Chuyên đề Thực trạng và giải pháp nhằm nhằm hoàn thiện công tác thanh toán không dùng tiền mặt tại Sở giao dịch Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

viÖc lµm ®Çu mèi mua b¸n ngo¹i tÖ nªn ®· c¬ b¶n ®¸p øng nhu cÇu ngo¹i tÖ cho thanh to¸n NhËp khÈu c¸c mÆt hµng chiÕn l­îc: X¨ng dÇu, ph©n bãn, thuèc trõ s©u… Thùc hiÖn cã kÕt qu¶ viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ víi c¸c chi nh¸nh trong hÖ thèng theo quy ®Þnh cña NHNo. Ho¹t ®éng kinh doanh ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc, thÓ hiÖn ë tèc ®é t¨ng tr­ëng nguån vèn vµ d­ nî, nî qu¸ h¹n gi¶m; ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ, kinh doanh ngo¹i tÖ vµ dÞch vô ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan. Tµi chÝnh t¨ng tr­ëng v­ît kÕ ho¹ch ®­îc giao. Bªn c¹nh ®ã, Së giao dÞch ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p tÝch cùc c¶i tiÕn quy tr×nh nghiÖp vô, ®¶m b¶o an toµn, hiÖu qu¶, ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n yªu cÇu cña kh¸ch hµng. Th¸i ®é giao dÞch víi kh¸ch hµng, víi chi nh¸nh ®· ®­îc c¶i tiÕn gãp phÇn ®­a ho¹t ®éng cña Së giao dÞch th«ng suèt, phôc vô tèt kh¸ch hµng, chi nh¸nh. Së giao dÞch còng ®· tÝch cùc øng dông tin häc vµo ho¹t ®éng Ng©n hµng, tõng b­íc x©y dùng Së giao dÞch theo h­íng hiÖn ®¹i nh­ tham gia thanh to¸n ®iÖn tö, ®­a hÖ thèng m¸y ATM vµo ho¹t ®éng c¶i tiÕn b¸o c¸o qua SWIFT, sö dông m¹ng REUTERS ®Ó kinh doanh tiÒn göi, mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ… Víi sù nç lùc, cè g¾ng cña ban l·nh ®¹o còng nh­ tËp thÓ nh©n viªn mµ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña Së ngµy cµng khëi s¾c. §Ó cã c¸i nh×n cô thÓ tõng b­íc ph¸t triÓn cña Së, ta cã thÓ ®i s©u nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng sau: 2.1.2.1 Ho¹t ®éng huy ®éng vèn Tæng nguån vèn ®Õn 31/12/2004 ®¹t 6.380 tû ®ång, t¨ng 2.570 tû ®ång (t¨ng 67,4%) so víi 31/12/2003. Trong ®ã, nguån vèn huy ®éng cña Së giao dÞch (Kh«ng tÝnh nguån vèn huy ®éng hé Trung ­¬ng) ®¹t 6.022 tû ®ång, b»ng 140,5% chØ tiªu kÕ ho¹ch huy ®éng vèn n¨m 2004 ®­îc giao. - VÒ c¬ cÊu vèn theo thêi gian. + Nguån vèn kh«ng kú h¹n ®¹t 2.231 tû ®ång, t¨ng 1.048 tû ®ång (t¨ng 88,5%) so víi 31/12/2003; chiÕm tû träng 35% tæng nguån vèn. + Nguån vèn cã kú h¹n ®¹t 4.149 tû ®ång, t¨ng 1.522 tû ®ång (t¨ng 58%) so víi 31/12/2003; chiÕm tû träng 65% tæng nguån vèn. Riªng nguån vèn cã kú h¹n tõ 12 th¸ng trë lªn ®¹t 2.828 tû ®ång. - VÒ c¬ cÊu theo thµnh phÇn kinh tÕ. + Nguån vèn huy ®éng tiÒn göi d©n c­ ®¹t 1.573 tû ®ång, t¨ng 342 tû ®ång (t¨ng 27,8%) so víi 31/12/2003; chiÕm 24,6% tæng nguån vèn. + Nguån vèn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ®¹t 4.316 tû ®ång, t¨ng 1.746 tû ®ång (t¨ng 68%) so víi 31/12/2003; chiÕm 67,6% tæng nguån vèn. + Nguån vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông 491 tû ®ång, t¨ng 481 tû ®ång so víi 31/12/2003; chiÕm 7,7% tæng nguån vèn. - VÒ c¬ cÊu vèn theo ®ång tiÒn huy ®éng. + Nguån vèn néi tÖ ®¹t 5.151 tû ®ång, t¨ng 2.337 tû ®ång (t¨ng 83%) so víi 31/12/2003; chiÕm 80,7% tæng nguån vèn. + Nguån vèn ngo¹i tÖ ®¹t 74,33 triÖu USD vµ 2,62 triÖu URE (t­¬ng ®­¬ng 1.230 tû VN§) t¨ng 13,1 triÖu USD vµ 1,25 URE vµ 1,25 triÖu URE (t¨ng 23,4%) so víi 31/12/2003; chiÕm 19,3% tæng nguån vèn. 2.1.2.2 Ho¹t ®éng cho vay vèn - Tæng d­ nî ®Õn 31/12/2004 ®¹t 1.508 tû ®ång (trong ®ã: d­ nî cña c«ng ty chøng kho¸n: 144 tû ®ång, C«ng ty vµng b¹c: 32 tû ®ång), t¨ng 579 tû ®ång (t¨ng 62,3%) so víi 31/12; ®¹t 153 % kÕ ho¹ch n¨m 2004 ®­îc giao. * D­ nî ph©n theo thêi gian + D­ nî ng¾n h¹n: 380 tû ®ång, t¨ng 62 tû ®ång so víi 31/12/2003; chiÕm 25,2% tæng d­ nî. + D­ nî trung, dµi h¹n: 1.128 tû ®ång, t¨ng 337 tû ®ång so víi 31/12/2003; chiÕm 74,8% tæng d­ nî. * D­ nî ph©n theo lo¹i tiÒn + D­ nî néi tÖ ®¹t 611 tû ®ång, t¨ng 228 tû ®ång (t¨ng 59,5%) so víi 31/12/2003; chiÕm 40,5% tæng d­ nî. + D­ nî ngo¹i tÖ ®¹t 56,84triÖu USD (t­¬ng ®­¬ng 897 tû VN§), t¨ng 22,14 triÖu USD (t¨ng 63,8%) so víi 31/12/2003; chiÕm 59,5% tæng d­ nî. - Nî qu¸ h¹n ®Õn 31/12/2003 lµ: 16 tû ®ång; chiÕm tû lÖ 1,06% tæng d­ nî. Trong ®ã: Nî qu¸ h¹n C«ng ty LICOLA 6,85 tû ®ång; C«ng ty quan hÖ quèc tÕ ®Çu t­ 8,2 tû ®ång, cña c¸ nh©n 867 triÖu ®ång. 2.1.2.3. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ - Doanh sè thanh to¸n hµng nhËp khÈu ®¹t 180 triÖu USD; t¨ng 51,5 triÖu USD (t¨ng 40%) so víi n¨m 2003; ®¹t 114% chØ tiªu kÕ ho¹ch n¨m 2004. - Doanh sè thanh to¸n hµng xuÊt khÈu ®¹t 11,4 triÖu USD, t¨ng 6,1 triÖu USD (t¨ng 112,7%) so víi n¨m 2003; ®¹t 114% chØ tiªu kÕ ho¹ch n¨m 2004 - Doanh sè b¸n ngo¹i tÖ ®¹t 80,2 triÖu USD - Chªnh lÖch mua b¸n ngo¹i tÖ: 1,1 tû ®ång - Thu dÞch vô thanh to¸n quèc tÕ ®¹t 3 tû ®ång, chiÕm 63% tæng thu dÞch vô. 2.1.2.4 KÕt qu¶ kinh doanh, tµi chÝnh - Tæng thu 946 A: 380 tû ®ång - Tæng chi 946A: 275 tû ®ång - Chªnh lÖch thu chi: 105 tû ®ång - Quü tiÒn l­¬ng x¸c lËp: 7,78 tû ®ång - HÖ sè tiÒn l­¬ng lµm ra 4,8 lÇn - Chªnh lÖch l·i suÊt ®¹t 0,324% /th¸ng 2.1.2.5. C«ng t¸c kÕ to¸n, thanh to¸n vµ ng©n quü - N¨m 2004, thùc hiÖn "V¨n minh giao dÞch" Së giao dÞch triÓn khai hÖ thèng xÕp hµng tù ®éng vµ thùc hiÖn giao dÞch mét cöa, n©ng h¹n møc giao dÞch cho thanh to¸n viªn phï hîp víi tr×nh ®é, møc ®é thµnh th¹o c«ng viÖc, thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, rót ng¾n thêi gian xö lý nghiÖp vô, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô kh¸ch hµng. Khèi l­îng thanh to¸n, sè l­îng bót to¸n giao dÞch t¨ng nhanh, vÉn thùc hiÖn h¹ch to¸n kÞp thêi, chÝnh x¸c c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh, ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n. - Thùc hiÖn më 2.231 tµi kho¶n míi, trong ®ã cã 2.049 tµi kho¶n c¸ nh©n vµ 182 tµi kho¶n cña c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp; n©ng tæng sè lªn 4.957 tµi kho¶n VN§ vµ 617 tµi kho¶n USD ho¹t ®éng t¹i Së giao dÞch. Ph¸t hµnh 1.834 thÎ ATM, n©ng tæng sè thÎ ATM ®ang ho¹t ®éng lªn 2.823 thÎ, sè d­ nguån vèn b×nh qu©n ®¹t 14 tû VN§. Doanh sè chuyÓn tiÒn ®i: 22.464 tû ®ång/21.748 mãn; chuyÓn tiÒn ®Õn 24.624 tû ®ång/53.281 mãn. - Thùc hiÖn chøc n¨ng ®Çu mèi ngo¹i tÖ mÆt, ho¹t ®éng thu chi tiÒn mÆt ®a d¹ng vÒ lo¹i tiÒn, bao gåm c¸c ®ång ngo¹i tÖ m¹nh vµ SÐc du lÞch; doanh sè thu chi tiÒn mÆt qua quü lín (4.047 tû VN§ vµ 487 triÖu USD), ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n, kh«ng ®Ó mÊt m¸t trong thu chi tiÒn mÆt vµ kho quü, ph¸t hiÖn tiÒn gi¶ kÞp thêi. 2.1.2.6. C«ng t¸c kiÓm tra kiÓm to¸n néi bé Trong n¨m 2004 Së giao dÞch tiÕn hµnh 23 l­ît kiÓm tra, phóc tra trong ®ã: KiÓm tra c«ng t¸c tÝn dông (04 lÇn); kiÓm tra c«ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh (07 lÇn), kiÓm tra c«ng t¸c an toµn kho quü (04 lÇn); kiÓm tra viÖc trÝch lËp dù phßng vµ xö lý rñi ro (01 lÇn); kiÓm tra c«ng t¸c ®Çu t­ XDCB vµ mua s¾m TSC§ (01 lÇn); Phóc tra söa sai nghiÖp TTQT, KÕ to¸n, TÝn dông 03 lÇn… Tæng sè chøng tõ ®· ®­îc kiÓm tra lµ 76.180 chøng tõ, ph¸t hiÖn 344 chøng tõ cã sai sãt, chiÕm 0,32%. Qua kiÓm tra, c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ®Òu