Biện pháp phát huy tính tích cực thảo luận theo nhóm nhằm nâng cao kết quả học tập ở tiết học toán lớp 7

BẢNG TÓM TẮT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: “BIỆN PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC THẢO LUẬN THEO NHÓM NHẰM NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP Ở TIẾT HỌC TOÁN LỚP 7” Họ và tên tác giả: PHẠM THỊ ÁNH Đơn vị công tác: Trường Trung Học Cơ Sở Thị Trấn 1/.Lí do chọn đề tài: Đổi mới phương pháp dạy học là nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Một trong những phương pháp đổi mới hiện được các trường từ tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông, đến các trường đại học đánh giá mang lại hiệu quả cao là phương pháp thảo luận theo nhóm. Trong dạy học các bộ môn nói chung và môn toán nói riêng vẫn có quan hệ giao tiếp thầy – trò nhưng nổi lên mối quan hệ giao tiếp: thầy – trò thông qua sự hợp tác trong “Hoạt động nhóm” học sinh có điều kiện nghiên cứu, thảo luận, tranh luận trong tập thể (nhóm), ý kiến của mỗi cá nhân được bộc lộ, điều chỉnh, khẳng định hay bác bỏ, qua đó học sinh tự nâng mình lên một trình độ mới, bài học vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi cá nhân và của tập thể nhóm. Từ xưa, bên cạnh câu “Không thầy đó mày làm nên” ông cha ta lại có câu “Học thầy không tầy học bạn”. Điều đó thêm khẳng định ý nghĩa của việc “Hoạt động nhóm” trong dạy học nói chung và môn Toán nói riêng… Chính vì vậy nên tôi chọn đề tài: “BIỆN PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC THẢO LUẬN THEO NHÓM NHẰM NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP Ở TIẾT HỌC TOÁN LỚP 7” 2/.Đối tượng, phương pháp nghiên cứu: a/ Đối tượng Học sinh . b/ Phương pháp nghiên cứu: Thông qua các tiết dạy trực tiếp trên lớp kết hợp nhiều phương pháp dạy học sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh. Chú trọng hơn trong phương pháp “ Hoạt động theo nhóm”. Triển khai nội dung đề tài và kiểm tra, đối chiếu kết quả học tập của học sinh từ đầu năm học đến kết quả học kì một. Học sinh tập trung chú ý nghe giảng trước khi cùng hoạt động theo nhóm để kết quả hoạt động của nhóm đạt kết quả cao. 3/.Đề tài đưa ra giải pháp mới: - Phát huy tính tích cực,độc lập hoạt động của học sinh trong tiết học. - Phát huy tính sáng tạo, khả năng suy luận và phán đoán của học sinh trong quá trình giải bài tập Toán. - Trình bày bài giải một cách logic, có thể giải bài toán bằng nhiều cách. - Giáo dục tính cẩn thận của học sinh. - Thu hút sự chú ý của học sinh 4/.Hiệu quả áp dụng: Qua việc thực hiện sáng kiến kinh nghiệm trên, tôi nhận thấy từ đầu năm học đến giờ tinh thần học tập của các em được nâng cao, các em hứng thú học hơn, tiếp thu tốt, kết quả học tập của học sinh được nâng lên. Không những các em hoạt động tích cực hơn mà các em còn cảm thấy vui khi đóng góp ý kiến của mình vào một bài toán cho cả nhóm và cùng nhóm của mình có thể giải thêm nhiều bài tập theo nhóm trong giờ ra chơi hoặc theo nhóm học ở nhà . 5/.Phạm vi áp dụng: Đề tài được áp dụng cho tất cả các học sinh ở các khối lớp 6,7,8,9 trong trường Trung học cơ sở Thị Trấn Châu Thành.Nhưng cụ thể hơn là học sinh lớp 7A2 được áp dụng, theo dõi và so sánh kết quả cụ thể. Thị Trấn, ngày 30 tháng 3 năm 2011 Người thực hiện PHẠM THỊ ÁNH A/. MỞ ĐẦU: SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: “BIỆN PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC THẢO LUẬN THEO NHÓM NHẰM NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP Ở TIẾT HỌC TOÁN LỚP 7” 1/. Lí do chọn đề tài: Đổi mới phương pháp dạy học là nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Một trong những phương pháp đổi mới hiện được các trường từ tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông, đến các trường đại học đánh giá mang lại hiệu quả cao