Chuyên đề Những nghiên cứu về vũ khí NBC của một số quốc gia trên thế giới

Bé Quèc phßng Häc viÖn Qu©n y ************** Ch−¬ng tr×nh KCB - 01 §Ò tμi KCB - 01.09 chuyªn ®Ò: Nh÷ng nghiªn cøu vÒ vò khÝ NBC cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi T¸c gi¶: TS Vò Hµ Hμ néi - 2004 Môc lôc Néi dung Trang 1. Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n cã thÓ sö dông lµm vò khÝ ho¸ häc, vò khÝ sinh häc trªn thÕ giíi 1 2. C¸c t¸c nh©n vò khÝ ho¸ häc 11 2.1. ChÊt ®éc ho¸ häc 11 2.2. Ph−¬ng tiÖn sö dông chÊt ®éc ho¸ häc 17 2.3. C¸c cuéc chiÕn tranh ® sö dông chÊt ®éc ho¸ häc 18 3. T¸c nh©n sinh häc vµ c¸c ph−¬ng tiÖn sö dông lµm vò khÝ sinh häc 19 3.1.C¸c t¸c nh©n sinh häc cã thÓ sö dông lµm vò khÝ sinh häc 19 3.2. Ph−¬ng tiÖn sö dông lµm vò khÝ sinh häc 23 4. Vò khÝ h¹t nh©n, vò khÝ phãng x¹ 27 4.1. Vò khÝ h¹t nh©n 27 4.2. Vò khÝ phãng x¹ 29 Tµi liÖu tham kh¶o 33 Nh÷ng nghiªn cøu vÒ vò khÝ NBC cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, t×nh h×nh an ninh thÕ giíi ngµy cµng diÕn biÕn phøc t¹p. Hoµ b×nh thÕ giíi ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng bëi nh÷ng thÕ lùc ®Õ quèc hiÕu chiÕn, c¸c lùc l−îng khñng bè. RÊt nhiÒu cuéc chiÕn tranh hoÆc tiÕn c«ng khñng bè g©y s¸t th−¬ng hµng lo¹t. NhiÒu quèc gia còng ngµy cµng quan t©m h¬n ®Õn viÖc nghiªn cøu, sö dông c¸c lo¹i vò khÝ c«ng nghÖ cao: vò khÝ ho¸ häc, vò khÝ sinh häc, vò khÝ phãng x¹ vµ h¹t nh©n. Do viÖc qu¶n lý kh«ng chÆt chÏ, do ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh th−¬ng m¹i ho¸, nhiÒu c¸ nh©n hoÆc tæ chøc khñng bè còng ® cã thÓ s¶n xuÊt vµ tµng tr÷ nh÷ng t¸c nh©n huû diÖt lín sö dông v× môc ®Ých khñng bè. § x¶y ra nhiÒu cuéc chiÕn tranh sö dông vò khÝ ho¸ häc, vò khÝ sinh häc, khñng bè b»ng chÊt ®éc ho¸ häc, t¸c nh©n sinh häc. NhiÒu vô thö vò khÝ h¹t nh©n, vò khÝ phãng x¹ ® ®−îc tiÕn hµnh. 1. Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n cã thÓ sö dông lµm vò khÝ ho¸ häc, vò khÝ sinh häc trªn thÕ giíi T¸c nh©n hãa häc T¸c nh©n sinh häc Quèc gia Ch−¬ng tr×nh NC Nh÷ng t¸c nh©n ho¸ häc ® NC Ch−¬ng tr×nh NC Nh÷ng t¸c nh©n sinh häc ® NC Ai CËp - Mustard - Phosgen - Sarin - VX (methylphos phophonothioic Ch−a cã th«ng tin Algeria Kh«ng cã th«ng tin Nghiªn cøu vÒ ¶nh h−ëng, kh«ng cã b»ng chøng vÒ sù s¶n xuÊt Anh - Phosgen - Mustard - Lewisite Vò khÝ SH ® tõng cã: - Trùc khuÈn than § nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n: - DÞch h¹ch - VK g©y bÖnh th−¬ng hµn - §éc tè ®éc thÞt Botulium B¾c TriÒu tiªn - Mustard - Phosgen - Hydrogen cyanid - Cyanogen chlorid - Sarin - TK than - TK dÞch h¹ch - Sèt vµng - VK g©y bÖnh Th−¬ng hµn - T¶ - TK Lao Cu ba Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin Ethiopia Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin ¢n §é Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin §µi Loan Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin Canada - Phosgen - Lewisite - Mustard - Ricin Ch−¬ng tr×nh NC b¾t ®Çu tõ 1941 Vò khÝ sinh häc ® tõng cã: - Trùc khuÈn Than § nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n: - VK Brucella g©y sèt §Þa Trung H¶i - Ricketsia g©y sèt ph¸t ban nói ®¸ (sèt do ve) - DÞch h¹ch - VSV g©y bÖnh Tularemia - VK g©y bÖnh th−¬ng hµn - Arbor virus g©y bÖnh sèt vµng (yellow fever) - KST g©y lþ - Rinderpest - §éc tè ®éc thÞt Botulium §øc - Phosgen - Cyanid - Tabun - Mustard - Sarin - Soman Vò khÝ sinh häc ® tõng cã: - VK bacillus mallei g©y bÖnh ch¶y m¸u mòi ngùa - Trùc khuÈn Than § nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n: - VSV truyÒn bÖnh qua ®−êng ¨n uèng. - DÞch h¹ch - VK g©y bÖnh th−¬ng hµn - Arbor virus g©y bÖnh sèt vµng (yellow fever) - Potato beelte - Potato blight Iran - Mustard - Phosgen - Hydrogen cyanid - Cyanogen chlorid - Sarin - TK Than - VSV g©y bÖnh qua ®−êng ¨n uèng - Botulium - Mycotoxin Iraq - Mustard - Sarin - Tabun - VX - T¸c nh©n 15 (agent15) - Ricin Vò khÝ sinh häc ® tõng cã: - Trùc khuÈn than - §éc tè ®éc thÞt Botulium toxin - §éc tè nÊm Aflatoxin § nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n: - VK Brucella g©y sèt §Þa Trung H¶i - DÞch h¹ch - Virus g©y xuÊt huyÕt kÕt m¹c - Rota virus - Enterovirus (virus g©y bÖnh ®−êng ruét) - Calmel pox Nh÷ng nghiªn cøu hiÖn nay: ch−a cã th«ng tin Israel Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin Italia Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin Mü - Lewisite - VX - Mustard - Sarin - Soman - CS - Dioxin - Mét sè chÊt ®éc thÇn kinh kh¸c Vò khÝ sinh häc ® tõng cã: - Trùc khuÈn than - Tularemia - Wheat rust - Rice blast - Ricketsia g©y sèt Q - VSV g©y viªm no Venezuela § nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n: - VK Brucella g©y sèt §Þa Trung H¶i - §Ëu mïa - VSV g©y viªm no - Sèt xuÊt huyÕt Achentina - Sèt xuÊt huyÕt Bolivian - Sèt Lassar - Glander (VK bacillus mallei g©y bÖnh ch¶y m¸u mòi ngùa) - DÞch h¹ch - Melioidosis (bÖnh g©y nªn do vi khuÈn vÐc t¬ truyÒn lµ bä chÐt) - Sèt vµng - Psittacois (bÖnh sèt vÑt) - Th−¬ng hµn - Sèt dengue - Potato blight - Rinderpest - Enterovirus (virus g©y bÖnh ®−êng ruét) - §éc tè Botulium Libi - Lewisite - Tabun - Phosgen - Mustard Ch−a cã th«ng tin Nam phi - Mustard - Paraoxon - CR - Ricin - TK than - DÞch h¹ch - T¶ - Salmonella Nam TriÒu tiªn Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin Myanmar Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin Nam T− (cò) - Sarin - Mutard - Tabun - Soman - VX - Lewisite - BZ Kh«ng cã th«ng tin Liªn x« (cò) - Mustard - Phosgen - VX - Lewisite - Soman - Sarin Vò khÝ sinh häc ® tõng cã: - Trùc khuÈn than - Tularemia - §Ëu mïa - DÞch h¹ch - VSV g©y viªm no Venezuela - Ricketsia g©y sèt Q § nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n: - VK Brucella g©y sèt §Þa Trung H¶i - Virus g©y viªm no NhËt B¶n - Viªm no mïa xu©n hÌ ë Nga - Ebola - Sèt xuÊt huyÕt Achentina - Sèt xuÊt huyÕt Bolivian - Sèt Lassar - Melioidosis (bÖnh g©y nªn do vi khuÈn , vÐc t¬ truyÒn lµ bä chÐt) - Sèt vµng - Psittacois (bÖnh sèt vÑt) - Th−¬ng hµn - Potato blight - Rinderpest - Enterotoxin (®éc tè ruét tô cÇu) - §éc tè Botulium, .... NhËt B¶n - Phosgen - Mutard - Hydrogen cyanid - Lewisite - Cloropicrin - Tetrodotoxin (®éc tè c¸ nãc) Vò khÝ sinh häc ® tõng cã: - Trùc khuÈn than - T¶ - DÞch h¹ch - Th−¬ng hµn - Phã th−¬ng hµn - Ricketsia g©y sèt Q § nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n: - TK lao - Salmonella - Th−¬ng hµn - Uèn v¸n - Cóm - Ho¹i th− - Glander (VK bacillus mallei g©y bÖnh ch¶y m¸u mòi ngùa) Parkistan Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin Ph¸p - Mutard - Phosgen - Ricin Vò khÝ sinh häc ® tõng cã: - Potato beetle § nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n: - TK Than - VK t¶ - TK Salmonella - Rinderpest - Botulium Syri - Mutard - Sarin - VX - Ricin - TK Than - Botulium Sudan Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin Trung Quèc Ch−a cã th«ng tin Ch−a cã th«ng tin 2. C¸c t¸c nh©n vò khÝ ho¸ häc: 2.1. ChÊt ®éc ho¸ häc + C¸c chÊt ®éc qu©n sù g©y chÕt ng−êi: - ChÊt ®éc thÇn kinh: . BiÓu hiÖn c¸c b»ng c¸c triÖu chøng nhiÔm ®éc toµn th©n (®ång tö co, khÝ phÕ qu¶n co th¾t, t¨ng tiÕt n−íc bät, n«n, rung c¬ quan khu vùc vÕt th−¬ng bÞ nhiÔm ®éc, co giËt, liÖt h« hÊp) tö vong . C¸c lo¹i chÊt ®éc thÇn kinh - Sarin: (cßn cã kÝ hiÖu lµ GB, GF). LiÒu g©y chÕt 50 % khi r¬i vµo da (LD50): 5 mg/kg - Soman: (cßn cã kÝ hiÖu lµ GD). LiÒu g©y chÕt 50 % khi r¬i vµo da (LD50): 0,7 mg/kg - Tabun: (cßn cã kÝ hiÖu lµ GA). LiÒu chÕt 50 % khi r¬i vµo da (LD50): 50 mg/kg - Methylphos phophonothioic (VX): §éc tÝnh rÊt cao. LiÒu g©y chÕt 50 % khi r¬i vµo da (LD50): 0,05 – 0,1 mg/kg - ChÊt ®éc g©y nhiÔm ®éc toµn th©n: . Lµ nh÷ng chÊt g©y nhiÔm ®éc qua ®−êng h« hÊp vµ qua ®−êng tiªu ho¸. Khi nhiÔm ®éc qua ®−êng h« hÊp g©y chÕt rÊt nhanh. . Mét sè chÊt ®éc th−êng gÆp: Acid cyanhydric (HCN), Hydrogen cyanid. - C¸c chÊt ®éc nhãm V C¸c chÊt ®éc nhãm V cã tÝnh æn ®Þnh cao, kh«ng bay h¬i. C¸c chÊt ®éc nhãm V cã ®Æc tÝnh s¸t th−¬ng cao h¬n. C¸c chÊt ®éc nhãm V nhiÔm vµo c¬ thÓ qua tiÕp xóc trªn da hoÆc qua ®−êng h« hÊp d−íi d¹ng thÓ khÝ. - Tªn ho¸ häc: O-ethyl S-diisopropylaminoethyl methylphosphonothiolate - C«ng thøc ph©n tö: CH3-P(=O)(-SCH2CH2N[CH(CH3)2]2(-OC2H5) - Hîp chÊt trong vò khÝ hai thµnh phÇn: O-ethyl O-2- diisopropylaminoethyl methylphosphonite (QL) + Sulphur (l−u huúnh) - ChÊt ®éc g©y ng¹t . C¸c chÊt ®éc nµy g©y nhiÔm qua ®−êng h« hÊp, g©y phï phæi cÊp, suy h« hÊp, chÕt do thiÕu oxy cÊp : . Mét sè chÊt ®éc: - Phosgen, kÝ hiÖu CG - Diphosgen, kÝ hiÖu DP - Chloropirin khÝ hiÖu PS - ChÊt ®éc loÐt n¸t: . G©y viªm loÐt da, niªm m¹c, nh−ng cã thÓ g©y chÕt do nhiÔm ®éc toµn th©n. Ch−a cã thuèc gi¶i ®éc ®Æc hiÖu. G©y nhiÔm vµo c¬ thÓ theo nhiÒu ®−êng . Mét sè chÊt ®éc: - Sulphur mustard khÝ hiÖu HD (Yperit) - Nitrogen mustard kÝ hiÖu HN - Lewisit kÝ hiÖu: L - Phoshen oximin kÝ hiÖu CX + ChÊt ®éc lµm mÊt søc chiÕn ®Êu t¹m thêi (g©y rèi lo¹n t©m thÇn hoÆc g©y liÖt c¬ t¹m thêi): . G©y rèi lo¹n t¹m thêi vÒ t©m thÇn dÉn ®Õn mÊt t¹m thêi kh¶ n¨ng tËp trung, sù quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c, mÊt t¹m thêi vÒ kh¶ n¨ng chiÕn ®Êu . Mét sè chÊt ®éc: LDS 25, BZ, Bufotenin, Myastenin * BZ (3-quinuclidinylbenzilate) - BZ mét lo¹i este axit glycolic hoÆc glycolate, lµ chÊt ®éc g©y triÖu chøng rèi lo¹n t©m thÇn t¹m thêi cã thÓ dïng theo ®−êng kh«ng khÝ (h« hÊp), cã thÓ dïng qua ®−êng tiªu ho¸. Nhãm chÊt ®éc th©m thÇn nµy cã t¸c dông lµm c¨ng ®ång tö m¾t, gi¶m thÞ lùc, kh« miÖng, tim ®Ëp nhanh. G©y ra lµ nã lµm t¨ng th©n nhiÖt; g©y ¶o gi¸c vµ cuèi cïng dÉn ®Õn h«n mª. C¸c t¸c ®éng cña BZ cã thÓ kÐo dµi trong mét ®Õn ba tuÇn kÓ tõ khi bÞ nhiÔm. * Phencyclidine Phencyclidine còng lµ mét chÊt ®éc t©m thÇn ®−îc sö dông lµm vò khÝ ho¸ häc vµ cã c¸c ®Æc tÝnh g©y mÊt c¶m gi¸c. ChÊt nµy g©y ra tr¹ng th¸i lµm rèi lo¹n nhËn thøc cña c¬ thÓ, th¬ thÈn, mÊt ®Þnh h−íng. C¸c triÖu chøng nµy th−êng xuÊt hiÖn vµi giê sau khi nhiÔm ph¶i liÒu l−îng thÊp, nh−ng khi nhiÔm liÒu l−îng cao, cã thÓ dÉn ®Õn tö vong do suy gi¶m chøc n¨ng hÖ thèng h« hÊp. Phencyclidine ®−îc nh÷ng kÎ nghiÖn thuèc phiÖn sö dông phæ biÕn v× gi¸ thµnh thÊp vµ thùc tÕ dÔ ®iÒu chÕ. * LSD 25 T¸c dông m¹nh trong tÊt c¶ c¸c chÊt ®éc t©m thÇn hiÖn ®−îc biÕt ®Õn lµ LSD25. liÒu g©y mÊt søc chiÕn ®Êu cña LDS25 lµ: 0,01 –0,1 g / m3/phót. LSD 25 gièng nh− c¸c chÊt ®éc kh¸c vÒ mÆt lý thuyÕt cã thÓ ®−îc sö dông trong vò khÝ ho¸ häc. Cã thÓ sö dông chóng víi vai trß lµ chÊt ®éc trong vò khÝ ho¸ häc nÕu chóng ®−îc t¸n ph¸t d−íi d¹ng son khÝ. + ChÊt ®éc g©y kÝch thÝch: CS, CR, Adamsit + C¸c lo¹i ®éc chÊt g©y ®Çu ®éc: . C¸c lo¹i ®éc tè cã nguån gèc ®éng vËt: - Tetrodotoxin (®éc tè c¸ nãc): tetrodotoxin lµ ®éc tè t¸ch chiÕt tõ c¸ nãc (tetraodontidae) vµ mét sè loµi ®éng vËt kh¸c: b¹ch tuéc tua xanh, mét sè loµi Õch nh¸i, sa gi«ng. §©y lµ mét trong nh÷ng chÊt rÊt ®éc ®èi víi hÖ thÇn kinh, do øc chÕ m¹nh ho¹t ®éng cña b¬m Na+ vµ K+ trªn mµng tÕ bµo thÇn kinh, g©y øc chÕ thÇn kinh trung −¬ng, liÖt c¬ x−¬ng, liÖt h« hÊp. Tetrodotoxin ®−îc sö dông nh− mét chÊt ®éc qu©n sù. §éc tÝnh cña nã m¹nh h¬n cyanid 10.000 lÇn. LiÒu chÕt 50% (LD50)=10 μg/kg. - Bufotoxin (®éc tè t¸ch chiÕt tõ da cãc): Nh÷ng chÊt nµy cã ®éc tÝnh rÊt cao: g©y liÖt, ch¶y m¸u no, g©y ¶o gi¸c, g©y ®au, kÝch øng niªm m¹c m¾t, mòi, häng, …. - Saxitoxin: t¸ch chiÕt tõ mét sè loµi èc vµ hÕn ®éc vµ mét sè sinh vËt biÓn . C¸c chÊt cã nguån gèc thùc vËt: Ricin, Aconitin, Strychnin... * Ricin (®éc tè t¸ch tõ thÇu dÇu tÝa, hiÖn nay nhiÒu n−íc ® tæng hîp ®−îc): Ricin lµ mét chÊt cã ®éc tÝnh rÊt cao. Ricin ë d¹ng bét kh«ng mïi kh«ng vÞ, t−¬ng ®èi bÒn d−íi t¸c dông cña nhiÖt ®é. §©y lµ chÊt ®éc qu©n sù ®−îc nhiÒu n−íc tæ chøc quan t©m nghiªn cøu, tµng tr÷. Trong chiÕn tranh thÕ gíi lÇn thø nhÊt, qu©n ®é Mü ® chän ricin lµm chÊt ho¸ häc dù bÞ. trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, nhiÒu quèc gia (Mü, Anh, Ph¸p, Canada) ® dù tr÷ lo¹i ®éc tè nguy hiÓm nµy. Ricin cã ®éc tÝnh cao gÊp 6.000 lÇn so víi acid cyanhydric, gÊp 40 lÇn so víi Phosgen LD50 cña ricin = 3μg/kg. Ricin cã b¶n chÊt lµ protein, lµ triglycerid cña acid Ricinic, mét glycoprotein cÊu t¹o bëi hai chuçi polypeptid (chuçi A cã träng l−îng 32 kDa, chuçi B cã träng l−îng 34 kDa) ®−îc nèi víi nhau bëi cÇu nèi disulfid. Khi vµo c¬ thÓ, chuçi A g©y bÊt ho¹t hµng lo¹t c¸c ribosom, chuçi B cã vai trß trong qu¸ tr×nh ph©n bè chÊt ®éc. Mét ph©n tö ricin (ph©n tö l−îng 6300) cã thÓ khö ho¹t tÝnh cña 1500 ribosom trong vßng mét phót. HiÖn nay Ricin lµ lo¹i chÊt ®éc ®ang ®−îc nhiÒu tæ chøc, ®Æc biÖt c¸c tæ chøc khñng bè tµng tr÷, sö dông T¹i Nga, ngµy 13-1-2003 ® t×m thÊy t¹i nhµ cña mét thµnh viªn khñng bè Chesnhia, nh÷ng tµi liÖu h−íng dÉn c¸ch s¶n xuÊt vµ sö dông mét sè ®éc tè trong ®ã cã ricin. T¹i Anh, ngµy 14/1/2003, mét c¶nh sat bÞ giÕt chÕt vµ 4 ng−êi kh¸c bÞ th−¬ng khi ®ang theo dâi vµ truy lïng mét nhãm së h÷u ®éc tè ricin vµo mét tuÇn tr−íc ®ã T¹i Ph¸p, lùc l−îng an ninh ® ph¸t hiÖn thÊy nh÷ng lä nhá ®ùng ricin t¹i phßng göi ®å cña cña mét nhµ ga xe h¬i t¹i Pari T¹i Mü, ® ph¸t hiÖn thÊy nh÷ng tr−êng hîp nhËn ®−îc nh÷ng phong b× cã chÊt bét mµu tr¾ng, trong ®ã cã mét lÇn ® ph¸t hiÖn ®−îc lµ ®éc tè ricin T¸c dông cña Ricin trªn c¸c c¬ quan còng ® ®−îc c¸c quèc gia nghiªn cøu nhiÒu. BiÓu hiÖn nhiÔm ®éc cña ricin gièng víi biÓu hiÖn nhiÔm ®éc khÝ phosgen, sarin. Nh−ng khi x©m nhËp vµo c¬ thÓ, ricin kh«ng g©y nh÷ng triÖu chøng nhiÔm ®éc ngay. Th−êng xuÊt hiÖn muén h¬n sau vµi giê (sau khi ® cã tiÕp xóc mét thêi gian nhÊt ®Þnh, khi ph¸t hiÖn thÊy triÖu chøng th−êng ® qu¸ muén). BiÓu hiÖn: Ng−êi mÖt mái, ®au bông, buån n«n, n«n, n«n ra m¸u, rèi lo¹n ®iÖn gi¶i, tôt huyÕt ¸p. BÖnh nh©n th−êng bÞ chÕt sau 2 ®Õn 5 giê do suy chøc n¨ng thÇn kinh, gan, thËn, h« hÊp, tuÇn hoµn. HiÖn nay ch−a cã thuèc ®Æc hiÖu ®iÒu trÞ ngé ®éc ricin. Chñ yÕu lµ ®iÒu trÞ triÖu chøng: hç trî h« hÊp, tim m¹ch, g©y n«n, röa d¹ dµy, ... * Aconitin: lµ alkaloid t¸ch chiÕt tõ phô tö, cã ®éc tÝnh rÊt cao: LD 50 cña aconitin = 0,2 – 0,5 μg/kg. C¸c triÖu chøng cña ngé ®éc: c¶m gi¸c tª b×, kiÕn bß, liÖt c¬, h¹ th©n nhiÖt, m¹ch chËm, ngõng thë, tö vong, ... - §éc tè cña vinh vËt: vi khuÈn, nÊm (vò khÝ sinh häc thÕ hÖ thø 3): - §éc tè ®éc thÞt (Botulinum) . C¸c ®éc tè ®éc thÞt ®−îc coi lµ vò khÝ ho¸ häc rÊt nguy hiÓm. Chóng cã thÓ cung cÊp mét trong nh÷ng vò khÝ ph¸ ho¹i c¸c hÖ thèng n−íc c«ng céng - §éc tè b¹ch hÇu - §éc tè tô cÇu ruét (Enterotoxin – B) - §éc tè b¹ch hÇu, ®éc tè g©y bÖnh qu¶ lª, - §éc tè nÊm: Trichotexen, Aphlatoxin . C¸c hîp ®éc chÊt tæng hîp: Nafluoacetat, Fluoethanol. + ChÊt ®éc diÖt c©y Cã nhiÒu lo¹i chÊt ®éc diÖt c©y, thùc tÕ Mü sö dông trong kÕ ho¹ch khai quang ph¸ huû hoa mµu mang tªn ë miÒn Nam ViÖt Nam, cã 3 lo¹i chÊt ®éc diÖt c©y ®−îc sö dông chñ yÕu gåm: ChÊt Da Cam, Tr¾ng vµ Xanh. ChÊt Da Cam Lµ c¸c dÉn suÊt cña 2,4-D vµ 2,4,5-T (hä phenoxyaxetic axit). 