Chế độ Tổng thống hợp chủng quốc Hoa Kỳ - Sự hình thành và phát triển

qua ba tu chÝnh ¸n (Tu chÝnh ¸n m−êi l¨m, m−êi chÝn, hai s¸u). ë giai ®o¹n ®Çu, cö tri ®−îc ®i bÇu cö chØ lµ ®µn «ng da tr¾ng cã tµi s¶n cho nªn quyÒn lùc cña Quèc héi chØ lµ ®¹i diÖn cho mét sè h¹n chÕ cö tri. §Õn n¨m 1870 Quèc héi th«ng qua tu chÝnh ¸n thø m−êi l¨m: "QuyÒn bÇu cö cña c«ng d©n Hoa Kú sÏ kh«ng bÞ phñ nhËn hay h¹n chÕ dùa vµo lý do chñng téc, mµu da, hay t×nh tr¹ng n« lÖ tr−íc ®©y". Nh− vËy c¬ së x· héi ®Ó h×nh thµnh quyÒn lùc cña Quèc héi ®· ®−îc më réng. Tuy nhiªn phô n÷ Mü vÉn kh«ng cã quyÒn ®i bÇu cö vµ m·i ®Õn n¨m 1920, Quèc héi míi th«ng qua tu chÝnh ¸n thø m−êi chÝn "QuyÒn bÇu cö cña c«ng d©n Hoa Kú sÏ kh«ng bÞ phñ nhËn hay h¹n chÕ bëi liªn bang hay bÊt cø bang nµo víi lý do giíi tÝnh". VÒ ®é tuæi c¸c Nhµ lËp quèc cho r»ng viÖc bÇu cö lµ c«ng viÖc quan träng nªn chØ cã nh÷ng ng−êi cã ®ñ ®é tuæi kh«n ngoan chÝn ch¾n cÇn thiÕt míi ®−îc ®i bÇu v× vËy ®é tuæi ®Ó ®−îc phÐp bÇu cö lµ hai l¨m tuæi. §Õn cuèi thÕ kû XX, Quèc héi Mü th«ng qua tu chÝnh ¸n 26 n¨m 1971 h¹ ®é tuæi bÇu cö xuèng m−êi t¸m tuæi víi lý do: "Ai ®ñ ®é tuæi cÇm vò khÝ chiÕn ®Êu v× ®Êt n−íc th× còng ®ñ tuæi bÇu cö" [45, tr. 146]. Nh− vËy lµ cïng víi sù ph¸t triÓn vÒ quy m« vµ sè l−îng nghÞ sÜ, Quèc héi Mü cßn cã sù ph¸t triÓn vÒ c¬ së x· héi t¹o nªn quyÒn lùc cho Quèc héi. Sù ph¸t triÓn nµy lµ do søc ®Êu tranh cña ®«ng ®¶o d©n chóng Mü muèn cã nhiÒu h¬n ®¹i diÖn cña hä trong Quèc héi, còng nh− c¸c thµnh viªn cña Quèc héi ph¶i lµ sù ñy nhiÖm cña ®a sè d©n chóng chø kh«ng ph¶i bã hÑp trong ph¹m vi cö tri giµu cã. NÕu H¹ viÖn Mü cã sù ph¸t triÓn vÒ quy m« vµ sè l−îng ®¹i biÓu nh−ng gi÷ nguyªn c¸ch thøc h×nh thµnh quyÒn lùc qua con ®−êng bÇu cö, th× Th−îng viÖn Mü cßn cã sù ph¸t triÓn vÒ c¸ch thøc h×nh thµnh Th−îng nghÞ 81 viÖn. ë thêi kú ®Çu tr−íc n¨m 1913 th−îng nghÞ sÜ ®−îc h×nh thµnh tõ c¬ quan lËp ph¸p cña c¸c bang chø kh«ng qua con ®−êng bÇu cö trùc tiÕp. Lóc ®ã c¸c nhµ lËp quèc Mü cho r»ng viÖc ®Ó c¬ quan lËp ph¸p bang bæ nhiÖm th−îng nghÞ sÜ lµ theo m« h×nh th−îng viÖn Anh quèc vµ ®Ó cho chÝnh quyÒn tiÓu bang tham gia thµnh lËp chÝnh quyÒn liªn bang v× thÕ mµ quyÒn lùc tiÓu bang ®−îc t¨ng lªn, còng v× thÕ mµ sîi d©y liªn l¹c tiÓu bang vµ liªn bang còng ®−îc bÒn chÆt. Sau n¨m 1913 b»ng tu chÝnh ¸n m−êi b¶y quy ®Þnh c¸c th−îng nghÞ sÜ sÏ do d©n chóng ë tiÓu bang ®ã bÇu cö. ViÖc söa ®æi nµy lµ nh»m trao quyÒn cho d©n chóng c¸c tiÓu bang lùa chän cho m×nh nh÷ng ®¹i biÓu vµo th−îng viÖn, qua ®ã lµm cho quyÒn lùc cña th−îng viÖn c©n b»ng h¬n so víi H¹ viÖn (ë Anh quèc H¹ viÖn th−êng m¹nh h¬n Th−îng viÖn, lý do lµ h¹ viÖn lÊy quyÒn lùc tõ nh©n d©n cßn th−îng viÖn th× kh«ng). C¬ cÊu tæ chøc cña Quèc héi Mü mang tÝnh ®¶ng ph¸i rÊt râ nÐt, ®¶ng nµo chiÕm ®a sè ghÕ trong viÖn nµo th× trë thµnh ®¶ng cÇm quyÒn ë viÖn ®ã. Lý do cña viÖc nµy lµ Quèc héi lµm viÖc theo chÕ ®é tËp thÓ vµ c¸c vÊn ®Ò ®Òu quyÕt ®Þnh theo ®a sè. MÆc dï kh«ng b¾t buéc, nh−ng nghÞ sÜ cña cña ®¶ng nµo th−êng bá phiÕu theo quyÕt ®Þnh cña ®¶ng m×nh, vµ th«ng th−êng khi cã ®−îc ®a sè ghÕ, c¸c ®¶ng th−êng bè trÝ ng−êi cña m×nh vµo c¸c chøc vô trong viÖn. VÒ chøc n¨ng nhiÖm vô VÒ nguyªn t¾c chøc n¨ng nhiÖm vô cña quèc héi Mü ®· ®−îc quy ®Þnh trong ®iÒu mét cña HiÕn ph¸p Liªn bang, nh−ng hiÖn nay chøc n¨ng nhiÖm vô cña Quèc héi ®· më réng vµ phøc t¹p lªn gÊp nhiÒu lÇn. ë thêi kú ®Çu c«ng viÖc cña quèc héi vµ c¸c nghÞ sÜ rÊt nhµn rçi, lóc ®ã tÝnh chuyªn nghiÖp cña quèc héi kh«ng cao ®· cã nh÷ng nghÞ sÜ viÕt th− cho c¸c cö tri cña m×nh ®Ó m« t¶ c«ng viÖc cña hä: Mét nghÞ sÜ bang b¾c Carolina ®· viÕt th− cho c¸c cö tri cña m×nh n¨m 1796: B¹n th©n mÕn, kh«ng cã thø g× trong c«ng viÖc nµy c¶, ngo¹i trõ lßng tin vµ sù hµm ¬n cña c¸c cö tri cña t«i,... ch¾c ch¾n víi ®iÒu nµy, nªn t«i cã thÓ tho¶i m¸i nh−êng chç cña t«i 82 cho bÊt cø ®ång bµo nµo cña m×nh, vµ c¶ nh÷ng ng−êi kh¸c còng cã thÓ cã ®−îc sù an ñi nµy khi lµm viÖc trung thùc [46, tr. 53]. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña quèc gia, Quèc héi Mü ®· thay ®æi rÊt lín vÒ quyÒn h¹n, nh÷ng quyÒn ®−îc ghi trong hiÕn ph¸p nay ®· trë thµnh nh÷ng mÆt ho¹t ®éng thùc tÕ cña Quèc héi. VÒ quyÒn lËp ph¸p cña quèc héi, do ®êi sèng cña x· héi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cao, xuÊt hiÖn nhiÒu lÜnh vùc míi, còng nh− nhiÒu nhãm lîi Ých míi cÇn ®−îc luËt hãa nªn khèi l−îng c«ng viÖc lµm luËt cña quèc héi ngµy cµng lín: "Ng−êi ta tÝnh trung b×nh h»ng n¨m cã tíi m−êi ngµn dù luËt ®−îc göi tíi quèc héi" [52, tr. 54]. QuyÒn gi¸m s¸t viÖc thi hµnh ph¸p luËt cña Quèc héi ®èi víi ngµnh hµnh ph¸p ®· ®−îc thùc hiÖn ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m thµnh lËp nh− tr−êng hîp n¨m 1792 H¹ viÖn bÇu ra ñy ban ®iÒu tra sù thÊt b¹i cña t−íng St. Clair vµ qu©n ®éi trong cuéc chiÕn víi ng−êi da ®á ë vïng T©y B¾c. QuyÒn ®ã ®−îc ngµy cµng ®−îc Quèc héi sö dông nhiÒu h¬n ®Ó ®iÒu tra nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trong hÖ thèng chÝnh trÞ Mü, trong c¸c c¬ quan hµnh ph¸p vµ c¸c quan chøc trong ngµnh t− ph¸p. Trong vô 11 th¸ng chÝn n¨m 2001 Quèc héi Mü ®· thµnh lËp ñy ban ®Æc biÖt ®Ó ®iÒu tra vô nµy. Sau ®ã mét lo¹t c¸c quan chøc trong ngµnh hµnh ph¸p bÞ Quèc héi yªu cÇu ra ®iÒu trÇn, trong ®ã cã c¶ Tæng thèng vµ Phã Tæng thèng Mü: "Ngµy 29 th¸ng 4 n¨m 2004 Tæng thèng Mü G.Bu s¬ vµ Phã Tæng thèng §Ých Chª ni ®· cïng ra ®iÒu trÇn trong h¬n gÇn ba giê ®ång hå tr−íc ñy ban ®iÒu tra vô 11-9-2001" [57]. Sau vô 11 th¸ng 9 do kÕt luËn cña ñy ban ®iÒu tra mµ Gi¸m ®èc c¬ quan CIA Ten Net ®· bÞ mÊt chøc. Ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña quèc héi Quèc héi Mü hiÖn nay ®−îc chuyªn m«n hãa cao ®é, c¸c thñ tôc tranh luËn c¸c phiªn häp ®−îc ®iÒu chØnh bëi nh÷ng quy t¾c hÕt søc chÆt chÏ nhÊt lµ H¹ viÖn n¬i cã sè l−îng ®¹i biÓu rÊt lín. NÕu so víi thêi gian ®Çu th× ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña Quèc héi Mü ®· trë nªn lµ mét ho¹t ®éng nghÞ tr−êng ®iÓn h×nh. Trong thêi kú ®Çu lËp quèc, kh«ng khÝ cña nh÷ng buæi lµm 83 viÖc cña Quèc héi khiÕn ng−êi ta kh«ng nghÜ ®Êy lµ nghÞ tr−êng cña nh÷ng ng−êi −u tó mµ lµ n¬i ng−êi ta tranh c·i víi tÊt c¶ nh÷ng th¸i ®é khã chÊp nhËn: ViÖc tranh luËn th× th« lç vµ hçn lo¹n, kh«ng thiÕu mét kiÓu giäng nµo, søt sÑo, cay ®éc, khµn khµn, vµ ®«i khi khïng khôc ®Çy thó tÝnh… tr−íc cuéc néi chiÕn, viÖc th−îng c¼ng ch©n h¹ c¼ng tay gi÷a c¸c nhµ lËp ph¸p c·i cä nhau kh«ng ph¶i lµ hiÕm. Mét sù kiÖn næi tiÕng ®· diÔn ra n¨m 1856, khi h¹ nghÞ sÜ Breston Brooks,mét ®¶ng viªn ®¶ng D©n chñ ph−¬ng nam, lÐn ®i theo th−îng nghÞ sÜ Charles