Chiến lược phát triển công nghiệp hướng về xuất khẩu - Liên hệ với ngành công nghiệp rau, quả của Việt Nam

A.Lời mở đầu Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là con đường tất yếu đưa đất nước thoát khỏi cảnh nghèo đói và kém phát triển. Công nghiệp là lĩnh vực có tác động trực tiếp và mạnh mẽ đến việc thực hiện các nhiệm vụ của công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để phát huy được vai trò của mình công nghiệp phải được xây dựng với trình độ ngày càng hiện đại và có hướng đi hợp lý. Ngày nay trong thời kỳ hội nhập quốc tế với bất cứ quốc gia nào xuất khẩu cũng đóng một vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế. Xuất khẩu giúp các quốc gia tận dụng được lợi thế của mình, đồng thời đem lại thị trường rộng lớn cho sự phát triển của mỗi ngành nghề. Không những vậy xuất khẩu còn ®em l¹i nguån ngo¹i tÖ phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña nước ta và còn lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸, héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. Đối với ngành công nghiệp rau quả của Việt Nam cũng vậy, nó không những là nguồn cung cấp cho thị trường trong nước mà xuất khẩu còn đóng góp rất lớn vào sự phát triển của ngành này. Việc xây dựng một chiến lược hợp lý cho ngành rau, quả của nước ta hiện nay đang là một yêu cầu cấp thiết. Đó cũng là lý do vì sao em chọn đề tài: “Chiến lược phát triển công nghiệp hướng về xuất khẩu” liên hệ với ngành công nghiệp rau, quả của Việt Nam. Em xin chân thành cảm ơn PGS.TS Vũ Minh Trai đã tận tình giúp đỡ em thực hiện đề tài này. B.Nội dung Phần 1.Tổng quan lý thuyết. 1.Nội dung và vai trò của chiến lược phát triển công nghiêp. 1.1 Nội dung. *Khái niệm:hoạch định chiến lược là một quá trình xác định mục tiêu,phương hướng phát triển dài hạn của hệ thống công nghiệp và những giải pháp lớn để thực hiện mục tiêu,phương hướng ấy. *Nội dung: Chiến lược phát triển công nghiệp bao hàm những nội dung chủ yếu sau: - Phân tích thực trạng phát triển công nghiệp: vị trí của công nghiệp trong cơ cấu kinh tế quốc dân;quy mô,tốc độ phát triển công nghiệp;cơ cấu công nghiệp;trình độ trang thiết bị kỹ thuật …Tuy nhiên điều quan trọng nhất là xác định điểm mạnh và điểm yếu của công nghiệp trên cơ sở so sánh đối chứng cả về mặt thời gian và không gian. - Phân tích các điều kiện phát triển công nghiệp trên một số mặt chủ yếu:đánh giá lại các nguồn lực và lợi thế cho phát triển công nghiệp;dự báo xu thế phát triển khoa học công nghệ và xu thế vận động của nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế…Trên cơ sở đó cần xác định rõ những cơ hội và thách thứcvới công nghiệp của đất nước. - Xác định hệ thống các quan điểm cơ bản làm nền tảng định hướng phát triển công nghiệp.Hệ thống quan điểm này được xác định trên cơ sở các quan điểm định hướng phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. - Hệ thống các mục tiêu chiến lược cần phải đạt được trong định hạn thời gian thời gian chiến lược.Những mục tiêu phát triển công nghiệp được thể hiện qua một số chỉ tiêu như: tỷ trọng công nghiệp trong cơ cấu ngành kinh tế quốc dân,giá trị gia tăng,tốc độ phát triển chung của công nghiệp… - Các giải pháp chủ yếu cần thực hiện để thực hiện mục tiêu chiến lược đã xác định. Với tính chất của giải pháp chiến lược,nội dung của chúng chỉ là định dạng những vấn đề tổng quát cơ bản cần thực hiện ,những vấn đề này được cụ thể hóa trong quá trình triển khai thực hiện chiến lược. 1.2.Vai trò của chiến lược phát triển công nghiệp. Công nghiệp giữ chủ đạo trong quá trình phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.Chiến lược phát triển công nghiệp có nhiệm vụ thể hiện rõ vai trò ấy của công nghiệp. - Chiến lược phát triển công nghiệp không chỉ thể hiện định hướng phát triển của bản thân công nghiệp,mà còn thể hiện định hướng phát triển của các ngành,các lĩnh vực khác của nền kinh tế quốc dân.Nó là một bộ phận hợp thành hệ thống chiến lược phát triển kinh tế-xã hội và nó chi phối nhiều bộ phận khác trong hệ thống chiến lược này. - Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của đất nước có nhiệm vụ xác định rõ phương hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế theo hướng công nghiêp hóa,hiện đại hóa.Thực chất đó là việc xác định sự chuyển dịch vị trí của các ngành kinh tế quốc dân trong mỗi giai đoạn của quá trình công nghiệp hóa,hiện đại hóa. - Chiến lược chung về phát triển tổng thể công nghiệp là cơ sở để xác định chiến lược,quy hoạch phát triển các ngành công nghiệp chuyên môn hóa và chiến lược,quy hoạch phát triển công nghiệp theo vùng lãnh thổ. - Chiến lược phát triển công nghiệp là một trong nghững cơ sở trọng yếu đẻ xây dựng chiến lược phát triển doanh nghiệp. 