Chuyên đề Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu

c vaên baûn bình thöôøng (thay vì caùc baûng truï) trong cöûa soå Draft Viewer. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 7 Pivot Table Editor: Keát xuaát ñöôïc trình baøy trong caùc baûng truï coù theå ñöôïc chænh söûa baèng nhieàu caùch vôùi cöûa soå Pivot Table Editor. Chart Editor. Baïn coù theå chænh söûa caùc ñoà thò chaát löôïng cao trong caùc cöûa soå chart editor. Baïn coù theå thay ñoåi maøu, choïn loaïi phoâng hoaëc côõ chöõ, chuyeån ñoåi truïc tung vôùi truïc hoaønh, xoay caùc ñoà thò ba chieàu, vaø thaäm chí thay caû loaïi ñoà thò. Text Output Editor. Caùc keát xuaát daïng vaên baûn khoâng ñöôïc theå hieän trong caùc baûng truï coù theå ñöôïc chænh söûa vôùi cöûa soå Text Output Editor. Baïn coù theå hieäu ñính keát xuaát vaø thay caùc thuoäc tính cuûa phoâng chöõ (daïng, loaïi, maøu, côõ). Syntax Editor. Baïn coù theå daùn caùc löïa choïn trong caùc hoäp thoaïi vaøo moät cöûa soå syntax, nôi maø caùc löïa choïn cuûa baïn xuaát hieän döôùi daïng caùc cuù phaùp leänh. Baïn coù theå hieäu ñính caùc cuù phaùp leänh ñeå taän duïng caùc ñaëc tính ñaëc bieät cuûa SPSS khoâng coù saün trong caùc hoäp thoaïi. Baïn cuõng coù theå löu caùc maõ leänh naøy trong moät file ñeå söû duïng cho nhöõng coâng vieäc tieáp theo cuûa SPSS. Script Editor. Kyõ thuaät töï ñoäng OLE cho pheùp baïn tuyø bieán vaø töï ñoäng hoaù nhieàu nhieäm vuï trong SPSS. Söû duïng cöûa soå Script Editor ñeå laäp vaø hieäu ñính caùc trình nhoû cô baûn. 1.3 Hoäp thoaïi (Dialogue box) Haàu heát caùc löïa choïn menu môû ra caùc hoäp thoaïi. Baïn söû duïng hoäp thoaïi ñeå löïa choïn caùc bieán vaø caùc tuyø choïn cho phaân tích Danh saùch bieán nguoàn. Moät danh saùch caùc bieán trong file döõ lieäu laøm vieäc. Chæ coù caùc loaïi bieán ñöôïc pheùp bôûi caùc thuû tuïc ñöôïc choïn môùi ñöôïc theå hieän trong danh saùch nguoàn. Vieäc ding caùc bieán chuoãi daïng ngaén hay daøi bò haïn cheá bôûi raát nhieàu thuû tuïc. Danh saùch (hoaëc caùc danh saùch) bieán ñích. Moät hoaëc moät vaøi danh saùch theå hieän caùc bieán baïn vöøa choïn cho phaân tích, chaúng haïn nhö danh saùch bieán ñoäc laäp vaø phuï thuoäc. Nuùt aán ñieàu khieån {Command pushbutton}. Caùc nuùt chæ daãn chöông trình thöïc hieän moät taùc vuï, chaúng haïn nhö chaïy moät thuû tuïc, theå hieän phaàn thoâng tin Trôï giuùp, hoaëc môû ra moät hoäp thoaïi con ñeå tieán haønh caùc löïa choïn cuï theå boå sung. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 8 Ñeå coù ñöôïc thoâng tin veà caùc nuùt ñieàu khieån trong moät hoäp thoaïi, nhaép chuoät phaûi leân nuùt ñoù. Caùc boä phaän ñieàu khieån hoäp thoaïi Caùc nuùt trong hoäp thoaïi Coù 5 nuùt nhaán tieâu chuaån trong haàu heát caùc hoäp thoaïi: ƒ OK. Chaïy thuû tuïc. Sau khi baïn choïn caùc bieán nghieân cöùu vaø choïn baát kyø caùc tuyø choïn boå sung naøo, nhaép OK ñeå chaïy thuû tuïc. Ñieàu naøy cuõng ñoàng thôøi ñoùng hoäp thoaïi laïi. ƒ Paste. Taïo cuù phaùp caâu leänh töø caùc löïa choïn trong hoäp thoaïi vaø daùn cuù phaùp vaøo moät cöûa soå cuù phaùp. Sau ñoù baïn coù tuyø bieán caùc caâu leänh vôùi caùc ñaëc tính boå sung khoâng coù saün trong hoäp thoaïi. ƒ Reset. Boû choïn baát kyø bieán naøo trong danh saùch caùc bieán ñöôïc choïn vaø thieát laäp maëc ñònh cho moïi tuyø choïn trong hoäp thoaïi vaø baát kyø hoäp thoaïi phuï naøo. ƒ Cancel. Xoaù boû baát kyø thay ñoåi naøo trong thieát laäp hoäp thoaïi keå töø laàn cuoái noù ñöôïc môû ra vaø ñoùng hoäp thoaïi laïi. Trong moãi laàn laøm vieäc vôùi SPSS caùc thieát laäp trong hoäp thoaïi laø luoân toàn taïi cho ñeán khi baïn thoaùt khoûi SPSS. Moät hoäp thoaïi duy trì moïi thieát laäp maø baïn choïn cho ñeán khi baïn thieát laäp laïi. . ƒ Help. Nuùm naøy cho baïn cöûa soå trôï giuùp daïng chuaån cuûa haõng Microsoft bao goàm caùc thoâng tin veà hoäp thoaïi hieän taïi. Ñeå coù ñöôïc thoâng tin veà moät bieán trong moät danh saùch trong moät hoäp thoaïi  Nhaép chuoät traùi leân moät bieán trong moät danh saùch ñeå choïn noù Caùc nuùm nhaán hoäp thoaïi phuï Caùc nuùm nhaán caâu leänh Danh saùch bieán ñích Danh saùch bieán nguoàn Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 9  Nhaép chuoät phaûi baát keå nôi naøo trong danh saùch  Choïn Variable Information trong menu pop-up Hình: Xem thoâng tin veà bieán duøng phím chuoät phaûi Ñeå nhaän ñöôïc thoâng tin veà nuùm ñieàu khieån trong hoäp thoaïi  Nhaép chuoät traùi leân nuùm baïn muoán bieát  Choïn What’s This? Trong menu pop-up. Moät cöûa soå pop-up theå hieän thoâng tin veà nuùm ñieàu khieån. Hình : Trôï giuùp daïng “What’s This?”pop-up baèng caùch nhaép phím phaûi chuoät 1.4 2. Thao taùc treân SPSS: 1.5 2.1 Khôûi ñoäng SPSS 1.6 Treân maøn hình desktop cuûa Widows nhaép vaøop bieåu töôïng Hoaëc môû phím Start, All programs, SPSS for WIndows, SPSS 12.0.1 for Windows Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 10 Seõ xuaát hieän cöûa soå SPSS Data Editor vaø moät hoäp thoaïi nhö sau: € Run the tutorial: Chaïy chöông trình trôï giuùp € Type in data: Nhaäp döõ lieäu môùi € Run an existing query: Chaïy moät truy vaán döõ lieäu ñaõ coù saün € Create new query using Database Wizard: Laäp moät truy vaán döõ lieäu söû duïng Database Wizard € Open an existing data source: Môû file döõ lieäu ñaõ coù saün (Chuù yù: Hoäp thoaïi naøy chæ xuaát hieän moät laàn khi baïn khôûi ñoäng SPSS) 1.7 Môû moät file ƒ Neáu ñaõ coù saün moät file döõ lieäu, baïn coù theå môû noù baèng löïa choïn € Open an existing data source vaø nhaêp vaøo More Files; ƒ Neáu ñang ôû trong cöûa soå SPSS Data Editor: Töø thanh menu choïn File -> Open -> Data…  Trong hoäp thoaïi Open File, choïn file maø baïn muoán môû  Nhaép Open Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 11 Beân caïnh caùc file ñöôïc löu döôùi ñònh daïng cuûa SPSS, baïn coù theå môû caùc file coù ñònh daïng cuûa Excel, Lotus, dBASE, tab-deliminated maø khoâng caàn phaûi chuyeån ñoåi chuùng sang moät ñònh daïng trung gian hoaëc nhaäp caùc thoâng tin ñònh nghóa döõ lieäu Ñeå môû moät teäp tin {file} Excel Taïi cöûa soå SPSS Data Editor, töø thanh menu choïn File -> Open -> Data…  Trong hoäp thoaïi Open File, choïn file maø baïn muoán môû  Nhaép Open  Trong hoäp thoaïi Open File, choïn nnôi löu giöõ file (Look in); choïn loaïi file (Files of type) vaø sau ñoù choïn teân file (File name) Hoäp thoaïi Opening Excel Data Source xuaát hieän Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 12 Haõy choïn Worksheet maø baïn ñònh môû (ñoái vôùi file coù nhieàu hôn moät worksheet). Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 13 2.2 Thao taùc vôùi cöûa soå Data Editor: Cöûa soå Data Editor cung caáp moät phöông phaùp gioáng nhö baûng tính, thuaän tieän ñeå laäp vaø hieäu ñính caùc file döõ lieäu. Cöûa soå Data Editor töï ñoäng môû khi baïn khôûi ñoäng SPSS. Cöûa soå Data Editor cung caáp hai loaïi baûng xem döõ lieäu: Data view. Theå hieän trò soá döõ lieäu thöïc hoaëc caùc nhaõn trò soá ñöôïc xaùc ñònh Variable view. Theå hieän caùc thoâng tin ñònh nghóa veà bieán, bao goàm caùc nhaõn bieán vaø nhaõn trò soá bieán ñöôïc xaùc ñònh. Trong caû hai baûng, baïn coù theå boå sung, vaø xoaù caùc thoâng tin ñöôïc löu chöùa trong file döõ lieäu. 1.8 Data View Data view Söï khaùc bieät giöõa Data View vaø Excel: ƒ Caùc haøng laø caùc baûn ghi/ñoái töôïng/tröôøng hôïp. Töøng haøng ñòa dieän cho moät ñoái töôïng hoaëc moät quan saùt. Ví duï töøng ngöôøi traû lôøi ñoái vôùi moät baûng hoûi/phieáu ñieàu tra laø moät ñoái töôïng. ƒ Caùc coät laø caùc bieán. Töøng coät ñaïi dieän cho moät bieán hoaëc thuoäc tính ñöôïc ño ñaïc. Ví duï töøng muïc trong moät baûng hoûi laø moät bieán. ƒ Caùc oâ chöùa caùc trò soá. Töøng oâ chöùa moät trò soá cuûa moät bieán cho moät ñoái töôïng. O laø söï keát hôïp cuûa ñoái töôïng vaø bieán. Caùc oâ chæ chöùa caùc trò soá bieán khoâng chöùa coâng thöùc. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 14 ƒ File döõ lieäu coù hình chöõ nhaät. Hai höôùng cuûa file döõ lieäu ñöôïc xaùc ñònh bôûi soá löôïng caùc ñoái töôïng vaø soá löôïng caùc bieán. Variable View Cöûa soå Variable View Baûng Variable View chöùa ñöïng caùc thoâng tin veà caùc thuoäc tính cuûa töøng bieán trong file döõ lieäu. Trong moät baûng Data view: ƒ Caùc haøng laø caùc bieán. ƒ Caùc coät laø caùc thuoäc tính cuûa bieán Baïn coù theå boå sung hoaëc xoaù caùc bieán vaø thay ñoåi thuoäc tính cuûa caùc bieán, bao goàm: ƒ Teân bieán {Name} ƒ Loaïi döõ lieäu {Type} ƒ Soá löôïng con soá hoaëc chöõ {With} ƒ Soá löôïng chöõ soá thaäp phaân {Decimals} ƒ Moâ taû bieán/nhaõn bieán {Lable} vaø nhaõn trò soá bieán {Values} ƒ Caùc trò soá khuyeát thieáu do ngöôøi söû duïng thieát laäp {Missing} ƒ Ñoä roäng cuûa coät {Width} ƒ Caên leà {Align} ƒ Thang ño {Measure} Ñeå theå hieän hoaëc ñònh nghóa caùc thuoäc tính cuûa bieán  Laøm cho cöûa soå Data Editor trôû thaønh cöûa soå hoaït ñoäng Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 15  Nhaép ñuùp moät teân bieán ôû ñænh cuûa coät trong baûng Data View, hoaëc nhaép baûng Variable View.  Ñeå ñònh nghóa moät bieán môùi, nhaäp moät teân bieán trong baát kyø haøng roãng naøo  Choïn thuoäc tính maø baïn muoán ñònh nghóa hoaëc hieäu chænh. 1.8.1 Teân bieán Caùc qui taéc döôùi ñaây ñöôïc aùp duïng cho teân bieán: ƒ Teân phaûi baét ñaàu baèng moät chöõ. Caùc kyù töï coøn laïi coù theå laø baát kyø chöõ naøo, baát kyø soá naøo, hoaëc caùc bieåu töôïng nhö @, #, _, hoaëc $. ƒ Teân bieán khoâng ñöôïc keát thuùc baèng moät daáu chaám. ƒ Traùnh duøng caùc teân bieán maø keát thuùc vôùi moät daáu gaïch döôùi caàn (ñeå traùnh xung ñoät vôùi caùc bieán ñöôïc töï ñoäng laäp bôûi moät vaøi thuû tuïc) ƒ Ñoä daøi cuûa teân bieán khoâng vöôït quaù 8 kyù töï. ƒ Daáu caùch vaø caùc kyù töï ñaëc bieät (ví duï nhö !, ?, ‘, vaø *) khoâng ñöôïc söû duïng ƒ Teân bieán phaûi ñôn chieác/duy nhaát; khoâng ñöôïc pheùp truøng laëp. Khoâng ñöôïc duøng chöõ hoa ñaët teân bieán. Caùc teân NEWVAR, NewVar, vaø newvar ñöôïc xem laø gioáng nhau. 1.8.2 Caùc thang ño ƒ Baïn coù theå xaùc ñònh thang ño döôùi daïng tyû leä (döõ lieäu daïng soá treân moät thang ñoù khoaûng hoaëc thang ño tyû leä), thöù baäc hoaëc ñònh danh. Döõ lieäu ñònh danh hoaëc thöù baäc coù theå coù daïng chuoãi (chöõ a, b, c…) hoaëc daïng soá. 1.8.3 Loaïi bieán Variable Type xaùc ñònh loaïi döõ lieäu ñoái vôùi töøng bieán. Theo maëc ñònh, moïi bieán môùi ñöôïc giaû söû laø daïng soá. Baïn söû duïng Define Variable ñeå thay ñoåi loaïi döõ lieäu. Noäi dung cuûa hoäp thoaïi Variable Type phuï thuoäc vaøo loaïi döõ lieäu ñaõ ñöôïc thu thaäp. Ñoái vôùi moät soá loaïi döõ lieäu, coù nhöõng oâ cho ñoä roäng vaø soá thaäp phaân (Xem ví duï Hình 5-4); ñoái vôùi loaïi khaùc baïn chæ ñôn giaûn choïn moät ñònh daïng töø moät danh saùch cuoán (xem ví duï hình 5.4b) caùc loaïi döõ lieäu cho tröôùc. Hoäp thoaïi Variable Type Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 16 Ñeå ñònh nghóa loaïi döõ lieäu  Nhaép nuùm trong oâ Type ñoái vôùi bieán baïn muoán ñònh nghóa  Choïn loaïi döõ lieäu trong hoäp thoaïi Data Type. 1.8.4 Nhaõn bieán (Variable Labels) Do teân bieán chæ coù theå daøi 8 kyù töï, caùc nhaõn bieán coù theå daøi ñeán 256 kyù töï, vaø nhöõng nhaõn moâ taû naøy ñöôïc theå hieän trong caùc keát xuaát. 1.8.5 Nhaõn trò soá cuûa bieán (Value Labels) Baïn coù theå chæ ñònh caùc nhaõn moâ taû ñoái vôùi töøng trò soá cuûa bieán. Ñieàu naøy cöïc kyø höõu ích neáu döõ lieäu cuûa baïn söû duïng caùc maõ daïng soá ñeå ñaïi dieän cho caùc nhoùm/toå khoâng phaûi daïng soá (ví duï maõ 1 vaø 2 cho nam vaø nöõ). Nhaõ trò soá cuûa bieán coù theå daøi ñeán 60 kyù töï. Nhaõn trò soá cuûa bieán khoâng coù saün ñoái vôùi caùc bieán daïng chuoãi daøi (caùc bieán daïng chuoãi daøi hôn 8 kyù töï). Hoäp thoaïi Value Labels Ñeå ñònh nghóa nhaõn trò soá cuûa döõ lieäu  Nhaép nuùm trong oâ Values ñoái vôùi bieán baïn muoán ñònh nghóa  Ñoái vôùi töøng trò soá, nhaäp trò soá vaø nhaäp moät nhaõn  Nhaép Add ñeå nhaäp nhaõn trò soá. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 17 1.8.6 Trò soá khuyeát thieáu (Missing Value) Missng Value ñònh nghóa caùc trò soá nhö laø khuyeát thieáu – cuûa ngöôøi söû duïng. Thoâng thöôøng chuùng ta muoán bieát taïi sao thoâng tin laïi bò khuyeát thieáu. Ví duï baïn coù theå phaân bieät giöõa trò soá khuyeát thieáu do moät ñoái töôïng ñieàu tra töø choái traû lôøi moät caâu hoûi vaø trò soá khuyeát thieáu do caâu hoûi ñoù khoâng aùp duïng ñoái vôùi ngöôøi naøy, caùc trò soá naøy ñöôïc ñaùnh daáu vaø ñoái xöû ñaëc bieät trong haàu heát caùc tính toaùn. ƒ Baïn coù theå nhaäp ñeán 3 trò soá khuyeát thieáu rieâng bieät, moät phaïm vi khoaûng caùch trò soá khuyeát thieáu hoaëc moät phaïm vi coäng vôùi moät trò soá khuyeát thieáu rieâng bieät. ƒ Caùc phaïm vi coù theå ñöôïc chæ ñònh cho caùc bieán daïng soá ƒ Baïn khoâng theå ñònh nghóa trò soá khuyeát thieáu cho caùc bieán daïng chuoãi (hôn 8 kyù töï) Caùc trò soá khuyeát thieáu ñoái vôùi bieán daïng chuoãi. Moïi döõ lieäu daïng chuoãi, bao goàm caû trò soá roãng, ñöôïc chuyeån ñoåi thaønh caùc trò soá bình thöôøng (khoâng phaûi laø khuyeát thieáu) tröø phi baïn ñònh nghóa chuùng moät caùch tröïc tieáp nhö laø caùc trò soá khuyeát thieáu. Ñeå ñònh nghóa trò soá roãng nhö laø trò soá khuyeát thieáu ñoái vôùi bieán daïng chuoãi, haõy nhaäp moät daáu caùch vaøo moät trong nhöõng tröôøng ñoái vôùi Discrete missing values. Hoäp thoaïi Missing Values Ñeå ñònh nghóa caùc trò soá khuyeát thieáu cho moät bieán  Nhaép nuùm trong oâ Missing ñoái vôùi bieán baïn muoán ñònh nghóa  Nhaäp caùc trò soá hay caùc phaïm vi/khoaûng ñaïi dieän cho trò soá khuyeát thieáu. Moät khi baïn ñaõ ñònh nghóa caùc thuoäc tính cho moät bieán, baïn coù theå sao cheùp moät hoaëc moät soá thuoäc tính vaø aùp duïng chuùng cho moät hoaëc moät soá bieán khaùc. Ñeå aùp duïng caùc thuoäc tính ñònh nghóa bieán cho caùc bieán khaùc Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 18  Trong baûng Variable View, choïn oâ hoaëc caùc oâ coù thuoäc tính ñaõ ñöôïc ñònh nghóa maø baïn muoán aùp duïng cho caùc bieán khaùc  Töø thanh menu choïn Edit -> Copy  Choïn oâ (hoaëc caùc oâ) maø baïn muoán aùp duïng thuoäc tính. Baïn coù theå choïn nhieàu bieán.  Töø thanh menu choïn Edit -> Paste Neáu baïn sao cheùp thuoäc tính cho caùc haøng roãng, caùc bieán môùi ñöôïc laäp vôùi vôùi caùc thuoäc tính maëc ñònh cho taát caû nhöng khoâng phaûi maëc ñònh cho nhöõng thuoäc tính ñöôïc choïn. 1.9 Nhaäp döõ lieäu Baïn coù theå nhaäp döõ lieäu tröïc tieáp töø baûng Data View trong cöûa soå Data Editor File döõ lieäu laøm vieäc trong Data View Ñeå nhaäp döõ lieäu daïng soá  Choïn moät oâ trong baûng DataView  Nhaäp trò soá. Trò soá naøy ñöôïc theå hieän trong khoang hieäu ñính döõ lieäu ôû ñænh cuûa Data Editor  Nhaán Enter hoaëc choïn moät oâ khaùc ñeå ghi trò soá naøy. Teân bieán Khoang hieäu ñính döõ lieäu O hoaït ñoäng Soá cuûa haøng Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 19 Ñeå nhaäp döõ lieäu khoâng phaûi daïng soá  Nhaép ñuùp moät teân bieán ôû ñænh cuûa coät trong baûng Data View hoaëc nhaép baûng Variable View  Nhaép nuùm trong oâ Type ñoái vôùi bieán naøy  Choïn loaïi döõ lieäu trong hoäp thoaïi Variable Type.  Nhaép OK  Nhaép ñuùp soá cuûa haøng hoaëc nhaép baûng Data View  Nhaäp döõ lieäu trong haøng ñoái vôùi bieán vöøa môùi ñöôïc ñònh nghóa. Ñeå söû duïng nhaõn cuûa trò soá khi nhaäp döõ lieäu  Neáu nhaõn trò soá khoâng xuaát hieän trong baûng Data View, töø thanh menu choïn View -> Value Labels  Nhaép leân oâ maø trong ñoù baïn muoán nhaäp trò soá  Choïn moät nhaõn trò soá töø danh saùch môû xuoáng Trò soá ñöôïc nhaäp vaøo vaø nhaõn trò soá ñöôïc theå hieän trong oâ. Chuù yù: Ñieàu naøy chæ laøm vieäc neáu baïn ñaõ ñònh nghóa nhaõn trò soá cuûa bieán. Caùc giôùi haïn veà trò soá cuûa döõ lieäu Loaïi bieán vaø ñoä roäng cuûa döõ lieäu ñöôïc thieát laäp seõ qui ñònh loaïi döõ lieäu coù theå nhaäp vaøo oâ trong Data View. Ñeå thay theá hoaëc hieäu ñính moät trò soá cuûa döõ lieäu Ñeå xoaù trò soá cuõ vaø nhaäp moät trò soá môùi:  Trong baûng Data View, nhaép ñuùp vaøo oâ. Trò soá ñöôïc theå hieän trong khoang hieäu ñính döõ lieäu.  Hieäu ñính trò soá tröïc tieáp töø oâ hoaëc trong khoang hieäu ñính döõ lieäu.  Nhaán Enter (hoaëc chuyeån sang oâ khaùc) ñeå ghi trò soá môùi. 1.9.1 Caét, sao cheùp vaø daùn caùc trò soá cuûa döõ lieäu Cheøn theâm caùc ñoái töôïng môùi Nhaäp döõ lieäu vaøo moät oâ trong moät haøng roãng seõ töï ñoäng taïo ra moät ñoái töôïng môùi. Data Editor seõ cheøn caùc trò soá khuyeát thieáu ñoái vôùi moïi bieán khaùc cho ñoái töôïng ñoù. Neáu coù baát keå haøng roãng naøo naèm giöõa ñoái töôïng môùi vaø caùc ñoái töôïng ñaõ coù saün, caùc haøng Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 20 roãng ñoù cuõng trôû thaønh caùc ñoái töôïng môùi vôùi caùc trò soá khuyeát thieáu heä thoáng ñoái vôùi moïi bieán. Baïn coù theå cheøn caùc ñoái töôïng môùi vaøo giöõa caùc ñoái töôïng ñaõ coù saün. Ñeå cheøn moät ñoái töôïng môùi giöõa caùc ñoái töôïng ñaõ coù saün  Trong Data View, choïn baát kyø oâ naøo trong ñoái töôïng (haøng) naèm döôùi vò trí nôi maø baïn muoán cheøn ñoái töôïng môùi.  Töø thanh menu choïn Data / Insert Case Moät haøng môùi ñöôïc cheøn vaøo vaø moïi moïi bieán cuûa ñoái töôïng môùi naøy ñeàu nhaän ñöôïc trò soá khuyeát thieáu heä thoáng. 1.9.2 Cheøn moät bieán môùi Nhaäp döõ lieäu vaøo moät coät roãng trong baûng Data View hoaëc trong moät haøng roãng trong baûng Variable View seõ töï ñoäng taïo ra moät bieán môùi vôùi moät teân bieán maëc ñònh. Ñeå cheøn moät bieán môùi giöõa caùc bieán ñaõ coù saün  Choïn baát kyø oâ naøo trong bieán beân phaûi cuûa (baûng Data View) hoaëc döôùi (cuûa baûng Variable View) vò trí maø baïn muoán cheøn bieán môùi vaøo.  Töø thanh menu choïn Data / Insert Variable Moät haøng môùi ñöôïc cheøn vaøo vôùi trò soá khuyeát thieáu heä thoáng cho moïi ñoái töôïng. Ñeå chuyeån moät bieán trong Data Editor Neáu baïn muoán ñaët vò trí bieán giöõa hai bieán ñaõ coù saün, haõy cheøn moät bieán vaøo vò trí nôi baïn muoán di chuyeån bieán ñeán ñoù  Ñoái vôùi bieán baïn muoán chuyeån, nhaép teân bieán ôû ñænh cuûa coät trong baûng Data View hoaëc soá haøng trong baûng Variable View. Toaøn boä bieán seõ ñöôïc laøm noåi baät/toâ saùng.  