MỤC LỤC
CHƯƠNG I: CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN, ĐỐI TƯỢNG VÀ HỆ THỐNG MÔN HỌC CÁC CƠ QUAN BẢO VỆ PHÁP LUẬT 8
1. Hoạt động bảo vệ pháp luật: các dấu hiệu, khái niệm và nhiệm vụ . 8
2. Các chức năng cơ bản của hoạt động bảo vệ pháp luật; hệ thống và đặc trưng của các cơ quan bảo vệ pháp luật . 13
3. Đối tượng và hệ thống môn học “các cơ quan bảo vệ pháp luật” 15
4. Mối tương quan của môn học “các cơ quan bảo vệ pháp luật” với các môn học pháp luật khác . 16
CHƯƠNG II: PHÁP LUẬT VỀ CÁC CƠ QUAN BẢO VỆ PHÁP LUẬT 19
1. Khái quát chung và phân loại các văn bản quy phạm pháp luật về các cơ quan bảo vệ
pháp luật . 19
2. Phân loại các văn bản quy phạm pháp luật về các cơ quan bảo vệ pháp luật theo nội dung của các văn bản quy phạm pháp luật 20
3. Phân loại các văn bản quy phạm pháp luật về các cơ quan bảo vệ pháp luật theo ý nghĩa pháp lý của các văn bản quy phạm pháp luật . 24
Chương III: quyền tư pháp và hệ thống các cơ quan thực hiện quyền tư pháp .27
1. Quyền tư pháp, khái niệm và mối tương quan của quyền tư pháp với các quyền khác của quyền lực nhà nước 27
2. Toà án - cơ quan thực hiện quyền tư pháp 32
3. Hệ thống Toà án 35
CHƯƠNG IV: XÉT XỬ VÀ CÁC NGUYÊN TẮC CỦA XÉT XỬ 38
1. Các dấu hiệu đặc trưng và khái niệm xét xử . 38
2. Các nguyên tắc dân chủ của xét xử: khái niệm, các nguồn và ý nghĩa 41
3. Pháp chế 42
4. Bảo đảm các quyền và tự do của con người và công dân khi tiến hành xét xử . 45
5. Việc xét xử chỉ do Toà án thực hiện . 48
6. Bảo đảm tính hợp pháp, tính có thẩm quyền và tính vô tư của Toà án 49
7. Bảo đảm tính độc lập của Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân khi xét xử . 51
8. Thực hiện việc xét xử trên cơ sở sự bình đẳng của mọi công dân trước pháp luật và Toà án52
9. Bảo đảm cho công dân quyền được bảo vệ bằng Toà án . 54
10. Tranh tụng và bình đẳng của các bên . 54
11. Bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo . 56
12. Suy đoán vô tội 57
13. Xét xử công khai 57
14. Nguyên tắc tiếng nói và chữ viết dùng trong xét xử 58
15. Nguyên tắc thực hiện chế độ xét xử có Hội thẩm tham gia . 60
Chương V: Toà án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh 62
1. Toà án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh - cấp xét xử cơ bản 62
2. Thẩm quyền của Toà án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh 63
3. Các quyền và nghĩa vụ cơ bản của Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân 65
4. Chánh án Toà án nhân dân cấp huyện 67
5. Tổ chức công việc ở Toà án nhân dân cấp huyện . 67
Chương VI: Toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương .71
1. Toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, thẩm quyền và vị trí của Toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong hệ thống Toà án nhân dân 71
2. Thành phần và cơ cấu tổ chức của Toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương 75
3. Tổ chức công việc ở Toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương 78
CHƯƠNG VII: TOÀ ÁN QUÂN SỰ 83
1. Khái quát quá trình hình thành và phát triển các Toà án quân sự ở nước ta . 83
1.1. Toà án quân sự và Toà án binh ở nước ta giai đoạn 1945 - 1960 83
1.2. Các Toà án quân sự giai đoạn 1960-1986 86
2. Chức năng, nhiệm vụ và các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Toà án quân sự . 90
2.1. Chức năng và nhiệm vụ của các Toà án quân sự 90
2.2. Các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Toà án quân sự 91
2.3. Tổ chức và hoạt động của các Toà án quân sự. 92
CHƯƠNG VIII: TOÀ ÁN NHÂN DÂN TỐI CAO .99
1. Toà án nhân dân tối cao - cơ quan xét xử cao nhất. 99
2. Thẩm quyền xét xử của Toà án nhân dân tối cao . 101
3. Trật tự hình thành Toà án nhân dân tối cao, thành phần và cơ cấu tổ chức của Toà án nhân dân tối cao . 102
4. Tổ chức công việc ở Toà án nhân dân tối cao 106
CHƯƠNG IX: QUY CHẾ CỦA THẨM PHÁN VÀ HỘI THẨM NHÂN DÂN . 109
1. Đội ngũ Thẩm phán và quy chế của Thẩm phán: khái niệm và các đặc điểm chung . 109
2. Các tiêu chuẩn đối với những người ứng cử chức vụ Thẩm phán 111
3. Tuyển chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức chức danh Thẩm phán; điều động, biệt phái
Thẩm phán 114
3.1. Hội đồng tuyển chọn Thẩm phán 114
3.3. Miễn nhiệm Thẩm phán 121
3.4. Cách chức chức danh Thẩm phán 122
3.5. Điều động, biệt phái Thẩm phán 123
4. Bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức chức vụ Chánh án, Phó Chánh án; giao quyền Chánh án;
điều động, biệt phái Chánh án, Phó Chánh án 124
4.1. Thủ tục, hồ sơ đề nghị bổ nhiệm chức vụ Chánh án, Phó Chánh án 124
4.2. Thủ tục, hồ sơ đề nghị miễn nhiệm chức vụ Chánh án, Phó Chánh án 125
4.3. Thủ tục, hồ sơ đề nghị cách chức chức vụ Chánh án, Phó Chánh án . 126
4.4. Về việc giao quyền Chánh án 127
4.5. Về điều động, biệt phái đối với Chánh án, Phó Chánh án 127
5. Hội thẩm Toà án nhân dân . 128
Chương X: Lịch sử hình thành và phát triển của hệ thống Toà án Việt Nam 131
1. Pháp đình thời phong kiến . 131
1.1. Tổ chức pháp đình phong kiến . 132
1.2. Những nét đặc sắc trong pháp đình thời xưa . 140
2. Toà án thời Pháp thuộc 145
2.1. Hệ thống Toà án của người Pháp ở Việt Nam 146
2.2. Hệ thống Toà án của Nam triều . 149
3. Toà án thời hiện đại . 156
Chương XI: Quản lý Toà án về tổ chức 172
1. Khái niệm và nội dung quản lý Toà án về tổ chức 172
2. Quá trình phát triển của các quy định pháp luật về quản lý Toà án về tổ chức 175
2.1. Thời kỳ cách mạng dân tộc dân chủ (1945 - 1954) 175
2.2. Thời kỳ cách mạng xã hội chủ nghĩa (từ năm 1954 đến nay) . 177
3. Các cơ quan thực hiện quản lý Toà án về tổ chức. 185
3.1. Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam - cơ quan quản lý Toà án về tổ chức . 185
3.2. Toà án nhân dân tối cao - cơ quan quản lý các Toà án nhân dân địa phương về tổ chức
. 186
CHƯƠNG XII: VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN 191
1. Khái quát chung về vị trí, nhiệm vụ, chức năng của Viện kiểm sát nhân dân 191
2. Lịch sử phát triển của Viện kiểm sát nhân dân qua từng giai đoạn (từ khi thành lập đến Hiến pháp sửa đổi năm 2001) . 194
2.1. Giai đoạn hình thành và củng cố từ sau Cách mạng Tháng 8-1945 và theo Hiến pháp năm 1959. 194
2.2. Hệ thống cơ quan kiểm sát theo Hiến pháp năm 1980. 197
2.3. Hệ thống cơ quan kiểm sát theo Hiến pháp 1992. 198
3. Hệ thống cơ quan Kiểm sát nhân dân theo hiến pháp sửa đổi năm 2001 . 199
3.1. Cơ cấu tổ chức của Viện kiểm sát nhân dân 199
3.2. Cơ cấu tổ chức Viện kiểm sát quân sự . 202
4. Các hình thức thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp
. 205
4.1. Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự. 206
4.3. Kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình, hành chính, kinh tế, lao
động và những việc khác theo quy định của pháp luật. . 212
4.4. Kiểm sát việc thi hành án 214
4.5. Kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam, quản lý và giáo dục người chấp hành hình phạt tù 216
5. Kiểm sát viên và Điều tra viên Viện kiểm sát nhân dân 219
5.1. Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân 219
5.2. Điều tra viên. 220
CHƯƠNG XIII: CƠ QUAN ĐIỀU TRA 222
1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại cơ quan điều tra . 222
1.1. Khái niệm và những đặc điểm cơ bản của cơ quan điều tra. 222
1.2. Hệ thống và phân loại các cơ quan điều tra . 225
2. Lịch sử hình thành và các giai đoạn phát triển của cơ quan điều tra . 228
2.1. Giai đoạn 1945-1953. . 228
2.2. Giai đoạn 1953-1975 230
2.3. Giai đoạn 1975-1986 233
2.4. Giai đoạn 1986- đến nay. 234
3. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của cơ quan điều tra . 236
3.1. Vị trí của cơ quan điều tra trong hệ thống tư pháp hình sự. . 236
3.2. Chức năng của cơ quan điều tra . 238
3.3. Nhiệm vụ của cơ quan điều tra 242
4. Thẩm quyền điều tra vụ án hình sự . 243
4.1. Khái niệm và phân định thẩm quyền điều tra 243
4.2. Thẩm quyền điều tra vụ án hình sự của các cơ quan điều tra. 245
5. Chức năng, thẩm quyền của Thủ trưởng cơ quan điều tra và Điều tra viên 250
5.1. Thủ trưởng cơ quan điều tra . 250
5.2. Điều tra viên . 253
CHƯƠNG XIV: LUẬT SƯ VÀ TỔ CHỨC LUẬT SƯ .257
1. Khái niệm, vai trò của luật sư 257
1.1. Khái niệm luật sư 257
1 2 Vai trò của luật sư . 261
2. Sự hình thành và phát triển nghề luật sư ở Việt Nam 264
2.1. Nghề luật sư ở Việt Nam trước năm 1987 . 264
2.2. Pháp lệnh tổ chức luật sư năm 1987 267
3. Luật sư 269
3.1. Điều kiện hành nghề luật sư. . 269
3.2. Phạm vi hành nghề, quyền và nghĩa vụ của luật sư. . 275
4. Tổ chức hành nghề luật sư . 278
4.1. Hình thức tổ chức hành nghề luật sư: Văn phòng luật sư và Công ty luật hợp danh . 278
4.2. Quyền và nghĩa vụ của Văn phòng luật sư, Công ty luật hợp danh . 280
4.3. Thù lao luật sư. . 281
5. Tổ chức xã hội - nghề nghiệp của luật sư và việc quản lý hành nghề luật sư . 282
5.1. Tổ chức xã hội- nghề nghiệp của luật sư. 282
5.2. Quản lý hành nghề luật sư. 283
CHƯƠNG XV: TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG 286
1. Khái niệm công chứng . 286
2. Lịch sử hình thành và phát triển của thể chế công chứng ở Việt Nam 289
2.1. Sơ lược lịch sử hình thành và phát triển công chứng trên thế giới 289
2.2. Lịch sử hình thành và phát triển thể chế công chứng ở Việt Nam 290
3. Hệ thống tổ chức công chứng ở Việt Nam . 294