1.3 Các mô hình chiến lược phát triển công nghiệp. - Mô hình chiến lược thay thế nhập khẩu. - Mô hình chiến lược hướng về xuất khẩu. - Mô hình chiến lược hỗn hợp. 2. Kh¸i qu¸t chung vÒ xuÊt khÈu hµng hãa. 2.1. Thùc chÊt xuÊt khÈu XuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô víi n­íc ngoµi vµ víi c¸c khu chÕ xuÊt lµm gi¶m nguån vËt chÊt trong n­íc. Bao gåm xuÊt khÈu mËu dÞch vµ phi mËu dÞch. C¬ së cña xu©t khÈu lµ ho¹t ®éng mua b¸n,trao ®æi hµng ho¸.Môc ®Ých cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ khai th¸c lîi thÕ cña tõng vïng, tõng quèc gia trong ph©n phèi lao ®éng quèc tÕ. Ho¹t ®éng khÈu diÔn ra trªn mäi lÜnh vùc,trong mäi nÒn kinh tÕ tõ xuÊt khÈu hµng ho¸ tiªu dïng cho ®Õn t­ liÖu s¶n xuÊt m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao.TÊt c¶ ho¹t ®éng trao ®æi ®ã ®Òu nh»m môc tiªu ®em l¹i lîi Ých cho c¸c quèc gia tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu. C¸c lo¹i h×nh xuÊt khÈu chÝnh: -XuÊt khÈu trùc tiÕp: C¸c nhµ s¶n xuÊt giao hµng trùc tiÕp cho ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi.PhÇn lín hµng ho¸ ë thÞ tr­êng thÕ giíi qua xuÊt khÈu trùc tiÕp (trªn 2/3 kim ngh¹ch) -XuÊt khÈu gi¸n tiÕp lµ xuÊt khÈu qua kh©u trung gian. -T¹m xuÊt,t¸i nhËp nh­ hµng ®­a ®i triÓn l·m, ®­a ®i söa ch÷a( m¸y bay, tµu thuû ) råi l¹i mang vÒ. -T¹m nhËp,t¸i xuÊt nh­ hµng ®­a ®i triÓn l·m,héi chî,qu¶ng c¸o sau ®­a vÒ.H×nh thøc kinh doanh “t¹m nhËp, t¸i xuÊt” ®­îc hiÓu lµ viÖc mua hµng cña mét n­íc ®Ó b¸n cho mét n­íc kh¸c trªn c¬ së hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ ngo¹i th­¬ng cã lµm thñ tôc nhËp khÈu hµng ho¸ vµo ViÖt Nam råi l¹i lµm thñ tôc xuÊt khÈu mµ kh«ng qua gia c«ng chÕ biÕn. - ChuyÓn khÈu: Mua hµng cña n­íc nµy b¸n cho n­íc kh¸c, kh«ng lµm thñ tôc xuÊt nhËp khÈu - DÞch vô xuÊt khÈu 2.2. Các lý thuyết chính về thương mại quốc tế. * Lý thuyết về lợi thế tuyệt đối. Theo Adam Smith thì nếu quốc gia A có thể sản xuất mặt hàng X rẻ hơn so với nước B, và nước B có thể sản xuất mặt hàng Y rẻ hơn so với nước A,thì lúc đó mỗi quốc gia nên tập trung vào sản xuất mặt hàng mà mình có hiẹu quả hơn và xuất khẩu mặt hàng này sang quốc gia kia. Trong trường hợp này mỗi quốc gia được coi là có lợi thế tuyệt đối về sản xuất từng mặt hàng cụ thể. Nói cách khác, một quốc gia sẽ được coi là có lợi thế tuyệt đối về một mặt hàng nếu với cùng một đơn vị nguồn lực, quốc gia đó có thể sản xuất ra nhiều sản phẩm hơn, nghĩa là có năng suất cao hơn. *Lý thuyết về lợi thế so sánh. Theo David Ricardo: một quốc gia sẽ xuất khẩu những mặt hàng có giá cả thấp hơn một cách tương đối so với quốc gia kia. Nói cách khác, một quốc gia sẽ xuất khẩu những mặt hàng mà quốc gia đó có thể sản xuất với hiệu quả cao hơn một cách tương đối so với quốc gia kia. *Thương mại quốc tế dựa trên quy mô. Một trong những lý do quan trọng dẫn đến thương mại quốc tế là tính hiệu quả tăng dần theo quy mô. Sản xuất được coi là có hiệu quả nhất khi được tổ chức trên quy mô lớn.Lúc đó một sự ia tăng đầu vào với một tỷ lệ nào đó sẽ dẫn tới sự ia tăng đầu ra với tỷ lệ cao hơn. Trong trường hợp hiệu suất tăng dần thì đường giới hạn khả năng sản xuất thường là một đường cong lồi về phía gốc tọa độ, và khi đó chi phí cơ hội là giảm dần. Điều này cho phép thương mại giữa các nền kinh tế giống nhau diễn ra một cách cùng có lợi. *Lý thuyết về lợi thế cạnh tranh quốc gia. Theo lý thuyết này, lợi thế cạnh tranh quốc gia được thể hiện ở sự liên kết của bốn nhóm yếu tố. Mối liên kết của 4 nhóm này tạo thành mô hình kim cương. Các nhóm yếu tố đó bao gồm: điều kiện các yếu tố sản xuất, điều kiện về cầu, các ngành công nghiệp hỗ trợ và có liên quan, chiến lược, cơ cấu và mức độ cạnh tranh của ngành. Lý thuyết này được xây dựng dựa trên cơ sở lập luận rằng khả năng cạnh tranh của một ngành công nghiệp được thể hiện tập trung ở khả năng sáng tạovà đổi mới của ngành đó. 2.3.Vai trò của xuất khẩu trong nền kinh tế. * XuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu phôc vô c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. C«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc theo nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp lµ tÊt yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo vµ chËm ph¸t triÓn ë n­íc ta. §Ó c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc trong mét thêi gian ng¾n ®ßi hái ph¶i cã mét sè vèn rÊt lín ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiÕn tiÕn. Nguån vèn ®Ó nhËp khÈu cã thÓ ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nh­ : §Çu t­ n­íc ngoµi, vay, viÖn trî, thu hót tõ häat ®éng du lÞch, dÞch vô thu ngo¹i tÖ, xuÊt khÈu søc lao ®éng. C¸c nguån vèn nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay, viÖn trî tuy quan träng nh­ng råi còng ph¶i tr¶ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ë thêi kú sau nµy. Nguån vèn quan träng ®Ó nhËp khÈu cho ®Êt n­íc lµ xuÊt khÈu. XuÊt khÈu quyÕt ®Þnh quy m« vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nhËp khÈu.Ở n­íc ta thêi kú 1986 - 1990 nguån thu vÒ xuÊt khÈu ®¶m b¶o trªn 55% nhu cÇu ngo¹i tÖ cho nhËp khÈu. T­¬ng tù thêi kú 1991 - 1995 vµ 1996 -2000 lµ 75.3% vµ 84.5%. Gần đây nhất là năm 2008 nguồn thu từ xuất khẩu đảm bảo 77.78% nhu cầu cho xuất khẩu. Trong t­¬ng lai nguån vèn bªn ngoµi sÏ t¨ng lªn, nh­ng mäi c¬ héi ®Çu t­ vµ vay nî cña n­íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ chØ thuËn lîi kinh c¸c chñ ®Çu t­ vµ ng­êi cho vay thÊy ®­îc kh¶ n¨ng xuÊt khÈu nguån vèn duy nhÊt ®Ó tr¶ nî thµnh hiÖn thùc. * §ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm : Đối víi ViÖt Nam ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc th× víi ®iÒu kiÖn lµ mét n­íc ®i sau vµ cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ n¨ng lùc c«ng nghÖ thÊp kÐm nÕu chÊt l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cßn ch­a cao, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao nªn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ cßn rÊt thÊp so víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, v× vËy ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc th× n­íc ta ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm... t¹o søc c¹nh tranh cho hµng ho¸ trong n­íc, ®Æc biÖt lµ khi n­íc ta tham gia AFTA, APEC, WTO th× hµng ho¸ cña n­íc ta cµng ph¶i chÞu ¸p lùc c¹nh tranh rÊt lín trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ khu vùc còng nh­ thÞ tr­êng trong n­íc v× vËy n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹o søc c¹nh tranh m¹nh mÏ cho hµng ho¸ cña n­íc ta lµ yªu cÇu mang tÝnh tÊt yÕu khi tham gia héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. VËy thông qua sù c¹nh tranh khèc liÖt trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu tøc lµ th«ng qua tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ mµ chÊt l­îng s¶n phÈm hµng ho¸ trªn toµn thÕ giíi nãi chung vµ cña n­íc ta nãi riªng ngµy mét ®­îc n©ng cao. * §ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ h­íng ngo¹i : ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ do t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu yÕu tè nh­ tiÕn bé khoa häc kü thuËt, tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong ®ã ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ mét yÕu tè t¸c ®éng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thËt vËy kÓ tõ khi §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ dùa trªn m« h×nh h­íng vÒ xuÊt kh©ñ kÕt hîp song song víi m« h×nh thay thÕ nhËp khÈu ®· vµ ®ang lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ cña n­íc ta chuyÓn dÞch tÝch cùc vµ nã lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ cña n­íc chuyÓn dÞch phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Sù t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã thÓ ®­îc nh×n nhËn theo c¸c h­íng sau - XuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm cña n­íc ta cho n­íc ngoµi - XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ c¸c n­íc kh¸c cÇn, ®iÒu ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. - XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thuËn lîi. - XuÊt khÈu t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng tiªu thô, cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, khai th¸c tèi ®a s¶n xuÊt trong n­íc. - XuÊt khÈu t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ kü thuËt nh»m ®æi míi th­êng xuyªn n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc.Nãi c¸ch kh¸c xuÊt lµ c¬ së t¹o thªm vèn vµ kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn tõ thÕ giíi bªn ngoµi vµo ViÖt Nam nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ n­íc ta. - Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng ho¸ cña ViÖt Nam sÏ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng. Cuéc c¹nh tranh ®ßi hái ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng. - XuÊt khÈu cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp hoµn thiÖn vµ ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh n©ng cao chÊt l­îng h¹ gi¸ thµnh. * §ãng gãp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµo gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®Õn ®êi sèng bao gåm rÊt nhiÒu mÆt,tr­íc hÕt s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ n¬i thu hót hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc vµ cã thu nhËp kh«ng thÊp. XuÊt khÈu cßn t¹o ra nguån vèn ®Ó nhËp khÈu vËt phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng ngµy mét phong phó thªm nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n. Ở n­íc ta hiÖn nay, kÓ tõ khi §¶ng vµ Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ th× kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc ta kh«ng ngõng t¨ng lªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn, t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng. * XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i : XuÊt khÈu vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· lµm cho nÒn kinh tÕ n­íc ta g¾n chÆt víi ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Th«ng th­êng ho¹t ®éng xuÊt khÈu ra ®êi sím h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c nªn nã thóc ®Èy c¸c quan hÖ nµy ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, xuÊt khÈu vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ thóc ®Èy c¸c quan hÖ tÝn dông, ®Çu t­, vËn t¶i quèc tÕ.... ®Õn lù¬t nã chÝnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i l¹i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho më réng xuÊt khÈu. Tãm l¹i, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®­îc coi lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn l­îc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn toµn thÕ giíi vµ nã lµ c¬ héi cho mçi quèc gia héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. XuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc ®ßi hái ph¶i cã sè vèn rÊt lín ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt vËt t­ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Nguån vèn nhËp khÈu cã thÓ sö dông tõ c¸c nguån - Liªn doanh ®Çu t­ n­íc ngoµi víi n­íc ta - Thu tõ ho¹t ®éng du lÞch, dÞch vô - XuÊt khÈu søc lao ®éng Trong c¸c nguån vèn nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî vµ viÖn trî... còng ph¶i tr¶ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ®Ó nhËp khÈu nguån vèn quan träng nhÊt lµ tõ xuÊt khÈu. XuÊt khÈu quyÕt ®Þnh quy m« vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña nhËp khÈu. Năm 2007 được đánh giá là năm thành công lớn của xuất khẩu Việt Nam, với kim ngạch đạt 48 tỷ USD, tăng 20,5% so với năm 2006. Đó cũng là tiền đề thuận lợi để nước ta bước sang năm 2008 với kim ngạch xuất khẩu đạt 62,9tỷ USD, tăng 29,5% so với năm 2007. 2.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu. 2.4.1 Các nhân tố trong nước. *M«i tr­êng kinh tÕ : Tr­íc hÕt ViÖt Nam tù hµo vÒ nguån kho¸ng s¶n giµu cã vµ ®a d¹ng, cßn Ýt ®­îc khai th¸c, chñ yÕu lµ dÇu löa, quÆng s¾t, b« xÝt vµ c¸c kho¸ng s¶n quý hiÕm kh¸c. Nguån kho¸ng s¶n nµy t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ ®a d¹ng vµ tham gia tÝch cùc vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ viÖc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c tÊt c¶ c¸c nguån tµi nguyªn nµy ®ßi hái mét sè vèn lín víi c«ng nghÖ thÝch hîp, kh¶ n¨ng tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý tèt. §©y lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc th«ng qua ®ã nã cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµm k×m h·m ho¹t ®éng xuÊt khÈu. KhÝ hËu vµ c¸c nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai, sinh vËt vµ du lÞch gióp t¹o kh¶ n¨ng tèt cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña n«ng nghiÖp ®Æc biÖt ®èi víi c©y c«ng nghiÖp nhiÖt ®íi, hoa qu¶ t­¬i vµ rau xanh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nu«i trång thuû s¶n, trång rõng... chÝnh yÕu tè nµy lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng nghiÖp cña n­íc ta lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng nghiÖp cña n­íc ta kh«ng ngõng t¨ng lªn : xuÊt khÈu g¹o ®øng vÞ trÝ thø 2 trªn toµn thÕ giíi, xuÊt khÈu ca phª vèi ®øng vÞ trÝ thø 2 trªn thÕ giíi... VÞ trÝ ®Þa lý mang l¹i nhiÒu thuËn lîi cho ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nãi riªng v× ViÖt Nam n»m ë khu vùc cã nhiÒu ®­êng hµng kh«ng vµ hµng h¶i, ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn dÞch vô vËn t¶i quèc tÕ vµ x©y dùng c¸c trung t©m th­¬ng m¹i, tuy nhiªn ®iÒu nµy ®ßi hái ®Çu t­ vèn lín vµo kÕt cÊu h¹ tÇng tøc lµ ph¶i cã mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn nh­ng thùc tr¹ng cña hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña n­íc ta hiÖn nay hÕt søc l¹c hËu ®iÒu nµy ®· t¸c ®éng xÊu ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng. Lùc l­îng lao ®éng phong phó vµ dåi dµo lµ tiÒm n¨ng lín cña ®Êt n­íc, møc l­¬ng qu¸ thÊp còng lµ mét lîi thÕ ®¸ng kÓ trong viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó t¹o søc c¹nh tranh m¹nh mÏ cho hµng ho¸ cña n­íc ta. Tõ ®ã mµ nã cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn cña hµng n­íc ta trªn thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, tøc lµ nã lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc më réng thÞ tr­êng cho hµng xuÊt khÈu cña n­íc ta. Tuy nhiªn, lùc l­îng lao ®éng cña n­íc ta cã chÊt l­îng thÊp cÇn ph¶i ®Èy m¹nh ®µo t¹o kü n¨ng nghÒ nghiÖp vµ qu¶n lý, mÆt kh¸c lùc l­îng lao ®éng cña n­íc ta cßn ch­a ®­îc khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶. CÈn ph¶i khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n ®Ó t¹o lîi thÕ so víi c¸c n­íc kh¸c trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt nãi chung vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu. * M«i tr­êng ChÝnh trÞ - x· héi Cïng víi qu¸ tr×nh më cöa ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· chñ tr­ëng ph¸t triÓn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng theo h­íng - Nhµ n­íc qu¶n lý thèng nhÊt ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng theo chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt, ®ång thêi më réng quyÒn h¹n cho c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh hµng xuÊt khÈu thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, xo¸ bá t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trong s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu. - Mäi doanh nghiÖp ®Òu ®­îc phÐp kinh doanh xuÊt khÈu trùc khi cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng : nh÷ng thÞ tr­êng quan träng cña ViÖt Nam lµ ASEAN, NhËt B¶n, EU, Nga, Trung Quèc vµ t­¬ng lai lµ Mü. Nhê chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thóc ®©û ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn vµ nã lµ tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn liªn tôc víi tèc ®é cao ( 22%/ n¨m ) trong thêi gian qua. 2.4.2 Môi trường quốc tế. * Thuận lợi. Th«ng qua xu h­íng toµn cÇu ho¸ th× m«i tr­êng kinh tÕ quèc tÕ ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo nÒn kinh tÕ n­íc ta nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña n­íc ta nãi riªng. Toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ ®· ®­a ®Õn hÖ qu¶ tÊt yÕu ®ã lµ c¸c quèc gia ph¶i më cöa ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖt Nam ®· vµ ®ang tÝch cùc tham gia vµ xu thÕ nµy, tõng b­íc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng, khu vùc vµ ®a ph­¬ng. §Õn nay n­íc ta ®· lµ thµnh viªn cña tæ chøc khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEA ( AFTA ), vµ diễn đàn kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng ( APEC), ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Mü,là thành viên thứ 150 của tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO ), quan hÖ th­¬ng m¹i víi NhËt B¶n, EU, Nga, Trung Quèc.... ®ang tiÕp tôc më réng.Lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ n­íc ta cã thªm nhiÒu c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng. Toµn cÇu ho¸ ®· vµ ®ang t¹o ®iÒu kiÖn, c¬ héi cho n­íc ta ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ so s¸nh vÒ lao ®éng, tµi nguyªn cña n­íc ta ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc th«ng qua ®ã ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi. * Khã kh¨n. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi th× th«ng qua qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ th× m«i tr­êng thÕ giíi còng ®Æt ra cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña n­íc ta kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc. Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ®i ®Õn tù do ho¸ th­¬ng m¹i tøc lµ chÊp nhËn t­ c¸ch thµnh viªn c¹nh tranh ngang b»ng víi c¸c n­íc kh¸c, nh­ng hiÖn nay n­íc ta vÉn cßn bÞ tôt hËu kh¸ xa ho¸ cña n­íc ta cßn kÐm xa c¸c n­íc kh¸c do ®ã mµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ n­íc ta cßn kÐm xa søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ c¸c n­íc kh¸c. V× vËy hµng ho¸ cña n­íc ta ph¶i c¹nh tranh ngang b»ng víi hµng ho¸ n­íc kh¸c th× ®ã lµ mét khã kh¨n rÊt lín cho hµng ho¸ n­íc ta tån t¹i, ®øng v÷ng, ph¸t triÓn ®­îc trªn thÞ tr­êng tr­íc sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cña hµng ho¸ c¸c n­íc kh¸c. Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi n­íc ta míi xuÊt khÈu chñ yÕu lµ c¸c nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm s¬ chÕ, nh­ dÇu th«, g¹o, cµ phª, chÌ, cao su. Cßn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn nhÊt lµ s¶n phÈm chÊt l­îng cao cßn Ýt, søc c¹nh tranh yÕu. Trong khi ®ã gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng nguyªn liÖu vµ s¬ chÕ l¹i bÊp bªnh hay bÞ t¸c ®éng xÊu bÊt lîi cho n­íc xuÊt khÈu. Ngoµi ra, m«i tr­êng quèc tÕ cßn ®Æt ra cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña n­íc ta nhiÒu khã kh¨n bÊt lîi nh­ t×nh tr¹ng mÊt æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, hÖ thèng hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña c¸c n­íc ®Æt ra, t×nh tr¹ng gian lËn th­¬ng m¹i..... lµ nh÷ng yÕu tè cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn thÞ tr­êng, gi¸ c¶ cña hµng ho¸ xuÊt khÈu cña n­íc ta, do ®ã mµ m«i tr­êng quèc tÕ cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn cña hµng ho¸ n­íc ta. Phần II.Thực trạng ngành công nghiệp rau,quả của Viêt Nam. 1.Khoa học công nghệ. ViÖc ®Çu t­ m¸y mãc,thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp cßn bÞ ¶nh h­ëng bëi viÖc quy ho¹ch c¸c vïng chuyªn canh rau qu¶. S¶n xuÊt,canh t¸c rau qu¶ mang tÝnh chÊt manh món, nhá lÎ cßn phæ biÕn nªn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn rau ë quy m« c«ng nghiÖp. C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn rau xuÊt khÈu ch­a thËt sù g¾n bã víi vïng nguyªn liÖu nªn x¶y ra t×nh tr¹ng thiÕu nguyªn liÖu ®¶m b¶o chÊt l­îng phôc vô cho chÕ biÕn, c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn rau qu¶ th­êng bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng ho¹t ®éng d­íi c«ng suÊt thiÕt kÕ. §Ó ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®­îc liªn tôc, hiÖu qu¶ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ cÇn ®Çu t­ ph¸t triÓn nguån nguyªn liÖu song song víi qu¸ tr×nh ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ. §èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt phôc vô nhu cÇu thÞ tr­êng trong n­íc th× c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®¬n gi¶n, viÖc ®Çu t­ x©y dùng, më réng c¸c c¬ së chÕ biÕn, b¶o qu¶n cßn chËm.C«ng nghÖ chÕ biÕn cßn nhiÒu c«ng ®o¹n ph¶i thùc hiÖn b»ng thñ c«ng.C«ng nghÖ cña c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn ®«ng l¹nh vµ cÊp ®«ng phôc vô cho xuÊt khÈu th× tiªn tiÕn h¬n ®iÒu chØnh b»ng c«ng nghÖ b¸n tù ®éng, tù ®éng cho n¨ng suÊt cao h¬n,chÊt l­îng s¶n phÈm tèt h¬n.Nh×n chung, trong chÕ biÕn rau qu¶ viÖc lùa chän ph©n lo¹i nguyªn liÖu lµm b»ng thñ c«ng tiªu hao nhiÒu c«ng lao ®éng,cßn l¹i viÖc c¾t,th¸i,rµ kim lo¹i,vá bao b×, b¶o qu¶n s¶n phÈm ®­îc chÕ biÕn b»ng m¸y mãc thiÕt bÞ b¸n tù ®éng.Tuy nhiªn trong t­¬ng lai kh«ng xa, c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn rau qu¶ ®Òu ph¶i tiÕn tíi ®Çu t­ c¸c d©y chuyÒn chÕ biÕn hiÖn ®¹i ho¹t ®éng b¸n tù ®éng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm chÊt l­îng tèt,®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Mét thùc tr¹ng lµ m¸y mãc thiÕt bÞ cña d©y chuyÒn chÕ biÕn rau qu¶, ë møc trung b×nh trªn thÕ giíi (quy tr×nh c«ng nghÖ IOF).C¸c m¸y mãc thiÕt bÞ ®­îc l¾p ®Æt ®ång bé nhËp tõ §µi Loan, NhËt vµ §an M¹ch, cßn cã thÓ chÊp nhËn trong nhiÒu n¨m tíi. D©y chuyÒn chÕ biÕn h¹t ®Òu ®­îc l¾p ®Æt ®ång bé, thiÕt bÞ m¸y mãc do c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, chñ yÕu lµ s¬ chÕ, nªn cã thÓ chÊp nhËn ®­îc trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hiÖn nay. 2. S¶n phÈm vµ thÞ tr­êng. Các thị trường nhập khẩu trái cây chủ yếu của Việt Nam la: Hoa Kỳ, EU, Nga, Đài Loan, Trung Quốc, và một số nước trong khu vực Đông Nam Á. Trong đó 3 thị trường chính là Trung Quốc, Nga và Nhật Bản chiếm 45% tổng kim ngạch xuất khẩu rau qua của nước ta. Trung Quốc vẫn là thị trường đạt kim ngạch cao nhất với 30 triệu USD, tăng 7,3% so với cùng kỳ tháng 8 năm 2008. Nhu cầu nhập khẩu thanh long và khoai lang của Việt Nam đang tăng nhanh tại thị trường này. Tiếp đến là thị trường Nga với với kim ngạch xuất khẩu đạt 23,6 triệu USD, giảm16,2% so với cùng kỳ năm 2008. C¸c s¶n phÈm cña ngµnh chÕ biÕn rau qu¶ chñ yÕu ®Ó xuÊt khÈu nh­ : ®Ëu nµnh, rau, b¾p non, ®Ëu b¾p, khoai cau, khãm, ngã sen, nÊm r¬m vµ h¹t ®iÒu nh©n. Trong thời gian gần đây, giá các loại trái cây của Việt Nam đang ngày càng tăng cao do các nhà trồng vườn trong nước đã chú trọng nhiều hơn đến chất lượng sản phẩm. Ví dụ như bưởida xanh tại thị trường Tiền Giang có giá 15.000đ/kg, cao gấp 3 lần so với giá bưởi trước đây. Hiện nay, thị trường EU đang có nhu cầu rất lớn về loại quả này. Sau bưởi da xanh, xoài, thanh long Tiền Giang và Long An cũng đang rất được quan tâm tại thị trường Nga. Chôm chôm, nhãn và ớt tươi cũng được xuất khẩu nhiều. C¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ chñ yÕu ®Ó phôc vô cho xuÊt khÈu ®· bá quªn mét thÞ tr­êng rÊt lín ®ã lµ thÞ tr­êng trong n­íc.Tuy thÞ tr­êng trong n­íc ch­a thùc sù hÊp dÉn nh­ng nã l¹i rÊt cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn.Trong t­¬ng lai c¸c s¶n phÈm rau qu¶ kh«,n­íc Ðp tr¸i c©y,rau qu¶ ®ãng hép vµ c¸c lo¹i møt qu¶ sÏ ®­îc sö dông réng r·i theo sù thay ®æi khÈu vÞ cña ng­êi ViÖt,thãi quen ¨n uèng, phong c¸ch sèng,thuËn tiÖn vµ hµm l­îng dinh d­ìng cao.Dù b¸o trong t­¬ng lai, c¸c c«ng ty quy m« lín sÏ dÇn thay thÕ c¸c c«ng ty chÕ biÕn cã quy m« nhá ®Ó ®¶m b¶o s¶n l­îng còng nh­ chÊt l­îng c¸c s¶n phÈm cung øng ra thÞ tr­êng. 3. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn ngµnh. 3.1. Thµnh tùu : HiÖn,c«ng suÊt chÕ biÕn rau qu¶ cña c¶ n­íc ®¹t kho¶ng 290.000 tÊn s¶n phÈm mçi n¨m,®¹t 44% chØ tiªu cña ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2010 nh­ng viÖc b¶o qu¶n tr¸i c©y t­¬i ®­îc thùc hiÖn rÊt khiªm tèn 20 - 30%. Ngµnh chÕ biÕn rau qu¶ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh vµ ®­îc xÕp vµo trong nhãm 10 mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao cña ViÖt Nam.Gi¸ trÞ vµ chÊt l­îng n«ng s¶n nãi chung vµ rau qu¶ nãi riªng t¨ng lªn: c«ng nghÖ sau thu ho¹ch cña ViÖt Nam mÆc dï míi ph¸t triÓn nh­ng ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to lín cho n«ng nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. §Æc biÖt trong lÜnh vùc xuÊt khÈu, kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n cña n­íc ta t¨ng lªn liªn tôc theo thêi gian : n¨m 1990 chØ cã 1,1 tû USD, ®Õn n¨m 1991 - 1999 mçi n¨m ®¹t trªn 3,3 tû USD vµ n¨m 2000 ®· ®¹t 4,1 tû USD. §ã lµ nh÷ng thµnh tùu trong qu¸ khø, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ n­íc ta thùc sù ®· chuyÓn m×nh m¹nh mÏ, ®Õn n¨m 2005 diÖn tÝch ®¹t 840.000 ha, s¶n l­îng ®¹t 9,6 triÖu tÊn. DiÖn tÝch c©y ¨n qu¶ n¨m 2000 lµ 420.000 ha,s¶n l­îng ®¹t 3,5 triÖu tÊn, ®Õn n¨m 2005 diÖn tÝch t¨ng lªn 766.900 ha,s¶n l­îng ®¹t 6,5 triÖu tÊn. Mục tiêu đến năm 2010: cây ăn quả đạt diện tích 1triệu ha, sản lượng 10 triệu tấn; rau đạt diện tích 700.000ha, sản lượng 14 triệu tấn; hồ tiêu đạt diện tích 50.000ha sản lượng 120.000 tấn. C«ng suÊt chÕ biÕn toµn ngµnh ®¹t 290.000 tÊn s¶n phÈm/n¨m,t¨ng gÊp hai lÇn so víi n¨m 1998. NÕu nh­ n¨m 1995,xuÊt khÈu c¶ ngµnh míi ®¹t 56,1 triÖu USD th× ®Õn n¨m 2006 kim xuÊt khÈu rau qu¶ ®¹t 259 triÖu USD, trong ®ã riªng. Tæng C«ng ty rau qu¶, n«ng s¶n xuÊt khÈu ®¹t 76 triÖu USD. Năm 2009 dự đoán kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam có khả năng đạt 400-450 triệu USD. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu rau qu¶ chñ yÕu d­íi d¹ng chÕ biÕn nh­ : døa ®«ng l¹nh, c¸c s¶n phÈm rau giÊm, ch«m ch«m nh©n døa ®ãng hép, n­íc qu¶ t­¬i vµ n­íc qu¶ c« ®Æc,rau ®«ng l¹nh, c¸c s¶n phÈm rau qu¶ t­¬i xuÊt khÈu chiÕm tû träng thÊp nh­ :b¾p c¶i,xoµi,thanh long,chuèi, v¶i, nh·n ... Rau, qu¶ cña c¶ n­íc ta ®· xuÊt sang 50 thÞ tr­êng,trong ®ã nh÷ng thÞ tr­êng chÝnh lµ NhËt B¶n, Trung Quèc, Nga, Mü, Anh, Ph¸p, §øc ... 3.2.Những khó khăn của ngành công nghiệp rau,quả. * Giá thành cao Hiện tại so với một số quốc gia xuất khẩu thì giá thành của Việt Nam còn thấp.Dù Việt nam có nguồn lao động rồi rào nhưng do năng suất thấp, cộng với các chi phí giao dịch marketing cao,công nghệ chế biến lạc hậu ,cơ sở hạ tầng yếu kém nên chi phí xuất khẩu của Việt Nam còn cao. * Chất lượng chưa cao Có nhiều nguyên nhân làm cho chất lượng rau quả của ta còn thấp và chưa đồng đều. Trong đó nguyên nhân chủ yếu là do giống, phương pháp canh tác còn yếu, vườn tạp nhiều, trình độ phòng bệnh, chăm sóc kém, dư lượng trừ sâu còn nhiều. Bên cạnh dó, công nghệ chế biến lạc hậu cũng ảnh hưởng tới chất lượng rau quả. Ngoài ra, việc thiếu các phương tiện vận chuyển lạnh, phương tiện bảo quản hiện đại cũng là những lý do ảnh hưởng đến chất lượng quả. Hơn nữa việc thu hái, phương pháp thu hái cũng có những tác động tích cực tới chất lượng rau quả. Một nguyên nhân nữa là do các tiêu chuẩn chất lượng của Việt Nam tương đối lạc hậu so với các tiêu chuẩn quốc tế. Điều này cũng tạo những khoảng cách nhất định. * Thiếu thương hiệu Hiện nay, nông sản Việt nam nói chung và rau quả xuất khẩu nói riêng vẫn chưa có thương hiệu mạnh. Chính vì thế việc bán dưới dạng thô hoặc sơ chế chưa tạo ra giá trị cao. * Thiếu các hiệp định Quốc tế Bài học từ Hiệp định thương mại quả của Trung Quốc và Thái lan cho thấy rõ nhất về vấn đề này. Nếu có thể có những hiệp định thương mại giữa các nước với những ưu đãi thương mại sẽ tạo ra cánh cửa tốt cho sản phẩm của Việt Nam xâm nhập vào thị trường các đối tác. * Thiếu các kiến thức về hội nhập Đây là hạn chế chung của các doanh nghiệp Việt Nam nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Điều này cần phải được chuẩn bị tốt giúp cho các doanh nghiệp chủ động hội nhập, phát huy lợi thế của mình để có được những chiến lược hiệu quả. Phần III.Giải pháp phát triển ngành công nghiệp chế biến rau,quả. 1. Liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a bèn nhµ : gåm nhµ s¶n xuÊt, nhµ khoa häc, nhµ n«ng vµ nhµ cung cÊp tµi chÝnh. §Ó ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ hµng ho¸ quy m« lín, ®a d¹ng,cã n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cao, ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. CÇn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt - tiªu thô th«ng qua hîp ®ång gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ vµ ng­êi n«ng d©n (hîp t¸c x·, hé n«ng d©n, trang tr¹i häc ®¹i diÖn cho hé n«ng d©n),trong ®ã c¸c doanh nghiÖp ®ãng vai trß chñ ®¹o. Do ®ã,cÇn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng,tÝch cùc triÓn khai ký kÕt hîp ®ång víi ng­êi s¶n xuÊt, t¹o nªn sù tin cËy gi÷a hai bªn,g¾n kÕt chÆt chÏ tr¸ch nhiÖm vµo quyÒn lîi mçi bªn trong viÖc thùc hiÖn hîp ®ång, g¾n s¶n xuÊt víi b¶o qu¶n, s¬ chÕ, chÕ biÕn hµng ho¸, t¹o ra vïng nguyªn liÖu æn ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp ký kÕt hîp ®ång víi ng­êi n«ng d©n ngay tõ ®Çu vô víi nhiÒu h×nh thøc nh­ øng tr­íc vèn, vËt t­ n«ng nghiÖp(gièng,ph©n bãn,thuèc b¶o vÖ thùc vËt ...), hç trî vÒ kü thuËt canh t¸c, c«ng nghÖ b¶o qu¶n, s¬ chÕ vµ mua l¹i rau qu¶ hµng ho¸; b¸n vËt t­ n«ng nghiÖp vµ mua l¹i rau qu¶ hµng ho¸; b¸n vËt t­ n«ng nghiÖp vµ mua l¹i s¶n phÈm tr¸i c©y. VÒ phÝa doanh nghiÖp, cÇn x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cô thÓ ®èi víi ng­êi s¶n xuÊt nh­ : cung øng vËt t­ n«ng nghiÖp, ¸p dông c«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ s¹ch chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm : n©ng cao tÝnh chñ ®éng ®Ó ho¹t ®éng qu¶n lý, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ : cã biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ng­êi n«ng d©n cã ý thøc tr¸ch nhiÖm t¹o ra nguån hµng æn ®Þnh vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng ®Ó phôc vô s¶n xuÊt chÕ biÕn, tiªu thô trong n­íc vµ xuÊt khÈu. VÒ phÝa hé n«ng d©n, ®­îc sö dông ®Êt ®ai cña m×nh ®Ó gãp cæ phÇn liªn doanh, liªn kÕt víi doanh nghiÖp hoÆc cho c¸c doanh nghiÖp thuª ®Êt s¶n xuÊt ; ®­îc hç trî vÒ gièng, kü thuËt canh t¸c, b¶o qu¶n vµ bao tiªu s¶n phÈm l©u dµi tõ phÝa doanh nghiÖp. Th«ng qua hîp ®ång, ng­êi n«ng d©n ngay tõ ®Çu vô s¶n xuÊt x¸c ®Þnh râ l­îng vËt t­ n«ng d©n cÇn ®Çu t­, c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, gi¸ c¶ hîp lý, c¸c kho¶n b¶o hiÓm gi¸ n«ng s¶n ... ®Ó yªn t©m s¶n xuÊt. X¸c ®Þnh ®­îc tr¸ch nhiÖm vÖ tinh cña m×nh ng­êi n«ng d©n chñ ®éng vµ m¹nh d¹n h­ëng øng chñ tr­¬ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, gom ®ñ hµng theo ®óng thêi h¹n hîp ®ång víi doanh nghiÖp. 2. Giải pháp cña nhµ n­íc. §Ó ph¸t triÓn h×nh thøc liªn kÕt s¶n xuÊt - tiªu thô gi÷a doanh nghiÖp vµ ng­êi n«ng d©n, Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn cho c¶ hai phÝa ®ång thêi khuyÕn khÝch c¸c hé n«ng d©n h×nh thµnh c¸c h×nh thøc tæ chøc hîp t¸c tù nguyÖn vµ vÖ tinh cho doanh nghiÖp. C¸c tØnh, thµnh phè cÇn tiÕp tôc rµ so¸t, x©y dùng vµ hoµn chØnh quy ho¹ch c¸c vïng s¶n xuÊt tr¸i c©y tËp trung, chØ ®¹o thùc hiÖn viÖc ®ån ®iÒn ®æi thöa t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó n«ng d©n thùc hiÖn quyÒn hîp ph¸p vÒ sö dông gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó gãp vèn cæ phÇn hoÆc liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt khÈu: ­u tiªn doanh nghiÖp thuª ®Êt ®Ó x©y dùng kho b¶o qu¶n, bÕn b·i vËn chuyÓn hµng ho¸ ... t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi n«ng d©n vµ doanh nghiÖp ký hîp ®ång tiªu thô tr¸i c©y vµ rau qu¶. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc hç trî mét phÇn viÖc ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÊng s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i( ®­êng giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn, kho hµng, b¶o qu¶n, chî hÖ thèng th«ng tin, thÞ tr­êng, kiÓm dÞnh chÊt l­îng...)®èi víi c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung g¾n víi c¬ së b¶o qu¶n chÕ biÕn, tiªu thô rau qu¶ cã hîp ®ång tiªu thô. §Èy m¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng, chuyÓn giao kü thuËt vµ c«ng nghÖ cho vïng nguyªn liÖu, s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung n»m trong hîp ®ång. VÒ tµi chÝnh, tÝn dông t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi s¶n xuÊt (n«ng d©n) ký hîp ®ång tiªu thô s¶n phÈm ®­îc vay vèn tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, c¶i tiÕn thñ tôc vay vèn tõ Quü hç trî ph¸t triÓn ®Ó c¸c doanh nghiÖp thuéc diÖn vay vèn ®­îc thuËn lîi, ®ång thêi t¨ng møc vèn vay ®Çu t­ tõ ­u ®·i tõ Quü hç trî ph¸t triÓn ®Ó ®Çu t­ x©y dùng vïng nguyªn liÖu tËp trung, tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸. Nghiªn cøu x©y dùng chÕ ®é b¶o hiÓm, b¶o l·nh hîp ®ång, ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ chÕ tµi xö lý tranh chÊp ®èi víi c¸c hîp ®ång thu mua n«ng s¶n thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh 80 cña ChÝnh phñ. §ång thêi Nhµ n­íc cÇn cã c¸c biÖn ph¸p hç trî c¸c doanh nghiÖp liªn kÕt s¶n xuÊt tiªu thô víi n«ng d©n trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­, nghiªn cøu vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, cung cÊp th«ng tin ®Þnh h­íng cho kinh doanh, c«ng t¸c kiÓm so¸t chÊt l­îng, xuÊt xø hµng n«ng s¶n vµ ®¨ng ký kinh doanh n«ng s¶n, t×m kiÕm vµ më rộng thị trưởng C.Kết luận Như vậy,trong bối cảnh toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới và tự do hóa thương mại diển ra hết sức mạnh mẽ.Chính điều này đã tạo ra những khó khăn và thách thức cho các nước đang phát triển trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước nhất là về vốn. công nghệ và kỹ thuật…Vµ ViÖt Nam còng n»m trong sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ã. Mặt kh¸c toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i còng t¹o ra rÊt nhiÒu nh÷ng thuËn lîi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nhÊt lµ vÒ xuÊt nhËp khÈu... Do ®ã, ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña m×nh, trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc trong nh÷ng n¨m tiÕp theo §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· kh¼ng ®Þnh “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy lµ h­íng vÒ xuÊt khÈu vµ thay thÕ dÇn nhËp khÈu”. §Ó thùc hiÖn ®­îc chiÕn l­îc ph¸t triÓn nµy chóng ta ph¶i ph¸t triÓn v÷ng ch¾c c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tr­íc hÕt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông vèn Ýt, thu hót nhiÒu lao ®éng, khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu, trªn c¬ së ph¸t huy néi lùc, thùc hiÖn nhÊt qu¸n c¸c chØ tiªu, thu hót c¸c nguån lùc bªn ngoµi, tÝch cùc chñ ®éng, më réng th©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ. Ngành công nghiệp rau,quả cũng giống như những ngành công nghiệp khác đã và đang đem lại nguồn thu ngoại tệ cho đất nước.Tuy còn nhiều hạn chế nhưng em tin rằng với những chủ trương của đảng sẽ giúp cho ngành rau.qua nói riêng và các ngành công nghiệp nói chung phát triển một cách bền vững nhất. Danh mục tài liệu tham khảo. Kinh tế và quản lý công nghiệp. NXB đại học kinh tế quốc dân. Kinh tế quốc tế. NXB đại học kinh tế quốc dân. Nghiệp vụ xuất nhập khẩu. NXB đại học quốc gia. Đổi mới chính sách nhằm thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. NXB lao động - xã hội.(năm 2003) Xúc tiến xuất khẩu của chính phủ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. NXB lao động – xã hội.(năm 2003) Báo cáo tổng quan các nghiên cứu về ngành rau quả của Việt Nam. Viện kinh tế nông nghiệp.(năm 2005) Giải pháp phát triển công nghiệp chế biến nông sản ở nước ta hiện nay. Tạp chí ngân hàng – Hà Nội : Ngân hàng nhà nước Việt Nam 9/2002, số 9 – trang 69. Trang web rau hoa quả Việt Nam. Rau,hoa,quả Việt Nam.vn Mục Lục