Summer, mét ®¶ng viªn ®¶ng Céng hßa ®Õn tõ Massachusetts, vµ dïng gËy ®¸nh «ng ta bÊt tØnh ngay trªn sµn Th−îng viÖn v× nh÷ng quan ®iÓm cña «ng nµy ®èi víi chÕ ®é n« lÖ ë c¸c vïng l·nh thæ míi [46, tr. 49]. Nh− vËy vÒ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng nghÞ tr−êng, Quèc héi ®· tiÕn bé rÊt nhiÒu. Ngoµi ra Quèc héi Mü cßn vËn dông nh÷ng kü thuËt tiÕn bé nhÊt trong khoa häc c«ng nghÖ, sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ ®éi ngò th− ký hïng hËu gåm nh÷ng chuyªn gia vÒ tõng lÜnh vùc vµ sö dông mét th− viÖn vÜ ®¹i nhÊt thÕ giíi nªn hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña Quèc héi ®· tiÕn bé râ rÖt: "Ngµy nay c¸c dù luËt mµ ba m−¬i n¨m vÒ tr−íc ph¶i ®em ra tranh luËn triÖt ®Ó vµ kü cµng trong nhiÒu giê ®ång hå hoÆc trong nhiÒu ngµy, cã thÓ ®−îc th«ng qua trong m−êi phót" [46, tr. 44]. Nh×n l¹i qua tr×nh ph¸t triÓn cña Quèc héi Mü ta thÊy r»ng lóc ®Çu Quèc héi Mü lµ mét c¬ quan kh«ng cã c¬ cÊu víi mét sè l−îng khiªm tèn thµnh viªn vµ mét c«ng viÖc ch−a ®−îc chuyªn m«n ho¸, ngµy nay Quèc héi Mü ®· trë thµnh: "Mét tæ chøc chÝn muåi víi c¸c c¬ cÊu, thñ tôc, lÒ thãi vµ truyÒn thèng mang ®é tinh vi cao. Nãi theo c¸ch nµo ®ã nã ®· ®−îc thÓ chÕ hãa" [46, tr. 59]. Ngoµi ra sù ph¸t triÓn cña Quèc hé Hoa Kú cßn thÓ hiÖn ë xu h−íng ph¸t triÓn cña Quèc héi Mü. Quèc héi Mü sÏ lµ mét c¬ quan n¨ng ®éng h¬n, can dù nhiÒu h¬n vµo ®êi sèng chÝnh trÞ Mü. VÒ quy m« trong vµi thËp kû tíi, Quèc héi Mü ch¾c ch¾n sÏ ®−îc më réng h¬n v× Mü vÉn lµ n−íc nhËp c− lín nhÊt thÕ giíi, d©n sè sÏ cßn t¨ng (d©n sè Mü b−íc vµo n¨m 2001 víi con 84 sè kho¶ng 281 triÖu ng−êi) [47, tr. 124] h¬n n÷a do ®−îc x©y dùng theo nguyªn t¾c ph©n quyÒn vµ kiÒm chÕ ®èi träng, cho nªn khi hai ngµnh quyÒn lùc kia ph¸t triÓn th× sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña Quèc héi ®Ó c©n b»ng. 3.2. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµnh ph¸p VÒ c¸ch thøc h×nh thµnh chøc vô Tæng thèng Theo quy ®Þnh cña hiÕn ph¸p th× ng−êi ®øng ®Çu hµnh ph¸p ®−îc cö tri gi¸n tiÕp bÇu ra th«ng qua ®¹i cö tri. Khi míi thµnh lËp n−íc Tæng thèng ®Çu tiªn cña n−íc Mü chØ cã kho¶ng s¸u phÇn tr¨m d©n sè bÇu ra (d©n sè khi ®ã ch−a ®Õn bèn triÖu ng−êi). Do sè l−îng cö tri bÞ h¹n chÕ, cïng víi sù ®Êu tranh cña cö tri Mü mµ qua c¸c lÇn tu chÝnh hiÕn ph¸p mµ cö tri cã quyÒn bÇu cö Tæng thèng ngµy cµng t¨ng. N¨m 1780 tu chÝnh ¸n m−êi l¨m cho phÐp c¸c cö tri ®i bÇu cö kh«ng ph©n biÖt chñng téc mµu da hay t×nh tr¹ng n« lÖ tr−íc ®©y. N¨m 1920 tu chÝnh ¸n m−êi chÝn cho phÐp phô n÷ Mü ®i bÇu cö. N¨m 1971 tu chÝnh ¸n hai s¸u h¹ ®é tuæi ®i bÇu tõ hai l¨m xuèng m−êi t¸m tuæi. Nh− vËy qua c¸c tu chÝnh ¸n quyÒn bÇu cö cña d©n chóng ®èi víi ng−êi ®øng ®Çu hµnh ph¸p cµng më réng ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ chøc vô hµnh ph¸p ®−îc ®«ng ®¶o nh©n d©n tÊn phong vµ v× thÕ Tæng thèng ngµy cµng cã quyÒn lùc h¬n. §èi víi nhiÖm kú cña ng−êi ®øng ®Çu hµnh ph¸p, trong hiÕn ph¸p nguyªn thñy kh«ng quy ®Þnh nh−ng cã mét tiÒn lÖ b¾t ®Çu tõ Tæng thèng Washington lµ ng−êi gi÷ chøc vô Tæng thèng sÏ kh«ng qu¸ hai nhiÖm kú. TiÒn lÖ nµy bÞ Tæng thèng Roosevelt (1882- 1945) ph¸ vì, «ng nµy ®· gi÷ bèn nhiÖm kú liªn tôc vµ chØ chÕt trong khi ®ang ®−¬ng nhiÖm ë nhiÖm kú thø t−. §Õn n¨m 1951 b»ng tu chÝnh ¸n hai hai Quèc héi ®· giíi h¹n nhiÖm kú cña Tæng thèng, theo ®ã mçi Tæng thèng kh«ng ®−îc gi÷ chøc tèi ®a lµ hai nhiÖm kú. VÒ quyÒn kÕ nhiÖm Tæng thèng Chøc vô Tæng thèng víi vai trß ng−êi ®øng ®Çu hµnh ph¸p cã ¶nh h−ëng lín ®èi víi chÝnh quyÒn. Nh− phÇn trªn ®· tr×nh bµy, Tæng thèng Mü cã vÞ trÝ trung t©m trong bé m¸y nhµ n−íc, néi c¸c phô thuéc vµo Tæng 85 thèng: "Thùc tÕ Tæng thèng lµ ng−êi ®øng ®Çu ®¶ng cña m×nh vµ còng lµ ng−êi ®øng ®Çu trong hÖ thèng chÝnh trÞ cña Mü" [39, tr. 75]. ë Mü kh«ng cã sù thay ®æi hay lËt ®æ chÝnh phñ nh− c¸c n−íc theo chÕ ®é ®¹i nghÞ v× vËy viÖc thay ®æi kÕ nhiÖm Tæng thèng lµ mét chÕ ®Þnh v« cïng quan träng, ¶nh h−ëng tíi c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ. ChÕ ®Þnh nµy theo thêi gian ®· ngµy cµng ®−îc söa ®æi hoµn chØnh th«ng qua c¸c ®¹o luËt sau: • §¹o luËt kÕ nhiÖm n¨m 1792 cho phÐp nÕu Tæng thèng kh«ng cßn Phã Tæng thèng sÏ lªn thay vµ ng−êi thay Phã Tæng thèng sÏ lÇn l−ît lµ Chñ tÞch Th−îng viÖn vµ tiÕp ®ã lµ Chñ tÞch H¹ viÖn ®−îc quyÒn kÕ nhiÖm Tæng thèng; • §¹o luËt kÕ nhiÖm n¨m 1886 thay thÕ cho ®¹o luËt 1792. Theo ®¹o luËt míi nµy trong tr−êng hîp c¶ Tæng thèng lÉn Phã Tæng thèng ®Òu chÕt, mÊt kh¶ n¨ng lµm viÖc, hay tõ chøc th× néi c¸c sÏ lÇn l−ît bæ nhiÖm c¸c bé tr−ëng lªn thay thÕ theo thø tù thêi gian thµnh lËp mçi bé; • §¹o luËt kÕ nhiÖm n¨m 1947 thay thÕ cho luËt n¨m 1886, theo ®ã Chñ tÞch H¹ viÖn vµ Chñ tÞch t¹m thêi Th−îng viÖn cã quyÒn trùc tiÕp kÕ vÞ chøc Phã Tæng thèng vµ ®øng ®Çu néi c¸c; • §Õn n¨m 1967 b»ng tu chÝnh ¸n hai l¨m quy ®Þnh: trong tr−êng hîp khuyÕt ghÕ Phã Tæng thèng th× Tæng thèng sÏ ®Ò cö mét ng−êi gi÷ chøc Phã Tæng thèng vµ viÖc ®Ò cö nµy sÏ cã hiÖu lùc khi c¶ hai viÖn cña Quèc héi nhÊt trÝ th«ng qua víi ®a sè phiÕu. Trªn thùc tÕ n¨m 1973 Phã Tæng thèng Ford lµ ng−êi ¸p dông ®iÒu kho¶n tu chÝnh nµy v× Phã Tæng thèng lóc ®ã lµ Spiro Agnew tõ chøc th¸ng 10 n¨m 1973, Tæng thèng Nixon ®· ®Ò cö Ford lµm Phã Tæng thèng. §Õn n¨m 1974 khi Tæng thèng Nixon v× vô Watergate ph¶i tõ chøc th× chÝnh Phã Tæng thèng Ford l¹i lµ ng−êi ®−îc Ch¸nh ¸n Tèi cao ph¸p viÖn tuyªn bè kÕ nhiÖm chøc Tæng thèng. Söa ®æi lÇn thø hai l¨m còng ®· quy ®Þnh kh¶ n¨ng vÒ viÖc Phã Tæng thèng cã thÓ tiÕp qu¶n vai trß Tæng thèng trong tr−êng 86 hîp Tæng thèng cã vÊn ®Ò vÒ bÖnh tËt hoÆc tinh thÇn kh«ng thÓ ®iÒu hµnh ®−îc. Quy ®Þnh nµy ®−îc ¸p dông lÇn ®Çu tiªn vµo th¸ng 7 n¨m 1985 khi Tæng thèng Reagan trao quyÒn Tæng thèng cho Phã Tæng thèng Bush cha khi «ng ph¶i thùc hiÖn ca phÉu thuËt tim trong t¸m giê ®ång hå. Néi c¸c Thêi Tæng thèng Warshington, Néi c¸c chØ cã ba bé lµ Bé Ngo¹i giao, Bé Tµi chÝnh, Bé ChiÕn tranh vµ Tæng Ch−ëng lý. Theo thêi gian, c¸c bé ®· ph¸t triÓn vÒ sè l−îng. §Õn n¨m 2002 sau vô khñng bè ph¸t triÓn thªm bé míi lµ Bé An ninh néi ®Þa. D−íi ®©y lµ c¸c bé ®−îc ph¸t triÓn vµ thµnh lËp theo thêi gian: Tªn bé N¨m thµnh lËp Bé ngo¹i giao 1789 Bé Tµi chÝnh 1789 Bé Néi vô 1849 Bé T− ph¸p (tr−íc ®©y lµ Tæng tr−ëng lý) 1870 Bé N«ng nghiÖp 1889 Bé Th−¬ng m¹i 1913 Bé Lao ®éng 1913 Bé Quèc phßng (s¸t nhËp tõ Bé ChiÕn tranh vµ bé H¶i qu©n) 1947 Bé Y tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò nh©n lùc 1953 Bé Ph¸t triÓn nhµ ë vµ ®« thÞ 1965 Bé Giao th«ng 1966 Bé N¨ng l−îng 1977 Bé Gi¸o dôc 1979 Bé C¸c vÊn ®Ò cùu chiÕn binh 1989 Bé M«i tr−êng 1993 Bé An ninh néi ®Þa(míi) 2002 Nguån: [23]. 