3.1. Các mô hình tổ chức công chứng trên thế giới . 294
3.2. Mô hình tổ chức công chứng, chứng thực ở Việt Nam hiện nay 297
4. Vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ của cơ quan công chứng . 299
4.1. Vai trò của cơ quan công chứng 299
4.2. Vị trí của cơ quan công chứng . 303
4.3. Chức năng, nhiệm vụ của cơ quan công chứng 306
5. Công chứng viên - tiêu chuẩn bổ nhiệm công chứng viên . 307
5.1. Khái niệm công chứng viên . 307
5.2. Tiêu chuẩn bổ nhiệm công chứng viên. . 308
5.3. Thẩm quyền, thủ tục bổ nhiệm, biệt phái, điều động, tạm đình chỉ, miễn nhiệm công chứng viên 310
CHƯƠNG XVI: HỆ THỐNG TOÀ ÁN LIÊN BANG NGA .314
1. Khái quát chung về hệ thống Toà án Liên bang Nga . 314
2. Toà án Hiến pháp Liên bang Nga . 320
2.1. Các quyền hạn và nguyên tắc tổ chức của Toà án Hiến pháp Liên bang Nga . 320
2.2. Các quyết định của Toà án Hiến pháp Liên bang Nga: các loại, nội dung, hình thức và ý nghĩa pháp lý . 328
3. Toà án thẩm quyền chung ở Liên bang Nga . 331
3.1. Toà án huyện, quận . 331
3.2. Thẩm quyền của Toà án huyện, quận 331
3.3. Các Toà án cấp trung gian . 333
3.4. Toà án quân sự 336
4. Các Toà án trọng tài và các cơ quan trọng tài khác . 341
4. 1. Các Toà án trọng tài, vị trí và vai trò của các Toà án trọng tài trong hệ thông các cơ
quan bảo vệ pháp luật 341
4.2. Các Toà án trọng tài cấp độ chủ thể liên bang 343
4.3. Các Toà án trọng tài vùng liên bang, trình tự thành lập, cơ cấu và thẩm quyền 348
4.4. Toà án trọng tài cấp cao nhất của Liên bang Nga, thành phần, cơ cấu và quyền hạn . 351
4.5. Các cơ quan trọng tài khác 355
CHƯƠNG XVII HỆ THỐNG TOÀ ÁN NƯỚC CỘNG HOÀ PHÁP 359
1. Vai trò, vị trí của Toà án trong Nhà nước pháp quyền Cộng hoà Pháp 359
1.1. Vai trò của Toà án trong Nhà nước pháp quyền . 359
1.2. Những đặc điểm của hệ thống Toà án Pháp . 361
2. Hệ thống Toà án nước Cộng hoà Pháp 363
2.1. Hội đồng Bảo hiến 363
2.2. Hệ thống Toà án hành chính 371
2.3. Hệ thống Toà án tư pháp. 379
2.4. Toà phân định thẩm quyền 393
2.5. Các Toà đặc biệt . 394
Chương XVIII Hệ thống Toà án Cộng hoà Liên Bang Đức 398
1. Sự độc lập của hệ thống Tòa án 398
2. Các cấp xét xử 399
3. Các ngành Toà án 400
3.1. Tài phán thường 400
3.2. Tài phán hành chính . 401
3.3. Tài phán hiến pháp 403
3.4. Tài phán công vụ . 404
4. Các nguyên tắc xét xử 405
4.1. Nguyên tắc về Thẩm phán theo luật 405
4.2. Đương sự phải được có ý kiến (audiatur et altera pars) 406
4.3. Nguyên tắc cấm hồi tố (nulla poena sine lege) . 406
4.4. Nguyên tắc cấm hình phạt đúp (ne bis in idem) . 407
CHƯƠNG XIX HỆ THỐNG TOÀ ÁN MỸ . 409
1. Khái quát chung . 409
2. Phân định thẩm quyền giữa Toà án Liên bang và các Toà án của các bang . 410
3. Hệ thống Toà án Liên bang . 416
3.1. Các Toà án khu vực . 416
3.2. Các Toà án phúc thẩm 421
3.3. Toà án tối cao 423
3.4. Các Toà án nằm ngoài hệ thống ba cấp xét xử của liên bang . 429
Hệ thống toà án khu vực Cô-lôm-bia 431
4. Các hệ thống Toà án của các bang ở Mỹ 438
4.1. Hệ thống Toà án bang California . 439
4.2. Hệ thống Toà án bang Illinons 445
4.3. Hệ thống Toà án bang Aljaska 448
CHƯƠNG XX HỆ THỐNG TOÀ ÁN NHẬT BẢN 456
1. Lịch sử phát triển của hệ thống tư pháp Nhật Bản 456
1.1. Tư pháp Nhật Bản từ thời cổ đại đến kỷ nguyên Heian 456
1.2. Tư pháp Nhật Bản từ kỷ nguyên Kamakua đến kỷ nguyên Edo . 456
1.3. Hệ thống chính trị và tư pháp trước Hiến pháp thời Meiji (Minh Trị) . 458
1.4. Tổ chức chính trị và hệ thống tư pháp dưới Hiến pháp Meiji (Minh Trị) . 459
2. Hệ thống Toà án Nhật Bản sau Chiến tranh Thế giới lần thứ hai 460
3. Hệ thống Toà án Nhật Bản ngày nay 461
4. Các Thẩm phán 465
4.1. Thẩm phán Toà án Tối cao 465
4.2. Thẩm phán các Toà án cấp dưới 465
4.3. Các cán bộ Toà án khác: . 466
5. Công tố viên và Viện Công tố 467
5.1. Công tố viên 467
5.3. Các viện công tố: 468
6.1. Các vụ án hành chính, dân sự 468
6.2. Các vụ án hình sự 471
CHƯƠNG XXI HỆ THỐNG TOÀ ÁN CỘNG HOÀ NHÂN DÂN TRUNG HOA .476
1. Vị trí, vai trò và các nguyên tắc xét xử cơ bản của hệ thống Toà án nhân dân nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa 476
1.1. Vị trí, vai trò của hệ thống Toà án nhân dân nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa . 476
1.2. Các nguyên tắc xét xử cơ bản 478
2. Hệ thống Toà án nhân dân nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa 480
2.1. Toà án nhân dân tối cao của nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa . 480
2.2. Hệ thống Toà án nhân dân địa phương 482
2.3. Các Toà án chuyên biệt . 485
3. Các hình thức tổ chức xét xử . 488
3.1. Phiên toà một Thẩm phán 489
3.2. Hội đồng xét xử 489
3.3. ủy ban Thẩm phán . 490
4. Hệ thống Toà án của Hồng Công, Ma Cao và Đài Loan . 490
4.1. Hệ thống Toà án của Hồng Công . 490
4.2. Hệ thống Toà án của Ma Cao 490
4.3. Hệ thống Toà án của Đài Loan. . 490
494 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 6684 | Lượt tải: 4
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Các cơ quan bảo vệ pháp luật, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
hä ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc phèi hîp víi
ThÈm ph¸n ®Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh xÐt xö ®−îc c«ng b»ng vµ nghiªm minh.
466
- C¸n bé chuyªn gia cña Toµ ¸n gia ®×nh: Hä cã nhiÖm vô tiÕn hµnh ®iÒu
tra c¸c t×nh tiÕt trong vô viÖc gia ®×nh, trÎ em ch−a thµnh niªn ph¹m téi, v.v...
vµ tr×nh b¸o c¸o cho ThÈm ph¸n. Hä lµ chuyªn gia trong lÜnh vùc khoa häc x·
héi nh− t©m lý häc, x· héi häc, s− ph¹m häc vµ hä thùc hiÖn chøc n¨ng khoa
häc cña c¸c Toµ ¸n gia ®×nh.
- C¸n bé tèc ký cña Toµ ¸n: thùc hiÖn chøc n¨ng chuyªn m«n t¹i phiªn
toµ vµ nh÷ng c«ng viÖc liªn quan.
S¬ ®å c¬ cÊu tæ chøc Toµ ¸n NhËt B¶n
Tßa ¸n Tèi cao
1 §¹i héi ®ång thÈm ph¸n
3 TiÓu héi ®ång thÈm ph¸n
tßa ¸n §Þa ph−¬ng (50)
47 Toµ ®Æt ë 47 TØnh, céng
3 Toµ t¹i Hokkaido vµ 203
Toµ nh¸nh
Tßa ¸n Cao cÊp (8)
Sapporo, Sendai, Tokyo, Nagoya, Osaka, Hiroshima,
Fukioka, Takamatsu vµ 6 Toµ nh¸nh
Tßa ¸n Gia ®×nh (50)
47 Toµ ®Æt ë 47 tØnh, céng 3
toµ t¹i Hokkaido, 203 Toµ
nh¸nh vµ 77 toµ nh¸nh phô
tßa ¸n S¬ cÊp (448)
1 hoÆc vµi toµ s¬ cÊp t¹i c¸c thµnh phè
chÝnh, thÞ trÊn vµ c¸c vïng ®¶o xa
5. C«ng tè viªn vµ ViÖn C«ng tè
5.1. C«ng tè viªn
C«ng tè viªn lµ c«ng chøc ®éc lËp n¾m quyÒn c«ng tè, thùc hiÖn ho¹t
®éng ®iÒu tra, tiÕn hµnh c«ng tè, tham gia phiªn toµ xÐt xö, ®iÒu hµnh vµ
gi¸m s¸t ho¹t ®éng thi hµnh ¸n, v.v... Bªn c¹nh ®ã, C«ng tè viªn cßn tham gia
c¸c thñ tôc hµnh chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt víi t− c¸ch lµ ®¹i diÖn
b¶o vÖ cho quyÒn lîi hîp ph¸p c«ng céng.
ChØ cã ViÖn C«ng tè míi cã thÈm quyÒn thi hµnh c«ng tè. ViÖc khëi tè hay
kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan c«ng tè, tøc lµ c¬ quan
467
c«ng tè hoµn toµn cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc khëi tè hay kh«ng, ngay c¶ trong
tr−êng hîp ®· ®ñ chøng cø dÊu hiÖu ph¹m téi.
5.2. Trî lý cho c«ng tè viªn. §©y lµ ng−êi ®¶m nhiÖm viÖc ®iÒu tra vô
¸n, thùc hiÖn viÖc b¾t gi÷ khi cã lÖnh b¾t gi÷, kiÓm so¸t viÖc thu håi tiÒn ph¹t,
v.v... d−íi sù chØ ®¹o cña c«ng tè viªn.
5.3. C¸c viÖn c«ng tè:
Cã 4 lo¹i viÖn c«ng tè t−¬ng øng víi 4 lo¹i toµ ¸n: ViÖn C«ng tè Tèi cao,
ViÖn C«ng tè Cao cÊp, ViÖn C«ng tè §Þa ph−¬ng vµ ViÖn C«ng tè S¬ cÊp.
C¸c ViÖn C«ng tè S¬ cÊp t−¬ng øng víi c¸c Toµ ¸n S¬ cÊp, cã ë 438 ®Þa
ph−¬ng trªn ph¹m vi c¶ n−íc. C¸c c«ng tè viªn vµ trî lý c«ng tè t¹i ViÖn c«ng
tè S¬ cÊp phô tr¸ch vÒ c¸c vô ¸n mµ Toµ ¸n S¬ cÊp cã thÈm quyÒn xÐt xö.
C¸c ViÖn C«ng tè §Þa ph−¬ng t−¬ng øng víi c¸c Toµ ¸n §Þa ph−¬ng vµ
Toµ ¸n Gia ®×nh, cã ë 50 ®Þa ®iÓm trªn ph¹m vi c¶ n−íc (47 tØnh vµ 3 thµnh
phè lµ Hakodate, Asahikawa vµ Kushiro) vµ cã chi nh¸nh t¹i 203 ®Þa ®iÓm.
C¸c c«ng tè viªn ViÖn C«ng tè §Þa ph−¬ng phô tr¸ch vÒ c¸c vô ¸n thuéc thÈm
quyÒn cña Toµ §Þa ph−¬ng vµ Toµ Gia ®×nh.
C¸c ViÖn C«ng tè Cao cÊp t−¬ng øng víi c¸c Toµ ¸n Cao cÊp cã ë 8 ®Þa
®iÓm, cô thÓ lµ Tokyo, Osaka, Nagoya, Hiroshima, Fukuoka, Sendai, Sapporo,
Takamatsu, víi c¸c chi nh¸nh t¹i 6 ®Þa ®iÓm. C«ng tè viªn ViÖn C«ng tè Cao
cÊp phô tr¸ch c¸c vô ¸n thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña Toµ ¸n Cao cÊp, kh¸ng
nghÞ b¶n ¸n xÐt xö t¹i Toµ ¸n §Þa ph−¬ng, Toµ ¸n Gia ®×nh vµ Toµ ¸n S¬ cÊp.
ViÖn C«ng tè Tèi cao t−¬ng øng víi Toµ ¸n Tèi cao, thùc hiÖn viÖc c«ng tè
chñ yÕu víi nh÷ng vô ¸n h×nh sù bÞ kh¸ng c¸o ë cÊp xÐt xö Toµ ¸n Cao cÊp.
6. Thñ tôc tè tông xÐt xö
6.1. C¸c vô ¸n hµnh chÝnh, d©n sù
6.1.1. C¸c vô ¸n d©n sù lµ c¸c vô tranh chÊp d©n sù, hoµ gi¶i d©n sù, thi
hµnh ¸n d©n sù, c¸c vô ¸n vì nî ph¸ s¶n, v.v...
Vô ¸n gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù lµ lo¹i thñ tôc trong ®ã quyÒn hoÆc
nghÜa vô cña mét bªn ®−îc quyÕt ®Þnh bëi ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n trong vô ¸n
tranh chÊp d©n sù gi÷a 2 bªn ®−¬ng sù. Thñ tôc xÐt xö vô ¸n d©n sù b¾t ®Çu
khi cã ®¬n khëi kiÖn cña bªn nguyªn göi tíi Toµ ¸n. §¬n khëi kiÖn ph¶i cã ®ñ
th«ng tin vÒ c¸c bªn ®−¬ng sù, tãm t¾t sù viÖc khëi kiÖn, lý do khëi kiÖn, c¸c
b¶n sao cña giÊy tê tµi liÖu quan träng cã tÝnh b»ng chøng. Khi ®¬n kiÖn ®−îc
thô lý, Toµ ¸n quyÕt ®Þnh s¾p xÕp ngµy th¸ng ®Ó triÖu tËp hai bªn tranh chÊp
468
tíi buæi xÐt hái ®Çu tiªn, ®ång thêi Toµ ¸n göi b¶n sao cña ®¬n kiªn tíi bÞ ®¬n,
phßng tr−êng hîp bÞ ®¬n cã ý muèn ph¶n b¸c viÖc kiÖn cña bªn nguyªn.
