Bước đầu đánh giá tính đa dạng thành phần loài bò sát ở khu di tích lịch sử đền Đuổm, xã Động Đạt, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên

Laccertidae 4. Hä th»n l»n chÝnh thøc 6 Takydromus wolteri (Fischeri, 1885) Liu ®iu vonte 1M + + + + + 7 Takydromus sexlineatus (Daudin, 1802) Liu ®iu chØ §T + + + + + Varanidae 5. Hä kú ®µ 8 Varanus salvato (Kaurrenti,1786) Kú ®µ hoa §T + + + serpentes Ph©n bé r¾n Boidae 6. Hä tr¨n 9 Python molurus (Linnaeus, 1759) Tr¨n ®Êt QS + T£N KHOA HäC Tªn viÖt nam Nguån t­ liÖu Ph©n bè Theo sinh c¶nh Theo tÇng I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII Colubridae 7. Hä r¾n n­íc 10 Dendrelaphis pictus (Gmelin,1789) R¾n leo c©y 1M + + + 11 Amphiesma stolata (Linnaeus, 1758) R¾n s·i th­êng 1M + + + 12 Elaphe radiata (Schlegel, 1837) R¾n säc d­a 1M + + + + + + 13 Elaphe moellendorffii (Boettger, 1886) R¾n säc ®u«i khoanh 1M + + 14 Rhapdophis subminiatus (Schlegel, 1837) R¾n hoa cá nhá 1M + + + + 15 Ptyas korros (Schlegel, 1837) R¾n r¸o th­êng 2M + + + + + 16 Enhydris chinensis R¾n bång Trung Quèc 1M + + + 17 Xenochophis (Schneider, 1799) R¾n n­íc 1M + + + Xenopentidae 8. Hä r¾n mèng 18 Xenopeltis unicolor (Reinwardl, in Boie, 1827) R¾n mèng 2M + + + + + + Elapidae 9. Hä r¾n hæ 19 Bungarus fasciatus (Schneider, 1801) R¾n c¹p nong 1M + + + + + + 20 Bungarus multicinctus (Cantor, 1836) R¾n c¹p nia b¾c QS + + + + + + 21 Naja atra (Cator,1842) R¾n hæ mang 1M + + + + 22 Ophiophagus hannah (Cantor, 1836) R¾n hæ chóa §T + + + + + Vepedae 10. Hä r¾n lôc 23 Trimeresurus stejnegeri (Kschmidt,1925) R¾n lôc xanh 1M + + 24 Trimeresurus mucrosquamatus (Canto, 1839) R¨n lôc c­êm §T + + testudinata Bé rïa Emy®iae 11. Hä rïa ®Çm 25 Geoemyda spengleri Rïa ®Êt spengle 1M + + + + + + Ghi chó: 1M: 1 sè mÉu, M: mÉu thu thùc ®Þa, §T: mÉu ®iÒu tra, QS: mÉu quan s¸t. Ph©n bè theo sinh c¶nh vµ theo tÇng: V: Rõng thø sinh; VI:N­¬ng r·y; VII:§ång ruéng; VIII: B¶n lµng; IX: hå, suèi ; X: ë n­íc; XI: ë hang; XII: ë ®Êt; XIII: ë c©y. 4.1.2. §¸nh gi¸ sù ®a d¹ng thµnh phÇn loµi bß s¸t ë khu DTLS §Òn §uæm vµ c¸c vïng l©n cËn 4.1.2.1. Sù ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi Qua ®iÒu tra thèng kª b­íc ®Çu chóng t«i ®· t×m ®­îc ë khu DTLS §Òn §uæm cã 25 loµi, 19 gièng, 11 hä, 2 bé. KÕt qu¶ thÓ hiÖn sù ®a d¹ng thµnh phÇn loµi ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.2 B¶ng 4.2. TËp hîp mét sè loµi bß s¸t ë khu DTLS §Òn §uæm theo hä, gièng, loµi. bé hä gièng loµi Sè l­îng TØ lÖ % Sè l­îng TØ lÖ %  I. bé cã v¶y (Squamata) 1. Hä t¾c kÌ (Gekkonidae) 1 5.26 2 8.00 2.Hä nh«ng (Amidae) 1 5.26 1 4.00 3. Hä th»n l»n bãng (Scincidae) 1 5.26 2 8.00 4. Hä th»n l»n chÝnh thøc (Laceridae) 1 5.26 2 8.00 5. Hä kú ®µ (Varanidae) 1 5.26 1 4.00 6. Hä ch¨n (Boidae) 1 5.26 1 4.00 7. Hä r¾n n­íc (Colubridae) 7 36.84 8 32.00 8.Hä r¾n mèng(Xenopeltidae) 1 5.26 1 4.00 9. Hä r¾n hæ (Elapidae) 3 15.79 4 16.00 10. Hä r¾n lôc (Veperidae) 1 5.26 2 8.00  II. bé rïa 11. Hä rïa ®Çm (Emynidae) 1 5.26 1 4.00  2 Bé 11 Hä 19 gièng 100% 25 loµi 100%  VÒ thµnh phÇn loµi: Khu hÖ bß s¸t cã 25 loµi chiÕm 8.45% so víi tæng sè loµi hiÖn biÕt trªn toµn quèc, theo NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, NguyÔn Qu¶ng Tr­êng, 2005 (Danh lôc Õch nh¸i – bß s¸t ViÖt Nam) ®· thèng kª 296 loµi, thuéc 120 gièng, 23 hä, 3 bé. Trong ®ã, hä r¾n n­íc (Colubridae) cã 8 loµi lµ hä cã sè l­îng nhiÒu nhÊt. Sau ®ã ®Õn hä r¾n hæ cã 4 loµi.C¸c hä ph¸t hiÖn cã 2 loµi gåm: hä t¾c kÌ (Gekkonidae), hä th»n l»n bãng (Scincidae), hä th»n l»n chÝnh thøc (Laceridae),hä r¾n lôc (Veperidae). C¸c hä: hä nh«ng (Amidae), hä kú ®µ (Varanidae), hä ch¨n (Boidae), hä r¾n mèng (Xenopeltidae), hä rïa ®Çm (Emynidae) míi chØ ph¸t phiÖn sè l­îng lµ 1 loµi. VÒ sè l­îng gièng: Khu hÖ bß s¸t cã 19 gièng chiÕm 15.83% sè gièng hiÖn biÕt ë ViÖt Nam. Trong ®ã hé r¾n n­íc (Colubridae) cã sè gièng nhiÒu nhÊt lµ 7 gièng, tiÕp theo lµ hä r¾n hæ (Elapidae) 3 gièng, c¸c gièng cßn l¹i chØ cã sè l­îng lµ 1. Tõ b¶ng 4.2 ta thÊy sù ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi bß s¸t ë khu DTLS §Òn §uæm vµ vïng l©n cËn. Hä r¾n n­íc (Colubridae) chiÕm 36.84% sè gièng vµ sè loµi chiÕm 32.00% tæng sè loµi bß s¸t ë khu vùc nghiªn cøu. Hä r¾n hæ (Elapidae) chiÕm 15.79% sè gièng vµ sè loµi chiÕm 16.00%. Hä t¾c kÌ (Gekkonidae), hä th»n l»n bãng (Scincidae), hä th»n l»n chÝnh thøc (Laceridae),hä r¾n lôc (Veperidae) cã 1 gièng, 2 loµi chiÕm 5.26% sè gièng vµ sè loµi chiÕm 8.00%. Hä nh«ng (Amidae), hä kú ®µ (Varanidae), hä ch¨n (Boidae), hä r¾n mèng (Xenopeltidae), hä rïa ®Çm (Emynidae) cã 1 gièng chiÕm 5.26%, 1 loµi chiÕm 4.00% tæng sè loµi cña khu vùc nghiªn cøu. Nh­ vËy ta thÊy, thµnh phÇn loµi mÉu vËt t­¬ng ®èi Ýt do c¸c nguyªn nh©n sau: + Thêi gian thu thËp mÉu vËt vµ ®iÒu tra lµ vµo mïa thu, ®«ng thêi tiÕt ®· b¾t ®Çu l¹nh nªn c¸c loµi bãp s¸t gi¶m ho¹t ®éng, céng thªm mïa ®«ng n¨m nay kh¸ l¹nh vµ kÐo dµi nªn thêi gian ngñ ®«ng cña c¸c loµi bß s¸t l©u h¬n c¶n trë viÖc thu thËp mÉu vËt vµ ®iÒu tra thµnh phÇn loµi. + Thêi gian nghiªn cøu ng¾n (§ît 1: tõ th¸ng 9- 2007 ®Õn th¸ng 11 – 2007,®ît 2: tõ th¸ng 2 – 2008 ®Õn th¸ng 5 – 2008). + §èi t­îng nghiªn cøu dÔ lÈn tr¸nh nªn khã tiÕp cËn ®èi t­îng ®Ó nghiªn cøu. 4.1.2.2 Sè loµi quý hiÕm Dùa vµo b¶ng 4.2 vµ c¨n cø nghÞ ®Þnh sè 32/2006/N§ - CP, S¸ch §á ViÖt N¨m 2004, S¸ch §á ThÕ Giíi chóng t«i cã b¶ng sau: B¶ng 4.3: Thèng kª c¸c loµi bß s¸t quý hiÕm ë khu DTLS §Òn §uæm Vµ vïng l©n cËn. STT tªn loµi Møc ®é ®e do¹ N§-32/ N§-CP S§VN 2004 IUCN 2004 1 Varanus salvato - Kú ®µ hoa IIB EN 2 Python molurus – Tr¨n ®Êt IIB CR LR/nt 3 Ptyas korross – R¾n r¸o EN 4 Elaphe mollendorffi – R¾n säc khoanh VU 5 Elaphe radiata – R¾n säc d­a IIB VU 6 Bugarus fasciatus – R¾n c¹p nong IIB EN 7 Bungarus multicinctus - R¾n c¹p nia b¾c IIB 8 Naja atra - R¾n hæ mang IIB EN 9 Ophiophagus hannah - R¾n hæ chóa CR 10 Trimeresurus stejnegeri - R¾n lôc xanh 11 Trimeresurus mucrosquamatus - R¨n lôc c­êm IIB Ghi chó: + N§ 32/N§ - CP: IB: nghiªm cÊm khai th¸c vµ sö dông; IIB: H¹n chÕ khai th¸c vµ sö dông. + S§VN 2004: S¸ch §á ViÖt Nam (2004):m« t¶ c¸c loµi ®éng vËt bÞ ®e do¹ cÊp quèc gia. CR: cùc k× nguy cÊp, EN (Endangered): nguy cÊp, VU (Vulnerable): sÏ nguy cÊp. + IUCN 2004: s¸ch ®á thÕ giíi: liÖt kª c¸c loµi ®éng vËt hoang d· bÞ ®e do¹ cÊp toµn cÇu: CR: cùc k× nguy cÊp, EN: nguy cÊp, VU: sÏ nguy cÊp, LR/nt s¾p bÞ ®e däa. Tõ b¶ng 4.3 cho thÊy khu DTLS §Òn §uæm vµ vïng l©n cËn cã 11 loµi bß s¸t quý hiÕm, chØ cã loµi tr¨n ®Êt n»m trong danh s¸ch c¸c loµi quý hiÕm cña s¸ch ®á thÕ giíi. Do kh«ng cã rõng nguyªn sinh nªn thµnh phÇn loµi bß s¸t ë khu vùc nghiªn cøu cã rÊt Ýt loµi, ®é ®a d¹ng kh«ng cao, sè l­îng loµi n»m trong danh s¸ch c¸c loµi quý hiÕm kh«ng nhiÒu. Tuy nhiªn, vÉn cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch b¶o vÖ rõng phßng hé vµ rõng trång nghiªm ngÆt ®Ó ®¶m b¶o m«i tr­êng sèng cho bß s¸t nãi riªng vµ c¸c loµi ®éng vËt hoang d· nãi chung. 