Chính sách đền bù thiệt hại, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất thời gian qua

A. ®Æt vÊn ®Ò Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña mäi quèc gia viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phôc vô lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng lµ viÖc lµm kh«ng thÓ tr¸nh khái. NhÞp ®é ph¸t triÓn cµng lín th× nhu cÇu gi¶i phãng mÆt b»ng cµng cao vµ trë thµnh th¸ch thøc lín ®èi víi sù thµnh c«ng kh«ng chØ trong lÜnh vùc kinh tÕ mµ c¶ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, x· héi trªn ph¹m vi quèc gia. VÊn ®Ò gi¶i phãng mÆt b»ng trë thµnh ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña sù ph¸t triÓn, nã ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m ®óng møc vµ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó. §ã lµ néi dung kh«ng thÓ nÐ tr¸nh cña sù ph¸t triÓn, lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù tiÕn bé vµ thµnh c«ng cña sù ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ®Ó c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt phôc vô môc ®Ých an ninh, quèc phßng, lîi Ých c«ng céng, lîi Ých quèc gia ®­îc thµnh c«ng th× viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®­îc lîi Ých cña nh÷ng ng­êi d©n ph¶i di chuyÓn chç ë. Hä ph¶i cã chç ë æn ®Þnh, cã ®iÒu kiÖn sèng hay tiÖn nghi cao h¬n n¬i cò vµ ch¾c ch¾n ph¶i tèt h¬n n¬i cò vÒ mäi mÆt. Kh«ng n»m ngoµi quy luËt cña sù ph¸t triÓn, ViÖt Nam víi ®Æc thï lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chóng ta ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, nhu cÇu vÒ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phôc vô môc ®Ých an ninh quèc phßng, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng ngµy cµng gia t¨ng. V× vËy viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng, thu håi ®Êt ®ang diÔn ra ë mäi n¬i, song ®· gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n v­íng m¾c, trong ®ã ¸ch t¾c nhiÒu nhÊt lµ c«ng t¸c ®Òn bï thiÖt h¹i, t¸i ®Þnh c­. ChÝnh s¸ch ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ qua c¸c chÆng ®­êng ph¸t triÓn ®· cã nh÷ng tiÕn bé, ®Æc biÖt lµ NghÞ ®Þnh 22/N§-CP ®· gi¶i quyÕt ®­îc phÇn nµo nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng ®Æt ra song nã cßn nhiÒu ®iÒu ch­a thËt phï hîp ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é vµ thêi gian thi c«ng c«ng tr×nh, g©y thiÖt h¹i nhiÒu cho Nhµ n­íc. Tr­íc t×nh h×nh ®ã em ®· chän ®Ò tµi: “T×m hiÓu chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i, t¸i ®Þnh c­ khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt trong thêi gian qua ë ViÖt Nam” víi mong muèn cã ®­îc c¸i nh×n bao qu¸t vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i cña n­íc ta qua c¸c chÆng ®­êng ph¸t triÓn, ®¨c biÖt lµ nghÞ ®Þnh 22/N§-CP, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ ®Ó chÝnh s¸ch ®­îc hoµn thiÖn h¬n. KÝnh th­a ThÇy TS. Hoµng V¨n C­êng – gi¸m ®èc trung t©m ®µo t¹o ®Þa chÝnh vµ kinh doanh bÊt ®éng s¶n, gi¸o viªn trùc tiÕp h­íng dÉn vµ gi¶ng d¹y em nhiÒu m«n häc trong thêi gian qua! MÆc dï ®· cè g¾ng hÕt søc nh­ng v× t×nh tr¹ng søc khoÎ kh«ng ®­îc tèt vµ h¹n chÕ nhiÒu vÒ thêi gian nªn ch¾c ch¾n ®Ò ¸n cßn nhiÒu ®iÓm thiÕu sãt, v× vËy em rÊt mong ®­îc sù th«ng c¶m vµ gãp ý cña thÇy ®Ó ®Ò tµi ®­îc hoµn thiÖn h¬n vµ em cã thÓ thùc hiÖn tèt h¬n vµo nh÷ng lÇn nghiªn cøu sau. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù d¹y dç, chØ b¶o tËn t×nh cña ThÇy trong thêi gian qua!. KÝnh chóc ThÇy dåi dµo søc khoÎ, h¹nh phóc vµ thµnh ®¹t trong cuéc sèng ®Ó tiÕp tôc sù nghiÖp trång ng­êi vinh quang mµ §¶ng vµ nh©n d©n giao phã! Cuèi cïng em xin göi lêi c¶m ¬n tíi c¸c quý ThÇy, C« gi¸o trong trung t©m cïng tËp thÓ líp §Þa chÝnh 43 ®· gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn cho em rÊt nhiÒu trong thêi gian ®iÒu trÞ bÖnh còng nh­ trong qu¸ tr×nh häc tËp t¹i tr­êng! b. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò i. tæng quan vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ n­íc thu håi ®Êt ë viÖt nam 1.1. Kh¸i niÖm gi¶i phãng mÆt b»ng vµ chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i Gi¶i phãng mÆt b»ng lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn viÖc di dêi nhµ cöa, c©y cèi, c¸c c«ng tr×nh x©y dùng vµ mét bé phËn d©n c­ trªn mét phÇn ®Êt nhÊt ®Þnh ®­îc quy ho¹ch cho viÖc c¶i t¹o, më réng hoÆc x©y dùng mét c«ng tr×nh míi. Qu¸ tr×nh gi¶i phãng mÆt b»ng ®­îc tÝnh tõ khi b¾t ®Çu h×nh thµnh héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng ®Õn khi gi¶i phãng xong vµ giao cho chñ ®Çu t­ míi. §©y lµ mét qu¸ tr×nh ®a d¹ng vµ phøc t¹p thÓ hiÖn sù kh¸c nhau gi÷a c¸c dù ¸n vµ liªn quan ®Õn lîi Ých trùc tiÕp cña c¸c bªn tham gia vµ c¶ cña x· héi. C«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn tiÕn ®é cña c¸c dù ¸n, lµ kh©u ®Çu tiªn thùc hiÖn dù ¸n. Trong ®ã ®Òn bï thiÖt h¹i lµ kh©u quan träng quyÕt ®Þnh tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng. Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th× ®Òn bï cã nghÜa lµ: “tr¶ l¹i ®Çy ®ñ hoÆc t­¬ng xøng víi mÊt m¸t hoÆc sù vÊt v¶” ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ: + Kh«ng ph¶i mäi kho¶n ®Òn bï ®Òu b»ng tiÒn; + Sù mÊt m¸t cña ng­êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng chØ lµ vÒ mÆt vËt chÊt mµ nhiÒu tr­êng hîp cßn mÊt m¸t c¶ vÒ tinh thÇn nhÊt lµ khi ph¶i t¸i ®Þnh c­; +VÒ mÆt hµnh chÝnh th× ®©y lµ mét qu¸ tr×nh kh«ng tù nguyÖn, cã tÝnh c­ìng chÕ vµ vÉn ®ßi hái sù “hy sinh”. Kh«ng chØ lµ mét sù ®Òn bï ngang gi¸ tuyÖt ®èi. Tõ nh÷ng nhËn thøc trªn cã thÓ hiÓu b¶n chÊt cña c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt phôc vô môc ®Ých an ninh, quèc phßng, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng trong qu¸ tr×nh hiÖn nay kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù ®Òn bï vÒ mÆt vËt chÊt mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých cña ng­êi d©n ph¶i di chuyÓn. §ã lµ hä ph¶i cã ®­îc chç ë æn ®Þnh, ®iÒu kiÖn sèng b»ng hoÆc tèt h¬n n¬i cò, nh­ng ch¾c ch¾n ph¶i tèt h¬n n¬i cò vÒ mäi mÆt th× míi t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi d©n sèng vµ æn ®Þnh(10). 