T¹i buæi xÐt hái ®Çu tiªn, hai bªn tranh chÊp ®−îc triÖu tËp vµ Toµ ¸n
tiÕn hµnh xÐt hái. Nguyªn ®¬n tr×nh bµy néi dung kiÖn cña m×nh tr−íc, sau ®ã
bªn bÞ ®¬n cã quyÒn b¸c bá hoÆc thõa nhËn viÖc kiÖn ®ã. Trong vô ¸n d©n sù,
viÖc kiÖn, viÖc ®−a ra c¸c chøng cø lµ tuú thuéc vµo ý chÝ, thuéc quyÒn vµ
tr¸nh nhiÖm cña c¸c bªn tham gia tranh chÊp. V× vËy, trong tr−êng hîp bªn bÞ
kiÖn thõa nhËn viÖc kiÖn cña bªn nguyªn, hoÆc hoµn toµn kh«ng chèng l¹i c¸c
chøng cø ®−îc ®−a ra, th× Toµ ¸n sÏ kÕt thóc viÖc xÐt xö mµ kh«ng cÇn kiÓm
tra c¸c chøng cø. Cßn trong tr−êng hîp bÞ ®¬n cã ý ®Þnh ph¶n b¸c ®¬n kiÖn
cña bªn nguyªn, bªn bÞ ®¬n sÏ phñ nhËn viÖc khëi kiÖn cña nguyªn ®¬n b»ng
viÖc ®−a ra khëi kiÖn cña chÝnh m×nh. TiÕp theo, viÖc kiÖn b¸c l¹i bªn nguyªn
®ã sÏ lµ néi dung tiÕp theo ®Ó Toµ ¸n xem xÐt cã chÊp nhËn hay kh«ng. C¸c
t×nh tiÕt tranh chÊp ®−îc lÇn l−ît kh¼ng ®Þnh qua viÖc x¸c nhËn hay ph¶n b¸c
nh− trªn cña c¸c bªn ®−¬ng sù, ®ång thêi c¸c chøng cø lÇn l−ît sÏ ®−îc kiÓm
tra vµ x¸c minh cïng víi c¸c ph¶n b¸c trªn. Cuèi cïng khi c¸c t×nh tiÕt cña vô
kiÖn ®−îc xem xÐt vµ kh¼ng ®Þnh, Toµ ¸n tiÕn hµnh viÖc thÈm tra nh©n chøng
vµ hai bªn tranh chÊp. ViÖc thÈm tra ®−îc tiÕn hµnh rÊt nhanh chãng, ®Ó sau
®ã Toµ ¸n cßn cã thÓ gîi ý c¸c bªn ®−¬ng sù cã thÓ tù dµn xÕp tranh chÊp b»ng
th−¬ng l−îng. Sau c¸c thñ tôc nµy, Toµ ¸n kÕt thóc viÖc thÈm vÊn (xÐt hái) vµ
®−a ra ph¸n quyÕt. NÕu mét trong hai bªn kh«ng hµi lßng víi ph¸n quyÕt nµy
cña Toµ th× cã thÓ kh¸ng c¸o.
§¸p øng nhu cÇu vÒ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp d©n sù, luËt tè tông d©n
sù cña NhËt B¶n ®· ®−îc ban hµnh vµ cã hiÖu lùc tõ th¸ng 1 n¨m 1998.
Hoµ gi¶i c¸c vô tranh chÊp d©n sù.
Hoµ gi¶i tranh chÊp d©n sù lµ thñ tôc ®−îc tiÕn hµnh bëi Uû ban hoµ
gi¶i. Uû ban hoµ gi¶i gåm mét ThÈm ph¸n vµ 1-2 thµnh viªn n÷a lµ trung
gian hoµ gi¶i, víi môc tiªu gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp d©n sù cña hai bªn
®−¬ng sù dùa vµo hoµn c¶nh cô thÓ vµ nh÷ng c¸ch thøc hîp lý. Khi c¸c ®−¬ng
sù ®¹t ®−îc tho¶ thuËn cù thÓ vÒ vÊn ®Ò ph¶i gi¶i quyÕt trong vô ¸n th× Toµ
¸n lËp biªn b¶n hoµ gi¶i thµnh. Biªn b¶n hoµ gi¶i sÏ cã hiÖu lùc t−¬ng ®−¬ng
víi ph¸n quyÕt cuèi cïng cña Toµ ¸n.
Thi hµnh ¸n d©n sù.
Khi bªn thua kiÖn ph¶i cã nghÜa vô thi hµnh ¸n cña Toµ ¸n, mµ kh«ng tù
nguyÖn thùc hiÖn nghÜa vô quy ®Þnh trong ph¸n quyÕt, th× bªn th¾ng kiÖn cã
quyÒn ®Ò nghÞ toµ ¸p dông biÖn ph¸p c−ìng chÕ thi hµnh. Toµ ¸n cã thÓ tÞch
thu vµ thanh lý tµi s¶n cña bªn thua kiÖn ®Ó båi th−êng thiÖt h¹i cho bªn
th¾ng kiÖn.
469
tô
tr
ho
kh
vµ
gå
qu
hµ
quC¸c vô ph¸ s¶n.
Ph¸ s¶n lµ thñ tôc thanh lý toµn bé tµi s¶n cña bªn thua kiÖn hoÆc lµ thñ
c kh«i phôc tµi chÝnh víi sù tham gia cña c¸c bªn cã nghÜa vô liªn quan
ong tr−êng hîp bªn cã nghÜa vô thi hµnh ¸n kh«ng cßn kh¶ n¨ng tµi chÝnh
Æc cã nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng tµi chÝnh.
6.1.2. C¸c vô ¸n hµnh chÝnh: Lµ c¸c vô, mµ trong ®ã mét bªn ®−¬ng sù
«ng tho¶ m·n víi c¸c chÝnh s¸ch hoÆc v¨n b¶n cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng,
yªu cÇu Toµ ¸n ph¶i ra quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt. C¸c vô ¸n hµnh chÝnh bao
m c¸c khiÕu kiÖn vÒ møc thuÕ, viÖc thu håi b»ng l¸i xe, khiÕu kiÖn liªn
an ®Õn bÇu cö, v.v... Thñ tôc gi¶i quyÕt vô kiÖn tông hµnh chÝnh ®−îc tiÕn
nh theo quy ®Þnh vÒ thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n hµnh chÝnh, còng nh− c¸c
y ®Þnh cña luËt vÒ thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù.
S¬ ®å thÈm quyÒn xÐt xö c¸c vô ¸n d©n sù
XÐt xö phóc thÈm
Toµ ¸n
tèi cao
TiÓu Héi ®ång ThÈm ph¸n
(3): 5 ThÈm ph¸n (tÊt c¸ c¸c
vô ¸n)
§¹i Héi ®ång ThÈm ph¸n (15 ThÈm
ph¸n cña Toµ Tèi cao): Nh÷ng vô
¸n chuyÓn tõ TiÓu Héi ®ång ThÈm
ph¸n
XÐt xö phóc thÈm XÐt xö s¬ thÈm
Toµ ¸n
cao cÊp
Héi ®ång 3 ThÈm
ph¸n
Héi ®ång 3 ThÈm ph¸n: tranh chÊp bÇu cö,
kû luËt ThÈm ph¸n, vv... Héi ®ång 3 hoÆc 5
ThÈm ph¸n t¹i toµ cao cÊp Tokyo: c¸c vô ¸n
®Æc biÖt
XÐt xö phóc thÈm XÐt xö s¬ thÈm
Toµ ¸n ®Þa ph−¬ng Héi ®ång
3 ThÈm ph¸n
Héi ®ång 3 ThÈm ph¸n hoÆc 1
ThÈm ph¸n (tuú thuéc vµo møc ®é
quan träng cña vô ¸n)
XÐt xö s¬ thÈm
tßa ¸n s¬ cÊp 1 ThÈm ph¸n: vô ¸n cã møc båi th−êng
kh«ng v−ît qu¸ 900.000 yªn
470
*** Ghi chó: C¸c vô ¸n d©n sù bao gåm c¶ c¸c vô ¸n hµnh chÝnh. Tßa ¸n
§Þa ph−¬ng cã thÈm quyÒn xÐt xö s¬ thÈm ®èi víi tÊt c¶ c¸c vô ¸n hµnh chÝnh.
6.2. C¸c vô ¸n h×nh sù
Khi cã dÊu hiÖu cña téi ph¹m, c¬ quan c¶nh s¸t thu thËp chøng cø th«ng
qua ho¹t ®éng t×m kiÕm, b¾t gi÷, ®iÒu tra vµ xÐt hái nh÷ng ng−êi t×nh nghi vµ
nh©n chøng. Sau ®ã, tuú tr−êng hîp cô thÓ mµ c¬ quan c¶nh s¸t sÏ b¾t ng−êi
bÞ t×nh nghi, tiÕn hµnh nh÷ng ®iÒu tra cÇn thiÕt vµ trao vô ¸n cho c¬ quan
c«ng tè.
C¬ quan c«ng tè cã thÓ ®Ò nghÞ c¬ quan c¶nh s¸t tiÕn hµnh ®iÒu tra bæ
sung, hoÆc chÝnh c¬ quan c«ng tè sÏ tù tiÕn hµnh ®iÒu tra. C¬ quan c«ng tè cã
thÈm quyÒn ®iÒu tra tÊt c¶ c¸c lo¹i vô ¸n h×nh sù, v× vËy th«ng th−êng, khi
thÊy cÇn thiÕt, c¸c c«ng tè viªn tù tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®iÒu tra c¸c vô ¸n liªn
quan ®Õn téi trèn thuÕ, c¸c vô ¸n h×nh sù b¾t nguån tõ c¸c vô viÖc d©n sù
hoÆc th−¬ng m¹i, mµ kh«ng cÇn ®Õn c¬ quan c¶nh s¸t.
Sau khi hoµn thµnh viÖc ®iÒu tra, c¬ quan c«ng tè xem xÐt c¸c chøng cø
®Ó quyÕt ®Þnh cã khëi tè hay kh«ng. Tuú thuéc vµo nh©n phÈm, ®é tuæi, hoµn
c¶nh cña ng−êi bÞ t×nh nghi, møc ®é nÆng nhÑ vµ hoµn c¶nh cña viÖc ph¹m
téi, mµ c¬ quan c«ng tè cã thÓ quyÕt ®Þnh kh«ng khëi tè ngay c¶ khi ®· ®ñ c¬
së ®Ó buéc téi ng−êi bÞ t×nh nghi.
Khi c¶nh s¸t b¾t gi÷ ng−êi bÞ t×nh nghi, hä ph¶i göi b¸o c¸o tíi c¬ quan
c«ng tè trong vßng 48 tiÕng ®ång hå t¹m gi÷ ng−êi bÞ t×nh nghi. NÕu c¬ quan
c«ng tè thÊy cÇn thiÕt ph¶i kÐo dµi thªm thêi gian t¹m gi÷ ng−êi bÞ t×nh nghi,
hä ph¶i göi ®Ò nghÞ tíi Toµ ¸n yªu cÇu ®−îc kÐo dµi thêi gian t¹m gi÷ thªm 24
tiªng ®ång hå. Thêi gian t¹m gi÷ tèi ®a lµ 10 ngµy, nh÷ng trong tr−êng hîp
bÊt kh¶ kh¸ng th× c¬ quan c«ng tè cã thÓ ®Ò nghÞ ®−îc kÐo dµi thêi gian t¹m
gi÷ thªm 10 ngµy n÷a.
Khi ViÖn C«ng tè ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù, hä lËp vµ göi b¶n
c¸o tr¹ng tíi Toµ ¸n. Vµ khi Toµ ¸n thô lý vô ¸n, Toµ ¸n sÏ göi b¶n sao cña
b¶n c¸o tr¹ng tíi bÞ can vµ triÖu tËp bÞ can tíi phiªn toµ xÐt xö ®Çu tiªn. Khi
cÇn thiÕt, Toµ ¸n chØ ®Þnh luËt s− bµo ch÷a cho bÞ can.
471
S¬ ®å thÈm quyÒn xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù
tßa ¸n tèi cao T−¬ng tù nh− ®èi víi c¸c vô ¸n d©n sù
XÐt xö phóc thÈm XÐt xö s¬ thÈm
tßa ¸n cao cÊp Héi ®ång
3 ThÈm ph¸n
Héi ®ång 5 ThÈm ph¸n
(c¸c vô ¸n ®Æc biÖt)
XÐt xö s¬ thÈm
Toµ ¸n
S¬ cÊp
1 ThÈm ph¸n xÐt
xö (c¸c téi nhÑ,
cã h×nh ph¹t tèi
®a lµ h×nh ph¹t
nhÑ hoÆc
ph¹t tiÒn)
XÐt xö s¬ thÈm
Toµ ¸n
®Þa
ph−¬ng
1 ThÈm ph¸n xÐt
xö hoÆc Héi ®ång 3
thÈm ph¸n (tïy thuéc
vµo møc ®é quan
träng cña vô ¸n)
ChuyÓn:
Tr−êng hîp cÇn thiÕt ph¶i
chuyÓn hoÆc tr−êng hîp h×nh
ph¹t v−ît qu¸ 3 n¨m
472
S¬ ®å tr×nh tù tè tông vô ¸n h×nh sù
TiÒn
xÐt xö
B¾t ®Çu
phiªn
toµ
Xem xÐt
chøng
cø
KÕt thóc
tranh
luËn
Tuyªn
¸n
Khëi tè
vô ¸n
Göi b¶n
c¸o
tr¹ng
tíi bÞ
can
Ên ®Þnh
ngµy
xÐt xö
vµ triÖu
tËp bÞ
can,
luËt s−
bµo
ch÷a vµ
c«ng tè
viªn
KiÓm tra
c¨n c−íc
cña bÞ c¸o
C«ng tè
viªn ®äc
b¶n c¸o
tr¹ng
Gi¶i thÝch
quyÒn vµ
nghÜa vô
cña bÞ c¸o
Cho phÐp
bÞ can vµ
ng−êi bµo
ch÷a cho
bÞ c¸o
®−îc phÐp
ph¸t biÓu
vÒ nh÷ng
vÊn ®Ò liªn
quan ®Õn
vô ¸n
Ph¸t biÓu
cña C«ng tè
viªn
QuyÕt ®Þnh
cña C«ng tè
viªn vÒ viÖc
xem xÐt vËt
chøng
Xem xÐt
chøng cø,
vËt chøng
QuyÕt ®Þnh
cña LuËt s−
bµo ch÷a
cho bÞ can
vÒ viÖc xem
xÐt vËt
chøng
Xem xÐt
chøng cø,
vËt chøng
XÐt hái bÞ
c¸o
KÕt thóc
phÇn tranh
luËn cña
C«ng tè
viªn
KÕt thóc
phÇn tranh
luËn cña
LuËt s−
bµo ch÷a
cho bÞ c¸o
BÞ c¸o nãi
lêi sau
cïng
Tuyªn
¸n
KÕt ¸n
Thi hµnh ¸n
Kh¸ng c¸o
Thi
hµnh
¸n
Kh¸ng
c¸o
6.3. C¸c vô ¸n mµ téi ph¹m lµ ng−êi ch
473−a thµnh niªn:
S¬ ®å thÈm quyÒn xÐt xö c¸c vô ¸n
cã téi ph¹m lµ ng−êi ch−a thµnh niªn
Toµ ¸n tèi cao T−¬ng tù nh− xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù
ChØ xÐt xö phóc thÈm
Toµ ¸n cao cÊp
Héi ®ång 3 ThÈm ph¸n
XÐt xö s¬ thÈm
Toµ ¸n
gia ®×nh
Héi ®ång 3 ThÈm ph¸n hoÆc 1 ThÈm ph¸n xÐt xö
(tuú thuéc vµo møc ®é quan träng cña vô ¸n)
C¸c tranh chÊp trong quan hÖ gia ®×nh
(hoµ gi¶i hoÆc toµ ph¸n quyÕt).
Vô ¸n cã téi ph¹m lµ ng−êi ch−a thµnh niªn
Vô ¸n h×nh sù cã téi ph¹m x©m ph¹m tíi quyÒn
lîi hîp ph¸p cña trÎ em
474
C©u hái h−íng dÉn häc tËp
1. Nªu vµ ph©n tÝch lÞch sö ph¸t triÓn cña hÖ thèng t− ph¸p NhËt B¶n.
2. Nªu vµ ph©n tÝch hÖ thèng Toµ ¸n NhËt b¶n sau ChiÕn tranh thÕ giíi
lÇn thø hai.
3. Nªu vµ ph©n tÝch hÖ thèng Toµ ¸n NhËt B¶n trong giai ®o¹n hiÖn nay.
4. Nªu c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó trë thµnh ThÈm ph¸n cña c¸c Toµ ¸n ë NhËt B¶n
vµ c¬ cÊu ThÈm ph¸n trong c¸c Toµ ¸n cña NhËt B¶n.
5. Nªu vai trß cña C«ng tè viªn vµ c¬ cÊu cña hÖ thèng c¸c c¬ quan C«ng
tè cña NhËt B¶n.
6. Tr×nh bµy thñ tôc tè tông xÐt xö c¸c lo¹i vô ¸n cña Toµ ¸n NhËt B¶n.
475
Ch−¬ng XXI
HÖ thèng Toµ ¸n Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa
1. VÞ trÝ, vai trß vµ c¸c nguyªn t¾c xÐt xö c¬ b¶n cña hÖ
thèng Toµ ¸n nh©n d©n n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa
1.1. VÞ trÝ, vai trß cña hÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n n−íc Céng hoµ
nh©n d©n Trung Hoa
Sau mét thêi kú cã nhiÒu biÕn ®éng phøc t¹p, n¨m 1978 n−íc Céng hoµ
nh©n d©n Trung Hoa b−íc vµo c«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa. Sù nghiÖp c¶i c¸ch
nµy ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch toµn diÖn trong ®ã c¶i c¸ch thÓ chÕ chÝnh trÞ
®−îc ®¸nh gi¸ lµ “cuéc c¸ch m¹ng thø hai”, cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn toµn bé
c«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa vµ x©y dùng hiÖn ®¹i ho¸ x· héi chñ nghÜa cña
Trung Quèc(1). Trªn c¬ së cña cuéc “c¸ch m¹ng” ®ã, hÖ thèng t− ph¸p, ®Æc biÖt
lµ hÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n ®· ®−îc nhËn thøc vµ x©y dùng l¹i, theo ®ã vÞ
trÝ, vai trß cña hÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n ®· ®−îc ®Ò cao t−¬ng xøng víi
nhiÖm vô ®Æt ra phôc vô cho sù nghiÖp ®æi míi. C¸c nguyªn t¾c xÐt xö c¬ b¶n
cña hÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n ®· ghi nhËn nh÷ng gi¸ trÞ d©n chñ, tiÕn bé
®¶m b¶o thùc hiÖn nguyªn t¾c hiÕn ®Þnh ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa vµ x©y
dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa.
Kh¸c víi nhiÒu n−íc ph−¬ng T©y cã sù ph©n chia vµ ®èi träng quyÒn lùc
trong tæ chøc vµ thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc, quyÒn lùc nhµ n−íc n−íc Céng
hoµ nh©n d©n Trung Hoa lµ tËp trung thèng nhÊt cã sù ph©n c«ng ph©n
nhiÖm. HiÕn ph¸p n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa quy ®Þnh: “TÊt c¶
quyÒn lùc cña n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa thuéc vÒ nh©n d©n. §¹i
héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc vµ §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n c¸c cÊp ®Þa
ph−¬ng lµ c¸c c¬ quan thi hµnh quyÒn lùc cña nh©n d©n.”(§iÒu 2) vµ “TÊt c¶
(1) Xem: C¶i c¸ch thÓ chÕ chÝnh trÞ ë Trung Quèc tõ n¨m 1978 ®Õn nay. Tr. 21. B¸o c¸o ®Ò tµi
cÊp bé. Trung t©m khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n quèc gia. Hµ Néi 2002.
476
c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, c¬ quan xÐt xö, c¬ quan kiÓm s¸t Nhµ n−íc ®Òu do
§¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n bÇu ra vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc §¹i héi ®¹i
biÓu nh©n d©n, chÞu sù gi¸m s¸t cña §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n”, “viÖc ph©n
c«ng chøc tr¸ch vµ quyÒn h¹n cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc Trung −¬ng vµ ®Þa
ph−¬ng dùa theo nguyªn t¾c d−íi sù l·nh ®¹o thèng nhÊt cña Trung −¬ng,
ph¸t huy ®Çy ®ñ tÝnh chñ ®éng vµ tÝch cùc cña ®Þa ph−¬ng.” (§iÒu 3, HiÕn
ph¸p).
Toµ ¸n nh©n d©n n−íc Céng Hoµ nh©n d©n Trung Hoa lµ c¬ quan xÐt xö
cña Nhµ n−íc (§iÒu 123, HiÕn ph¸p), do §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n bÇu ra vµ
chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n. §iÒu 128, HiÕn ph¸p quy
®Þnh: “Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc §¹i héi ®¹i biÓu nh©n
d©n toµn quèc vµ tr−íc Uû ban th−êng vô §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn
quèc. Toµ ¸n nh©n d©n c¸c cÊp ®Þa ph−¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc c¬ quan
quyÒn lùc nhµ n−íc bÇu ra m×nh”. LuËt tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n n−íc Céng
hoµ nh©n d©n Trung Hoa còng quy ®Þnh: “Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao chÞu tr¸ch
nhiÖm vµ b¸o c¸o c«ng viÖc cña m×nh tr−íc §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn
quèc vµ Uû ban th−êng vô cña §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc. C¸c Toµ
¸n nh©n d©n ®Þa ph−¬ng c¸c cÊp chÞu tr¸ch nhiÖm vµ b¸o c¸o c«ng viÖc cña
m×nh tr−íc §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n vµ Uû ban th−êng trùc cïng cÊp.”
Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm b¶n chÊt vµ ®Æc tr−ng cña quyÒn t− ph¸p, trªn c¬
së ph¸p luËt, Toµ ¸n nh©n d©n Trung Hoa thùc hiÖn ®éc lËp quyÒn xÐt xö,
kh«ng chÞu sù can thiÖp cña bÊt kú c¬ quan hµnh chÝnh, c¸c tæ chøc x· héi
hoÆc c¸ nh©n nµo. Toµ ¸n nh©n d©n còng lµ hÖ thèng c¬ quan duy nhÊt cña
n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa cã quyÒn xÐt xö.
C¸c Toµ ¸n nh©n d©n ®−îc giao nhiÖm vô xÐt xö nh÷ng vô ¸n h×nh sù,
d©n sù, hµnh chÝnh vµ c¸c lo¹i vô viÖc kh¸c do ph¸p luËt quy ®Þnh ®Ó trõng trÞ
téi ph¹m, gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vµ ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ vµ
x· héi th«ng qua viÖc xÐt xö, tõ ®ã b¶o vÖ quyÒn lùc chÝnh trÞ cña nÒn chuyªn
chÝnh d©n chñ nh©n d©n vµ hÖ thèng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ nÒn d©n chñ vµ
ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ tµi s¶n x· héi chñ nghÜa vµ tµi s¶n hîp
ph¸p cña nh©n d©n, b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, ph¸p
nh©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c, b¶o ®¶m qu¸ tr×nh c¶i c¸ch vµ më cöa còng nh−
c«ng cuéc hiÖn ®¹i ho¸ x· héi chñ nghÜa ®−îc thuËn lîi, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn
nhanh chãng c¸c lùc l−îng s¶n xuÊt. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n, th«ng qua toµn bé
ho¹t ®éng cña m×nh, nç lùc ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt vµ phÈm gi¸ cña hÖ
thèng ph¸p luËt cña Nhµ n−íc vµ gi¸o dôc c¸c c«ng d©n tinh thÇn cèng hiÕn
477
cho tæ quèc x· héi chñ nghÜa vµ ý thøc tu©n thñ HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt. C¸c
Toµ ¸n nh©n d©n ®−îc thµnh lËp ®Ó:
Thùc thi mét c¸ch chÝnh x¸c vµ kÞp thêi quyÒn xÐt xö cña Nhµ n−íc trªn
ph¹m vi toµn quèc;
§¶m b¶o sù gi¸m s¸t cña c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp trªn ®èi víi ho¹t ®éng
cña c¸c Toµ ¸n cÊp d−íi;
§¶m b¶o sù tham gia vµ gi¸m s¸t cña nh©n d©n vµo ho¹t ®éng xÐt xö;
§¶m b¶o thùc hiÖn thèng nhÊt hÖ thèng ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa trªn
ph¹m vi toµn quèc.
1.2. C¸c nguyªn t¾c xÐt xö c¬ b¶n
§Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®−îc c¸c vai trß, nhiÖm vô nªu trªn cña hÖ thèng
Toµ ¸n nh©n d©n, HiÕn ph¸p n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa vµ c¸c luËt
liªn quan quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cho viÖc xÐt xö cña c¸c Toµ ¸n
nh©n d©n Trung Quèc. §ã lµ nh÷ng nguyªn t¾c:
- Nguyªn t¾c Toµ ¸n nh©n d©n lµ c¬ quan duy nhÊt thùc thi quyÒn xÐt xö
cña Nhµ n−íc. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n cña n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa
lµ nh÷ng c¬ quan xÐt xö cña Nhµ n−íc. QuyÒn xÐt xö cña Nhµ n−íc chØ do c¸c
Toµ ¸n nh©n d©n thùc thi. Kh«ng cã bÊt kú c¬ quan hµnh ph¸p, tæ chøc x· héi
hay c¸ nh©n nµo ®−îc thùc thi quyÒn nµy.
- Nguyªn t¾c c¸c Toµ ¸n nh©n d©n xÐt xö ®éc lËp theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn xÐt xö theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt vµ kh«ng chÞu sù can thiÖp cña bÊt kú c¬ quan hµnh ph¸p, tæ chøc x· héi
hay c¸ nh©n nµo.
- Nguyªn t¾c Toµ ¸n nh©n d©n xÐt xö c«ng khai. Toµ ¸n nh©n d©n xÐt
xö c«ng khai trõ nh÷ng tr−êng hîp do ph¸p luËt quy ®Þnh kh«ng xÐt xö
c«ng khai. §èi víi nh÷ng tr−êng hîp kh«ng xÐt xö c«ng khai, Toµ ¸n vÉn
ph¶i tuyªn ¸n c«ng khai. §iÒu 7 LuËt Tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n vµ §iÒu
111, Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh ba lo¹i vô viÖc sau kh«ng xÐt xö c«ng
khai: c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn bÝ mËt Nhµ n−íc; c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn
®êi t− c¸ nh©n; c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn téi ph¹m do ng−êi ch−a thµnh
niªn thùc hiÖn. H¬n n÷a, theo quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông d©n sù, nh÷ng
vô viÖc liªn quan ®Õn ly h«n vµ c¸c bÝ mËt kinh doanh, trªn c¬ së yªu cÇu
cña c¸c ®−¬ng sù, th× kh«ng xÐt xö c«ng khai.
- Nguyªn t¾c tÊt c¶ c¸c c«ng d©n, ph¸p nh©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c ®Òu
b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p luËt. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n ¸p dông ph¸p luËt mét c¸ch
478
b×nh ®¼ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c c«ng d©n, ph¸p nh©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c trong
khi xÐt xö c¸c vô viÖc, vµ kh«ng ai ®−îc phÐp cã ®Æc quyÒn.
- Nguyªn t¾c ®¶m b¶o quyÒn bµo ch÷a cña c¸c ®−¬ng sù. HiÕn ph¸p vµ
LuËt tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n quy ®Þnh r»ng ng−êi bÞ buéc téi cã quyÒn bµo
ch÷a. Ph¸p luËt còng quy ®Þnh c¸c Toµ ¸n cã nghÜa vô b¶o ®¶m cho ng−êi bÞ
buéc téi cã quyÒn ®−îc bµo ch÷a (§iÒu 8 - Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh:
“... BÞ c¸o cã quyÒn bµo ch÷a, Toµ ¸n nh©n d©n ph¶i b¶o ®¶m cho bÞ c¸o thùc
hiÖn quyÒn bµo ch÷a cña m×nh”), vµ quy ®Þnh nh÷ng thñ tôc tè tông ®¶m b¶o
cho bÊt kú ng−êi bÞ t×nh nghi hoÆc bÞ c¸o cã thÓ, bªn c¹nh viÖc tù bµo ch÷a,
quyÒn chØ ®Þnh ng−êi ®¹i diÖn ®Ó bµo ch÷a cho m×nh. Nh÷ng ng−êi ®ñ ®iÒu
kiÖn ®Ó bµo ch÷a cho ®−¬ng sù bao gåm: c¸c luËt s−; nh÷ng ng−êi ®−îc c¸c tæ
chøc x· héi giíi thiÖu hoÆc ng−êi sö dông lao ®éng cña ng−êi bÞ t×nh nghi hoÆc
ng−êi bÞ buéc téi; ng−êi gi¸m hé hoÆc hä hµng gÇn nhÊt cña ng−êi bÞ t×nh nghi
hoÆc ng−êi bÞ buéc téi. Tuy nhiªn, nh÷ng ng−êi hiÖn ®ang tham gia vµo viÖc
xÐt xö, hoÆc bÞ h¹n chÕ vÒ tù do c¸ nh©n kh«ng ®−îc bµo ch÷a cho ng−êi bÞ
t×nh nghi hoÆc ng−êi bÞ buéc téi.
§èi víi nh÷ng vô ¸n c«ng tè, ng−êi bÞ t×nh nghi cã quyÒn cã ng−êi bµo
ch÷a kÓ tõ ngµy vô ¸n ®−îc chuyÓn giao cho ViÖn kiÓm s¸t; ®èi víi vô ¸n t− tè
ng−êi bÞ buéc téi cã quyÒn cã ng−êi bµo ch÷a t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo. NÕu
ng−êi bÞ buéc téi v× lÝ do kinh tÕ hay c¸c lý do kh¸c mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng cã
ng−êi bµo ch÷a trong tr−êng hîp vô ¸n c«ng tè, Toµ ¸n cã thÓ chØ ®Þnh mét
luËt s− bµo ch÷a miÔn phÝ cho ng−êi ®ã.
H¬n n÷a, tr−êng hîp ng−êi bÞ buéc téi bÞ mï, ®iÕc, c©m hoÆc lµ ng−êi
ch−a thµnh niªn vµ kh«ng cã ng−êi bµo ch÷a, hoÆc tr−êng hîp ng−êi bÞ buéc
téi cã kh¶ n¨ng bÞ kÕt ¸n tö h×nh vµ kh«ng chØ ®Þnh ng−êi bµo ch÷a, Toµ ¸n
ph¶i chØ ®Þnh mét luËt s− bµo ch÷a miÔn phÝ cho hä.
- Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö. §iÒu 12, LuËt tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n quy
®Þnh r»ng c¸c Toµ ¸n ph¶i xÐt xö vô ¸n theo hai cÊp xÐt xö víi cÊp xÐt xö
phóc thÈm lµ chung thÈm (cã hiÖu lùc ph¸p luËt). §iÒu nµy cã nghÜa lµ mét vô
¸n ®−îc kÕt thóc xÐt xö qua hai cÊp xÐt xö.
NÕu ®−¬ng sù kh«ng ®ång ý víi b¶n ¸n hay quyÕt ®Þnh cña cÊp xÐt xö s¬
thÈm, hä cã quyÒn, trong ph¹m vi thêi h¹n luËt ®Þnh, kh¸ng c¸o lªn Toµ ¸n
cÊp trªn. NÕu ViÖn kiÓm s¸t cho r»ng b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh s¬ thÈm lµ thùc
sù sai lÇm, ViÖn kiÓm s¸t cã quyÒn, trong thêi h¹n luËt ®Þnh, kh¸ng nghÞ b¶n
¸n, quyÕt ®Þnh ®ã lªn Toµ ¸n cÊp trªn. NÕu trong thêi h¹n x¸c ®Þnh, ®−¬ng sù
kh«ng kh¸ng c¸o, ViÖn KiÓm s¸t kh«ng kh¸ng nghÞ th× sau ®ã, b¶n ¸n hoÆc
quyÕt ®Þnh s¬ thÈm sÏ cã hiÖu lùc ph¸p lý b¾t buéc. Toµ ¸n cÊp trªn, sau khi
xem xÐt vô viÖc bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo tr×nh tù tè tông phóc thÈm, ra
479
b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh phóc thÈm. B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh nµy lµ chung thÈm. Ngo¹i
trõ nh÷ng b¶n ¸n tö h×nh, tÊt c¶ c¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh phóc thÈm kh¸c cã
hiÖu lùc ph¸p lý ngay lËp tøc khi c«ng bè. Ngoµi ra, ph¸p luËt còng quy ®Þnh
Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao vµ Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së cã thÈm quyÒn xÐt xö
s¬ chung thÈm trong mét sè lo¹i vô viÖc.
- Nguyªn t¾c c«ng d©n thuéc c¸c d©n téc cã quyÒn sö dông tiÕng nãi vµ
ch÷ viÕt cña d©n téc m×nh t¹i c¸c phiªn toµ. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n ph¶i ®¶m
b¶o phiªn dÞch cho bÊt kú bªn nµo cña vô ¸n kh«ng biÕt lo¹i ng«n ng÷ th«ng
dông cña ®Þa ph−¬ng. ë nh÷ng vïng d©n téc Ýt ng−êi, nh÷ng vïng xa x«i,
phiªn toµ ph¶i sö dông mét hay nhiÒu ng«n ng÷ th«ng dông cña ®Þa ph−¬ng,
c¸c biªn b¶n, quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n vµ c¸c tµi liÖu kh¸c ph¶i ®−îc viÕt b»ng mét
hay nhiÒu ng«n ng÷ th«ng dông cña ®Þa ph−¬ng ®ã.
- Nguyªn t¾c lÊy thùc tÕ lµm c¬ së vµ lÊy ph¸p luËt lµm chuÈn mùc. C¸c
Toµ ¸n nh©n d©n, trong khi gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n, ph¶i trung thµnh víi c¸c gi¸
trÞ vµ ph¸p luËt, c¨n cø vµo c¸c sù kiÖn thùc tÕ kh¸ch quan vµ quyÕt ®Þnh
chÝnh x¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
2. HÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung
Hoa
HÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa bao gåm
Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, c¸c Toµ ¸n nh©n d©n ®Þa ph−¬ng c¸c cÊp vµ c¸c Toµ
¸n nh©n d©n chuyªn biÖt. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n ®Þa ph−¬ng vµ Toµ ¸n nh©n
d©n chuyªn biÖt chÞu sù gi¸m s¸t cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao. Toµ ¸n nh©n
d©n ®Þa ph−¬ng ®−îc thµnh lËp theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh. Toµ ¸n nh©n d©n
chuyªn biÖt ®−îc thµnh lËp trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt.
2.1. Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cña n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung
Hoa
Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao lµ c¬ quan xÐt xö cao nhÊt cña n−íc Céng hoµ
nh©n d©n Trung Hoa. Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc §¹i héi
®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc vµ ñy ban Th−êng vô §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n
toµn quèc vµ chÞu sù gi¸m s¸t tèi cao cña §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn
quèc.
Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao thùc hiÖn quyÒn xÐt xö cao nhÊt mét c¸ch ®éc
lËp theo ph¸p luËt vµ kh«ng chÞu sù can thiÖp cña bÊt kú c¬ quan hµnh chÝnh,
tæ chøc x· héi hoÆc c¸ nh©n nµo.
VÒ c¬ cÊu tæ chøc, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao bao gåm Ch¸nh ¸n Toµ ¸n
nh©n d©n tèi cao, c¸c Phã Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, c¸c Ch¸nh toµ,
480
c¸c Phã Ch¸nh toµ vµ c¸c ThÈm ph¸n. Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cã c¸c toµ
h×nh sù, toµ d©n sù, tßa kinh tÕ, toµ hµnh chÝnh vµ c¸c lo¹i toµ kh¸c ®−îc
thµnh lËp khi cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao còng thµnh lËp
phßng nghiªn cøu, phßng tæng hîp, phßng nh©n sù, phßng hµnh chÝnh, phßng
®èi ngo¹i vµ mét sè phßng chøc n¨ng kh¸c.
Uû ban xÐt xö lµ bé phËn l·nh ®¹o cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao. Uû ban
xÐt xö bao gåm Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, c¸c Phã Ch¸nh ¸n Toµ ¸n
nh©n d©n tèi cao, c¸c Ch¸nh toµ, c¸c Phã Ch¸nh toµ vµ c¸c ThÈm ph¸n. Uû
ban xÐt xö cã nhiÖm vô tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö, th¶o luËn nh÷ng vô viÖc
quan träng hoÆc khã kh¨n vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c liªn quan ®Õn xÐt xö. Ch¸nh
¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao lµ chñ to¹ c¸c cuéc häp cña Uû ban xÐt xö.
Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao do §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn
quèc bÇu vµ b·i miÔn. NhiÖm kú cña Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao theo
nhiÖm kú cña §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc lµ 5 n¨m. Kh«ng ai ®−îc
gi÷ chøc vô Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao liªn tiÕp hai nhiÖm kú. C¸c
Phã ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, c¸c Ch¸nh toµ, c¸c Phã Ch¸nh toµ vµ
c¸c thµnh viªn kh¸c cña Uû ban xÐt xö do Uû ban th−êng vô §¹i héi ®¹i biÓu
nh©n d©n toµn quèc bæ nhiÖm vµ miÔn nhiÖm.
Theo HiÕn ph¸p vµ c¸c ®¹o luËt liªn quan, Toµ ¸n nh©n d©n Tèi cao cã
thÈm quyÒn:
Thø nhÊt, xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n theo thÈm quyÒn do ph¸p luËt quy
®Þnh vµ nh÷ng vô ¸n mµ Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao x¸c ®Þnh thuéc thÈm quyÒn
cña m×nh. Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cã thÈm
quyÒn xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n lín cã tÝnh chÊt toµn quèc; Bé luËt tè tông
d©n sù quy ®Þnh Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cã thÈm quyÒn xÐt xö s¬ thÈm
nh÷ng vô ¸n d©n sù cã ¶nh h−ëng lín trong c¶ n−íc vµ nh÷ng vô ¸n nhËn
thÊy cÇn do Toµ ¸n tèi cao xÐt xö; LuËt tè tông hµnh chÝnh quy ®Þnh Toµ ¸n
nh©n d©n tèi cao xÐt xö s¬ thÈm nh÷ng vô ¸n hµnh chÝnh cã tÝnh chÊt nghiªm
träng, phøc t¹p trong ph¹m vi toµn quèc;
Thø hai, xÐt xö phóc thÈm c¸c vô viÖc bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cña c¸c
Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao vµ c¸c Toµ ¸n chuyªn biÖt;
Thø ba, xÐt xö gi¸m ®èc thÈm c¸c vô ¸n bÞ kh¸ng nghÞ bëi ViÖn KiÓm s¸t
nh©n d©n tèi cao phï hîp víi tr×nh tù tè tông gi¸m ®èc thÈm;
Thø t−, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c Toµ ¸n ®Þa ph−¬ng vµ c¸c Toµ ¸n
chuyªn biÖt c¸c cÊp. Khi ph¸t hiÖn nh÷ng sai lÇm trong c¸c b¶n ¸n, quyÕt
®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña c¸c Toµ ¸n nµy, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cã
quyÒn yªu cÇu hoÆc chØ ®Þnh Toµ ¸n nh©n d©n cÊp d−íi xÐt xö l¹i;
481
Thø n¨m, phª duyÖt c¸c ¸n tö h×nh. Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, nÕu cÇn
thiÕt, cã thÓ uû quyÒn cho c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao cÊp tØnh thùc thi
quyÒn nµy ®èi víi nh÷ng vô ¸n cã h×nh ph¹t tö h×nh liªn quan ®Õn téi giÕt
ng−êi, hiÕp d©m, c−íp tµi s¶n, ®Æt chÊt næ ph¸ ho¹i vµ c¸c téi ph¹m kh¸c ®e
do¹ nghiªm träng ®Õn an ninh c«ng céng vµ trËt tù an toµn x· héi;
Thø s¸u, gi¶i thÝch viÖc ¸p dông ph¸p luËt trong thùc tiÔn xÐt xö.
2.2. HÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n ®Þa ph−¬ng
C¸c Toµ ¸n nh©n d©n ®Þa ph−¬ng ®−îc ph©n thµnh 3 cÊp: cÊp c¬ së, trung
cÊp vµ cÊp cao.
2.2.1. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së
Theo quy ®Þnh cña LuËt tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n, c¸c Toµ ¸n nh©n d©n
cÊp c¬ së ®−îc thµnh lËp t¹i c¸c h¹t, h¹t tù trÞ, c¸c thµnh phè cÊp huyÖn, hoÆc
c¸c quËn hµnh chÝnh cña c¸c thµnh phè vµ c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së
kh¸c ®−îc thµnh lËp khi cÇn thiÕt.
C¨n cø vµo LuËt tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n, Bé luËt tè tông h×nh sù, Bé
luËt tè tông d©n sù, LuËt tè tông hµnh chÝnh, c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së
cã thÈm quyÒn:
- XÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n h×nh sù, d©n sù vµ hµnh chÝnh, ngo¹i trõ c¸c
tr−êng hîp kh¸c do ph¸p luËt quy ®Þnh. Nh÷ng vô viÖc ®−îc xem lµ cã b¶n
chÊt nghiªm träng cÇn ®−îc gi¶i quyÕt bëi c¸c Toµ ¸n cÊp trªn cã thÓ ®−îc
chuyÓn giao cho nh÷ng Toµ ¸n cÊp trªn xÐt xö;
- Gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp d©n sù vµ nh÷ng téi h×nh sù nhÑ (khinh téi)
(misdemeanors) mµ kh«ng cÇn tæ chøc phiªn toµ xÐt xö;
- H−íng dÉn ho¹t ®éng cña c¸c ñy ban hoµ gi¶i nh©n d©n.
C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng, mËt ®é d©n sè vµ t×nh h×nh
vô viÖc, ®Ó gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vô ¸n, ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vµ kÞp thêi cña
ph¸n quyÕt, c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së cã thÓ thµnh lËp c¸c ph©n toµ
(kh«ng ph¶i lµ mét cÊp xÐt xö) cã tr¸ch nhiÖm xÐt xö c¸c vô viÖc d©n sù th«ng
th−êng vµ c¸c téi h×nh sù nhÑ, h−íng dÉn ho¹t ®éng cña c¸c ñy ban hoµ gi¶i
nh©n d©n, phæ biÕn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn vµ gi¶i
quyÕt c¸c khiÕu n¹i. Nh÷ng b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh cña c¸c ph©n toµ nµy ®−îc
coi lµ nh÷ng b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së.
482
HiÖn nay, n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa cã 3135 Toµ ¸n nh©n d©n
cÊp c¬ së vµ gÇn 11.000 ph©n toµ cña Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së (tÝnh ®Õn
th¸ng 6 n¨m 2001)(2).
2.2.2. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n trung cÊp
C¸c Toµ ¸n nh©n d©n trung cÊp ®−îc thµnh lËp t¹i c¸c khu vùc thuéc
tØnh vµ khu tù trÞ, t¹i c¸c quËn cña thµnh phè tù trÞ trùc thuéc trung −¬ng, t¹i
c¸c thµnh phè tù trÞ trùc thuéc tØnh vµ thuéc khu tù trÞ vµ t¹i c¸c quËn tù trÞ.
Cho ®Õn th¸ng 6 n¨m 2001, n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa ®· thµnh lËp
346 Toµ ¸n nh©n d©n trung cÊp.
Theo c¸c quy ®Þnh cña LuËt tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n, Bé luËt tè tông
h×nh sù, Bé luËt tè tông d©n sù, LuËt tè tông hµnh chÝnh, c¸c Toµ ¸n nh©n
d©n trung cÊp cã thÈm quyÒn:
- XÐt xö c¸c lo¹i vô viÖc sau:
XÐt xö s¬ thÈm nh÷ng vô viÖc theo thÈm quyÒn cña m×nh do ph¸p luËt
quy ®Þnh. Theo Bé luËt tè tông h×nh sù, ®ã lµ nh÷ng vô ¸n liªn quan ®Õn an
ninh quèc gia; nh÷ng vô ¸n h×nh sù mµ h×nh ph¹t bao gåm chung th©n hoÆc
tö h×nh; nh÷ng vô ¸n h×nh sù do ng−êi n−íc ngoµi vi ph¹m hoÆc nh÷ng vô
viÖc c«ng d©n Trung Quèc x©m ph¹m ®Õn quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng−êi
n−íc ngoµi. Theo Bé luËt tè tông d©n sù, c¸c vô viÖc d©n sù do Toµ ¸n nh©n
d©n trung cÊp xÐt xö lµ c¸c vô viÖc d©n sù quan träng cã yÕu tè n−íc ngoµi;
c¸c vô viÖc d©n sù cã nhiÒu t×nh tiÕt phøc t¹p, ¶nh h−ëng quan träng trong
khu vùc thuéc thÈm quyÒn cña m×nh. Theo LuËt tè tông hµnh chÝnh, Toµ ¸n
nh©n d©n trung cÊp cã thÈm quyÒn xÐt xö c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn thÈm tra
c¸c quyÒn s¸ng chÕ, c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn hå s¬ h¶i quan; c¸c vô kiÖn c¸c
hµnh vi hµnh chÝnh cña c¸c Côc, Vô cña Quèc vô viÖn hoÆc Uû ban nh©n d©n
cña c¸c tØnh, c¸c khu tù trÞ, c¸c thµnh phè tù trÞ; c¸c vô viÖc phøc t¹p vµ quan
träng kh¸c trong khu vùc thuéc thÈm quyÒn cña m×nh;
XÐt xö s¬ thÈm nh÷ng vô viÖc do Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao chuyÓn giao
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;
XÐt xö s¬ thÈm c¸c vô viÖc do c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao chuyÓn giao
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;
XÐt xö s¬ thÈm nh÷ng vô viÖc do c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së ®Ö tr×nh
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;
XÐt xö phóc thÈm nh÷ng vô viÖc cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ c¸c b¶n ¸n,
quyÕt ®Þnh cña c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së;
(2)Xem
483
XÐt xö gi¸m ®èc thÈm c¸c vô viÖc cã kh¸ng nghÞ cña c¸c ViÖn kiÓm s¸t
nh©n d©n theo tr×nh tù tè tông gi¸m ®èc thÈm.
§èi víi c¸c vô viÖc h×nh sù, d©n sù, hµnh chÝnh mµ Toµ ¸n nh©n d©n
trung cÊp cho lµ cã b¶n chÊt nghiªm träng, Toµ ¸n nh©n d©n trung cÊp cã thÓ
yªu cÇu chuyÓn c¸c vô viÖc ®ã cho c¸c Toµ ¸n cÊp trªn xÐt xö.
- Gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së trong ph¹m vi
thÈm quyÒn cña m×nh. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n trung cÊp cã quyÒn kiÓm tra
hoÆc ra lÖnh cho c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp c¬ së kiÓm tra l¹i c¸c b¶n ¸n, quyÕt
®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt nh−ng ®−îc ph¸t hiÖn lµ cã sai lÇm do c¸c Toµ
¸n nh©n d©n cÊp c¬ së tuyªn.
2.2.3. C¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao
C¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao ®−îc thµnh lËp t¹i c¸c tØnh, c¸c khu vùc tù
trÞ vµ c¸c thµnh phè tù trÞ trùc thuéc trung −¬ng. HiÖn nay, n−íc Céng hoµ
nh©n d©n Trung Hoa cã 31 Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao.
Theo LuËt Tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n, Bé luËt tè tông h×nh sù, Bé luËt tè
tông d©n sù, LuËt tè tông hµnh chÝnh, Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao cã thÈm
quyÒn:
- XÐt xö c¸c lo¹i vô viÖc sau:
XÐt xö s¬ thÈm c¸c vô viÖc h×nh sù, d©n sù vµ hµnh chÝnh quan träng vµ
phøc t¹p theo thÈm quyÒn cña m×nh do ph¸p luËt quy ®Þnh;
XÐt xö s¬ thÈm nh÷ng vô viÖc do Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao chuyÓn giao
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;
XÐt xö s¬ thÈm c¸c vô viÖc do c¸c Toµ ¸n cÊp d−íi chuyÓn giao theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt;
XÐt xö phóc thÈm nh÷ng vô viÖc mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña c¸c Toµ ¸n
cÊp d−íi bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao trong nh÷ng khu
vùc cã Toµ ¸n hµng h¶i cã thÈm quyÒn xÐt xö phóc thÈm nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt
®Þnh do Toµ ¸n hµng h¶i tuyªn;
XÐt xö gi¸m ®èc thÈm c¸c vô viÖc do ViÖn kiÓm s¸t kh¸ng nghÞ theo thñ
tôc tè tông gi¸m ®èc thÈm.
- Xem xÐt l¹i nh÷ng vô ¸n s¬ thÈm liªn quan ®Õn h×nh ph¹t tö h×nh ®−îc
quyÕt ®Þnh bëi c¸c Toµ ¸n nh©n d©n trung cÊp trong tr−êng hîp ng−êi bÞ buéc
téi tuyªn bè tõ bá quyÒn kh¸ng c¸o. NÕu Toµ ¸n cÊp cao ph¸t hiÖn kh«ng cã
sù ph¶n ®èi ®èi víi h×nh ph¹t tö h×nh, Toµ ¸n sÏ chuyÓn vô ¸n cho Toµ ¸n
nh©n d©n tèi cao thÈm tra. NÕu kh«ng ®ång ý víi b¶n ¸n xö tö h×nh bÞ c¸o,
Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao cã thÓ hoÆc tiÕn hµnh xÐt xö l¹i vô ¸n hoÆc chuyÓn
vô ¸n l¹i cho Toµ ¸n nh©n d©n trung cÊp thÈm tra, xÐt xö l¹i.
484
- Xem xÐt vµ phª chuÈn ho·n thi hµnh b¶n ¸n tö h×nh do c¸c Toµ ¸n
nh©n d©n trung cÊp tuyªn trong thêi h¹n 2 n¨m.
- Phª chuÈn h×nh ph¹t tö h×nh theo sù ñy quyÒn cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi
cao.
- Gi¸m s¸t ho¹t ®éng xÐt xö cña c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp d−íi. §èi víi
nh÷ng ph¸n quyÕt vµ b¶n ¸n cã sai lÇm do c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp d−íi
th«ng qua, c¸c Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao ®−îc quyÒn xÐt xö hoÆc yªu cÇu c¸c
Toµ ¸n nh©n d©n cÊp d−íi xem xÐt l¹i vô viÖc.
2.3. C¸c Toµ ¸n chuyªn biÖt
C¸c Toµ ¸n chuyªn biÖt ®−îc thµnh lËp ë c¸c khu vùc ®Æc biÖt xÐt xö
nh÷ng vô viÖc ®Æc biÖt khi cÇn thiÕt. HiÖn nay, n−íc Céng hoµ nh©n d©n
Trung Hoa cã c¸c Toµ ¸n chuyªn biÖt sau: Toµ ¸n vËn t¶i ®−êng s¾t, Toµ ¸n
hµng h¶i vµ Toµ ¸n qu©n sù.
2.3.1. C¸c Toµ ¸n qu©n sù
C¸c Toµ ¸n qu©n sù ®−îc thµnh lËp trong qu©n ®éi gi¶i phãng nh©n d©n
n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa cã nhiÖm vô gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n liªn
quan ®Õn qu©n nh©n vµ c¸c vô ¸n kh¸c thuéc thÈm quyÒn cña m×nh do ph¸p
luËt quy ®Þnh hoÆc do Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao uû quyÒn.
C¸c Toµ ¸n qu©n sù ®−îc lËp thµnh 3 cÊp: Toµ ¸n cÊp c¬ së; Toµ ¸n cÊp
qu©n khu vµ lùc l−îng vò trang; Toµ ¸n qu©n sù cÊp cao.
- Toµ ¸n qu©n sù cÊp cao. Toµ ¸n qu©n sù cÊp cao cã thÈm quyÒn:
+ XÐt xö s¬ thÈm c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn hµnh vi ph¹m téi do nh÷ng sÜ
quan trªn cÊp chØ huy s− ®oµn thùc hiÖn.
+ XÐt xö nh÷ng vô ¸n cã yÕu tè n−íc ngoµi.
+ XÐt xö phóc thÈm, thÈm tra vµ xem xÐt l¹i nh÷ng vô ¸n cã b¶n ¸n tö
h×nh.
- Toµ ¸n qu©n khu vµ lùc l−îng vò trang lµ nh÷ng Toµ ¸n trung cÊp ®−îc
thµnh lËp t¹i c¸c qu©n khu, lùc l−îng h¶i qu©n, lùc l−îng kh«ng qu©n, lùc
l−îng ph¸o binh vµ Së chØ huy Toµ ¸n qu©n sù cÊp cao. Toµ ¸n qu©n khu vµ
lùc l−îng vò trang cã thÈm quyÒn:
+ XÐt xö s¬ thÈm nh÷ng vô ¸n liªn quan ®Õn téi ph¹m do c¸c qu©n nh©n
cÊp phã chØ huy s− ®oµn vµ trung ®oµn;
+ XÐt xö nh÷ng vô ¸n mµ møc h×nh ph¹t cao nhÊt lµ tö h×nh;
+ XÐt xö nh÷ng vô ¸n theo thÈm quyÒn do Toµ ¸n qu©n sù tèi cao ñy
quyÒn hoÆc chØ ®Þnh;
+ XÐt xö nh÷ng vô ¸n mµ b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh cña c¸c Toµ ¸n cÊp
d−íi bÞ kh¸ng c¸o hoÆc kh¸ng nghÞ.
485
- Toµ ¸n qu©n sù cÊp c¬ së bao gåm c¸c Toµ ¸n ®−îc thµnh lËp ë c¸c ®¬n
vÞ qu©n sù cÊp tØnh, h¹m ®éi h¶i qu©n vµ kh«ng qu©n trong ph¹m vi qu©n
khu vµ trong c¸c ®¬n vÞ qu©n ®éi ®ãng t¹i B¾c Kinh trùc thuéc c¸c së chØ huy.
C¸c Toµ ¸n qu©n sù cÊp c¬ së cã thÈm quyÒn:
+ XÐt xö c¸c vô ¸n liªn quan ®Õn c¸c hµnh vi ph¹m téi do c¸c qu©n nh©n
d−íi cÊp chØ huy tiÓu ®oµn vµ xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n mµ møc cao nhÊt cña
h×nh ph¹t cã thÓ lªn ®Õn chung th©n;
+ XÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n theo thÈm quyÒn do c¸c Toµ ¸n qu©n sù cÊp
trªn ñy quyÒn hoÆc chØ ®Þnh.
2.3.2. C¸c Toµ ¸n hµng h¶i
C¸c Toµ ¸n hµng h¶i lµ nh÷ng Toµ ¸n chuyªn biÖt ®−îc thµnh lËp ®Ó xÐt
xö s¬ thÈm nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn hµng h¶i hoÆc tµu biÓn v× môc ®Ých
thùc thi quyÒn lùc t− ph¸p ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò hµng h¶i. HiÖn nay, n−íc
Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa ®· thµnh lËp c¸c Toµ ¸n hµng h¶i t¹i c¸c
thµnh phè c¶ng nh− Guangzhou, Shanghai, Qingdao, Tianjin, Dalian, Wuhan,
Haikou, Xiamen, Ningbo vµ Beihai v.v… Vµo th¸ng 5 n¨m 1989, Toµ ¸n nh©n
d©n tèi cao ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh vÒ ph¹m vi thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô
viÖc cña c¸c Toµ ¸n hµng h¶i. QuyÕt ®Þnh nµy x¸c ®Þnh râ c¸c Toµ ¸n hµng h¶i
gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc hµng h¶i hoÆc th−¬ng m¹i gi÷a c¸c ph¸p nh©n, c«ng d©n
Trung Quèc víi nhau; gi÷a c¸c ph¸p nh©n, c«ng d©n Trung Quèc víi c¸c ph¸p
nh©n, c«ng d©n n−íc ngoµi; gi÷a c¸c c¸c ph¸p nh©n, c«ng d©n n−íc ngoµi víi
nhau. Cô thÓ, c¸c lo¹i vô viÖc thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña c¸c Toµ ¸n hµng
h¶i ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
- C¸c nhãm vô viÖc liªn quan ®Õn nh÷ng tranh chÊp vµ thiÖt h¹i hµng
h¶i, bao gåm: nh÷ng vô viÖc yªu cÇu båi th−êng thiÖt h¹i liªn quan ®Õn sù va
quÖt gi÷a c¸c tµu; nh÷ng vô viÖc yªu cÇu båi th−êng thiÖt h¹i liªn quan ®Õn
viÖc c¸c tµu va ®ông víi c¸c c«ng tr×nh x©y dùng vµ c¸c vËt dông kh¸c trªn bê
biÓn, cöa biÓn vµ c¸c c¶ng; c¸c vô viÖc yªu cÇu båi th−êng thiÖt h¹i liªn quan
®Õn viÖc tµu bèc dì hµng hoÆc sù rß rØ nh÷ng vËt liÖu nguy hiÓm hay n−íc
th¶i g©y « nhiÔm hay thiÖt h¹i ®èi víi c¸c tµu hoÆc hµng ho¸ kh¸c.
- C¸c nhãm vô viÖc th−¬ng m¹i, bao gåm: nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn
tranh chÊp hîp ®ång vËn t¶i hµng h¶i; nh÷ng vô viÖc tranh chÊp hîp ®ång
liªn quan ®Õn hµnh kh¸ch vµ hµnh lý; nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn tranh
chÊp hîp ®ång lao ®éng cña thuû thñ; nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn tranh chÊp
hîp ®ång trôc vít vµ cøu hé hµng h¶i; nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn tranh
chÊp hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i.
- C¸c nhãm vô viÖc hµng h¶i kh¸c, bao gåm: nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn
tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quan träng trong h¶i tr×nh vµ ho¹t ®éng hµng h¶i; nh÷ng
486
vô viÖc liªn quan ®Õn tranh chÊp ho¹t ®éng c¶ng biÓn; nh÷ng vô viÖc liªn
quan ®Õn tranh chÊp tæn thÊt chung; nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn khai th¸c
vµ ph¸t triÓn ngoµi kh¬i; nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u, thÕ chÊp
hoÆc quyÒn khiÕu n¹i −u tiªn; nh÷ng vô viÖc hµnh chÝnh liªn quan ®Õn c¬
quan cã thÈm quyÒn hµng h¶i hoÆc s«ng néi ®Þa; vµ nh÷ng vô viÖc gian lËn
hµng h¶i.
- C¸c lo¹i vô viÖc liªn quan ®Õn sù c−ìng chÕ hµng h¶i, bao gåm: nh÷ng
vô viÖc liªn quan ®Õn c−ìng chÕ thi hµnh theo yªu cÇu cña c¬ quan cã thÈm
quyÒn hµng h¶i vµ s«ng néi thñy; nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn yªu cÇu thùc
hiÖn ph¸n quyÕt träng tµi cña ®−¬ng sù; nh÷ng vô viÖc vÒ ®¬n yªu cÇu cña c¸c
®−¬ng sù ®èi víi viÖc c«ng nhËn vµ cho thi hµnh ph¸n quyÕt cña tæ chøc träng
tµi ë n−íc ngoµi theo quy ®Þnh cña ®iÒu −íc quèc tÕ vÒ c«ng nhËn vµ cho thi
hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi n−íc ngoµi; nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn c¸c
®¬n yªu cÇu cña c¸c ®−¬ng sù víi c¸c Toµ ¸n hµng h¶i Trung Quèc vÒ viÖc hç
trî thi hµnh ph¸n quyÕt cña c¸c Toµ ¸n n−íc ngoµi, phï hîp víi c¸c hiÖp ®Þnh
t−¬ng trî t− ph¸p Trung Quèc ký kÕt víi c¸c n−íc, hoÆc theo nguyªn t¾c cã ®i
cã l¹i.
- C¸c lo¹i vô viÖc liªn quan ®Õn c¸c yªu cÇu vÒ b¶o qu¶n: nh÷ng vô viÖc
vÒ c¸c yªu cÇu gi÷ tµu tr−íc khi më phiªn toµ; nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn
viÖc gi÷ hµng ho¸ trªn tµu hoÆc nhiªn liÖu cña tµu tr−íc khi më phiªn toµ xÐt
xö.
Nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña c¸c Toµ ¸n hµng h¶i bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng
nghÞ sÏ do Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao ë ®Þa bµn ®ã xÐt xö phóc thÈm.
2.3.3. C¸c Toµ ¸n vËn t¶i ®−êng s¾t
C¸c Toµ ¸n vËn t¶i ®−êng s¾t lµ nh÷ng Toµ ¸n chuyªn biÖt ®−îc thµnh
lËp t¹i c¸c ®Þa bµn cã c¸c c¬ quan qu¶n lý ®−êng s¾t vµ t¹i ®Þa bµn cã c¸c c¬
quan trùc thuéc c¬ quan qu¶n lý ®−êng s¾t. C¸c Toµ ¸n vËn t¶i ®−êng s¾t cã
thÈm quyÒn xÐt xö c¸c lo¹i vô viÖc sau:
- XÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù do c¬ quan c«ng an ®−êng s¾t ®iÒu tra vµ theo
hå s¬ cña kiÓm s¸t viªn ®−êng s¾t;
- XÐt xö nh÷ng vô viÖc liªn quan ®Õn c¸c tranh chÊp kinh tÕ. Theo c¸c
quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, c¸c vô viÖc nµy thuéc c¸c lo¹i sau:
+ C¸c vô viÖc liªn quan ®Õn tranh chÊp hîp ®ång vËn t¶i hµng ho¸ ®−êng
s¾t; c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn c¸c tranh chÊp vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång
hîp t¸c ®−êng s¾t quèc tÕ;
+ C¸c vô viÖc liªn quan ®Õn c¸c tranh chÊp kinh tÕ trong ph¹m vi hÖ
thèng ®−êng s¾t;
487
+ C¸c vô viÖc liªn quan ®Õn thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång vµ båi th−êng thiÖt
h¹i do vi ph¹m c¸c quy ®Þnh an toµn ®−êng s¾t;
+ C¸c vô viÖc båi th−êng thiÖt h¹i liªn quan ®Õn thiÖt h¹i ng−êi vµ tµi
s¶n do c¸c ho¹t ®éng ®−êng s¾t vµ vËn t¶i hµng ho¸, trong tr−êng hîp ®−¬ng
sù lùa chän viÖc khëi kiÖn ra Toµ ¸n vËn t¶i ®−êng s¾t.
- XÐt xö nh÷ng vô viÖc theo uû quyÒn cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao.
Nh÷ng vô viÖc cã b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña c¸c Toµ ¸n vËn t¶i ®−êng s¾t bÞ
kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ sÏ do Toµ ¸n nh©n d©n cÊp cao t¹i ®Þa ph−¬ng ®ã xÐt
xö phóc thÈm.
S¬ ®å hÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n
n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa
C¸c tßa ¸n nh©n d©n cÊp cao C¸c tßa ¸n chuyªn biÖt
C¸c tßa ¸n nh©n d©n
trung cÊp
C¸c tßa ¸n nh©n d©n
cÊp c¬ së
C¸c
tßa ¸n
qu©n
sù
C¸c
tßa ¸n
hµng
h¶i
C¸c
tßa ¸n
vËn t¶i
®−êng s¾t
C¸c ph©n tßa cña
tßa ¸n nh©n d©n cÊp
c¬ së
tßa ¸n nh©n d©n tèi cao
488
3. C¸c h×nh thøc tæ chøc xÐt xö
Theo LuËt Tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c, c¸c
Toµ ¸n nh©n d©n tæ chøc xÐt xö theo nh÷ng h×nh thøc sau:
3.1. Phiªn toµ mét ThÈm ph¸n
Lo¹i phiªn toµ nµy do mét ThÈm ph¸n chñ tr× xÐt xö c¸c vô viÖc ®¬n
gi¶n. ThÈm ph¸n tiÕn hµnh xÐt xö vµ ra ph¸n quyÕt miÖng. Toµ ¸n tæ chøc
phiªn toµ mét ThÈm ph¸n khi tiÕn hµnh xÐt xö c¸c lo¹i vô viÖc sau:
- C¸c vô ¸n h×nh sù s¬ thÈm ®−îc gi¶i quyÕt trªn c¬ së ®¬n tè c¸o vµ c¸c
vô ¸n h×nh sù nhá kh¸c.
- C¸c vô viÖc d©n sù ®¬n gi¶n vµ c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn c¸c tranh chÊp
kinh tÕ ®−îc gi¶i quyÕt bëi c¸c Toµ ¸n cÊp c¬ së vµ c¸c ph©n toµ cña c¸c Toµ
¸n cÊp c¬ së kÌm theo.
- C¸c vô ¸n ®−îc xÐt xö theo c¸c thñ tôc tè tông ®Æc biªt, ngo¹i trõ c¸c vô
liªn quan ®Õn tiªu chuÈn cö tri hoÆc c¸c vô ¸n phøc t¹p kh¸c cÇn ®−îc gi¶i
quyÕt bëi mét héi ®ång xÐt xö.