Töø thanh menu choïn Edit / Cut  Nhaép vaøo teân bieán (trong baûng Data View) hoaëc soá haøng (trong baûng Variable View) nôi baïn muoán di chuyeån bieán ñeán. Toaøn boä bieán naøy seõ ñöôïc maø noåi baät  Töø thanh menu choïn Edit / Paste 1.9.3 Thay ñoåi loaïi döõ lieäu Baïn coù theå thay ñoåi loaïi döõ lieäu cho moät bieán baát keå luùc naøo coù söû duïng hoäp thoaïi Variable Type trong baûng Variable View, vaø Data Editor seõ coá gaéng chuyeån ñoåi caùc trò soá hieän coù sang loaïi môùi. Neáu khoâng theå chuyeån ñoåi ñöôïc thì trò soá khuyeát thieáu heä Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 21 thoáng seõ ñöôïc chæ ñònh. Caùc qui taéc chuyeån ñoåi cuõng gioáng nhö tröôøng hôïp daùn trò soá vaøo moät bieán coù ñònh daïng khaùc. Neáu söï thay ñoåi trong ñònh daïng cuûa döõ lieäu coù theå gaây ra caùc ñaëc taû cuûa trò soá khuyeát thieáu hoaëc nhaõn trò soá, Data Editor theå hieän moät hoäp caûnh baùo vaø hoûi neáu nhö baïn muoán tieáp tuïc vôùi vieäc thay ñoåi hay huyû boû noù. 1.10 Tính toaùn bieán {Compute Variable} Thuû tuïc Compute Variable tính toaùn caùc trò soá cuûa moät bieán ñöôïc döïa treân söï bieán ñoåi cuûa moät bieán khaùc ƒ Baïn coù theå tính caùc trò soá cho caùc bieán daïng soá hoaëc daïng chuoãi (caùc kyù töï chuoãi coù daïng soá) ƒ Baïn coù theå laäp caùc bieán môùi hoaëc thay theá caùc trò soá cuûa bieán ñaõ coù. Ñoái vôùi bieán môùi, baïn cuõng coù theå chæ ñònh loaïi bieán vaø nhaõn bieán. ƒ Baïn coù theå tính toaùn caùc trò soá moät caùch coù choïn loïc ñoái vôùi caùc taäp hôïp con cuûa döõ lieäu döïa treân caùc ñieàu kieän loâ-gic. ƒ Baïn coù theå söû duïng treân 70 haøm laäp saün {built-in}, bao goàm caùc haøm ñaïi hoïc, caùc haøm thoáng keâ, caùc haøm phaân boá vaø caùc haøm chuoãi. Ñeå tính toaùn bieán  Töø thanh menu choïn Transform / Compute…  Ñaùnh teân cuûa bieán ñích {target variable}. Noù coù theå laø moät bieán ñaõ coù hoaëc moät bieán môùi seõ ñöôïc boå sung vaøo file döõ lieäu laøm vieäc.  Xaây döïng moät bieåu thöùc, hoaëc daùn caùc boä phaän vaøo Numeric Expression hoaëc goõ tröïc tieáp vaøo ñoù. ƒ Daùn caùc haøm töø danh saùch caùc haøm {Functions} vaø nhaäp caùc tham soá ñöôïc bieåu thò baèng caùc daáu hoûi ƒ Caùc haèng soá daïng chuoãi phaûi ñöôïc ñeå trong daáu môû ñoùng ngoaëc ñôn hoaëc ngoaëc keùp ƒ Caùc haèng soá daïng soá phaûi ñöôïc nhaäp theo ñònh daïng kieåu Hoa Kyø vôùi daáu chaám (.) laø daáu thaäp phaân. Ñoái vôùi bieán daïng chuoãi môùi, baïn coøn phaûi choïn Type&Lable ñeå xaùc ñònh loaïi döõ lieäu. Hoäp thoaïi Compute Variable Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 22 1.10.1 1.10.2 Tính toaùn bieán vôùi tuyø choïn If Cases Hoäp thoaïi If Cases cho pheùp baïn aùp duïng pheùp chuyeån ñoåi döõ lieäu ñoái vôùi caùc nhoùm caùc ñoái töôïng ñöôïc choïn loïc, coù söû duïng caùc bieåu thöùc ñieàu kieän. Moät bieåu thöùc ñieàu kieän traû laïi moät trò soá ñuùng hay sai hoaëc khuyeát thieáu cho töøng ñoái töôïng. ƒ Neáu keát quaû cuûa moät bieåu thöùc ñieàu kieän laø true {ñuùng}, pheùp bieán ñoåi ñöôïc aùp duïng cho ñoái töôïng ƒ Neáu keát quaû cuûa moät bieåu thöùc ñieàu kieän laø false {sai} hoaëc missing {khuyeát thieáu}, pheùp bieán ñoåi khoâng ñöôïc aùp duïng cho ñoái töôïng ƒ Haàu heát caùc bieåu thöùc ñieàu kieän söû duïng moät hoaëc moät soá trong 6 daáu quan heä (, = (baèng vaø lôùn hôn), = vaø ~= (khaùc)) treân baûng tính toaùn. ƒ Caùc bieåu thöùc ñieàu kieän coù theå bao haøm caùc teân bieán, caùc haèng soá, caùc pheùp toaùn soá hoïc, caùc haøm soá vaø haøm khaùc, caùc bieán loâ-gíc vaø caùc thao taùc coù ñieàu kieän khaùc 1.11 Ñeám soá laàn xaûy ra cuûa caùc trò soá trong caùc ñoái töôïng Hoäp thoaïi naøy toaï neân moät bieán ñeám soá laàn xaûy ra cuûa cuøng trò soá hoaëc caùc trò soá trong moät danh saùch caùc bieán cho töøng ñoái töôïng. Ví duï moät cuoäc ñieàu tra coù theå bao goàm moät danh saùch caùc taïp chí vôùi hoäp ñaùnh daáu coù/khoâng ñeå chæ ra xem loaïi taïp chí naøo maø töøng ñoái töôïng ñieàu tra ñoïc. Baïn coù theå ñeám soá caâu traû lôøi coù cho töøng ñoái töôïng ñieàu tra ñeå taïo ra moät bieán môùi chöùa ñöïng toång soá taïp chí ñöôïc ñoïc. Ñeám soá laàn xaûy ra cuûa caùc trò soá trong caùc ñoái töôïng Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 23 Ñeå ñeám soá laàn caùc trò soá xaûy ra trong caùc ñoái töôïng  Töø thanh menu choïn Transform -> Count…  Choïn moät hay hôn moät bieán cuøng loaïi (daïng soá hoaëc daïng chuoãi)  Nhaép Define Variable vaø xaùc ñònh loaïi trò soá hoaëc caùc trò soá naøo seõ ñöôïc ñeám.  Khoâng baét buoäc, baïn coù theå ñònh nghóa moät taäp hôïp con caùc ñoái töôïng ñeå ñeám soá laàn xaûy ra cuûa caùc trò soá. Hoäp thoaïi If Cases ñeå xaùc ñònh caùc taäp hôïp con gioáng nhö ñöôïc moâ taû trong phaàn Compute Variable. Ñeám caùc trò soá trong caùc ñoái töôïng: Caùc trò soá caàn ñeám Trò soá cuûa bieán ñích (trong hoäp thoaïi chính) ñöôïc taêng theâm 1 cho moãi laàn khi moät trong nhöõng bieán ñöôïc löïa choïn thoaû maõn moät ñaëc taû trong Value to Count. Neáu moät ñoái töôïng thoaû maõn moät soá moâ taû ñoái vôùi baát kyø bieán naøo, bieán ñích ñöôïc taêng moät soá laàn töông öùng ñoái vôùi bieán ñoù. Caùc ñaëc taû veà trò soá coù theå bao goàm caùc trò soá rieâng bieät, caùc trò soá khuyeát thieáu (heä thoáng hoaëc ngöôøi söû duïng), vaø caùc phaïm vi {range}. Caùc phaïm vi bao goàm caùc ñieåm cuoái cuûa chuùng vaø baát kyø trò soá khuyeát thieáu cuûa ngöôøi söû duïng coù ñoä lôùn rôi vaøo trong phaïm vi ñoù. Hoäp thoaïi caùc trò soá caàn ñeám Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 24 1.12 1.13 Maõ hoaù laïi döõ lieäu Baïn coù theå bieán ñoåi trò soá döõ lieäu baèng caùch maõ hoaù laïi chuùng Maõ hoaù laïi döõ lieäu ngay trong bieán coù saün (khoâng taïo thaønh bieán môùi) Maõ hoaù laïi döõ lieäu ngay trong bieán coù saün {Recode into Same Variable} gaùn laïi caùc trò soá cuûa bieán ñang coù hoaëc caét giaûm bôùt caùc phaïm vi cuûa caùc trò soá ñang coù vaøo caùc trò soá môùi Baïn coù theå maõ hoaù caùc bieán daïng soá vaø daïng chuoãi. Neáu baïn choïn nhieàu bieán, chuùng phaûi coù cuøng loaïi. Baïn khoâng theå maõ hoaù caùc bieán daïng chuoãi vaø daïng soá cuøng vôùi nhau. Hoäp thoaïi Recode into Same Variables Ñeå maõ hoaù laïi döõ lieäu ngay trong bieán ñaõ coù saün  Töø thanh menu choïn Transform -> Recode -> Into Same Variables… Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 25  Choïn caùc bieán maø baïn muoán maõ hoaù, Neáu baïn choïn nhieàu bieán, chuùng phaûi coù cuøng daïng (chuoãi hoaëc soá)  Nhaép vaøo Old and New Values vaø ñònh roõ caùch maõ hoaù laïi trò soá. Moät caùch tuyø choïn, baïn coù theå choïn moät nhoùm caùc ñoái töôïng ñeå maõ hoaù Hoäp thoaïi If Cases ñeå xaùc ñònh moät nhoùm caùc ñoái töôïng cuõng gioáng nhö ñaõ ñöôïc moâ taû trong muïc tính toaùn bieán {Compute Variable} Hoäp thoaïi Recode into Same Values: Old and NewValues Baïn coù theå xaùc ñònh caùc trò soá ñeå maõ hoaù trong hoäp thoaïi naøy. Moïi chæ ñònh veà trò soá phaûi cuøng loaïi döõ lieäu (daïng soá hay daïng chuoãi) gioáng nhö cuûa caùc bieán ñaõ ñöôïc choïn trong hoäp thoaïi chính. Old Value. Trò soá (hoaëc caùc trò soá) bò maõ hoaù. Baïn coù theå maõ hoaù caùc trò soá ñôn, moät phaïm vi caùc trò soá vaø caùc trò soá khuyeát thieáu. Caùc trò soá khuyeát thieáu heä thoáng vaø caùc phaïm vi khoâng theå ñöôïc choïn ñoái vôùi caùc bieán daïng chuoãi bôûi vì khoâng coù khaùi nieäm naøo aùp duïng cho caùc bieán daïng chuoãi. Caùc phaïm vi bao goàm caùc ñieåm cuoái cuûa chuùng vaø moïi trò soá khuyeát thieáu cuûa ngöôøi söû duïng naèm trong phaïm vi naøy. New Value. Trò soá ñôn maø trong noù töøng trò soá cuõ hoaëc phaïm vi cuûa caùc trò soá ñöôïc maõ hoaù. Baïn coù theå nhaäp moät trò soá hoaëc chæ ñònh trò soá khuyeát thieáu heä thoáng. Old->New. Danh saùch caùc trò soá seõ ñöôïc söû duïng ñeå maõ hoaù bieán (hoaëc caùc bieán). Baïn coù theå boå sung, thay ñoåi hoaëc loaïi boû caùc trò soá naøy ra khoûi danh saùch. Danh saùch ñöôïc töï ñoäng saép xeáp, döïa treân caùc trò soá cuõ, söû duïng traät töï sau: caùc trò soá ñôn, caùc trò soá khuyeát thieáu, caùc phaïm vi vaø moïi trò soá khaùc. Neáu baïn thay ñoåi moät trò soá trong danh saùch, thuû tuïc seõ töï ñoäng saép xeáp laïi danh saùch, neáu caàn thieát, ñeå duy trì traät töï naøy. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 26 1.13.1 Hình:: Hoäp thoaïi Old and New Values 1.13.2 Maõ hoaù thaønh bieán khaùc Thuû tuïc Recode into Different Variables gaùn laïi caùc trò soá cuûa caùc bieán coù saün hoaëc caùc phaïm vi cuûa caùc trò soá coù saün vaøo caùc trò soá môùi cuûa moät bieán môùi. Ví duï baïn coù theå maõ hoaù löông naêm cuûa ñoái töôïng ñieàu tra vaøo moät bieán môùi coù caùc trò soá laø löông naêm nhöng chia theo khoaûng. ƒ Baïn coù theå maõ hoaù caùc bieán daïng soá vaø daïng chuoãi ƒ Baïn coù theå maõ hoaù caùc bieán daïng soá sang daïng chuoãi vaø ngöôïc laïi ƒ Neáu baïn choïn nhieàu bieán, chuùng phaûi coù cuøng loaïi bieán. Baïn khoâng theå cuøng moät luùc maõ hoaù laïi caû bieán daïng soá laãn bieán daïng chuoãi ñöôïc. Hoäp thoaïi Recode into Different Variables Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 27 Ñeå maõ hoaù laïi döõ lieäu sang bieán môùi  Töø thanh menu choïn Transform -> Recode -> Into Different Variables…  Choïn caùc bieán maø baïn muoán maõ hoaù, Neáu baïn choïn nhieàu bieán, chuùng phaûi coù cuøng daïng (chuoãi hoaëc soá)  Nhaäp moät teân bieán môùi cho töøng bieán vaø nhaép Change.  Nhaép Old and New Values vaø ñònh roõ caùch maõ hoaù laïi trò soá. Moät caùch tuyø choïn, baïn coù theå choïn moät nhoùm caùc ñoái töôïng ñeå maõ hoaù Hoäp thoaïi Recode into Same Values: Old and NewValues Baïn coù theå xaùc ñònh caùc trò soá ñeå maõ hoaù trong hoäp thoaïi naøy. Moïi chæ ñònh veà trò soá phaûi cuøng loaïi döõ lieäu (daïng soá hay daïng chuoãi) gioáng nhö cuûa caùc bieán ñaõ ñöôïc choïn trong hoäp thoaïi chính. Old Value. Trò soá (hoaëc caùc trò soá) bò maõ hoaù. Baïn coù theå maõ hoaù caùc trò soá ñôn, moät phaïm vi caùc trò soá vaø caùc trò soá khuyeát thieáu. Caùc trò soá khuyeát thieáu heä thoáng vaø caùc phaïm vi khoâng theå ñöôïc choïn ñoái vôùi caùc bieán daïng chuoãi bôûi vì khoâng coù khaùi nieäm naøo aùp duïng cho caùc bieán daïng chuoãi. Caùc phaïm vi bao goàm caùc ñieåm cuoái cuûa chuùng vaø moïi trò soá khuyeát thieáu cuûa ngöôøi söû duïng naèm trong phaïm vi naøy. New Value. Trò soá ñôn maø trong noù töøng trò soá cuõ hoaëc phaïm vi cuûa caùc trò soá ñöôïc maõ hoaù. Baïn coù theå nhaäp moät trò soá hoaëc chæ ñònh trò soá khuyeát thieáu heä thoáng. Old->New. Danh saùch caùc trò soá seõ ñöôïc söû duïng ñeå maõ hoaù bieán (hoaëc caùc bieán). Baïn coù theå boå sung, thay ñoåi hoaëc loaïi boû caùc trò soá naøy ra khoûi danh saùch. Danh saùch ñöôïc töï ñoäng saép xeáp, döïa treân caùc trò soá cuõ, söû duïng traät töï sau: caùc trò soá ñôn, caùc trò soá khuyeát thieáu, caùc phaïm vi vaø moïi trò soá khaùc. Neáu baïn thay ñoåi moät trò soá trong danh saùch, thuû tuïc seõ töï ñoäng saép xeáp laïi danh saùch, neáu caàn thieát, ñeå duy trì traät töï naøy. Hoäp thoaïi Old and New Values Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 28 Ñieàu khieån file vaø bieán ñoåi file Caùc file döõ lieäu khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc toå chöùc döôùi caùc daïng lyù töôûng cho caùc ñoøi hoûi rieâng bieät cuûa baïn. Baïn luoân caàn phaûi keát hôïp caùc file döõ lieäu saép xeáp döõ lieäu theo moät traät töï khaùc nhau, choïn moät nhoùm phuï caùc ñoái töôïng, hoaëc thay ñoåi ñôn vò phaân tích baèng caùch goäp caùc ñoái töôïng vôùi nhau. Moät phaïm vi lôùn cuûa khaû naêng bieán ñoåi döõ lieäu laø coù saün, bao goàm caùc naêng löïc ñeå: Saép xeáp döõ lieäu. Baïn coù theå saép xeáp döõ lieäu döïo vaøo trò soá cuûa moät hoaëc moät soá bieán. Chuyeån caùc ñoái töôïng vaø caùc bieán vôùi nhau. Ñònh daïng file döõ lieäu SPSS ñoïc caùc haøng laø caùc ñoái töôïng vaø caùc coät laø caùc bieán. Ñoái vôùi caùc file trong ñoù traät töï naøy ñaûo ngöôïc, baïn coù theå chuyeån ñoåi caùc haøng vaø caùc coät vaø ñoïc döõ lieäu trong ñònh daïng chính xaùc. Troän caùc file. Baïn coù theå troän nhieàu file vôùi nhau. Baïn coù theå keát hôïp caùc file vôùi cuøng bieán nhöng khaùc ñoái töôïng hoaëc cuøng ñoái töôïng nhöng khaùc bieán. Choïn caùc nhoùm phuï caùc ñoái töôïng. Baïn coù theå haïn cheá caùc phaân tích cuûa mình trong moät nhoùm caùc ñoái töôïng hoaëc tieán haønh ñoàng thôøi caùc pheùp phaân tích trong caùc nhoùm ñoái töôïng khaùc nhau. Goäp chung/Toång hôïp döõ lieäu. Baïn coù theå thay ñoåi ñôn vò cuûa pheùp phaân tích baèng caùch toång hôïp caùc ñoái töôïng vôùi nhau döïa trò soá cuûa moät hoaëc moät soá bieán laäp nhoùm. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 29 Gia quyeàn döõ lieäu. Gia quyeàn caùc ñoái töôïng ñeå phaân tích döï treân trò soá cuûa moät bieán gia quyeàn. 1.14 Saép xeáp caùc ñoái töôïng Hoäp thoaïi naøy saép xeáp caùc ñoái töôïng (caùc haøng) cuûa file döõ lieäu döïa vaøo caùc trò soá cuûa moät hoaëc moät soá bieán saép xeáp. Baïn cöûa soå theå saép xeáp caùc ñoái töôïng theo traät töï taêng daàn hoaëc giaûm daàn. ƒ Neáu baïn choïn nhieàu bieán saép xeáp, caùc ñoái töôïng ñöôïc saép xeáp theo töøng bieán trong voøng töøng nhoùm cuûa bieán ñöùng tröôùc trong danh saùch Short by. Ví duï neáu baïn choïn bieán gender {giôùi tính} laø bieán saép xeáp thöù nhaát vaø minority {thieåu soá}laø bieán saép xeáp thöù hai, caùc ñoái töôïng seõ ñöôïc saép xeáp theo phaân loaïi thieåu soá trong töøng loaïi giôùi tính. ƒ Ñoái vôùi caùc bieán, caùc chöõ in ñöùng tröôùc caùc chöõ thöôøng gioáng noù trong traät töï saép xeáp. Hoäp thoaïi Sort Cases Ñeå saép xeáp caùc ñoái töôïng  Töø thanh menu choïn Data / Sort Cases …  Choïn moät hoaëc moät soá bieán saép xeáp. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 30 Ñeå choïn moät nhoùm caùc ñoái töôïng  Töø thanh menu choïn: Data -> Select Cases…  Choïn moät trong nhöõng phöông phaùp löïa choïn caùc ñoái töôïng.  Ñònh roõ caùc tieâu chí choïn caùc ñoái töôïng. 1.14.1 Select Cases: If Hoäp thoaïi naøy cho pheùp baïn choïn caùc nhoùm ñoái töôïng coù söû duïng caùc bieåu thöùc ñieàu kieän. Moät bieåu thöùc ñieàu kieän traû laïi moät trò soá true {ñuùng}, false {sai}, hoaëc missing {khuyeát thieáu} cho töøng ñoái töôïng. Hoäp thoaïi Select Cases: If Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 31 ƒ Neáu keát quaû cuûa moät bieåu thöùc ñieàu kieän laø true, ñoái töôïng seõ ñöôïc choïn ƒ Neáu keát quaû cuûa moät bieåu thöùc ñieàu kieän laø false hoaëc missing, ñoái töôïng seõ khoâng ñöôïc choïn ƒ Haàu heát caùc bieåu thöùc ñieàu kieän söû duïng moät hoaëc moät vaøi trong soá 6 pheùp tính ñieàu kieän (, =, =, vaø ~=) treân baûng tính toaùn. ƒ Caùc bieåu thöùc ñieàu kieän coù theå bao goàm caùc teân bieán, haèng soá, caùc pheùp tính soá hoïc, caùc haøm soá vaø caùc haøm khaùc, caùc bieán loâ-gic, vaø caùc pheùp tính ñieàu kieän. 1.14.2 Select Cases: Random Sample Hoäp thoaïi naøy cho pheùp baïn choïn moät maãu ngaãu nhieân döï treân moät tyû leä thích hôïp hoaëc moät löôïng chính xaùc caùc ñoái töôïng. Approximately. Taïo ra moät maãu ngaãu nhieân caùc caùc ñoái töôïng gaàn ñuùng vôùi moät tyû leä ñöôïc xaùc ñònh tröôùc. Do caùch laøm naøy taïo ra moät quyeát ñònh ngaãu nhieâu giaû ñònh ñoäc laäp cho töøng ñoái töôïng, tyû leä caùc ñoái töôïng ñöôïc choïn chæ coù theå gaàn ñuùng vôùi tyû leä ñöôïc xaùc ñònh tröôùc. Caøng coù nhieàu ñoái töôïng trong file döõ lieäu, tyû leä caùc ñoái töôïng ñöôïc choïn caøng gaàn ñuùng vôùi tyû leä ñöôïc xaùc ñònh tröôùc. Exactly. Moät soá löôïng ñoái töôïng ñöôïc xaùc ñònh bôûi ngöôøi söû duïng. Baïn cuõng phaûi chæ roõ soá caùc ñoái töôïng ñeå töø ñoù taïo ra maãu. Con soá thöù hai caàn phaûi nhoû hôn hoaëc baèng toång soá ñoái töôïng coù trong file döõ lieäu. Neáu con soá naøy vöôït quaù toång soá ñoái töôïng coù trong file döõ lieäu, maãu seõ bao goàm moät caùch tyû leä ít ñoái töôïng hôn con soá yeâu caàu. Hoäp thoaïi Select Cases: Random Sample Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 32 1.14.3 Select Cases: Range Hoäp thoaïi naøy choïn caùc ñoái töôïng döï vaøo moät phaïm vi soá ñoái töôïng hoaëc moät phaïm vi caùc ngaøy hoaëc thôøi gian ƒ Caùc phaïm vi ñoái töôïng ñöôïc döïa vaøo soá haøng ñöôïc theå hieän trong cöûa soå Data Editor ƒ Caùc phaïm vi ngaøy thaùng hoaëc thôøi gian chæ coù saün ñoái vôùi döõ lieäu chuoãi thôøi gian {time series data} vôùi caùc bieán ngaøy thaùng ñöôïc xaùc ñònh (menu Data, Define Data). Hoäp thoaïi Select Cases: Range ñoái vôùi phaïm vi caùc ñoái töôïng (khoâng coù caùc bieán ngaøy thaùng ñöôïc ñònh nghóa) Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 33 2.3 Taàn soá vaø keát xuaát maãu: Frequencies (Taàn soá) Thuû tuïc Frequencies cung caáp caùc thoáng keâ vaø caùc ñoà thò höõu ích cho vieäc moâ taû raát nhieàu loaïi bieán. Ñeå nhìn ñaàu tieân vaøo döõ lieäu, thuû tuïc Frequencies laø moät nôi raát toát ñeå baét ñaàu. Ñoái vôùi moät baùo caùo taàn suaát vaø moät ñoà thò thanh, baïn coù theå boá trí caùc trò soá khaùc nhau theo traät töï giaûm daàn hoaëc taêng daàn caùc nhoùm theo taàn soá cuûa chuùng. Baùo caùo tanaø soá coù theå bò treo khi moät bieán coù quaù nhieàu trò soá khaùc nhau. Baïn coù theå ñaët tieâu ñeà cho caùc ñoà thò vôùi caùc taàn soá (trò soá maëc ñònh) hoaëc tyû leä %. Ví duï. Phaân boá cuûa caùc khaùch haøng cuûa moät coâng ty theo loaïi ngaønh laø nhö theá naøo? Töø keát xuaát, baïn coù theå nhaän thaáy raèng 37,5% cuûa khaùch haøng cuûa baïn laø caùc cô quan chính quyeàn, 24,9% laø caùc doanh nghieäp, 28,1% laø caùc vieän nghieân cöùu, vaø 9,4% laø töø ngaønh chaêm soùc söùc khoeû. Ñoái vôùi döõ lieäu ñònh löôïng, lieân tuïc, chaúng haïn nhö doanh thu, baïn coù theå nhaän thaáy raèng tieàn baùn saûn phaåm bình quaân laø 3.576$ vôùi moät ñoä leäch chuaån laø 1.078$. Caùc thoáng keâ vaø ñoà thò. Caùc taàn soá, tyû leä %, tyû leä % tích luyõ, trung bình, trung vò, mode, toång, ñoä leäch chuaån, phöông sai, phaïm vi (toaøn cöï), trò soá nhoû nhaát vaø trò soá lôùn nhaát, sai soá chuaån cuûa trung bình, ñoä leäch vaø ñoä nhoïn (caû hai vôùi ñoä leäch chuaån), töù phaân vò, caùc soá phaân vò do ngöôøi söû duïng ñònh nghóa, ñoà thò thanh, ñoà thò troøn, vaø bieåu ñoà taàn suaát. Döõ lieäu. Söû duïng caùc maõ daïng soá hoaëc chuoãi ngaén cho caùc bieán ñònh tính (thang ño ñònh danh hoaëc ñònh haïng). Caùc giaû söû. Baûng vaø tyû leä % cung caáp moät moâ taû höõu ích ñoái vôùi döõ lieäu töø moïi phaân boá, ñaëc bieät cho nhöõng bieán vôùi caùc nhoùm coù hoaëc khoâng coù thöù baäc. Haàu heát caùc thoáng keâ toång keá tuyø choïn, chaúng haïn nhö trung bình vaø ñoä leäch chuaån, ñöôïc döïa treân lyù thuyeát chuaån vaø laø thích hôïp cho caùc bieán ñònh löôïng vôùi caùc phaân boá caân xöùng. Caùc thoáng keâ töï khaùng, chaúng haïn nhö trung vò, caùc phaân vò, vaø caùc töù phaân vò, laø thích hôïp cho caùc bieán ñònh löôïng coù theå hoaëc khoâng coù theå thoaû maõn giaû thieát veà phaân boá chuaån. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 34 1.15 Keát xuaát maãu Hình: Keát xuaát cuûa thuû tuïc Frequencies So tien dau tu cho su dung nuoc sach 2 6.7 6.7 6.7 1 3.3 3.3 10.0 2 6.7 6.7 16.7 1 3.3 3.3 20.0 6 20.0 20.0 40.0 2 6.7 6.7 46.7 3 10.0 10.0 56.7 2 6.7 6.7 63.3 1 3.3 3.3 66.7 2 6.7 6.7 73.3 2 6.7 6.7 80.0 1 3.3 3.3 83.3 3 10.0 10.0 93.3 2 6.7 6.7 100.0 30 100.0 100.0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1500 2000 Total Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Statistics So tien dau tu cho su dung nuoc sach 30 0 803.33 92.411 256195.4 100 2000 Valid Missing N Mean Std. Error of Mean Variance Minimum Maximum So tien dau tu cho su dung nuoc sach 2000.0 1750.0 1500.0 1250.0 1000.0 750.0 500.0 250.0 0.0 So tien dau tu cho su dung nuoc sach Fr eq ue nc y 10 8 6 4 2 0 Std. Dev = 506.16 Mean = 803.3 N = 30.00 Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 35 1.16 Ñeå thu ñöôïc caùc taàn soá vaø caùc thoáng keâ  Töø thanh menu choïn: Analyze -> Descriptive Statistics -> Frequencies… Hoäp thoaïi Frequencies  Choïn moät hoaëc moät soá bieán ñònh löôïng hoaëc ñònh tính. Moät caùch tuyø choïn, baïn coù theå: ƒ Nhaép Statistics ñeå coù caùc thoáng keâ moâ taû ñoái vôùi bieán ñònh löôïng ƒ Nhaép Charts ñeå coù ñoà thò thanh, ñoà thò troøn, vaø bieåu ñoà taàn suaát. ƒ Nhaép Format ñeå coù traät töï maø caùc keát quaû ñöôïc theå hieän. 1.16.1 Frequencies Statistics Hoäp thoaïi Frequencies Statistics Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 36 Percentile Values. Caùc trò soá cuûa moät bieán ñònh löôïng chia döõ lieäu coù thöù baäc vaøo thaønh caùc nhoùm sao cho moät tyû leä % cuï theå laø naèm treân noù vaø moät tyû leä % khaùc naèm döôùi noù. Caùc soá töù phaân vò (caùc phaân vò thöù 25, thöù 50, vaø thöù 75) chia caùc quan saùt ra thaønh 4 nhoùm coù cuøng soá löôïng quan saùt. Neáu baïn muoán moät soá löôïng caùc nhoùm lôùn hôn 4, haõy choïn Cut points for n equal groups. Baïn cuõng coù theå xaùc ñònh caùc soá phaân vò rieâng bieät (ví duï, phaân vò thöù 95, laø trò soá maø naèm döôùi noù laø 95% soá löôïng quan saùt rôi vaøo). Central Tendency. Caùc thoáng keâ moâ taû trung taâm cuûa moät phaân boá bao goàm trung bình, trung vò, mode, vaø toång moïi trò soá. Dispersion. Caùc thoáng keâ ño ñaïc ñoä lôùn cuûa söï bieán thieân hoaëc traûi roäng trong döõ lieäu bao goàm ñoä leäch chuaån, phöông sai, phaïm vi, max, min vaø sai soá chuaån cuûa trung bình. Distribution. Skewness {Ñoä leäch} vaø Kurtosis {ñoä nhoïn} laø caùc thoáng keâ moâ taû hình daïng vaø ñoä caân xöùng cuûa moät phaân boá. Caùc thoáng keâ ñöôïc hieän cuøng sai soá chuaån cuûa chuùng. Value are group midpoints. Neáu caùc trò soá trong döõ lieäu cuûa baïn laø ñieåm giöõa cuûa caùc nhoùm (ví duï, tuoåi cuûa moïi ngöôøi trong nhoùm 30 tuoåi thì ñöôïc maõ laø 35), haõy choïn tuyø choïn naøy ñeå öôùc löôïng trung vò vaø caùc phaân vò cho döõ lieäu thoâ, khoâng nhoùm goäp. 1.16.2 Frequencies Charts Hoäp thoaïi Frequencies Charts Chart Type. Moät ñoà thò troøn {pie chart} theå hieän phaân boá cuûa caùc boä phaän trong toaøn boä. Töøng mieáng cuûa ñoà thò troøn töông öùng vôùi moät nhoùm ñöôïc xaùc ñònh bôûi moät bieán laäp nhoùm. Moät ñoà thò thanh {bar chart} theå hieän soá löôïng/taàn soá cuûa töøng trò soá rieâng Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 37 bieät hoaëc töøng nhoùm nhö laø moät thanh rieâng, cho pheùp baïn so saùnh caùc nhoùm döôùi daïng hình aûnh. Moät bieåu ñoà taàn suaát cuõng coù caùc thanh, nhöng chuùng ñöôïc veõ doïc theo moät thang ño khoaûng baèng nhau. Chieàu cao cuûa töøng thanh laø soá löôïng cuûa caùc trò soá cuûa moät bieán ñònh löôïng rôi vaøo trong khoaûng. Moät bieåu ñoà taàn suaát theå hieän hình daïng, trung taâm, vaø ñoä traûi roäng cuûa phaân boá. Moät ñöôøng cong chuaån ñaët choàng theâm vaøo moät bieåu ñoà taàn suaát giuùp baïn xeùt ñoaùn lieäu chöøng döõ lieäu coù phaân boá chuaån. Chart Values. Ñoái vôùi ñoà thò thanh, truïc thang ño coù theå ñöôïc ñaët nhaõn bôûi soá löôïng hoaëc tyû leä %. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 38 Baûng truï/xoay (pivot table) Raát nhieàu keát quaû trong cöûa soå Viewer ñöôïc trình baøy döôùi daïng baûng coù theå xoay moät caùch töông taùc. Töùc laø baïn coù theå toå chöùc laïi caùc haøng, coät vaø caùc lôùp/trang 1.17 Thao taùc ñoái vôùi moät baûng truï Caùc tuyø choïn ñoái vôùi thao taùc moät baûng truï bao goàm: ƒ Chuyeån ñoåi caùc haøng vaø caùc coät vôùi nhau ƒ Di chuyeån caùc haøng vaø caùc coät ƒ Laäp caùc lôùp ña chieàu ƒ Nhoùm vaø khoâng nhoùm caùc haøng vaø caùc coät ƒ Hieän vaø aån caùc o⠃ Tìm caùc ñònh nghóa cuûa caùc chi tieát Ñeå hieäu ñính moät baûng truï  Nhaép ñuùp baûng. Vieäc naøy kích hoaït cöûa soå Pivot Table Editor Ñeå hieäu ñính hai hoaëc hôn hai baûng truï cuøng moät luùc  Nhaép chuoät phaûi leân baûng  Töø menu noäi dung choïn: SPSS Pivot Table Object -> Open  Laëp laïi ñoái vôùi töøng baûng truï maø baïn muoán hieäu ñính Ñeå xoay moät baûng truï söû duïng bieåu töôïng  Kích hoaït baûng truï  Töø menu Pivot Table choïn: Pivot -> Pivoting Tray  Chaïm con troû leân töøng bieåu töôïng ñeå xem moät chæ daãn maùch baûo baïn bieåu töôïng ñoù ñaïi dieän cho höôùng naøo cuûa baûng.  