là phương pháp thảo luận theo nhóm. Trong dạy học các bộ môn nói chung và môn toán nói riêng vẫn có quan hệ giao tiếp thầy – trò nhưng nổi lên mối quan hệ giao tiếp: thầy – trò thông qua sự hợp tác trong “Hoạt động nhóm” học sinh có điều kiện nghiên cứu, thảo luận, tranh luận trong tập thể (nhóm), ý kiến của mỗi cá nhân được bộc lộ, điều chỉnh, khẳng định hay bác bỏ, qua đó học sinh tự nâng mình lên một trình độ mới, bài học vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi cá nhân và của tập thể nhóm. Từ xưa, bên cạnh câu “Không thầy đó mày làm nên” ông cha ta lại có câu “Học thầy không tầy học bạn”. Điều đó thêm khẳng định ý nghĩa của việc “Hoạt động nhóm” trong dạy học nói chung và môn Toán nói riêng… Chính vì vậy nên tôi chọn đề tài: “BIỆN PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC THẢO LUẬN THEO NHÓM NHẰM NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP Ở TIẾT HỌC TOÁN LỚP 7” 2/.Đối tượng nghiên cứu: -Nhằm nắm lại chất lượng môn Toán lớp mình dạy trong năm học trước, theo dõi kết quả học tập của các em ở đầu năm học mới, giữa học kì I, kết quả học kì I . -Thông qua các tiết dạy trực tiếp trên lớp -Thông qua dự giờ, rút kinh nghiệm từ đồng nghiệp. -Triển khai nội dung đề tài và kiểm tra, đối chiếu kết quả học tập của học sinh từ đầu năm học đến kết quả học kì một. -Học sinh các khối lớp 6, 7, 8,9. 3/.Phạm vi nghiên cứu: -Học sinh của lớp 7A2 trường THCS Thị Trấn Châu Thành để so sánh kết quả. 4/.Phương pháp nghiên cứu: Đề tài này được rút ra từ kinh nghiệm dạy toán của bản thân có sự tham gia góp ý của đồng nghiệp. Các giải pháp nêu ra ở đề tài đã được áp dụng thử nghiệm, qua các bài kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kỳ qua đối chiếu kết quả học tập của học sinh từ đầu năm học đến cuối mỗi học kì. Giả thiết khoa học đặt ra: học sinh nắm được kiến thức ngay trên lớp áp dụng làm được những bài toán đơn giản. học sinh thấy yêu thích học môn toán hơn. Thông qua hoạt động nhóm dần hình thành cho các em năng lực tự học đối với môn toán nói riêng và các môn học khác nói chung. B/.NỘI DUNG 1/.Cơ sở lý luận: Hiện nay, phương pháp “Thảo luận theo nhóm” đã được áp dụng rộng rãi trong dạy và học ở các cấp học. Nếu trước đây, mỗi học sinh làm việc cá nhân, riêng lẻ thì ở phương pháp này dạy học tính tập thể được nâng cao rõ rệt. Học sinh được trình bày, thảo luận, tranh luận về những vấn đề do giáo viên đặt ra nhằm mục đích tự tìm hiểu vấn đề và tự giải đáp trước khi vấn đề đó được giải quyết dưới sự giám sát, điều chỉnh của nhóm và giáo viên . Trong quá trình tham gia hoạt động nhóm, học sinh sẽ học được tính hòa nhập, chia sẻ để giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng, chủ động. Học sinh biết chia sẻ công việc một cách bình đẳng, biết cách giao việc cho nhau và có trách nhiệm đối với công việc của mình cũng như cả nhóm. Đồng thời, thông qua “Thảo luận theo nhóm” sẽ tập cho các em kĩ năng làm việc theo nhóm, giúp các em tự tin hơn, có kinh nghiệm trong quản lý tổ chức làm việc nhóm, đặc biệt là tính năng động. Để khắc phục tính thụ động của một số học sinh trong lớp, cần có sự giúp đỡ từ giáo viên và các bạn cùng nhóm. Nếu giáo viên có phương pháp thảo luận tích cực, hấp dẫn thì sẽ lôi cuốn được các em tham gia một cách tự giác. Đồng thời, đối với bản thân mỗi học sinh, khi đến lớp điểm số là rất quan trọng đối với các em, do đó để khích lệ các em tích cực tham gia nên có các cột điểm thực hành dành cho các buổi thảo luận theo nhóm. Chính vì bản thân tôi muốn các em tự tin trong học tập hơn, các em có khả năng thuyết trình và mạnh dạn hơn nên trong các tiết học tôi đã tổ chức cho các em thảo luận theo nhóm phù hợp với trình độ hiểu biết của các em và để cho các em có thời gian vừa học, vừa có những phút thư giãn để đầu óc luôn được