3.2. Héi ®ång xÐt xö
Héi ®ång xÐt xö bao gåm Ýt nhÊt 3 ThÈm ph¸n hoÆc mét Héi ®ång gåm
c¸c ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n. Trong héi ®ång xÐt xö, ThÈm ph¸n vµ
Héi thÈm nh©n d©n cã thÈm quyÒn ngang nhau, ®éc lËp tu©n theo ph¸p luËt.
C¸c vô viÖc d©n sù vµ vô ¸n h×nh sù s¬ thÈm th−êng ®−îc xÐt xö bëi mét héi
®ång xÐt xö ngo¹i trõ nh÷ng vô viÖc ®¬n gi¶n chØ cÇn mét ThÈm ph¸n gi¶i
quyÕt. C¸c vô xÐt xö phóc thÈm vµ thÈm tra ¸n tö h×nh ®−îc gi¶i quyÕt bëi
mét héi ®ång xÐt xö.
Héi ®ång xÐt xö lµ h×nh thøc xÐt xö c¬ b¶n cña Toµ ¸n nh©n d©n, kh«ng
cã tÝnh cøng nh¾c trong thµnh phÇn c¬ cÊu cña nã; h¬n n÷a, c¸c thµnh viªn
cña Héi ®ång xÐt xö ®−îc chØ ®Þnh trªn c¬ së tõng vô ¸n mét. Ch¸nh ¸n hoÆc
Ch¸nh toµ chØ ®Þnh mét ThÈm ph¸n lµm chñ to¹ phiªn toµ. Tr−êng hîp
Ch¸nh ¸n hoÆc Ch¸nh toµ tù m×nh tham gia xÐt xö th× Ch¸nh ¸n hoÆc Ch¸nh
toµ ®ång thêi ®¶m nhiÖm vÞ trÝ chñ täa phiªn toµ ®ã.
Khi nghÞ ¸n, Héi ®ång xÐt xö tu©n theo nguyªn t¾c thiÓu sè phôc tïng ®a
sè trong tr−êng hîp cã sù bÊt ®ång ph¸t sinh. Quan ®iÓm cña thiÓu sè, tuy
vËy, ph¶i ®−îc ghi chÐp vµo biªn b¶n cña Toµ ¸n víi ch÷ ký cña c¸c thµnh
viªn Héi ®ång xÐt xö.
489
3.3. ñy ban ThÈm ph¸n
Theo LuËt Tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c, c¸c
Toµ ¸n c¸c cÊp thµnh lËp mét ñy ban ThÈm ph¸n, thµnh viªn cña ñy ban
ThÈm ph¸n ®−îc Ch¸nh ¸n ®Ò cö vµ Héi ®ång nh©n d©n cïng cÊp bæ nhiÖm.
ñy ban ThÈm ph¸n do Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n lµm Chñ tÞch.
Tr¸ch nhiÖm cña ñy ban ThÈm ph¸n bao gåm:
- Th¶o luËn c¸c vô ¸n träng ®iÓm, phøc t¹p;
- Tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö;
- Th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò t− ph¸p kh¸c.
4. HÖ thèng Toµ ¸n cña Hång C«ng, Ma Cao vµ §µi Loan
4.1. HÖ thèng Toµ ¸n cña Hång C«ng
Ngµy 1/7/1997, n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa kh«i phôc chñ quyÒn
®èi víi Hång C«ng. §Ó duy tr× sù thèng nhÊt vµ toµn vÑn l·nh thæ vµ sù æn
®Þnh vµ thÞnh v−îng cña Hång C«ng, Nhµ n−íc Trung Hoa phï hîp víi chÝnh
s¸ch mét nhµ n−íc, hai chÕ ®é vµ c¸c quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p, ®· thµnh lËp
§Æc khu hµnh chÝnh Hång C«ng, trong ®ã cã hÖ thèng Toµ ¸n trªn c¬ së LuËt
c¬ b¶n (Basic Law) cña §Æc khu.
Theo LuËt c¬ b¶n cña §Æc khu hµnh chÝnh Hång C«ng vµ c¸c v¨n b¶n
ph¸p lý kh¸c cña Hång C«ng, HÖ thèng Toµ ¸n Hång C«ng bao gåm c¸c Toµ
¸n nh©n d©n c¸c cÊp lµ c¸c c¬ quan thùc hiÖn quyÒn xÐt xö. HÖ thèng Toµ ¸n
nµy bao gåm:
- C¸c Toµ ¸n cÊp c¬ së: c¸c Toµ ¸n quËn, c¸c Toµ ¸n magistrates’ vµ c¸c
Toµ ¸n chuyªn biÖt;
- C¸c Toµ ¸n cÊp cao: Toµ phóc thÈm vµ Toµ s¬ thÈm.
- Toµ phóc thÈm ®ång thêi chung thÈm (Court of Final Appeal).
Hång K«ng cã c¸c Toµ ¸n quËn xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù vµ d©n sù theo
thÈm quyÒn cña m×nh. Thªm vµo ®ã, Hång K«ng cã 9 Toµ vi c¶nh lµ c¸c Toµ
¸n cÊp c¬ së xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù. C¸c Toµ ¸n chuyªn biÖt cã thÈm quyÒn
xÐt xö c¸c vô ¸n thuéc mét sè lÜnh vùc chuyªn biÖt, ®ã lµ c¸c Toµ ®Êt ®ai, Toµ
lao ®éng, Toµ khiÕu kiÖn nhá, Toµ vÞ thµnh niªn... Toµ ¸n phóc thÈm ®ång
thêi chung thÈm lµ Toµ ¸n cÊp cao nhÊt thùc hiÖn quyÒn xÐt xö chung thÈm.
4.2. HÖ thèng Toµ ¸n cña Ma Cao
Vµo ngµy 20 th¸ng 9 n¨m 1999, Ma Cao trë vÒ Trung Quèc. N−íc Céng
hoµ nh©n d©n Trung Hoa thiÕt lËp l¹i chñ quyÒn ®èi víi Ma Cao. §Æc khu
hµnh chÝnh Ma Cao ®−îc thµnh lËp. Theo §¹o luËt c¬ b¶n cña §Æc khu hµnh
490
chÝnh Ma Cao, Ma Cao cã møc ®é tù trÞ cao vµ hÖ thèng Toµ ¸n thùc hiÖn
quyÒn xÐt xö ®éc lËp.
Ma Cao cã mét hÖ thèng Toµ ¸n ba cÊp: cÊp thÊp, trung cÊp vµ cÊp phóc
thÈm ®ång thêi chung thÈm. Ma Cao kh«ng cã Toµ ¸n cÊp huyÖn v× ®¬n vÞ ®Þa
lý giíi h¹n cña §Æc khu. Còng v× vËy, Ma Cao cã rÊt Ýt Toµ ¸n chuyªn biÖt, chØ
cã c¸c Toµ ¸n hµnh chÝnh lµ ®−îc thµnh lËp.
- C¸c Toµ ¸n cÊp thÊp: C¸c Toµ ¸n cÊp thÊp lµ c¸c Toµ ¸n s¬ thÈm mµ,
phô thuéc vµo nhu cÇu, cã thÓ thµnh lËp c¸c héi ®ång chuyªn biÖt xÐt xö c¸c
vô ¸n h×nh sù, d©n sù hoÆc kinh tÕ.
- C¸c Toµ ¸n trung cÊp: C¸c Toµ ¸n nµy thùc hiÖn mét phÇn thÈm quyÒn
cña Toµ ¸n cÊp cao tr−íc khi Ma Cao trë vÒ Trung Quèc.
- C¸c Toµ ¸n hµnh chÝnh: §©y lµ c¸c Toµ ¸n chuyªn biÖt gi¶i quyÕt c¸c vô
viÖc vÒ h¶i quan, thuÕ vµ hµnh chÝnh. Chóng lµ c¸c Toµ ¸n cÊp thÊp. BÞ ®¬n
ph¶n ®èi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña c¸c Toµ ¸n nµy cã thÓ kh¸ng c¸o lªn c¸c Toµ
¸n trung cÊp.
- Toµ ¸n phóc thÈm ®ång thêi chung thÈm: Nh− tªn gäi ®· biÓu thÞ, Toµ
¸n phóc thÈm ®ång thêi chung thÈm thùc hiÖn quyÒn xÐt xö chung thÈm.
4.3. HÖ thèng Toµ ¸n cña §µi Loan.
“ChÝnh quyÒn trung −¬ng” ë §µi Loan ®· thµnh lËp n¨m hÖ thèng c¬
quan quyÒn lùc bao gåm hÖ thèng hµnh ph¸p, hÖ thèng lËp ph¸p, hÖ thèng xÐt
xö, hÖ thèng buéc téi vµ hÖ thèng thÈm tra.
HÖ thèng xÐt xö cã vÞ trÝ ®éc lËp trong “ChÝnh quyÒn trung −¬ng”. HÖ
thèng nµy cã mét Ch¸nh ¸n vµ mét Phã ch¸nh ¸n, mét Tæng Th− ký vµ mét
Phã Tæng Th− ký. HÖ thèng xÐt xö cã mét héi ®ång 17 ThÈm ph¸n. Nã bao
gåm c¸c Toµ ¸n th«ng th−êng, c¸c Toµ ¸n hµnh chÝnh, c¸c Uû ban kû luËt
c«ng chøc vµ c¸c uû ban kh¸c. HÖ thèng nµy thùc thi thÈm quyÒn réng, bao
gåm thÈm quyÒn xÐt xö c¸c vô h×nh sù, d©n sù vµ hµnh chÝnh; thÈm quyÒn kû
luËt c«ng chøc vµ thÈm quyÒn gi¶i thÝch “HiÕn ph¸p” vµ ph¸p luËt. H¬n n÷a,
c¸c uû ban kh¸c thuéc hÖ thèng xÐt xö còng cã nh÷ng thÈm quyÒn riªng cña
m×nh.
HÖ thèng Toµ ¸n cña §µi Loan lµ hÖ thèng ba cÊp: Toµ ¸n tèi cao, c¸c Toµ
¸n cÊp cao vµ c¸c Toµ ¸n cÊp huyÖn. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊp mang tÝnh b¶n
chÊt xÐt xö h¬n lµ tÝnh hÖ thèng cÊp bËc.
- Toµ ¸n tèi cao lµ c¬ quan xÐt xö cao nhÊt cña §µi Loan vµ lµ Toµ ¸n
chung thÈm. Toµ ¸n tèi cao cã n¨m héi ®ång xÐt xö d©n sù vµ n¨m héi ®ång
xÐt xö h×nh sù.
491
- C¸c Toµ ¸n cÊp cao ®−îc thµnh lËp ë c¸c tØnh vµ c¸c ®Æc khu. §©y lµ cÊp
thø hai cña hÖ thèng Toµ ¸n §µi Loan. Mçi Toµ ¸n cÊp cao cã nhiÒu héi ®ång
xÐt xö d©n sù vµ h×nh sù. Mçi héi ®ång xÐt xö cã mét chñ to¹ vµ hai ThÈm
ph¸n. C¸c Toµ ¸n chuyªn biÖt còng cã thÓ ®−îc thµnh lËp.
- C¸c Toµ ¸n cÊp huyÖn, cÊp thÊp nhÊt cña hÖ thèng Toµ ¸n §µi Loan,
®−îc thµnh lËp t¹i c¸c quËn, huyÖn hoÆc thµnh phè. Mét Toµ ¸n cã thÓ ®¶m
nhiÖm c«ng viÖc xÐt xö cho nhiÒu quËn, huyÖn hay thµnh phè nhá, mÆt kh¸c,
nÕu quËn, huyÖn hay thµnh phè qu¸ réng th× cã thÓ thµnh lËp nhiÒu chi
nh¸nh toµ. C¸c Toµ ¸n nµy khi xÐt xö th−êng chØ do mét ThÈm ph¸n ®iÒu
hµnh. C¸c vô viÖc cã tÝnh chÊt vµ néi dung quan träng do mét héi ®ång gåm
ba ThÈm ph¸n tiÕn hµnh xÐt xö.
492
C©u hái h−íng dÉn häc tËp
1. Nªu vµ ph©n tÝch vÞ trÝ, vai trß cña hÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n n−íc
Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa.
2. Nªu vµ ph©n tÝch c¸c nguyªn t¾c xÐt xö c¬ b¶n cña hÖ thèng Toµ ¸n
nh©n d©n n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa.
3. Nªu vµ ph©n tÝch thÈm quyÒn xÐt xö cña Toµ ¸n c¸c cÊp ë n−íc Céng
hoµ nh©n d©n Trung Hoa.
4. Nªu vµ ph©n tÝch c¸c h×nh thøc tæ chøc xÐt xö ë n−íc Céng hoµ nh©n
d©n Trung Hoa.
5. Ph©n tÝch kh¸i qu¸t hÖ thèng Toµ ¸n cña Hång C«ng, Ma Cao vµ §µi
Loan.
493
ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung:
Ts. NguyÔn v¨n hßa
Biªn tËp:
Tæ c«ng nghÖ th«ng tin
Phßng kh¶o thÝ - ®¶m b¶o chÊt l−îng gi¸o dôc
494
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Các cơ quan bảo vệ pháp luật.pdf