1.2.ChÝnh s¸ch båi th­êng thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt ë ViÖt Nam qua c¸c thêi kú 1.2.1.Thêi kú tr­íc n¨m 1945 ChÝnh s¸ch båi th­êng thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt ë ViÖt Nam g¾n liÒn víi viÖc h×nh thµnh c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn. ë mçi kiÓu Nhµ n­íc c¸c h×nh thøc së h÷u ®Êt ®ai lu«n ®­îc giai cÊp thèng trÞ chó träng. B¾t ®Çu tõ thêi vua Gia Long, Nhµ n­íc thùc sù thõa nhËn quyÒn së h÷u ruéng ®Êt kh«ng chØ thuéc vÒ Nhµ n­íc mµ c¶ së h÷u t­ nh©n vµ c¶ së h÷u lµng x·. ViÖc ®Òn bï theo møc thùc sù lµ sù ®Òn bï trªn c¬ së thõa nhËn quyÒn së h÷u t­ nh©n, tuy nhiªn, së h÷u Nhµ n­íc bao giê còng lÊn ¸t së h÷u lµng x·. ChÝnh s¸ch ®Òn bï ®­îc thùc hiÖn rÊt nguyªn t¾c vµ chÆt chÏ. 1.2.2.Thêi kú sau c¸ch m¹ng Th¸ng 8/1945 ®Õn n¨m 1975 Sau c¸ch m¹ng Th¸ng 8 thµnh c«ng, chóng ta tiÕn hµnh xo¸ bá chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, thiÕt lËp quyÒn së h÷u ruéng ®Êt cho n«ng d©n. HiÕn ph¸p n¨m 1959, nhµ n­íc thõa nhËn ba h×nh thøc së h÷u ®Êt ®ai bao gåm së h÷u Nhµ n­íc, së h÷u t­ nh©n, së h÷u tËp thÓ. Khi tiÕn hµnh thu håi ®Êt Nhµ n­íc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh ruéng ®Êt hoÆc nh­îng l¹i ruéng ®Êt cho ng­êi bÞ tr­ng dông sÏ ®­îc ®Òn bï tõ 1 ®Õn 4 n¨m s¶n l­îng th­êng niªn cña ruéng bÞ tr­ng dông. Thùc tÕ trong thêi kú nµy, quan hÖ ®Êt ®ai trong ®Òn bï chñ yÕu lµ tho¶ thuËn sau ®ã thèng nhÊt gi¸ trÞ ®Òn bï mµ kh«ng cÇn cã c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn phª duyÖt ph­¬ng ¸n ®Òn bï hay ban hµnh gi¸ ®Òn bï. 1.2.3.Thêi kú sau n¨m 1975 Trªn c¬ së HiÕn ph¸p n¨m 1980 quy ®Þnh ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n do Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý(7), ngµy 01/07/1980 Héi ®ång ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 201/CP vÒ viÖc: “Kh«ng ®­îc ph¸t canh thu t«, cho thuª, cÇm cè hoÆc b¸n nh­îng ®Êt d­íi bÊt kú h×nh thøc nµo, kh«ng ®­îc dïng ®Ó thu nh÷ng kho¶n lîi kh«ng do thu nhËp mµ cã, trõ tr­êng hîp do Nhµ n­íc quy ®Þnh”(5). Quan hÖ ®Êt ®ai thêi kú nµy ®¬n thuÇn chØ lµ quan hÖ “Giao-thu” gi÷a Nhµ n­íc vµ ng­êi sö dông. Ngµy 31/5/1990, Héi ®ång bé tr­êng ban hµnh NghÞ ®Þnh 186/H§BT vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng khi chuyÓn sang môc ®Ých kh¸c, t¹i ®iÒu 1 cña NghÞ ®Þnh quy ®Þnh râ mäi tæ chøc, c¸ nh©n ®­îc giao ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng ®Ó sö dông vµo môc ®Ých kh¸c ph¶i ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng cho Nhµ n­íc. TiÒn båi th­êng tµi s¶n trªn mÆt ®Êt vµ tµi s¶n trong lßng ®Êt cho chñ sö dông kh«ng thuéc c¸c kho¶n ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt. Khung møc gi¸ ®Òn bï thiÖt h¹i do UBND tØnh, thµnh phè, ®Æc khu trùc thuéc trung ­¬ng quy ®Þnh cô thÓ, møc ®Òn bï ®èi víi tõng quËn, huyÖn, thµnh phè thuéc tØnh s¸t víi gi¸ ®Êt ë ®Þa ph­¬ng nh­ng kh«ng ®­îc thÊp h¬n hay cao h¬n møc quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. §iÒu 23 HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh: “Tµi s¶n hîp ph¸p cña c¸ nh©n, tæ chøc kh«ng bÞ quèc h÷u ho¸, trong tr­êng hîp thËt cÇn thiÕt v× lý do quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia mµ Nhµ n­íc tr­ng mua hay tr­ng dông cã båi th­êng tµi s¶n cña c¸ nh©n hay tæ chøc theo thêi gi¸ thÞ tr­êng”(9). Trªn c¬ së HiÕn ph¸p n¨m 1992, thõa kÕ cã chän läc LuËt ®Êt ®ai n¨m 1988, LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 ra ®êi víi nh÷ng ®æi míi quan träng, ®Æc biÖt víi néi dung thu håi ®Êt phôc vô lîi Ých céng ®ång vµ ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ n­íc thu håi ®Êt. LuËt ®Êt ®ai quy ®Þnh râ h¬n quyÒn cña ng­êi ®­îc giao ®Êt gåm cã quyÒn chuyÓn ®æi, chuyÓn nh­îng, thõa kÕ, cho thuª, thÕ chÊp (8). §ång thêi ChÝnh phñ quy ®Þnh khung gi¸ cho tõng lo¹i ®Êt, tõng vïng vµ theo thêi gian. Trong suèt thêi gian nµy, Nhµ n­íc ban hµnh hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai. Trªn c¬ së, cô thÓ ho¸ HiÕn ph¸p n¨m 1992, LuËt d©n sù, cïng víi nhiÒu NghÞ ®Þnh, ChØ thÞ, Th«ng t­ vÒ vÊn ®Ò ®Òn bï, t¸i ®Þnh c­. - NghÞ ®Þnh 64/CP ngµy 27/9/1993 vÒ viÖc giao ®Êt n«ng nghiÖp cho hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - NghÞ ®Þnh 02/CP ngµy 15/01/1994 vÒ c«ng t¸c giao ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh, l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp. - NghÞ ®Þnh 87/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt. - NghÞ ®Þnh 89/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh vÒ viÖc thu tiÒn sö dông ®Êt vµ lÖ phÝ ®Þa chÝnh. - NghÞ ®Þnh 91/CP ngµy 17/8/1994 ban hµnh ®iÒu lÖ qu¶n lý quy ho¹ch ®« thÞ. - NghÞ ®Þnh 45/CP ngµy 3/8/1996 ®­a ra tiªu chuÈn hîp ph¸p vÒ së h÷u nhµ ë vµ quyÒn sö dông ®Êt ë ®« thÞ/ §iÓn h×nh cho c¸c v¨n b¶n ph¸p lý vÒ ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c­ lµ NghÞ ®Þnh 90/CP vµ NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP. 1.3. NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP §©y lµ NghÞ ®Þnh thay thÕ cho NghÞ ®Þnh 90/CP kh«ng phï hîp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, khi mµ nhu cÇu sö dông ®Êt cho c¸c môc ®Ých kinh tÕ, an ninh, quèc phßng, môc ®Ých c«ng céng ngµy cµng nhiÒu. V× vËy, viÖc båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi bÞ thu håi ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ phôc vô c¸c dù ¸n lµ c«ng viÖc th­êng xuyªn, l©u dµi trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh chi tiÕt h¬n, hoµn chØnh h¬n, tiÕn bé h¬n vµ hîp lý h¬n NghÞ ®Þnh 90/CP thÓ hiÖn ë mét sè néi dung. 1.3.1.VÒ ®Òn bï ®Êt §iÒu kiÖn ®­îc ®Òn bï vÒ ®Êt:T¹i NghÞ ®Þnh ®· ph©n biÖt râ c¸c lo¹i giÊy tê thuéc lo¹i hîp ph¸p, hîp lÖ vµ c¸c tr­êng hîp kh«ng cã chøng th­ ph¸p lý nh­ng v©n ®­îc ®Òn bï vÒ ®Êt. §ång thêi, NghÞ ®Þnh còng nªu râ c¸c tr­êng hîp kh«ng ®­îc ®Òn bï vÒ ®Êt. T¹i ®©y, NghÞ ®Þnh ®· chØ râ UBND cÊp tØnh quy ®Þnh gi¸ ®Êt cho tõng dù ¸n, ë tõng thêi ®iÓm. Theo ®Ò nghÞ cña Së Tµi chÝnh vËt gi¸, cã sù tham gia cña c¸c ngµnh liªn quan. Gi¸ ®Òn bï thiÖt h¹i, tÝnh trªn c¬ së gi¸ ban hµnh cña chñ tÞch UBND tØnh nh©n víi hÖ sè K. - §èi víi ®Êt bÞ thu håi do Nhµ n­íc giao t¹m sö dông, ®Êt cho thuª, ®Êt ®Êu thÇu th× ng­êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng ®­îc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt mµ chØ ®­îc ®Òn bï chi phÝ ®· ®Çu t­ vµo ®Êt. Tr­êng hîp ®Êt bÞ thu håi thuéc ®Êt c«ng Ých cña x· ch­a giao cho ai sö dông khi giao ®Êt, ng­êi ®­îc Nhµ n­íc giao ®Êt, cho thuª ®Êt ph¶i ®Òn bï c«ng Ých cña x· ®­îc UBND x· ®Òn bï thiÖt h¹i chi phÝ ®· ®Çu t­ vµo ®Êt. DiÖn tÝch ®Êt ë ®Òn bï cho mçi hé gia ®×nh theo h¹n møc do UBND TØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng quy ®Þnh kh«ng v­ît qu¸ h¹n møc diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi. - Trong tr­êng hîp ®Êt bÞ thu håi cã diÖn tÝch lín h¬n diÖn tÝch ®Êt ®­îc ®Òn bï th× ng­êi bÞ thu håi ®Êt cã thÓ ®­îc h­ëng mét phÇn diÖn tÝch ®Êt ë tuú theo quü ®Êt á ®Þa ph­¬ng cßn l¹i ®­îc ®Òn bï b»ng tiÒn. 1.3.2. §Òn bï vÒ tµi s¶n, hoa mµu - Ng­êi bÞ thu håi ®Êt ®­îc ®Òn bï 100% gi¸ trÞ tµi s¶n, tµi s¶n trªn ®Êt bÊt hîp ph¸p kh«ng ®­îc ®Òn bï mµ ®­îc xem xÐt, trî cÊp tõ 70-80% møc ®Òn bï. - Møc ®Òn bï: Tµi s¶n ®Òn bï theo møc ®é thiÖt h¹i thùc tÕ, b»ng gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ nhá h¬n 60% gi¸ trÞ cña nhµ, c«ng tr×nh x©y dùng míi. Riªng nhµ cÊp 4 vµ nhµ t¹m c«ng tr×nh phô ®éc lËp ®­îc ®Òn bï 100% theo b¶ng gi¸ x©y míi. 1.3.3. VÒ chÝnh s¸ch hç trî §©y ®­îc xem nh­ lµ b­íc tiÕn v­ît bËc trong chÝnh s¸ch ®Òn bï cña NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP kh¸c h¼n víi NghÞ ®Þnh 90/CP. ChÝnh s¸ch nµy ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi nh÷ng ng­êi bÞ ¶nh h­ëng trong viÖc æn ®Þnh ®êi sèng sau khi bÞ thu håi ®Êt. C¸c chÝnh s¸ch gåm cã: - Hç trî ®Ó æn ®Þnh ®êi sèng, s¶n xuÊt vµ chi phÝ ®µo t¹o chuyÓn nghÒ; - Trî cÊp ngõng viÖc cho c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp trong thêi gian ngõng s¶n xuÊt kinh doanh cho ®Õn khi ho¹t ®éng trë l¹i b×nh th­êng; - Trî cÊp chi phÝ di chuyÓn, hç trî t¹o lËp chç ë míi ®èi víi ng­êi ®ang sö dông nhµ ë thuéc së h÷u Nhµ n­íc; - Th­ëng tiÕn ®é. 1.3.4 VÒ t¸i ®Þnh c­ ChÝnh s¸ch nµy ®­îc ®Ò cËp ®Çy ®ñ h¬n so víi NghÞ ®Þnh tr­íc ®ã. ViÖc Nhµ n­íc chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ®Ó lËp khu t¸i ®Þnh c­ lµ mét phÇn ®¶m b¶o c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng ®­îc thùc hiÖn nhanh chãng. NghÞ ®Þnh nµy ®· dµnh trän mét ch­¬ng quy ®Þnh thÈm quyÒn phª duyÖt lËp khu t¸i ®Þnh c­, ®iÒu kiÖn b¾t buéc ph¶i cã khu t¸i ®Þnh c­. Ngoµi ra, cßn cã mét sè quy ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch hç trî lËp khu t¸i ®Þnh c­ gãp phÇn kh«i phôc cuéc sèng cña ng­êi d©n trong vïng bÞ gi¶i to¶. LËp khu t¸i ®Þnh c­ thÓ hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi cña Nhµ n­íc vÒ quan ®iÓm vµ môc tiªu lÊy con ng­êi lµm träng t©m trong qu¸ tr×nh ®Òn bï ®èi víi ng­êi bÞ thu håi ®Êt. 1.3.5. VÒ tæ chøc thùc hiÖn NÕu nh­ c¸c v¨n b¶n tr­íc ®©y míi chØ ®Ò cËp ®Õn néi dung ®Òn bï cho ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt bÞ thu håi th× NghÞ ®Þnh nµy ®· cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn, tr¸ch nhiÖm cña UBND c¸c cÊp vµ héi ®ång ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng cÊp huyÖn trong viÖc chØ ®¹o thùc hiÖn c«ng t¸c ®Òn vµ t¸i ®Þnh c­ cña c¸c dù ¸n nh­ lËp ph­¬ng ¸n ®Òn bï, x¸c ®Þnh møc ®Òn bï theo ph­¬ng ¸n ®· phª duyÖt. C¸c quy ®Þnh nµy ®· gióp cho c¸c ®Þa ph­¬ng chñ ®éng trong viÖc lùa chän ph­¬ng ¸n ®Òn bï phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ - x· héi, quü ®Êt vµ tËp qu¸n cña ®Þa ph­¬ng. 1.3.6. Ph­¬ng thøc vµ møc ®Òn bï §èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, lµm muèi vµ nu«i trång thuû s¶n, ®Òn bï b»ng ®Êt cã cïng diÖn tÝch vµ chÊt l­îng. NÕu kh«ng cã ®Êt th× ®Òn bï b»ng tiÒn. NÕu ®Êt ®­îc ®Òn bï cã gi¸ trÞ lín h¬n ®Êt bÞ thu håi th× ng­êi ®­îc ®Òn bï kh«ng ph¶i nép phÇn chªnh lÖch ®ã. §èi víi ®Êt ë ®« thÞ lo¹i II vµ lo¹i I chñ yÕu ®Òn bï b»ng nhµ ë hay ®Òn bï b»ng tiÒn do ng­êi bÞ thu håi ®Êt quyÕt ®Þnh. §Òn bï b»ng ®Êt chØ ®­îc thùc hiÖn khi cã dù ¸n khu t¸i ®Þnh c­ ®­îc phª duyÖt. NÕu ®Êt ®­îc quy ho¹ch ®Ó x©y dùng khu ®« thÞ nh­ng ch­a cã c¬ së h¹ tÇng th× kh«ng ®­îc ®Òn bï nh­ ®Êt ®« thÞ. Tr­êng hîp ng­êi ®­îc ®Òn bï ®ång ý nhËn ®Êt ë khu vùc ngo¹i thµnh th× ®­îc h­ëng thªm 10% gi¸ trÞ cña ®Êt bÞ thu håi ë c¸c ®« thÞ, ng­êi bÞ ¶nh h­ëng ®­îc lùa chän mét trong ba ph­¬ng ¸n trªn. §èi víi ®Êt ë n«ng th«n ng­êi bÞ thu håi ®Êt ®­îc ®Òn bï b»ng ®Êt ë cã cïng môc ®Ých sö dông. Møc tèi ®a ®­îc ®Òn bï b»ng n¬i ë míi kh«ng qu¸ 400 m2 hay 800 m2 cho nh÷ng vïng n«ng th«n cã tËp qu¸n sinh sèng nhiÒu thÕ hÖ trong cïng mét hé hay ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Æc biÖt. 1.3.7. Quy tr×nh tiÕn hµnh nhËn tiÒn ®Òn bï §iÒu 33 quy ®Þnh viÖc lËp héi ®ång ®Òn bï thiÖt h¹i gi¶i phãng mÆt b»ng cã thÓ tiÕn hµnh tr­íc hoÆc sau khi cã quyÕt ®Þnh thu håi. Dùa trªn c¬ së sè liÖu kª khai cña ng­êi bÞ thu håi. Héi ®ång ®Òn bï tr×nh c¸c cÊp cã thÈm quyÒn liªn quan, nÕu møc ®Òn bï v­ît qu¸ møc quy ®Þnh th× phÇn v­ît møc ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng ph¶i chi tr¶. 1.3.8. VÒ c¬ chÕ khiÕu n¹i tè c¸o §èi víi c¸c dù ¸n khi ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng nÕu ng­êi thu håi thÊy quyÕt ®Þnh ®Òn bï thiÖt h¹i kh«ng ®óng víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× ®­îc quyÒn khiÕu n¹i vµ ®­îc gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt khiÕu n¹i tè c¸o cña c«ng d©n. Tuy nhiªn, trong khi chê ®îi gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè c¸o vÉn ph¶i chÊp hµnh di chuyÓn gi¶i phãng mÆt b»ng vµ giao ®Êt ®óng kÕ ho¹ch. 1.4.Mét sè v¨n b¶n ph¸p quy h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 22/1998/TT-CP Kh¾c phôc nh÷ng t×nh tr¹ng trªn, Bé Tµi chÝnh ban hµnh Th«ng t­ sè 145/1998/TT-BTC ngµy 04/11/1998 h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 22/1998/TT-CP quy ®Þnh ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hÖ sè K ®Ó ®Þnh gi¸ ®Êt ®Òn bï thiÖt h¹i; lËp l¹i ph­¬ng ¸n ®Òn bï thiÖt h¹i vµ bæ sung thªm mét sè néi dung nh­ ®iÒu kiÖn ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt, ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ nhµ, c«ng tr×nh kiÕn tróc lµ nhµ cÊp 4, ®Òn bï thiÖt h¹i cho ng­êi thuª nhµ thuéc së h÷u Nhµ n­íc, ®Òn bï cho doanh nghiÖp, ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp…§iÓm cÇn l­u ý trong th«ng t­ nµy lµ giao tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp cho chñ ®Çu t­ lµ thµnh viªn cña héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng xem xÐt, thÈm ®Þnh. Trªn c¬ së ®ã tr×nh UBND cÊp tØnh phª duyÖt hoÆc héi ®ång thÈm ®Þnh tho¶ thuËn ®Ó UBND cÊp huyÖn phª duyÖt (2). Trong qu¸ tr×nh triÓn khai ®­a Th«ng t­ 145/TT-BTC vµo thùc hiÖn ®· lµm n¶y sinh mét sè v­íng m¾c cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Ngµy 4/9/1999 Bé Tµi chÝnh ra v¨n b¶n sè 4448/TC-QLCS h­íng dÉn thùc hiÖn Th«ng t­ 145/TT-BTC theo néi dung cña NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP. Cô thÓ: - §iÒu kiÖn ®Òn bï vÒ ®Êt: T¹i ®iÒu 6 cã quy ®Þnh thªm trong tr­êng hîp ®Êt ®· sö dông tr­íc ngµy 8/1/1998 ®­îc UBND x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn vµ t¹i thêi ®iÓm sö dông kh«ng vi ph¹m quy ho¹ch ®· ®­îc phª duyÖt, kh«ng vi ph¹m hµnh lang b¶o vÖ c«ng tr×nh, kh«ng lÊn chiÕm tr¸i phÐp. Tr­êng hîp sö dông ®Êt cã c¸c giÊy tê thuéc ®iÓm ® hoÆc d kho¶n 6 ®iÒu 6 th× t¹i thêi ®iÓm mua, b¸n, chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt (1). -VÒ gi¸ ®Òn bï thiÖt h¹i: Gi¸ tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i lµ gi¸ tÝnh theo kh¶ n¨ng sinh lîi ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ®Êt lµm muèi, ®Êt cã mÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n vµ gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ t¹i ®Þa ph­¬ng ®èi víi c¸c lo¹i ®Êt kh¸c. + Gi¸ do UBND tØnh ban hµnh ®· phï hîp víi gi¸ ®Êt tÝnh theo kh¶ n¨ng sinh lîi vµ gi¸ chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt th× ¸p dông gi¸ ®Êt ®· ban hµnh ®Ó tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i. + C¸c tr­êng hîp ph¶i tÝnh hÖ sè K: ®Ó tÝnh gi¸ ®Êt ®Òn bï sö dông c¸ch tÝnh hÖ sè K theo Th«ng t­ 145/TT-BTC khi x¸c ®Þnh n¨ng suÊt ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n l­îng ®èi víi c©y trång hµng n¨m, ®Êt cã mÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n n¨ng suÊt ®­îc quy ®Þnh theo ®Êt trång lóa cã tham kh¶o n¨ng suÊt khi ph©n h¹ng ®Êt tÝnh thuÕ kÓ c¶ tr­êng hîp gi¸ ®Êt tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i ®èi víi ®Êt ®­îc quy ho¹ch ®Ó x©y dùng ®« thÞ nh­ng ch­a cã c¬ sá h¹ tÇng. - VÒ chi phÝ ®Çu t­ vµo ®Êt: Ng­êi sö dông ®Êt t¹m m­în, t¹m giao, ®Êt cho thuª, ®Êu thÇu kh«ng ®­îc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt nh­ng ®­îc ®Òn bï chi phÝ ®· ®Çu t­ vµo ®Êt vµ tµi s¶n trªn ®Êt. - Hç trî cho ng­êi thuª nhµ ë thuéc së h÷u Nhµ n­íc: §èi víi nhµ cao tÇng nhiÒu hé ë, møc hç trî tÝnh theo diÖn tÝch ®Êt ®ang thuª. Nhµ cao tÇng mét hé th× gi¸ ®Òn bï tÝnh theo diÖn tÝch ®Êt x©y dùng nhµ ®ang thuª. - VÒ chi phÝ hç trî ®Çu t­ ®µo t¹o nghÒ: T¹i kho¶n 4 ®iÒu 25 NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP quy ®Þnh: Hé bÞ thu håi ®Êt 30-40% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®­îc giao, ®­îc hç trî 01 suÊt tõ 50-70%, ®­îc hç trî 02 suÊt; tõ 70-100% ®­îc hç trî toµn bé sè lao ®éng n«ng nghiÖp trong ®é tuæi cã tªn trong hé khÈu. Møc chi phÝ ®µo t¹o cho 01 suÊt do UBND cÊp tØnh quy ®Þnh. -VÒ tr¸ch nhiÖm cña ®¹i diÖn nh÷ng ng­êi bÞ thu håi ®Êt: C¨n cø vµo yªu cÇu cña c«ng t¸c ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh râ nh÷ng ng­êi bÞ thu håi ®Êt tham gia héi ®ång ®Òn bï ph¶i lµ nh÷ng ng­êi am hiÓu ph¸p luËt ®­îc UBND x·, ph­êng giíi thiÖu, bæ sung quyÒn vµ nghÜa vô cña ng­êi ®¹i diÖn trong héi ®ång ®Òn bï. II. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ khi thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP 2.1. YÕu tè qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai ë n­íc ta cßn nhiÒu yÕu kÐm vµ thiÕu chÆt chÏ, nhiÒu v­íng m¾c cßn tån ®äng kh¸ dai d¼ng vµ kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc ®· g©y c¶n trë lín cho c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng thu håi ®Êt. Kh«ng it c¸c tr­êng hîp Nhµ n­íc ph¶i mÆc nhiªn c«ng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cña c¸c chñ sö dông kh«ng cã chøng th­ ph¸p lý, vi ph¹m ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai. T×nh tr¹ng tranh chÊp ®Êt ®ai, khiÕu kiÖn trong nh©n d©n do kh«ng cã giÊy tê hîp ph¸p hay hîp lÖ hoÆc v× mét quyÕt ®Þnh sai chÝnh s¸ch trong thêi gian qua kh«ng gi¶m. V× vËy, viÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai, n©ng cao n¨ng lùc thÓ chÕ, æn ®Þnh ph¸p chÕ trong x· héi lµ nh÷ng néi dung quan träng vµ cÇn thiÕt nh»m gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ ®Êt ®ai. §ång thêi, nã cã t¸c ®éng rÊt lín ®èi víi viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c ®Òn bï, t¸i ®Þnh c­ trong thêi kú h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n. 2.1.1. T¸c ®éng cña c«ng t¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t, ®o ®¹c, ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt vµ lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh Trong c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai, th× néi dung vÒ ®iÒu tra, ®o ®¹c, ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt vµ lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh lµ néi dung rÊt quan träng, lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn nh÷ng néi dung sau, ®ång thêi nã ph¶n ¸nh hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña khu vùc dù ¸n. Tuy nhiªn, hiÖn nay ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng c«ng t¸c nµy ®­îc thùc hiÖn rÊt chËm, míi chØ cã kho¶ng 40-50% sè ®¬n vÞ cÊp x· cã b¶n ®å ®Þa chÝnh. Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng t¸c nµy lµm ¶nh h­ëng ®Õn nhiÖm vô qu¶n lý ®Êt ®ai ë c¸c ®Þa ph­¬ng vµ trùc tiÕp lµ c«ng t¸c x©y dùng dù ¸n ®Òn bï thiÖt h¹i trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt. VÒ c«ng t¸c ph©n h¹ng vµ ph©n lo¹i ®Êt:viÖc x¸c ®Þnh chÊt l­îng ®Êt lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ sinh lîi cña m¶nh ®Êt trong ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é th©m canh nh­ nhau. Tõ ®ã ®Þnh ra gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt hoÆc lËp b¶ng gi¸ ®Êt gióp cho viÖc x©y dùng ph­¬ng ¸n ®Òn bï chÝnh x¸c, c«ng b»ng khi thu håi ®Êt. Thùc tÕ ®· chøng minh vai trß cña c«ng t¸c ph©n h¹ng vµ ph©n lo¹i ®Êt.ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng do viÖc ph©n h¹ng ®Êt ®ai thiÕu c¬ së khoa häc dÉn ®Õn hËu qu¶ ®Þnh gi¸ ®Òn bï khã kh¨n, thiÕu chÝnh x¸c g©y bÊt hîp lý trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt khi ®Òn bï thiÖt h¹i. 2.1.2. T¸c ®éng cña c«ng t¸c quy hoach, kÕ ho¹ch ho¸ viÖc sö dông ®Êt ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ Quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai lµ hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p c¬ së khoa häc kü thuËt, khoa hoc x· héi ®Ó ph©n chia ®Êt ®ai theo lo¹i sö dông nh»m sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn ®Êt. §èi víi c«ng t¸c ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­, nã chi phèi tõ kh©u h×nh thµnh dù ¸n ®Õn kh©u cuèi cïng gi¶i phãng mÆt b»ng vµ lËp khu t¸i ®Þnh c­. HiÖn nay, trªn ph¹m vi c¶ n­íc cã kho¶ng 60% ®¬n vÞ cÊp huyÖn cã quy ho¹ch vµ 50% ®¬n vÞ cÊp x· cã quy ho¹ch (6). Nh÷ng n¬i ch­a cã quy ho¹ch kÕ ho¹ch sö dông ®Êt, c«ng t¸c qu¶n lý ®Êt ®ai yÕu kÐm, sè liÖu kh«ng ®¶m b¶o ®é tin cËy, viÖc khoanh ®Þnh c¸c lo¹i ®Êt, ®Þnh h­íng sö dông kh«ng s¸t víi thùc tÕ th× ë ®ã c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ gÆp nhiÒu khã kh¨n phøc t¹p, hiÖu qu¶ thÊp. 2.1.3. NhiÖm vô ban hµnh tæ chøc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý, sö dông ®Êt t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý nguån tµi nguyªn thiÕu chÆt chÏ vµ hîp lý ®ã lµ do c¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý ®Êt ®ai thiÕu tÝnh æn ®Þnh vµ ch­a thùc sù hoµn chØnh. ChÝnh ®iÒu nµy g©y khã kh¨n cho ng­êi thi hµnh ®ång thêi lµm mÊt lßng tin trong d©n. Lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn sù chËm trÔ, ¸ch t¾c trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ ®Êt ®ai nãi chung vµ gi¶i phãng mÆt b»ng nãi riªng. V× vËy chóng ta cÇn ph¶i quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc ban hµnh v¨n b¶n vµ tæ chøc h­íng dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý vµ sö dông ®Êt. 2.1.4. Giao ®Êt, cho thuª ®Êt Thùc tÕ trong qu¸ tr×nh gi¶i phãng mÆt b»ng cho thÊy ë nh÷ng ®Þa ph­¬ng viÖc giao ®Êt, cho thuª ®Êt víi h¹n møc kh«ng râ rµng, t×nh tr¹ng qu¶n lý ®Êt ®ai thiÕu chÆt chÏ, diÖn tÝch thùc tÕ chªnh lÖch nhiÒu so víi diÖn tÝch ghi trong giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, lÊn chÕm ®Êt c«ng vµ c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc trong quan hÖ ®Êt ®ai ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x©y dùng khung gi¸ ®Òn bï ch­a hîp lý. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y khiÕu kiÖn trong d©n khi tiÕn hµnh gi¶i phãng mÆt b»ng. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt c«ng t¸c giao ®Êt, cho thuª ®Êt dùa trªn c¨n cø cña quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt cña ®Þa ph­¬ng. §©y ®­îc xem lµ nguyªn t¾c b¨t buéc trong c«ng t¸c giao ®Êt, cho thuª ®Êt. §¨ng ký ®Êt ®ai, lËp vµ qu¶n lý hå s¬ ®Þa chÝnh , qu¶n lý hîp ®ång sö dông ®Êt, thèng kª, kiÓm kª. 2.1.5. CÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt LËp vµ qu¶n lý tèt hÖ thèng hå s¬ ®Þa chÝnh (HS§C) lµ nhiÖm vô hµng ®Çu ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ ®Êt ®ai trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, lµ c¬ së x¸c ®Þnh tÝnh ph¸p lý cña ®Êt ®ai. Trong ®ã giÊy chøng nhËn lµ chøng th­ ph¸p lý x¸c lËp quyÒn sö dông ®Êt cña cÊp sö dông trªn thöa ®Êt cô thÓ, nã mang tÝnh ph¸p lý cao nh©t. V× vËy, viÖc xem xÐt tÝnh ph¸p lý ®Êt ®ai khi gi¶i phãng mÆt b»ng rÊt thuËn lîi, tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng nhanh. 2.1.6. Thanh tra chÊp hµnh c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ vÒ qu¶n lý vµ sö dông ®Êt C«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p, g¾n nhiÒu quyÒn lîi vÒ tµi chÝnh nªn rÊt dÔ cã nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt nh»m thu lîi bÊt chÝnh. ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cÊp trªn, Héi ®ång thÈm ®Þnh cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra vµ coi ®©y lµ nhiÖm vô th­êng xuyªn trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng, kÞp thêi ph¸t hiÖn c¸c sai ph¹m vi ph¹m ph¸p luËt ®Ó xö lý, t¹o niÒm tin trong nh©n d©n. 2.1.7. Gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Êt ®ai, khiÕu n¹i, tè c¸o c¸c vi ph¹m trong viÖc qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ ViÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp, khiÕu n¹i, tè c¸o trong c¸c quy ho¹ch ®Êt ®ai lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn. Khi gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nµy sÏ gãp phÇn æn ®Þnh t­ t­ëng cña nh©n d©n, thiÕt lËp m«i tr­êng lµnh m¹nh, tin t­ëng, ®oµn kÕt lµ c¬ së ®¶m b¶o cho c«ng t¸c ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ ®¹t tiÕn ®é vµ hiÖu qu¶. 2.2. YÕu tè ®Þnh gi¸ ®Êt vµ gi¸ ®Êt Cã thÓ thÊy r»ng trong vÊn ®Ò ®Òn bï thu håi ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng th× gi¸ ®Êt lµ yÕu tè quan träng vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp nhÊt ®Õn thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña dù ¸n. §ã lµ vÊn ®Ò mµ mäi ng­êi bÞ ¶nh h­ëng ®Òu quan t©m, lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm c¶n trë c«ng t¸c thu håi ®Êt. MÆc dï trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chóng ta ®· cã nh÷ng ®æi míi song cã thÓ nhËn thÊy cßn nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp vµ thiÕu sãt trong chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ c«ng t¸c x©y dùng gi¸ ®Êt cô thÓ: - ViÖc x¸c ®Þnh hÖ sè K ch­a thËt cô thÓ, râ rµng, ®ång thêi ph­¬ng thøc cËp nhËt xö lý th«ng tin vÒ thÞ tr­êng cßn chËm dÉn ®Õn viÖc mét sè ®Þa ph­¬ng x¸c ®Þnh hÖ sè K mét c¸ch tuú tiÖn thiÕu khoa häc vµ ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau th× hÖ sè K còng kh¸c nhau; - MÆc dï ®· dïng hÖ sè ®iÒu chØnh, song ®a sè ë khu vùc ven ®« vµ ®« thÞ gi¸ ®Òn bï thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ. §©y lµ vÊn ®Ò chñ yÕu dÉn ®Õn viÖc ng­êi d©n kh«ng chÊp nhËn, khiÕu kiÖn ®Êt ®ai ngµy cµng gia t¨ng; - Trong c«ng t¸c ph©n lo¹i vµ ph©n h¹ng ®Êt chóng ta míi chØ dùa vµo lo¹i x· vµ h¹ng ®Êt nh­ng trªn thùc tÕ viÖc ph©n lo¹i ®©t phô thuéc vµo tõng vïng, vÞ trÝ ®Þa lý, lo¹i ®­êng giao th«ng, c¬ së h¹ tÇng vµ kh¶ n¨ng sinh lêi…Cho ®Õn nay Nhµ n­íc ch­a cã quy tr×nh, quy ®Þnh cô thÓ vÒ ph­¬ng ph¸p ph©n h¹ng ®Êt kh«ng thèng nhÊt, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï gÆp khã kh¨n; - HiÖn t¹i, ChÝnh phñ ch­a cã quy ®Þnh ®Òn bï ®Êt chuyªn dïng cho tæ chøc mµ kh«ng do Nhµ n­íc giao vµ ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp giao cho doanh nghiÖp , ®ång thêi kh«ng quy ®Þnh gi¸ cho tr­êng hîp gi¶i to¶ nhiÒu giai ®o¹n trong khi gi¸ thÞ tr­êng thay ®æi th­êng xuyªn - Nh÷ng n¨m qua ChÝnh phñ ch­a thµnh lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ ®Þnh gi¸ ®Êt nãi chung vµ ®Þnh gi¸ ®Êt cho môc ®Ých ®Òn bï nãi riªng. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu lùc qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ gi¸ ®Êt; - Bªn c¹nh ®ã, sù phèi hîp ch­a chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ chñ ®Çu t­ trong viÖc x©y dùng ph­¬ng ¸n ®Òn bï thiÕu sù quan t©m l·nh ®¹o, h­íng dÉn kiÓm tra s©u s¸t cña c¸c phßng ban chuyªn m«n. Nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng, mét sè ng­êi kh«ng ®­îc ®µo t¹o nghiÖp vô ®Þnh gi¸, hä thùc hiÖn nhiÖm vô chñ yÕu lµdùa vµo kh¶ n¨ng c¸ nh©n vµ kinh nghiÖm c«ng t¸c. §©y lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt trong c«ng t¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t, lËp ph­¬ng ¸n ®Òn bï; Tõ nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp trªn chóng ta thÊy r»ng : ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ ®Êt còng nh­ gi¸ ®Êt phôc vô môc ®Ých ®Òn bï mét c¸ch phï hîp víi thùc tÕ thÞ tr­êng th× ChÝnh phñ cÇn ph¶i c¶i tiÕn c¸ch thøc thùc hiÖn, c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ vµ ph­¬ng ph¸p gi¸ thµnh. Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®­îc hai ph­¬ng ph¸p nµy ®ßi hái ph¶i cã mét chuÈn mùc ®Þnh gi¸ thèng nhÊt vµ khi ¸p dông ph¶i chó ý ®Õn ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng nãi riªng vµ c¶ n­íc nãi chung trong tõng thêi ®iÓm. 2.3. YÕu tè ph¸p chÕ YÕu tè ph¸p chÕ cã t¸c ®éng rÊt lín trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ph¸p luËt nãi chung vµ trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ khÞ Nhµ n­íc thu håi ®Êt. Trong ®ã bao gåm c¸c yÕu tè: - §èi víi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch HiÖn nay, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c­ cña chóng ta cßn nhiÒu bÊt cËp. ViÖc quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn ®Òn bï thiÖt h¹i khi ¸p dông vµo thùc tÕ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do chÝnh quyÒn c¸c cÊp kh«ng cã ®Çy ®ñ hå s¬ qu¶n lý, kh«ng cËp nhËt biÕn ®éng th­êng xuyªn vµ kh«ng qu¶n lý ®­îc nh÷ng vô viÖc mua b¸n, chuyÓn nh­îng ®Êt ®ai tr¸i phÐp. Riªng ®èi víi ®Êt cña c¸c hé gia ®×nh cã khu«n viªn réng kh«ng x¸c ®Þnh ranh giíi gi÷a ®Êt ë vµ ®Êt v­ên ®­îc xö lý theo tinh thÇn NghÞ ®Þnh 04/CP ngµy 11/02/2000. Tuy nhiªn NghÞ ®Þnh nµy ch­a ®Çy ®ñ, ch­a kÞp thêi vµ dÉn ®Õn viÖc ¸p dông lóng tóng ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng. Ngoµi ra, viÖc giao cho cÊp tØnh x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï ®Êt trªn c¬ së khung gi¸ cña ChÝnh phñ l¹i lµ nguyªn nh©n g©y nªn sù tuú tiÖn trong viÖc x¸c ®Þnh hÖ sè K. ë nhiÒu n¬i gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh ch­a phï hîp víi thùc tÕ. HËu qu¶ lµ ng­êi d©n kh«ng tù gi¸c di dêi lµm chËm tiÕn ®é thi c«ng. Bªn c¹nh ®ã m« h×nh tæ chøc bé m¸y thùc hiÖn c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng vµ c¬ chÕ phèi hîp hµnh ®éng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vµ tiÕn ®é cña c¸c chñ ®Çu t­, Héi ®ång ®Òn bï tr× trÖ trong viÖc lËp vµ thÈm ®Þnh ph­¬ng ¸n còng nh­ viÖc ®Ò xuÊt cÊp cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt v­íng m¾c ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. ViÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè c¸o cña nh©n d©n quy ®Þnh ch­a cô thÓ vµ kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c cÊp. Ch­a cã quy ®Þnh vµ h­íng dÉn viÖc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p c­ìng chÕ ®èi víi nh÷ng hé, c¸ nh©n sö dông ®Êt lîi dông chÝnh s¸ch Nhµ n­íc ®Ó ®Çu c¬ trôc lîi trong ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng. - T¸c ®éng cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ViÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ch­a ®ång bé, kÞp thêi, thay ®æi liªn tôc lµ c¬ së ®Ó ng­êi bÞ thu håi ®Êt so s¸nh, khiÕu kiÖn lµm chËm tiªn ®é thùc hiÖn cña nhiÒu dù ¸n. §ång thêi sù phèi hîp ch­a chÆt chÏ gi÷a c¸c cÊp c¸c ngµnh còng nh­ sù thiÕu quan t©m chØ ®¹o cña c¬ quan chuyªn m«n vµ bé m¸y tæ chøc ch­a ®­îc ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô ®· dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn g©y khiÕu kiÖn trong d©n. Bªn c¹nh ®ã ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng cßn thùc hiÖn tr¸i víi quy ®Þnh g©y thiÖt thßi cho ng­êi bÞ thu håi ®Êt, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch hç trî. - NghÜa vô cña ng­êi bÞ ¶nh h­ëng Thùc tÕ cho thÊy do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau mµ ng­êi bÞ ¶nh h­ëng ®· kh«ng thùc hiÖn tèt nghÜa vô cña m×nh. NhiÒu ng­êi ®· lîi dông khe hë cña ph¸p luËt ®Ó trôc lîi. V× vËy ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng, chÝnh quyÒn c¸c cÊp ngoµi biÖn ph¸p phæ biÕn kiÕn thøc tuyªn truyÒn ph¸p luËt cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh, biÖn ph¸p c­ìng chÕ ®èi víi nh÷ng hé gia ®×nh cè t×nh vi ph¹m. III. Thùc tr¹ng c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng ë ViÖt Nam 3.1. Ph­¬ng ¸n ®Òn bï Theo b¸o c¸o x· héi häc cña viÖn nghiªn cøu §Þa chÝnh n¨m 2003, trong tæng sè 6000 hé ®­îc ®iÒu tra th× ph­¬ng ¸n ®Òn bï b»ng tiÒn cho ®Õn nay vÉn lµ ph­¬ng ¸n ®­îc ¸p dông phæ biÕn (92,50%) (6). V× trªn thùc tÕ, quü ®Êt phôc vô cho viÖc ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ cña mçi ®Þa ph­¬ng kh«ng gièng nhau, ®a sè c¸c ®Þa ph­¬ng quü ®Êt quü ®Êt c«ng Ých cßn l¹i kh«ng ®¸ng kÓ nªn kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®Òn bï b»ng ®Êt vµ lËp khu t¸i ®Þnh c­. MÆt kh¸c, víi mét sè l­îng lín c¸c hé ph¶i di chuyÓn ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng cã hé diÖn tÝch ®Êt thu håi lín nªn viÖc ®Òn bï cho hä mét diÖn tÝch ®Êt cã cïng gi¸ trÞ lµ rÊt khã. V× vËy tû lÖ ®Òn bï b»ng ®Êt cña c¸c dù ¸n ë n­íc ta rÊt thÊp (7,5%) (6). HÇu hÕt ®Þa ®iÓm khu t¸i ®Þnh c­ vµ c¬ së h¹ tÇng khu t¸i ®Þnh c­ kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu cña ng­êi bÞ thu håi ®Êt nh­ kh«ng thÓ kinh doanh, bu«n b¸n, c¸ch xa trung t©m thÞ trÊn, thÞ x· nªn nhiÒu tr­êng hîp ng­êi bÞ thu håi ®Êt lùa chän ph­¬ng ¸n ®Òn bï b»ng tiÒn. Thùc tÕ cho thÊy chÝnh s¸ch ®Òn bï b»ng ®Êt, ®Òn bï b»ng tiÒn ch­a thËt c«ng b»ng gi÷a c¸c lo¹i ®Êt víi nhau nh­ dù ¸n Quèc lé 18 (ChÝ Linh - Hai D­¬ng; Sãc S¬n – Hµ Néi), gi÷a hé gia ®×nh víi nhau vµ gi÷a 2 ®Þa ph­¬ng liÒn kÒ. Trong cïng mét khu vùc ®Òn bï gi¶i to¶, nhiÒu n¬i cã sù ph©n biÖt gi÷a 2 ®èi t­îng sö dông ®Êt cã ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Møc ®Òn bï qu¸ thÊp gi÷a 2 ®èi t­îng sö dông dÊt cã ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Møc ®Òn bï qu¸ thÊp so víi gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ t¹i ®Þa ph­¬ng, t¹o ra møc chªnh lÖch lµm cho ng­êi d©n c¶m thÊy bÞ thiÖt thßi, ®ßi t¨ng tiÒn ®Òn bï, kh«ng bµn giao mÆt b»ng theo kÕ ho¹ch, lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n. 3.2. ChÝnh s¸ch hç trî Mét sè ®Þa ph­¬ng ch­a thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî tuyÓn dông, ®µo t¹o viÖc lµm cho c¸c c¸n bé thuéc diÖn chÝnh s¸ch, mÆc dï sè hé ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch rÊt cao. Mét sè dù ¸n cã thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®µo t¹o viÖc lµm cho lao ®éng bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp song chÊt l­îng ®µo t¹o kh«ng ®¶m b¶o tr×nh ®é tay nghÒ ®Ó lµm viÖc ë c¸c nhµ m¸y. T×nh tr¹ng kh«ng cã viÖc lµm ë khu vùc cã dù ¸n ngµy cµng cao, nhÊt lµ ®èi víi dù ¸n chiÕm dông ®Êt n«ng nghiÖp cã quy m« lín. V× vËy, sù di d©n tù do vµo c¸c thµnh phè lín ngµy cµng nhiÒu, hËu qu¶ l©u dµi vÒ mÆt x· héi lµ ®iÒu ®Ó c¸c cÊp cã thÈm quyÒn, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi quan t©m, cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt kÞp thêi. 3.3. DiÖn tÝch ®Êt ®Òn bï, gi¸ ®Êt ®Òn bï C¸ch x¸c ®Þnh h¹n møc ®Êt ë ®­îc ®Òn bï so víi quy ®Þnh cßn tuú tiÖn, kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c dù ¸n víi nhau. §Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp theo ph©n h¹ng ®Êt ®Õn nay ®· qu¸ l¹c hËu kh«ng cßn phï hîp, nã kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï mµ cßn lµm th©t thu thuÕ n«ng nghiÖp cña Nhµ n­íc. Do GCNQSD§ lµ chøng th­ ph¸p lý quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn ®­îc ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®©t, nh­ng c«ng t¸c cÊp GCNQSD§ ë c¸c ®Þa ph­¬ng cßn rÊt chËm trÔ ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c«ng t¸c thu håi, gi¶i phãng mÆt b»ng. Bªn c¹nh ®ã t×nh tr¹ng chung hiÖn nay lµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ tÝnh hîp ph¸p cña thöa ®Êt ®ang ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng gi¶m dÇn c¸c c¨n cø ph¸p lý, v× vËy, ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng kÞp tiÕn ®é, nhiÒu ®Þa ph­¬ng ®· ph¶i thõa nhËn vµ tho¶ thuËn ®Òn bï cho c¸c tr­êng hîp kh«ng cã ®ñ c¨n cø ph¸p lý vÒ quÒn sö dông ®Êt. C«ng t¸c ®Þnh gi¸ ®Êt ë c¸c ®Þa ph­¬ng hiÖn nay chñ yÕu dùa vµo khung gi¸ chung cña nh÷ng n¨m tr­íc ®©y vµ sö dông hÖ sè ®iÒu chØnh K. V× vËy, ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï ë mçi ®Þa ph­¬ng ®­îc ng­êi d©n ®ång t×nh ñng hé. NhiÒu dù ¸n ®Òn bï cho mét sè c«ng tr×nh, c©y cèi, hoa mµu cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng. HiÖn nay ch­a cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch thøc tÝnh gi¸ trÞ thiÖt h¹i thùc tÕ cho nhµ vµ c«ng tr×nh kiÕn tróc. 3.4. §Òn bï vÒ tµi s¶n, c©y cèi, hoa mµu g¾n liÒn víi ®Êt bÞ thu håi Trªn c¬ së chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c­ cña Nhµ n­íc, c¸ch x¸c ®Þnh ph­¬ng ¸n ®Òn bï tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt cña c¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc ng­êi d©n ®ång t×nh ñng hé. NhiÒu dù ¸n ®Òn bï cho mét sè c«ng tr×nh, c©y cèi, hoa mµu cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng. HiÖn nay ch­a cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch tÝnh gi¸ trÞ thiÖt h¹i thùc tÕ cho nhµ vµ c«ng tr×nh kiÕn tróc. 3.5. T¸i ®Þnh c­ vµ c¬ së h¹ tÇng khu t¸i ®Þnh c­ VÒ chÝnh s¸ch nay, nh÷ng n¨m võa qua cho thÊy: viÖc x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c­ cña c¸c dù ¸n rÊt bÞ ®éng, thiÕu ®ång bé nhÊt lµ c¸c dù ¸n thuéc nguån vèn Trung ­¬ng, trong ®ã tån t¹i lín nhÊt lµ c¬ së h¹ tÇng khu t¸i ®Þnh c­ kh«ng ®­îc ®Çu t­ theo quy ®Þnh hoÆc ®Çu t­ nöa vêi. C¸c dù ¸n thiÕu biÖn ph¸p kh«i phôc nguån thu nhËp t¹i n¬i ë míi cho ng­êi ®­îc bè trÝ t¸i ®Þnh c­. C¸c c«ng tr×nh x©y dùng khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt ph­¬ng ¸n ®Òn bï, t¸i ®Þnh c­ do chñ dù ¸n lËp, Héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng chØ tham gia víi t­ c¸ch t­ vÊn v× vËy tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng th­êng kh«ng cao vµ lµ nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu lùc ph¸p luËt cña c¸c chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c­ ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng. Nguån ®Êt x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c­ ë c¸c ®« thÞ lo¹i I vµ lo¹i II rÊt hiÕm, mÆc dï cã chÝnh s¸ch x©y dùng nhµ ë ven ®« nh­ng ch­a ®­îc ng­êi d©n chÊp thuËn do gi¸ c¨n hé qu¸ cao, cã sù chªnh lÖch lín vÒ c¸c dÞch vô x· héi, nh÷ng hé sèng b»ng nghÒ bu«n b¸n th× hÇu hÕt kh«ng lùa chän ph­¬ng ¸n ®æi ®Êt lÊy ®Êt. Cßn ë khu d©n c­ n«ng th«n, viÖc thu håi ®Êt ¶nh h­ëng ®Õn tËp quan sinh ho¹t cña ng­êi d©n, ®Êt giao míi cã quy m« diÖn tÝch nh­ hiÖn nay kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña ng­êi d©n nh­: nhµ ph¶i cã s©n ch¬i, gÇn gòi víi hä hµng, ®i l¹i thuËn tiÖn… V× vËy, cÇn quy ®Þnh râ thªm dù ¸n nµo cã khu t¸i ®Þnh c­ vµ quy tr×nh thÈm ®Þnh kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c­ cô thÓ gióp cho ng­êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng thiÖt thßi vµ æn ®Þnh cuéc sèng sau khi gi¶i to¶. 