuộc vào mức độ phát triển kinh tế. Thiết chế về thu đóng BHYT, hoạt động thanh tra, kiểm tra BHYT: Cần xây dựng một thiết chế đủ mạnh để đảm bảo sự tuân thủ của các cơ quan đơn vị, doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tham gia đóng BHYT cho người lao động. Tổ chức hệ thống thanh tra kiểm tra đủ thẩm quyền để giám sát việc thu đóng BHYT. Hoàn thiện phương thức thanh toán chi phí khám chữa bệnh Nguy cơ bội chi quỹ BHYT rất cao do phương thức thanh toán hiện nay là theo phí dịch vụ, có chi phí quản lý hành chính lớn. Cần từng bước áp dụng các phương thức thanh toán phù hợp và tích cực hơn như thanh toán theo định suất, theo nhóm chuẩn đoán…để đảm bảo sử dụng quỹ đạt hiệu quả cao nhất cho người tham gia và người cung ứng dịch vụ y tế. Xây dựng gói dịch vụ y tế thiết yếu Trong khi nhu cầu khám chữa bệnh là vô hạn, khả năng ngân sách Nhà nước và quỹ BHYT luôn có giới hạn thì ngân sách Nhà nước và quỹ BHYT không thể thanh toán chi phí cho tất cả những gì y học có thể mang lại cho con người. Vì vậy các nước đã quy định những dịch vụ y tế cơ bản gọi là gói dich vụ y tế và ngân sách Nhà nước, BHYT chỉ lo cho các gói dịch vụ đó, còn các dịch vụ y tế không cơ bản thì cá nhân phải tự thanh toán chi phí Quản lý thuốc và giá thuốc: Thuốc có vai trò đặc biệt trong việc chăm sóc sức khoẻ nhân dân vì vậy cần có chính sách và cơ chế quản lý chặt chẽ của Nhà nước trong việc cung ứng, sử dụng và định giá. Danh mục thuốc cần liên tục được cập nhật, hoàn thiện để thực hiện đúng mục tiêu sử dụng thuốc an toàn hợp lý. Cơ chế quản lý giá thuốc cần được xây dựng và thực hiện để đảm bảo mọi người dân được tiếp cận thuốc chữa bệnh với giá bán dưới sự quản lý của Nhà nước. Cơ cấu lai ngân sách y tế, củng cố phát triển hệ thống y tế công, tăng cường quản lý hoạt động y tế tư nhân: Quá trình tổ chức BHYT toàn dân cần cơ cấu lại ngân sách y tế theo hướng Nhà nước chỉ đảm bảo phần ngân sách cơ bản, tối thiểu như kinh phí cho nghiên cứu khoa học, y tế dự phòng, một phần kinh phí xây dựng cơ bản. Còn các chi phí khác sẽ được đảm bảo qua công tác khám chữa bệnh BHYT. Nhà nước cũng cần có chính sách đầu tư phát triển hệ thống y tế công cả về tài chính, kỹ thuật và cơ chế đồng thời có cơ chế quản lý chặt chẽ hoạt động y tế tư nhân tạo điều kiện để đa dạng hoá hoạt động khám chữa bệnh. Sự đồng bộ trong tổ chức thực hiện các cấp, các ngành. Nâng cao năng lực quản lý của hệ thống y tế và BHXH Thực hiện BHYT toàn dân phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó có chất lượng tác nghiệp của các đơn vị, các ngành tổ chức thực hiện. Vì vậy cần phải nâng cao trình độ về nhần thức chính sách và trách nhiệm của mọi ngành, mọi đơn vị không chỉ của riêng ngành y tế hay BHXH. Cần nâng cao chất lượng cán bộ bệnh viện và cán bộ BHYT về chuyên môn và năng lực quản lý để đáp ứng mục tiêu của BHYT toàn dân. Trong quá trình cải cách hành chính mục tiêu hiệu quả của hệ thống phải ưu tiên số một. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền: Công tác tuyên truyền cần được chỉ đạo thực hiện đồng bộ góp phần định hướng dư luận khẳng định tính đúng đắn của BHYT toàn dân. Các cấp, các ngành cần thực hiện tuyên truyền dưới nhiều hình thức đa dạng phong phú cả chiều rộng lẫn chiều sâu. Đó là một yếu tố quan trọng giúp cho mọi người cúng hiểu đúng và thực hiện tốt chính sách. PHẦN III: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ CỦA BHXH VIỆT NAM Quốc hội và Chính phủ cần sớm xem xét và ban hành luật BHXH trong đó có cả BHYT để tạo cơ sở pháp lý để BHXH và BHYT hoạt động có hiệu quả. Theo yêu cầu của BHXH: quyền lợi của mọi người tham gia đều được xác định bằng “gói dịch vụ y tế cơ bản”. Và mọi người có thể tham gia BHYT bổ sung ở các tổ chức Bảo Hiểm thương mại nếu có nhu cầu, mong muốn điều trị cao hơn. Chính phủ cần xem xét, sửa đổi những vấn đề không còn phù hợp với điều lệ BHYT: chế độ thu một phần viện phí, cải thiện quyền lợi của người tham gia BHYT, làm rõ khoản nào bệnh viện được thu, khoản nào Nhà nước phải bao cấp. Các Bộ quản lý Nhà nước cần có giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác khám chữa bệnh, tạo điều kiện cho bệnh viện phục vụ tốt người bệnh. Đối tượng phục vụ của bệnh viện chỉ còn là những bệnh nhân BHYT và bệnh nhân tự nộp viện phí, còn đối tượng thuộc diện chính sách xã hội cần chuyển sang hình thức BHYT. Xem xét mức đóng BHYT của người nông dân và khả năng hỗ trợ một phần mức phí của Nhà nước giúp họ làm quen với chính sách mới và giảm bớt khó khăn cho gia đình nông dân. Tuy nhiên mức đóng BHYT vẫn là nền tảng quyết định cho việc bảo đảm quyền lợi của ngưòi tham gia BHYT. Việc tổ chức thực hiện BHYT toàn dân không chỉ thuộc trách nhiệm của BHXH mà đó còn là trách nhiệm của các cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương. Vấn đề này cần được thể hiện trong các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước. Tạo điều kiện để ngành BHXH nâng cao năng lực quản lý, tăng cường bổ sung cán bộ cả về chất lượng và số lượng. Có cơ chế khuyến khích cán bộ trong công tác vận động thuyết phục người dân tham gia BHYT. Đề nghị ngành Y tế và BHXH phối hợp chặt chẽ với nhau, nên chăng ở mỗi cơ sở khám chữa bệnh có khu vực riêng đón tiếp bệnh nhân có thẻ BHYT. BHXH Việt Nam mong muốn được sự quan tâm chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, các Bộ quản lý Nhà nước sẽ khẩn trương khắc phục những thiếu sót để tiến tới phục vụ tốt đối tượng nhằm thực hiện mục tiêu tiến tới BHYT toàn dân mà Đảng và Nhà nước đã đề ra. TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình Kinh tế Bảo Hiểm Tạp chí BHXH số 1, 6, 7, 8, 9, 10/2004 Tạp chí BHYT số 17,18/2004 MỤC LỤC: