Các nguyên tắc của pháp luật xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong điều kiện đổi mới và hội nhập quốc tế

uan hÖ x· héi c¨n b¶n ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt, mäi ng−êi ®Òu ph¶i tu©n theo ph¸p luËt kh«ng cã ngo¹i lÖ; ph¸p luËt ph¶i cã vai trß chñ ®¹o trong ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi, trong ®ã tÝnh tèi cao thuéc vÒ hiÕn ph¸p vµ luËt; t«n träng vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn trªn thùc tÕ c¸c quyÒn, tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n; quyÒn lùc nhµ n−íc lµ thèng nhÊt, cã sù ph©n c«ng vµ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n−íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t− ph¸p; b¶o ®¶m chÕ ®é tr¸ch nhiÖm qua l¹i gi÷a nhµ n−íc vµ c«ng d©n; b¶o ®¶m sù ®éc lËp cña toµ ¸n… ViÖc x©y dùng vµ kiÖn toµn nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa tiÕp tôc ®æi míi theo h−íng x©y dùng c¬ chÕ vËn hµnh cô thÓ ®Ó b¶o ®¶m nguyªn t¾c tÊt c¶ quyÒn lùc nhµ n−íc thuéc vÒ nh©n d©n vµ nguyªn t¾c quyÒn lùc nhµ n−íc lµ thèng nhÊt, cã sù ph©n c«ng, phèi hîp gi÷a cac c¬ quan nhµ n−íc trong viÖc thùc hiÖn quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t− ph¸p. TÝch cùc phßng ngõa vµ kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tham nhòng, l·ng phÝ. 2.4. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i phãng con ng−êi trªn tÊt c¶ c¸c linh vùc quan träng cña ®êi sèng x· héi, ë c¸c cÊp ®é c¸ nh©n, (nhãm) céng ®ång, giai cÊp, d©n téc vµ nh©n lo¹i. Mét trong nh÷ng gi¸ trÞ cao c¶ vµ còng lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi ë n−íc ta lµ gi¶i phãng con ng−êi khái nh÷ng m−u sinh cùc nhäc vµ nh÷ng bÊt c«ng x· héi. Trong sù nghiÖp gi¶i phãng th× quan träng nhÊt lµ gi¶i phãng søc s¶n xuÊt (gi¶i phãng ng−êi lao ®éng), lµm cho lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa h×nh 130 thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së cña chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t− liÖu s¶n xuÊt mét c¸ch tù nhiªn ®óng víi quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña chóng nh»m ®¸p øng ngµy mét nhiÒu h¬n, tèt h¬n nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt cña con ng−êi. §iÒu nµy ®ßi hái tr−íc hÕt ng−êi lao ®éng n−íc ta ph¶i lµ chñ së h÷u thùc sù ®èi víi nh÷ng t− liÖu s¶n xuÊt cña m×nh; ph¶i x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa víi c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh ®a d¹ng dùa trªn chÕ ®é së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t− nh©n, trong ®ã së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ lµ nÒn t¶ng. ViÖc gi¶i phãng ng−êi ng−êi lao ®éng ë n−íc ta kh«ng thÓ thùc hiÖn b»ng nh÷ng biÖn ph¸p duy ý chÝ, g−îng Ðp mµ ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh khoa häc, víi nh÷ng b−íc ®i thÝch hîp, phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n−íc. ViÖc gi¶i phãng ng−êi lao ®éng th× kh«ng chØ gi¶i phãng hä khái sù lÖ thuéc vÒ kinh tÕ b»ng c¸ch ®¸p øng cho hä ®Çy ®ñ vÒ mÆt vËt chÊt mµ cßn ph¶i gi¶i phãng hä c¶ vÒ mÆt tinh thÇn, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mçi ng−êi ph¸t triÓn nh©n tÝnh, nh©n c¸ch cña m×nh. Nhµ n−íc ViÖt Nam ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c«ng d©n ph¸t triÓn toµn diÖn, gi¸o dôc ý thøc c«ng d©n sèng vµ lµm viÖc theo HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt, gi÷ g×n thuÇn phong mü tôc, x©y dùng gia ®×nh cã v¨n ho¸, h¹nh phóc, cã tinh thÇn yªu n−íc, yªu chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, cã tinh thÇn quèc tÕ ch©n chÝnh, h÷u nghÞ vµ hîp t¸c víi c¸c d©n téc trªn thÕ giíi. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n ®−îc th−ëng thøc nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt cã gi¸ trÞ. Nh− vËy, viÖc gi¶i phãng ng−êi lao ®éng cÇn ®−îc tiÕn hµnh trªn c¶ ba lÜnh vùc quan träng lµ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ tinh thÇn. ChØ khi nµo ®¸p øng ®−îc ®Çy ®ñ nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn cña con ng−êi (mçi ng−êi vµ tÊt c¶ mäi ng−êi) th× míi cã ®iÒu kiÖn vËt chÊt thùc sù ®Ó gi¶i phãng con ng−êi, tr¶ l¹i cho con ng−êi b¶n chÊt ®Ých thùc cña nã. Khi ®ã con ng−êi míi thËt sù lµm chñ- lµm chñ thiªn nhiªn, lµm chñ x· héi vµ lµm chñ b¶n th©n m×nh vµ nh©n d©n lao ®éng ViÖt Nam- ng−êi s¸ng t¹o vµ ®ång thêi ph¶i lµ ng−êi ®−îc quyÒn h−ëng thô nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n lo¹i. Ph¸p luËt ViÖt Nam víi c¸c nguyªn t¾c cña m×nh ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó x· héi ViÖt Nam ph¸t triÓn bÒn v÷ng vÒ mäi mÆt ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n trªn c¬ së gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, thóc ®Èy x©y dùng c¬ së vËt chÊt- kü thuËt, më réng hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt vµ giao l−u víi thÞ tr−êng thÕ giíi. X· héi x· héi chñ nghÜa kh«ng chØ cã môc ®Ých gi¶i phãng ng−êi lao ®éng mµ cßn lu«n t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi ®Ó khuyÕn khÝch, nu«i d−ìng vµ thóc ®Èy mäi n¨ng lùc s¸ng t¹o cña mçi ng−êi, mçi céng ®ång. Trong c¸c lo¹i s¸ng t¹o th× lao ®éng s¸ng t¹o cña nh©n d©n lµ quan träng nhÊt. Nh©n d©n ph¶i lµ ng−êi s¸ng t¹o c¸c h×nh thøc tæ chøc lao ®éng trong x· héi, c¸c h×nh thøc tæ chøc x· héi. Nh©n d©n lao ®éng ViÖt Nam th«ng minh vµ s¸ng t¹o trong qu¸ khø dùng n−íc vµ gi÷ n−íc vµ sÏ tiÕp tôc s¸ng t¹o trong lao ®éng x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc víi ®iÒu kiÖn ph¸p luËt ph¶i ®−îc ban hµnh phï hîp. Sù s¸ng t¹o sÏ lµm cho 131 x· héi n¨ng ®éng, kÝch thÝch sù ph¸t triÓn, h¹n chÕ t×nh tr¹ng tr× trÖ, thô ®éng, s¬ cøng nh− thêi kú x©y dùng nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp. Trong x· héi ta sù ph¸t triÓn tù do cña mçi ng−êi lµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn tù do cña tÊt c¶ mäi ng−êi nªn viÖc gi¶i phãng cÇn ®−îc tiÕn hµnh trªn ph¹m vi c¸ nh©n, céng ®ång, giai cÊp vµ nh©n lo¹i. 2.5. Cñng cè vµ thùc hiÖn ®oµn kÕt d©n téc, ®oµn kÕt toµn d©n. §oµn kÕt lµ mét truyÒn thèng quý b¸u cña d©n téc ta. Khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n lu«n lu«n ®−îc cñng cè vµ ph¸t triÓn s©u réng trªn c¬ së liªn minh v÷ng ch¾c gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ ®éi ngò trÝ thøc. §©y lµ nguån søc m¹nh, ®éng lùc chñ yÕu vµ`lµ nh©n tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh b¶o ®¶m th¾ng lîi bÒn v÷ng cña sù nghiÖp x©y dung vµ b¶o vÖ Tæ quèc. Ph¸p luËt ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh ®Ó ph¸t huy søc m¹nh cña c¶ céng ®ång d©n téc, ý chÝ tù lùc, tù c−êng vµ lßng tù hµo d©n téc v× môc tiªu ®éc lËp, thèng nhÊt ®Êt n−íc, v× d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. "§éng lùc chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n−íc lµ ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n trªn c¬ së liªn minh gi÷a c«ng nh©n víi n«ng d©n vµ trÝ thøc do §¶ng l·nh ®¹o, kÕt hîp hµi hoµ c¸c lîi Ých c¸ nh©n, tËp thÓ vµ x· héi, ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng vµ nguån lùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cña toµn x· héi"(1). Cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n, giai cÊp n«ng d©n, ®éi ngò trÝ thøc, c¸c doanh nh©n, thÕ hÖ trÎ, phô n÷, cùu chiÕn binh, ng−êi cao tuæi, c¸c d©n téc, ®ång bµo c¸c t«n gi¸o kh¸c nhau, ®ång bµo ®Þnh c− ë n−íc ngoµi. KÕt hîp hµi hoµ lîi Ých c¸ nh©n, lîi Ých tËp thÓ vµ lîi Ých toµn x· héi. T«n träng nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau kh«ng tr¸i víi lîi Ých chung cña d©n téc, xo¸ bá mÆc c¶m, ®Þnh kiÕn, ph©n biÖt ®èi xö vÒ qu¸ khø, giai cÊp, thµnh phÇn, nghÒ nghiÖp, vÞ trÝ x· héi, x©y dùng tinh thÇn cëi më, tin cËy lÉn nhau, h−íng tíi t−¬ng lai. 2.6. Më réng d©n chñ vµ d©n chñ ho¸ c¸c ho¹t ®éng nhµ n−íc vµ x· héi. Gi¶i phãng ph¶i lu«n ®i liÒn víi d©n chñ. D©n chñ ph¶i võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña qu¸ tr×nh ®æi míi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña ®Êt n−íc. §iÒu nµy ®ßi hái ph¸p luËt, c¸c nguyªn t¾c cña ph¸p luËt ph¶i ghi nhËn vµ më réng c¸c thiÕt chÕ d©n chñ, nh÷ng h×nh thøc d©n chñ phong phó do nh©n d©n s¸ng t¹o. Tr−íc hÕt lµ sù kh¼ng ®Þnh x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n. ®Èy m¹nh viÖc c¶i c¸ch bé m¸y nhµ n−íc theo h−íng d©n chñ ho¸ viÖc ph©n c«ng, phèi hîp mét c¸ch hîp lý gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n−íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p hµnh ph¸p vµ t− ph¸p. Trong ®ã n©ng cao h¬n n÷a vÞ trÝ, vai trß cña c¸c c¬ quan d©n cö, nhÊt lµ c¸c c¬ quan ë ®¹i ph−¬ng; n©ng cao vai trß cña c¸c c¬ quan t− ph¸p, d©n chñ ho¸ c¸c ho¹t ®éng t− ph¸p nh− tiÕn hµnh tranh tông c«ng khai, d©n chñ, tr¸nh hiÖn t−îng oan sai trong b¾t, giam, xÐt xö… Tõng b−íc tiÕn hµnh c«ng khai ho¸ c¸c ho¹t ®éng nhµ n−íc, c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt víi ph−¬ng ch©m: "d©n biÕt, d©n (1) §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, H 2001, tr 23 132 bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra". §Èy m¹nh viÖc ph©n c«ng, ph©n cÊp, n©ng cao quyÒn tù chñ cña ®Þa ph−¬ng, cña cÊp d−íi; thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së; gi¶m bít c¸c thñ tôc g©y phiÒn hµ, s¸ch nhiÔu ®èi víi nh©n d©n, c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ thñ tôc hµnh chÝnh… §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø IX ®· nhÊn m¹nh: "X©y dùng khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n g¾n víi viÖc ph¸t huy d©n chñ trong ®êi sèng x· héi d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. Thùc hiÖn d©n chñ trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ë tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c ngµnh"(1). ThÊm nhuÇn tinh thÇn nµy ph¸p luËt ViÖt Nam ®·, ®ang ghi nhËn ngµy cµng nhiÒu h¬n c¸c quyÒn tù do d©n chñ cho nh©n d©n trong c¸c lÜnh vùc nh− kinh tÕ (tuyªn bè nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ b×nh ®¼ng; quyÒn tù do kinh doanh…), chÝnh trÞ (quyÒn biÓu t×nh, quyÒn øng cö…), tinh thÇn (quyÒn th«ng tin vµ quyÒn ®−îc th«ng tin…), x· héi (quyÒn con ng−êi ®−îc thõa nhËn; quyÒn tù do tÝn ng−ìng vµ t«n gi¸o, c¸c t«n gi¸o b×nh ®¼ng; quyÒn tù do ®i ra n−íc ngoµi vµ tõ n−íc ngoµi trë vÒ trong n−íc; ghi nhËn nguyªn t¾c ®−îc lµm tÊt c¶ nh÷ng g× mµ luËt kh«ng cÊm…).v.v. Trong thêi gian tíi cÇn cã c¬ chÕ, c¸c h×nh thøc tæ chøc thÝch hîp ®Ó thu hót vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng−êi, mäi tÇng líp nh©n d©n tham gia c¸c c«ng viÖc chung cña §¶ng, Nhµ n−íc vµ x· héi. X©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ ®Ó nh©n d©n cã thÓ thô h−ëng vµ thùc hiÖn c¸c quyÒn d©n chñ trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi…b»ng ph¸p luËt. 2.7. T¹o ra hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ngµy cµng nh©n ®¹o, v× con ng−êi. Sù nh©n ®¹o, v× con ng−êi cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ngoµi viÖc thÓ hiÖn ë sù gi¶i phãng con ng−êi th× cßn biÓu hiÖn ë sù ghi nhËn, t«n träng vµ ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c quyÒn con ng−êi vÒ chÝnh trÞ, d©n sù, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x· héi; Xo¸ bá dÇn h×nh ph¹t tö h×nh trong ph¸p luËt h×nh sù; gi¶m bít c¸c hµnh vi bÞ coi lµ téi ph¹m (chuyÓn mét sè hµnh vi tõ bÞ coi lµ vi ph¹m h×nh sù sang bÞ coi lµ vi ph¹m hµnh chÝnh); bá bít mét sè h×nh ph¹t; xo¸ bá viÖc h×nh sù ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ, d©n sù; TiÕn hµnh b¶o vÖ quyÒn c«ng d©n, gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp b»ng con ®−êng t− ph¸p (thµnh lËp thªm c¸c toµ chuyªn tr¸ch, më réng thÈm quyÒn cña toµ ¸n, c¶i tiÕn c¸c thñ tôc xÐt xö cña toµ ¸n theo h−íng ®¬n gi¶n, d©n chñ, chÝnh x¸c, nhanh gän, hiÖu qu¶); Gi¶m bít c¸c thñ tôc, ®Æc biÖt lµ thñ tôc hµnh chÝnh trong gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc cña c«ng d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ. T¹o m«i tr−êng thuËn lîi cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tù do s¶n xuÊt, kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Hoµn thiÖn ph¸p luËt cho phï hîp h¬n víi ®¹o ®øc, v¨n ho¸ vµ truyÒn thèng d©n téc, thÓ hiÖn tÝnh nh©n v¨n, nh©n b¶n trong c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt. (1) §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, H 2001, tr. 124. 133 2.8. §¸p øng yªu cÇu cña tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸, minh b¹ch ho¸ vµ hµi hoµ ho¸ ph¸p luËt. Sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c kinh tÕ trªn ph¹m vi toµn cÇu ®· ®Õn t×nh tr¹ng héi nhËp vµ thay ®æi cña c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi kh¸c nhau, trong ®ã cã ph¸p luËt cña mçi n−íc. Nãi c¸ch kh¸c, khi trong lÜnh vùc kinh tÕ c¸c quèc gia ®· cã chung mét “s©n ch¬i” (thÞ tr−êng chung) ®ßi hái gi÷a c¸c quèc gia ph¶i cã chung mét “luËt ch¬i” vµ ph¶i nghiªm chØnh ch¬i theo “luËt ch¬i” ®· ®−îc c¸c bªn tham gia tho¶ thuËn vµ chÊp nhËn. Víi chÝnh s¸ch më cöa vµ héi nhËp ®Ó ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· vµ ®ang tõng b−íc chÞu sù t¸c ®éng vµ cã ¶nh h−ëng tíi kinh tÕ c¸c n−íc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ngµy mét nhiÒu h¬n. Qu¸ tr×nh héi nhËp cña kinh tÕ ViÖt Nam ®ßi hái ph¸p luËt ViÖt Nam còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi nh÷ng thay ®æi quan träng cña kinh tÕ. TiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ßi hái ph¸p luËt ViÖt Nam cÇn ®−îc nghiªn cøu söa ®æi, bæ sung theo h−íng: + TiÕp nhËn nh÷ng kinh nghiÖm, m« h×nh ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë c¸c n−íc kh¸c, nhÊt lµ nh÷ng n−íc ®· cã nhiÒu kinh nghiÖm x©y dùng vµ vËn hµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Ó vËn dông vµo hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. + Më cöa thÞ tr−êng néi ®Þa cho hµng ho¸, dÞch vô, vèn... cña n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam theo lé tr×nh mµ ViÖt Nam ®· tho¶ thuËn; + Tõng b−íc c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi mét sè lo¹i hµng ho¸, xo¸ bá c¸c hµng rµo, c¸c h¹n chÕ ®èi víi hµng ho¸ n−íc ngoµi, xo¸ bá chÝnh s¸ch b¶o hé ®èi víi hµng ho¸, mËu dÞch, dÞch vô vµ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc, thèng nhÊt ph¸p luËt vÒ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh...; + TiÕn hµnh minh b¹ch ho¸ viÖc ho¹ch ®Þnh, ban hµnh vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cña ®Êt n−íc vÒ kinh tÕ, th−¬ng m¹i vµ nh÷ng lÜnh vùc kh¸c cã liªn quan (c«ng bè tr−íc nh÷ng chÝnh s¸ch, nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt dù ®Þnh sÏ ban hµnh, thùc thi cho nh©n d©n, cho c¸c ®èi t−îng chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch, c¸c quy ®Þnh Êy trong nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh). Tõng b−íc n©ng cao an toµn ph¸p lý cho c¸c tæ chøc vµ c¸c c¸ nh©n trong vµ ngoµi n−íc trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c; + Néi ®Þa ho¸ (®−a vµo hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam) mét sè quy ®Þnh cña c¸c c«ng −íc vµ ®iÒu −íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam tham gia hoÆc ký kÕt vµo hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam; + Tõng b−íc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam phï hîp víi ph¸p luËt quèc tÕ (hµi hoµ ho¸ ph¸p luËt), nhÊt lµ c¸c chÕ ®Þnh ph¸p luËt mµ trong hÖ thèng ph¸p luËt n−íc ta ch−a cã cho t−¬ng ®−¬ng víi c¸c n−íc kh¸c (ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh lµnh m¹nh, luËt vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸, luËt vÒ b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng ViÖt Nam…); lo¹i trõ dÇn nh÷ng m©u thuÉn trong ph¸p luËt, lµm cho ph¸p luËt ViÖt Nam xÝch l¹i gÇn h¬n víi ph¸p luËt cña c¸c n−íc kh¸c; + Cñng cè vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ thùc thi ph¸p luËt cña ®Êt n−íc cho phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi, ®Æc biÖt lµ viÖc thùc thi c¸c cam kÕt quèc tÕ vµ nh÷ng quan 134 hÖ ph¸p luËt cã nh©n tè n−íc ngoµi. Cñng cè hÖ thèng c¸c c¬ quan t− ph¸p vµ c¸c tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp phi chÝnh phñ..; b¶o ®¶m vËn hµnh th«ng suèt nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ®¸p øng yªu cÇu x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa vµ thùc hiÖn tèt c¸c cam kÕt quèc tÕ. + Ph¸p luËt ViÖt Nam ph¶i t¹o ra m«i tr−êng ph¸p lý thuËn lîi cho viÖc cñng cè, më réng mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc kh¸c vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ, ®ång thêi ph¶i lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó ViÖt Nam ®Êu tranh víi nh÷ng hiÖn t−îng tiªu cùc trong quan hÖ quèc tÕ, b¶o vÖ lîi Ých cña d©n téc, ®Êt n−íc m×nh. 2.9. B¶o ®¶m sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn x· héi chñ nghÜa cña ®Êt n−íc. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam, ®¹i biÓu trung thµnh quyÒn lîi cña giai cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng vµ cña c¶ d©n téc, theo chñ nghÜa M¸c- Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh, lµ lùc l−îng l·nh ®¹o nh©n d©n ViÖt Nam x©y dùng chñ nghÜa x· héi. B¶o ®¶m sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n còng chÝnh lµ ®¶m b¶o ®Þnh h−íng ph¸t triÓn x· héi chñ nghÜa cña ®Êt n−íc ta. D−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam chóng ta ®· vµ ®ang x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa; x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n, tõng b−íc ®−a ®Êt n−íc tho¸t khái nh÷ng khã kh¨n, tiÕp tôc ph¸t triÓn theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø IX ®· kh¼ng ®Þnh: "§¶ng vµ nh©n d©n ta quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc ViÖt Nam theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa trªn nÒn t¶ng chñ nghÜa m¸c- lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh"(1). Trong thêi gian tíi ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam n©ng cao h¬n n÷a b¶n lÜnh chÝnh trÞ vµ søc chiÕn ®Êu trong ®iÒu kiÖn míi, v÷ng m¹nh vÒ chÝnh trÞ, t− t−ëng, tæ chøc, cã ph−¬ng thøc l·nh ®¹o khoa häc. Nh÷ng ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp quèc tÕ vµ toµn cÇu hãa ®èi víi c¸c nguyªn t¾c cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa viÖt nam TS. Lª Mai Anh Sau 20 n¨m ®æi míi më cöa nh»m héi nhËp toµn diÖn vµo qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ë b×nh diÖn khu vùc vµ toµn cÇu, ViÖt Nam ®· vµ ®ang ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu quan träng vÒ x©y dùng ph¸p luËt quèc gia còng nh− vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi. Sau khi gi¶i phãng MiÒn nam, thèng nhÊt ®Êt n−íc, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng tiÒn ®Ò thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, nh−ng ph¶i ®Õn thêi ®iÓm n¨m 1986, khi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam quyÕt ®Þnh thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi toµn diÖn, lÊy (1) ) §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, H 2001, tr. 20. 135 kinh tÕ lµm träng t©m th× nh÷ng tiÒn ®Ò thuËn lîi sau chiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc míi cã nÒn t¶ng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n phôc vô nhu cÇu héi nhËp khu vùc vµ toµn cÇu hãa. Sù h×nh thµnh còng nh− vËn hµnh cña thÓ chÕ thêi kú ®æi míi g¾n liÒn víi viÖc t¨ng c−êng søc m¹nh vµ vai trß chØ ®¹o cña c¸c nguyªn t¾c ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ®èi víi c¸c ho¹t ®éng x©y dùng, thùc hiÖn vµ ¸p dông ph¸p luËt trong ®iÒu kiÖn quèc gia vµ quèc tÕ cã nh÷ng thay ®æi lín lao. Ng−îc l¹i, tiÕn tr×nh ®æi míi g¾n víi xu thÕ héi nhËp khu vùc vµ toµn cÇu hãa cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c nguyªn t¾c ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam còng nh− viÖc vËn dông thµnh c«ng c¸c nguyªn t¾c nµy trong thùc tiÔn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ thùc hiÖn th¾ng lîi sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. 1. Nh÷ng chñ tr−¬ng vµ quan ®iÓm chØ ®¹o qu¸ tr×nh héi nhËp vµ toµn cÇu hãa cña ViÖt Nam thêi kú ®æi míi Th¸ng 12/1986, §¹i héi VI §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· quyÕt ®Þnh d−êng lèi ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc, tõ ®ã më ra thêi kú cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi xu thÕ khu vùc hãa vµ toµn cÇu hãa. NghÞ quyÕt §¹i héi VI ®· s¸ng suèt nhËn ®Þnh: –Muèn kÕt hîp søc m¹nh cña d©n téc víi søc m¹nh cña thêi ®¹i, n−íc ta ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ; tranh thñ më mang quan hÖ kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt víi c¸c n−íc thÕ giíi thø ba, c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ t− nh©n n−íc ngoµi trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi–(1). Chñ tr−¬ng trªn ®−îc kh¼ng ®Þnh l¹i ë NghÞ quyÕt sè 07/NQ- TW ngµy 27/11/2001 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, trong ®ã ®Æc biÖt nhÊn m¹nh yªu cÇu ph¶i “chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m më réng thÞ tr−êng, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc, qu¶n lý ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh...–. TiÕp ®Õn, trong NghÞ quyÕt sè 34- NQ/TW ngµy 3/2/2004 cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vÒ mét sè chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p lín nh»m thùc hiÖn th¾ng lîi NghÞ quyÕt ®¹i héi toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng, vÊn ®Ò héi nhËp xu thÕ toµn cÇu hãa vµ nÒn kinh tÕ th−¬ng m¹i khu vùc trë thµnh vÊn ®Ò tÊt yÕu ®èi víi c«ng cuéc ®æi míi. NghÞ quyÕt ®· cô thÓ hãa thµnh mét sè nhiÖm vô chñ yÕu, nh− chñ ®éng vµ khÈn tr−¬ng h¬n trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt quèc tÕ ®a ph−¬ng, song ph−¬ng mµ n−íc ta ®· ký kÕt vµ ®Æc biÖt lµ chuÈn bÞ tèt c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó sím gia nhËp WTO, t¹o m«i tr−êng ®Çu t−, kinh doanh b×nh ®¼ng, minh b¹ch, th«ng tho¸ng, cã tÝnh c¹nh tranh cao ë khu vùc, ®Èy m¹nh thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam. Quan ®iÓm chØ ®¹o chung theo NghÞ quyÕt sè 07 ®Ó thùc hiÖn nh÷ng chñ tr−¬ng nµy lµ: a) Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, ®¶m b¶o ®éc lËp, tù chñ vµ ®Þnh (1) §¶ng Céng s¶n ViÖt nam, V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI, Nxb Sù thËt, H 1987, tr.99. 136 h−íng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, b¶o vÖ m«i tr−êng; b) Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù nghiÖp cña toµn d©n. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng vµ nguån lùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña toµn x· héi, trong ®ã kinh tÕ nhµ n−íc gi÷ vai trß chñ ®¹o; c) Héi nhËp kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c, võa ®Êu tranh vµ c¹nh tranh, võa cã nhiÒu c¬ héi, võa kh«ng Ýt th¸ch thøc, do ®ã cÇn tØnh t¸o, kh«n khÐo vµ linh ho¹t trong viÖc xö lý tÝnh hai mÆt cña héi nhËp tïy theo ®èi t−îng, vÊn ®Ò, tr−êng hîp, thêi ®iÓm cô thÓ, võa ph¶i ®Ò phßng t− t−ëng tr× trÖ, thô ®éng, võa ph¶i chèng t− t−ëng gi¶n ®¬n, n«ng nãng; d) KÕt hîp chÆt chÏ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi yªu cÇu gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, quèc phßng, th«ng qua héi nhËp ®Ó t¨ng c−êng søc m¹nh tæng hîp cña quèc gia, nh»m cñng cè chñ quyÒn vµ an ninh ®Êt n−íc; e) NhËn thøc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®Ò ra kÕ ho¹ch vµ lé tr×nh héi nhËp hîp lý, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr−êng, ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Kh¸i qu¸t l¹i th× träng t©m cña qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ thêi kú ®æi míi cña ViÖt Nam vÉn lµ c«ng t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. C«ng t¸c nµy g¾n liÒn víi yªu cÇu ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn hÖ ph¸p luËt ViÖt Nam, mµ tr−íc hÕt lµ x©y dùng vµ hoµn thiÖn khung ph¸p luËt kinh tÕ - th−¬ng m¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Khung ph¸p luËt nµy tu©n theo nh÷ng ®Þnh h−íng c¬ b¶n, nh− ph¶i nhËn thøc râ rµng, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét xu thÕ kh¸ch quan, lµ bé phËn trong tæng thÓ tiÕn tr×nh ®æi míi - héi nhËp - ph¸t triÓn vµ t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng, lµ tiÒn ®Ò quan träng b¶o ®¶m cho sù thµnh c«ng cña c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, n©ng cao phóc lîi x· héi, thu hÑp kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn víi c¸c n−íc trong khu vùc. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i theo khu«n khæ ph¸p luËt, ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch, kh«ng chËm chÔ, còng kh«ng ®Ó dån g¸nh nÆng vµo cuèi lé tr×nh. C¶i c¸ch ph¸p luËt phôc vô héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ph¶i ®−îc ®Æt trong tæng thÓ c¸c vÊn ®Ò thuéc chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi chung cña ®Êt n−íc, nhÊt lµ ph¶i gi÷ v÷ng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa trong mäi b−íc ®i cña tiÕn tr×nh héi nhËp. MÆt kh¸c, viÖc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh ph¸p luËt c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - th−¬ng m¹i trong khu vùc doanh nghiÖp nhµ n−íc ph¶i song song víi c¶i c¸ch hÖ thèng thÓ chÕ tµi chÝnh, ng©n hµng vµ thÞ tr−êng lao ®éng, ph¶i cã chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt khuyÕn khÝch ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t− nh©n, ph¸t triÓn c¸c dù ¸n ®Çu t− trong n−íc vµ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµ nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®Òu h−íng ®Õn x©y dùng thÞ tr−êng n¨ng ®éng vµ t¨ng c−êng n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia. VÒ c¬ b¶n th× trªn mäi ph−¬ng diÖn, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· vµ tiÕp tôc cã t¸c ®éng nhiÒu mÆt tíi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c nguyªn t¾c ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam nãi riªng. Sù t¸c 137 ®éng nµy ®−îc lý gi¶i tr−íc hÕt tõ nh÷ng ®Æc tr−ng cã tÝnh b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp vµ toµn cÇu hãa. 2. B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp vµ toµn cÇu hãa HiÖn nay, më cöa, héi nhËp khu vùc hãa, toµn cÇu hãa lµ nh÷ng ph¹m trï trë lªn kh¸ quen thuéc, g¾n víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn vµ hîp t¸c quèc tÕ cña nhiÒu quèc gia trong c¸c khu«n khæ song ph−¬ng, ®a ph−¬ng hoÆc t¹i c¸c diÔn ®µn hîp t¸c khu vùc, liªn khu vùc vµ trong c¸c tæ chøc quèc tÕ phæ cËp. Trªn b×nh diÖn quèc tÕ, tõ hai thËp kû cuèi cïng cña thÕ kû XX trë l¹i ®©y, tiÕn tr×nh më cöa, héi nhËp cña tõng quèc gia cã sù g¾n kÕt chÆt chÏ víi toµn cÇu hãa, bëi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thêi ®¹i lµ xu thÕ quèc tÕ hãa mäi mÆt ®êi sèng quèc tÕ, víi träng t©m lµ lÜnh vùc kinh tÕ. Môc tiªu cña nh÷ng h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay lµ t¹o ra thÞ tr−êng liªn kÕt khu vùc vµ toµn cÇu, víi ph−¬ng thøc c¬ b¶n lµ tù do hãa th−¬ng m¹i, dùa trªn nÒn t¶ng cña kinh tÕ thÞ tr−êng, nh»m dì bá mang tÝnh chÊt ph©n biÖt ®èi xö c¸c c¶n trë th−¬ng m¹i, nh− c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi quan thuÕ gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn. Qu¸ tr×nh dì bá c¸c hµng rµo th−¬ng m¹i gi÷a c¸c n−íc ®−îc hiÓu nh− sù vËn ®éng ®Ó h−íng ®Õn mét “møc gi¸ chung” cho c¸c s¶n phÈm th−¬ng m¹i trong thÞ tr−êng liªn kÕt ®ã. Trong thùc tiÔn, quèc tÕ hãa trong khu«n khæ liªn kÕt khu vùc diÔn ra ®ång thêi víi xu thÕ toµn cÇu hãa. Sù vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu theo ph−¬ng thøc tù do hãa tÊt yÕu dÉn ®Õn hÖ qu¶ lµ sù gia t¨ng ngµy cµng lín møc ®é tïy thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia vµ c¸c nÒn kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh. Qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ sÏ ph¸ vì giíi h¹n cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, h×nh thµnh hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng toµn cÇu, l«i kÐo sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c n−íc trªn thÕ giíi. V× vËy, gi÷a c¸c quèc gia vµ c¸c nÒn kinh tÕ ngµy cµng cã sù xÝch l¹i gÇn nhau. Nh−ng sù tïy thuéc vµo nhau cña nÒn kinh tÕ c¸c quèc gia l¹i ®i liÒn víi nghÞch lý lµ sù c¹nh tranh quyÕt liÖt ®Ó giµnh lÊy chç ®øng v÷ng vµng trong thÞ tr−êng khu vùc vµ thÞ tr−êng quèc tÕ. §iÒu nµy cho thÊy, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng toµn cÇu, lîi Ých thu ®−îc cña c¸c quèc gia lµ kh«ng gièng nhau vµ sù më cöa cña tõng quèc gia sÏ cã ý nghÜa t¹o sù b×nh ®¼ng trong viÖc h−ëng ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi héi nhËp qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa. Trong bèi c¶nh nªu trªn, nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau, nh− chÝnh s¸ch kinh tÕ- th−¬ng m¹i, chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia, c«ng nghÖ tiªn tiÕn... ®−îc sö dông ®Ó t¨ng c−êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia. Song nh÷ng c«ng cô nµy sÏ kh«ng thÓ thay thÕ mét thÓ chÕ ph¸p lý phï hîp víi xu thÕ quèc tÕ hãa, nh»m ®iÒu chØnh hiÖu qu¶ tiÕn tr×nh liªn kÕt khu vùc vµ toµn cÇu. ThÓ chÕ ph¸p lý ®ã bao gåm khung ph¸p luËt quèc gia vµ khung ph¸p luËt quèc tÕ. Sù t−¬ng ®ång vµ liªn kÕt gi÷a hai bé phËn cña thÓ chÕ ph¸p lý thêi ®¹i më cöa, héi nhËp vµ toµn cÇu hãa lµ tiÒn ®Ò quan träng ®èi víi ®iÒu tiÕt hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ - th−¬ng m¹i quèc tÕ. Theo c¸ch tiÕp cËn nãi trªn th× ®èi víi c¸c quèc gia, dï cã kh¸c nhau vÒ chÕ ®é chÝnh trÞ vµ tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc nh−ng khi thiÕt lËp quan hÖ hîp t¸c vÒ kinh tÕ - th−¬ng m¹i víi nhau vÉn buéc ph¶i tu©n theo c¸c “luËt ch¬i chung” 138 ®· ®−îc c¸c quèc gia tháa thuËn x©y dùng nªn. LuËt ch¬i nµy thuéc vÒ kinh tÕ thÞ tr−êng, vèn lµ nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa trªn c¸c lùc l−îng thÞ tr−êng ®Ó quyÕt ®Þnh quy m« s¶n xuÊt, tiªu dïng, ®Çu t−, mµ kh«ng cã sù can thiÖp qu¸ s©u cña c¸c chÝnh phñ. NÒn kinh tÕ nµy kh¸c h¼n víi kinh tÕ phi thÞ tr−êng, lµ nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã, chÝnh phñ t×m c¸ch kiÓm so¸t phÇn lín c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ b»ng mét c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung. §èi víi nh÷ng nÒn kinh tÕ phi thÞ tr−êng, c¸c yÕu tè nh− môc ®Ých s¶n xuÊt, gi¸ c¶, chi phÝ, ph©n bæ ®Çu t−, nguyªn vËt liÖu, lao ®éng, th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ hÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m« kh¸c ®Òu dùa vµo mét kÕ ho¹ch kinh tÕ quèc d©n do mét c¬ quan kÕ ho¹ch trung −¬ng lËp ra. Tr¸i l¹i, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, vÒ thùc chÊt lµ nÒn kinh tÕ tù ®iÒu hµnh chø kh«ng bÞ ®iÒu hµnh tõ bªn ngoµi. MÆt kh¸c, sang thÕ kû XXI, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng theo xu h−íng toµn cÇu hãa dùa trªn sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ tri thøc, kh¸c víi giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ë thÕ kû tr−íc, chñ yÕu dùa trªn kinh tÕ c«ng nghiÖp. §©y lµ qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ hµm chøa bªn trong cuéc c¸ch m¹ng vÒ lùc l−îng s¶n xuÊt vµ ph−¬ng thøc kinh doanh. Trong nÒn kinh tÕ nµy, tri thøc trë thµnh néi dung chñ yÕu cña s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng. Tri thøc lµ yÕu tè cã søc sèng vµ quan träng nhÊt trong c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt, do ®ã, c¸c yÕu tè mang tÝnh chÊt lµ lîi thÕ so s¸nh nh− lao ®éng rÎ, tµi nguyªn thiªn nhiªn dåi dµo ®ang dÇn ®−îc thay thÕ b»ng c¸c yÕu tè tri thøc vµ lao ®éng cã kü n¨ng cao. Søc m¹nh cña kinh tÕ tri thøc, còng nh− søc Ðp ngµy cµng t¨ng cña toµn cÇu hãa vµ héi nhËp (cã xuÊt ph¸t ®iÓm lµ cuéc c¸ch m¹ng vÒ lùc l−îng s¶n xuÊt vµ ph−¬ng thøc kinh doanh) ®· ®Æt ra yªu cÇu h×nh thµnh thÓ chÕ ph¸p lý míi vµ c¶i c¸ch c¬ cÊu kinh tÕ, víi c¸c hÖ thèng hÕt søc ®a d¹ng, nh− m¹ng th«ng tin toµn cÇu, hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng toµn cÇu, c¸c h×nh thøc tæ chøc khu vùc vµ liªn khu vùc, c¸c tæ chøc quèc tÕ..., tÊt c¶ lµm cho “luËt ch¬i” cña kinh tÕ thÞ tr−êng toµn cÇu, theo ph−¬ng thøc tù do hãa th−¬ng m¹i cã nh÷ng nguyªn t¾c nÒn t¶ng riªng, kh¸c víi nguyªn t¾c cña m« h×nh thÓ chÕ ph¸p lý dùa trªn nÒn t¶ng kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa ®· tõng tån t¹i tr−íc ®©y. Tõ ®©y tÊt yÕu ph¸t sinh yªu cÇu ®èi víi tõng quèc gia lµ ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp ®Ó cã sù hµi hßa hãa gi÷a c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt quèc gia víi “”luËt ch¬i chung” hiÖn hµnh, ®Æc biÖt lµ sù t−¬ng thÝch gi÷a c¸c nguyªn t¾c ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi c¸c quy t¾c, chuÈn mùc cña ph¸p luËt quèc tÕ. Vµ liªn quan ®Õn yªu cÇu ®æi míi thÓ chÕ ph¸p lý quèc gia t−¬ng thÝch víi ®iÒu kiÖn cña ph¸t triÓn th−¬ng m¹i toµn cÇu hãa lµ sù ®ãng gãp tÝch cùc cña nhiÒu thiÕt chÕ th−¬ng m¹i quèc tÕ, mµ ®iÓn h×nh lµ vai trß cña WTO, mét liªn kÕt th−¬ng m¹i toµn cÇu, víi sè thµnh viªn gåm 148 quèc gia vµ vïng l·nh thæ. 3. T¸c ®éng cña qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp vµ toµn cÇu hãa ®èi víi c¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam C¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®−îc hiÓu lµ nh÷ng nguyªn lý, nh÷ng t− t−ëng chØ ®¹o c¬ b¶n, cã tÝnh chÊt xuÊt ph¸t ®iÓm, thÓ hiÖn tÝnh toµn diÖn, linh ho¹t vµ cã ý nghÜa bao trïm, quyÕt ®Þnh néi dung 139 còng nh− hiÖu lùc cña ph¸p luËt ViÖt Nam. §iÒu nµy ®−îc rót ra tõ ®Æc tÝnh quan träng cña c¸c nguyªn t¾c ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, lµ sù ph¶n ¸nh vµ kh¸i qu¸t nh÷ng néi dung mang tÝnh b¶n chÊt cña ph¸p luËt ViÖt Nam, phï hîp víi nh÷ng thuéc tÝnh vµ quy luËt vËn ®éng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®−¬ng ®¹i. C¸c nguyªn t¾c cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam thêi kú ®æi míi cã vai trß cùc kú quan träng trong ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng lËp ph¸p vµ thi hµnh ph¸p luËt, nh− chØ ®¹o, ®Þnh h−íng vµ ¸p dông ph¸p luËt. MÆt kh¸c, ®ã còng chÝnh lµ th−íc do tÝnh hîp ph¸p vµ hîp lý trong xö sù cña mäi chñ thÓ ph¸p luËt, qua ®ã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi ý thøc ph¸p luËt, v¨n hãa ph¸p lý vµ trËt tù ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®−îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan tõ nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt trong tõng thêi kú, tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn2. Tån t¹i d−íi h×nh thøc cña c¸c quy t¾c ph¸p lý chuÈn mùc, c¸c nguyªn t¾c cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam hiÖn hµnh mét mÆt lµ sù kh¸i qu¸t hãa c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt, mÆt kh¸c cã hiÖu lùc ph¸p lý mang tÝnh kh¸ch quan hãa, ®iÒu chØnh mäi mèi quan hÖ ph¸p luËt ph¸t sinh trong ®êi sèng quèc gia. TÝnh hai mÆt ®ã kh«ng chØ t¹o cho hÖ nguyªn t¾c nµy nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p lý nÒn t¶ng mµ cßn ®¶m b¶o ®Ó chóng kh«ng trë nªn bÊt biÕn hoÆc s¬ cøng tr−íc thùc tiÔn ph¸t triÓn cña c¸c mèi quan hÖ ph¸p luËt ®a d¹ng, ®an xen. Trªn b×nh diÖn chung, c¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam mét mÆt cã gi¸ trÞ æn ®Þnh t−¬ng ®èi c¸c mèi quan hÖ ph¸p luËt trong trËt tù ph¸p lý chung, phôc vô nhiÖm vô chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi cña tõng thêi kú ph¸t triÓn, gãp phÇn quan träng vµo viÖc cñng cè nÒn t¶ng chÝnh trÞ - kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc thêi kú ®æi míi, mÆt kh¸c t¹o dùng thÓ chÕ ph¸p lý ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng héi nhËp cña ViÖt Nam víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu mét c¸ch chñ ®éng, b×nh ®¼ng vµ cã lîi. XÐt vÒ b¶n chÊt th× gi÷a hÖ nguyªn t¾c cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vµ qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp, toµn cÇu hãa tån t¹i mèi quan hÖ cã tÝnh hai chiÒu, bëi trªn thùc tÕ, më cöa, héi nhËp vµ toµn cÇu hãa ph¶i g¾n víi mét trong sè nh÷ng môc tiªu chÝnh lµ x©y dùng mét thÓ chÕ ph¸p lý thèng nhÊt cho kinh tÕ - th−¬ng m¹i toµn cÇu, theo xu h−íng tù do hãa, nh»m t¹o sù liªn kÕt v× lîi Ých ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia kh¸c nhau vÒ nÒn t¶ng kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi. Trong c¸c khu«n khæ th−¬ng m¹i khu vùc hay toµn cÇu mµ ViÖt Nam tham gia, viÖc thùc thi ®Çy ®ñ nghÜa vô thµnh viªn cña nh÷ng thÓ chÕ th−¬ng m¹i ®ã phô thuéc mét phÇn quan träng vµo sù tån t¹i cña nÒn t¶ng thÓ chÕ ph¸p luËt quèc gia, ®−îc x©y dùng dùa trªn c¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Víi ý nghÜa ®ã, c¸c nguyªn t¾c ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®ãng vai trß ®Þnh h−íng c¸c ho¹t ®éng lËp ph¸p vµ hµnh ph¸p, nh»m: a) HiÖn 2 C¸c nguyªn t¾c cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam h×nh thµnh tõ yªu cÇu ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸p luËt diÔn ra trªn l·nh thæ ViÖt Nam vµ quan hÖ mang tÝnh chÊt quèc tÕ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c chñ thÓ kh¸c cña luËt quèc tÕ trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ - kinh tÕ - v¨n hãa - x· héi... 140 thùc hãa c¸c nghÜa vô ph¸p lý quèc tÕ ghi nhËn trong nh÷ng tháa thuËn vµ cam kÕt quèc tÕ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c liªn kÕt th−¬ng m¹i khu vùc hay toµn cÇu; b) hiÖn thùc hãa ®−êng lèi ®æi míi do §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam khëi x−íng vµ l·nh ®¹o, ®¸p øng lé tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ - th−¬ng m¹i quèc tÕ, qua ®ã thóc ®Èy vµ t¨ng c−êng qu¸ tr×nh héi nhËp s©u réng cña ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ng−îc l¹i, qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ toµn cÇu hãa còng tÊt yÕu ®Æt ra yªu cÇu thay ®æi hÖ thèng ph¸p luËt quèc gia, tr−íc hÕt lµ ®æi míi néi dung c¸c nguyªn t¾c cña hÖ thèng ph¸p luËt, nhÊt lµ khung ph¸p luËt kinh tÕ - th−¬ng m¹i. Qu¸ tr×nh nµy g¾n víi sù thay ®æi vÒ t− duy kinh tÕ vµ thùc tiÔn x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam, ®¸p øng yªu cÇu t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®i ®«i víi tiÕn bé x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng, lµm cho d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Cô thÓ, ®Ó t¹o sù t−¬ng thÝch víi c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña th−¬ng m¹i toµn cÇu theo h−íng tù do hãa mµ tiªu biÓu lµ t−¬ng thÝch víi nguyªn t¾c th−¬ng m¹i Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö - Non Discriminatian) th× c¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt ViÖt Nam ghi nhËn trong HiÕn ph¸p 1992 vÒ chÕ ®é së h÷u, vÒ quyÒn b×nh ®¼ng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®· cã néi dung kh¸c víi thêi kú nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tr−íc khi ®æi míi. ViÖc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p 1992 còng nh− trong hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ kinh tÕ - d©n sù - th−¬ng m¹i quyÒn b×nh ®¼ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c h×nh thøc së h÷u vµ nhÊt lµ quyÒn tù do kinh doanh... ®· t¹o nÒn mãng ph¸p lý ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, h−íng ®Õn x©y dùng kinh tÕ thÞ tr−êng, ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam thêi kú më cöa. VÊn ®Ò thiÕt lËp vµ duy tr× quan hÖ th−¬ng m¹i mang tÝnh chÊt kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong ®iÒu kiÖn ®æi míi vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®−îc ¸p dông trªn c¶ hai ph−¬ng diÖn ph¸p lý quèc tÕ vµ quèc gia. Trong giao dÞch th−¬ng m¹i quèc tÕ, ®ã lµ viÖc dµnh c¸c −u ®·i th−¬ng m¹i nh− nhau (theo quy chÕ tèi huÖ quèc) cho tÊt c¶ c¸c n−íc thµnh viªn, kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ quy t¾c h¶i quan, thuÕ quan hay quy chÕ xuÊt nhËp khÈu theo møc cao thÊp kh¸c nhau gi÷a c¸c n−íc. Cßn trong ph¹m vi quèc gia, ®ã lµ viÖc kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng nhËp khÈu víi hµng hãa trong n−íc theo tiªu chÝ cña quy chÕ ®·i ngé quèc gia. C¸c quy chÕ vµ thuÕ trong n−íc ¸p dông ®èi víi hµng hãa nhËp khÈu th× còng ®−îc ¸p dông ®èi víi hµng hãa trong n−íc ®Ó ®¶m b¶o sù c«ng b»ng. Víi néi dung nh− trªn cña nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö th× viÖc mét quèc gia hay mét nhãm quèc gia quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt nh»m ®Æt mét quèc gia kh¸c (hoÆc c¸c ph¸p nh©n, thÓ nh©n cña quèc gia ®ã) vµo mét vÞ trÝ thÊp kÐm h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c hoÆc c¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n n−íc ngoµi kh¸c sÏ bÞ coi lµ mét hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt quèc tÕ. Tõ ®©y, c¸c quèc gia, 141 trong nh÷ng khu«n khæ hîp t¸c nhÊt ®Þnh (nh− trong WTO) ®· cam kÕt dµnh cho nhau chÕ ®é ®·i ngé Tèi huÖ quèc (MFN) vµ chÕ ®é ®·i ngé quèc gia (NT)3. Thùc tiÔn ë ViÖt Nam thêi kú ®Çu ®æi míi cho thÊy, chÕ ®é th−¬ng m¹i kh«ng ph©n biÖt ®èi xö theo quy chÕ MFN vµ NT ®−îc ¸p dông kh¸ h¹n hÑp. Nh−ng sau nµy, khi thiÕt lËp quan hÖ th−¬ng m¹i song ph−¬ng víi nh÷ng ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín, chi phèi nÒn th−¬ng m¹i toµn cÇu nh− víi Hoa Kú th× Ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ th−¬ng m¹i ®· cã sù ph¸t triÓn kh¸ lín. Ph¸p lÖnh vÒ §èi xö Tèi huÖ quèc vµ §èi xö quèc gia ®−îc ñy ban th−êng vô quèc héi th«ng qua n¨m 2002 lµ kÕt qu¶ cña sù thay ®æi quan träng cña HÖ thèng ph¸p luËt quèc gia nãi chung vµ hÖ thèng nguyªn t¾c ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam nãi riªng. Ngoµi nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, giao l−u th−¬ng m¹i quèc tÕ cßn ®−îc thiÕt lËp trªn c¬ së Nguyªn t¾c tù do hãa. Trong ®iÒu kiÖn th−¬ng m¹i lµ yÕu tè mang tÝnh quyÕt ®Þnh hµng ®Çu ®èi víi chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n−íc nh− hiÖn nay th× tù do hãa th−¬ng m¹i cÇn ®−îc chó träng ®Æc biÖt ®Ó chuyÓn hãa vµo néi dung c¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. HiÖn nay, cèt lâi cña nguyªn t¾c tù do hãa trong quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c ®èi t¸c th−¬ng m¹i kh¸c lµ viÖc ViÖt Nam tù nguyÖn c¾t gi¶m dÇn hµng rµo thuÕ quan ®ång thêi víi ho¹t ®éng nh»m lo¹i bá dÇn c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan ®Ó më cöa cho th−¬ng m¹i quèc tÕ ph¸t triÓn t¹i ViÖt Nam. TiÕn tr×nh dì bá nµy ®−îc thùc hiÖn ngay trong c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng mµ ViÖt Nam hiÖn lµ thµnh viªn, trong ®ã, thùc hiÖn viÖc chuyÓn hãa nh÷ng néi dung cña nguyªn t¾c tù do hãa trong HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng ký gi÷a ViÖt Nam víi c¸c ®èi t¸c n−íc ngoµi nh− BTA vµ c¸c hiÖp ®Þnh trong khu«n khæ cña WTO vµo néi dung cô thÓ cña hÖ nguyªn t¾c ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam cã vai trß rÊt quan träng. VÝ dô, LuËt Th−¬ng m¹i ban hµnh ngµy 14/6/2005 (cã hiÖu lùc ngµy 1/1/2006) ®· cã sù chuyÓn hãa c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt th−¬ng m¹i quèc tÕ theo WTO thµnh mét sè nguyªn t¾c ph¸p lý nÒn t¶ng cña luËt nµy, nh− nguyªn t¾c tù do, tù nguyÖn tháa thuËn trong hîp ®ång th−¬ng m¹i, nguyªn t¾c ¸p dông tËp qu¸n quèc tÕ trong hîp ®ång th−¬ng m¹i, nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cña c¸c bªn trong hîp ®ång th−¬ng m¹i... Ngoµi ra, ®Ó t¹o thÓ chÕ ph¸p luËt chung cho viÖc thùc thi c¸c cam kÕt quèc tÕ còng nh− cam kÕt trong lÜnh vùc kinh tÕ th−¬ng m¹i quèc tÕ, quèc héi n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· th«ng qua LuËt ký kÕt, gia nhËp vµ 3 - MFN ®−îc hiÓu lµ nÕu mét n−íc dµnh cho n−íc thµnh viªn mét sù ®èi xö −u ®·i nµo ®ã th× n−íc nµy còng sÏ ph¶i dµnh sù −u ®·i ®ã cho tÊt c¶ c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c. Th«ng th−êng, nguyªn t¾c MFN ®−îc quy ®Þnh trong trong c¸c hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng vµ khi ®−îc ¸p dông trong quan hÖ th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng th× còng chÝnh lµ néi dung cña nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, theo nghÜa c¸c n−íc thµnh viªn sÏ dµnh cho nhau nh÷ng ®èi xö −u ®·i nhÊt. MFN vÒ thùc chÊt lµ ®Ó ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn víi nhau vÒ trao ®æi, giao dÞch th−¬ng m¹i quèc tÕ trong quan hÖ víi n−íc së t¹i, ®Ó ®¶m b¶o tõng n−íc kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö khi thiÕt lËp quan hÖ th−¬ng m¹i víi nhau ë n−íc ®ã. Gi¸ trÞ thùc tiÔn cña MFN trong th−¬ng m¹i quèc tÕ lµ t¹o nh÷ng c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn nh− nhau khi tham gia giao dÞch th−¬ng m¹i ph¸t sinh gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn. §èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ, MFN lµ −u thÕ kh«ng thÓ thiÕu trong t−¬ng quan lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c ®èi t¸c th−¬ng m¹i víi nhau. - Theo nghÜa chung nhÊt th× §èi xö quèc gia (NT) lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n trong quy t¾c vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i quèc tÕ. Quy t¾c nµy kh«ng cho phÐp ph©n biÖt ®èi xö do cã quèc tÞch n−íc ngoµi. 142 thùc hiÖn ®iÒu −íc quèc tÕ, sÏ b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/2006. Do liªn quan ®Õn nh÷ng mèi quan hÖ víi Nhµ n−íc n−íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ, nªn luËt nµy rÊt chó träng ®Õn viÖc thÓ chÕ hãa ®−êng lèi ®èi ngo¹i theo ph−¬ng ch©m ViÖt Nam s½n sµng lµ b¹n, lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c n−íc trong céng ®ång quèc tÕ. Trªn b×nh diÖn quèc tÕ, LuËt ®· cô thÓ hãa ®−îc nh÷ng nguyªn t¾c ký kÕt, gia nhËp vµ thùc hiÖn ®iÒu −íc quèc tÕ, nh− nguyªn t¾c ®iÒu −íc ®−îc ký kÕt ph¶i phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt ph¸p quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ quèc gia, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau, b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi, nguyªn t¾c Pacta sunt servanda, nguyªn t¾c b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt cña c¸c quy ®Þnh trong LuËt víi néi dung c¸c cam kÕt quèc tÕ. Cßn trªn b×nh diÖn quèc gia, LuËt quy ®Þnh ®iÒu −íc quèc tÕ ®−îc ký kÕt, gia nhËp vµ thùc hiÖn ph¶i phï hîp víi HiÕn ph¸p. §Æt trong bèi c¶nh më cöa, héi nhËp khu vùc vµ toµn cÇu hãa cña ViÖt Nam, viÖc ban hµnh LuËt ký kÕt, gia nhËp vµ thùc hiÖn ®iÒu −íc quèc tÕ víi c¸c nguyªn t¾c nªu trªn lµ sù g¾n kÕt c«ng t¸c lËp ph¸p quèc gia cña ViÖt Nam víi qu¸ tr×nh ký kÕt, gia nhËp vµ thùc hiÖn ®iÒu −íc quèc tÕ, b¶o ®¶m ®Ó qu¸ tr×nh hiÖn thùc hãa ®iÒu −íc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam lµ qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ mét c¸ch chñ ®éng cña ViÖt Nam vµo xu thÕ toµn cÇu hãa. Nh×n mét c¸ch toµn diÖn th× qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp vµ toµn cÇu hãa cã t¸c ®éng tÝch cùc nhiÒu mÆt ®Õn viÖc ®æi míi, ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Sù ®æi míi dÔ nhËn thÊy nhÊt lµ ®· t¹o cho ph¸p luËt sù minh b¹ch, hiÓu theo nghÜa réng lµ tÝnh râ rµng, th«ng suèt, ph¶n ¸nh ®−îc nhu cÇu vµ c¬ së thùc tÕ cña ®êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ, tõ ®ã t¹o ra hµnh lang ph¸p lý b×nh ®¼ng cho c¸c chñ thÓ tham gia vµo c¸c quan hÖ ph¸p luËt vµ ®êi sèng ph¸p lý. Sau thêi gian gÇn 20 n¨m më cöa, ®æi míi vµ héi nhËp, c¸c nguyªn t¾c cña ph¸p luËt nãi riªng vµ toµn bé hÖ thèng ph¸p luËt quèc gia cña ViÖt Nam ngµy cµng trë lªn nhÊt qu¸n, ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai, c«ng b»ng vµ d©n chñ. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó ®iÒu chØnh hÖ thèng ph¸p luËt trong n−íc ngµy cµng t−¬ng thÝch víi c¸c nghÜa vô thµnh viªn ®iÒu −íc quèc tÕ. Cho ®Õn nay, c¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt ViÖt Nam c¬ b¶n thèng nhÊt víi c¸c cam kÕt trong BTA, trong khu«n khæ AFTA, APEC... NhiÒu nguyªn t¾c nh− kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, minh b¹ch, c«ng khai, cã thÓ dù b¸o ®−îc... cïng víi c¸c yªu cÇu nh− t¨ng c−êng sù c¹nh tranh lµnh m¹nh, ®Èy m¹nh c¶i c¸ch kinh tÕ... ®· ®−îc ghi nhËn trong nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt söa ®æi, bæ sung hoÆc ban hµnh míi trong giai ®o¹n sau vßng 1 vÒ rµ so¸t BTA, WTO. §iÒu ®¸ng chó ý kh¸c lµ trong n¨m 2001, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt H¶i quan ®Ó lµm c¬ së cho viÖc quy ®Þnh hµng lo¹t vÊn ®Ò vÒ th−¬ng m¹i hµng hãa. T−¬ng tù, c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®· ®−îc tÝch cùc ®iÒu chØnh trong LuËt ThuÕ thu nhËp (söa ®æi n¨m 2003), LuËt ThuÕ tiªu thô ®Æc biÕt (söa ®æi n¨m 2003). Còng trong n¨m 2002, ViÖt Nam ®· ban hµnh Ph¸p lÖnh Tù vÖ trong nhËp khÈu hµng hãa 143 n−íc ngoµi, n¨m 2004 th«ng qua Ph¸p lÖnh Chèng b¸n ph¸ gi¸, Ph¸p lÖnh Chèng trî cÊp trong th−¬ng m¹i quèc tÕ theo c¸c quy ®Þnh cña WTO. Kh«ng nh÷ng thÕ, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch vµ c«ng khai theo c¸c nguyªn t¾c chung, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b−íc tiÕn thùc sù ®æi míi vµ mang tÝnh héi nhËp cao trong c«ng t¸c lËp ph¸p. Th¸ng 6/2002, LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹n ph¸p luËt ®· ®−îc Quèc héi söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cho phï hîp víi nghÜa vô cña ViÖt Nam theo BTA, ASEAN, ASEM... Cã thÓ nãi, Ýt cã n−íc cã LuËt Ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt mµ trong ®ã yªu cÇu vÒ minh b¹ch, c«ng khai cña ph¸p luËt l¹i ®−îc quy ®Þnh râ rµng nh− luËt cña ViÖt Nam. Tãm l¹i, trong thêi gian kh«ng dµi, ViÖt Nam ®· lµm vµ ®¹t ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ kh¶ quan trong ho¹t ®éng lËp ph¸p, lËp quy phôc vô yªu cÇu më cöa, héi nhËp vµ toµn cÇu hãa. ViÖt Nam ®· c¬ b¶n ®¹t ®−îc môc ®Ých ®Æt ra ®èi víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®¸p øng ®−îc lé tr×nh còng nh− thêi gian biÓu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (vÝ dô, tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA). T¹i thêi ®iÓm hiÖn nay, ho¹t ®éng s«i ®éng vµ tËp trung cao ®é nh÷ng cè g¾ng cña nhµ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ hoµn tÊt c¸c thñ tôc ph¸p lý ®Ó gia nhËp WTO4. TiÕn tr×nh nµy cÇn cã m«i tr−êng kinh doanh th«ng tho¸ng, minh b¹ch, thuËn lîi cho ph¸t huy s¸ng t¹o cña c¸c ®èi t−îng lµ doanh nh©n, nhµ khoa häc bªn c¹nh viÖc øng dông thµnh qu¶ cña khoa häc c«ng nghÖ cao. M«i tr−êng nh− vËy chØ cã thÓ h×nh thµnh khi gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a thÓ chÕ ph¸p lý quèc gia vµ quèc tÕ, trong ®ã viÖc ®æi míi, hoµn thiÖn néi dung c¸c nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu. ViÖc ®æi míi vµ hoµn thiÖn ®ã ph¶i theo h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ®¶m b¶o sù ®ång thuËn gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ, tiÕn bé x· héi víi chuÈn hãa thÓ chÕ ph¸p hµnh hiÖn hµnh. Muèn vËy, ph¶i nhanh chãng ban hµnh, söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n ®iÒu chØnh quan hÖ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam ®ång thêi víi viÖc lµm lµnh m¹nh hãa hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng; ®Èy m¹nh c¶i c¸ch thÓ chÕ, t¨ng c−êng hiÖu lùc cña bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n−íc, ®µo t¹o vµ sù dông hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc cho tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng nµy cµng cao yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña bé m¸y nhµ n−íc ViÖt Nam. tµi liÖu tham kh¶o 1. Ban T− t−ëng - V¨n ho¸ Trung −¬ng (2003), Tµi liÖu nghiªn cøu t− t−ëng Hå ChÝ Minh, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 2. Bé T− ph¸p, ViÖn nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý (2000), Thùc tr¹ng hiÓu biÕt ph¸p luËt cña c¸n bé, nh©n d©n t¹i s¸u vïng cã dù ¸n ®iÓm vÒ phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt, Th«ng tin khoa häc ph¸p lý, (4/2000). 4. ViÖt Nam ®· ®µm ph¸n song ph−¬ng thµnh c«ng víi nhiÒu quèc gia, ®· thùc hiÖn xong nhiÒu vßng ®µm ph¸n ®a ph−¬ng ®Ó gia nhËp WTO. 144 3. C¸c M¸c - Ph. Angghen (1995), K. M¸c- Ph. Angghen toµn tËp, tËp 21, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 4. C¸c M¸c (1973), T− b¶n, QuyÓn 1, TËp 1, Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1973. 5. Lª C¶m (2005), Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong khoa häc luËt h×nh sù, Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi. 6. Tr−êng- Chinh (1987), §æi míi lµ ®ßi hái bøc thiÕt cña ®Êt n−íc vµ cña thêi ®¹i, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 7. Lª DuÈn (1976), T¸c phÈm chän läc, TËp 1, Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1976 8. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1991), ChiÕn l−îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi ®Õn n¨m 2000, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 9. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1991), C−¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n−íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 10. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1987), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 11. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1991), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 12. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 13. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX , Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 14. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2003), NghÞ quyÕt Héi nghÞ BCH trung −¬ng lÇn thø VII Kho¸ IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 15. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1997), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø hai Ban chÊp hµnh trung −¬ng kho¸ VIII §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 16. §¹i héi VIII §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña khoa häc vÒ nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi 1997. 17. §¹i häc quèc gia Hµ Néi (2005), ViÖt Nam vµ tiÕn tr×nh gia nhËp WTO, Nxb ThÕ giíi míi, Hµ Néi 18. NguyÔn Minh §oan (2002), HiÖu qu¶ ph¸p luËt- nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 19. Hµn phi, Hµn Phi Tö, Nxb V¨n häc, Hµ Néi 2001 (b¶n dÞch cña Phan Ngäc). 20. §ç Trung HiÕu (2004), Mét sè suy nghÜ vÒ x©y dùng nÒn d©n chñ ë ViÖt Nam hiÖn nay, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 145 21. Phan V¨n Kh¶i (1995), “MÊy ý kiÕn vÒ x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam”, Tham luËn t¹i Héi nghÞ lÇn thø VIII Ban chÊp hµnh trung −¬ng kho¸ VII §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam 21/4/1994. 22. V.I. Lªnin (1978), Lªnin toµn tËp, tËp 33, Nxb TiÕn bé, Matxc¬va. 23. V.I. Lªnin (1978), Lªnin toµn tËp, tËp 44, Nxb TiÕn bé, Matxc¬va. 24. Montesquieu, Bµn vÒ tinh thÇn ph¸p luËt, Nxb Lý luËn chÝnh trÞ, Hµ Néi 2004. 25. Hå ChÝ Minh (1985), Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, Nxb Ph¸p lý, Hµ Néi. 26. Hå ChÝ Minh (1995), Hå ChÝ Minh toµn tËp, tËp 4, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 27. Hå ChÝ Minh (1976), VÒ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1976. 28. Héi nhËp kinh tÕ - ¸p lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng vµ ®èi s¸ch cña mét sè n−íc, Nxb Giao th«ng vËn t¶i, Hµ Néi 2003. 29. §ç M−êi (1995), "Th− göi c¸n bé, nh©n viªn ngµnh t− ph¸p nh©n dÞp 50 n¨m thµnh lËp ngµnh", D©n chñ vµ ph¸p luËt sè 12/1995. 30. Ng©n hµng thÕ giíi (1998), Nhµ n−íc trong mét thÕ giíi ®ang chuyÓn ®æi, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 31. Th¸i Ninh, Hoµng ChÝ B¶o (1991), D©n chñ t− s¶n vµ d©n chñ x· héi chñ nghÜa, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 32. Rene David (2003), Nh÷ng hÖ thèng ph¸p luËt chÝnh trong thÕ giíi ®−¬ng ®¹i (b¶n dÞch cña NguyÔn SÜ Dòng vµ NguyÔn §øc Lam), Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh 2003. 33. Lª Minh T©m (2003), X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam- nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 34. Th¸i VÜnh Th¾ng (1997), LÞch sö lËp hiÕn ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 35. ThuËt ng÷ th−¬ng m¹i - The Language Of Trade, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2001. 36. Uû ban nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi (1999), C¸c v¨n b¶n vÒ quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. 37. NguyÔn Cöu ViÖt (2002), "D©n chñ trùc tiÕp vµ nhµ n−íc ph¸p quyÒn", Nghiªn cøu lËp ph¸p (2/2002). 38. ViÖn nghiªn cøu Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt (1994), X· héi vµ ph¸p luËt, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 146 39. ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i (biªn dÞch), Xóc tiÕn th−¬ng m¹i, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2003. 40. Vâ Kh¸nh Vinh (2002), "C¬ chÕ vµ ph−¬ng thøc lµm s¸ng tá c¸c lîi Ých x· héi trong qu¸ tr×nh x©y dùng ph¸p luËt", Nghiªn cøu lËp ph¸p (11/2002).