3.6. Tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt ®Êt ®ai vµ ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng C«ng t¸c phæ biÕn LuËt ®Êt ®ai vµ chÝnh s¸ch ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ cña Héi ®ång ®Òn bï cho ng­êi bÞ thu håi ®Êt ë c¸c ®Þa ph­¬ng tÝnh theo mÆt b»ng chung tØ lÖ kh«ng cao. PhÇn lín ng­êi d©n rÊt quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i gi¶i phãng mÆt b»ng nh­ng c«ng t¸c tuyªn truyÒn chÝnh s¸ch nµy ë c¸c ®Þa ph­¬ng cßn rÊt h¹n chÕ. Ë nh÷ng vïng cã tr×nh ®é d©n trÝ cao th× ë ®ã kiÕn thøc hiÓu biÕt ph¸p luËt, viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cña luËt nghiªm minh vµ c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng ®¹t tiÕn ®é vµ hiÖu qu¶ so víi kÕ ho¹ch. Ng­îc l¹i, ®èi víi vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, h¶i ®¶o do kh«ng cã ®iÒu kiÖn tuyªn truyÒn phæ biÕn chÝnh s¸ch ph¸p luËt, mÆt b»ng d©n trÝ thÊp, ng­êi d©n kh«ng ®ñ tr×nh ®é häc tËp tiÕp thu chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. c. kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ §Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng lµ mét bé phËn quan träng trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng. Nã quyÕt ®Þnh ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n. §Òn bï mét c¸ch tho¶ ®¸ng th× ng­êi d©n sÏ tho¶ m·n vµ tù nguyÖn di dêi, ng­îc l¹i nÕu chÝnh s¸ch ®Òn bï kh«ng hîp lý, kh«ng c«ng b»ng, kh«ng ®¶m b¶o ®­îc cuéc sèng cho ng­êi d©n b»ng hoÆc tèt h¬n tr­íc khi cã dù ¸n th× sÏ g©y nªn sù so b×, khiÕu kiÖn c¶n trë ®Õn viÖc thùc hiÖn dù ¸n. Nhu cÇu gi¶i phãng mÆt b»ng ë n­íc ta ngµy cµng nhiÒu, kÐo theo ®ã lµ nh÷ng v­íng m¾c xung quanh vÊn ®Ò ®Òn bï còng ngµy cµng phøc t¹p, nhÊt lµ tõ khi ®Êt ®ai trë nªn cã gi¸. ChÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ ®Æc biÖt lµ NghÞ ®Þnh 22/N§-CP ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, ®ßi hái cña x· héi trong thêi kú ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, c¬ b¶n phï hîp víi chÝ chÝ cña c¸c ®èi t­îng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai, phï hîp víi nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña ®«ng ®¶o tÇng líp nh©n d©n trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c­. Nh­ng bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc th× trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn còng ®· thÓ hiÖn nhiÒu h¹n chÕ bÊt cËp, tån t¹i vÝ dô gi¸ ®Òn bï qu¸ thÊp so víi gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ, kh«ng c«ng b»ng gi÷a c¸c ®èi t­îng, kh«ng ®¶m b¶o cuéc sèng cho ng­êi d©n ph¶i di chuyÓn, t×nh tr¹ng khÕu kiÖn, tè c¸o phøc t¹p vµ kÐo dµi…ChÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i trong thêi gian qua cßn nhiÒu h¹n chÕ g©y mÊt lßng tin trong nh©n d©n, lµm chËm tiÕn ®é dù ¸n, g©y thÊt tho¸t cho Nhµ n­íc.Tr­íc thùc tÕ ®ã ngµy 16/11 võa qua ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 188/2004/N§-CP vÒ ph­¬ng ¸n x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt vµ khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt. Hy väng víi nh÷ng ®æi míi trong NghÞ ®Þnh th× møc ®Òn bï sÏ c«ng b»ng, hîp lý h¬n vµ quan träng lµ ph¶i ®¶m b¶o ®­îc cuéc sèng cña ng­êi d©n tèt h¬n hoÆc b»ng tr­íc khi bÞ thu håi. §Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ tèt th× trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chóng t«i xin ®Ò ra mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ: CÇn ph¶i quan t©m, ®Çu t­ h¬n n÷a cho c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai, thiÕt lËp hå s¬ ®Þa chÝnh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. §iÒu nµy kh«ng chØ gi¶i quyÕt nh÷ng ¸ch t¾c trong c«ng t¸c ®Òn bï, thu håi ®Êt mµ cßn lµ c¬ së ph¸p lý cña viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng ®Êt ®ai chÝnh thøc ë ViÖt Nam; UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng cÇn cã quy ®Þnh vÒ h¹n møc c¸c lo¹i ®Êt ®Æc biÖt lµ ®Êt ë trong tõng khu vùc cô thÓ; Thµnh lËp c¸c ban ®Þnh gi¸ trong Héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó lµm c«ng t¸c ®Þnh gi¸ cho riªng dù ¸n. VÒ l©u dµi, chóng ta cÇn ph¶i thµnh lËp c¸c tæ chøc ®Þnh gi¸ chuyªn nghiÖp, c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ ®Þnh gi¸ nãi chung vµ ®Þnh gi¸ cho môc ®Ých ®Òn bï nãi riªng, lµm sao ®Ó møc gi¸ ®Òn bï tèi thiÓu ph¶i b»ng 80% gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ; Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cÇn ph¶i söa ®æi chÝnh s¸ch ®Òn bï vÒ tµi s¶n vµ c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc ë møc gi¸ 100% gi¸ trÞ cña tµi s¶n bÞ thu håi cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o cho ng­êi d©n cã ®­îc mét møc sèng t­¬ng ®­¬ng víi møc sèng cña hä tr­íc khi cã dù ¸n; ChÝnh phñ cÇn quy ®Þnh chÝnh s¸ch hç trî viÖc lµm kh¸c nhau ®èi víi nh÷ng dù ¸n kh¸c nhau. §ång thêi viÖc tÝnh to¸n sè ng­êi ®­îc h­ëng hç trî viÖc lµm khi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp dùa trªn tû lÖ ®Êt n«ng nghiÖp bÞ mÊt; ChÝnh phñ cÇn quy ®Þnh râ h¬n c¸c tiªu chuÈn vÒ c¬ së h¹ tÇng cña khu t¸i ®Þnh c­ tuú theo tõng vïng còng nh­ c¸c quy ®Þnh vÒ quy ho¹ch vµ kiÕn tróc tæng thÓ, thêi gian hoµn thµnh vµ bµn giao khu t¸i ®Þnh c­. Tµi liÖu tham kh¶o 1. ChÝnh phñ, n¨m 1998, NghÞ ®Þnh sè 22/1998/N§-CP ngµy 24 th¸ng 4 n¨m 1998 vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo môc ®Ých quèc phßng an ninh, lîi Ých qu«c gia, lîi Ých c«ng céng. 2. Bé tµi chÝnh, n¨m 1998, Th«ng t­ 145/1998/TT-BTC ngµy 04 th¸ng 11 n¨m 1998/N§-CP h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP ngµy 24 th¸ng 4 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt sö dông ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng. 3. ChÝnh phñ, n¨m 1994, NghÞ ®Þnh 87/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt 4. ChÝnh phñ, n¨m 1994, NghÞ ®Þnh 89/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh vÒ viÖc thu tiÒn sö dông ®Êt vµ lÖ phÝ ®Þa chÝnh 5. ChÝnh phñ, n¨m 1980, QuyÕt ®Þnh 201/CP ngµy 1/7/1980 vÒ viÖc kh«ng ®­îc ph¸t canh thu t«, cho thuª, cÇm cè hoÆc nh­îng b¸n ®Êt d­íi bÊt k× h×nh thøc nµo 6. Tæng côc §Þa chÝnh – ViÖn nghiªn cøu ®Þa chÝnh, §iÒu tra nghiªn cøu x· héi häc vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­. 7. HiÕn ph¸p n¨m 1980 8. LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 9. HiÕn ph¸p n¨m 1992 10. Héi khoa häc kü thu©t x©y dùng ViÖt Nam – Kû yÕu héi th¶o ®Òn bï vµ gi¶i phãng mÆt b»ng c¸c dù ¸n x©y dùng ë ViÖt Nam, ngµy 12-13 th¸ng 9 n¨m 2002. Môc lôc