thùc hiÖn ®óng quy tr×nh, mét sè sai sãt ph¸t sinh ®· ®­îc ph¸t hiÖn vµ chÊn chØnh kÞp thêi, mét sè tån t¹i sai sãt trong c«ng t¸c kho quü ®· ®­îc ph¸t hiÖn sím, kh¾c phôc vµ xö lý kÞp thêi, ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n. N¨m 2004. §oµn thanh tra NHNN tiÕn hµnh thanh tra vÒ c«ng t¸c ®iÒu hµnh, kiÓm tra kiÓm to¸n, tÝn dông vµ b¶o l·nh Së giao dÞch ®· ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng cña Së giao dÞch c¬ b¶n lµ tèt, cßn mét sè tån t¹i trong c«ng t¸c tÝn dông nh­ng kh«ng lín. §ång thêi, trong n¨m 2004 Së giao dÞch tiÕp tôc thùc hiÖn nghiªm tóc kÕ ho¹ch chÊn chØnh, söa sai theo kiÕn nghÞ cña §oµn thanh NHNN nh­: Duy tr× ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña Tæ thu håi nî, ®· thu håi ®­îc 2,28 tû ®ång nî tån ®äng; bæ sung, hoµn thiÖn hå s¬ tµi s¶n ®¶m b¶o tiÒn vay cho c¸c kho¶n nî cña c«ng ty XNK vËt t­ ®­êng biÓn ®Ó b¸n ®Êu gi¸ thu håi nî… Th­êng xuyªn b¸o c¸o thanh tra NHNN kÕt qu¶ söa sai sau thanh tra theo quy ®Þnh. 2.2 Thùc tr¹ng c«ng t¸c TTKDTM t¹i Së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt nam 2.2.1 T×nh h×nh thanh to¸n chung HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ Ng©n hµng lµ mét trong 4 ®Þnh h­íng lín cña Ban l·nh ®¹o NHNN ®Ò ra cho toµn ngµnh. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®ã trong lÜnh vùc thanh to¸n, kÕ to¸n cña hÖ thèng Ng©n hµng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín vµ rÊt c¬ b¶n. ViÖc chuyÓn ®æi toµn bé hÖ thèng thanh to¸n, kÕ to¸n thñ c«ng sang c«ng t¸c ®iÖn tö, tin häc ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc thóc ®Èy sù nghiÖp ®æi míi ho¹t ®éng Ng©n hµng. Trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, cña ngµnh Ng©n hµng, Së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt nam ngay tõ khi míi ®i vµo ho¹t ®éng ®· rÊt quan t©m hoµn thiÖn, c¶i tiÕn c«ng t¸c trªn c¸c mÆt néi dung, h×nh thøc còng nh­ c«ng t¸c phôc vô vµ ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan, cô thÓ: C¸c nguån chu chuyÓn tiÒn tÖ ngµy cµng ®­îc tËp trung qua Ng©n hµng nhiÒu h¬n, thÓ hiÖn ë doanh sè thanh to¸n qua Ng©n hµng ngµy cµng t¨ng trong ®ã doanh sè TTKDTM kh«ng ngõng ®­îc n©ng lªn, gãp phÇn xo¸ ®i t×nh tr¹ng khan hiÕm tiÒn mÆt do t©m lý thÝch dïng tiÒn mÆt cña kh¸ch hµng, tõ ®ã tiÕt kiÖm chi phÝ cho viÖc in Ên, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n tiÒn mÆt. Theo nh÷ng sè liÖu thu thËp ®­îc t¹i Së giao dÞch NHNN &PTNT ViÖt Nam, ta thÊy doanh sè thanh to¸n qua Ng©n hµng cña Së giao dÞch t¨ng tõ 194.533.302 triÖu n¨m 2002 lªn 373.782.012 triÖu n¨m 2003 víi møc t¨ng lµ 179.248.710 triÖu t­¬ng ®­¬ng 92,14%. §Õn cuèi n¨m 2004, tæng thanh to¸n ®¹t 489.098.994 triÖu ®ång, t¨ng 115.316.982 triÖu so víi n¨m 2003, t­¬ng ®­¬ng víi tû lÖ t¨ng 30, 85%. Trong ®ã, ta thÊy n¨m 2002 TTKDTM ®¹t doanh sè 194.502.770 triÖu, chiÕm 99,73% tæng thanh to¸n. §Õn cuèi n¨m 2003, con sè nµy lµ 372.904.689 triÖu, chiÕm 99,77% trong tæng thanh to¸n, t¨ng so víi n¨m 2002 lµ 178.901.919 triÖu , t­¬ng ®­¬ng víi tû lÖ t¨ng 92,21%. TÝnh ®Õn 31.12.2004, doanh sè TTKDTM lµ 448.216.132 triÖu, chiÕm 99,8% tæng thanh to¸n, t¨ng 115.221.443 triÖu so víi n¨m 2002, t­¬ng ®­¬ng víi tû lÖ t¨ng 30,9%. §iÒu nµy cã nghÜa lµ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ®· gi¶m xuèng c¶ vÒ doanh sè lÉn tû träng trong tæng thanh to¸n. Nh­ vËy, qua sè liÖu m« t¶ ë trªn th× TTKDTM lu«n chiÕm mét tû träng rÊt cao trong tæng thanh to¸n cña Së giao dÞch, ®iÒu ®ã chøng tá h×nh thøc TTKDTM ®ang ngµy cµng ®­îc sö dông mét c¸ch phæ biÕn vµ dÇn kh¼ng ®Þnh ®­îc chç ®øng trong nÒn kinh tÕ. §ã còng lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña hÖ thèng Ng©n hµng , kÕt hîp víi ®éi ngò c¸n bé trÎ ho¸, cã n¨ng lùc, tr×nh ®é, phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt vµ nhiÖt t×nh víi c«ng viÖc. Bªn c¹nh ®ã, ta thÊy t×nh h×nh c«ng t¸c TTKDTM ë Së giao dÞch lµ lý t­ëng víi mét tû lÖ cao (lu«n trªn møc 99%) nh­ng con sè nµy kh«ng ph¶n ¸nh t×nh h×nh TTKDTM cña nÒn kinh tÕ. Nguyªn nh©n cña khèi l­îng TTKDTM cao lµ do NHNo & PTNT ViÖt nam ký hîp ®ång thanh to¸n nhanh víi c¸c Ng©n hµng n­íc ngoµi nh­ CITYBANK, ABN, AMRO…. §Æc biÖt, víi nhiÖm vô lµ së ®Çu mèi trong toµn hÖ thèng th× ngoµi kh¸ch hµng lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c c¸ nh©n, Së giao dÞch cßn cã quan hÖ víi c¸c Ng©n hµng trong vµ ngoµi n­íc, h¬n n÷a, kh¸ch hµng cña Së giao dÞch th­êng lµ kh¸ch hµng lín do ®ã phÇn thanh to¸n néi bé th­êng chiÕm kho¶ng 70% tæng gi¸ trÞ TTKDTM. Nh­ vËy, cã thÓ noÝ t×nh h×nh ho¹t ®éng TTKDTM cña Së còng gièng nh­ c¸c Ng©n hµng lín trªn ®Þa bµn Hµ néi lµ ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn, b­íc ®Çu ®· cã sù t¨ng tr­ëng ®¸ng khÝch lÖ. Gãp phÇn vµo thµnh c«ng ®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn nç lùc cña b¶n th©n Ng©n hµng trong viÖc ®æi míi c«ng t¸c thanh to¸n, c¶i tiÕn vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c thÓ thøc thanh to¸n lµm cho qu¸ tr×nh thanh to¸n kh«ng ngõng ®­îc hoµn thiÖn. Tuy nhiªn, trong kú, ta thÊy thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt gi¶m vÒ sè t­¬ng ®èi nh­ng l¹i t¨ng lªn vÒ sè tuyÖt ®èi (N¨m 2004 t¨ng 95.539 triÖu so víi n¨m 2003). Tû lÖ nµy chñ yÕu lµ thanh to¸n tiÕt kiÖm cho d©n c­, chi l­¬ng cho c¸c ®¬n vÞ cã tµi kho¶n tiÒn göi t¹i Së giao dÞch, ®Æc biÖt lµ kh¸ch hµng më tµi kho¶n c¸ nh©n vÉn sö dông thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Thùc tÕ nµy cho thÊy t©m lý ­a dïng tiÒn mÆt trong nh©n d©n vÉn lµ hiÖn t­îng phæ biÕn. §©y lµ vÊn ®Ò ®ßi hái ngµnh Ng©n hµng nãi chung vµ Së giao dÞch nãi riªng ph¶i quan t©m ®Ó gi¶m bít tû lÖ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, t¹o thãi quen TTKDTM trong d©n c­. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, qu¸n triÖt c¸c quyÕt ®Þnh, NghÞ ®Þnh, th«ng t­ h­íng dÉn cña chÝnh phñ, cña NHNo còng nh­ sù chØ ®¹o, ®iÒu hµnh c¶u ban l·nh ®¹o Së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt nam, phßng kÕ to¸n ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn nghiÖp vô ®em l¹i kÕt qu¶ kh¶ quan. C«ng t¸c TTKDTM ®­îc ¸p dông réng r·i, chiÕm ­u thÕ trong thanh to¸n, phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi cña nÒn kinh tÕ. 2.2.2 T×nh h×nh vËn dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n Qua kh¶o s¸t thùc tÕ t¹i Së giao dÞch cho thÊy kh¸ch hµng rÊt ­a sö dông h×nh thøc thanh to¸n nµy. Ng­îc l¹i, ta l¹i thÊy thÓ thøc thanh to¸n b»ng UNT ®¹t doanh sè thÊp nhÊt so víi tæng TTKDTM . VÒ t×nh h×nh thanh to¸n SÐc, tuy chiÕm tû träng kh«ng cao so víi c¸c thÓ thøc TTKDTM kh¸c nh­ng nã t­¬ng ®èi æn ®Þnh qua c¸c n¨m, ®iÒu ®ã chøng tá thanh to¸n b»ng SÐc lu«n ®­îc kh¸ch hµng ­a chuéng vµ sö dông mét c¸ch th­êng xuyªn. NPTT còng chiÕm tû träng kh¸ lín trong tæng gi¸ trÞ TTKDTM. Trong khi ®ã, hai h×nh thøc TTD vµ thÎ thanh to¸n l¹i hoµn toµn ch­a ®­îc sö dông nh­ng nh×n chung vÒ doanh sè, TTKDTM lu«n cã chiÒu h­íng t¨ng. 2.2.2.1. T×nh h×nh sö dông SÐc HiÖn nay, t¹i Së giao dÞch sö dông hai lo¹i sÐc ®ã lµ sÐc chuyÓn kho¶n vµ sÐc b¶o chi. Nh­ ta ®· biÕt, SÐc lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng tiÖn TTKDTM rÊt h÷u Ých, nã ®­îc xem lµ mét c«ng cô thanh to¸n tiÕn bé nhÊt trong c¸c h×nh thøc thanh to¸n truyÒn thèng cña Ng©n hµng v× thñ tôc cã phÇn ®¬n gi¶n, thêi gian nhanh, kÞp thêi, dÔ sö dông. *. SÐc chuyÓn kho¶n §©y lµ h×nh thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn vµ nhanh chãng; tuy nhiªn, nã l¹i Ýt ®­îc sö dông t¹i Së giao dÞch. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ qua c¸c sè liÖu sau: Trong n¨m 2004, Së giao dÞch ®· thùc hiÖn ®­îc 980 mãn víi tæng sè tiÒn lµ 22.878 triÖu ®ång, chiÕm 32,8% trong tæng doanh sè thanh to¸n sÐc t¹i Së vµ chiÕm 0,005% tæng doanh sè TTKDTM. NÕu so víi n¨m 2003 th× doanh sè thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n t¨ng 9.348 triÖu víi sè mãn t¨ng lªn lµ 242 mãn. So víi n¨m 2002 th× n¨m 2004 t¨ng ®­îc 731 mãn víi møc t¨ng vÒ doanh sè lµ 16.900 triÖu t­¬ng øng víi tû lÖ t¨ng lµ 282,7%. Tû träng thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n trong thanh to¸n b»ng sÐc nãi riªng vµ TTKDTM nãi chung trong nh÷ng n¨m qua cßn thÊp, tuy cã chiÒu h­íng gia t¨ng nh­ng kh«ng lín l¾m. Qua kh¶o s¸t thùc tÕ t¹i Së giao dÞch ta thÊy, nh÷ng mãn cã gi¸ trÞ cao, ng­êi b¸n kh«ng ch¾c ch¾n kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng­êi mua th× hä thanh to¸n víi nhau b»ng c¸c thÓ thøc kh¸c. Bëi lÏ: - SÐc chuyÓn kho¶n cã thñ tôc kh¸ ®¬n gi¶n: Do ng­êi mua ph¸t hµnh vµ tr¶ trùc tiÕp cho ng­êi thô h­ëng chø kh«ng ph¶i qua sù kiÓm so¸t cña Ng©n hµng. ChÝnh v× ®¬n gi¶n nh­ vËy nªn khi x¶y ra ph¸t hµnh qu¸ sè d­ th× quyÒn lîi cña ng­êi thô h­ëng bÞ x©m ph¹m. - Ng­êi thô h­ëng bÞ chiÕm dông vèn do nguyªn t¾c h¹ch to¸n ghi nî tr­íc, cã sau cña ng©n hµng. - Ph¹m vi thanh to¸n cña sÐc chuyÓn kho¶n bÞ h¹n chÕ Còng tõ tÝnh rñi ro cao cho ng­êi thô h­ëng nh­ vËy nªn t©m lý cña ng­êi thô h­ëng Ýt khi chÊp nhËn thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n. MÆc dï, sÐc chuyÓn kho¶n cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn vµ hiÖn nay ®ang Ýt ®­îc sö dông nh­ng xÐt ë gãc ®é nµo ®ã th× sÐc chuyÓn kho¶n còng cã nh÷ng ­u ®iÓm lµ thñ tôc ®¬n gi¶n, gän nhÑ, thêi gian lu©n chuyÓn vèn nhanh, kh«ng ph¶i l­u ký tiÒn chê thanh to¸n nh­ mét sè h×nh thøc thanh to¸n kh¸c... §©y còng lµ nh÷ng ­u ®iÓm mµ c¸c ng©n hµng nãi chung vµ së giao dÞch nãi riªng cã biÖn ph¸p khuyÕn c¸o vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng sö dông nhiÒu h¬n. *. SÐc b¶o chi Trong c¸c c«ng cô thanh to¸n sÐc th× sÐc b¶o chi cã ­u thÕ vµ an toµn h¬n tÊt c¶ c¸c lo¹i sÐc kh¸c. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt t¹i së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam. N¨m 2002, doanh sè sÐc b¶o chi ®¹t 13.394 triÖu ®ång, chiÕm 19,14% trong thanh to¸n sÐc vµ 0,007% trong tæng doanh sè TTKDTM. Sang n¨m 2003, sÐc b¶o chi t¨ng 447 mãn, t­¬ng ®­¬ng 16.126 triÖu so víi n¨m 2002 N¨m 2004, sÐc b¶o chi t¨ng c¶ vÒ sè mãn vµ doanh sè nh­ng tû träng so víi doanh sè sÐc l¹i gi¶m xuèng cßn 67,2% chiÕm 0,014% trong tæng TTKDTM. Nh­ ta ®· biÕt, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× møc ®é tin cËy gi÷a c¸c ®èi t¸c kh¸ch hµng lµ ch­a cao, h¬n n÷a, nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c tæ chøc hiÖn nay rÊt c¨ng th¼ng ®ßi hái ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh vµ ch¾c ch¾n. §©y lµ lý do gi¶i thÝch v× sao sÐc b¶o chi ®­îc sö dông nhiÒu h¬n sÐc chuyÓn kho¶n t¹i së giao dÞch. - §øng trªn gãc ®é lµ ng­êi thô h­ëng th× sÐc b¶o chi cã nhiÒu ­u ®iÓm : cã tÝnh ch¾c ch¾n v× khi thùc hiÖn thanh to¸n cho kh¸ch hµng cã tµi kho¶n t¹i 2 ng©n hµng trong cïng hÖ thèng th× kÕ to¸n h¹ch to¸n ghi Cã tr­íc vµo tµi kho¶n ng­êi thô h­ëng vµ ghi Nî sau vµo tµi kho¶n ng­êi tr¶ tiÒn. MÆt kh¸c, ph¹m vi thanh to¸n cña sÐc b¶o chi réng h¬n sÐc chuyÓn kho¶n. - Tuy nhiªn, ®øng trªn gãc ®é ng­êi tr¶ tiÒn th× sö dông sÐc b¶o chi l¹i cã nh­îc ®iÓm : Do ph¶i më mét tµi kho¶n ®Ó l­u ký tiÒn nªn Ýt nhiÒu ®èi víi ®¬n vÞ ph¸t hµnh sÐc còng bÞ chi phÝ ®äng vèn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Ngoµi ra, ®Ó ®­îc b¶o chi, kh¸ch hµng ph¶i lµm thñ tôc b¶o chi nªn còng cã nh÷ng phiÒn hµ ®èi víi hä. Tuy vËy, trong nh÷ng n¨m qua së giao dÞch còng ®· lµm mäi c¸ch ®Ó phôc vô kh¸ch hµng tèt nhÊt nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng nh­îc ®iÓm vèn cã cña thÓ thøc nµy nh­ cè g¾ng ®¶m b¶o tÝnh to¸n vµ xö lý c¸c b­íc vÒ nghiÖp vô b¶o chi còng nh­ thanh to¸n sÐc b¶o chi trong thêi gian ng¾n nhÊt (th«ng th­êng 1 sÐc b¶o chi ®­îc thanh to¸n trong vßng 2 - 4 ngµy). 2.2.2.2. Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi - chuyÓn tiÒn UNC lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n phæ biÕn vµ cã møc doanh sè cao nhÊt t¹i së giao dÞch. Trung b×nh tû träng thanh to¸n b»ng UNC chiÕm tíi 99% trong tæng sè TTKDTM. §Õn 31/12/2003, thanh to¸n b»ng UNC t¨ng lªn rÊt nhanh c¶ vÒ sè tiÒn còng nh­ sè mãn so víi n¨m 2002, cô thÓ : sè mãn ®¹t ®­îc lµ 77.174 mãn, chiÕm 34,21% tæng sè mãn, t¨ng 47.683 mãn so víi n¨m 2002, doanh sè ®¹t ®­îc lµ 372.181.989 triÖu, t¨ng 178.628.553 triÖu so víi n¨m 2002. N¨m 2004, sè mãn UNC lµ 97.244 mãn, chiÕm 34,1% tæng sè mãn thanh to¸n, t¨ng so víi n¨m 2003 lµ 20.070 mãn víi doanh sè t¨ng 114.975.328 triÖu, ®­a doanh sè UNC n¨m 2004 lªn 487.157.317 triÖu, chiÕm 99,9% tæng TTKDTM. Nh×n chung, sè mãn thanh to¸n b»ng UNC cã chiÒu h­íng t¨ng dÇn, hay nãi c¸ch kh¸c, UNC ngµy cµng ®­îc kh¸ch hµng ­a chuéng vµ sö dông. Nguyªn nh©n chÝnh lµm cho UNC ®­îc sö dông réng r·i lµ do : - Ph¹m vi thanh to¸n réng (thanh to¸n trong c¶ n­íc), thñ tôc thanh to¸n ®¬n gi¶n, ng­êi tr¶ tiÒn chØ cÇn lËp UNC göi ng©n hµng phôc vô m×nh, nÕu UNC hîp ph¸p, hîp lÖ, tµi kho¶n tiÒn göi ®ñ sè d­, ng©n hµng sÏ tiÕn hµnh thanh to¸n ngay. - MÆt kh¸c, do øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo thanh to¸n lµm cho qu¸ tr×nh thanh t¸n b»ng UNC ®­îc nhanh chãng vµ thuËn tiÖn h¬n. - Ngoµi ra, UNC cßn ®­îc sö dông cho b¶n th©n ng©n hµng nh­ ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô víi ng©n s¸ch nhµ n­íc, chi tr¶ l·i, ®iÒu hoµ vèn... nªn doanh sè thanh to¸n UNC ngµy cµng cao. - H¬n n÷a, víi chøc n¨ng thanh to¸n cña së ®Çu mèi së giao dÞch cã quan hÖ thanh to¸n víi nhiÒu kh¸ch hµng lín nh­ KBNN, c¸c Ng©n hµng n­íc ngoµi (CITYBANK, ABN, AMRO...), nhËn ®iÒu hoµ vèn néi, ngo¹i tÖ cho c¸c chi nh¸nh trong toµn hÖ thèng NHNo & PTNT ViÖt Nam, cã nhiÒu ®¬n vÞ lín nh­ sø qu¸n Mü, tæ chøc CARE, c«ng ty m¸y tÝnh FUJSU, c«ng ty chuyÓn ph¸t nhanh BNT... tr¶ l­¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn th«ng qua tµi kho¶n tiÒn göi t¹i së giao dÞch b»ng UNC. ChÝnh nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®· n©ng doanh sè thanh to¸n b»ng UNC cña së giao dÞch lªn møc cao nhÊt. Tuy vËy, thÓ thøc thanh to¸n nµy chØ ®­îc ¸p dông trong tr­êng hîp kh¸ch hµng cã tÝn nhiÖm lÉn nhau v× ®é rñi ro vÉn lµ lín cho c¶ 2 bªn tuú thuéc vµo thêi gian giao hµng tr­íc hoÆc sau khi lËp UNC. Tr­êng hîp giao hµng sau khi lËp UNC tr¶ tiÒn, nÕu bªn b¸n kh«ng ®ñ hµng hoÆc chÇn chõ kh«ng chÞu giao hµng th× thiÖt h¹i thuéc vÒ bªn mua. Ng­îc l¹i, nÕu bªn b¸n giao hµng tr­íc khi bªn mua UNC tr¶ tiÒn mµ khi bªn mua hµng kh«ng ®ñ hoÆc kh«ng cã tiÒn ®Ó thanh to¸n sÏ bÞ ng©n hµng tõ chèi thanh to¸n UNC ®ã. Nh­ vËy, ng­êi b¸n kh«ng thu ®­îc tiÒn vµ còng kh«ng ®ßi ®­îc hµng. Trong tr­êng hîp kh¸ch hµng kh«ng tin t­ëng nhau th× hä th­êng sö dông thÓ thøc thanh to¸n cã ®é an toµn cao h¬n nh­ : sÐc b¶o chi, NPTT ... ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn thanh to¸n b»ng UNC cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc trong nÒn kinh tÕ vÉn cßn h¹n chÕ chØ chiÕm kho¶ng 30% tæng sè thanh to¸n b»ng UNC t¹i së giao dÞch. 2.2.2.3. T×nh h×nh thanh to¸n b»ng UNT NÕu nh­ t¹i së giao dÞch, UNC ®­îc ¸p dông réng r·i trong thanh to¸n víi tû träng cao nhÊt th× h×nh thøc thanh to¸n b»ng UNT l¹i chiÕm tû lÖ thÊp nhÊt c¶ vÒ sè tiÒn lÉn sè mãn. N¨m 2002, thanh to¸n b»ng UNT ®¹t 45 mãn chiÕm 0,03% tæng sè mãn TTKDTM víi doanh sè lµ 1.715 triÖu ®ång, chiÕm tû lÖ 0,0009% tæng doanh sè TTKDTM. §Õn n¨m 2003, mÆc dï doanh sè t¨ng lªn ®¹t 3.150 triÖu nh­ng chØ chiÕm cã 0,0008% tæng doanh sè TTKDTM. Sang n¨m 2004, t×nh h×nh thanh to¸n UNT ®· cã b­íc tiÕn míi ®ã lµ sù t¨ng lªn c¶ sè mãn, sè tiÒn vµ tû träng thanh to¸n. NÕu tÝnh theo sè mãn th× ®¹t ®­îc 150 mãn, chiÕm 0,05% tæng sè mãn TTKDTM. So víi n¨m 2003 th× ®· t¨ng lªn 28 mãn, doanh sè t¨ng lªn 5.887 triÖu lµm doanh sè thanh to¸n UNT n¨m 2004 ®¹t 9.037 triÖu, chiÕm 0,0019% tæng sè TTKDTM. Th«ng qua sù m« t¶ sè liÖu trªn ta thÊy h×nh thøc thanh to¸n UNT t¹i së giao dÞch chiÕm 1 tû träng rÊt nhá trong tæng TTKDTM. Tuy ®· cã sù biÕn ®éng ®i lªn qua c¸c n¨m nh­ng sè l­îng kh«ng ®¸ng kÓ. Th«ng th­êng, h×nh thøc nµy ®­îc c¸c ®¬n vÞ cã quan hÖ cung øng dÞch vô mét c¸ch th­êng xuyªn trªn cïng mét ®Þa bµn ¸p dông víi nh÷ng mãn cã sè tiÒn kh«ng lín l¾m nh­ thu tiÒn ®iÖn, ®iÖn tho¹i, n­íc... Thùc tÕ, hiÖn nay t¹i së giao dÞch, h×nh thøc nµy chØ ¸p dông ®Ó chi tr¶ tiÌn c­íc phÝ b­u ®iÖn cßn c¸c lÜnh vùc kh¸c th× ch­a ®­îc khai th¸c. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn UNT Ýt ®­îc kh¸ch hµng sö dông lµ : + H×nh thøc nµy cã phÇn gß bã vµ phøc t¹p h¬n mét sè h×nh thøc kh¸c. V× viÖc thanh to¸n ph¶i dùa trªn c¬ së hîp ®ång kinh tÕ gi÷a bªn b¸n vµ bªn mua. Kh¸ch hµng thèng nhÊt tho¶ thuËn nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ghi trong hîp ®ång kinh tÕ vµ ph¶i th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho ng©n hµng, kho b¹c phôc vô m×nh biÕt. + §é an toµn cho ng­êi b¸n hoµn toµn phô thuéc vµo møc ®é tÝn nhiÖm vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña ng­êi mua. Trong tr­êng hîp ng­êi b¸n vµ ng­êi mua cã tµi kho¶n tiÒn göi t¹i cïng mét ng©n hµng, kho b¹c phôc vô céng víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña bªn mua lµ tèt th× viÖc sö dông thÓ thøc nµy lµ rÊt thuËn lîi. ChØ cÇn bªn b¸n lËp UNT cïng ho¸ ®¬n b¸n hµng göi tíi ng©n hµng sÏ ®­îc ghi Cã ngay. Ng­îc l¹i, trong tr­êng hîp bªn b¸n vµ bªn mua kh¸c ng©n hµng th× ng­êi b¸n ph¶i ®îi mét thêi gian dñ ®Ó lu©n chuyÓn chøng tõ sang ng©n hµng, kho b¹c phôc vô ng­êi mua sau ®ã quay l¹i th× ng­êi ®ã míi nhËn ®­îc tiÒn, nh­ vËy ng­êi b¸n sÏ bÞ ®äng vèn. §ã lµ ch­a kÓ tr­êng hîp ng­êi mua kh«ng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tµi chÝnh thanh to¸n th× ng­êi b¸n kh«ng biÕt khi nµo míi nhËn ®­îc tiÒn. Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n hiÖn nay víi c«ng nghÖ thanh to¸n qua nèi m¹ng vi tÝnh, viÖc ®äng vèn do lu©n chuyÓn chøng tõ kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò ®¸ng lo ng¹i n÷a. 2.2.2.4. T×nh h×nh thanh to¸n Th­ tÝn dông (TTD) Qua t×m hiÓu thùc tÕ t¹i së giao dÞch NHNo&PTNT ViÖt Nam cho thÊy trong 3 n¨m ho¹t ®éng gÇn ®©y kh«ng cã mét mãn nµo thanh to¸n b»ng TTD. §©y còng lµ t×nh h×nh chung cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. KÕt qu¶ nµy b¾t nguån tõ nh÷ng nguyªn nh©n sau : - ViÖc quy ®Þnh h×nh thøc nµy kh¸ phøc t¹p, kh«ng linh ho¹t tõ lóc më cho ®Õn khi thanh to¸n. - Víi quy ®Þnh møc tiÒn tèi thiÓu cña 1 TTD lµ 10 triÖu, kh¸ch hµng ph¶i l­u ký toµn bé sè tiÒn vµo 1 tµi kho¶n riªng kh«ng h­ëng l·i, ®iÒu nµy thuËn lîi cho ng©n hµng nh­ng l¹i g©y bÊt lîi cho kh¸ch hµng do bÞ ø ®äng vèn lín. - Ph¹m vi thanh to¸n cña TTD bÞ h¹n chÕ. Ng©n hµng phôc vô bªn tr¶ tiªn chØ nhËn më TTD trong tr­êng hîp bªn thô h­ëng më tµi kho¶n ë ng©n hµng cïng hÖ thèng. NÕu bªn thô h­ëng më tµi kho¶n ë ng©n hµng kh¸c hÖ thèng th× trªn ®Þa bµn ®ã ph¶i cã ng©n hµng cïng hÖ thèng tham gia thanh to¸n bï trõ. - Thêi h¹n cña TTD qu¸ dµi (3 th¸ng) g©y bÊt lîi vÒ vèn cho kh¸ch hµng. 2.2.2.5. T×nh h×nh sö dông thÎ thanh to¸n Gièng nh­ TTD, thÎ thanh to¸n còng ch­a ®­îc ¸p dông t¹i së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam. Víi nh÷ng ­u thÕ v­ît tréi so víi c¸c thÓ thøc thanh to¸n kh¸c nh­ng cho ®Õn nay, thÎ thanh to¸n vÉn ch­a t×m ®­îc chç ®øng cho m×nh t¹i së giao dÞch nãi riªng còng nh­ trong toµn bé hÖ thèng ng©n hµng nãi chung. Sù ph¸t triÓn ch­a t­¬ng xøng cña thÎ so víi tiÒm n¨ng thÞ tr­êng thÎ ë ViÖt Nam xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n: - HÖ thèng CSHT cã liªn quan phôc vô cho ho¹t ®éng ph¸t hµnh vµ chÊp nhËn thanh to¸n thÎ ch­a ph¸t triÓn. NhiÒu ng©n hµng trong ®ã cã së giao dÞch cßn e ng¹i khi kinh doanh thÎ lµ do rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh thÎ t­¬ng ®èi cao. Rñi ro nµy kh«ng th«ng th­êng lµ do hËu qu¶ cña viÖc sö dông thÎ gian lËn, gi¶ m¹o g©y ra. Trong khi ®ã, kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý vµ kiÓm so¸t rñi ro ®èi víi c¸c tr­êng hîp sö dông thÎ gian lËn, gi¶ m¹o cña c¸c NHTM cßn nhiÒu h¹n chÕ. - Th«ng tin vÒ thÎ ng©n hµng cßn h¹n chÕ. Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña ngµnh c«ng nghiÖp th«ng tin th× ph­¬ng tiÖn thanh to¸n b»ng thÎ cµng thÓ hiÖn nhiÒu tiÖn Ých so víi ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt nh­ thanh to¸n nhanh chãng, an toµn, v¨n minh, lÞch sö... Tuy nhiªn, nh÷ng tiÖn Ých cña thanh to¸n b»ng thÎ ch­a ®­îc ®a sè ng­êi d©n biÕt ®Õn, thËm chÝ nhiÒu ng­êi cßn kh«ng biÕt thÎ thanh to¸n lµ g×, sö dông nh­ thÕ nµo ? §©y lµ ®iÓm yÕu cña kh«ng chØ së giao dÞch mµ cña c¶ ngµnh ng©n hµng. Dï cã nhiÒu tiÖn Ých song thanh to¸n b»ng thÎ kh«ng ph¶i kh«ng cã nh­îc ®iÓm. - §èi víi ng­êi sö dông thÎ : thÎ tÝn dông kh«ng phï hîp ®Ó mua hµng ho¸, dÞch vô hoÆc rót tÒn víi gi¸ trÞ lín bëi giíi h¹n cña tÝn dông. Ngoµi ra, thÎ tÝn dông cßn bÞ giíi h¹n h¬n sö dông tiÒn mÆt lµ thÎ chØ sö dông ®­îc ë nh÷ng n¬i chÊp nhËn thanh to¸n thÎ. - §èi víi c¬ së chÊp nhËn thanh to¸n thÎ cã thÓ bÞ rñi ro mÊt doanh thu khi ng©n hµng ph¸t hµnh tï chèi thanh to¸n v× kh«ng thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh vÒ kiÓm tra, lËp ho¸ ®¬n thanh to¸n thÎ. - §èi víi ng©n hµng ph¸t hµnh : ®ßi hái mét khèi l­îng ®¸ng kÓ thÎ ph¸t hµnh nÕu thu ®­îc lîi nhuËn (do tèn kÐm chi phÝ, cÇn thêi gian vµ chuyªn m«n ®iÒu hµnh). Cho ®Õn giai ®o¹n hiÖn nay, thÎ thanh to¸n vÉn ®­îc xem lµ c«ng cô hiÖu qu¶ nhÊt (nã cã thÓ kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm vµ ph¸t huy nh÷ng ­u thÕ cña c¸c h×nh thøc TTKDTM kh¸c vµ lµ mét s¶n phÈm dÞch vô ®¹t chuÈn quèc tÕ. NhËn biÕt mét ®­îc vÞ thÕ, vai trß, tÇm quan träng cña thÎ nªn trong thêi gian kh«ng xa, së giao dÞch sÏ gia nhËp thÞ tr­êng thÎ víi b­íc khëi ®Çu lµ lµm ®¹i lý chÊp nhËn thanh to¸n thÎ. 2.3. NhËn xÐt vÒ c«ng t¸c TTKDTM t¹i Së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam 2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc Qua viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c thanh to¸n nãi chung vµ c«ng t¸c TTKDTM nãi riªng cña së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y ta cã thÓ thÊy r»ng : mÆc dï ph¶i ®èi mÆt víi nÒn kinh tÕ s«i ®éng, chÞu sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c tæ chøc kh¸c trªn ®Þa bµn nh­ng së giao dÞch ®· vµ ®ang tõng b­íc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß cña m×nh trong nÒn kinh tÕ. Víi sù quyÕt t©m cña ban l·nh ®¹o cïng tËp thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn ®· dÇn v­ît qua ®­îc nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i cña buæi ®Çu ho¹t ®éng, giµnh thÕ chñ ®éng hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®Æt ra, gãp phÇn vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña TTKDTM, së giao dÞch ®· ®Çu t­ hiÖn ®¹i ho¸ trang thiÕt bÞ, ®­a c«ng nghÖ th«ng tin vµo phôc vô c«ng t¸c thanh to¸n t¹i së. Do vËy, ®· c¨n b¶n thùc hiÖn chuyÓn ®æi c«ng t¸c thanh to¸n tõ ph­¬ng ph¸p thñ c«ng sang ph­¬ng ph¸p tin häc, hiÖn ®¹i. ChuyÓn h¼n tõ thanh to¸n b»ng th­ qua b­u ®iÖn hoÆc ®iÖn tho¹i sang ph­¬ng thøc thanh to¸n qua m¹ng vi tÝnh, ®¶m b¶o an toµn, chÝnh x¸c, thuËn lîi... 2.3.2. Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, c«ng t¸c TTKDTM t¹i së giao dÞch cßn tån t¹i nh÷ng mÆt yÕu kÐm cÇn ph¶i kh¾c phôc. - Còng nh­ t×nh tr¹ng chung cña c¸c ng©n hµng, nghiÖp vô TTKDTM hiÖn nay ë së giao dÞch cßn nhiÒu h¹n chÕ nhÊt lµ h×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc cßn chiÕm tû träng thÊp. - HiÖn t­îng ­a dïng tiÒn mÆt vÉn cßn phæ biÕn trong c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tÇng líp d©n c­. KÓ c¶ khi cã tµi kho¶n ë ng©n hµng vÉn cßn kh«ng Ýt doanh nghiÖp vay vµ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. - ViÖc triÓn khai më tµi kho¶n vµ thùc hiÖn thanh to¸n b»ng chuyÓn kho¶n qua ng©n hµng trong c¸c tÇng líp d©n c­ cßn rÊt h¹n hÑp nhÊt lµ sÐc ch­a cã chç ®øng trong thanh to¸n cña c¸c tÇng líp d©n c­. Thùc tÕ t¹i së giao dÞch ®a phÇn nghiÖp vô thanh to¸n míi chØ phôc vô trong khu vùc doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp cßn ®¹i bé phËn d©n c­ vÉn ch­a tiÕp cËn ®­îc víi c¸c dÞch vô thanh to¸n cña ng©n hµng ngoµi nh÷ng mãn chuyÓn tiÒn vµ më tµi kho¶n c¸ nh©n víi mét l­îng kh«ng ®¸ng kÓ. Trong khi ®ã, mét sè h×nh thøc thanh to¸n míi ra ®êi nh­ thÎ thanh to¸n, sÐc... cßn mang tÝnh h×nh thøc, hiÖu qu¶ ch­a cao, ch­a thùc sù hÊp dÉn kh¸ch hµng. - Bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i kÓ ®Õn sù kh«ng ®ång bé vÒ ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh, c«ng ®o¹n thñ c«ng, trïng lÆp trong kÕ to¸n cßn nhiÒu, kÕt qu¶ lµ thêi gian lµm viÖc kÐo dµi, chËm trÔ trong thanh to¸n, ch­a ®¸p øng ®ßi hái cña c¸c chi nh¸nh; thao t¸c nghiÖp vô cßn x¶y ra sai sãt trong chuyÓn vèn. - Cßn ®Ó x¶y ra phµn nµn tõ kh¸ch hµng do sù phèi hîp víi së giao dÞch I vÉn ch­a kÞp thêi, kh¸ch hµng th­êng xuyªn chuyÓn tiÒn nhÇm lÉn gi÷a 2 së lµm chËm trÔ, thiÖt h¹i cho ng­êi thô h­ëng. - Ngoµi ra, c«ng viÖc ®µo t¹o, huÊn luyÖn t¹i chç ch­a th­êng xuyªn, mét bé phËn c¸n bé míi vµo ngµnh cßn h¹n chÕ nghiÖp vô do ®ã ®· dÉn ®Õn kÕt qu¶ kh«ng nh­ mong muèn. 2.3.3. Nguyªn nh©n Tr­íc nh÷ng tån t¹i vµ bÊt cËp nªu trªn ®ßi hái Ban l·nh ®¹o cña së giao dÞch ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n cña nh÷ng bÊt cËp ®ã ®Ó cã h­íng ®i thÝch hîp trong thêi gian tíi. Tõ thùc tÕ t¹i së giao dÞch, cã thÓ thÊy mét sè nguyªn nh©n lµm cho TTKDTM kh«ng ®­îc c¸c tÇng líp d©n c­ h­ëng øng nhiÖt t×nh lµ : - §iÒu kiÖn kinh tÕ cña ViÖt Nam ch­a cao dÉn ®Õn thu nhËp cña d©n ­ nh×n chung cßn t¸p (GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi chØ gÇn 400 USD/n¨m) v× thÕ viÖc më tµi kho¶n tiÒn göi c¸ nh©n phÇn lín hiÖn nay chØ lµ h×nh thøc. C¸c ng©n hµng nãi chung vµ së giao dÞch nãi riªng ®· vËn ®éng c¸c c¸n bé - c«ng nh©n viªn cña m×nh më tµi kho¶n - lµ nh÷ng ng­êi hiÓu biÕt râ lîi Ých cña nghiÖp vô nµy nªn c¸n bé - c«ng nh©n viªn ®· h­ëng øng 100% song do tiÒn l­¬ng chØ ®ñ chi tiªu cho nhu cÇu tèi thiÓu hµng ngµy nªn sau khi nhËp l­¬ng vµo tµi kho¶n lµ c¸c “chñ tµi kho¶n” lËp tøc rót tiÒn mÆt do ®ã kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ cho TTKDTM. - Do mét thêi gian dµi sèng trong nÒn s¶n xuÊt nhá t¹o cho c¸c tÇng líp d©n c­ t©m lý ­a thÝch tiÒn mÆt, khi giao dÞch muèn së h÷u ngay, cÇm ch¾c trong tay sè tiÒn thanh to¸n. Thãi quen sö dông tiÌn mÆt lµ mét thãi quen l©u ®êi cña ng­êi ViÖt Nam do ®ã khã cã thÓ thay ®æi trong “mét sím, mét chiÒu” ®­îc. - Ngoµi ra, tr×nh ®é d©n chóng nh×n chung cßn thÊp, hiÓu biÕt vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng cßn qu¸ Ýt ái còng lµ mét h¹n chÕ lín cho thanh to¸n qua ng©n hµng. XÐt vÒ phÝa së giao dÞch, viÖc tæ chøc vµ thùc hiÖn thanh to¸n cßn nh÷ng yÕu kÐm nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n : - C«ng t¸c tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o cña së cßn h×nh thøc, ch­a hiÖu qu¶, cßn ë trong t×nh tr¹ng “®îi kh¸ch” chø ch­a thùc sù tiÕp cËn, l«i cuèn kh¸ch hµng b»ng ph­¬ng ph¸p Marketing thiÕt thùc, ®ã còng lµ nguyªn nh©n lµm h¹n chÕ sù hiÓu biÕt cña d©n chóng vÒ ng©n hµng.T­ ®ã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c TTKDTM. - Bªn c¹nh ®ã, tæ chøc phôc vô thanh to¸n cßn yÕu kÐm... C¸c ng©n hµng hÇu nh­ chØ bã hÑp sù giao dÞch trong hÖ thèng cña m×nh, viÖc hîp t¸c gi÷a c¸c ng©n hµng thiÕu ®ång bé... Tõ ®ã dÉn ®Õn tèc ®é thanh to¸n chËm, thñ tôc thanh to¸n r­êm rµ. Nh­ vËy, nhiÖm vô ®Æt ra cho së giao dÞch trong thêi gian tíi lµ rÊt nÆng nÒ. §Ó kh¾c phôc ®­îc nh÷ng tån t¹i trªn, trªn c¬ së ®ã ®­a TTKDTM vµo sö dông réng r·i trong d©n c­ th× së giao dÞch ph¶i tõng b­íc lo¹i bá nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra nh÷ng tån t¹i ®ã ®ång thêi ph¶i cã sù hç trî, gióp ®ì cña c¸c cÊp, ngµnh cã liªn quan. Ch­¬ng 3 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c TTKDTM 3.1. §Þnh h­íng ho¹t ®éng cña së giao dÞch NHNo&PTNT ViÖt Nam 3.1.1. Mét sè chØ tiªu cña kÕ ho¹ch kinh doanh n¨m 2005 - Thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô theo uû quyÒn cña NHNH&PTNT ViÖt nam vµ c¸c nhiÖm vô theo lÖch cña Tæng Gi¸m ®èc NHNN&PTNT ViÖt nam. - C¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch kinh doanh. + Nguån vèn huy ®éng (kh«ng tÝnh nguån vèn huy ®éng hé Trung ­¬ng) ®¹t 7.350 tû ®ång, t¨ng tr­ëng 22% so víi n¨m 2004. + D­ nî cho vay ®¹t 1.810 tû ®ång, t¨ng tr­ëng 