thoải mái khi tiếp nhận bài học. 2/.Cơ sở thực tiễn: 2.1 Thực trạng giáo viên : 2.1.1 Thuận lợi : Hầu hết tất cả các giáo viên đều được đào tạo chính quy trong các trường CĐSP, ĐHSP nên có được nền tảng kiến thức, phương pháp giảng dạy vững chắc. Được tham gia tập huấn chương trình thay sách với đặc thù bộ môn, tham gia lớp bồi dưỡng thường xuyên do sở giáo dục tổ chức. Được dự các chuyên đề thường xuyên để nâng cao kinh nghiệm và kiến thức. 2.1.2 Khó khăn : do học sinh một lớp đông phải chia làm nhiều nhóm nhỏ nên nếu giáo viên sửa bài hết cho tất cả các nhóm rất mất thời gian./… 2.2 Thực trạng học sinh : 2.2.1 Thuận lợi : Phương pháp hoạt động theo nhóm các em được thực hành ở hầu hết các môn mà các em đang học nên các khá thuận lợi khi yêu cầu các em hoạt động theo nhóm để giải một bài tập toán nào đó. Học sinh ở lứa tuổi thiếu niên, ở lứa tuổi này các em rất thích tìm tòi và khám phá những kiến thức khoa học tự nhiên, chúng ta phải biết tận dụng đặc điểm này để kích thích các em có hứng thú học tập, tạo cho các em có khả năng học tập chủ động sáng tạo. Do sự bùng nổ của khoa học – kỹ thuật và công nghệ thông tin nên việc tham khảo, tra cứu, trao đổi kiến thức của học sinh cũng thuận tiện hơn. Thông qua hoạt động nhóm giúp các em tự tin hơn trong ý kiến của mình khi đưa ra trước lớp. 2.2.2 Khó khăn : Còn một bộ phận không nhỏ học sinh của chúng ta chưa quen với việc “Hoạt động nhóm”. Các em ít chịu thảo luận, ồn ào, không chịu làm việc, ỷ lại, trông chờ vào các bạn khác. Trong các nhóm chỉ có học sinh khá-giỏi làm việc, những học sinh trung bình, yếu thường ngồi chơi, làm việc riêng. Phương pháp học tập ở nhà của học sinh chưa hợp lý nên cũng ảnh hưởng không nhỏ đến vấn đề tiếp thu bài của học sinh. Khả năng vận dụng kiến thức đã học vào bài tập chưa đồng đều. Việc hoạt động nhóm của học sinh sẽ gặp khó khăn nếu thiếu các phương tiện thiết bị dạy học. Các em vẫn còn nhút nhát khi đưa ra ý kiến trước lớp, các em sợ ý kiến của mình sai các bạn cười. 3/.Nội dung vấn đề: 3.1 Đặt vấn đề: Trong thời đại ngày nay, khi khoa học kĩ thuật ngày càng phát triển thì yêu cầu làm việc theo nhóm là cần thiết hơn bao giờ hết. Đơn giản là vì khi hoạt động nhóm giúp học sinh đưa ra ý kiến của mình trước nhóm dù ý kiến đó đúng hay sai thì cả nhóm sẽ tranh luận và sau đó đưa ra trước lớp cùng các nhóm khác và giáo viên góp ý và nhận xét , làm việc theo nhóm có thể tập trung những mặt mạnh của từng người và bổ sung, hoàn thiện cho nhau những điểm yếu. vì vậy các em dễ phát hiện ra cách làm đúng hay sai của mình ( nếu đúng thì xem cách của nhóm nào hay còn nếu sai thì sẽ biết mình sai ở điểm nào và sửa sai) như vậy các em dễ hiểu bài hơn. Vì vậy ta cùng trải qua các giải pháp thực hiện sau: 3.2 Các giải pháp thực hiện: 3.2.1/ Các hình thức thảo luận theo nhóm: Chúng ta có thể tổ chức học tập theo nhóm theo các hình thức sau, tuỳ theo điều kiện mức độ thực tế của từng tiết học: + Thảo luận nhóm để lĩnh hội tri thức mới. + Thảo luận nhóm luyện tập giải toán hoạt động nhóm để củng cố kiến thức, rút kinh nghiệm. + Hoạt động nhóm trong các bài thực hành. 3.2.2/ Lập kế hoạch thảo luận theo nhóm: Việc lập kế hoạch chuẩn bị cho hoạt động nhóm là thật sự cần thiết và giữ vai trò rất quan trọng. Nếu việc chuẩn bị của giáo viên không tốt khi triển khai thực hiện sẽ gặp lúng túng, bị động làm mất thời gian. Việc chuẩn bị này phải được chuẩn bị cụ thể trong giáo án : Những nội dung kiến thức nào sẽ cho học sinh thảo luận; Cách thức thảo luận như thế nào? Thời gian bao lâu ? Việc triển khai hướng dẫn các em như thế nào? Cần chuẩn bị những phương tiện; Đồ dùng dạy học gì? 3.2.3/ Chia nhóm : Số lượng: dựa vào tình hình thực tế của từng lớp học, chúng ta có thể chia nhóm từ 4 đến 6 học sinh tuỳ theo kích thước phòng học và điều kiện bàn ghế ( tương ứng với hai bàn các em quay mặt lại với nhau dễ trao đổi làm bài chung) Thành viên: có thể chia nhóm theo trình độ học lực, theo nhịp độ làm việc đồng đều của các thành viên trong nhóm , theo những năng lực khác nhau hoặc theo vị trí sơ đồ lớp. Người đại diện: Nhóm nói chung là không cần có nhóm trưởng cố định, giáo viên cần linh động chỉ định các học sinh thay nhau làm đại diện nhóm lên trình bày sản phẩm của nhóm mình hoặc có thể bầu nhóm trưởng theo tiết học. Song trong trường hợp nhóm quá yếu thì giáo viên có thể cử nhóm trưởng tạm thời trong thời gian đầu, khi các thành viên trong nhóm quen dần với việc tổ chức học nhóm thì lúc này ta có thể loại bỏ hình thức này. Tất nhiên nhóm trưởng đó phải học khá giỏi mới có thể giúp đỡ và điều khiển các thành viên trong nhóm của mình. 3.2.4/ Trình tự chung để tổ chức một hoạt động nhóm (trong một tiết học) có thể tóm tắt như sau: 3.2.4.1/ Làm việc chung cả lớp: Nêu vấn đề xác định nhiệm vụ nhận thức. Tổ chức các nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm. Hướng dẫn cách làm việc theo nhóm. 3.2.4.2/ Làm việc theo nhóm: Phân công theo nhóm. Từng cá nhân làm việc độc lập. Trao đổi ý kiến, thảo luận trong nhóm. Cử đại diện hoặc phân công trước chịu trách nhiệm trình bày kết quả làm việc của nhóm. 3.2.4.3/ Thảo luận tổng kết trước toàn lớp: Các nhóm lần lượt báo cáo kết quả. Thảo luận chung. Các nhóm nêu nhận xét lẫn nhau. Giáo viên tổng kết, đặt vấn đề tiếp theo. Trên đây chỉ là mô hình chung, tuỳ vào tình hình cụ thể từng trường, từng đối tượng học sinh, đặc điểm bài học, giáo viên có cách xử lý linh hoạt để phát huy tính tích cực của việc hoạt động nhóm. 3.2.5/ Đối với việc dạy học môn Toán tổ chức triển khai phương pháp Thảo luận theo nhóm như thế nào cho có hiệu quả? Tại trường THCS Thị Trấn việc triển khai hoạt động nhóm trong giờ học môn Toán gặp một số khó khăn trở ngại như đã nêu, để giải quyết vấn đề này xin nêu ra một số giải pháp khắc phục mà bản thân đã áp dụng (bước đầu cho kết quả tích cực) : Thứ nhất: Cần tạo lập cho học sinh tác phong, thái độ làm việc trong nhóm nghiêm túc, kỷ luật, nhiệt tình và có trách nhiệm. Để làm được việc này, trước hết cần tạo điều kiện để các học sinh yếu tham gia hoạt động. Trong mỗi nhóm, cần phân công học sinh khá giỏi kèm cặp giúp đỡ các học sinh yếu kém, rút ngắn khoảng cách về năng lực học tập, việc giúp đỡ phải thường xuyên không chỉ ở trường mà còn diễn ra ở nhà, ở các buổi học tổ nhóm. Chúng ta cần biến mỗi nhóm thành nhóm học tập, tạo điều kiện cho những học sinh yếu có đủ năng lực cơ bản để tham gia hoạt động nhóm. Tiếp theo, giáo viên cần phân công giao nhiệm vụ rõ ràng cho từng nhóm trước khi thảo luận một đề tài. Giáo viên cần hướng dẫn cụ thể, tránh tình trạng các em không biết việc gì để làm. Đồng thời giáo viên phải tập huấn cho các phụ trách nhóm. Khả năng tổ chức phân công nhiệm vụ xử lý công việc để các em có thể tự tổ chức hoạt động nhóm có hiệu quả. Cuối cùng để tránh tư tưởng ỷ lại trông chờ vào các bạn khá giỏi, cần có các biện pháp ràng buộc : đối với môn toán, mỗi nhóm có một “phiếu theo dõi” do phụ trách nhóm nắm giữ. Phụ trách nhóm hội ý với các thành viên trong nhóm (những học sinh có uy tín) chấm điểm tất cả các bạn trong nhóm: về ý thức thái độ; mức độ tham gia đóng góp trong thảo luận. Cuối tuần phụ trách nhóm báo cáo kết quả theo dõi cho giáo viên bộ môn. Nếu điểm tham gia hoạt động nhóm quá yếu, học sinh đó sẽ chịu sự khiển trách và chấp nhận bị trừ điểm tham gia hoạt động nhóm, trừ điểm thi đua cá nhân. Về biện pháp xử lý các thầy cô giáo có thể linh hoạt theo đặc điểm của học sinh trường mình. Với những học sinh tham gia tích cực nhiệt tình cần có cách động viên khích lệ. Đồng thời liên hệ thường xuyên với GVCN để thông báo các trường hợp thiếu ý thức trách nhiệm trong hoạt động nhóm. Sau đây là mẫu phiếu theo dõi hoạt động nhóm: PHIẾU ĐIỂM HOẠT ĐỘNG NHÓM (Nhóm. . . . ) TT Tên HS Điểm chuẩn bị đồ dùng học tập (2đ) Ý thức kỷ luật (3đ) Mức độ tham gia đóng góp trong thảo luận (5đ) Tổng điểm (10đ) 1 2 3 . . . Phụ trách nhóm:………………………. Thứ hai: một hiện tượng thường thấy trong hoạt động nhóm là: học sinh ổn định tổ chức chậm, quá trình thảo luận thường kéo dài mất thời gian, ảnh hưởng đến tiết học trên lớp. Để khắc phục điều này giáo viên cần quy định thời lượng cho một hoạt động cụ thể hợp lý. Tạo cho học sinh tác phong nhanh nhẹn dần thành thói quen. Nếu trong khoảng thời gian quy định nhóm không hoàn thành thì sẽ bị trừ điểm. Việc phân công sắp xếp công việc chuẩn bị đồ dùng đầy đủ trong nhóm cũng làm cho hoạt động nhóm có hiệu quả và ít tốn thời gian. Thứ ba: Về phương tiện đồ dùng cho hoạt động nhóm, đối với bộ môn Toán không quá phức tạp, dễ chuẩn bị. Về phía giáo viên cần phải có bảng phụ, phiếu học tập, thước, compa, êke. Với học sinh: bảng, nhóm, bút dạ, thước, compa, êke. Tuỳ theo đặc điểm bài học giáo viên có thể yêu cầu chuẩn bị thêm làm thêm một số đồ dùng khác. Tóm lại việc chuẩn bị đồ dùng dạy học cho bộ môn toán không quá khó khăn phức tạp. Việc chuẩn bị đồ dùng tốt sẽ làm cho hoạt động nhóm có hiệu quả hơn, tiết kiệm thời gian giáo viên sẽ chủ động hơn trong khâu tổ chức. Thứ tư: Tổ chức các nhóm hướng dẫn thực hiện. + Hướng dẫn ban đầu: đặt vấn đề đề xuất cách giải quyết, thống nhất vấn đề cần giải quyết. + Hướng dẫn thường xuyên trong khi học sinh hoạt động nhóm giáo viên kiểm tra việc tổ chức hoạt dộng của các nhóm nhắc nhở các em đi vào vấn đề chính, điều chỉnh sai sót. + Hướng dẫn kết thúc: Thảo luận giữa các nhóm để so sánh đối chiếu kết quả, ý thức thái độ mức độ hoàn thành bài tập của các cá nhân nhóm. Các nhóm nêu những đề xuất đưa ra kinh nghiệm để có thể học tập lẫn nhau. 3.2.6/ Những ví dụ cụ thể: Ví dụ 1: Dạy bài 5; 6 : LUỸ THỪA CỦA MỘT SỐ HỮU TỈ( 2 tiết) Có 5 nội dung: Luỹ thừa với số mũ tự nhiên. Tích và thương của hai luỹ thừa cùng cơ số. Luỹ thừa của luỹ thừa. Luỹ thừa của một tích. Luỹ thừa của một thương. Trong 2 tiết này ta có thể tổ chức hoạt động nhóm 4 lần: Lần 1: giáo viên cho các nhóm cùng làm / SGK_tr18: tính: + Phân công trong nhóm: Cử một học sinh ghi chép lên bảng phụ, những học sinh còn lại làm nháp để cùng đưa ra ý kiến chung. + Yêu cầu học sinh áp dụng công thức tính tích và thương của hai luỹ thừa cùng cơ số để làm. Hoạt động này diễn ra trong vòng 2 phút và cho HS các nhóm nhận xét góp ý cách trình bày của từng nhóm. Giáo viên nhận xét và đánh giá cách trình bày của các nhóm xem chính xác và gọn gàng chưa + Mức độ nhận thức: Từ hoạt động đó các em biết được tính tích và thương của hai luỹ thừa cùng cơ số hữu tỉ cũng giống như tính tích và thương của hai luỹ thừa cùng cơ số tự nhiên. Cử đại diện chịu trách nhiệm trình bày sản phẩm của nhóm mình. Lần 2: giáo viên cho các nhóm cùng làm / SGK_tr18: tính và so sánh:(Thảo luận nhóm để lĩnh hội tri thức mới) a) và b) và + Phân công trong nhóm: Cử một học sinh ghi chép lên bảng phụ, những học sinh còn lại làm nháp( mỗi học sinh làm một ý nhỏ, nếu bài ít ý thì hai học sinh cùng làm một ý và ghép lại) để cùng đưa ra ý kiến chung. + Yêu cầu học sinh tính cụ thể từng luỹ thừa và so sánh kết quả của hai luỹ thừa với nhau ( hoạt động này diễn ra trong 5 phút sau đó cho so sánh kết quả của mỗi nhóm và lấy kết quả của nhóm trình bày đúng và đẹp nhất) để giáo viên hình thành công thức tính luỹ thừa của luỹ thừa: + Mức độ nhận thức : muốn tính luỹ thừa của luỹ thừa ta giữ nguyên cơ số và nhân hai số mũ với nhau. Cử đại diện chịu trách nhiệm trình bày sản phẩm của nhóm mình. Lần 3: giáo viên cho các nhóm cùng làm / SGK_tr21(Thảo luận nhóm để lĩnh hội tri thức mới): tính và so sánh: a) và b) và + Phân công trong nhóm: Cử một học sinh ghi chép lên bảng phụ, những học sinh còn lại làm nháp ( mỗi học sinh làm một ý nhỏ, nếu bài ít ý thì hai học sinh cùng làm một ý và ghép lại) để cùng đưa ra ý kiến chung. + Yêu cầu học sinh tính cụ thể từng luỹ thừa và so sánh kết quả của hai luỹ thừa với nhau ( hoạt động này diễn ra trong 5 phút nhóm 1,2,3 làm câu a; nhóm 3,4,5 làm câu b sau đó cho so sánh kết quả của mỗi nhóm và lấy kết quả của nhóm trình bày đúng và đẹp nhất) để giáo viên hình thành công thức tính luỹ thừa của một tích: + Mức độ nhận thức: biết được luỹ thừa của một tích bằng tích các luỹ thừa. Cử đại diện chịu trách nhiệm trình bày sản phẩm của nhóm mình. Lần 4: giáo viên cho các nhóm cùng làm / SGK_tr21(Thảo luận nhóm để lĩnh hội tri thức mới): tính và so sánh: a) và b) và + Phân công trong nhóm: Cử một học sinh ghi chép lên bảng phụ, những học sinh còn lại làm nháp ( mỗi học sinh làm một ý nhỏ, nếu bài ít ý thì hai học sinh cùng làm một ý và ghép lại) để cùng đưa ra ý kiến chung. + Yêu cầu học sinh tính cụ thể từng luỹ thừa và so sánh kết quả của hai luỹ thừa với nhau ( hoạt động này diễn ra trong 5 phút nhóm 1,2,3 làm câu b; nhóm 3,4,5 làm câu a sau đó cho so sánh kết quả của mỗi nhóm và lấy kết quả của nhóm trình bày đúng và đẹp nhất) để giáo viên hình thành công thức tính luỹ thừa của một tích: + Mức độ nhận thức: biết được luỹ thừa của một thương bằng thương các luỹ thừa. Cử đại diện chịu trách nhiệm trình bày sản phẩm của nhóm mình. Ví dụ 2: Dạy bài 3: TRƯỜNG HỢP BẰNG NHAU THỨ NHẤT CỦA TAM GIÁC CẠNH – CẠNH – CẠNH(C-C-C) Có hai nội dung: Vẽ tam giác biết ba cạnh. Trường hợp bằng nhau cạnh – cạnh – cạnh Trong tiết này ta tổ chức hoạt động nhóm ba lần: Lần 1: giáo viên cho các nhóm cùng làm /SGK_tr113(Thảo luận nhóm để lĩnh hội tri thức mới): Vẽ thêm tam giác có . Hãy đo rồi so sánh các góc tương ứng của tam giác ABC ở mục 1và tam giác . Có nhận xét gì về hai tam giác trên? + Phân công trong nhóm: Cử một học sinh ghi chép lên bảng phụ ( giấy A4), những học sinh còn lại làm nháp để cùng đưa ra ý kiến chung. + Yêu cầu vẽ chính xác và đo các góc của tam giác ABC và các góc của tam giác rồi so sánh các góc tương ứng với nhau xem thế nào? Sau đó rút ra nhận xét gì về và * Kết luận: nên = ( theo định nghĩa) suy ra trường hợp bằng nhau thứ nhất của tam giác (cạnh – cạnh – cạnh). + Mức độ nhận thức: ngoài trường hợp bằng nhau của hai tam giác theo định nghĩa hai tam giác bằng nhau ta còn có trường hợp bằng nhau cạnh – cạnh – cạnh. Để chứng minh hai tam giác bằng nhau ta chỉ cần chứng minh ba cạnh của tam giác này bằng ba cạnh của tam giác kia thì hai tam giác đó bằng nhau. Cử đại diện chịu trách nhiệm trình bày sản phẩm của nhóm mình. Lần 2: giáo viên cho các nhóm cùng làm /SGK_tr113( Thảo luận nhóm luyện tập giải toán hoạt động nhóm để củng cố kiến thức, rút kinh nghiệm) : tìm số đo của góc B trên hình vẽ: + Phân công trong nhóm: Cử một học sinh ghi chép lên bảng phụ , các học sinh còn lại cùng nhìn hình và nghiên cứu đưa ra lời giải chung. + Yêu cầu: tính số đo góc B, nhưng muốn tính được góc B thì phải chứng minh tam giác ACD bằng tam giác BCD, từ đó suy ra ( hai góc tương ứng). + Mức độ nhận thức: từ việc tìm số đo của một góc ta quy về chứng minh hai tam, giác bằng nhau rồi suy ra hai góc tương ứng trong hai tam giác bằng nhau đó bằng nhau. Cử đại diện chịu trách nhiệm trình bày sản phẩm của nhóm mình. Lần 3: giáo viên cho học sinh hoạt động nhóm bài 17/SGK_tr114 ( chia 6 nhóm: nhóm 1,2 làm hình 68; nhóm 3,4 làm hình 69; nhóm5,6 làm hình 70) + Phân công trong nhóm: mỗi thành viên trong nhóm cùng suy nghĩ yêu cầu của đội mình. + Yêu cầu học sinh hoạt động nhóm bài 17/SGK_tr114 tại chỗ sau đó đại diện nhóm lên bảng chỉ vào hình vẽ và nêu cách làm của nhóm mình cho cả lớp nghe, các nhóm góp ý và sửa sai lẫn nhau. + Mức độ nhận thức: nhìn vào các cặp cạnh bằng nhau cho trước trên hình vẽ học sinh có thể nhận biết được các đỉnh tương ứng để ký hiệu hai tam giác bằng nhau. … 4/.Kết quả nghiên cứu vấn đề: TSHS Giỏi Khá Trung bình Yếu kém SL % SL % SL % SL % SL % Ñaàu naêm 43 4 9,3 10 23,3 15 34,8 10 23,3 4 9,3 Giöõa HKI 43 5 11,6 12 27,9 17 39,5 7 16,3 2 4,7 HKI 41 7 17,1 10 24,4 19 46,3 4 9,8 1 2,4 C/ KẾT LUẬN 1/.Bài học kinh nghiệm: Ưu điểm: + Dạy học theo nhóm nâng cao tính tương tác giữa các thành viên trong nhóm: Đây là yếu tố cơ bản của hoạt động nhóm, thường ở dạng tương tác mặt đối mặt. Nó có những tác động tích cực đối với học sinh như:- Tăng cường động cơ học tập, làm nảy sinh những hứng thú mới;- Kích thích sự giao tiếp, chia sẻ tư tưởng, nguồn lực và cách giải quyết vấn đề;- Tăng cường các kĩ năng biểu đạt, phản hồi bằng các hình thức biểu đạt như lời nói, ánh mắt cử chỉ…- Khích lệ mọi thành viên tham gia học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, phát triển mối quan hệ gắn bó, quan tâm đến nhau;Điểm đặc trưng này của dạy học theo nhóm đòi hỏi bạn phải thiết kế nhiệm vụ cho nhóm, nhằm tạo ra sự tương tác trực tiếp giữa các thành viên trong nhóm.+ Sự phụ thuộc giữa các thành viên trong nhóm: Các thành viên của nhóm cần nhận thức rằng các em cùng trong một nhóm và các em có sự phụ thuộc lẫn nhau. Cả nhóm phải cùng hoàn thành một nhiệm vụ chung, chính vì vậy, mỗi thành viên cần phải cố gắng hết sức mình, không phải chỉ vì thành tích cá nhân, mà còn vì thành công của cả nhóm - cái được tạo nên từ sự cố gắng của từng người và trở thành niềm vui chung của tất cả. Các em gắn kết với nhau theo phương thức mỗi người cũng như toàn nhóm không thể thành công nếu mỗi thành viên không cố gắng hoàn thành trách nhiệm của mình. Làm thế nào để các thành viên trong nhóm phải phụ thuộc tích cực vào nhau là vấn đề mà chúng ta cần phải chuẩn bị trước khi thiết kế nhiệm vụ giao cho nhóm.+ Tính trách nhiệm cá nhân cao: Điều này đòi hỏi mỗi thành viên trong nhóm phải được phân công thực hiện một vai trò nhất định, một công việc và trách nhiệm cụ thể. Các thành viên cần hiểu rằng các em không thể trốn tránh trách nhiệm hay dựa vào công việc của những em khác.Trách nhiệm cá nhân là then chốt đảm bảo cho cho tất cả các thành viên trong nhóm thực sự mạnh lên trong học tập theo nhóm. Nói cách khác, tổ chức dạy học theo nhóm không phải là để thay thế học tập cá nhân mà là để giúp cá nhân thực hiện nhiệm vụ học tập của mình qua tương tác với các bạn cùng học. Do đó, phân công nhiệm vụ như thế nào, thực hiện ra sao, kiếm tra đánh giá dưới hình thức nào để từng thành viên trong nhóm thấy rõ trách nhiệm cá nhân của mình là những vấn đề đặt ra cho chúng ta khi tiến hành dạy học theo nhóm.+ Sử dụng hợp lí những kĩ năng giao tiếp và kĩ năng xã hội : Đó là các kĩ năng giao tiếp như: biết chờ đợi đến lượt; tóm tắt và xử lí thông tin; biết xây dựng niềm tin như bày tỏ sự ủng hộ qua ánh mắt nụ cười, yêu cầu giải thích, giúp đỡ và sẵn sàng giúp đỡ; khả năng giải quyết bất đồng như kiềm chế bực tức, không làm xúc phạm người khác khi bất đồng ý kiến… Đây là những kĩ năng không thể thiếu được và giúp người học thành công khi làm việc theo nhóm. Nếu không sẽ dễ xảy ra tình trạng người học chỉ đơn giản là ngồi cạnh nhau, làm việc cá nhân chứ không cùng nhau học và làm việc hợp tác. Do đó, để nhóm thực sự là môi trường làm việc hợp tác giữa người học với nhau đòi hỏi phải có sự chuẩn bị cẩn thận và trải qua một quá trình rèn luyện. Nhược điểm: + Phương pháp này cũng bị hạn chế không gian chật hẹp của lớp học, thời gian hạn định của tiết học, cơ sở vật chất thiếu hoặc không thuận tiện, nên giáo viên phải biết tổ chức một cách hợp lí mới có hiệu quả và không nên lạm dụng các hoạt động nhóm, tránh xu hướng hình thức. đặc biệt nếu sử dụng không đúng việc học nhóm có thể dẫn đến tính ỉ lại, tính ích kỷ vì quyền lợi của nhóm vì ghanh đua với nhau hoặc ghen tị có thể dẫn đến hiềm khích. 2/.Hướng phổ biến áp dụng đề tài: Tuy có những hạn chế nhưng nhìn chung giải pháp “Biện pháp phát huy tính tích cực thảo luận theo nhóm nhằm nâng cao kết quả học tập ở tiết học toán lớp 7” trang bị cho học sinh kiến thức cơ bản để giải các bài tập toán một cách có hiệu quả. Vì vậy, để thực hiện có hiệu quả, tôi xin đưa ra một số đề xuất: +Giáo viên cần tổ chức hoạt động nhóm một cách hợp lí. +Trong quá trình giảng dạy chú ý rèn kĩ năng phân tích đề bài cho từng nhóm xem yêu cầu của nhóm cho điều gì và yêu cầu làm gì. Cách trình bày của từng nhóm logic, hợp lí chưa. +Sau mỗi hoạt động nhóm, giáo viên nên hệ thống lại để học sinh khắc sâu và ghi nhớ kiến thức trọng tâm. +Giáo viên phải luôn tự học hỏi, tự bồi dưỡng để nâng cao năng lực chuyên môn, năng lực tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh. Cùng với xu hướng đổi mới phương pháp giảng dạy, hình thức dạy học theo nhóm đang được nhiều giáo viên áp dụng. Những lý thuyết cơ bản trên đây sẽ phần nào nhấn mạnh vai trò quan trọng của dạy học theo nhóm. Vai trò của người dạy là điều khiển hoạt động của người học, còn người học là trung tâm của hoạt động đó. Kết quả của hoạt động này là những yêu cầu cụ thể và nhiệm vụ của bài học. Sau khi thực hiện đề tài “Biện pháp phát huy tính tích cực thảo luận theo nhóm nhằm nâng cao kết quả học tập ở tiết học toán lớp 7” . Tôi nhận thấy học sinh có hứng thú học tập hơn, kết quả học tốt hơn. Hi vọng sáng kiến kinh nghiệm này sẽ giúp mọi người tìm được những thông tin có ích khi áp dụng phương pháp dạy học theo nhóm. Với năng lực còn hạn chế trong việc nghiên cứu và đầu tư, tôi chỉ ghi lại những kinh nghiệm của bản thân, những vấn đề tiếp thu được khi tham khảo sách và các tài liệu có liên quan nên việc trình bày sáng kiến kinh nghiệm của tôi không tránh khỏi những sai sót nhất định. Rất mong sự góp ý chân thành của Hội đồng khoa học các cấp. Thị Trấn, ngày 30 tháng 3 năm 2011 Người thực hiện PHẠM THỊ ÁNH MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG Bảng tóm tắt sáng kiến kinh nghiệm 1 A/.MỞ ĐẦU 3 1/Lí do chọn đề tài 3 2/.Đối tượng nghiên cứu 3 3/.Phạm vi nghiên cứu 3 4/.Phương pháp nghiên cứu 3 B/ NỘI DUNG 3 1/.Cơ sở lí luận 3 2/.Cơ sở thực tiễn 4 3/.Nội dung vấn đề 5 3.1 Đặt vấn đề: 5 3.2 Các giải pháp thực hiện: 5 3.2.1/ Các hình thức thảo luận theo nhóm: 5 3.2.2/ Lập kế hoạch thảo luận theo nhóm: 5 3.2.3/ Chia nhóm : 5 3.2.4/ Trình tự chung để tổ chức một hoạt động nhóm (trong một tiết học) có thể tóm tắt như sau: 6 3.2.4.1/ Làm việc chung cả lớp: 6 3.2.4.2/ Làm việc theo nhóm: 6 3.2.4.3/ Thảo luận tổng kết trước toàn lớp: 6 3.2.5/ Đối với việc dạy học môn Toán tổ chức triển khai phương pháp Thảo luận theo nhóm như thế nào cho có hiệu quả? 6 3.2.6/ Những ví dụ cụ thể: 7 4/.Kết quả nghiên cứu 10 C/.KẾT LUẬN 10 1/ Bài học kinh nghiệm: 10 2/ Hướng phổ biến, áp dụng đề tài: 11 D/ MỤC LỤC 13 E/.PHIẾU ĐIỂM 14 F/.Ý KIẾN NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC 15 PHIẾU ĐIỂM Tiêu chuẩn Nhận xét Điểm Tiêu chuẩn 1 (tối đa 25 điểm): Tiêu chuẩn 1 (tối đa 50 điểm): Tiêu chuẩn 3 (tối đa 25 điểm): Tổng cộng: điểm Xếp loại Thị Trấn, ngày… ..tháng……năm 2011 Họ tên giám khảo 1: Chữ ký: Họ tên giám khảo 2: Chữ ký: Họ tên giám khảo 3: Chữ ký: Ý KIẾN NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC I/.CẤP TRƯỜNG: 1/.Nhận xét: 2/.Xếp loại: Chủ tịch hội đồng khoa học II/.CẤP HUYỆN ( Phòng GD & ĐT) 1/.Nhận xét: 2/.Xếp loại: Chủ tịch hội đồng khoa học III/.CẤP NGÀNH(Sở GD & ĐT): 1/.Nhận xét: 2/.Xếp loại: Chủ tịch hội đồng khoa học