2,4-D vµ 2,4,5-T lµm rông l¸. Trong mét sè tr−êng hîp, chÊt diÖt c©y ®äng trªn l¸ c©y lµm cho l¸ rông tr−íc khi ®ñ thêi gian di chuyÓn ®Ó nhiÔm ®éc mét c¸ch cã hÖ thèng toµn bé c©y. Trong tr−êng hîp c©y kh«ng mäc l¸ l¹i, sù quang hîp chÊm døt vµ dÉn ®Õn viÖc tiªu huû c¸c chÊt h÷u c¬ trong ®Êt, dÉn ®Õn viÖc lµm gi¶m sót ho¹t ®éng cña c¸c vi sinh vËt trong ®Êt vµ ®−a ®Õn hËu qu¶ lµ tiªu diÖt c¬ cÊu vµ cuèi cïng lµ lµm xãi mßn ®Êt ®ai. ChÊt Da Cam ®−îc sö dông ®Ó ph¸t quang rõng vµ ph¸ huû mïa mµng. ë ViÖt Nam, chÊt Da Cam ®−îc sö dông víi nång ®é gÊp 13 lÇn so víi nång ®é sö dông trong n«ng nghiÖp. ChÊt Tr¾ng (Picloram) Picloram lµ mét lo¹t chÊt diÖt cá tån t¹i rÊt l©u trong ®Êt. ChÊt Tr¾ng ®−îc ®−a hµng lo¹t vµo ViÖt Nam n¨m 1967, khi nhu cÇu sö dông chÊt Da Cam v−ît qu¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. ChÊt Tr¾ng ®−îc sö dông ®Ó huû ho¹i c¸c c¸nh rõng giµ nhiÖt ®íi. ChÊt Xanh (Axit cacodylic) Axit cacodylic lµ chÊt bét, dÔ Èm −ít, vãn thµnh côc, tan trong n−íc. VÒ ph−¬ng diÖn t¸c ®éng trªn th¶o méc, nã rót n−íc cña l¸ c©y lµm cho l¸ kh« hÐo. Khi thÊm vµo mµng l¸ c©y rÔ c©y nã hoµ theo n−íc trong th©n c©y, xuèng tËn rÔ c©y lµm cho c©y chÕt. Trong c¸c hçn hîp kÓ trªn, chÊt ®éc Da Cam ®−îc qu©n ®éi Mü dïng nhiÒu ë MiÒn Nam ViÖt Nam h¬n. Trong hçn hîp Da Cam cã chøa mét t¹p chÊt ®Æc biÖt nguy hiÓm, cã ®éc tÝnh rÊt cao: Dioxin. Theo nhiÒu nhµ khoa häc, Dioxin g©y c¸c dÞ tËt bÈm sinh vµ g©y ung th−, bÖnh vÒ di truyÒn cho c¸c thÕ hÖ sau. 2.2. Ph−¬ng tiÖn sö dông chÊt ®éc ho¸ häc - §¹n ph¸o, ®¹n cèi ho¸ häc: cã thÓ g©y nhiÔm ®éc mét vïng nhá , nh−ng hiÖu qu¶ s¸t th−¬ng lín, cã thÓ tËp kÝch bÊt ngê - Dµn ho¶ tiÕn ho¸ häc: trang bÞ dµn phßng gåm 16 nßng, 45 nßng, g©y nhiÔm chÊt ®éc ho¸ häc trªn mét vïng s¸t th−¬ng réng lín - Lùu ®¹n ho¸ häc: trong lùu ®¹n cã chøa c¸c chÊt ®éc hãa häc, th−êng lµ chÊt ®éc gÊy kÝch thÝch, g©y ch¶y n−íc m¾t - Bom ho¸ häc: Träng l−îng 10 –1000 kg, chia lµm 3 lo¹i: lo¹i ch¹m môc tiªu råi míi næ, lo¹i cã thiÕt bÞ g©y næ ë trªn cao 100 –300m. Lo¹i bom chïm cã hµng chôc bom ho¸ häc nhá. - M×n ho¸ häc: ®−îc cµi ®Æt ®ª b¶o vÖ nh÷ng c¨n cø hoÆc ng¨n c¶n b−íc tiÕn , truy ®uæi cña ®èi ph−¬ng - Tªn löa mang ®Çu ®¹n ho¸ häc - Bom, ®¹n hai thµnh phÇn: trong bom hoÆc ®¹n gåm Ýt nhÊt 2 lo¹i chÊt ®éc, nh−ng ®−îc ng¨n c¸ch bëi mµng máng. Khi ®Õn môc tiªu, mµng ng¨n c¸ch bÞ ph¸ vì, c¸c thµnh phÇn trén vµo nhau thµnh chÊt ®éc. -Thïng phun chÊt ®éc ho¸ häc: thïng ®ùng chÊt ®éc ho¸ häc g¾n vµo th©n m¸y bay. G©y nhiÔm ®éc mét vïng réng lín - C¸c ph−¬ng ph¸p dïng chÊt ®éc ho¸ häc ®Ó khñng bè: . Ph−¬ng ph¸p th«ng th−êng: sö dông lùu ®¹n, m×n, bom, cã chøa chÊt ®éc ho¸ häc. . Ph−¬ng ph¸p ®Æc biÖt kh¸c: Dïng theo nguyªn lý vò khÝ ho¸ häc 2 thµnh phÇn: c¸c thµnh phÇn ban ®Çu (chØ lµ tiÒn th©n cña chÊt ®éc) ch−a ph¶i lµ chÊt ®éc, khi ®Õn môc tiªu cÇn khñng bè, 2 thµnh phÇn ®ã ph¶n øng víi nhau t¹o thµnh chÊt ®éc thùc sù. C¸c chÊt ®éc ®−îc ®Çu ®éc nguån n−íc, l−¬ng thùc, thùc phÈm, tr¸i c©y, .... C¸c chÊt ®éc ë d¹ng bét ®Ó trong phong b× th−, khi më th− ra sÏ bÞ ph¸t t¸n vµo kh«ng khÝ g©y ®Çu ®éc C¸c chÊt ®éc ë d¹ng láng, d¹ng bét ®Ó trong c¸c hép nhùa . 2.3. C¸c cuéc chiÕn tranh ® sö dông chÊt ®éc ho¸ häc: + Trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn I: §øc ® dïng khÝ ga Chlorin tÊn c«ng Ph¸p (1915) g©y chÕt trªn 5000 ng−êi §øc ® dïng khÝ ga Chlorin tÊn c«ng Nga (1915) g©y chÕt gÇn 4000 ng−êi §øc ® dïng Mustard t¹i BØ (1917) §øc ® dïng Phosgene vµ Chlopicrin tÊn c«ng Mü Anh ® dïng Adamsit tÊn c«ng Nga + Tr−íc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II: - Anh ® dïng vò khÝ ho¸ häc chèng l¹i Nga, dïng mustard chèng l¹i T©y Ban Nha - T©y ban nha dïng mustard chèng l¹i Ma Rèc (1927) - Nga dïng chÊt ®éc g©y ng¹t - Italia dïng mustard + Trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II: §øc tæng hîp ®−îc chÊt ®éc thÇn kinh: Tabun (GA), Sarin (GB), nh−ng ch−a sö dông + Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II: - Trong chiÕn tranh gi÷a Hyl¹p vµ Yemen ® sö dông bom mustard, yperit, Phosgen - Mü ® dïng chÊt ®éc g©y kÝch thÝch m¹nh (CS), chÊt ®éc g©y rông l¸ vµ diÖt c©y cèi (Dioxin). ChÊt ®éc Dioxin (chÊt ®éc da cam) dïng t¹i ViÖt nam ® g©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng cho con ng−êi, g©y ®ét biÕn gen, g©y qu¸i thai, cho nhiÒu thÕ hÖ. - Anh ® s¶n xuÊt chÊt ®éc l©n h÷u c¬, chÊt ®éc thÇn kinh lo¹i V - Liªn x« dïng chÊt ®éc ho¸ häc t¹i Afghanistan trong nh÷ng n¨m cña thËp kû 1970 vµ 1980. - Trong chiÕn tranh Iran – Iraq: Iraq ® sö dông Yperit, Mustard, Tabun, Sarin, Cyanid (1983) - Iraq ® dïng Yperit vµ Cyanid dµn ¸p ng−êi Kurd (1988) - Cã nh÷ng kho dù tr÷ chÊt ®éc dïng lµm vò khÝ ho¸ häc: + Mü: Dù rÊt nhiÒu lo¹i chÊt ®éc ho¸ häc + Ph¸p, Libi, Nga vµ Liªn x« cò - Khñng bè: Cã trÊt nhiÒu cuéc tÊn c«ng khñng bè bµng chÊt ®éc ho¸ häc, cã thÓ liÖt kª vµi vÝ dô minh ho¹: + Cyanid ® ®−îc sö dông ®Ó tÊn c«ng vµo toµ nhµ cña Liªn hîp quèc t¹i New York qua hÖ thèng ®iÒu hoµ khÝ hËu trung t©m + Cyanid ® ®−îc sö dông ®Ó g©y nhiÔm vµo hoa qu¶ xuÊt tõ Chi lª sang ch©u ¢u. Dông cô chøa ®éc tè - Ph−¬ng ph¸p sö dông ng−êi trùc tiÕp g©y khñng bè + Thuû ng©n ® ®−îc sö dông ®Ó g©y nhiÔm vµo hoa qu¶ xuÊt tõ Israel sang ch©u ¢u. + Sarin ®−îc sö dông t¹i