20% so víi n¨m 2004 + Tû lÖ nî qu¸ h¹n d­íi 1% tæng d­ nî. + Tµi chÝnh kinh doanh cã l·i, ®ñ quü tiÒn l­¬ng, th­ëng theo quy ®Þnh. 3.1.2. Ph­¬ng h­íng thùc hiÖn - TiÕp tôc thùc hiÖn triÓn khai c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn ®Ò ¸n ph¸t triÓn kinh doanh ®Õn n¨m 2005 ®· ®­îc tæng Gi¸m ®èc NHNN&PTNT ViÖt nam phª duyÖt nh­: Gi¶i ph¸p më réng m¹ng l­íi; Gi¶i ph¸p øng dông c«ng nghÖ tin häc; Gi¶i ph¸p ®µo t¹o c¸n bé; gi¶i ph¸p më réng dÞch vô, tiÖn Ých ng©n hµng… - Nghiªn cøu, khai th¸c tèt c¸c dù ¸n ng©n hµng do WB tµi trî; trang bÞ bæ sung hÖ thèng m¸y ATM, hÖ thèng POS, ch­¬ng tr×nh vµ hÖ thèng thiÕt bÞ phôc vô in sæ tiÕt kiÖm trªn m¸y … nh»m tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ c¸c nghiÖp vô t¹i Së giao dÞch, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô kh¸ch hµng. TiÕp tôc triÓn khai nèi m¹ng thanh to¸n ®iÖn tö trùc tiÕp víi B¶o hiÓm nh©n thä ViÖt nam vµ c¸c kh¸ch hµng lín nh»m thu hót tiÒn göi v·ng lai vµ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô nh­ dÞch vô thanh to¸n, dÞch vô ng©n quü, nghiÖp vô thÎ…. - T¨ng c­êng vµ n©ng cao chÊt l­îng kiÓm tra, kiÓm so¸t c¸c mËt nghiÖp vô, ph¸t hiÖn chØnh söa kÞp thêi nh÷ng tån t¹i sai sãt ph¸t sinh, ®¶m b¶o kinh doanh an toµn hiÖu qu¶ - Thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch kh¸ch hµng, tæ chøc nghiªn cøu bµi b¶n vÒ thÞ tr­êng c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch chung cña c¸c Ng©n Hµng Th­¬ng M¹i kh¸c ®ang thùc hiÖn t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña Së giao dÞch. Tõ ®ã ®­a ra c¸c ®èi s¸ch, c¬ chÕ phï hîp, hiÖu qu¶ ®Ó n©ng cao nguån lùc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. T¨ng c­êng, ®a d¹ng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o ®Ó thu hót kh¸ch hµng míi. 3.2. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c TTKDTM t¹i Së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam XuÊt ph¸t tõ vai trß to lín cña TTKDTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ thùc tr¹ng c«ng t¸c TTKDTM t¹i ng©n hµng m×nh, së giao dÞch cÇn cã gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc thanh to¸n, më réng ph¹m vi thanh to¸n (kh«ng chØ giíi h¹n ®èi víi doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ mµ cßn më réng ®Õn c¸c tÇng líp d©n c­). Cho ®Õn nay, viÖc ®Èy m¹nh c«ng t¸c TTKDTM vÉn cßn lµ mét th¸ch thøc víi toµn hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, tuy ®· cã nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c«ng t¸c thanh to¸n ®­îc ban hµnh nh­ng nh×n chung vÉn cßn thiÕu vµ cã nh÷ng quy ®Þnh ch­a phï hîp. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta thÊy c¬ së vËt chÊt vµ tr×nh ®é cña hÖ thèng thanh to¸n hiÖn nay chØ thÝch øng víi t×nh h×nh tr­íc m¾t : khèi l­îng thanh to¸n ch­a cao, thÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a thùc sù ph¸t triÓn. Dù b¸o nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong kho¶ng vµi n¨m tíi sÏ cã b­íc ph¸t triÓn m¹nh, khèi l­îng thanh to¸n cã thÓ t¨ng gÊp nhiÒu lÇn, nhu cÇu chuyÓn tiÒn cã gi¸ trÞ cao gia t¨ng vµ thêi kú tiÕp theo lµ sù giao l­u víi thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ. Qu¸ tr×nh nµy ®ßi hái ng©n hµng ph¶i nghiªn cøu hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc thanh to¸n, cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n phï hîp, cã c¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh TTKDTM gãp phÇn mang l¹i hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng ng©n hµng, thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸ ng©n hµng, ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN vµ hoµ nhËp víi céng ®ång ng©n hµng khu vùc vµ thÕ giíi. Qua nghiªn cøu lý luËn kÕt hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ vÒ ho¹t ®éng TTKDTM t¹i së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam, em xin m¹nh d¹n ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m ®¸p øng phÇn nµo nh÷ng ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ c«ng t¸c TTKDTM nãi riªng. 3.2.1. Kh«ng ngõng hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ Ng©n hµng §Çu t­ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ®æi míi c«ng nghÖ ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ an toµn lµ mét trong nh÷ng ®Þnh h­íng vµ chñ tr­¬ng lín mµ ngµnh ng©n hµng ®· ®Æt ra trong nhiÒu n¨m nay. §Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy, NHNN nªn lµm nh÷ng viÖc sau : - NHNN nªn cã kÕ ho¹ch vµ biÖn ph¸p tiÕp nhËn c¸c nguån vèn viÖn trî cña n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ cña WB vµ sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶ phôc vô c«ng cuéc ®æi míi c«ng nghÖ ng©n hµng. So víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi th× vèn tù cã trong c¸c NHTM ë ViÖt Nam cßn rÊt thÊp do vËy nÕu kh«ng cã nguån tµi trî gióp ®ì tõ bªn ngoµi th× rÊt khã cã thÓ c¹nh tranh, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn ®­îc. 3.2.2. §èi víi thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vµ KDTM ë n­íc ta, viÖc sö dông tiÒn mÆt ®Ó thanh to¸n gi÷a c¸c tæ chøc c¸ nh©n trong nÒn kinh tÕ cßn trµn lan kÓ c¶ c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n cã tµi kho¶n t¹i ng©n hµng. Thùc tr¹ng nµy ®· g©y bao nhøc nhèi trong qu¶n lý kinh tÕ vµ x· héi. Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt dÉn ®Õn nhiÒu chi phÝ ph¸t sinh kÌm theo lµm l·ng phÝ nguån lùc cña nÒn kinh tÕ. Kh«ng nh÷ng thÕ, nã cßn lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm cho nhµ n­íc kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc khèi l­îng tiÒn cung øng trªn thÞ tr­êng vµ lµm cho CSTT cña Nhµ n­íc mÊt tÝnh hiÖu qu¶. §èi víi d©n c­, chÝnh phñ nªn cã quy ®Þnh b¾t buéc ph¶i më tµi kho¶n c¸ nh©n t¹i ng©n hµng vµ thanh to¸n qua ng©n hµng. Víi nh÷ng mãn quy ®Þnh gi¸ trÞ lµ bao nhiªu trong thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô th× ph¶i thùc hiÖn thanh to¸n b»ng chuyÓn kho¶n, b»ng UNC, sÐc hay b»ng c¸c h×nh thøc TTKDTM kh¸c. Cã nh­ vËy míi cã thÓ b¾t buéc ®­îc c¸c tÇng líp d©n c­ më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng vµ sö dông chóng ®Ó thanh to¸n chø kh«ng ph¶i ®Ó göi råi l¹i rót tiÒn mÆt nh­ hiÖn nay. NÕu c¸c tæ chøc, c¸ nh©n vi ph¹m c¸c quy ®Þnh trªn th× sÏ bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh. Míi ®Çu cã thÓ thö nghiÖm trong d©n c­ ë thµnh phè, thÞ x· lín sau ®ã tiÕn hµnh nh©n réng ra c¶ n­íc. Bªn c¹nh nh÷ng gi¶i ph¸p b¾t buéc, Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chØ ®¹o, tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch cho ng­êi d©n thÊy râ ý nghÜa vµ t¸c dông cña chÝnh s¸ch nµy vµ b­íc ®Çu nªn cã gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch vÒ kinh tÕ vÝ dô nh­ : kh«ng thu phÝ c¸c kho¶n thanh to¸n nhá, gi¶m thuÕ thu nhËp trong thêi gian ®Çu, gi¶m VAT... Tãm l¹i, khi mµ khèi l­îng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt gi¶m xuèng th× tÊt yÕu thanh to¸n qua ng©n hµng (TTKDTM) sÏ t¨ng lªn, c¸c ph­¬ng tiÖn TTKDTM sÏ ®­îc sö dông réng r·i h¬n. Nh­ vËy, thùc hiÖn quy ®Þnh sö dông tiÒn mÆt trong thanh to¸n kh«ng nh÷ng gãp phÇn chèng tham nhòng, gi¶m chi phÝ cho x· héi mµ cßn thóc ®Èy TTKDTM ph¸t triÓn. 3.3. KiÕn nghÞ vÒ viÖc c¶i tiÕn c¸c h×nh thøc TTKDTM hiÖn cã vµ ®­a vµo ¸p dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i 3.3.1. §èi víi h×nh thøc thanh to¸n sÐc SÐc lµ mét h×nh thøc thanh to¸n th«ng dông ®­îc sö dông mang tÝnh truyÒn thèng vµ réng kh¾p trªn toµn thÕ giíi. VÒ ph­¬ng diÖn khoa häc còng nh­ ph­¬ng diÖn thùc tiÔn, sÐc tho¶ m·n nhu cÇu ®a d¹ng cña nhiÒu ®èi t­îng kh¸ch hµng. Nh­ng thùc tÕ t¹i së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam h×nh thøc nµy cßn bÞ h¹n chÕ c¶ vÒ sè mãn vµ doanh sè thanh to¸n bëi nhiÒu lý do. HiÖn nay, chóng ta ®ang ¸p dông quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc theo NghÞ ®Þnh 30/CP vµ th«ng t­ h­íng dÉn sè 07/TT-NH1. Tuy ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh nh­ng NHNN còng cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu ®Ó chØnh söa, bæ sung nh÷ng ®iÒu bÊt hîp lý, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n n÷a cho ng­êi sö dông. Do ®ã, ngµnh ng©n hµng nªn nghiªn cøu ®Ó cã thÓ, söa ®æi theo c¸c h­íng sau : - Ng©n hµng nªn quy ®Þnh mét sè møc thÊu chi ®èi víi mét sè ®¬n vÞ sö dông sÐc. §èi víi kh¸ch hµng cã t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ th× ng©n hµng nªn cho phÐp thÊu chi qua sÐc chuyÓn kho¶n. ThÊu chi kh«ng ph¶i víi môc ®Ých tÝn dông mµ ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt t¹m thêi trong viÖc chi tr¶ trªn tµi kho¶n tiÒn göi. Tuy nhiªn, cßn cã sù tho¶ thuËn gi÷a kh¸ch hµng víi ng©n hµng b»ng hîp ®ång tÝn dông thÊu chi. Kho¶n tiÒn qu¸ sè d­ ®ã ®­îc coi nh­ kho¶n tÝn dông víi l·i suÊt tiÒn vay qu¸ h¹n. Nh­ vËy, quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng víi ng©n hµng mang néi dung kinh tÕ h¬n néi dung hµnh chÝnh. - Ph¹m vi thanh to¸n sÐc cßn h¹n chÕ. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, mèi quan hÖ kinh tÕ kh«ng cßn giíi h¹n trong tõng vïng, tõng ®Þa ph­¬ng mµ ®· ph¸t triÓn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, trong n­íc vµ quèc tÕ. Do ®ã cÇn hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ vµ nèi m¹ng thanh to¸n trong toµn ngµnh, ph¸t triÓn mét ch­¬ng tr×nh thanh to¸n liªn ng©n hµng, héi nhËp tÊt c¶ c¸c TCTD trong n­íc vµo mét hÖ thèng thanh to¸n thèng nhÊt víi sù hç trî cña m¸y tÝnh vµ phÇn mÒm øng dông (NHNN lµm trung t©m thanh to¸n bï trõ). - HÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay ch­a cã trung t©m xö lý sÐc toµn quèc còng nh­ ch­a cã hÖ thèng thanh to¸n bï trõ toµn quèc do ®ã viÖc thanh to¸n sÐc so víi tr­íc ®©y vÉn ch­a tho¸t khái ph¹m vi chØ thanh to¸n gi÷a 2 kh¸ch hµng cã tµi kho¶n ë 2 ng©n hµng kh¸c hÖ thèng nh­ng trªn cïng ®Þa bµn cã tham gia thanh to¸n bï trõ. §ã lµ mét h¹n chÕ lín cho viÖc triÓn khai thanh to¸n sÐc réng kh¾p c¶ n­íc. Nh­ vËy, cÇn tiÕn tíi thµnh lËp trung t©m xö lý sÐc toµn quèc vµ trung t©m bï trõ khu vùc hay toµn quèc ®Ó c¸c ng©n hµng tham gia thanh to¸n sÐc vµ thanh to¸n bï trõ ®­îc nhanh chãng, thuËn tiÖn. 3.3.2. §èi víi h×nh thøc thanh to¸n b»ng UNC - Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, kh¸ch hµng cña c¸c ng©n hµng chñ yÕu lµ c¸c danh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc s¶n xÊt kinh doanh còng nh­ c¸ nh©n cã nhu cÇu vÒ vèn cao, viÖc cho kh¸ch hµng vay trong thanh to¸n võa th¸o gì khã kh¨n vÒ tµi chÝnh cho kh¸ch hµng, ®¶m b¶o cho ®¬n vÞ thô h­ëng thu ®­îc tiÒn, võa thùc hiÖn ®­îc nhiÖm vô kinh doanh cña ng©n hµng l¹i gi÷ ®­îc quan hÖ tèt víi kh¸ch hµng. Nh­ vËy, khi UNC qu¸ sè d­ th× ng©n hµng nªn cho vay ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n. §Ó lµm tèt ®iÒu ®ã th× ph¶i ph©n lo¹i kh¸ch hµng. NÕu ®èi t­îng lµ kh¸ch hµng tèt, cã quan hÖ th­êng xuyªn l©u dµi nh­ng do nguyªn nh©n kh¸ch quan dÉn tíi sè d­ trªn tµi kho¶n kh«ng ®ñ thanh to¸n trong thêi ng¾n th× ng©n hµng nªn cho kh¸ch hµng vay víi møc l·i suÊt phï hîp (cao nhÊt lµ b»ng l·i suÊt nî qu¸ h¹n cña lo¹i cho vay ng¾n h¹n mµ ng©n hµng ®ang ¸p dông). 3.3.3. §èi víi h×nh thøc thanh to¸n UNT Khi kh¸ch hµng më tµi kho¶n ë ng©n hµng mét c¸ch phæ biÕn th× nhµ n­íc nªn quy ®Þnh c¸c ngµnh thu c¸c lo¹i dÞch vô nh­ : b­u ®iÖn, ®iÖn, n­íc, thuÕ ... sö dông h×nh thøc thanh to¸n UNT. Ch¾c ch¾n, kh¸ch hµng sÏ ­a chuéng h×nh thøc nµy v× hä ®ì mÊt thêi gian ®i l¹i, muèn vËy, ®ßi hái b¶ng kª thanh to¸n tiÒn dÞch vô cña c¸c ngµnh b­u ®iÖn, ®iÖn lùc... ph¶i chÝnh x¸c. Khi doanh sè thanh to¸n b»ng UNT t¨ng nhanh, tøc lµ khèi l­îng c«ng viÖc mµ ng©n hµng lµm dÞch vô gia t¨ng th× ng©n hµng còng cÇn xem xÐt thu phÝ thanh to¸n theo tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh sao cho hîp lý. 3.3. 4. §èi víi h×nh thøc thanh to¸n TTD §Ó TTD cã thÓ ph¸t huy ®­îc nh÷ng ­u ®iÓm vµ ®­îc kh¸ch hµng chÊp nhËn, NHNN nªn xem xÐt, söa ®æi c¸c v¨n b¶n cò, bæ sung c¸c v¨n b¶n míi cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vÒ h×nh thøc thanh to¸n b»ng TTD. Muèn vËy th× : - Nªn xo¸ bá bøc t­êng ng¨n c¸ch gi÷a c¸c ng©n hµng cïng hÖ thèng vµ kh¸c hÖ thèng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kh¸ch hµng trong quan hÖ giao dÞch vµ thanh to¸n. - Nªn ®­a ra c¸c tû lÖ ký quü kh¸c nhau ®èi víi tõng ®èi t­îng kh¸ch hµng nh­ ký quü 100%, 50% hay 20% víi kh¸ch hµng lµ doanh nghiÖp lín cã doanh sè l­u chuyÓn trªn tµi kho¶n th­êng xuyªn. 3.3.5. §èi víi h×nh thøc thÎ thanh to¸n Mét trong nh÷ng ph¸t minh quan träng cña con ng­êi ®Èy nÒn v¨n minh cña nh©n lo¹i tiÕn mét b­íc dµi lµ sù ra ®êi cña tiÒn tÖ. TiÒn tÖ ra ®êi vµ kh«ng ngõng ®­îc nghiªn cøu, hoµn thiÖn nh»m 2 môc ®Ých chÝnh : sù tiÖn lîi vµ an toµn. Qua nhiÒu h×nh th¸i ph¸t triÓn, ngµy nay b»ng kü thuËt hiÖn ®¹i, tiÒn tÖ ®· ®¹t tíi ®Ønh cao cña chÊt l­îng : tiÒn ®iÖn tö - mét ph­¬ng thøc TTKDTM tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i. ThÎ thanh to¸n lµ mét d¹ng cña lo¹i tiÒn ®iÖn tö kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ã. ThÎ thanh to¸n ra ®êi kh«ng nh÷ng ®¹t ®­îc 2 môc tiªu nãi trªn mµ cßn thÓ hiÖn ®­îc tÝnh v¨n minh, hiÖn ®¹i cña thêi kú hiÖn ®¹i ho¸ toµn cÇu. - VÒ trang thiÕt bÞ §©y lµ th¸ch thøc lín nhÊt do ®ßi hái l­îng vèn ®Çu t­ lín. C¸c NHTM nãi chung vµ së giao dÞch nãi riªng cÇn dµnh 1 nguån vèn thÝch ®¸ng cho viÖc trang bÞ c¸c thiÕt bÞ phôc vô cho quy tr×nh thanh to¸n b»ng thÎ, ®Æc biÖt lµ m¸y ®äc thÎ vµ nghiªn cøu ®Æt m¸y t¹i nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn giao dÞch thuËn lîi, an toµn. VÒ phÝa NHNN còng hç trî thªm th«ng qua c¸c nguån vèn tµi trî kªu gäi ®­îc tõ c¸c tæ chøc n­íc ngoµi víi l·i suÊt ­u ®·i trong thêi gian ®Çu ®Ó cïng víi hÖ thèng NHTM t¹o 1 hÖ thèng CSHT c¨n b¶n ngay tõ ®Çu cho c¸c giao dÞch b»ng thÎ ë trong n­íc. Ngoµi ra, c¸c ng©n hµng nªn tho¶ thuËn víi nhau ®Ó l¾p ®Æt, trang bÞ m¸y mãc thÝch hîp t¹i 1 ®¬n vÞ chÊp nhËn thÎ ®Ó tr¸nh tr­êng hîp nhiÒu ng©n hµng cïng l¾p ®Æt, trang bÞ m¸y mãc t¹i 1 ®¬n vÞ. + Hîp t¸c víi c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®Ó thuª l¹i