4.2. M« t¶ bß s¸t ë khu DTLS §Òn §uæm A. squamata – bé cã vÈy Bé nµy ë ViÖt Nam cã 226 loµi thuéc 6 hä. A1. Lacertilia – Ph©n bé th»n l»n ë ViÖt Nam cã 80 loµi, 7 hä, khu DTLS ®Òn §uæm cã 5 hä. I. Gekkonidea – Hä t¾c kÌ Hä t¾c kÌ ë ViÖt Nam cã 9 gièng, 18 loµi, khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 1 gièng, 2 loµi. I.1 Hemidactylus – Gièng th¹ch sïng: ViÖt Nam cã 5 loµi, Khu DTLS ®Òn ®uæm hiÖn biÕt 2 loµi. I.1.1 Hemidactylus vietnamensis ( Darevsky et Kupriyanova, 1984) – Th¹ch sïng. Hemidactylus vietnamensis I.S.Drevsky et L.A.Kupriyanova, 1984, Jour. Herpertol., 18, 3:281 - 283 Tªn ViÖt Nam: Th¹ch sïng. C¬ thÓ dµi kho¶ng 10 – 15cm, th©n dµi 7cm, ngãn tay kh«ng cã mµng da, cã mét nÕp da yÕu bªn th©n. §u«i dÑp, cã r¨ng c­a ë bªn. MÆt d­íi ngãn tay cã 5 nÕp da máng. Ph©n bè: Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng) I.1.2 Hemidactylus frenatus (Schelegel, in Dumerilet Bibron, 1836) – Th¹ch thïng ®u«i sÇn. Hemidactylus frenatus H.Schelªgl, in A – M – C. Dumeril et G.Bibron,1836, Erpetol., GÐn.,Paris, 3: 366. Tªn ViÖt Nam: Th¹ch sïng ®u«i sÇn. Sè mÉu: 1M Ph©n bè: Cao b»ng (Nguyªn B×nh), Lµo Cai (B¶o Hµ), Yªn B¸i (M­êng Kim), L¹ng S¬n (H÷u Lòng), VÜnh Phóc (L·ng C«ng), S¬n La (Hua Trai, thÞ x· S¬n La, M­êng Do), Hoµ B×nh (Liªn S¬n, V¹n Mai), Qu¶ng Ninh (Ba Mïn), H¶i Phßng (C¸t Bµ), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Hµ TÜnh (S¬n T©y, H­¬ng Phó, H­¬ng S¬n, Kú L©m, Kú Ninh), Qu¶ng B×nh (Cha Lo, Lª Ninh), Qu¶ng TrÞ (Hå X¸, §«ng Hµ), Thõa Thiªn – HuÕ (HuÕ), §µ N½ng (Cï Lao Chµm), Qu¶ng Nam (Trµ Mi), Kom Tum (Kon Pl«ng), Gia Lai (S¬ Pai, An Khª, Pleiku), §¾k L¾k (B¶n §«n), L©m §ång (L¹c D­¬ng), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), Ninh ThuËn (Nha Hè), §ång Nai (C¸t Tiªn), Bµ RÞa – Vòng TÇu (C«n §¶o), TP. Hå ChÝ Minh, Kiªn Giang (Phó Quèc), CÇn Th¬ (CÇn Th¬), Cµ Mau (U Minh, T©n ©n, NguyÔn PhÝch). II. Agamidae – Hä nh«ng ViÖt Nam hiÖn cã 7 gièng 20 loµi, ë khu ®Òn §uæm vµ l©n cËn hiÖn biÕt 1 gièng, 1 loµi. II.2 Acanthosaura (Gray, 1831) – Gièng « r« ViÖt Nam hiÖn biÕt 3 loµi, khu ®Òn §uæm hiÖn biÕt 1 loµi. II.2.3 Acanthosaura lepidogaster ( Cuvier, 1829) - ¤ r« vÈy Calotes lepidogaster G. Cuvier, 1829, RÌg.Anim., 2nd Ed., Paris, 2: 39. Tªn ViÖt Nam: ¤ r« v¶y, nh«ng (ViÖt), p«ng ho (M­êng), nhiÔu cao (Tµy). L = 50 – 100mm; Lcd = 65 -200mm. C¬ thÓ dÑp bªn, sau m¾t cã mét gai nhän vµ phÝa trªn mµng nhÜ cã mét gai rÊt nhá. PhÝa ngoµi mµng nhÜ phñ mét líp v¶y nhá. Hµng gai nhá ¬ cæ kh«ng nèi liÒn víi hµng gai gi÷a l­ng. V¶y l­ng d¹ng h¹t, xen nh÷ng nèt sÇn. MÇu s¾c th©n thay ®æi tõ mÇu xanh l¸ c©y ®Õn x¸m n©u. Mét sè c¸ thÓ cã vÖt x¸m h×nh th«i ë vïng sau g¸y. PhÝa sau th©n vµ ®u«i cã nh÷ng vÖt mÇu x¸m sÉm ch¹y ngang. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), B¾c K¹n (Ng©n S¬n, Ba BÓ), Tuyªn Quang(Na Hang), Lµo Cai (Lµo Cai, Sa Pa, V¨n Bµn), L¹ng S¬n (H÷u Lòng), S¬n La (Hua Trai, M­êng Do), VÜnh Phóc (§¹i §×nh, Tam §¶o), Hµ T©y (Ba V×), Hoµ B×nh Mai Ch©u, Tu LÝ, B×nh Thµnh, Th­îng TiÕn, Ngäc L©u), Qu¶ng Ninh L©m Ca, B¶n Sen, Ba Mïn), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), NghÖ An (Pï M¸t, QuÕ Phong, Pï Huèng), Hµ TÜnh (S¬n T©y, CÈm Mü, H­¬ng S¬n), Qu¶ng B×nh (Cha Lo), Thõu Thiªn – HuÕ (B¹ch M·), §µ N½ng (Bµ Nµ), Qu¶ng Nam (Ngäc Linh), Qu¶ng TrÞ (X· Phóc), Kon Tum (Kon Pr«ng), Gia Lai (S¬n Lang), L©m §ång (B¶o Léc, §¹ TÎ), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), §ång Nai (C¸t Tiªn). III. Scincidae – Hä th»n l»n bãng ViÖt Nam hiÖn cã 13 gièng 37 loµi, khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 1 gièng, 1 loµi III.3. Mabuya(Fitzinger, 1820) – Gièng th»n l»n bãng ViÖt Nam hiÖn biÕt 5 loµi, khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 2 loµi. III.3.4 Mabuya longicaudata (Hallowell,1856) – Th»n l»n bãng ®u«i dµi Euprepis longicaudata B.Hallowel, 1865, Proc. Acad. Nat. Sci. Philadelphia, 8:155. Tªn ViÖt Nam : Th»n l»n bãng ®u«i dµi, th»n l»n bãng, th»n l»n (ViÖt). C¬ thÓ dµi kho¶ng 35cm, th©n dµi 12cm. V¶y trªn th©n cã 2-3 gê mê. Gi÷a l­ng mµu n©u x¸m, däc 2 bªn s­ên mµu sÉm, viÒn trªn vµ d­íi mµu s¸ng. Däc s­ên ë gi¸p bông mµu x¸m pha xanh. Bông mµu tr¾ng ®ôc. C¸ thÓ non cã l­ng mµu n©u ®ång, hai bªn s­ên n©u sÉm. §u«i rÊt dµi gÊp 2 lÇn chiÒu dµi th©n. Th»n l»n bãng sèng ë c¸c bê c©y bôi cá, leo chÌo giái, ho¹t ®éng ban ngµy. Ph©n bè: Hµ Giang (T©y C«n LÜnh), Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Tuyªn Quang (Na Hµng), B¾c K¹n (Ba BÓ), L¹ng S¬n (H÷u Liªn), Yªn B¸i (V¨n Yªn, Nµ HÈu, B¶o Hµ), Phó Thä (L·ng C«ng), Hoµ B×nh (An L¹c, Liªn S¬n, Th­îng TiÕn, Mai Ch©u),Hµ Néi (Gia L©m, NghÜa §«), B¾c Giang (An Ch©u, B¾c Giang,TÊn Méc), Qu¶ng Ninh (B¶n Sen, Bµ Mïn, C¸i BÇu), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), Thanh Ho¸ (BÕn Ðn), NghÖ An (Pï M¸t, Pï Huèng), Hµ TÜnh (H­¬ng S¬n, K× L©m), Qu¶ng TrÞ (Qu¶ng TrÞ, VÜnh Linh),Thõa Thiªn HuÕ (HuÕ, Léc H¶i), Qu¶ng Nam (Ngäc Linh), B×nh ThuËn (Hoµ Th¾ng), Kon Tum (Kon Pl«ng), §ång Nai (C¸t Tiªn), CÇn Th¬ (Ph­¬ng B×nh). III.3.5 Mabuya multifasciata (Kuhl, 1820) – Th»n l»n bãng hoa Scincus multifasciata H.Kuhl, 1820, Beitr. Zool. Vergl. Anat. Frankfur am Main, [1]: 126. Tªn ViÖt Nam: Th»n l»n bãng hoa. L + Lcd = 130 + 220 C¬ thÓ mËp, däc gi÷a l­ng mÇu n©u ®ång, th­êng cã 5 ®Õn 7 säc mê.hai bªn s­ên mÇu sÉm h¬n, ®«i khi cã nh÷ng ®èm tr¾ng nhá, cã thÓ cã c¸c ®èm lín mÇu da cam. V¶y cã gê râ. §u«i ng¾n h¬n 2 lÇn chiÒu dµi th©n. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Lai Ch©u ( B×nh L­), Yªn B¸i (Mï C¨ng Ch¶i, Th­îng B»ng La, B¶o Hµ), Hµ Giang (T©y C«n LÜnh, B¾c Mª), Tuyªn Quang (Na Hang), L¹ng S¬n (H÷u Liªn), B¾c K¹n (B¾c K¹n, Chî R·, B¶n Thi), S¬n La ( Hua Trai, M­êng Do), VÜnh Phóc ( §¹i §×nh, Kh¶ Cøu), Hµ Néi (Gia L©m), B¾c Ninh, B¾c Giang ( S¬n §éng, Lôc S¬n), Qu¶ng Ninh (Th­îng Yªn C«ng, C¸i BÇu), Hoµ B×nh (V¹n Mai, Pµ Cß), Ninh B×nh ( Cóc Ph­¬ng), Hµ TÜnh (Hoµ H¶i, H­¬ng S¬n, CÈm MÜ), Qu¶ng TrÞ (Qu¶ng TrÞ), Thõa Thiªn – HuÕ ( HuÕ), §µ N½ng (Cï Lao Chµm), Kon Tum (Kon Pl«ng, Bê Y, Diªm B×nh), Gia Lai ( P¬ Pai, Ch­ Sª), §¨k L¾k (B«ng Kr¨ng, §¾k Ph¬i, Ea Kao), L©m §ång (L¹c D­¬ng, Léc Nam, Léc Ch©u), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), Ninh ThuËn (Nha Hè), §ång Nai (C¸t Tiªn), Bµ Rþa – Vòng Tµu ( C«n §¶o), Long An (T©n Th¹nh), Ki©n Giang ( Phó Quèc), CÇn Th¬ (CÇn Th¬), Cµ Mau (Kh¸nh An, N¨m C¨n, U Minh). IV. Lacertidae – Hä th»n l»n chÝnh thøc ViÖt Nam hiÖn cã 1 gièng, 3 loµi, khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 1 gièng, 2 loµi. IV.4 Takydromus – Gièng th»n l»n chÝnh thøc IV.4.6 Takydromus wolteri (Fischer, 1885) - Liu diu vonte Takydromus wolteri J.G.Fescher, 1885, Jahrb.Wiss. Anst. Hamburg, 2:82. Tªn ViÖt Nam : Liu ®iu vonte. §Çu phñ vÈy h×nh khiªn. V¶y bông kh«ng trßn, kh¸c h¼n vÈy bªn vÒ h×nh d¹ng hay kÝch cì, cã 4 chi, 3 ®«i tÊm häng. C¬ thÓ dµi kho¶ng 12-22cm, th©n dµi kho¶ng 3,5-4,5cm , ®u«i rÊt dµi gÊp 3 lÇn th©n. Ph©n bè: S¬n La (M­êng Do), Hoµ B×nh (Th­îng TiÕn), Qu¶ng Ninh (Ba Mïn, L©m Ca),NghÖ An (T©y kú, Quúnh Ch©u). IV.4.7 Takydromus sexlineatus (Daudin,1802) – Liu diu chØ Takydromus sexlineatus F.- M. Daudin, “X” (1802), Hist. Nat. Rept., Paris, 3“365” (= 256). Takydromus meridionalis G.Tirant, 1885, Rept. Bat. Conhinchine et Cambodge, Saigon: 219. Tªn Viªt Nam : Liu diu chØ. Th©n dµi kho¶ng 6,5cm, ®u«i dµi kho¶ng 29 cm. C¬ thÓ dµi vµ m¶nh, ®u«i rÊt dµi gÊp kho¶ng 4 lÇn chiÒu dµi th©n. V¶y trªn th©n lín, xÕp thµnh hµng vµ cã gê næi râ. C¸c v¶y bông h×nh ch÷ nhËt còng cã gê râ, xÕp kÒ nhau kiÓu l¸t g¹ch. PhÝa trªn l­ng mµu n©u hoÆc mÇu cá óa, cã 2 d¶i mµu s¸ng ë 2 bªn l­ng, kÐo dµi tõ sau m¾t ®Õn gi÷a ®u«i. Cã hµng lç ph©n bè ë mÆt d­íi ®ïi. Hai bªn s­ên mÇu n©u vµng, cã hµng chÊm mÇu vµng xÕp theo chiÒu däc th©n ®Õn gÇn gèc chi sau. Ph©n bè: Hµ Giang (T©y C«n LÜnh), Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Tuyªn Quang (Na Hµng), B¾c C¹n (Ba BÓ), L¹ng S¬n (H÷u Liªn), VÜnh Phóc (§¹i B×nh, Kh¶ Cöu, MÜ L­¬ng, Tam §¶o), Phó Thä (Xu©n S¬n), Hoµ B×nh (An L¹c, Th­îng TiÕn, Tu LÝ), B¾c Giang (TuÊn §¹o, Lôc S¬n), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), NghÖ An (Pï M¸t), Hµ TÜnh (Vò Quang, H­¬ng S¬n), Ninh ThuËn (Nói Chóa), Kon Tum (Kon Pl«ng, §¾k T«, Bê Y, Mo Ray), Gia Lai (S¬ Pai), §¨k L¾k (B¶n §«n), §¨k N«ng (B¶n NghÜa, Nam §µ), L©m §ång (L¹c D­¬ng, Léc Ch©u, Léc Nam), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), B×nh D­¬ng (Thñ DÇu Mét). V. Varanidae – Hä K× ®µ V.5 Varanus (Merrem, 1820) – Gièng k× ®µ V.5.8 Varanus salvato (Laurenti, 1786) – K× ®µ hoa Stellio salvator J.N.Laurenti, 1786, Syn, Rept., Vienna: 56. Tªn ViÖt Nam: K× ®µ hoa hay cßn gäi lµ k× ®µ n­íc. TÊm mâm cao h¬n réng, viÒn 3 v¶y ë sau vµ 2 tÊm mÐp trªn thø nhÊt, lç mòi c¸ch c¸c tÊm mÐp trªn 3 hµng v¶y. Trªn m¾t cã d·y 3 v¶y h×nh lôc gi¸c dµi, c¸ch bê m¾t 4 hµng v¶y. Cì lín, th©n dµi kho¶ng 105cm, §u«i dµi kho¶ng 190cm. §Çu thu«n dµi mâm tï. L­ìi dµi vµ m¶nh, ®Çu l­ìi sÎ ®«i, lu«n thß ra thôt vµo ®Ó c¶m gi¸c. Lç mòi h×nh bÇu dôc hay trßn, ë gÇn mót mâm h¬n m¾t. C¬ thÓ phñ v¶y nhá, XÕp kÒ nhau nh­ l¸t g¹ch. L­ng mÇu x¸m ®en cã nh÷ng ®èm vµng to xÕp thµnh hµng ngang. ë gi÷a ®èm cã chÊm ®en. V¶y bông to h¬n v¶y l­ng vµ xÕp thµnh hµng ngang. §u«i dµi, dÑp bªn, gê sèng ®u«i râ. Trªn ®u«i cã nh÷ng vßng vµng nh¹t xen lÉn vßng ®en. Mµu s¾c vµ hoa v¨n ë con non râ h¬n, mê dÇn ë con tr­ëng thµnh. Ph©n bè: Lµo Cai (V¨n Bµn), B¾c K¹n (Ba BÓ), Lai Ch©u, L¹ng S¬n (H÷u Lòng), S¬n La (Hua Trai, M­êng Do),VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hoµ B×nh (B×nh Thanh, Phó Vinh), B¾c Giang (An L¹c), Qu¶ng Ninh (Ba Mïn, §«ng Ngò, Quan L¹c, V¹n C¶nh), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), NghÖ An (Pï M¸t, Pï Huèng), Hµ TÜnh (H­¬ng S¬n), Qu¶ng Nam (Ngäc Linh), Kon Tum (Bê Y), §¾k L¾k (B¶n §«n), L©m §ång (Léc Ch©u), Bµ RÞa – Vòng Tµu (C«n §¶o), Cµ Mau (N¨m Can, U Minh, T©n Minh). a2. serpentes – ph©n bé r¾n ë ViÖt Nam cã 9 hä, khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 5 hä. VI. Boidae – Hä Tr¨n ViÖt Nam cã 1 gièng, 3 loµi, khu DTLS ®Òn §uæm hiÖn biÕt 1 gièng, 1 loµi. VI.6. Python (Daudin, 1803) – Gièng tr¨n VI.6.9 Python molurus (Linnaeus, 1758) – Tr¨n ®Êt Tªn ViÖt Nam: Tr¨n ®Êt hay tr¨n mèc. C¬ thÓ lín, dµi h¬n 4m. §Çu nhá vµ dµi. M¾t nhá, con ng­¬i h×nh bÇu dôc ®øng. M«i trªn cã 10-13 v¶y, v¶y thø nhÊt vµ thø hai cã hè m«i; 13-18 v¶y m«i d­íi, nh÷ng v¶y phÝa sau cã hâm. PhÇn th¸i d­¬ng cã nhiÒu v¶y nhá, 62-75 hµng v¶y gi÷a th©n. V¶y hËu m«n nguyªn, hai hµng v¶y d­íi ®u«i. Cßn di tÝch cña chi sau h×nh cùa ë hai bªn huyÖt. PhÝa trªn l­ng cã nh÷ng ®­êng x¸m vµng hay n©u nèi thµnh m¹ng, xen víi nh÷ng m¶ng mÇu s¸ng ®en. Hai bªn s­ên mµu nh¹t h¬n. Bông mµu tr¾ng ®ôc hay mµu ®Êt. Ph©n bè: Lai Ch©u (M­êng toong, Chµ Cang), Yªn B¸i (TrÊn Yªn), B¾c K¹n (B¾c K¹n), Th¸i Nguyªn (§¹i Tõ, §×nh C¶), L¹ng S¬n (H÷u Liªn), S¬n La (Hua Trai, ChiÒng Mu«n, M­êng Do), Phó Thä (Thanh S¬n), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hoµ B×nh (Thanh B×nh, Hoµ B×nh, K× S¬n, Th­îng TiÕn), B¾c Giang (Long S¬n, Thanh S¬n, Lôc S¬n), Qu¶ng Ninh (Ba Mïn, V¹n C¶nh), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), NghÖ An (T©n Kú, Nghi Xu©n, Quú Hîp), Hµ TÜnh (H­¬ng Khª, H­¬ng S¬n, Kú Anh), Thõa Thiªn HuÕ (Léc H¶i), §µ N½ng, Qu¶ng Nam, Kon Tum, Gia Lai, L©m §ång, §¾k L¾k, Kh¸nh Hoµ, B×nh Ph­íc, §ång Nai, Bµ RÞa – Vòng Tµu, Tp Hå ChÝ Minh, Kiªn Giang, CÇn Th¬, Cµ Mau. VII. Colubridae – Hä R¾n n­íc VII.7. Dendrelaphis (Boulenger, 1890) – Gièng r¾n leo Dendrelaphis G.A.Boulenger, 1890, Fau. Brit. India. Rept. Batr., London:339 ViÖt Nam hiÖn cã 2 loµi, khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 1 loµi. VII.7.10 Dendrelaphis pictus (Gmeslin,1789) – R¾n Leo C©y Coluber pictus J.F.Gmelin, 1789, LinnÐ Syst.Nat., ed. 13, Laipzig, 1(3): 1116. Dendrelaphis pictus ngansonenssis R. Bourret, 1935, Ann. Bull.GÐn. Instr. Pub., Hanoi:4. Dendrelaphis pictus pictus R. Bourret, 1936, Serp. Indoch. Toul., 2:220. Tªn ViÖt Nam: R¾n leo c©y. C¬ thÓ dµi vµ m¶nh. C¬ thÓ dµi kho¶ng 150 cm. §Çu ph©n biÖt víi cæ. M¾t lín, con ng­¬i trßn. Cã 8-9 v¶y m«i trªn (2-3 v¶y tiÕp xóc víi m¾t), 15 hµng v¶y quanh th©n nh½n vµ xÕp thµnh hµng xiªn. Hµng v¶y sèng l­ng réng h¬n hµng v¶y bªn c¹nh. Nh÷ng v¶y bông, v¶y d­íi ®u«i cã khÊc râ ë hai bªn. V¶y huyÖt chia ®«i. §u«i dµi, v¶y d­íi ®u«i kÐp. Hai bªn ®Çu cã ®­êng ®en tõ mâm qua m¾t ®Õn g¸y. L­ng mÇu vµng hay n©u thÉm , cã ®­êng x¸m hay vµng nh¹t, viÒn ®en ch¹y däc s­ên. M«i, häng vµ bông mµu vµng nh¹t. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn b×nh, Lai Ch©u, Loµ Cai (Thai Niªn, Sa Pa), B¾c K¹n (Ng©n S¬n), Th¸i Nguyªn (Kú Phó), L¹ng S¬n, S¬n La (M­êng Do), Phó Thä (Xu©n S¬n), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Qu¶ng Ninh (C¸i Rång), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), NghÖ An (CÇu Gi¸t), Hµ TÜnh (H­¬ng S¬n), Qu¶ng Tri (§éng Tam Ve), §µ N½ng, Qu¶ng Nam (Chu Lai), Gia Lai (S¬n Lang, An Khª), §¾k N«ng (Nam §µ), Phó Yªn (Tuy Hoµ), Kh¸nh Hoµ (CÇu §¸), T©y Ninh, §ång Nai (C¸t Tiªn, Biªn Hoµ, Ph­íc LÖ), Tp Hå ChÝ Minh, An Giang (Ch©u §èc), Kiªn Giang (Hµ Tiªn), Sãc Tr¨ng (Sãc Tr¨ng), Cµ Mau (U Minh). VII.8 Amphiesma (DumÐlin, Bibron and DumÐlin, 1854) – Gièng r¾n s·i VII.8.11 Amphiesma stolata (Linnaeus, 1758) – R¾n s·i th­êng Coluber stolatus C. Linnaeus, 1758, Syst. Nat., ed. 10 Stockholm, 1219. Natrix Stolatus chinensis R. Mell, 1929, Sitx. Gest. Nat., Berlin: 319. Rhabdophis stolatus: R. Bourret, 1936, Serp. Indoch. Toul., 2: 92. ChiÒu dµi th©n kho¶ng 290 – 485mm, chiÒu dµi ®u«i kho¶ng 90 – 160mm. §Çu ph©n biÖt râ víi cæ. Cã 8 – 9 v¶y m«i trªn, 9 -10 v¶y m«i d­íi. V¶y gi÷a th©n: 19 hµng cã gê râ; 145 – 148 v¶y bông; v¶y hËu m«n chia hai; 47 – 84 v¶y d­íi ®u«i , kÐp. L­ng x¸m n©u, cã 2 d¶i tr¾ng ch¹y däc l­ng, cã 3 hµng vÖt ®en c¸ch ®Òu nhau, xen gi÷a 2 säc tr¾ng. M«i vµ häng vµng ãng, n¬i tiÕp gi¸p hai v¶y m«i mÇu x¸m ®en, bông mµu tr¾ng ®ôc. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Lµo Cai (Thai Niªn), B¾c K¹n (Ng©n S¬n), Tuyªn Quang (Sinh Long), Th¸i Nguyªn (Kú Phó), L¹ng S¬n (L¹ng S¬n), S¬n La (M­êng Do), Phó Thä (Xu©n S¬n), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hoµ B×nh (L­¬ng S¬n, Th­îng TiÕn), Hµ Néi, Qu¶ng Ninh ( B×nh Khª, §«ng Ngò, Pß HÌn), H¶i D­¬ng (CHÝ Linh), NghÖ An (Nam §µn, T©n Kú), Hµ TÜnh (H­¬ng S¬n), §µ N½ng, Qu¶ng Nam (Chu Lai), Gia Lai (n«ng tr­êng S«ng Ba), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), B×nh D­¬ng (Thñ DÇu Mét), T©y Ninh (T©y Ninh), §ång Nai (Biªn Hoµ), TP. Hå ChÝ Minh. VII.9. Ephale (fitzinger, in Wageler, 1833) – Gièng r¾n säc ViÖt Nam hiÖ cã 9 loµi, khu vùc ®Òn §uæm hiÖn biÕt 2 loµi. VII.9.12 Elaphe radiata (Schlegel, 1837) – R¾n säc d­a Coluber radiata H.Schlegel, 1837, Ess. Phys. Perp., The Hague, 2:135. Tªn ViÖt Nam: R¾n säc d­a, r¾n s¨n chuét (ViÖt). C¬ thÓ dµi kho¶ng 150-200cm. §Çu ph©n biÖt víi cæ, tÊm mâm réng h¬n cao, 2 tÊm gian mòi nhá h¬n 2 tÊm tr­íc tr¸n, 1 tÊm tr¸n cã chiÒu dµi ng¾n h¬n kho¶ng c¸ch tõ nã ®Õn mót mâm, 2 tÊm ®Ønh lín, 1 tÊm m¸, 1 tÊm tr­íc m¾t lín h¬n tÊm m¸, 2 tÊm sau m¾t, 8 tÊm m«i trªn, 9 tÊm m«i d­íi. TÊm sau c»m tr­íc ch¹m 3 tÊm m«i d­íi vµ lín b»ng c»m sau, mçi bªn cã 2 tÊm th¸i d­¬ng, 19 hµng v¶y th©n, 238 tÊm bông, tÊm hËu m«n nguyªn, tÊm d­íi ®u«i kÐp. §Çu n©u x¸m, tõ m¾t cã 3 tia: 1 tia ®i qua gi÷a tÊm mÐp, tõ 5 vµ 6 xuèng mÐp d­íi, 1 tia qua gi÷a 2 tÊm mÐp trªn 7, 8 xu«ng mÐp d­íi, 1 tia ®i qua r×a cña tÊm ®Ønh nèi víi khoanh ë g¸y. Gi÷a l­ng cã mét säc x¸m, bªn s­ên cã 2 säc ®en xen kÏ mét säc x¸m ch¹y song song ®Õn gÇn gi÷a l­ng th× mê dÇn, phÝa ®u«i x¸m. TÊm häng vµ cæ tr¾ng, tÊm bông ë con non tr¾ng h¬n ë con tr­ëng thµnh. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Yªn B¸i (B¶o Hµ, B¶o Ch¨m, ChiÒng Kªn), B¾c K¹n (Ng©n S¬n, B¾c K¹n), Th¸i Nguyªn (Linh Th«ng, Kú Phó), L¹ng S¬n (§ång §¨ng), S¬n La (Hua Trai, M­êng Do), Phó Thä, VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hoµ B×nh (Bao La, Hoµ B×nh, Th­îng TiÕn, Tu Lý, V¹n Mai), Qu¶ng Ninh (B¶n Sen, L©m Ca), B¾c Giang (Lôc Nam), Tp H¶i Phßng (ViÖt H¶i), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), Thanh Ho¸ (BÕn Ðn), NghÖ An, Hµ TÜnh, Qu¶ng Tri (Qu¶ng TrÞ), Thõa Thiªn – HuÕ (Léc H¶i), §µ N½ng (§µ N½ng), Qu¶ng Nam (Chu Lai, Trµ My), Gia Lai (S¬n Lai, Ch­ Sª), §¨k L¾k (Ea Kao, Nam Hµ), L©m §ång (B¶o Léc), Kh¸nh Hoµ (Nha Trang), Ninh ThuËn (Phan Rang), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), T©y Ninh (T©y Ninh), §ånh Nai (C¸t Tiªn, Biªn Hoµ), Bµ RÞa – Vòng Tµu (C«n §¶o),TP. Hå Chó Minh, VÜnh Long (Trµ ¤n), Sãc Tr¨ng ( Sãc Tr¨ng), Cµ Mau (Cµ Mau, U Minh, Nam C¨n). VII.9.13. Elaphe moellendroffi (Boettger) – R¾n säc ®u«i khoanh Cynophis moellendorffii O.Boettger, 1886, Zool. Anz., Leipzig. 9: 520. Tªn ViÖt Nam: R¾n säc ®u«i khoanh, tr¨n ®¸, tr¨n löa. Cì lín, dµi tíi 220cm, dµi gÊp 2 lÇn réng. §Çu dµi vµ dÑp, ph©n biÖt râ víi cæ. TÊm mâm réng h¬n cao, 2 tÊm gian mòi nhá, ng¾n h¬n nhiÒu so víi tÊm tr­íc tr¸n, tÊm tr¸n dµi b»ng kho¶ng c¸ch tõ nã tíi tÊm mâm, hai tÊm ®Ønh h¬i lín h¬n; 1 tÊm m¸; 1 tÊm tr­íc m¾t lín, tiÕp gi¸p tÊm tr­íc tr¸n vµ tÊm tr¸n; 1 tÊm d­íi m¾t, 2 tÊm sau m¾t, 9 v¶y m«i trªn, 2 v¶y th¸i d­¬ng, 21 v¶y gi÷a th©n cã gê râ. V¶y huyÖt chia ®«i, v¶y d­íi ®u«i xÕp thµnh 2 hµng. §Çu x¸m nh¹t, trªn l­ng cã nh÷ng ®èm s¸ng to gÇn trßn; nh÷ng ®èm ë s­ên nhá h¬n nh÷ng ®èm trªn l­ng. §u«i cã 10 khoanh tr¾ng xen 11 khoanh ®en x¸m kh«ng khÐp kÝn ë mÆt d­íi. TÊm hËu m«n kÐp, 97 tÊm d­íi ®u«i kÐp. Ph©n bè: B¾c K¹n (Chî Míi, Linh Th«ng, Ng©n S¬n), L¹ng S¬n (H÷u Lòng), S¬n La (M­êng Do, Hua Trai), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hoµ B×nh (Hoµ B×nh), Ninh B×nh (V©n Long), NghÖ An(Pï M¸t). VII.10. Rhapdophis (Fitzinger, 1843) – Gièng r¾n hoa cá ViÖt Nam cã 4 loµi, khu vùc ®Òn §uæm hiÖn biÕt 1 loµi. VII.10.14 Rhapdophis subminiatus (Schelegel, 1837) – R¾n hoa cá nhá. Tropidonotus subminiatus H.Schelegel, 1837, Ess. Phys. Serp.,The Hague, 2:313. Natrix subminiatus R.Bourret, 1934, All. Bull. GÐn. Instr. Pub., Hanoi:164. Rhabdophis laobaoensis Bourret,1934, All. Bull. GÐn. Instr. Pub., Hanoi:169. Tªn ViÖt Nam: R¾n hoa cá nhá. C¬ thÓ dµi kho¶ng 1m. §Çu h¬i ph©n biÖt víi cæ, m¾t nhá. PhÇn gi÷a th©n cã 19 hµng v¶y, nh÷ng hµng v¶y nµy cã gê, hµng ngoµi cïng nh½n. Trªn ®Çu cã mét vÖt ®en to, ch¹y xiªn tõ m¾t ®Õn m«i trªn. L­ng x¸m hay x¸m hång, bông tr¾ng ®ôc. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Lµo Cai (Thai Niªn, B¶o Hµ, Sa Pa), Yªn B¸i (Mï C¨ng Ch¶i), B¾c K¹n (Ng©n S¬n, Xu©n L¹c, B¾c K¹n), L¹ng S¬n (L¹ng S¬n), S¬n La (M­êng Do), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hµ T©y, Hoµ B×nh, B¾c Giang, B¾c Ninh, Qu¶ng Ninh, H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), NghÖ An (Kú S¬n), Hµ TÜnh (H­¬ng S¬n), Qu¶ng TrÞ (Lao B¶o, Qu¶ng TrÞ), Thõa Thiªn – HÕu, §µ N½ng, Qu¶ng Nam (Bµ Nµ), Gia Lai ( ¬n L¨ng), L©m §ång(§µ L¹t), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), T©y Ninh (T©y Ninh), §ång Nai (C¸t Tiªn, Biªn Hoµ, Tr¶ng Bom), TP. Hå ChÝ Minh, Kiªn Giang (Hµ Tiªn). VII.11 Ptyas (Fitzinger, 1843) – Gièng R¾n R¸o ViÖt Nam hiÖn biÕt 2 loµi, khu vùc ®Òn §uæm hiÖn biÕt 1 loµi. VII.11.15 Ptyas korros (Schlegel, 1837) – R¾n r¸o th­êng Coluber korros H.Schlegel, 1837, Ess. Phys. Serp., The Hague,2:139. Zamenis korros: R.Bourret, 1936, Serp. Indoch. Tuol., 2:111. Tªn ViÖt Nam: R¾n r¸o th­êng, r¾n l·i. C¬ thÓ dµi tõ 150-200cm. §Çu ph©n biÖt víi cæ. TÊm mâm réng h¬n cao mét chót, ®­êng nèi 2 tÊm gian mòi ng¾n h¬n ®­êng nèi 2 tÊm tr­íc tr¸n. TÊm tr¸n dµi b»ng hoÆc h¬n mét chót so víi kho¶ng c¸ch tõ nã tíi ®Çu mâm. Lç mòi gi÷a tÊm mòi chia, m¾t lín, con ng­êi trßn. Cã 2 tÊm m¸, 2 tÊm tr­íc m¸, 2 tÊm sau m¸. Cã 8 vÈy m«i trªn, 15 hµng vÈy gi÷a th©n nh½n, vÈy hËu m«n chia ®«i. M«i vµng n©u hay x¸m nh¹t. MÆt l­ng phÝa tr­íc mµu xanh x¸m nh¹t, phÝa sau mÇu n©u nh¹t. VÈy th©n lín cã viÒn ®en, cuèi mçi vÈy cã 1 chÊm ®en. Bông vµng nh¹t. §u«i dµi cã 2 vÈy ®u«i. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Lµo Cai (B¶o Hµ, Thai Niªn, Sa Pa), B¾c K¹n (Ng©n S¬n, B¨c K¹n), Th¸i Nguyªn (B×nh D©n), L¹ng S¬n (H÷u Lòng, L¹ng S¬n), S¬n La (Hua Trai, M­êng Do), Phó Thä (Xu©n S¬n), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hµ T©y (Ba V×), Hoµ B×nh (Kú S¬n, Tu Lý, Liªn S¬n), B¾c Giang, B¾c Ninh, Qu¶ng Ninh (C¸i BÇu, Nam S¬n), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), NghÖ An (H­¬ng Nguyªn, Quú Ch©u, Vinh), Hµ TÜnh (Hoµ Høa, Kú Anh), Qu¶ng TrÞ (Qu¶ng TrÞ), Thõa Thiªn – HuÕ (HuÕ, Léc H¶i), §µ N½ng, Kon Tom (Kon Tum), §¨k L¾k (Ea Kao), L©m §ång (§µ L¹t, B¶o Léc), B×nh §Þnh (Quy Nh¬n), Kh¸nh Hoµ (Cçu §¸), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung) B×nh D­¬ng (Phó Lîi), T©y Ninh (T©y Ninh), §ång Nai (C¸t Tiªn), TP. Hå ChÝ Minh, Kiªn Giang (Hµ Tiªn, An Minh), Sãc Tr¨ng (Sãc Tr¨ng), Cµ Mau (U Minh). VII.12. Enhydris (Sonnini et Latreille, 1802) – Gièng r¾n bång. VII.12.16. Enhydris chinensis (Gray, 1842) – R¾n bång trung quèc Hupsirhina chinensis J.E.Gray, 1842, Z«l, Misc., London: 66 Tªn ViÖt Nam: R¾n bång trung quèc. L + Lc = 260-505 + 43-78 TÊm mâm réng h¬n cao; 1 tÊm gian mòi; 2 tÊm tr­íc tr¸n; 1 tÊm tr¸n; dµi gÇn gÊp 2 lÇn réng, xÊp xØ b»ng kho¶ng tõ tíi ®Çu mâm; 2 tÊm ®Ønh, tÊm mòi chia mét phÇn; 1 tÊm m¸, kh«ng tiÕp gi¸p víi tÊm mòi; 1 tÊm tr­íc m¾t; 2 tÊm sau m¾t; 1+2+3 tÊm th¸i d­¬ng, m«i trªn 7 hay 8 (h·n h÷u 6) tÊm, tÊm thø 4 (h·n h÷u tÊm thø 3) tiÕp gi¸p m¾t. M«i d­íi 8 -10 tÊm, cã 4 hay 5 tÊm tiÕp gi¸p tÊm sau c»m tr­íc; 2 ®«i tÊm sau c»m mµ tÊm tr­íc lín h¬n tÊm sau, 2 tÊm sau tiÕp gi¸p bëi nh÷ng tÊm nhá, v¶y th©n 25 (h·n h÷u 23, 24, 26, 27)-23-29 (h·n h÷u 17, 18) hµng, nh½n; 117-150 (trung b×nh 141) tÊm bông; 32 -53 tÊm d­íi ®u«i, kÐp. Trªn ®Çu cã mét vÕt x¸m to tõ ®Ønh ®Çu tíi cæ, ®«i khi cã mét vÕt kh¸c tõ ®Ønh ®Çu tíi m«i. M«i vµ häng ®á n©u. Lung x¸m ®«i khi cã mÇu ®á n©u hay x¸m xanh. S­ên cã 1 ®­êng ®á hay vµng nh¹t, ch¹y tõ m«i ®Õn ®u«i, trªn cã hµng chÊm ®en xÕp xiªn. Bông x¸m nh¹t h¬i n©u cã nh÷ng vÕt x¸m ®en ch¹y ngang qua n¬i tiÕp gi¸p 2 tÊm bông. Ph©n bè: Th¸i Nguyªn (Kú Phó), Hoµ B×nh (Hoµ B×nh, Cao D­¬ng), Hµ Néi (NghÜa §«), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), NghÖ An (H­ng Nguyªn), §¨k L¾k (Ea Kao), §¨k N«ng (Nam §µ). VII.13. Xenochrophis (Gunther, 1864) – Gièng R¾n N­íc ViÖt Nam hiÖn cã 2 loµi, khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 1 loµi. VII.13.17. Xenochrophis piscator (Schneider, 1799) – R¾n n­íc Hydrus piscator J.G. Schneider, 1799, Hist. Amphib. Nat. Lit. Fasc . Jena, 1:247. Naxtri piscator: R.Bourret, 1936, Serp. Indoch. Toul. 2:497. Tropidonotus piscator: F. Angel, 1927, Bull. Mus. Hist. Nat. Paris, 33(6):497. Tropidonotus quicuntiatus: G.Tirant, 1885, Rept. Batr. Cochinchine et Cambodge, Saigon:56. Tªn ViÖt Nam: R¾n n­íc C¬ thÓ dµi kho¶ng 100 – 120cm. M¾t nhá, con ng­¬i trßn. Cã 8 – 9 vÈy m«i trªn, 19 hµng vÈy th©n cã gê (trõ 2 hµng ngoµi cïng). §Çu x¸m, cã 2 v¹ch ®en tõ m¾t xuèng m«i trªn, v¹ch thø 2 vßng ra sau bao quanh g¸y. L­ng x¸m xanh hay n©u gô. Mét sè vÈy cã viÒn ®en, bªn s­ên cã nh÷ng vÕt ®á nh¹t ch¹y xuèng phÝa bông. VÈy bông nh½n, vÈy hËu m«n chia ®«i, cã 2 hµng d­íi ®u«i. Bông mÇu tr¾ng ®ôc, ë n¬i tiÕp gi¸p 2 vÈy bông cã viÒn ®en ngang. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Lµo Cai (B¶o Hµ, Sa Pa), Th¸i Nguyªn (Linh Th«ng, §oµn kÕt, Phóc Thä), S¬n La (M­êng Do, Hua Trai), Phó Thä, Hoµ B×nh (Bao La, Hoµ B×nh, V¹n Mai), VÜnh Phóc, Hµ Néi, B¾c Giang, B¾c Ninh, Qu¶ng Ninh (B×nh Khª, Nam S¬n, B¶n Sen, Quan L¹n), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), H¶i Phßng (Cöa CÊm), NghÖ An, Hµ TÜnh, Qu¶ng TrÞ (§éng Tam Ve, VÜnh Linh, Qu¶ng TrÞ, Lao B¶o), Thõa Thiªn – HuÕ (HuÕ), §µ N½ng, Qu¶ng Nam (Chu Lai), §¾k L¾k (Ea cao, Bu«n Ma ThuËt), §¨k N«ng ( Nam §µ, §¹o NghÜa), L©m §ång (Lang Bian, Léc Ch©u), B×nh §Þnh (Quy Nh¬n), Phó Yªn (Phóc HiÖp), Kh¸nh Hoµ (Nha Trang, CÇu §¸), B×nh ph­íc (NghÜa Trung), Binh D­¬ng (Thñ DÇu Mét), T©y Ninh (T©y Ninh), §ång Nai (Biªn Hoµ), Tp. Hå ChÝ Minh, Trµ Vinh (Trµ ¤n), Sãc Tr¨ng (Sãc Tr¨ng), Kiªn Giang (Hµ Tiªn), Cµ Mau (U Minh, N¨m C¨n). VIII. Xenopeltidae – Hä R¾n Mèng VIII.14. Xenopeltis (Reinwardt, in boie, 1827) – Gièng R¾n Mèng VIII.14.18 Xenopeltis unicolor (Reinwardt, in boie, 1827) – R¾n Mèng Xenopeltis unicolor C.G.C. Reinwardt, in F. Boie, 1827. Isis von Oken, Jena:564. Tªn ViÖt Nam: R¾n Mèng hay cßn gäi lµ R¾n Nôc, Hæ Hµnh, Hæ ThiÕc. Cì trung b×nh, c¬ thÓ dµi 80 – 110cm. §Çu dµi vµ dÑt, h¬i ph©n biÖt víi cæ. M¾t nhá, con ng­¬i h×nh bÇu dôc ®øng. Cã 8 vÈy m«i trªn, 15 hµng vÈy gi÷a th©n, vÈy hËu m«n chia ®«i, vÈy d­íi ®u«i kÐp. PhÝa l­ng mµu n©u bãng lÊp l¸nh. D­íi häng vµ bông mµu tr¾ng ®ôc, ®u«i ng¾n. Ph©n bè: S¬n La (Hua Trai), Th¸i Nguyªn, VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hoµ B×nh (Tu Lý, V¹n Mai), Hµ Néi (NghÜa §«), Qu¶ng Ninh (CÈm Ph¶, L©m Ca), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), NghÖ An (Vinh, H­ng Nguyªn, Kú S¬n), Hµ TÜnh (Ng· §«i), §µ N½ng, L©m §ång (B¶o Léc), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), Ninh ThuËn (Nha Hè), Tp. Hå ChÝ Minh, TiÒn Giang (Gß C«ng), CÇn Th¬ (CÇn Th¬), Cµ Mau ( U Minh, N¨m C¨n). IX. Elapidae – Hä R¾n Hæ ViÖt Nam hiÖn biÕt cã 7 loµi, khu vùc §Òn §uæm hiÖn biÕt 4 loµi. IX.15. Bungarus (Daudin, 1803) – Gièng R¾n C¹p Nia ViÖt Nam cã 5 loµi, khu vùc §Òn §uæm cã 2 loµi. IX.15.19 Bungarus fasciatus (Schneider, 1801) – R¾n C¹p Nong Pseudoboa fasciatus J.G.Schneider, 1801. Hist. Amph., Jena, 2:283. Bungarus anularis F.