87 So víi nh÷ng n¨m ®Çu tiªn lËp quèc, Mü cã ba bé vµ Tæng Ch−ëng lý lµ bèn th× hiÖn nay ®· ph¸t triÓn thµnh m−êi s¸u bé. Nh−ng chóng ta còng cÇn l−u ý r»ng, kh«ng ph¶i cø cã nhiÒu bé lµ thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn, mµ nhiÒu bé ®«i khi nã cßn thÓ hiÖn sù l¹c hËu kÐm ph¸t triÓn. ChØ nªn ph¸t triÓn bé khi xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ®ßi hái cña thùc tÕ cuéc sèng, tõ sù ph¸t triÓn cña x· héi. HiÖn nay c¬ quan hµnh ph¸p liªn bang cã bèn bé phËn chñ yÕu lµ: V¨n phßng ®iÒu hµnh; c¸c bé; c¸c trung t©m vµ c¸c ñy ban ®iÒu hµnh ®éc lËp. Trong ®ã V¨n phßng ®iÒu hµnh lµ bé phËn trung t©m gåm m−êi mét ®¬n vÞ: V¨n phßng Nhµ tr¾ng, V¨n phßng qu¶n lý vµ ng©n s¸ch, Héi ®ång an ninh quèc gia, Héi ®ång gi¸m s¸t t×nh b¸o…. Trong c¸c bé th× Bé Ngo¹i giao, Bé Tµi chÝnh, Bé Quèc phßng lµ nh÷ng bé quan träng nhÊt trong viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña c¬ quan hµnh ph¸p. Bé Ngo¹i giao Mü ngoµi viÖc gióp Tæng thèng trong quan hÖ ®èi ngo¹i cßn qu¶n lý hµng tr¨m ®¹i sø qu¸n, l·nh sù qu¸n víi hµng ngh×n nh©n viªn cña Mü ë n−íc ngoµi. Bé Quèc phßng thµnh lËp n¨m 1947 do sù s¸t nhËp cña Bé ChiÕn tranh vµ Bé H¶i qu©n. Cho ®Õn cuèi n¨m nh÷ng n¨m hai m−¬i cña thÕ kû XX qu©n ®éi Mü vÉn ë møc trung b×nh: "Cuèi n¨m 1930, qu©n ®éi Mü vÉn ®øng thø m−êi chÝn trong sè c¸c c−êng quèc thÕ giíi thÊp h¬n ®¸ng kÓ so víi nh÷ng n−íc nh− Bungari, Bå §µo Nha, kh«ng qu©n rÊt nhá, h¶i qu©n cßn kÐm Anh vµ NhËt" [8, tr. 314]. §Õn nay qu©n ®éi Mü ®· ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ nhiÒu lÜnh vùc ®Æc biÖt lµ së h÷u nhiÒu lo¹i vò khÝ c«ng nghÖ cao: "Bé Quèc phßng phô tr¸ch h¬n mét ngh×n c¨n cø qu©n sù ®ãng trªn mét tr¨m bèn m−¬i n−íc trªn thÕ giíi" [8, tr. 173]. §Æc biÖt qu©n ®éi Mü nhê cã nh÷ng c¨n cø qu©n sù vµ ph−¬ng tiÖn qu©n sù c«ng nghÖ cao mµ cã kh¶ n¨ng t¸c chiÕn trªn c¶ n¨m ch©u lôc vµ trªn mäi m«i tr−êng h¶i, lôc, kh«ng qu©n vµ trong kho¶ng kh«ng vò trô. §©y lµ ®iÒu mµ trong lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c ®Õ chÕ kÓ tõ La M·, M«ng Cæ, Trung Quèc thêi cæ ®¹i, Anh, Ph¸p, §øc, NhËt, Liªn X« tr−íc ®©y ch−a lµm ®−îc. Víi lîi thÕ nµy chÝnh quyÒn Mü trong ®ã cã bé m¸y hµnh ph¸p Mü ®· dïng chÝnh s¸ch c©y 88 gËy vµ cñ cµ rèt ®Ó can thiÖp vµo nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi trong ®ã cã cã ViÖt Nam. Theo hiÕn ph¸p Mü vÒ nguyªn t¾c lµ kh«ng cã chÝnh phñ, Tæng thèng lµ ng−êi ®øng ®Çu hµnh ph¸p, «ng cã quyÒn lùa chän nh©n sù, bæ nhiÖm c¸c bé tr−ëng víi sù phª chuÈn cña Th−îng viÖn. C¸c bé tr−ëng cña Mü kh«ng hîp thµnh c¬ quan tËp thÓ bµn b¹c vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Quèc héi nh− chÕ ®é nghÞ viÖn. C¸c bé tr−ëng chØ lµ ng−êi gióp viÖc cho Tæng thèng vµ cã thÓ bÞ Tæng thèng b·i miÔn bÊt cø lóc nµo. Khi cÇn thiÕt Tæng thèng cã thÓ triÖu tËp mét sè Bé tr−ëng quan träng ®Ó tranh thñ c¸c ý kiÕn cña hä mµ Tæng thèng cho lµ cã Ých. ViÖc häp c¸c Bé tr−ëng nh− vËy ®· t¹o ra chÕ ®é néi c¸c. TËp qu¸n nµy h×nh thµnh tõ thêi Tæng thèng Washington vµ ®−îc c¸c Tæng thèng sau duy tr× vµ ph¸t triÓn. §Õn thêi Tæng thèng Andrew Jackson (1829-1837) ngoµi viÖc triÖu tËp c¸c Bé tr−ëng Tæng thèng cßn triÖu tËp c¸c cè vÊn, c¸c chuyªn gia cã chuyªn m«n hÑp ®Ó t×m kiÕm sù ñng hé vµ gãp ý kiÕn cña hä. C¸c phiªn häp cña Tæng thèng víi c¸c cè vÊn lµm xuÊt hiÖn mét kh¸i niÖm míi ®ã lµ chÕ ®é Néi c¸c trong bÕp: "ThuËt ng÷ nµy lÇn ®Çu tiªn ®−îc dïng ®Ó chÕ giÔu c¸c cè vÊn cña Tæng thèng Andrew Jackson, tõ Kitchen- bÕp, ngô ý r»ng hä kh«ng ®ñ quan träng ®Ó cã thÓ ®−îc tham dù c¸c phiªn häp cã tÝnh chÝnh thøc cao h¬n t¹i Nhµ tr¾ng. Sau nhiÒu n¨m, thuËt ng÷ nµy ®· mÊt ®i tÝnh ch©m biÕm cña nã" [31, tr. 126]. Ngµy nay hÇu nh− c¸c Tæng thèng Mü ®Òu dïng rÊt nhiÒu c¸c chuyªn gia cã chuyªn m«n hÑp ®Ó tham kh¶o ý kiÕn cña hä cho c¸c quyÕt ®Þnh cña Tæng thèng vµ chÕ ®é néi c¸c bÕp ¨n hÇu nh− ®Òu ®−îc c¸c Tæng thèng duy tr× vµ ¸p dông. ChÕ ®é néi c¸c bÕp ¨n cïng víi chÕ ®é ®¹i nghÞ ë hµnh lang ®· bæ sung cho nguyªn t¾c ph©n quyÒn gióp cho hÖ thèng ba ngµnh quyÒn lùc cã sù phèi hîp lÉn nhau gi¶m bít yÕu tè t¸ch rêi biÖt lËp chèng ®èi lÉn nhau do nguyªn t¾c ph©n quyÒn t¹o ra. Nh− vËy chÕ ®é néi c¸c bÕp ¨n vµ chÕ ®é ®¹i nghÞ ë hµnh lang râ r»ng lµ sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú, nã gióp chÕ ®é nµy cã ®−îc sù mÒm dÎo linh ho¹t trong qua tr×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hµnh 89 ph¸p Mü cßn h×nh thµnh quyÒn míi ®ã lµ ®Æc quyÒn hµnh ph¸p: "Tæng thèng vµ néi c¸c cã ®Æc quyÒn hµnh ph¸p. C¸c quyÒn nµy ®−îc b¶o vÖ, gi÷ bÝ mËt vµ kh«ng bÞ kiÓm so¸t bëi bÊt cø c¬ quan tæ chøc nµo" [23, tr. 130]. §Æc quyÒn nµy b¾t ®Çu tõ thêi Tæng thèng Jefferson: "Tæng thèng Jefferson ®−îc ®ßi ra hÇu tßa ®Ó lµm chøng trong vô xÐt xö Burr v× téi m−u ph¶n vµ ®−îc yªu cÇu ®em mäi giÊy tê cã liªn quan tíi vô xö nµy. Song Jefferson ®· tõ chèi kh«ng chÞu ®Õn tßa vµ chØ ®ång ý cung cÊp nh÷ng th«ng tin nµo mµ «ng muèn. Víi sù viÖc nµy Jefferson ®· t¹o ra tiÒn lÖ vÒ ®Æc quyÒn cña Tæng thèng" [59, tr. 125]. Bé m¸y hµnh ph¸p cña Mü cã mét khèi l−îng lao ®éng khæng lå cã gÇn ba triÖu ng−êi trong chÝnh quyÒn liªn bang vµ h¬n mét triÖu ng−êi trong chÝnh quyÒn c¸c tiÓu bang. C¸c c«ng chøc trong bé m¸y hµnh ph¸p ®−îc tuyÓn dông qua thi cö (trõ viÖc bæ sung l·nh ®¹o vµ tuyÓn nh©n viªn CIA) vµ ®−îc sö dông theo n¨ng lùc vµ cèng hiÕn. C«ng chøc Mü cã m−êi t¸m bËc: c«ng chøc chÊp hµnh tõ bËc mét ®Õn bËc t¸m; c«ng chøc l·nh ®¹o trung cÊp vµ trî lý cho trung −¬ng tõ bËc chÝn ®Õn bËc m−êi bèn; c«ng chøc l·nh ®¹o cao cÊp tõ bËc m−êi l¨m ®Õn bËc m−êi t¸m. Bé m¸y hµnh ph¸p Mü hiÖn nay kh«ng cã nghÜa nguyªn thñy lµ c¬ quan thi hµnh luËt ph¸p cña nghÞ viÖn mµ víi nh÷ng −u thÕ cña m×nh Tæng thèng Mü cïng víi bé m¸y hµnh ph¸p cßn cã vai trß quan träng trong viÖc khëi th¶o c¸c chÝnh s¸ch ®èi néi, ®èi ngo¹i. §Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch nµy Tæng thèng cïng víi bé m¸y hµnh ph¸p ®· thùc hiÖn quyÒn lËp quy tøc lµ ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý d−íi luËt vµ bæ sung nh÷ng vÊn ®Ò mµ Quèc héi kh«ng thÓ ban hµnh luËt mét c¸ch chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ ®−îc: Tæng thèng cã quyÒn ban hµnh quy t¾c, quy chÕ, kÕ ho¹ch c¶i tæ. Lo¹i v¨n b¶n nµy ngµy cµng th«ng dông vµ chiÕm −u thÕ h¬n so víi nh÷ng ®¹o luËt cña Quèc héi… ChÝnh phñ ban hµnh c¸c v¨n b¶n cã tÝnh quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c nhau nh»m triÓn khai thùc hiÖn c¸c ®¹o luËt ®−îc Quèc héi th«ng qua. C¸c v¨n b¶n nµy cã hiÖu lùc ph¸p lý d−íi luËt, dùa trªn c¬ së luËt vµ ®Ó 90 luËt ®−îc thùc hiÖn trong cuéc sèng. Nh÷ng v¨n b¶n nµy kh«ng nh÷ng chØ bæ sung mµ ®«i khi cßn thay thÕ c¶ ph¸p luËt trong viÖc ®iÒu chØnh nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau cña ®êi sèng kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi n−íc Mü [23, tr. 130]. Xu h−íng hiÖn nay cña hµnh ph¸p Mü lµ ngµy cµng më réng quyÒn lùc h¬n. Xu h−íng nµy lµ xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan. Trong thêi ®¹i khoa häc c«ng nghÖ c¸c vÊn ®Ò x· héi, chÝnh trÞ, m«i tr−êng, ®−îc ng−êi d©n tiÕp cËn rÊt nhanh. ChÝnh phñ ngµy cµng ph¶i tr¶ lêi nhiÒu h¬n tr−íc c¸c ®ßi hái cña d©n chóng, do vËy chÝnh phñ ph¶i t×m c¸ch ®Ó t¨ng c−êng quyÒn lùc vµ tù ®æi míi ®Ó ®¸p øng cho viÖc qu¶n lý x· héi trong thêi ®¹i míi nh− x©y dùng chÝnh phñ ®iÖn tö, h×nh thµnh chÝnh phñ ®¸p øng c¸c dÞch vô c«ng. Xu h−íng lín m¹nh cña hµnh ph¸p cßn do ®Æc thï cña hµnh ph¸p lµ cã ®−îc nh÷ng tiÒm lùc vÒ con ng−êi vµ vËt chÊt vÒ kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®−îc nhiÒu th«ng tin nhÊt, nhanh nhÊt so víi c¸c ngµnh quyÒn lùc kh¸c: "Sù bÝ mËt, nhanh chãng, thèng nhÊt liªn tôc, vµ tiÕp cËn th«ng tin - nh÷ng yÕu tè t¹o nªn mét ngµnh ngo¹i giao thµnh c«ng - lµ tµi s¶n cña Tæng thèng. Quèc héi kh«ng cã chót g× trong ®ã c¶" [23, tr. 149]. Sù tËp trung quyÒn lùc vµo trong tay mét ng−êi, t¹o ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cho viÖc Tæng thèng cã thÓ gi¶i quyÕt nhanh nh¹y nhiÒu t×nh huèng x¶y ra trong khi qu¶n lý x· héi ®em l¹i nh÷ng lîi Ých cho Quèc gia. VÝ dô tr−êng hîp Tæng thèng Jefferson ®· mua vïng Louisiana n¨m 1803 víi gi¸ m−êi l¨m triÖu ®« la cña Ph¸p mµ kh«ng chê sù ®ång ý cña Quèc héi v× sî r»ng Napoleong thay ®æi ý kiÕn. ViÖc mua vïng l·nh thæ nµy khiÕn cho diÖn tÝch cña Mü t¨ng gÊp ®«i. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c sö gia, ®©y lµ thµnh c«ng quan träng nhÊt cña ngµnh hµnh ph¸p Mü d−íi thêi Tæng thèng Jefferson. 3.3. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh t− ph¸p Theo ®iÒu ba cña HiÕn ph¸p quyÒn t− ph¸p ®−îc trao cho tßa ¸n. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh Tßa ¸n tèi cao Mü cßn gäi lµ Tèi cao 91 ph¸p viÖn ®· më réng quyÒn cña m×nh ®Ó xøng ®¸ng víi vÞ trÝ lµ ngµnh quyÒn lùc ngang b»ng víi hai ngµnh quyÒn lùc kh¸c. QuyÒn h¹n cña ngµnh t− ph¸p Tèi cao ph¸p viÖn cã quyÒn ®éc lËp khi xÐt xö. Nguyªn t¾c nµy ®· ®−îc ®¶m b¶o vµ cñng cè trong h¬n hai tr¨m n¨m qua, ®©y lµ thµnh c«ng cña ngµnh t− ph¸p Mü. MÆc dï trong HiÕn ph¸p ch−a quy ®Þnh râ rµng quyÒn xem xÐt tÝnh hîp hiÕn cña c¸c ®¹o luËt do Quèc héi ban hµnh, nh−ng víi ph¸n quyÕt cña tèi cao Ph¸p viÖn, mµ ®¹i diÖn lµ Ch¸nh ¸n Jonh Marshall (1755-1835) trong vô Marbury vµ Madison n¨m 1803 ®· kh¼ng ®Þnh quyÒn xem xÐt l¹i vµ tuyªn bè mét ®¹o luËt nµo ®ã do Quèc héi th«ng qua lµ tr¸i HiÕn ph¸p vµ kh«ng cã hiÖu lùc: ¤ng cho r»ng HiÕn ph¸p lµ ®¹o luËt tèi cao kh«ng thÓ thay ®æi b»ng c¸ch th«ng th−êng vµ do vËy nÕu mét ®¹o luËt cña Quèc héi mµ tr¸i víi HiÕn ph¸p th× ph¶i bÞ tuyªn bè v« hiÖu. ¤ng còng kh¼ng ®Þnh ngµnh t− ph¸p cã quyÒn vµ nghÜa vô gi¶i thÝch mét ®¹o luËt lµ nh− thÕ nµo. HiÕn ph¸p lµ ®¹o luËt tèi cao nªn râ rµng viÖc xem xÐt sù hîp hiÕn cña c¸c ®¹o luËt vµ c¸c hiÖp ®Þnh thuéc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña tßa ¸n. KÓ tõ sau vô nµy, thÈm quyÒn kiÓm so¸t ngµnh lËp ph¸p ho¹t ®éng trong khu«n khæ HiÕn ph¸p kh«ng cßn nghi ngê [23, tr. 184]. Mét nguyªn t¾c quan träng cña Tèi cao Ph¸p viÖn còng ®−îc h×nh thµnh trong thêi gian tõ 1801-1835 xãa bá th«ng lÖ mçi thÈm ph¸n ®Òu nªu ra ý kiÕn riªng cña m×nh b»ng quy t¾c lµ chØ chän mét luËt gia duy nhÊt ®Ó thay thÕ cho toµn bé. Quy t¾c nµy còng nh− quyÒn xem xÐt c¸c ®¹o luËt cña Quèc héi ®−îc x©y dùng bëi Ch¸nh ¸n Tèi cao Ph¸p viÖn Jonh Marshall. Víi hai nÒn t¶ng ph¸p lý nµy Jonh Marshall ®−îc coi lµ Ch¸nh ¸n vÜ ®¹i nhÊt ®·: "Cã c«ng ®−a Tßa ¸n tèi cao liªn bang trë thµnh mét bé phËn thø ba, quan träng trong bé ba kiÓm so¸t vµ c©n ®èi mäi vÊn ®Ò cña ®Êt n−íc, kh«ng bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng c¸i bãng, tån t¹i mµ nh− kh«ng tån t¹i" [59, tr. 88]. 92 §Õn n¨m 1816 trong vô Martin vµ Hunter Tßa ¸n Tèi cao Liªn bang x¸c lËp quyÒn cña Tßa ¸n Tèi cao Liªn bang ®−îc xem xÐt l¹i c¸c quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n c¸c bang. Ngoµi QuyÒn xem xÐt l¹i c¸c ®¹o luËt cña Quèc héi, Tßa ¸n tèi cao Liªn bang cßn cã quyÒn xem xÐt c¸c hµnh vi cña Tæng thèng cã vi hiÕn hay kh«ng. QuyÒn nµy ®· ®−îc Tßa ¸n Tèi cao sö dông vµo n¨m 1952. Th¸ng 4 n¨m 1952 Tæng thèng Truman (1884-1972) ra lÖnh quèc h÷u hãa c¸c nhµ m¸y thÐp, nh−ng ®Õn th¸ng 6 n¨m 1952 Tßa ¸n Tèi cao ®· phñ ®Þnh mÖnh lÖnh trªn vµ tuyªn bè: "Tæng thèng ®· v−ît qu¸ quyÒn h¹n cña m×nh ®· ®−îc quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p" [59, tr. 1005]. QuyÒn cña Tßa ¸n Tèi cao cßn ®−îc kh¼ng ®Þnh trong vô n−íc Mü kiÖn Nixon n¨m 1974 khi Tßa ¸n tèi cao víi mét tr¨m phÇn tr¨m phiÕu (Chó ý r»ng bèn trong sè chÝn thÈm ph¸n do chÝnh Nixon bæ nhiÖm) trong sè chÝn thÈm ph¸n ra lÖnh cho Tæng thèng ph¶i trao cuèn b¨ng lµ chøng cø ®Ó luËn téi Tæng thèng, vµ mÆc dï cã viÖn dÉn ®Õn ®Æc quyÒn cña Tæng thèng, cuèi cïng Nixon vÉn ph¶i giao nép cuèn b¨ng vµ ph¶i tõ chøc. VÒ c¬ cÊu tæ chøc Kh«ng cã c¸c tæ chøc réng lín vµ sè l−îng nh©n sù còng cã h¹n, nh−ng ngµnh t− ph¸p Mü còng ®· dÇn dÇn v−¬n lªn ®Ó tù tæ chøc vµ qu¶n lý hµnh chÝnh. MÆc dï viÖc thµnh lËp c¸c toµ ¸n lµ do c¬ quan lËp ph¸p quyÕt hµnh ®Þnh, nh−ng kÓ tõ n¨m 1900 tßa ¸n Mü ®· v−¬n lªn ®éc lËp trong qu¶n lý hµnh chÝnh, vµ thiÕt lËp nªn c¸c tæ chøc bªn trong tßa ¸n ®Ó n©ng cao chuyªn m«n cho thÈm ph¸n, còng nh− ®Ó t¹o tiÕng nãi tËp thÓ cã tÝnh tæ chøc cho tßa ¸n. Héi ®ång ThÈm ph¸n Hoa Kú ®−îc thµnh lËp n¨m 1922 bao gåm Ch¸nh ¸n tèi cao Ph¸p viÖn, Ch¸nh ¸n cña c¸c tßa ¸n phóc thÈm l−u ®éng, mét sè thÈm ph¸n cña tßa ¸n khu vùc vµ Ch¸nh ¸n tßa ¸n th−¬ng m¹i quèc tÕ. Cã thÓ nãi ®©y lµ tæ chøc rÊt quan träng cña tßa ¸n, héi ®ång nµy kh«ng nh÷ng ¶nh h−ëng tíi c¸c tßa ¸n mµ cßn ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh lËp ph¸p cña Quèc héi th«ng qua c¸c ý kiÕn cña nã: "Héi ®ång nµy chÝnh lµ n¬i lËp ra chÝnh s¸ch t− ph¸p cña Liªn bang vµ gi¸m s¸t c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh cña cña c¸c 93 tßa ¸n. Vai trß quan träng nhÊt cña héi nghÞ nµy lµ ®ãng gãp vµo qu¸ tr×nh lËp ph¸p cña quèc héi" [23, tr. 197]. Ngoµi Héi ®ång thÈm ph¸n cßn cã c¸c ñy ban dù th¶o, c¸c ñy ban nµy sÏ x©y dùng c¸c quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c vÒ d©n sù, h×nh sù, th−¬ng m¹i, b¶o hiÓm, råi ®−a ra Héi ®ång thÈm ph¸n ®Ó Héi ®ång nµy xem xÐt råi ®ãng gãp ý kiÕn tr×nh lªn Quèc héi. §Ó ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cña tßa ¸n, Quèc héi cßn thµnh lËp ra C¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh c¸c tßa ¸n, cã nhiÖm vô qu¶n lý ng©n s¸ch, nh©n sù vµ c¸c nhiÖm vô kh¸c liªn quan tíi c¬ së vËt chÊt cña Tßa ¸n. Nh− vËy lµ tßa ¸n Mü tho¸t ly sù qu¶n lý cña c¸c c¬ quan hµnh ph¸p vÒ c¬ së vËt chÊt (ë ViÖt Nam tr−íc ®©y tßa ¸n do c¬ quan hµnh ph¸p qu¶n lý, nay ®· chuyÓn vÒ c¬ quan tßa ¸n qu¶n lý). §©y lµ mét trong c¸c yÕu tè gióp cho tßa ¸n tr¸nh ®−îc ¶nh h−ëng ®èi víi c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. §Ó båi d−ìng ®µo t¹o thÈm ph¸n còng nh− ®Ó nghiªn cøu c«ng t¸c qu¶n lý t− ph¸p, Quèc héi cßn lËp ra Trung t©m tßa ¸n Liªn bang vµo n¨m 1967 do Ch¸nh ¸n tèi cao Ph¸p viÖn lµm chñ tÞch. §èi víi c¸c thÈm ph¸n liªn bang, viÖc c¸ch chøc ph¶i do Quèc héi thùc hiÖn, nh−ng Tßa ¸n tèi cao vÉn cã thÓ ®iÒu tra vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nh− yªu cÇu thÈm ph¸n vÒ h−u, khiÓn tr¸ch, c«ng bè quyÕt ®Þnh khiÓn tr¸ch theo quy ®Þnh trong §¹o luËt vÒ c¶i c¸ch c¸c Héi ®ång thÈm ph¸n, sù thiÕu n¨ng lùc vµ ®¹o ®øc t− ph¸p n¨m 1980. Víi c¸ch tæ chøc nh− trªn, ngµnh t− ph¸p tuy b¶n tÝnh lµ mÒm yÕu h¬n c¸c ngµnh quyÒn lùc kh¸c, nh−ng víi c¬ chÕ ph©n quyÒn vµ kiÒm chÕ ®èi träng còng nh− sù nh×n xa tr«ng réng vÒ vai trß cña t− ph¸p trong x· héi t−¬ng lai mµ c¸c nhµ LËp ph¸p Hoa Kú ®· nhËn ra vµ chó ý cñng cè ngay tõ ®Çu nªn ngµnh t− ph¸p Hoa Kú ®· kh«ng ngõng kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ trÝ cña m×nh trong hÖ thèng chÝnh quyÒn Mü. KÕt luËn ch−¬ng 3 Xem xÐt sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa Kú qua ba ngµnh quyÒn lùc, chóng ta thÊy sù ph¸t triÓn ®ã tu©n theo quy 94 luËt chung lµ ph¸t triÓn tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ th« s¬ ®Õn hiÖn ®¹i vµ ngµy cµng ®a d¹ng phøc t¹p h¬n ®Ó ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña x· héi. Tõ mét m« h×nh chÝnh quyÒn chØ qu¶n lý mét diÖn tÝch m−êi ba bang víi sè d©n ch−a ®Õn bèn triÖu ng−êi víi mét chÕ ®é x· héi thuéc ®Þa tiÒn t− b¶n cã xen kÏ víi chÕ ®é n« lÖ, nay chÕ ®é Tæng thèng Mü qu¶n lý mét diÖn tÝch l·nh thæ n¨m m−¬i bang réng thø t− thÕ giíi, víi sè d©n trªn hai tr¨m t¸m mèt triÖu vµ mét x· héi t− b¶n ph¸t triÓn nhÊt. §Ó thÝch øng ®−îc sù thay ®æi lín lao ®ã chÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú ®· cã sù ph¸t triÓn vÒ quy m« sè l−îng vÒ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh quyÒn lùc. Sù ph¸t triÓn ®ã lµ lu«n g¾n víi thùc tÕ, rÊt mÒm dÎo vµ linh ho¹t. Sù ph¸t triÓn ®ã lµ dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cÊu thµnh nªn bé m¸y nhµ n−íc, trªn nh÷ng gi¸ trÞ d©n chñ do hiÕn ®Þnh vµ do sù ®Êu tranh cña nh©n d©n vµ c¸c lùc l−îng tiÕn bé Mü. NÕu so víi thêi gian h¬n hai tr¨m n¨m th× sù thay ®æi ph¸t triÓn trong bé m¸y nhµ n−íc Mü kh«ng ph¶i lµ nhiÒu so víi nh÷ng nguyªn t¾c vµ m« h×nh nhµ n−íc ®· ®−îc ®Ò ra ë héi nghÞ lËp hiÕn. Lý do gi¶i thÝch cho ®iÒu nµy lµ ngay tõ ®Çu nh÷ng nhµ lËp quèc ®· cã tÇm nh×n xa tr«ng réng, x©y dùng mét m« h×nh chÝnh quyÒn kh«ng chØ cho hiÖn t¹i mµ cßn cho c¸c thÕ hÖ m·i m·i vÒ sau, ngay tõ ®Çu hä ®· t×m ®−îc nh÷ng gi¸ trÞ hay phï hîp cho n−íc Mü nªn ch−a cÇn mét m« h×nh kh¸c mét gi¸ trÞ kh¸c ®Ó thay thÕ. H¬n n÷a trong lÞch sö h¬n hai tr¨m n¨m do sù ®Êu tranh cña c¸c lùc l−îng tiÕn bé trong n−íc Mü nªn nh÷ng thay ®æi th−êng tËp trung vµo viÖc më réng c¸c quyÒn tù do d©n chñ cho nh©n d©n: §iÒu quan träng lµ phÇn lín trong hai b¶y lÇn söa ®æi hiÕn ph¸p nµy lµ nh÷ng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nç lùc liªn tôc nh»m më réng quyÒn tù do cña th−êng d©n hoÆc tù do chÝnh trÞ, trong khi ®ã rÊt Ýt söa ®æi liªn quan tíi viÖc t¨ng c−êng cÊu tróc chÝnh quyÒn c¬ b¶n ®· ®−îc dù th¶o t¹i Philadelphia n¨m 1787 [10, tr. 351]. 95 KÕt luËn 1. Sù h×nh thµnh cña Nhµ n−íc Mü mét nhµ n−íc t− b¶n kh«ng ph¶i hoµn toµn h×nh thµnh tõ con ®−êng khëi nghÜa vò trang cña c¸ch m¹ng t− s¶n, còng kh«ng ph¶i tõ con ®−êng tháa hiÖp gi÷a giai cÊp t− s¶n vµ phong kiÕn nh− §øc, NhËt, T©y Ban Nha. Sù h×nh thµnh nhµ n−íc t− b¶n Mü trong mét hoµn c¶nh ®Æc biÖt ®ã lµ tõ mét vïng ®Êt hoµn toµn míi, ®ã lµ tõ m−êi ba thuéc ®Þa cña Anh quèc ë B¾c Mü. C¸c thuéc ®Þa nµy giµnh ®éc lËp trë thµnh m−êi ba quèc gia ®éc lËp. Trªn c¬ së m−êi ba vïng l·nh thæ nµy c¸c ®¹i diÖn −u tó nhÊt cña c¸c tÇng líp c− d©n ®· lùa chän mét m« h×nh chÝnh quyÒn hoµn toµn míi ch−a hÒ cã trong lÞch sö. §ã lµ m« h×nh chÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa Kú. M« h×nh chÝnh quyÒn mµ vÒ sau c¸c nhµ nghiªn cøu chÝnh trÞ ph¸p lý gäi lµ ChÝnh thÓ céng hßa Tæng thèng, chÕ ®é nµy ra ®êi lµ kÕt qu¶ cña nhiÒu yÕu tè. Nh−ng nh÷ng yÕu tè chÝnh lµ tõ chÕ ®é Hîp bang; lµ sù ®Êu tranh vµ tháa hiÖp gi÷a xu h−íng chÝnh trÞ ®¹i diÖn cho nhiÒu quyÒn lîi kh¸c nhau; lµ tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm vÒ x©y dùng chÝnh quyÒn ë t¹i n−íc Mü, Anh quèc vµ c¸c quèc gia trong lÞch sö; lµ sù ¸p dông c¸c häc thuyÕt chÝnh trÞ ph¸p lý mét c¸ch m¹nh d¹n s¸ng t¹o ®Ó t¹o ra mét ®iÓn h×nh vÒ vËn dông häc thuyÕt t− t−ëng lý luËn vµo thùc tÕ. Cuèi cïng ph¶i kÓ ®Õn yÕu tè vËn n−íc cña Hoa Kú, thêi ®iÓm ®ã ®· tËp trung ®−îc nh÷ng con ng−êi cã tµi ba, ®¶m l−îc, cã tÇm nh×n xa tr«ng réng, cã kiÕn thøc uyªn b¸c, th©m hËu, biÕt tranh luËn, biÕt tháa hiÖp, biÕt thuyÕt phôc ®Ó cuèi cïng x©y dùng ®−îc mét b¶n thiÕt kÕ vÒ chÕ ®é Tæng thèng cã thÓ lµ ch−a hoµn chØnh, nh−ng phï hîp víi n−íc Mü trong hiÖn t¹i vµ trong t−¬ng lai, ®· ®−a n−íc Mü tõ mét xø thuéc ®Þa trë thµnh c−êng quèc hµng ®Çu thÕ giíi. 2. §Æc ®iÓm cña ChÕ ®é Tæng thèng Hoa Kú. ChÕ ®é Tæng thèng hîp chóng quèc Hoa Kú cã ®Æc ®iÓm næi bËt vÒ vai trß trung t©m cña Tæng 96 thèng trong bé m¸y nhµ n−íc, mét Tæng thèng ®Çy quyÒn uy do d©n bÇu tiªu biÓu cho nÒn hµnh ph¸p mét ®Çu. ChÕ ®é Tæng thèng lµ n¬i ¸p dông häc thuyÕt ph©n quyÒn mét c¸ch ®iÓn h×nh ®−îc phèi hîp víi nguyªn t¾c kiÒm chÕ ®èi träng vµ liªn hÖ phèi hîp, t¹o ra ba ngµnh quyÒn lùc ë thÕ c©n b»ng. Tuy trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, ba ngµnh quyÒn lùc nµy cã nh÷ng lóc chèng nhau, lµm cho viÖc thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc bÞ ®×nh trÖ, tª liÖt, nh−ng vÒ c¬ b¶n, ph©n quyÒn cã nh÷ng ý nghÜa to lín trong viÖc chèng ®éc tµi, b¶o vÖ d©n chñ, trong viÖc ph©n râ nhiÖm vô quyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan quyÒn lùc trung −¬ng, trªn c¬ së ®ã ®Ó ph©n c«ng lao ®éng theo b¶n tÝnh cña tõng ngµnh quyÒn lùc. Do quyÒn lùc nhµ n−íc lµ thèng nhÊt nªn c¸c ngµnh quyÒn lùc lu«n cã sù liªn hÖ phèi hîp ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng ®èi néi, ®èi ngo¹i cña nhµ n−íc. ë chÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa Kú, hai ngµnh quyÒn lùc hµnh ph¸p vµ lËp ph¸p ®Òu lÊy quyÒn lùc tõ nh©n d©n th«ng qua bÇu cö nªn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm lÉn nhau mµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc nh©n d©n. Trong ChÕ ®é céng hoµ Tæng thèng, lËp ph¸p vµ hµnh ph¸p cã chøc n¨ng nhiÖm vô riªng, nh©n viªn riªng, tuy cã h×nh thµnh quan niÖm Quèc héi còng cã thÓ lµm sai nh−ng Quèc héi kh«ng thÓ bÞ gi¶i t¸n. Tæng thèng cã ®Çy uy quyÒn, mét sè ý kiÕn cña c¸c nhµ nghiªn cøu so s¸nh coi ®ã lµ mét «ng vua nh−ng cã nhiÖm kú vµ cã thÓ bÞ Quèc héi luËn téi vµ kÕt ¸n. NÕu Tæng thèng bÞ kÕt ¸n Phã Tæng thèng sÏ lªn thay. Trong chÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng Quèc Hoa Kú, do thÊy tr−íc ®−îc vai trß siªu phµm cña t− ph¸p trong t−¬ng lai nªn ngµnh nµy ®· rÊt ®−îc chó träng. T− ph¸p Hoa kú ®−îc tæ chøc ®éc lËp vµ cã nhiÒu ®Þnh chÕ ®Ó b¶o vÖ sù ®éc lËp ®ã nh− chÕ ®é bæ nhiÖm, l−¬ng bæng cao, ph−¬ng tiÖn sinh sèng ch¾c ch¾n, æn ®Þnh, kh«ng phô thuéc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, nhiÖm kú dµi. Nh÷ng ®Þnh chÕ ®ã t¹o ra thùc quyÒn cña t− ph¸p. T− ph¸p cã thÓ tuyªn bè ®¹o luËt cña Quèc héi, hµnh vi cña Tæng thèng lµ vi hiÕn, ph¸n quyÕt cña tßa ¸n lµ cuèi cïng ®èi víi c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ. Trong t−¬ng lai khi khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn cao, con ng−êi 97 cã thÓ hñy diÖt toµn bé tr¸i ®Êt b»ng vò khÝ nguyªn tö, trong lóc ®ã tranh chÊp trong x· héi còng nh− tranh chÊp gi÷a c¸c n−íc vÉn x¶y ra, th× ph−¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp kh«ng g× kh¸c h¬n lµ vai trß cña t− ph¸p. VÊn ®Ò nµy ChÕ ®é Tæng thèng hîp chóng quèc Hoa Kú ®· nhËn ra tr−íc ch©u ¢u vµ ®· x©y dùng nªn ngµnh t− ph¸p vèn mÒm yÕu v−¬n lªn cã vai trß vµ quyÒn h¹n c©n b»ng víi c¸c ngµnh quyÒn lùc kh¸c. §©y lµ mét trong c¸c yÕu tè t¹o nªn nhµ n−íc ph¸p quyÒn: "Trong nhµ n−íc ph¸p quyÒn, t− ph¸p cã vÞ trÝ, vai trß ®Æc biÖt quan träng bëi n¬i ®ã lµ sù thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt nÒn c«ng lý vµ sù b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p luËt" [41, tr. 18]. 3. H¬n hai tr¨m n¨m qua, cïng víi sù lín lªn vÒ diÖn tÝch tù nhiªn, vÒ ®¬n vÞ hµnh chÝnh l·nh thæ vµ d©n sè, chÕ ®é Tæng thèng hîp chóng quèc Hoa Kú còng cã sù thay ®æi ph¸t triÓn mÒm dÎo vµ n¨ng ho¹t ®Ó t−¬ng thÝch víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña quèc gia. Sù ph¸t triÓn cña ChÕ ®é Hîp chóng quèc Hoa Kú kh«ng t¸ch khái quy luËt ph¸t triÓn cña c¸c nhµ n−íc t− b¶n tøc lµ vÉn chøa ®ùng trong lßng nã nh÷ng m©u thuÉn x· héi, m©u thuÉn gi÷a lùc l−îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. ChÕ ®é ®ã vÉn gi÷ nguyªn b¶n chÊt cña nhµ n−íc t− s¶n lµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp t− s¶n. Sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é Hîp chóng quèc Hoa Kú thÓ hiÖn ë sù mÒm dÎo n¨ng ®éng linh ho¹t cña m« h×nh nhµ n−íc th«ng qua viÖc hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc, quyÒn h¹n nhiÖm vô, ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña ba ngµnh quyÒn lùc lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t− ph¸p. ChÝnh v× cã sù thay ®æi ph¸t triÓn nµy mµ ChÕ ®é Tæng thèng Mü ®· v−ît qua ®−îc nh÷ng cuéc khñng ho¶ng, gi÷ ®−îc æn ®Þnh, ®ång thêi vÉn ®¸p øng ®−îc yªu cÇu qu¶n lý mét x· héi ph¸t triÓn tõ n«ng nghiÖp, ®Õn c«ng nghiÖp, vµ hiÖn nay lµ x· héi hËu c«ng nghiÖp trong mét ®Êt n−íc rÊt ®a d¹ng vÒ chñng téc, t«n gi¸o vµ v¨n hãa. Mét sè khuyÕn nghÞ 1. Chóng ta ®ang x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn v× vËy chóng ta nªn xem xÐt ®Çy ®ñ h¬n häc thuyÕt ph©n quyÒn. NÕu chóng ta cho r»ng, 98 häc thuyÕt ph¸p quyÒn chØ tån t¹i trong nhµ n−íc t− s¶n, lµ sù tháa hiÖp gi÷a giai cÊp t− s¶n víi giai cÊp phong kiÕn trong viÖc n¾m gi÷ quyÒn lùc nhµ n−íc, cßn trong nhµ n−íc v« s¶n quyÒn lùc nhµ n−íc lµ thèng nhÊt trong tay giai cÊp v« s¶n nªn kh«ng cã sù ph©n quyÒn th× ®iÒu ®ã ®óng nh−ng ch−a thËt ®Çy ®ñ vÒ ý nghÜa cña häc thuyÕt ph©n quyÒn. Mét trong nh÷ng ý t−ëng cña häc thuyÕt ph©n quyÒn lµ nh»m h¹n chÕ sù l¹m quyÒn, tiÕm quyÒn cña ng−êi cÇm quyÒn bÊt kÓ lµ c¸ nh©n hay viÖn nguyªn l·o. Víi ý nghÜa ®ã ph©n quyÒn chÝnh lµ b¶o vÖ nh©n quyÒn, ®»ng sau sù ph©n quyÒn lµ tÝnh nh©n b¶n mµ néi dung tÝnh nh©n b¶n lµ nh©n quyÒn vµ b¶o vÖ nh©n quyÒn, lµ chèng l¹i tÝnh xÊu cña ng−êi cÇm quyÒn vèn hay lîi dông quyÒn lùc vµ tiÕm quyÒn. Ph©n quyÒn còng cã ý nghÜa trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc khi ph©n ®Þnh ra chøc n¨ng nhiÖm vô tr¸ch nhiÖm cho tõng c¬ quan nhµ n−íc ë trung −¬ng theo chiÒu ngang gi÷a ngµnh lËp ph¸p, t− ph¸p, hµnh ph¸p. ViÖc ph©n ®Þnh chøc n¨ng nµy còng cã ý nghÜa trong viÖc ph©n c«ng lao ®éng vµ t¹o ra yÕu tè c¹nh tranh ®Ó bé m¸y nhµ n−íc cã ®−îc nguån nh©n lùc sung søc, t¹o ra ®éng lùc tho¸t khái sù tr× trÖ kÐm hiÖu qu¶. H¬n n÷a yªu cÇu vÒ mét nhµ n−íc ph¸p quyÒn còng cÇn cã sù ph©n ®Þnh mét c¸ch t−¬ng ®èi ®éc lËp gi÷a c¸c c¬ quan còng nh− phèi hîp t−¬ng t¸c gi÷a c¸c c¬ quan ®ã: "Khëi thñy cña t− t−ëng nhµ n−íc ph¸p quyÒn lµ sù ph©n ®Þnh r¹ch rßi, sù s¾p xÕp vµ phèi hîp gi÷a c¸c thiÕt chÕ quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t− ph¸p. Nh−ng c¬ chÕ ph©n ®Þnh, ph©n c«ng trong tæ chøc quyÒn lùc nhµ n−íc kh«ng cã môc ®Ých tù th©n mµ nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt sù ®éc ®o¸n, chuyªn quyÒn vµ vi ph¹m quyÒn con ng−êi. C¬ chÕ nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ®¶m b¶o tù do chÝnh trÞ trong ho¹t ®éng nhµ n−íc vµ x· héi" [41, tr. 18]. Chóng ta còng biÕt r»ng ChÕ ®é Tæng thèng Hîp chóng quèc Hoa Kú trong buæi ®Çu x©y dùng chÝnh quyÒn còng kh«ng ¸p dông häc thuyÕt ph©n quyÒn, sau ®ã hä ®· nhanh chãng nhËn thÊy ý nghÜa cña häc thuyÕt nµy vµ ®· m¹nh d¹n ¸p dông vµ gÆt h¸i ®−îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. Ngµy nay nÕu chóng ta kh«ng nghiªn 99 cøu ®Çy ®ñ häc thuyÕt ph©n quyÒn, nÕu chóng ta coi häc thuyÕt ph©n quyÒn lµ s¶n phÈm chØ cã trong chÕ ®é t− s¶n th× c¸ch nh×n ®ã ®ã cã thÓ lµ kh«ng toµn diÖn vµ nh− vËy ®· kh«ng häc tËp ®−îc nh÷ng gi¸ trÞ mµ nh©n lo¹i ®· t¹o ra, lµ ¶nh h−ëng kh«ng tèt tíi sù nghiÖp x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam hiÖn nay. 2. Quèc héi Mü lóc ®Çu kh«ng chia lµm l−ìng viÖn, vÒ sau khi x©y dùng hiÕn ph¸p 1789 hä cho r»ng Quèc héi lÊy quyÒn lùc tõ nh©n d©n do vËy quyÒn lùc ®ã rÊt m¹nh dÔ khuynh lo¸t c¸c ngµnh quyÒn lùc kh¸c gièng nh− thêi kú ®Çu cña nghÞ viÖn Anh. Quèc héi lµ ®¹i diÖn cho nh©n d©n mµ nh©n d©n còng dÔ ®am mª quyÒn lùc, còng nh− dÔ bÞ kÝch ®éng bÞ lõa phØnh. H¬n n÷a b¶n tÝnh cña Quèc héi lµ lµm luËt kh«ng chØ cho hiÖn t¹i mµ cßn cho t−¬ng lai, kh«ng chØ b¶o vÖ cho mét nhãm ng−êi mµ cßn b¶o vÖ cho nhiÒu nhãm ng−êi cã quyÒn lîi kh«ng gièng nhau, do ®ã cÇn ph¶i so¹n th¶o thËt cÈn träng, bµn b¹c thËt thÊu ®¸o v× vËy hä ®· chia Quèc héi lµm l−ìng viÖn. Hai viÖn cïng chøc n¨ng lËp ph¸p mµ nhiÖm vô kh«ng gièng nhau, kh«ng viÖn nµo l·nh ®¹o viÖn nµo. Cßn Quèc héi ViÖt Nam theo HiÕn ph¸p 1992 tËp trung nhiÒu quyÒn lùc nh−ng thùc tÕ l¹i kh«ng ph¸t huy ®−îc vµ ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ nh− mong muèn, c¸c bé luËt lµm ra kÓ c¶ hiÕn ph¸p ph¶i th−êng xuyªn söa hoÆc chËm ®−îc ban hµnh. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ c¸ch thøc tæ chøc cña Quèc héi. NÕu quyÒn lùc quèc héi lµ rÊt lín ta nªn ph©n lµm l−ìng viÖn, nhê cã sù ph©n c«ng nµy mµ c¸c viÖn ®Òu c¹nh tranh ®Ó ph¸t huy søc m¹nh cña m×nh. ViÖc ph©n l−ìng viÖn nh− thÕ kh«ng ph¶i lµ quyÒn lùc nh©n d©n kh«ng cßn thèng nhÊt n÷a v× quyÒn lùc nhµ n−íc lu«n lu«n thèng nhÊt. ViÖc ph©n l−ìng viÖn sÏ lµm cho quy tr×nh lËp ph¸p cÈn träng h¬n, t¨ng c−êng tÝnh chuyªn m«n cña ®¹i biÓu. H¬n n÷a, Quèc héi l−ìng viÖn kh«ng ph¶i lµ con ®−êng mß mÉm ch−a cã ai ®i mµ nã ®· kh¼ng ®Þnh ®−îc nh−ng −u ®iÓm còng nh− phÇn h¹n chÕ râ rµng trong kinh nghiÖm cña nhiÒu quèc gia, chóng ta kh«ng cßn mÊt c«ng th¨m dß kh¶o s¸t thö nghiÖm. HoÆc gi¶ r»ng chóng ta kh«ng ph©n l−ìng 100 viÖn chóng ta còng nªn ph©n lµm hai lÇn dù th¶o, dù th¶o ®i vµ dù th¶o vÒ. ChÊt l−îng cña c¸c ®¹o luËt sÏ gãp phÇn æn ®Þnh x· héi. NÕu ng−êi lµm luËt cÈn träng cã tÇm nh×n xa tr«ng réng, cã ®ñ kh«n ngoan trong hiÖn t¹i vµ mai sau th× viÖc ban hµnh c¸c ®¹o luËt kh«ng nh÷ng gióp cho thùc t¹i ph¸t triÓn mµ cßn tr¸nh ®−îc bÊt tr¾c trong t−¬ng lai. 3. VÒ hµnh ph¸p, bao giê hµnh ph¸p còng cã xu h−íng trë thµnh trung t©m quyÒn lùc cña bé m¸y nhµ n−íc do ®ã hµnh ph¸p nªn tËp trung vµ nªn n»m trong tay ®¶ng cÇm quyÒn. §iÒu nµy cã hai lÏ, thø nhÊt ®¶ng muèn trë thµnh ®¶ng cÇm quyÒn th× bao giê còng ph¶i n¾m ®−îc hµnh ph¸p, ng−êi ®øng ®Çu ®¶ng ph¶i lµ ng−êi ®øng ®Çu hµnh ph¸p, lÏ thø hai v× ®¶ng g¾n víi ng−êi ®øng ®Çu hµnh ph¸p nªn nã g¾n tr¸ch nhiÖm hµnh ph¸p víi tr¸ch nhiÖm ®¶ng cÇm quyÒn. Do ®ã nÕu chóng ta muèn tinh gi¶n bé m¸y, x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn, chóng ta nªn g¾n chøc vô l·nh ®¹o ®¶ng víi tr¸ch nhiÖm l·nh ®¹o hµnh ph¸p. 4. Trong bang giao quèc tÕ quèc hiÖu mét n−íc lµ thÓ hiÖn sù träng thÞ vµ chuÈn mùc trong quan hÖ quèc tÕ. V× vËy tªn gäi c¸c n−íc cÇn thËn träng vµ thèng nhÊt trong s¸ch b¸o th− tÞch. HiÖn nay tªn gäi Hîp chóng quèc Hoa Kú hay Hîp chñng quèc Hoa Kú lµ kh¸c nhau. Trong b¶n luËn ¸n nµy t¸c gi¶ gäi thèng nhÊt lµ Hîp chóng quèc Hoa Kú, ngo¹i trõ tr−êng hîp trÝch tµi liÖu th× ®Ó t«n träng tÝnh chÝnh x¸c cña tµi liÖu trÝch nªn t¸c gi¶ gi÷ nguyªn kh«ng thay ®æi. ViÖc dïng tªn thèng nhÊt lµ Hîp chóng quèc Hoa Kú lµ xuÊt ph¸t tõ c¸c nghiªn cøu cña t¸c gi¶ vµ dùa trªn c¸c c¨n cø d−íi ®©y: - Trong §¹i héi thuéc ®Þa lÇn mét n¨m 1774, Héi nghÞ thuéc ®Þa lÇn hai n¨m 1775, trong §iÒu kho¶n Hîp bang 1781 ®Òu nãi hä lµ ®¹i diÖn cña c¸c thuéc ®Þa, ®¹i diÖn cña c¸c bang ®Õn dù ®¹i héi chø kh«ng ph¶i ®¹i diÖn cho c¸c d©n téc c¸c s¾c téc hoÆc chñng téc. Môc ®Ých hä ®Õn ®Ó thµnh lËp mét liªn minh vÜnh viÔn gi÷a c¸c tiÓu bang tøc lµ m−êi ba quèc gia ®éc lËp lóc ®ã. T¹i §iÒu b¶y HiÕn ph¸p Mü 1787 còng kh¼ng ®Þnh HiÕn ph¸p ®−îc 101 sù chÊp thuËn cña cña c¸c tiÓu bang hiÖn diÖn cã nghÜa lµ viÖc chÊp thuËn cña c¸c bang chø kh«ng kh«ng ph¶i cña c¸c chñng téc - NÕu nãi Mü lµ quèc gia ®a chñng téc lµ thêi kú vÒ sau, do Mü lµ n−íc thùc hiÖn chÕ ®é nhËp c−. Cßn t¹i thêi ®iÓm lËp quèc, d©n sè lóc ®ã lµ h¬n ba triÖu ng−êi ch−a ®Õn bèn triÖu theo thèng kª d©n sè n¨m 1790. Trong sè h¬n ba triÖu ng−êi l¹i chñ yÕu lµ ng−êi Anh: N¨m 1776, Thomas Paine, ng−êi ph¸t ng«n cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña c¸c vïng thuéc ®Þa ®· viÕt: ch©u ¢u chø kh«ng ph¶i chØ mét m×nh n−íc Anh, lµ n−íc MÑ cña n−íc Mü. C©u nãi nµy chØ nh÷ng ng−êi khai ph¸ kh«ng chØ ®Õn tõ n−íc Anh mµ cßn ®Õn tõ c¸c n−íc ch©u ¢u kh¸c nh− T©y Ban Nha, §øc, Ph¸p…Dï vËy ®Õn n¨m 1780, ba phÇn t− ng−êi Mü vÉn lµ ng−êi gèc Anh hoÆc Ai Len [14, tr. 5]. Nh− vËy d©n c− lóc ®ã ®a sè lµ ng−êi Anh, chÝnh hä lµ ng−êi ®¹i diÖn cho c¸c bang cßn nh÷ng ng−êi Ph¸p, §øc, T©y Ban Nha… v× qu¸ thiÓu sè vµ ph¶i phô thuéc vµo tiÕng Anh do ®ã hä kh«ng hÒ cã ®¹i diÖn trong c¸c §¹i héi lËp quèc hoÆc cã, hä còng kh«ng ®¸ng kÓ. Vµo thêi ®iÓm lËp quèc cßn cã ng−êi chñng téc da ®en tõ ch©u phi ®Õn nh−ng ch−a nhiÒu vµ chñng téc hä kh«ng ®−îc xem lµ b×nh ®¼ng ®èi víi ng−êi Anh. Hä chØ ®−îc tÝnh ®¹i diÖn theo tû lÖ ba phÇn n¨m mµ th«i. Do vËy tªn quèc gia kh«ng thÓ lµ ®¹i diÖn cho chñng téc ®−îc. - Ngoµi ra tªn Hîp chóng quèc Hoa Kú kh«ng ph¶i do t¸c gi¶ nghÜ ra mµ tªn Hîp chóng quèc Hoa Kú ®· ®−îc viÕt trong nhiÒu s¸ch b¸o, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tµi liÖu nghiªn cøu vÝ dô cuèn "Cuéc sèng vµ c¸c thÓ chÕ ë Mü", "LuËn vÒ HiÕn ph¸p Hoa Kú", " HiÕn ph¸p Mü ®· ®−îc lµm ra nh− thÕ nµo"... C¸c t¸c gi¶ nµy ch¾c ch¾n hä cã lý do ®Ó viÕt tªn gäi n−íc Mü nh− thÕ. 102 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. §µo Duy Anh (1931), Gi¶n yÕu tõ ®iÓn H¸n ViÖt, Nxb Minh T©n. 2. Vò Hång Anh (1998), "H×nh thøc chÝnh thÓ cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi", LuËt häc, (4). 3. Arthur M. Schlesinger (2004), Niªn gi¸m lÞch sö Hoa Kú, GS. Lª Quang Long vµ ®ång nghiÖp dÞch, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. 4. Phan V¨n C¸c, Sæ tay tõ H¸n ViÖt, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi. 5. Card van Doren (1948), Cuéc chuÈn bÞ vÜ ®¹i hay lµ c©u chuyÖn so¹n th¶o vµ phª chuÈn hiÕn ph¸p Hîp chóng quèc Hoa Kú, Cam Ninh dÞch, Th− viÖn Quèc gia, ký hiÖu VV265/79. 6. De. Tocquiville, LuËn vÒ nÒn d©n chñ Mü. 7. PGS.TS §ç Léc DiÖp (1999), Hoa Kú tiÕn tr×nh v¨n hãa chÝnh trÞ, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. 8. Douglas. K stevenson (2003), Cuéc sèng vµ c¸c thÓ thÕ ë Mü, Lª Linh Lan vµ ®ång sù dÞch, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 9. PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung - PGS.TS Bïi Xu©n §øc (2000), Gi¸o tr×nh hiÕn ph¸p c¸c n−íc t− b¶n. Nxb §¹i häc Quèc gia, Hµ Néi. 10. PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung (2001), LuËt hiÕn ph¸p ®èi chiÕu, Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 11. PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung - Chu Kh¾c Hoµi D−¬ng (2002), "BÇu cö vµ vÊn ®Ò d©n chñ", Nghiªn cøu lËp ph¸p, (5). 12. PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung (2002), "Mét sè vÊn ®Ò vÒ t− ph¸p vµ c¸c m« h×nh t− ph¸p ph−¬ng T©y", Nghiªn cøu lËp ph¸p, (10). 13. §¹i sø qu¸n Hoa Kú t¹i Hµ Néi - Trung t©m Th«ng tin t− liÖu, BÇu cö Mü n¨m 2004. 103 14. §¹i sø qu¸n Hoa Kú t¹i Hµ Néi - Trung t©m Th«ng tin t− liÖu, Ch©n dung n−íc Mü. 15. Lª Minh §øc - NguyÔn NghÞ (1994), LÞch sö n−íc Mü, Nxb V¨n hãa th«ng tin, Hµ Néi. 16. Eric Foner (2003), LÞch sö míi cña n−íc Mü, DiÖu H−¬ng vµ ®ång sù dÞch, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 17. Tïng Giang (2002), Mét tr¨m cuèn s¸ch ¶nh h−ëng kh¾p thÕ giíi, Nxb Héi Nhµ v¨n, Hµ Néi, 18. PGS.TS Vò Minh Giang (2004), "Quan hÖ ViÖt Nam Hoa Kú vµ bµi häc lÞch sö cho ViÖt Nam", Kû yÕu héi th¶o: TiÕp cËn nghiªn cøu Hoa Kú häc vµ kinh nghiÖm cho ViÖt Nam, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 19. Hoµng Xu©n H·n (1981), LÞch vµ lÞch ViÖt Nam, Th− viÖn Quèc gia, Ký hiÖu VV407/84. 20. ThS. NguyÔn ThÞ H¹nh (2004), "QuyÒn t− ph¸p trong mèi quan hÖ víi quyÒn lËp ph¸p, quyÒn hµnh ph¸p theo nguyªn t¾c ph©n chia quyÒn lùc", Nghiªn cøu lËp ph¸p, (5). 21. HiÕn ph¸p Mü ®−îc lµm ra nh− thÕ nµo (2003), NguyÔn C¶nh B×nh dÞch, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi. 22. HiÕn ph¸p ViÖt Nam 1992. 23. TS. Vò §¨ng Hinh (2001), HÖ thèng chÝnh trÞ Mü, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 24. Lª §×nh Hå (1995), Tõ ®iÓn ph©n gi¶i chÝnh trÞ vµ bang giao quèc tÕ Anh ViÖt, XuÊt b¶n t¹i óc. 25. Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Ph©n viÖn B¸o chÝ tuyªn truyÒn (2003), ThÓ chÕ chÝnh trÞ thÕ giíi ®−¬ng ®¹i, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 26. Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Khoa häc ChÝnh trÞ (1999), TËp bµi gi¶ng ChÝnh trÞ häc, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 104 27. Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Khoa häc ChÝnh trÞ (1994), ChÝnh trÞ häc, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 28. Häc viÖn Hµnh chÝnh Quèc gia, Hµnh chÝnh c«ng, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. 29. Howard. Cincotta (2000), Kh¸i qu¸t vÒ lÞch sö n−íc Mü, NguyÔn ChiÕn dÞch, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 30. TS. Vò D−¬ng Hu©n (2002), HÖ thèng chÝnh trÞ Mü c¬ cÊu vµ t¸c ®éng ®èi víi qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 31. Jay. M. Shafritz (2002), Tõ ®iÓn vÒ chÝnh quyÒn vµ chÝnh trÞ Hoa Kú, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 32. Jean- Pier Fichou (1998), V¨n minh Hoa Kú, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi. 33. PGS.TS TrÇn Duy Khang (2001), "Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®èi víi viÖc tæ chøc c¬ quan lËp hiÕn vµ sù ra ®êi cña Quèc héi ViÖt Nam ®Çu tiªn", LËp ph¸p, (4), §Æc san. 34. TrÞnh Xu©n L·ng (2004), "C¸i dÔ vµ c¸i khã trong nghiªn cøu gi¶ng d¹y vÒ chÝnh trÞ vµ ®èi ngo¹i cña n−íc Mü", Kû yÕu héi th¶o: TiÕp cËn nghiªn cøu Hoa Kú häc vµ kinh nghiÖm cho ViÖt Nam, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 35. Ph¹m Minh (2003), Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ luËt ph¸p Hoa Kú, Nxb Lao ®éng, Hµ Néi. 36. Montesquies (1999), Tinh thÇn ph¸p luËt, Hoµng Thanh §¹m dÞch, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi. 37. Ng©n hµng thÕ giíi (1998), Nhµ n−íc trong mét thÕ giíi ®ang chuyÓn ®æi, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 38. Lý T«n Ng« (2000), HËu h¾c häc, NguyÔn Tr×nh - Huy Sanh dÞch, Nxb V¨n hãa th«ng tin, Hµ Néi. 39. §µo H÷u Ngäc (1994), Hîp chóng quèc Hoa Kú, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 105 40. PGS.TS D−¬ng Xu©n Ngäc (2001), LÞch sö t− t−ëng chÝnh trÞ, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 41. PGS.TS Hoµng ThÞ Kim QuÕ (2004), "NhËn diÖn nhµ n−íc ph¸p quyÒn", Nghiªn cøu lËp ph¸p, (5). 42. Quèc héi ho¹t ®éng nh− thÕ nµo (2003), Trung t©m nghiªn cøu B¾c Mü dÞch, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. 43. D−¬ng Quèc, Quang Anh Ph−¬ng (2003), G.W Bush ng−êi dÉn d¾t n−íc Mü, Nxb Lao ®éng, Hµ Néi. 44. Ralph H. Gabriel (1959), LuËn vÒ hiÕn ph¸p Hoa Kú, NguyÔn H−ng V−îng dÞch, Nxb Nh− NguyÖn, Sµi Gßn. 45. Richard C. Schroeder (1999), Kh¸i qu¸t vÒ chÝnh quyÒn Mü, PTS. TrÇn ThÞ Th¸i Hµ vµ ®ång sù dÞch, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 46. Roger H. Davison vµ Walter. J.Oleszek (2002), Quèc héi vµ c¸c thµnh viªn, TrÇn Xu©n Danh vµ ®ång sù dÞch, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 47. PGS.TS NguyÔn ThiÕt S¬n (2002), N−íc Mü n¨m ®Çu thÕ kû 21, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 48. Stephen S. Birdsall vµ John Florin (1999), Kh¸i qu¸t vÒ ®Þa lý Mü, PTS. TrÇn ThÞ Th¸i Hµ vµ ®ång sù dÞch, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 49. PGS.TS Lª Minh T©m (2002), "T− t−ëng nhµ n−íc ph¸p quyÒn vµ khai niÖm nhµ n−íc ph¸p quyÒn", LuËt häc, (2). 50. TS. NguyÔn Xu©n TÕ (2002), NhËp m«n khoa häc chÝnh trÞ, Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 51. PGS.TS Th¸i VÜnh Th¾ng (2004), "Nh÷ng h¹t nh©n hîp lý trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ t− s¶n", Nghiªn cøu lËp ph¸p, (2). 52. GS. Hå V¨n Th«ng (1998), HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn hiÖn nay, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 53. Th«ng tÊn x· ViÖt Nam (2004), B¶n Tin tham kh¶o ®Æc biÖt, ngµy 1/8. 106 54. Tr−êng §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia - Khoa LuËt (1998), Gi¸o tr×nh Lý luËn chung vÒ nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, Nxb §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 55. Tr−êng §¹i häc luËt Hµ Néi (1999), Gi¸o tr×nh LÞch sö nhµ n−íc nhµ n−íc vµ ph¸p luËt thÕ giíi, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 56. L·o Tö (2001), §¹o ®øc kinh, Thu Giang - NguyÔn Duy CÇn dÞch, Nxb V¨n häc, Hµ Néi. 57. "VÒ cuéc ®iÒu trÇn cña Tæng thèng Mü" (2004), B¸o Nh©n d©n, ngµy 1/5. 58. ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi (1991), ThuyÕt tam quyÒn ph©n lËp vµ bé m¸y nhµ n−íc t− s¶n hiÖn ®¹i, X−ëng in ViÖn Khoa häc th«ng tin x· héi, Hµ Néi. 59. William A. Degregorio (1998), Bèn hai ®êi Tæng thèng Hoa Kú, Héi Khoa häc LÞch sö ViÖt Nam tæ chøc dÞch, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.