c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i. + C¸c ng©n hµng cÇn cã sù hîp t¸c ®Ó qu¶n lý vµ kiÓm so¸t rñi ro cã hiÖu qu¶. §Ó cã thÓ qu¶n lý vµ kiÓm so¸t rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh thÎ th× tr­íc hÕt c¸c ng©n hµng cÇn cã sù hîp t¸c vµ phèi hîp chÆt chÏ víi nhau nh»m kÞp thêi ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c tr­êng hîp thanh to¸n vµ sö dông thÎ gi¶ m¹o, gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh thÎ. Bªn c¹nh ®ã, mçi Ng©n hµng ph¶i t¹o cho m×nh ký hiÖu mËt riªng, tr¸nh rñi ro trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. + Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch phèi kÕt hîp ng©n hµng víi c¸c ngµnh kh¸c ®Ó më réng m¹ng l­íi giao dÞch nh»m thu hót kh¸ch hµng th«ng qua viÖc lËp chi nhanh míi t¹i hÇu hÕt c¸c tØnh, thµnh phè trong c¶ n­íc vµ c¸c phßng giao dÞch ®Æt t¹i c¸c khu vùc d©n c­ ph¸t triÓn. Ngoµi ra, ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî m¹nh mÏ tõ phÝa chÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch thuÕ, vÒ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®Ó c¸c NHTM ViÖt Nam cã ®Þnh h­íng triÓn khai dÞch vô thanh to¸n thÎ gãp phÇn ph¸t triÓn x· héi l©u dµi, thùc hiÖn chñ tr­¬ng æn ®Þnh tiÒn tÖ, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng... Bªn c¹nh ®ã, c¸c c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ x· héi vµ ph¸p luËt cÇn cã sù quan t©m nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc thanh to¸n thÎ, bæ sung nh÷ng chÝnh s¸ch, quy chÕ, quy ®Þnh t¹o m«i tr­êng ph¸p lý ®Çy ®ñ vµ thuËn lîi. VÒ l©u dµi, Nhµ n­íc nªn chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh­ t¹o ®iÒu kiÖn lµm t¨ng thu nhËp cho ng­êi dan cho c¸n bé - c«ng nh©n viªn chøc, kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ, tr×nh ®é giao dÞch cña ng©n hµng, gi¶m thiÓu c¸c lo¹i phÝ trong viÖc ®¨ng ký vµ sö dông thÎ, më réng ®èi t­îng sö dông thÎ trªn c¬ së xem xÐt l¹i ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc lµm øng viªn chñ thÓ, tøc lµ kh«ng ph¶i cø ng­êi nµo cã thu nhËp cao míi ®­îc xem xÐt cÊp thÎ v× ®iÒu nµy ®· lo¹i bá mét sè l­îng lín kh¸ch hµng. Ta thÊy viÖc ¸p dông h×nh thøc thanh to¸n thÎ lµ mét b­íc ®ét ph¸ m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸. HiÖn nay, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cßn gÆp mét sè khã kh¨n, do vËy, mçi c¸ nh©n, mçi tæ chøc còng nh­ ng©n hµng cÇn thÊy ®­îc tÇm quan träng cña thÎ thanh to¸n, tõng b­íc kh¾c phôc khã kh¨n nh»m ph¸t huy hiÖu qu¶ cña h×nh thøc nµy. Cã nh­ vËy th× ho¹t ®éng thanh to¸n thÎ n­íc ta míi thùc sù ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Trªn ®©y lµ mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn h¬n c«ng t¸c TTKDTM cña c¸c ng©n hµng ViÖt Nam nãi chung vµ së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam nãi riªng. Ta tin t­ëng r»ng, trong thêi gian tíi, hÖ thèng thanh to¸n cña ng©n hµng sÏ phôc vô kh¸ch hµng tèt h¬n, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ vµ hÖ thèng TTKDTM cã thÓ v÷ng b­íc trªn con ®­êng héi nhËp víi hÖ thèng thanh to¸n cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. KÕt luËn TTKDTM cã vai trß hÕt søc quan träng ®Æc biÖt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Sù ra ®êi cña nã lµ b­íc ph¸t triÓn tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh thanh to¸n, ®¸nh dÊu mét b­íc tiÕn míi cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. Trong thêi gian qua, c«ng t¸c TTKDTM cña ViÖt Nam nãi chung vµ cña së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam nãi riªng ®· gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh c«ng tèt ®Ñp. Doanh sè còng nh­ tû träng cña TTKDTM ngµy cµng t¨ng, kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ cña thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é thanh to¸n, ®¶m b¶o sù an toµn, tiÖn lîi cho c¸c bªn tham gia. Tuy nhiªn, so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi th× tû lÖ nµy vÉn cßn rÊt thÊp xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n, cã nh÷ng nguyªn nh©n tõ phÝa Nhµ n­íc, nh÷ng nguyªn nh©n tõ phÝa Ng©n hµng vµ tõ phÝa kh¸ch hµng. NhËn biÕt ®­îc c¸c nguyªn nh©n nµy tõ ®ã ®­a ra h­íng gi¶i quyÕt lµ nhiÖm vô tr­íc m¾t vµ l©u dµi cña mäi cÊp, mäi ngµnh ®Æc biÖt lµ cña ngµnh Ng©n hµng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, c«ng t¸c TTKDTM cÇn ph¶i ®æi míi, hoµn thiÖn vµ më réng h¬n n÷a, phÊn ®Êu ®­a c«ng t¸c TTKDTM cña ViÖt Nam s¸nh kÞp c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Sau mét thêi gian häc tËp t¹i tr­êng, qua thùc tÕ t¹i së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam, víi mong muèn ®ãng gãp mét phÇn nhá bÐ vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c TTKDTM em ®· ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p, tuy nhiªn, víi thêi gian cã h¹n, tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cßn h¹n chÕ, bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. V× vËy, em kÝnh mong ®­îc sù gãp ý, bæ sung cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c c¸n bé trong Së giao dÞch vµ toµn thÓ c¸c b¹n ®Ó em cã thÓ hoµn thiÖn h¬n kiÕn thøc cña m×nh. Qua ®©y, em còng xin ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi c¸c thÇy c« gi¸o ®· tham gia gi¶ng d¹y t¹i Häc viÖn Ng©n hµng- nh÷ng ng­êi ®· tËn t×nh truyÒn ®¹t cho em nh÷ng kiÕn thøc quý b¸u trong suèt kho¸ häc võa qua, em còng xin ®­îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt tíi thÇy gi¸o th¹c sü Lª V¨n LuyÖn, cïng toµn thÓ c¸c c¸n bé Së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt nam- nh÷ng ng­êi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh chuyªn ®Ò tèt nghiÖp nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Hµ Néi, th¸ng 04/2005 Sinh viªn §ç ThÞ Lan anh Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. “NghiÖp vô Ng©n hµng hiÖn ®¹i - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 2. Mét sè “T¹p chÝ ng©n hµng”, “ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ” vµ “Thêi b¸o ng©n hµng” c¸c n¨m 2002, 2003, 2004. 3. “TiÒn tÖ Ng©n hµng vµ ThÞ tr­êng tµi chÝnh” - Frederic S.Mishkin - NXB Khoa häc vµ Kü thuËt- 2002 4. QuyÕt ®Þnh 22/Q§-NH1 ngµy 20/2/1994 cña Thèng ®èc NHNN ViÖt Nam vÒ thÓ lÖ TTKDTM - NghÞ ®Þnh 30/CO ngµy 2/5/1996 cña ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc. - Th«ng t­ 07/TT-NH1 ngµy 27/12/1996 vÒ h­íng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 30/CP. - QuyÕt ®Þnh sè 371/2002/Q§-NHNN1 ngµy 19/10/2002 vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ ph¸t hµnh, sö dông vµ thanh to¸n thÎ Ng©n hµng. - NghÞ ®Þnh sè 64/2004/N§-CP ngµy 20/9/2004 cña ChÝnh phñ vÒ ho¹t ®éng thanh to¸n qua c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n. 5. B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng kinh doanh cña së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam n¨m 2002, 2003, 2004. - B¸o c¸o TTKDTM t¹i Së giao dÞch NHNo & PTNT ViÖt Nam n¨m 2002, 2003, 2004. 6. “KÕ to¸n ng©n hµng” - NXB Tµi chÝnh - 2003