-M. Daudin, 1803. Hist. Nat. Rept. Paris, 5: 265. Tªn ViÖt Nam: R¾n c¹p nong, R¾n ®en vµng, R¾n vßng vµng ChiÒu dµi c¬ thÓ 100 – 150cm. §Çu bÑt ph©n biÖt râ víi cæ, tÊm mâm réng gÊp 2 lÇn cao, 2 tÊm gian mòi, 2 tÊm tr­íc tr¸n, 1 tÊm tr¸n cã chiÒu dµi ng¾n h¬n tõ nã tíi mót mâm, 2 tÊm ®Ønh lín, tÊm mòi kÐp, tÊm tr­íc lín h¬n tÊm sau. Kh«ng cã vÈy m¸, 1 tÊm tr­íc m¾t, 1 tÊm trªn m¾t, 2 tÊm sau m¾t, 7 vÈy m«i trªn, 15 hµng vÈy gi÷a th©n nh½n. Gê sèng l­ng râ, vÈy sèng l­ng lín h¬n vÈy bªn vµ cã h×nh 6 c¹nh. §Çu vµ cæ mµu ®en, cã 2 gi¶i vµng tõ ®Ønh ®Çu ®Õn cæ råi nèi víi phÇn tr¾ng ®ôc ë bông. Th©n cã 23 – 30 vßng ®en xen gi÷a c¸c vßng vµng khÐp kÝn bông. VÈy bông nh½n, vÈy huyÖt ®en, cã 1 hµng vÈy d­íi ®u«i. Häng vµ bông tr¾ng ngµ hay vµng nh¹t. §u«i ng¾n, mót ®u«i tï. Ph©n Bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Lµo Cai (B¶o Hµ, Sa Pa), Yªn B¸i (Phiªng Ban), B¾c K¹n (Ng©n S¬n, B¾c K¹n) Th¸i Nguyªn (Kú Phó), L¹ng S¬n (H÷u Lòng, L¹ng S¬n), S¬n La (Hua Trai, M­êng Do), VÜnh Phóc (Tam §¶o), B¾c Ninh (T©n Hång), Qu¶ng Ninh (§«ng V¨n, Th­îng Yªn C«ng), Hµ Néi (NghÜa §«, Xu©n C¶nh), Hµ T©y (Ba V×), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Hoµ B×nh (Th­îng TiÕn), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), NghÖ An (Nghi Léc, Kú S¬n), Hµ TÜnh (H­¬ng S¬n), Thõa Thiªn – HuÕ (Léc H¶i), §µ N½ng (§µ N½ng), Gia Lai (S¬n L¨ng), §¨k L¾k (Bu«n Ma ThuËt), L©m §ång (Léc Ch©u), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), T©y Ninh (T©y Ninh), §ång Nai (C¸t Tiªn, Biªn Hoµ, §Þnh Qu¸n), Tp. Hå ChÝ Minh, TiÒn Giang (Gß C«ng, Mü Tho), Kiªn Giang (Minh ThuËn), Cµ mau (U Minh, Qu¶n Long, N¨m C¨n). IX.15.21. Bungarus Multicinctus (Blyth, 1861) – R¾n c¹p nia b¾c Bungarus Multicinctus E. Blyth, 1861, Jour. Asiat. Soc. Bengal, Calcuta, 29:98. Bungarus candidus multicintus: R Bourret, 1936, Serp. Indoch. Toul., 2:390. Tªn ViÖt Nam: R¾n c¹p nia b¾c C¬ thÓ dµi 100 – 130cm. §Çu kh«ng ph©n biÖt râ rµng víi cæ, tÊm mâm réng h¬n cao, 2 tÊm gian mòi, 2 tÊm tr­íc tr¸n, 1 tÊm tr¸n cã kho¶ng c¸ch ng¾n h¬n tõ nã tíi mót mâm, 2 tÊm ®Ønh lín kh«ng cã tÊm m¸, 1 tÊm tr­íc m¾t ch¹m tÊm tr­íc tr¸n vµ tÊm sau mòi, 1 tÊm sau m¾t. M¾t nhá con ng­¬i trßn, 7 vÈy m«i trªn, 15 hµng vÈy gi÷a th©n nh½n. §Çu x¸m, häng vµ bông tr¾ng ®ôc. Cã 44 – 48 khoanh ®en xen gi÷a c¸c khoanh tr¾ng, khoanh ®en réng h¬n khoanh tr¾ng vµ kh«ng khÐp kÝn ë mÆt bông, trõ phÇn ®u«i. Cã gê sèng l­ng. VÈy sèng l­ng réng h¬n vÈy bªn vµ cã h×nh 6 c¹nh. VÈy bông nh½n, vÈy hËu m«n ®¬n, cã 1 hµng vÈy d­íi ®u«i. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), L¹ng S¬n (MÉu S¬n), B¾c K¹n (Ng©n S¬n), S¬n La (Hua Trai, M­êng Do), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hoµ B×nh (Th­îng TiÕn), Hµ Néi (NghÜa §«), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Hµ TÜnh (H­¬ng Phó), Thõa Thiªn HuÕ (B¹ch M·). IX.16. Naja (Laurenti, 1786) – Gièng r¾n hæ mang ViÖt Nam hiÖn cã 2 loµi, khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 1 loµi. IX.16.22. Naja atra (Canto, 1842) – R¾n hæ mang Naja atra T. Canto, 1842, Ann. Mag. Nat. Hist., London, [ser.1], 9: 482. Naia naia atra: R.Bourret, 1936, Serp. Indoch. Toul., 2:297. Tªn ViÖt Nam: R¾n hæ mang, cßn gäi lµ mang bµnh. ChiÒu dµi c¬ thÓ 120 – 200cm. §Çu h¬i ph©n biÖt víi cæ, mâm trßn. M¾t nhá, con ng­¬i trßn. TÊm mâm réng h¬n cao, 2 tÊm gian mòi mµ ®­êng nèi tÊm gian mòi ng¾n h¬n ®­êng nèi 2 tÊm tr­íc tr¸n, mét tÊm ng¾n h¬n kho¶ng c¸ch tõ nã tíi mót mâm, 2 tÊm ®Ønh lín, kh«ng cã tÊm m¸, 1 tÊm tr­íc m¾t ch¹m tÊm mòi, tÊm gian mòi vµ tÊm tr­íc tr¸n, 3 tÊm sau m¾t, 7 tÊm m«i trªn, tÊm 3, 4 ch¹m m¾t, 9 tÊm m«i d­íi, 2 tÊm sau c»m tr­íc ch¹m 3 tÊm m«i d­íi vµ dµi b»ng 2 tÊm c»m sau, 2 tÊm c»m sau c¸ch nhau b»ng 1 tÊm häng, 1-2 hµng v¶y th¸i d­¬ng. cã 21 hµng v¶y gi÷a th©n nh½n. V¶y bông nh½n, v¶y hËu m«n nguyªn, 2 hµng v¶y d­íi ®u«i. Cæ cã kh¶ n¨ng bµnh to, phÝa l­ng cã mét vµnh tr¾ng, gi÷a vßng mÇu ®en. L­ng x¸m ®en hay x¸m vµng, ®«i khi cã c¸c v¹ch ngang ®¬n hoÆc kÐp, tÊm häng vµ tÊm cæ s¸ng. PhÝa bông cã mét v¹ch ®en ngang ë sau cæ, phÇn sau x¸m ®ôc hay x¸m vµng. §u«i nhän. Ph©n bè: Cao B»ng (Cao B»ng), Lµo Cai (Sãc C¨n, Sa Pa), Tuyªn Quang (Sinh Long), B¾c K¹n (Ng©n S¬n), Th¸i Nguyªn, S¬n La (Hua Trai, M­êng Do), VÜnh Phóc (Tam §¶o, VÜnh L¹c), Hµ T©y (Ba V×), Hoµ B×nh (Bao La, Cao S­¬ng, Th­îng TiÕn), Qu¶ng Ninh (Ba Mïn, B¶n Sen, C¸i BÇu), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Th¸i B×nh (§ång TiÕn), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng, Gia V©n), NghÖ An (H­ng Nguyªn, Nghi Léc, Pï M¸t), Hµ TÜnh (Nghi Xu©n, H­¬ng S¬n), Qu¶ng B×nh (T©n Êp), Qu¶ng TrÞ (Khe Xanh), Gia Lai (Pleiku, S¬n L¨ng), §¨k L¾k (Ea Kao), Kh¸nh Hoµ (Cam Ranh), B×nh ThuËn (Phan ThiÕt), B×nh D­¬ng (Phó Lîi, Thñ DÇu Mét), T©y Ninh (T©y Ninh), §ång Nai (Biªn Hoµ), Tp. Hå ChÝ Minh, An Giang (Ch©u §èc), TiÒn Giang (Gß C«ng, Mü Tho), Kiªn Giang (Hµ Tiªn), VÜnh Long (VÜnh Long), Sãc Tr¨ng (Sãc Tr¨ng), Cµ Mau (N¨m C¨n). IX.17. Ophiophagus (Gunther, 1846) – Gièng r¾n Hæ chóa IX.17.23. Ophiophagus hannah (Cantor, 1836) – R¾n Hæ chóa Hamadryas hannah T.Canto,1836, Asiat. Ret., Calcutta, 19 (1):87; Taf:10-11 Naja hannah: R.Bourret, 1936, Serp. Indoch. Toul., 2:295. Tªn ViÖt Nam: R¾n hæ chóa, hæ mang chóa. Lµ loµi r¾n lín nhÊt ViÖt Nam (trõ tr¨n). C¬ thÓ dµi h¬n 4m. §Çu h×nh bÇu dôc dÑt, h¬i ph©n biÖt víi cæ. M¾t nhá con ng­¬i trßn. Cã 2 v¶y chÈm lín, 2 hµng v¶y th¸i d­¬ng tr­íc, 7 v¶y m«i trªn ( cã 2 v¶y ch¹m m¾t), kh«ng cã v¶y m¸. Cã 15 hµng v¶y gi÷a th©n nh½n, xÐp thµnh hµng xiªn; V¶y tõ gi÷a c¬ thÓ ®Õn hÕt ®u«i cã viÒn x¸m ®en. V¶y bông nh½n, bê sau cã viÒn x¸m, v¶y hËu m«n ®¬n, v¶y d­íi ®u«i phÝa tr­íc xÕp thµnh 1 hµng, phÝa sau 2 hµng.§Çu vµ l­ng mµu n©u x¸m nh÷ng tÊm ë ®Çu viÒn x¸m ®en. Nh÷ng v¶y ë trªn ®Çu cã viÒn x¸m ®en. Häng vµ d­íi cæ mµu vµng nh¹t. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Lµo Cai (Sa Pa), B¾c K¹n (Ng©n S¬n), Th¸i Nguyªn, S¬n La (Hua Trai, M­êng Do), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hµ T©y, Hoµ B×nh, B¾c Giang (An L¹c), Qu¶ng Ninh (Ba Mïn, B¶n Sen), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Hµ Nam, Nam §Þnh, Ninh B×nh, Hµ TÜnh (Kú Anh), Qu¶ng B×nh (Tuyªn Ho¸), §¨k L¾k (Ea Kao, Bu«n Ma ThuËt), L©m §ång (B¶o Léc, Léc Ch©u), Phó Yªn (Tuy Hoµ) Ninh ThuËn (Phan Rang), B×nh Ph­íc (NghÜa Trung), T©y Ninh (T©y Ninh), §ång Nai (C¸t Tiªn, §Þnh Qu¸n, Ph­íc LÖ, Long B×nh), Bµ Rþa – Vòng Tµu (C«n §¶o). X. Viperidae – Hä R¾n lôc ViÖt Nam cã 4 gièng, Khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 1 gièng. X.18 Trimeresurus (LacÐpÌde, 1804) – Gièng r¾n lôc ViÖt Nam hiÖn biÕt 12 loµi, Khu DTLS §Òn §uæm hiÖn biÕt 2 loµi. X.18.23. Trimeresurus stejnegeri (K. Schmidt, 1925) – R¾n lôc xanh Trimeresurus stejnegeri K. Schmidt, 1925, Amer. Mus. Novis., Newyork, 157:4. Tªn ViÖt Nam: R¾n lôc xanh, r¾n lôc tre (ViÖt). §Çu h×nh tam gi¸c phñ vÈy nhá, ph©n biÖt râ víi cæ. Lç mòi ë gi÷a 1 hµng v¶y mòi. Cã hè m¸, 7 – 11 hµng m«i trªn, 10 – 14 v¶y m«i d­íi, 21-25 hµng v¶y cæ, 21 hµng v¶y gi÷a th©n, 15 -17 hµng v¶y cuèi th©n; 161- 163 tÊm bông. V¶y hËu m«n ®¬n, 66 -75 v¶y d­íi ®u«i kÐp. L­ng mµu xanh l¸ c©y, bông nh¹t h¬n l­ng. PhÇn s­ên tr­íc bông cã 1 ®­êng ttr¾n viÒn da cam h¬i n©u. Mót ®u«i n©u ®á. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), Th¸i Nguyªn (Kú Phó), VÜnh Phóc(Tam §¶o), Hoµ B×nh (Th­îng TiÕn), Thõa Thiªn HuÕ (B¹ch M·), §µ N½ng (§µ N½ng, Bµ Nµ), Gia Lai (Kroong). X.18.23. Trimeresurus mucrosquamatus (Canto, 1893) – R¾n lôc c­êm Trimeresurus mucrosquamatus T. Canto, 1893, Proc. Zool. Soc. London:32. Tªn ViÖt Nam: R¾n lôc c­êm, r¾n kh« méc. ChiÒu dµi c¬ thÓ kho¶ng 10cm. §Çu h×nh tam gi¸c, ph©n biÖt rÊt râ víi cæ, phñ v¶y nhá. M¾t nhá hay trung b×nh, con ng­¬i h×nh elÝp däc. M«i trªn 9 – 10 v¶y, m«i d­íi cã 13-14 v¶y. V¶y bao quanh gi÷a th©n 25 hµng (®«i khi 27 hµng), trõ hµng ngoµi cïng nh½n cßn ®Òu cã gê râ. Trªn ®Çu vµng h¬i x¸m, cã mét vÖt x¸m ®en ch¹y tõ m¾t xiªn tíi mÐp. M«i vµ häng vµng rÊt nh¹t. L­ng n©u nh¹t, cã 3 hµng ®èm x¸m n©u to viÒn n©u thÉm ch¹y däc c¬ thÓ. Nh÷ng ®èm ë hµng gi÷a l­ng lín h¬n nh÷ng ®èm ë hµng bªn c¹nh. Bông tr¾ng ®ôc hay x¸m rÊt nh¹t, cã ®èm tr¾ng. Ph©n bè: Cao B»ng (Nguyªn B×nh), B¾c K¹n (Ng©n S¬n), Th¸i Nguyªn (Kú Phó, B×nh D©n), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Hµ T©y (Ba V×), Qu¶ng Ninh (Th­îng Yªn C«ng, Nam S¬n, B¶n Sen), H¶i D­¬ng (ChÝ Linh), Ninh B×nh (Cóc Ph­¬ng), Gia Lai (S¬n L¨ng). b. tetudinata – bé rïa ViÖt Nam hiÖn cã 6 hä, 19 gièng, 29 loµi, khu DTLS ®Òn §uæm hiÖn biÕt 1 hä. XI. Emydidae – Hä Rïa ®Çm ViÖt Nam cã 12 gièng, 17 loµi, khu v­c ®Òn §uæm hiÖn biÕt 1 gièng, 1 loµi. XI.19. Geoemyda (Gray, 1834) – Gièng rïa ®Êt XI.18.25. Geoemyda spengleri (GmÐlin, 1789) – Rïa ®Êt spengle Testudo spengleri J.F. GmÐlin, 1978, syst. Nat. Ed. 13, Paris, 1: 1043. Geoemyda spengleri spengleri: R. Bourret, 1941. Tort. Indoch. Inst. Ocea. Indoch: 155. Cì nhá, kÝch th­íc mai kho¶ng 11-12cm. Hµm trªn cong d¹ng má. M¾t to. Mai mµu n©u ®Êt, cã 3 gê næi, gê sèng l­ng to vµ dµi h¬n c¶. Bê tr­íc mai cã h×nh r¨ng c­a h­íng bªn, bê sau ami cã h×nh r¨ng c­a h­íng sau. YÕm mÇu sÉm, cã ®­êng gi÷a mµu tr¾ng ®ôc, hai bªn yÕm viÒn vµng. PhÝa sau yÕm lâm. Ph©n bè: Tuyªn Quang (Na Hang), S¬n La (M­êng Do), VÜnh Phóc (Tam §¶o), Thanh Ho¸ (Quan Ho¸), NghÖ An (Pï M¸t), Hµ TÜnh (H­¬ng S¬n),Qu¶ng Nam (Qu¶ng Nam). 4.3 Sù ph©n bè cña bß s¸t ë khu DTLS §Òn §uæm 4.3.1 Sù ph©n bè bß s¸t theo sinh c¶nh Qua b¶ng 4.1 chóng t«i x¸c ®Þnh sù ph©n bè cña bß s¸t ë khu DTLS §Òn §uæm. KÕt qu¶ thÓ hiÖn ë b¶ng 4.4 vµ biÓu ®å 4.1 B¶ng 4.4: Sù ph©n bè cña bß s¸t theo sinh c¶nh Sinh c¶nh Líp Rõng thø sinh N­¬ng rÉy §ång Ruéng B¶n Lµng Hå, suèi Bß s¸t 19 loµi 73.91% 12 loµi 52.17% 5 loµi 13.04% 13 loµi 56.52% 6 loµi 21.74% BiÓu ®å 4.1: Sù ph©n bè cña bß s¸t theo sinh c¶nh. Qua biÓu ®å ta thÊy bß s¸t ph©n bè nhiÒu nhÊt ë sinh c¶nh rõng thø sinh cã 19 loµi, chiÕm 73,91%, Ýt nhÊt lµ ë sinh c¶nh ®ång ruéng chØ cã 5 loµi chiÕm 20%. KÕt qu¶ nghiªn cøu sù ®a d¹ng vÒ vïng ph©n bè cña bß s¸t theo sinh c¶nh ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.5 vµ biÓu ®å 4.2. B¶ng 4.5: Sù ®a d¹ng vïng ph©n bè cña bß s¸t theo sinh c¶nh. 1 sinh c¶nh 2 sinh c¶nh 3 sinh c¶nh 4 sinh c¶nh Sè loµi 8 7 8 2 TØ lÖ (%) 32 28 32 8 BiÓu ®å 4.2: Sù ph©n bè bß s¸t theo sinh c¶nh Tõ biÓu ®å 4.2 cho thÊy sù ph©n bè cña bß s¸t chØ cã 2 loµi ph©n bè ë 4 sinh c¶nh, chiÕm 8.00%. §ã lµ c¸c sinh c¶nh V, VI, VII, VIII, gåm: r¾n mèng (Xenopeltis unicolor), r¾n c¹p nong (Bungalus fasciatus), ®©y lµ hai loµi ph©n bè réng, sèng chñ yÕu ë c¸c hang hèc tù nhiªn, bê ®ª, gß ®èng, bôi c©y. Thøc ¨n cña chóng kh¸ ®a d¹ng chñ yÕu lµ c¸, Õch nh¸i, th»n l»n, chuét; nh÷ng lo¹i thøc ¨n nµy cã sè l­îng kh¸ phæ biÕn ë c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu. Kh¶ n¨ng ph©n bè réng gióp chóng thÝch nghi tèt h¬n v× cã nguån thøc ¨n phong phó, nhiÒu chç Èn nÊp, lÈn tr¸nh kÎ thï, ®iÒu kiÖn s­ëi Êm…. Cã 8 loµi ph©n bè ë 3 sinh c¶nh, chiÕm 32.00%, 7 loµi sèng ë 2 sinh c¶nh, chiÕm 28.00%; 8 loµi chØ sèng ë 1 sinh c¶nh, chiÕm 32.00%, ®©y lµ nh÷ng loµi ph©n bè hÑp, møc ®é ph¶n ¸nh víi c¸c nh©n tè sinh th¸i : v« sinh, h÷u sinh (nhiÖt ®é, ®iÒu kiÖn b¶o vÖ, phæ thøc ¨n….) bÞ h¹n chÕ. Nh­ vËy, kh«ng cã loµi nµo sèng ë c¶ 5 sinh c¶nh. Tõ kÕt qu¶ trªn chóng t«i nhËn thÊy bß s¸t ph©n bè nhiÒu h¬n ë rõng thø sinh, b¶n lµng lµ nh÷ng n¬i cã sù ®a d¹ng vÒ thøc ¨n, ®Þa h×nh kh¸ phøc t¹p phï hîp víi tËp tÝnh r×nh måi vµ b¾t måi, tËp tÝnh lÈn chèn kÎ thï. Bß s¸t thÝch nghi víi mäi m«i tr­êng sèng tõ ®ã t¹o nªn sù ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi trong cïng mét sinh c¶nh, khi gÆp m«i tr­êng bÊt lîi chóng cã thÓ thay ®æi m«i tr­êng sèng ®Ó tån t¹i hoÆc thÝch nghi víi m«i tr­êng ®ã. 4.3.2 Sù ph©n bè bß s¸t theo tÇng Dùa vµo b¶ng 4.1 chóng t«i ®· x¸c ®Þnh sù ph©n bè cña bß s¸t theo tÇng ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng 4.6 vµ biÓu ®å 4.3. B¶ng 4.6 Sù ph©n bè cña bß s¸t theo tÇng ë n­íc ë hang ë ®Êt ë c©y Sè loµi 5 8 17 12 TØ lÖ (%) 20 32 68 48 Tõ b¶ng 4.6 ta cã biÓu ®å: BiÓu ®å 4.3: Sù ph©n bè theo tÇng cña bß s¸t ë KDTLS §Òn §uæm. Tõ biÓu ®å 4.3 cho thÊy: Bß s¸t ph©n bè nhiÒu nhÊt ë tÇng mÆt ®Êt chiÕm 68%, ë c©y chiÕm 48%, ë hang chiÕm 32% vµ Ýt nhÊt lµ ë n­íc chØ chiÕm 20%. Qua kÕt qu¶ cho thÊy bß s¸t cã thÓ sèng ë nhiÒu sinh c¶nh kh¸c nhau do cã cÊu t¹o c¬ thÓ thÝch nghi víi sù di chuyÓn mau lÑ ë nhiÒu ®Þa h×nh kh¸c nhau nªn chóng cã kh¶ n¨ng chñ ®éng trong viÖc b¾t måi, cã vïng ph©n bè réng, thÝch nghi víi nhiÒu sinh c¶nh vµ nhiÒu tÇng. 4.4 T×nh h×nh bu«n b¸n vµ b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc bß s¸t t¹i khu DTLS ®Òn §uæm vµ mét sè vïng phô cËn. X· §éng §¹t lµ n¬i kh«ng cßn diÖn tÝch rõng nguyªn sinh mµ chØ cßn rõng thø sinh vµ rõng trång. Theo thèng kª cña h¹t kiÓm l©m huyÖn Phó L­¬ng: X· §éng §¹t cã 379,4 ha rõng phßng hé, trong ®ã diÖn tÝch rõng tù nhiªn lµ 124,8 ha vµ rõng trång lµ 254,6 ha (B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c b¶o vÖ rõng 10 – 2007/ H¹t KiÓm l©m huyÖn Phó L­¬ng). Do ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh­ vËy nªn ®é ®a d¹ng sinh häc bß s¸t ë khu vùc nµy kh«ng cao. N¬i sèng chñ yÕu cña c¸c loµi bß s¸t lµ ë sinh c¶nh rõng nguyªn sinh, tuy nhiªn do cÊu t¹o cña c¬ thÓ bß s¸t nªn chóng thÝch øng víi kh¶ n¨ng di chuyÓn tèt ë nhiÒu ®Þa h×nh kh¸c nhau vµ chñ ®éng b¾t måi nªn vïng ph©n bè réng, thÝch øng víi nhiÒu sinh c¶nh vµ nhiÒu tÇng. Khu vùc chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu mÆc dï cã sù ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi kh«ng cao, ®a sè lµ c¸c loµi bß s¸t cì nhá, nh­ng sè l­îng c¸ thÓ cña mét sè loµi kh¸ nhiÒu. ViÖc ®¸nh b¾t vµ bu«n b¸n c¸c loµi bß s¸t vÉn diÔn ra trªn ®Þa bµn x· §éng §¹t vµ trªn toµn huyÖn Phó L­¬ng. C¸c ®èi t­îng b¾t r¾n th­êng b¸n cho c¸c chñ bu«n, sau ®ã c¸c chñ bu«n vËn chuyÓn ®i n¬i kh¸c ®Ó tiªu thô. §ång thêi mét sè ®­îc tiªu thô t¹i chç th«ng qua c¸c qu¸n ®Æc s¶n, ThÞt cña chóng võa ngon l¹i võa cã t¸c dông lµm d­îc liÖu nªn cã nhiÒu ng­êi d©n ®¸nh b¾t bß s¸t võa ®Ó b¸n võa ®Ó ng©m r­îu lµm thuèc. Khu vùc nµy ng­êi d©n chñ yÕu lµm nghÒ n«ng, v× vËy viÖc sö dông thuèc trõ s©u, b¶o vÖ thùc vËt lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, dÉn ®Õn viÖc « nhiÔm nguån n­íc vµ m«i tr­êng. ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn mµ sè loµi vµ sè l­îng bß s¸t gi¶m mét c¸ch trÇm träng lµm ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i còng nh­ søc khoÎ cña ng­êi d©n vµ sù ®a d¹ng sinh häc cña khu vùc. MÆc dï viÖc tiÕn hµnh c¸c dù ¸n trång rõng ®­îc ng­êi d©n h­ëng øng m¹nh mÏ song diÖn tÝch rõng thø sinh vÉn kh«ng ®ñ ®Ó n©ng cao ®é ®a d¹ng sinh häc bß s¸t ë khu vùc nµy. ViÖc ®¸nh b¾t, bu«n b¸n c¸c loµi bß s¸t céng víi viÖc ph¸ rõng lµ nguyªn nh©n ph¸ ho¹i m«i tr­êng sèng cña c¸c loµi ®éng, thùc vËt kh¸c nãi chung vµ c¸c loµi bß s¸t nãi riªng. V× vËy cÇn ph¶i b¶o vÖ sù ®a d¹ng sinh häc cña khu DTLS ®Òn §uæm ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng sèng vµ b¶o vÖ c¸c loµi ®éng thùc vËt trong khu vùc. Song song víi viÖc cÇn ph¶i t¹o c¸c ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho c¸c loµi bß s¸t sèng trong khu vùc ®Òn §uæm vµ vïng phô cËn ph¸t triÓn. Theo chóng t«i cÇn ®Ò xuÊt ph­¬ng h­íng b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn nh­ sau: 1. Gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ nguån tµi nguyªn sinh vËt cho ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng víi c¸c h×nh thøc phï hîp. 2. T¨ng c­¬ng tuyªn truyÒn nhËn thøc vÒ vai trß cña ®éng vËt hoang d· ®èi víi ®êi sèng cña con ng­êi – liªn quan ®Õn vÊn ®Ò sinh tån. 3. Qu¶n lý tµi nguyªn ®éng vËt b»ng ph¸p luËt, c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t qu¶n lý – Ngµnh KiÓm L©m thuéc UBND huyÖn Phó L­¬ng. 4. Cã c¸c h×nh thøc khen th­ëng thÝch hîp ®èi víi nh÷ng cã tr¸ch nhiÖm cao trong viÖc b¶o vÖ, qu¶n lý nguån tµi nguyªn ®éng vËt. Cã h×nh thøc sö ph¹t thÝch ®¸ng ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm tr¸i ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ nguån tµi nguyªn ®éng vËt. 5. §éng viªn, khuyÕn khÝch nh÷ng hé gia ®×nh, c¸c c¸ nh©n hoÆc tËp thÓ cã ®iÒu kiÖn nu«i ®éng vËt nhãm IIB. PhÇn V: kÕt luËn vµ ®Ò nghÞ I. kÕt luËn 1. Chóng t«i ®· thèng kª ®­îc ë khu DTLS ®Òn §uæm vµ vïng phô cËn cã 25 loµi bß s¸t (chiÕm 8.45%) thuéc 19 gièng (chiÕm15.83%), 11 hä (chiÕm 47.83%) so víi tæng sè loµi bß s¸t hiÖn biÕt ë ViÖt Nam. Cã 11 loµi bß s¸t quý hiÕm (chiÕm 44% sè loµi ®iÒu tra). Theo nghÞ ®Þnh 32/N§ - CP kh«ng cã loµi nµo thuéc nhãm IB. Cã 7 loµi thuéc nhãm IIB: kú ®µ hoa (Varanus salvato), tr¨n ®Êt (Python molurus), r¾n säc d­a (Elaphe radiata), r¾n c¹p nong (Bugarus fasciatus), r¾n c¹p nia b¾c (Bungarus multicinctus), r¾n hæ mang (Naja atra), r¨n lôc c­êm (Trimeresurus mucrosquamatus). Theo s¸ch ®á ViÖt Nam cã 8 loµi gåm: BËc VU: r¾n säc khoanh (Elaphe mollendorffi), r¾n säc d­a (Elaphe radiata). BËc EN: kú ®µ hoa (Varanus salvato), r¾n r¸o (Ptyas korross), r¾n c¹p nong (Bugarus fasciatus), r¾n hæ mang (Naja atra). BËc CR: tr¨n ®Êt (Python molurus), r¾n hæ chóa (Ophiophagus hannah). 2. §iÒu kiÖn tù nhiªn ë khu ®Òn §uæm v phô cËn kh¸ nhiÒu lo¹i h×nh sinh c¶nh phï hîp víi ®Æc ®iÓm sinh th¸i häc bß s¸t. 3. Sù ®a d¹ng cña bß s¸t ë c¸c bËc ph©n lo¹i kh¸c nhau, theo chóng t«i ë møc ®é thÊp so víi c¸c vïng kh¸c vµ so víi c¶ n­íc. 4. Sè loµi thèng kª ®­îc trong khu vùc nghiªn cøu ®a sè lµ c¸c loµi bß s¸t cã kÝch th­íc nhá. Tuy nhiªn ®· cã tíi 11/25 loµi thuéc nhãm ®éng vËt quý hiÕm. 5. Sinh c¶nh thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña bß s¸t ë khu vùc nghiªn cøu lµ rõng thø sinh vµ ®a sè c¸c loµi ph©n bè ë tÇng mÆt ®Êt cã c©y bôi. II. §Ò NghÞ 1. TiÕp tôc nghiªn cøu thµnh phÇn loµi bß s¸t ë khu ®Òn §uæm vµ phô cËn nãi riªng vµ khu vùc tØnh Th¸i Nguyªn nãi chung ®Ó cã bøc tranh tæng thÓ vÒ bß s¸t ë khu vùc nµy. 2. CÇn më réng diÖn nghiªn cøu ®iÒu tra ®èi víi c¸c nhãm ®éng vËt cã x­¬ng sèng kh¸c (Õch nhÝa, chim, thó……) 3. ThiÕt lËp mèi quan hÖ hîp t¸c trong lÜnh vùc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn ®éng vËt cã x­¬ng sèng ë c¹n gi÷a Bé m«n sinh häc vµ UBND huyÖn Phó L­¬ng. 4. Cã kÕ ho¹c tuyªn truyÒn gi¸o dôc cho nh©n d©n hiÓu râ vÒ quan hÖ cña c¸c loµi bß s¸t víi m«i tr­êng sèng. §ång thêi sö lý nghiªm minh ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¨n b¾n, bu«n b¸n nh÷ng ®éng vËt nãi chung vµ c¸c loµi bß s¸t nãi riªng nhµm b¶o tån sù ®a d¹ng sinh häc kh«ng chØ cña khu vùc ®Òn §uæm mµ lµ cña toµn tØnh Th¸i Nguyªn vµ cña c¶ n­íc. Tµi liÖu tham kh¶o §éng vËt cã x­¬ng sèng – Gs. Lª Vò Kh«i – NXB Gi¸o dôc. §êi sèng c¸c lo¹i l­ìng c­ vµ bß s¸t – Lª Nguyªn NgËt – NXB Gi¸o dôc. Kho¸ ®Þnh lo¹i C¸, Õch nh¸i & bß s¸t – HÇu V¨n Ninh. Bß s¸t ViÖt Nam - HÇu V¨n Ninh – Tµi liÖu l­u hµnh néi bé. Kho¸ dÞnh lo¹i rïa ViÖt Nam - §µo V¨n TiÕn. B­íc ®Çu t×m hiÓu thµnh phÇn loµi bß s¸t ë khu bo¶ tån thiªn nhiªn Ph­îng Hoµng – Vâ Nhai. LuËn v¨n tèt nghiÖp – NguyÔn ngäc hiÕu. Kho¸ ®Þnh lo¹i r¾n - §µo V¨n TiÕn. Kho¸ ®Þnh lo¹i th»n l»n - §µo V¨n TiÕn. Danh lôc bß s¸t Õch nh¸i ViÖt Nam – NguyÔn V¨n S¸ng, Hå ThÞ Thu Cóc, NguyÔn Qu¶ng Tr­êng. NhËn d¹ng mét sè loµi bß s¸t – Õch nh¸i ë ViÖt Nam – NguyÔn V¨n S¸ng, Hå ThÞ Thu Cóc, NguyÔn Qu¶ng Tr­êng, NghuyÔn Vò Kh«i. §¸nh gi¸ khu hÖ bß s¸t vµ Õch nh¸i khu vùc dù ¸n Hµnh lang xanh, tØnh Thõa Thiªn – HuÕ, ViÖt Nam. Sæ tay h­íng dÉn ®Þnh lo¹i thùc ®Þa thó, chim, bß s¸t Õch nh¸i Ba BÓ – Na Hang- Ph¹m NhËt, Lª Träng H¶i, Lª M¹nh Hïng, NguyÔn V¨n S¸ng, NguyÔn Qu¶ng Tr­êng. S¸ch ®á ViÖt Nam – 2004 phô lôc ¶nh mét sè loµi trong ph©n bé r¾n, th»n l»n Bungarus fasciatus (R¾n c¹p nong) Elaphe moellendorffi (R¾n säc ®u«i khoanh) Pytas korros (R¾n r¸o th­êng) Naja atra (R¾n hæ mang) Xenopeltis unicolor (R¾n mèng) Xenochopis piscato (R¾n n­íc) Ophiophagus hannah (R¾n hæ chóa) Elaphe radiata (R¾n säc d­a) Python molous (Tr¨n ®Êt) Trimeresurus stejnegeri (R¾n lôc xanh) Mabuya longicaudata (Th»n l»n Varanus salvato (Kú ®µ hoa) bãng ®u«i dµi)