Matsumoto, NhËt B¶n, ngµy 27 - 7 - 1994 lµm chÕt 7 ng−êi vµ 114 ng−êi bÞ nhiÔm ®éc + Sarin ®−îc sö dông g©y ®Çu ®éc t¹i 5 ®−êng tµu ®iªn ngÇm vµ ga tµu ®iÖn ngÇm ë Tokyo, NhËt B¶n, ngµy 20 - 3 - 1995 lµm chÕt 12 ng−êi vµ 5000 ng−êi bÞ nhiÔm ®éc 3. T¸c nh©n sinh häc vµ c¸c ph−¬ng thøc sö dông vò khÝ sinh häc: 3.1. C¸c t¸c nh©n sinh häc cã thÓ sö dông lµm vò khÝ sinh häc Vµo cuèi thÕ kû thø 19 c¸c nhµ khoa häc ® ph¸t hiÖn, ph©n lËp ®−îc c¸c lo¹i vi sinh vËt g©y mét sè bÖnh truyÒn nhiªm. §©y chÝnh lµ c¬ së ®Ó ®iÒu trÞ cã hiÖu qu¶ c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm nguyªn nh©n do c¸c lo¹i vi sinh vËt: T¶, th−¬ng hµn, dÞch h¹ch, than, lao, .... Nh÷ng kiÕn thøc vÒ vi sinh vËt nµy kh«ng nh÷ng ®−îc sö dông trong y häc v× môc ®Ých b¶o vÖ søc khoÎ mµ cßn ®−îc sö dông trong môc ®Ých qu©n sù. Trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, c¸c t¸c nh©n vi sinh vËt (t¸c nh©n sinh häc) ® ®−îc sö dông ®Ó tiªu diÖt c¸c ®µn gia sóc, ph−¬ng tiÖn, søc kÐo cña qu©n ®éi ®èi ph−¬ng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc cµng ngµy rÊt nhiÒu t¸c nh©n sinh häc (vi khuÈn, ricketsia, virus, ®éc tè cña vi sinh vËt, ...) ® ®−îc sö dông lµm vò khÝ sinh häc. C¸c t¸c nh©n sinh häc cã thÓ sö dông lµm vò khÝ sinh häc: - Trùc khuÈn than - Vi khuÈn dÞch h¹ch - Vi khuÈn g©y bÖnh th−¬ng hµn - Vi khuÈn g©y bÖnh t¶ - Vi khuÈn Tularemia - Vi khuÈn g©y lþ - Sèt vµng - Wheat rust - Rice blast - Ricketsia g©y sèt Q - Ricketsia g©y sèt ph¸t ban nói ®¸ - Vi khuÈn g©y sèt lµn sãng - Sèt Lassar - Glander (VK bacillus mallei g©y bÖnh ch¶y m¸u mòi ngùa) - Melioidosis (bÖnh g©y nªn do vi khuÈn , vÐc t¬ truyÒn lµ bä chÐt) - Psittacois (bÖnh sèt vÑt) - Potato blight - Rinderpest - Virus ®Ëu mïa - VSV g©y viªm no Venezuela - Virus g©y xuÊt huyÕt kÕt m¹c - Virus g©y viªm no - Virus g©y sèt xuÊt huyÕt - Sèt xuÊt huyÕt Achentina - Sèt xuÊt huyÕt Bolivian - Rota virus - Virus g©y viªm no xu©n hÌ - Enterovirus (virus g©y bÖnh ®−êng ruét) - Virus g©y viªm tuû ngùa - Enterotoxin (®éc tè ruét tô cÇu) - §éc tè ®éc thÞt (Botulium toxin) - §éc tè nÊm (aflatoxin) - T¸c nh©n cña vò khÝ sinh häc cßn lµ c¸c ®éng vËt (thó nhá, ®éng vËt ch©n khíp...) ®ãng vai trß lµ nguån truyÒn nhiÔm cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh dÞch cho ng−êi hoÆc cho c¸c ®éng, thùc vËt cña ®èi ph−¬ng. Nh÷ng thµnh tùu míi trong c«ng nghÖ sinh häc (genomics, proteomics) ® ®−îc ¸p dông ®Ó t¹o ra nh÷ng t¸c nh©n sinh häc míi tõ nh÷ng lo¹i kinh ®iÓn. VÝ dô: - Nh÷ng vi sinh vËt v« h¹i sÏ ®−îc biÕn ®æi gen ®Ó t¹o ra chÊt ®Çu ®éc hoÆc chÊt ®iÒu chØnh sinh häc - T¹o ra nh÷ng lo¹i vi sinh vËt chèng l¹i c¸c kh¸ng sinh, c¸c v¾c xin vµ c¸c c¸ch ®iÒu trÞ kinh ®iÓn. - C¸c vi sinh vËt ®−îc thay ®æi vÒ khÝa c¹nh miÔn dÞch cã kh¶ n¨ng v« hiÖu ho¸, lÈn tr¸nh c¸c ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh. - C¸c vi sinh vËt cã kh¶ n¨ng æn ®Þnh tån t¹i l©u ë ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh m«i tr−êng. - Lai ghÐp gi÷a c¸c lo¹i vi sinh vËt víi nhau ®Ó t¹o thµnh nh÷ng lo¹i vi sinh vËt míi cã ®éc lùc cao, khã nhËn d¹ng vµ khã tiªu diÖt - C¶i tiÕn vÒ “ph−¬ng tiÖn sö dông ph¸t t¸n” - KÕt hîp tÊt c¶ c¸c lo¹i trªn. H×nh ¶nh trùc khuÈn than H×nh ¶nh trùc khuÈn dÞch h¹ch 3.2. Ph−¬ng thøc sö dông vò khÝ sinh häc: Ph−¬ng thøc mang ®−a vµ sö dông vò khÝ sinh häc rÊt ®a d¹ng. Vò khÝ sinh häc cã thÓ ®−îc ®−a tíi môc tiªu b»ng nh÷ng ph−¬ng tiÖn kh¸c nhau - C¸c lo¹i sóng, b×nh phun c¸ nh©n C¸c lo¹i sóng, b×nh phun c¸ nh©n ®−îc trang bÞ cho c¸c lùc l−îng ®Æc biÖt tinh nhuÖ, trinh s¸t vµ c¸c ®èi t−îng cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®−îc trùc tiÕp môc tiªu t¸c chiÕn. Sóng vµ b×nh phun cã thÓ phun c¸c t¸c nh©n sinh häc vµo ®éi h×nh ®èi ph−¬ng - §¹n ph¸o cèi mang t¸c nh©n sinh häc C¸c trang bÞ nµy cña bé binh cã thÓ ®−îc c¶i tiÕn ®Ó mang t¸c nh©n sinh häc. KÕt cÊu ®Æc biÖt cho phÐp th¸o l¾p nhanh chãng. §¶m b¶o kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ g©y bÖnh cña t¸c nh©n. C¸c chuyªn dông nµy ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ nhiÖt ®é ¸p suÊt vµ vËn tèc theo qui ®Þnh do t¸c nh©n sinh häc ®ßi hái. - Ph−¬ng ph¸p th¶ bom chøa vi khuÈn, c«n trïng mang mÇm bÖnh Mü ® ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p vµ c¸c ph−¬ng tiÖn kü thuËt sau ®©y ®Ó tiÕn hµnh chiÕn tranh sinh häc: . Thïng chøa cã vßi: m¸y bay bay cao, trùc tiÕp th¶ vi khuÈn, c«n trïng xuèng ®Êt. Sau ®ã c¸c c«n trïng sèng, chÕt r¶i r¸c kh¾p n¬i, mçi con c¸ch nhau vµi cm. Nh÷ng hßm chøa c¸c lo¹i vi khuÈn, virót hay ®éc tè ®Æt trªn c¸c chç chøa bom trong m¸y bay. Phi c«ng chØ cÇn dËm bµn ®¹p lµ n¾p ®−îc më, thïng nghiªng xuèng. TÊt c¶ c¸c thø trong thïng ®−îc r¬i xuèng t¹o thµnh mét ®¸m m©y nhá trong kh«ng khÝ. Víi ph−¬ng tiÖn nµy cßn cã thÓ reo r¾c c¸c lo¹i dÞch treo chøa vi khuÈn. . C¸c vËt kh«ng næ vµ c¸c gãi giÊy ®ùng c«n trïng hoÆc ®ùng c¸c cµnh, l¸ c©y bÞ nhiÔm nÊm nh− c¸c lo¹i glomerella grossypii, glomerella cingulata g©y bÖnh cho c©y, bÖnh thèi hoa qu¶, ph¸ ho¹i c¸c lo¹i rau trång. . Bom næ trong kh«ng khÝ: Bom cã chç treo dï ®Ó r¬i tõ tõ xuèng ®Êt. Khi bom r¬i xuèng ®é cao kho¶ng 30m c¸ch mÆt ®Êt, bom tù më ®Ó t¸n ph¸t ruåi, bä chÐt, c¸c ®éng vËt c«n trïng kh¸c, bao phñ mét diÖn tÝch réng. . Bom cã c¸nh qu¹t næ trong kh«ng khÝ: bom nµy cã thªm 1 c¸nh qu¹t tù quay theo chiÒu giã. Bom næ sau khi c¸nh qu¹t quay ®−îc mét sè vïng ë chiÒu cao kho¶ng 15 – 20 m gÇn n¬i ®ãng qu©n cña ®èi ph−¬ng ®Ó reo r¾c c«n trïng trªn mÆt ®Êt hoÆc c¸c vi khuÈn g©y « nhiÔm nguån n−íc. . Bom “vá trøng”: bom ®−îc chÕ t¹o ®¬n gi¶n víi vá cÊu t¹o bëi c¸c vËt liÖu dÔ vì, khi r¬i xuèng mÆt ®Êt nh−ng kh«ng g©y h¹i ®Õn c¸c vËt chøa bªn trong. Vá bom th−êng lµm b»ng chÊt cacbonat canxi vµ magie. Bom nµy chøa c¸c loµi vi khuÈn hoÆc c¸c lo¹i c«n trïng, ®éng vËt g©y bÖnh. . Bom h×nh trô b»ng giÊy: lo¹i bom nµy treo trªn mét c¸i dï r¬i xuèng ®Êt nhanh chãng. Khi ®Õn gÇn mÆt ®Êt, h×nh trô tù ®éng më n¾p vµ c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh tung ra kh¾p mÆt ®Êt. . Bom b»ng giÊy tù tiªu: bom nµy b»ng lo¹i giÊy dµy, h×nh trô chia nhiÒu ng¨n ®Ó chøa nhiÒu t¸c nh©n g©y bÖnh kh¸c nhau. Dï còng ®−îc lµm b»ng b»ng giÊy cã ngßi ch¸y tù ®éng. Khi bom ch¹m ®Êt, h×nh trô vµ dï bÞ r¸ch, c¸c c«n trïng, vi khuÈn ®−îc tung ra. Bom vµ dï ch¸y kh«ng lµm ®Ó l¹i dÊu vÕt g×. . C¸c dông cô ®å dïng: còng ®−îc th¶ víi môc ®Ých g©y nhiÒu bÖnh khi ®èi ph−¬ng sö dông nh− bót m¸y, ®å hép, qu©n trang, quÇn ¸o... . Tªn löa mang VKSH: c¸c ph−¬ng tiÖn sö dông nãi trªn chØ cã hiÖu qu¶ khi kÎ ®Þch lµm chñ ®−îc kh«ng phËn khu vùc t¸c chiÕn. Ngµy nay qu©n ®éi c¸c n−íc NATO dïng tªn löa kh«ng ®iÒu khiÓnvµ tªn löa cã ®iÒu khiÓn ®Ó ®−a c¸c t¸c nh©n sinh häc tõ xa vµo « nhiÔm khu vùc tiÒn tuyÕn hoÆc hËu ph−¬ng cña ®èi ph−¬ng. Cã thÓ sö dông mét biªn ®éi m¸y bay tiªm kÝch vµ mét tiÓu ®oµn tªn löa kh«ng ®iÒu khiÓn ®Ó lµm nhiÖm vô nµy. - Ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp reo r¾c ®éng vËt, c«n trïng mang mÇm bÖnh §éng vËt ë ®©y bao gåm mét sè thó nhá cã ý nghÜa y häc (chuét…) vµ mét sè con c«n trïng lµ nh÷ng ®éng vËt ch©n khíp y häc (muçi, ruåi, ve, bä chÐt…) mang c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh dïng ®Ó g©y bÖnh trùc tiÕp cho ng−êi hoÆc t¹o ra æ dÞch t¹m thêi hoÆc bÒn v÷ng. C¸c ®éng vËt mang t¸c nh©n sinh häc cã thÓ lµ: . VËt mang t¸c nh©n sinh häc tù nhiªn cña qu¸ tr×nh truyÒn bÖnh. Trong CTSH th−êng hay sö dông lo¹i nµy ®Ó ®¶m b¶o tÝnh bÝ mËt, mÊt c¶nh gi¸c vµ kh«ng cã b»ng chøng téi ph¹m chiÕn tranh. . Lµ mét m¾t xÝch b¾t buéc trong qu¸ tr×nh l©y bÖnh. §éng vËt ë ®©y cã thÓ cho c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh (vi khuÈn, vi rót, rickettsia) ph¸t triÓn hay ®¬n thuÇn lµ vËn chuyÓn c¬ giíi mÇm bÖnh tõ chç nµy sang chç kh¸c. . Lµ mét kho l−u gi÷ mÇm bÖnh di ®éng. . Lµ mét vËt ®Ó t¸c nh©n sinh häc ký sinh ph¸t triÓn vµ tån t¹i l©u dµi. . Lµ nguån reo r¾c mÇm bÖnh sang ng−êi g©y bÖnh hoÆc g©y c¸c vô dÞch hoÆc reo r¾c mÇm bÖnh cho ®éng vËt ch¨n nu«i, c©y trång (l−¬ng thùc, c©y c«ng nghiÖp). . Cã thÓ ®¬n thuÇn lµ c¸c ®éng vËt ch©n ®èt hót m¸u lµm l©y truyÒn dÞch bÖnh (viªm no, xuÊt huyÕt, sèt rÐt, dÞch h¹ch…). . Mét sè ®éng vËt lµ t¸c nh©n sinh häc kh¸c nh−: èc b−¬u vµng, ch©u chÊu, bä xÝt, s©u xanh h¹i lóa, h¹i b«ng. - Ph−¬ng ph¸p sö dông ng−êi trùc tiÕp (khñng bè sinh häc) KÎ khñng bè cã thÓ lµm « nhiÔm nguån cung cÊp n−íc cho c¶ mét thµnh phè. Ph−¬ng tiÖn ®Ó lµm ®−îc viÖc nµy chØ cÇn mét chiÕc hép nhá. Mét l−îng nhá ®éc tè, vi sinh vËt g©y bÖnh bÝ mËt bá vµo c¸c ®−êng èng dÉn n−íc lín trong mét thµnh phè ®«ng hµng triÖu d©n, g©y bÖnh. Nh÷ng kÎ khñng bè kh«ng chØ sö dông VKSH c«ng nghÖ cao mµ cã thÓ sÏ lµ vò khÝ dùa vµo c«ng nghÖ ®¬n gi¶n. Trªn thùc tÕ c¸c vô khñng bè g©y ra b»ng c¸c ph−¬ng tiÖn th« thiÓn kh«ng g©y nhiÒu chÕt chãc nh−ng cã thÓ g©y ra sè l−îng lín n¹n nh©n bÞ th−¬ng, bÞ bÖnh. Do ®ã kh«ng thÓ coi nhÑ c«ng nghÖ ®¬n gi¶n: G©y « nhiÔm nguån n−íc, thùc phÈm, dÆt c¸c thiÕt bÞ phun mét c¸ch bÝ mËt ®Ó tung c¸c t¸c nh©n sinh häc vµo c¸c hµnh lang, c¸c ga, c¸c n¬i héi häp ®«ng ng−êi, c¸c r¹p h¸t, c¸c nhµ thi ®Êu thÓ thao cã m¸i che. S¬ ®å m« t¶ ph−¬ng tiÖn ®ãng gãi, b¶o qu¶n c¸c t¸c nh©n sinh häc - Ph−¬ng ph¸p sö dông vò khÝ sinh häc d¹ng Aerosol: Trong chiÕn tranh sinh häc, ®èi ph−¬ng lu«n lu«n t×m mäi ph−¬ng tiÖn thÝch hîp ®Ó ®−a vò khÝ sinh häc ®Õn môc tiªu mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Ph−¬ng ph¸p reo r¾c mÇm bÖnh vi sinh vËt b»ng aerosol mét ph−¬ng ph¸p ®−îc −u tiªn dïng trong tr−êng hîp tÊn c«ng vµo c¸c trung t©m qu©n sù, kinh tÕ, chÝnh trÞ, mµ kh«ng cÇn khu tró môc tiªu. Vò khÝ sinh häc dïng d−íi d¹ng aerosol rÊt nguy hiÓm v× ngoµi nh÷ng ng−êi bÞ tæn th−¬ng do trùc tiÕp hÝt ph¶i aerosol sinh vËt, cßn lµm l©y nhiÔm cho ng−êi lµnh qua aerosol thø ph¸t. S¬ ®å minh häa sù lan truyÒn c¸c t¸c nh©n sinh häc (1) Kh¸c víi bÊt cø mét lo¹i vò khÝ nµo, vò khÝ sinh häc d¹ng aerosol cã thÓ lan vµo c¸c hÇm ngÇm, c«ng sù, hÇm hè, xe c¬ giíi, lµm « nhiÔm n−íc, thùc phÈm g©y bÖnh cho ng−êi vµ gia sóc b»ng aerosol nguyªn ph¸t vµ aerosol thø ph¸t. S¬ ®å minh häa sù lan truyÒn c¸c t¸c nh©n sinh häc (2) - Mét h−íng kh¸c trong nghiªn cøu vµ sö dông vò khÝ sinh häc lµ dïng c¸c vi khuÈn ®Æc biÖt cã kh¶ n¨ng lµm biÕn ®æi ho¹t tÝnh cña x¨ng dÇu lµm tª liÖt c¸c ®éng c¬ næ nh− xe t¨ng, xe « t«, c¸c m¸y mãc qu©n sù, hËu qu¶ cña nã lµ cã thÓ lµm mÊt søc chiÕn ®Êu cña c¶ mét ®¹o qu©n. Ngoµi ra còng tõ c¸c vi sinh vËt ng−êi ta cã thÓ t¹o nªn c¸c chÊt “siªu nhên” ®Ó phun trªn ®−êng b¨ng cña s©n bay, ®−êng bé lµm c¶n trë sù di chuyÓn cña c¸c ph−¬ng tiÖn m¸y bay, xe h¬i... 4. Vò khÝ h¹t nh©n, vò khÝ phãng x¹ 4.1. Vò khÝ h¹t nh©n: Vò khÝ h¹t nh©n lµ lo¹i vò khÝ s¸t th−¬ng hµng lo¹t dùa trªn n¨ng l−îng gi¶i phãng rÊt lín tõ ph¶n øng ph©n h¹ch, ph¶n øng nhiÖt h¹ch vµ hiÖn t−îng phãng x¹ cña chÊt næ h¹t nh©n. N¨m 1945, Mü nÐm hai qu¶ bom nguyªn tö xuèng hai thµnh phè Hiroshima vµ Nagasaki cña NhËt B¶n. Tõ ®ã ®Õn nay, mÆc dï ® ký kÕt nhiÒu hiÖp −íc vÒ h¹n chÕ vò khÝ h¹t nh©n, nh−ng cuéc ch¹y ®ua vÒ vò khÝ h¹t nh©n vò khÝ phãng x¹ trªn toµn thÕ giíi vÉn diÔn ra. Ngoµi c¸c ®Çu ®¹n h¹t nh©n dù tr÷, c¸c quèc gia ® tiÕn hµnh trªn 2000 cuéc thö vò khÝ h¹t nh©n: Anh tiÕn hµnh 45 cuéc thö vò khÝ h¹t nh©n Mü tiÕn hµnh 1.030 cuéc thö vò khÝ h¹t nh©n Liªn X« tiÕn hµnh 715 cuéc thö vò khÝ h¹t nh©n Ph¸p tiÕn hµnh 210 cuéc thö vò khÝ h¹t nh©n Pakistan tiÕn hµnh 6 cuéc thö vò khÝ h¹t nh©n Trung Quèc tiÕn hµnh 45 cuéc thö vò khÝ h¹t nh©n ¢n ®é tiÕn hµnh 6 cuéc thö vò khÝ h¹t nh©n Ph©n lo¹i vò khÝ h¹t nh©n theo cÊu tróc : - Vò khÝ ph©n h¹ch(nguyªn tö, vò khÝ 1F, vò khÝ A) §Ó chÕ t¹o vò khÝ ph©n h¹ch , ng−êi ta dïng mét trong hai lo¹i nhiªn liÖu h¹t nh©n : uranium hoÆc plutonium. Trong qu¶ bom khèi l−îng nhiªn liÖu nµy ph¶i chia thµnh hai ë møc d−íi giíi h¹n (subcritical), sau ®ã dïng chÊt næ ®Èy hai khèi chËp vµo nhau t¹o thµnh mét khèi trªn giíi h¹n (supercritical) bom sÏ næ. - Vò khÝ ph©n h¹ch t¨ng c−êng: Trong lo¹i vò khÝ nµy ng−êi ta cho thªm vµi gram hçn hîp khÝ deuterium/tritium vµo trong lâi nhiªn liÖu ph©n h¹ch. Khi lâi bom ® ph©n h¹ch ®Õn møc ®ñ nãng th× ph¶n øng hîp nh©n cña D-T sÏ x¶y ra mau chãng. Ph¶n øng nµy sÏ t¹o ra nh÷ng neutron cùc m¹nh , nh÷ng neutron nµy l¹i t¸c ®éng lµm ph©n r c¸c nh©n cña nhiªn liÖu ph©n h¹ch, søc næ cña bom t¨ng m¹nh. - Vò khÝ nhiÖt h¹ch (khinh khÝ, vò khÝ 2F, vò khÝ H): VÒ cÊu tróc , cã mét qu¶ bom ph©n h¹ch nhá lµm måi ®Æt ë ®Ønh cña cÊu tróc h×nh chãp nãn dïng lµm g−¬ng ph¶n chiÕu tia X. G−¬ng ®ã sÏ héi tô chïm tia X tõ chç næ ph©n h¹ch ®Õn cét lithium deuterite . Chïm tia X sÏ lµm cho deuterium nãng lªn vµ Ðp m¹nh ®Ó t¹o thµnh helium vµ ph¸t ra nhiÒu neutron. C¸c neutron l¹i chuyÓn lithium thµnh tritium vµ sau ®ã xÈy ra hîp nh©n , ph¸t ra nhiÒu bøc x¹ gamma. Vò khÝ h¹t nh©n cùc m¹nh lµ vò khÝ h¹t nh©n 3 tÇng : ph©n h¹ch-hîp nh©n-ph©n h¹ch. - Vò khÝ hçn hîp (vò khÝ 3 F, vò khÝ U) - Vò khÝ hiÖu øng tréi (vò khÝ neutron, vò khÝ xung ®iÖn tõ, vò khÝ 3R, vò khÝ chïm tia, vò khÝ chïm h¹t,...) - Bom Cobalt , dïng cobalt lµm vá bäc, c¸c neutron do nhiÖt h¹ch t¹o nªn sÏ chuyÓn cobalt thµnh cobalt-60, lµ chÊt phãng x¹ gamma m¹nh , cã thêi gian b¸n huû dµi 5 n¨m. T¹o ra nhiÔm x¹ khu vùc l©u dµi. - Bom neutron. ChÊt ®−îc dïng ®Ó lµm g−¬ng ph¶n chiÕu tia X vµ lµm vá bom lµ Chromium hoÆc Nickel. §Ó tÊn c«ng mét ®oµn qu©n cã thÓ cho bom neutron næ trªn kh«ng, bøc x¹ hµng tr¨m ngµn gray sÏ tíi ®−îc mÆt ®Êt, diÖt nh÷ng ng−êi trong xe t¨ng, c©y cèi , hoa cá sÏ bÞ chÕt nh−ng cöa sæ c¸c toµ nhµ vÉn kh«ng bÞ vì. C¸c h×nh thøc næ cña VKHN Tuú theo môc ®Ých qu©n sù , VK h¹t nh©n ®−îc sö dông ë nhiÒu h×nh thøc næ kh¸c nhau: - Næ trong vò trô : Næ ë ®é cao kho¶ng 150 km trë lªn . Môc tiªu chÝnh : diÖt c¸c ph−¬ng tiÖn chiÕn tranh trªn vò trô, ph¸ ho¹i hÖ thèng v« tuyÕn ®iÖn, radar , laser v.v... Nh©n tè s¸t h¹i chñ yÕu lµ bøc x¹ nhiÖt, bøc x¹ ion ho¸ vµ hiÖu øng ®iÖn tõ. Do ë trªn cao kh«ng khÝ th−a long nªn sãng chÊn ®éng hÇu nh− kh«ng cã, tr¸i l¹i, bøc x¹ ¸nh s¸ng vµ bøc x¹ xuyªn lan xa , c−êng ®é m¹nh. - Næ trong tÇng b×nh l−u : Næ ë ®é cao > 16 km lµ næ trong tÇng b×nh l−u. Môc tiªu chÝnh : tiªu diÖt c¸c ph−¬ng tiÖn bay trong b×nh l−u : tªn löa, m¸y bay v.v... Nh©n tè s¸t th−¬ng t−¬ng tù nh− trong næ vò trô. - Næ kh«ng trung : Næ kh«ng trung lµ næ trong tÇng ®èi l−u cña khÝ quyÓn. Næ kh«ng trung ®−îc chia thµnh 3 møc : - Næ tÇm cao - Næ tÇm võa - Næ tÇm thÊp - Næ mÆt ®Êt (mÆt n−íc) : Næ s¸t ®Êt hoÆc næ c¸ch mÆt ®Êt mét kho¶ng kh«ng gian ng¾n h¬n b¸n kÝnh cña qu¶ cÇu löa ®−îc gäi chung lµ næ mÆt ®Êt. Môc tiªu sö dông : nh»m ph¸ ho¹i c¸c c«ng tr×nh kiªn cè ë mÆt ®Êt vµ g©y nhiÔm x¹ trªn mét khu vùc réng lµm trë ngaÞ cho hµnh ®éng chiÕn ®Êu cña ®èi ph−¬ng. T¸c nh©n s¸t th−¬ng lµ sãng chÊn ®éng , bøc x¹ quang , bøc x¹ xuyªn vµ nhiÔm x¹ ®Þa h×nh. - Næ d−íi ®Êt : Tuú theo næ ë n«ng s©u , t¸c h¹i cã kh¸c nhau. Môc tiªu chÝnh lµ ph¸ huû c¸c c«ng sù ngÇm kiªn cè , ph¸ huû c¸c trôc giao th«ng quan träng . Nh©n tè s¸t h¹i chÝnh lµ sãng chÊn ®éng vµ bôi x¹. Riªng vÒ ph¸ c¸c hÇm ngÇm kiªn cè , c¸c nhµ chÕ t¹o vò khÝ cßn ph¶i nghiªn cøu nhiÒu , hiÖn ch−a ®¹t yªu cÇu. - Næ d−íi n−íc : Còng t−¬ng tù nh− næ d−íi ®Êt, tuú theo ®é n«ng s©u , t¸c h¹i cã kh¸c nhau. Môc tiªu chÝnh lµ s¸t h¹i c¸c tµu thuyÒn trªn mÆt n−íc hoÆc ngÇm d−íi n−íc, ph¸ huû c¸c ®ª ®Ëp vem biÓn, bÕn c¶ng vµ s¸t th−¬ng sinh lùc vïng duyªn h¶i , h¶i ®Èo. 4.2. Vò khÝ phãng x¹ * Vò khÝ cã uran nghÌo ChiÕn tranh phãng x¹ b¾t ®Çu tõ chiÕn tranh cã dïng vò khÝ URANIUM. Uranium tù nhiªn cã chøa 0,7% U-235, muèn sö dông vµo môc ®Ých nhiªn liÖu, cÇn lµm giµu, lµm cho tû lÖ U-235 t¨ng lªn. Sau khi lµm giµu, uranium cßn l¹i chØ chøa kho¶ng 0,2% U-235, uranium ®ã ®−îc gäi lµ uranium nghÌo. §¹n ®¹i b¸c hoÆc bom, m×n cã bäc uranium nghÌo, cã søc c«ng ph¸ khoan s©u, ®−îc dïng ®Ó khoan ph¸ c¸c xe t¨ng, hÇm hµo, khi bÞ nãng ch¶y lµm t¨ng thªm hiÖu løc s¸t th−¬ng cña vò khÝ. C¸c chuyªn gia Mü, cè t×nh che dÊu sù thËt vµ cho r¨ng phãng x¹ do URANIUM rÊt thÊp kh«ng cã ¶nh h−ëng g× tíi søc khoÎ. Thùc tÕ hoµn toµn tr¸i ng−îc. R©t nhiÒu lÝnh Mü sau chiÕn tranh vïng VÞnh trë vÒ bÞ ®au èm, chñ yÕu c¸c bÖnh vÒ thËn vµ ®−êng h« hÊp, nhiÒu n¨m sau, khi kiÓm tra s−c khoÎ thÊy luîng URANIUM trong n−íc tiÓu rÊt cao, cao h¬n møc b×nh th−êng tíi 2000%. Khi sö dông vò khÝ phãng x¹, URANIUM sÏ bay h¬i vµ t¸c h¹i nghiªm träng ®Õn con ng−êi vµ m«i tr−êng. URANIUM nghÌo ph¸t ra bøc x¹ alpha, gamma, beta. URANIUM bèc h¬i thµnh c¸c oxyd URANIUM theo ®−êng h« hÊp vµo phæi, chiÕu x¹ trong phæi, rÊt nguy hiÓm. Vò khÝ phãng x¹ cã URANIUM ® ®−îc thö nghiÖm nhiÒu lÇn trong n−íc Mü. Mét khu vùc thuéc bang Indiana ® ®−îc thö vò khÝ URANIUM trong 20 n¨m vµ kho¶ng 70 tÊn URANIUM N¨m 1991, vò khÝ URANIUM ®−îc sö dông t¹i chiÕn dÞch Bp t¸p sa m¹c t¹i Iraq , Kuwait vµ A rËp Sª-ót. Sè l−îng gåm: 14.000 viªn ®¹n cì lín, 940.000 viªn ®¹n cì nhá cã chøa URANIUM. T¹i Panama, Mü còng ® thö ®¹n URANIUM N¨m 1995, chiÕn tranh ë Bosnia, ® cã 18.000 qu¶ ®¹n URANIUM ®−îc sö dông . Th¸ng 12/1997 t¹i Okinawa, NhËt B¶n, Mü ® cho næ thö 1520 viªn ®¹n cã URANIUM. N¨m 1999, chiÕn tranh ë Kosovo, khèi qu©n sù NATO ® dïng tíi 31000 qu¶ ®¹n URANIUM . Th¸ng 1/2000 , ng−êi ph¸t ng«n qu©n ®éi Mü cho biÕt ® cã 263 ®Çu ®¹n chøa URANIUM næ t¹i Vieques * Nh÷ng vò khÝ phãng x¹ kh¸c: - Americium vµ c¸c chÊt Transuranic kh¸c: lµ chÊt ®−îc t¹o ra tõ plutonium, ph¸t ra bøc x¹ alpha , kÌm theo bøc x¹ gamma. B¶n chÊt lµ mét kim lo¹i nÆng, ®éc, nÕu sè l−îng lín cã thÓ g©y chiÕu x¹ toµn th©n. ChÊt nµy Ýt hÊp thu ë ®−êng tiªu ho¸ nh−ng hÊp thu rÊt dÔ qua vÕt th−¬ng x©m nhËp vµo c¬ thÓ . NÕu hÝt ph¶i, 75% sÏ ®−îc hÊp thu ë phæi, 15% ®äng l¹i ë nhu m« phæi. - Cesium: Cesium-137 lµ chÊt ®−îc dïng trong nhiÒu y tÕ. Ph¸t ra c¶ gamma vµ bªta. HÊp thu rÊt qua phæi, ®−êng tiªu ho¸ vµ vÕt th−¬ng. Th¶i ra n−íc tiÓu. G©y nªn chiÕu x¹ toµn th©n . § cã tr−êng hîp tö vong do chiÕu x¹ cÊp bëi Cesium. - Cobalt: Co-60 lµ lo¹i ch©t phãng x¹ ®−îc dïng nhiÒu trong y tÕ ®Ó chiÕu x¹ ®iÒu trÞ ung th− vµ trong khö trïng dông cô vµ l−¬ng thùc, thùc phÈm. Co-60 ph¸t ra gamma n¨ng l−îng cao vµ ph¸t ra bªta. HÊp thu rÊt nhanh ë phæi nh−ng Ýt hÊp thu ë ®−êng tiªu ho¸ (kho¶ng 5%). Sù hÊp thu qua vÕt th−¬ng ch−a ®−îc x¸c ®Þnh râ. - Ièt: ChÊt ièt phãng x¹ còng ®−îc sö dông nhiÒu trong y häc, dïng ®Ó chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ nhiÒu bÖnh. Khi vò khÝ h¹t nh©n næ cã thÓ cã nhiÒu chÊt ièt phãng x¹. T¸c h¹i chñ yÕu lµ do bøc x¹ bªta, lµm suy nh−îc tuyÕn gi¸p tr¹ng vµ cã thÓ g©y ung th− tuyÕn gi¸p tr¹ng. - Phospho: Phospho-32 lµ chÊt ®−îc dïng nhiÒu trong y häc. P-32 ph¸t ra bøc x¹ bªta. RÊt dÔ hÊp thu vµ tÝch ®äng trong tuû x−¬ng vµ c¸c tÕ bµo ®ang ph¸t triÓn. - Radium : Radium-226 lµ chÊt ph¸t ra alpha, nh−ng c¸c chÊt con cña nã cã thÓ ph¸t ra c¶ bªta vµ gamma , g©y nªn nguy c¬ chiÕu x¹ ngoµi. - NÕu th©m nhËp vµo ®−êng tiªu ho¸ cã thÓ hÊp thu kho¶ng 30%. Ch−a râ chÊt nµy cã qua ®−îc vÕt th−¬ng hay kh«ng . NÕu qua ®−îc nã sÏ l¾ng ®äng trong x−¬ng. TiÕp xóc l©u ngµy cã thÓ sinh bÖnh b¹ch cÇu, thiÕu m¸u tuyÖt s¶n vµ ung th− sarcoma. - Plutonium : Cã hai lo¹i : Plutonium -239, Plutonium -238 ®−îc t¹o ra tõ uranium trong lß ph¶n øng. Vò khÝ h¹t nh©n khi næ phãng ra nhiÒu Plutonium. Plutonium phat ra bøc x¹ alpha , kh«ng g©y nguy hiÓm khi chiÕu ngoµi. Th−êng « nhiÔm cïng víi americium dÔ ph¸t hiÖn b»ng m¸y ®o gamma. Kh«ng hÊp thu qua da lµnh . HÊp thu mét phÇn nhá qua vÕt th−¬ng. SÏ rÊt ®éc nÕu hÝt vµo phæi. Khi vµo ®−êng tiªu ho¸, Plutonium kim lo¹i sÏ kh«ng bÞ hÊp thu . - Strontium : Strontium -90 lµ s¶n phÈm ph©n h¹ch cña uranium . Strontium-90 vµ c¸c chÊt con cña nã sinh ra sÏ ph¸t ra bøc x¹ bªta vµ gamma. HÊp thu qua ®−êng tiªu ho¸ vµ qua h« hÊp. 50% l¾ng ®äng l¹i trong x−¬ng. §éc tÝnh cao. - Tritium: Tritium (Hydrogen-3) lµ hydrogen cã nh©n gåm 2 proton vµ 1 neutron. Tritium d−íi d¹ng khÝ sÏ khuÕch t¸n nhanh chãng trong kh«ng khÝ. Tritium ph¸t ra bªta nªn kh«ng g©y nguy c¬ chiÕu x¹ ngoµi. Tritium d−íi d¹ng n−íc sÏ hÊp thu hoµn toµn trong ®−êng tiªu ho¸, sÏ th¶i ra qua ®−êng n−íc tiÓu. Sau khi bÞ nhiÔm Tritium 1 giê nÕu hÊp thu nhiÒu sÏ thÊy cã tritium trong n−íc tiÓu.