Drag moät bieåu töôïng töø moät khay naøy sang khay khaùc. Ñieàu naøy thay ñoåi söï boá trí cuûa baûng. Ví duï giaû söû nhö moät bieåu töôïng ñaïi dieän cho moät bieán vôùi caùc nhoùm Yes vaø No vaø baïn reâ bieåu töôïng naøy töø khay Row sang Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 39 khay Column. Tröôùc khi di chuyeån, Yes vaø No laø caùc tieâu ñeà cuûa haøng; sau khi di chuyeån chuùng laø caùc tieâu ñeà cuûa coät. Ñeå xaùc ñònh moät chieàu trong moät baûng truï  Kích hoaït baûng truï  Neáu caùc khay truï khoâng xuaát hieän, töø menu Pivot Table choïn: Pivot Pivoting Tray  Nhaép leân moät moät bieåu töôïng vaø giöõ chuoät. Ñieàu naøy laøm saùng caùc tieâu ñeà theo chieàu trong baûng truï. Ñeå chuyeån ñoåi caùc haøng vaø caùc coät trong moät baûng truï  Kích hoaït baûng truï  Töø menu Pivot Table choïn: Pivot Transpose Rows and Columns Ñieàu naøy coù cuøng taùc ñoäng nhö reâ moïi bieåu töôïng haøng vaøo khay Column vaø moïi bieåu töôïng coät vaøo khay Row. Ñeå thay ñoåi traät töï trình baøy trong moät baûng truï Traät töï cuûa caùc bieåu töôïng treân khay chæ chieàu phaûn aùnh traät töï cuûa caùc thaønh phaàn trong baûng truï. Ñeå thay ñoåi traät töï theå hieän cuûa caùc thaønh phaàn trong moät chieàu cuûa baûng  Kích hoaït baûng truï  Neáu caùc khay truï khoâng xuaát hieän, töø menu Pivot Table choïn: Pivot Pivoting Tray  Nhaép leân moät moät bieåu töôïng ñeå saép xeáp theo traät töï maø baïn muoán (traùi sang phaûi hoaëc treân xuoáng döôùi) Ñeå di chuyeån haøng hoaëc coät trong moät baûng truï Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 40  Kích hoaït baûng truï.  Nhaép vaøo nhaõn/tieâu ñeà cuûa haøng hoaëc coät maø baïn muoán di chuyeån.  Nhaép vaø reâ nhaõn sang vò trí môùi  Töø menu noäi dung, choïn Insert Before {cheøn vaøo phía tröôùc} hoaëc Swap {Hoaùn vò}. Chuù yù: Haõy ñaûm baûo raèng leänh Drag to Copy trong menu Edit khoâng ñöôïc choïn (ñaùnh daáu). Neáu Drag to Copy ñöôïc choïn, haõy boû choïn noù. Caùc nhoùm haøng vaø nhoùm coät vôùi caùc tieâu ñeà nhoùm Gieng dao * Nuoc tu khe nui Crosstabulation Count 0 23 23 5 2 7 5 25 30 Khong Co Gieng dao Total Khong Co Nuoc tu khe nui Total Neáu baïn choï Swap {hoaùn vò}, baïn seõ ñöôïc keát quaû nhö baûng döôùi ñaây (Haõy chuù yù raèng ôû baûng sau coät Co ñaõ chuyeån sang beân traùi coät Khong). Gieng dao * Nuoc tu khe nui Crosstabulation Count 23 0 23 2 5 7 25 5 30 Khong Co Gieng dao Total Co Khong Nuoc tu khe nui Total Ñeå taùch nhoùm caùc haøng hoaëc caùc coät vaø xoaù tieâu ñeà nhoùm Tieâu ñeà nhoùm coät Tieâu ñeà nhoùm h ø Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 41  Kích hoaït baûng truï  Choïn nhaõn/tieâu ñeà cuûa nhoùm (nhaép vaøo baát kyø vò trí naøo trong tieâu ñeà nhoùm) cuûa coät hoaëc haøng maø baïn muoán taùch nhoùm.  Töø thanh menu choïn: Pivot Pivoting Tray Ñeå xoay tieâu ñeà haøng hoaëc coät Caùc tieâu ñeà haøng ñöôïc xoay  Töø thanh menu choïn: Format -> Rotate InnerColumn Labels (Rotate OuterColumn Labels) Muc do sach cua nuoc 19 63.3 82.6 82.6 1 3.3 4.3 87.0 1 3.3 4.3 91.3 2 6.7 8.7 100.0 23 76.7 100.0 7 23.3 30 100.0 Sach hon It sach hon Khong doi Khong biet Total Valid SystemMissing Total Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Muc do sach cua nuoc 19 63.3 82.6 82.6 1 3.3 4.3 87.0 1 3.3 4.3 91.3 2 6.7 8.7 100.0 23 76.7 100.0 7 23.3 30 100.0 Sach hon It sach hon Khong doi Khong biet Total Valid SystemMissing Total F re qu en cy P er ce nt V al id P er ce nt C um ul at iv e P er ce nt Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 42 Chæ caùc tieâu ñeà coät trong cuøng nhaát vaø tieâu ñeà haøng ngoaøi cuøng nhaát môùi coù theå ñöôïc xoay. Ñeå thieát laäp cheá ñoä maëc ñònh cho baûng truï Sau khi thöïc hieän moät hoaëc moät vaøi thao taùc baûng truï, baïn coù theå trôû laïi caùch boá trí ban ñaàu cuûa baûng truï.  Töø thanh menu choïn: Reset Pivots to Defaults Vieäc naøy chæ thieát laäp laïi nhöõng thay ñoåi laø keát quaû cuûa thaønh phaàn haøng, caùc coät vaø trang giöõa caùc chieàu cuûa baûng truï. Noù khoâng aûnh höôûng ñeán nhöõng thay ñoåi chaúng haïn nhö nhoùm hay taùch nhoùm hoaëc di chuyeån caùc haøng vaø caùc coät. Ñeå tìm ñònh nghóa cuûa tieâu ñeà/nhaõn trong moät baûng truï Baïn coù theå nhaän ñöôïc trôï giuùp Help daïng nhaïy caûm – noäi dung trong caùc oâ chöùa nhaõn /tieâu ñeà trong caùc baûng truï. Ví duï neáu Mean {trung bình} xuaát hieän nhö laø moät nhaõn, baïn coù theå thu ñöôïc moät ñònh nghóa veà mean.  Nhaép chuoät phaûi leân moät oâ chöùa nhaõn.  Töø menu noäi dung choïn What’s This? Baïn phaûi nhaép chuoät phaûi leân oâ chöùa nhaõn chöù khoâng ñöôïc nhaép vaøo oâ döõ lieäu trong haøng hoaëc coät. Trôï giuùp Help daïng nhaïy caûm – noäi dung khoâng coù saün cho caùc nhaõn do ngöôøi söû duïng ñònh nghóa, chaúng haïn nhö teân teân hoaëc nhaõn trò soá bieán. 1.18 Laøm vieäc vôùi caùc trang/lôùp {Layer} Baïn coù theå trình baøy moät baûng hai chieàu rieâng bieät cho töøng nhoùm hoaëc keát hôïp cuûa caùc nhoùm. Baûng coù theå ñöôïc nghó nhö ñöôïc xeáp choàng trong caùc trang/lôùp, vôùi duy chæ coù ñænh trang/lôùp laø nhìn thaáy ñöôïc. Ñeå taïo vaø theå hieän caùc trang/lôùp  Kích hoaït baûng truï, vaø töø menu Pivot choïn: Pivoting Trays neáu noù khoâng ñöôïc choïn. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 43  Drag moät bieåu töôïng töø khay Row hoaëc khay Column sang khay Layer. Töøng bieåu töôïng layer coù muõi teân sang traùi vaø muõi teân sang phaûi. Baûng coù theå nhìn thaáy ñöôïc laø baûng cuûa trang treân cuøng. Caùc nhoùm trong caùc trang rieâng bieät Ñeå thay ñoåi caùc trang/lôùp  Kích moät trong nhöõng muõi teân cuûa bieåu töôïng layer. hoaëc  Choïn moät nhoùm töø hoäp danh saùch thaû xuoáng cuûa caùc trang. Chuyên đề bổ trợ NCKH: “Kỹ năng xử lý và phân tích số liệu” 44