Chuyên đề Trình độ học vấn đến mức sinh ở tỉnh Thanh Hoá

N¨m % phô n÷ tõ 15-49 tuæi cã chång/tæng phô n÷ 1995 1996 1997 1998 1999 70,16 70,27 69,78 69,31 68,55 Nguån UBDS-KHHG§ tØnh Thanh hãa Ta nhËn thÊy % phô n÷ cã chång qua c¸c n¨m cã xu h­íng gi¶m xuèng ®¸ng kÓ, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ sè ng­êi phô n÷ kÕt h«n muén vµ t×nh h×nh ly h«n, ly th©n cã xu h­íng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. ë ®©y ta chØ ®Ò cËp ®Õn khÝa c¹nh ly hén, ly th©n cã xu h­íng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m qua. Bªn c¹nh ®ã theo kÕt qu¶ diÒu tra d©n sè n¨m 1989vµ 1999, tû lÖ ly h«n ly th©n cña hai n¨m 1989 vµ 1999 lÇn l­ît lµ 1,438% vµ 1,880% nh­ vËy trong vßng 10 n¨m tû lÖ ly h«n ly th©n ®· t¨ng lªn 0,3 lÇn. Nguyªn nh©n chÝnh ë ®©y lµ khi nªn kinh tÕ ph¸t triÓn, ng­êi cã nhiÒu c¬ héi trong viÖc n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cña m×nh, ®Æc biÖt lµ ®eèi víi ng­êi phô n÷, do tr×nh ®é häc vÊn ®­îc n©ng cao cho nªn ng­êi phô n÷ ngµy cµng gi÷ nh÷ng vÞ trÝ quan träng trong x· héi v× thÕ trong quan hÖ x· héi còng nh­ trong quan hÖ gia ®×nh xu h­íng b×nh ®¨ng nam-n÷ ngµy cµng thÓ hiÖn râ, trong gia ®×nh ng­êi ®· cã vai trß tÝch cùc trong viÖc gia c¸c quyÕt®Þnh liªn quan ®Õn cuéc sèng cña m×nh, c¸c quan niÖm cò l¹c hËu dÇn dÇn ®­îc ®Èy lïi, t×nh tr¹ng ng­êi phô n÷ bÞ coi nh­ ng­êi chØ biÐt tu©n theo c¸c quyÕt ®Þnh cña ng­êi chång hÇu nh­ kh«ng cßn n÷a, mµ hä ngµy cµng cã xu h­íng ®Êu tranh cho sù b×nh ®¼ng cña m×nh trong gia ®×nh,. T×nh tr¹ng ly h«n ly th©n ngµy mét gia t¨ng lµ mét minh chøng cho ®IÒu ®ã. Tuæi kÕt h«n kh«ng nh÷ng cã sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c d©n téc mµ gi÷a c¸c khu vùc còng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ. ë ®©y ta chØ ®Ò cËp ®Õn khu vùc thµnh thÞ vµ khu vùc n«ng th«n, do cã sù chªnh lÖch vÒ møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c khu vùc nªn ng­êi d©n ë hai khu vùc nµy còng ®­îc lÜnh héi n÷ng gi¸ trÞ vÒ tr×nh ®é häc vÊn còng rÊt kh¸c nhau. ë khu vùc thµnh thÞ do cã tr×nh ®é kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n nªn cã tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n khu vùc n«ng th«n v× thÕ nã ®· cã t¸c ®éng lµm thay ®æi c¸ch nh×n nhËn vÒ h«n nh©n theo xu h­íng tiÕn bé h¬n, ë khu vùc nµy cã sù phæ biÕncña gia ®×nh hËt nh©n, sù láng lÏo trong quan hÖ th©n téc, møc ®é ®a d¹ng cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ngoµI gia ®×nh, nã ®· lµm cho tuæi kÕt h«n ë khu vùc thµnh thÞ cao h¬n khu vùc n«ng th«n gÇn 3 tuæi. B¶ng 19: Tuæi kÕt h«n trung b×nh cña phô n÷ theo khu vùc 1994 1997 Chung 22,16 23,25 Thµnh thÞ 23,45 24,06 N«ng th«n 21,29 21,62 Nguån: UBDS-KHHG§ tØnh Thanh hãa (®iÒu tra chän mÉu) Tuæi kÕt h«n ë khu vùc n«ng th«n thÊp h¬n khu vùc thµnh thÞ mét phÇn lµ do ng­êi phô n÷ ë n«ng th«n cã kho¶ng thêigian ®i häc thÊp h¬n. MÆt kh¸c ë n«ng th«n Thanh hãa viÖc lµm chÝnh cña phô n÷ lµ nghÒ n«ng ( theo tÝnh to¸n n¨m 1999 cã tíi 90,78% d©n sè sèng b¨ng nghÒ n«ng), ®Êt ®ai lµ yÕu tè quan träng. V× vËy viÖc chia ruéng ®Êt theo hé gia ®×nh chÝnh lµ mét nh©n tè thøc ®Èy viÖc kÕt h«n sím ë n«ng th«n. Tuæi kÕt h«n nã cßn cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn møc sinh, khi phô n÷ b­íc vµo tuæi kÕt h«n sím th× kho¶ng thêi gian sinh ®Î cña hä kÐo dµi nªn hä cã xu h­íng ®Î nhiÒu con so víi nh÷ng ng­êi b­íc vµo tuæi kÕt h«n muén. Cã nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tuæi kÕt h«n cña ng­êi phô n÷ trong ®ã tr×nh ®é häc vÊn lµ mét nh©n tè quan träng nhÊt. B¶ng 19: Mèi quan hÖ gi÷a tr×nh ®é häc vÊn vµ tuæi kÕt h«n trung b×nh cña phô n÷. Tr×nh ®é häc vÊn Tuæi kÕt h«n trung b×nh(X) Sè con trung b×nh (Y) 1. Ch­a ®I häc 18,05 3,2 2. Ch­a TN cÊp I 19,16 2,96 3. TN cÊp I 19,87 2,65 4. TN cÊp II 21,12 2,39 5. TN cÊp III trë lªn 23,5 2,29 Nguån: UBDS-KHHG§ tØnh Thanh hãa n¨m 1997 (kÕt qu¶ ®IÒu tra chän mÉu) Qua b¶ng sè liÖu ta thÊy tuæi kÕt h«n trung b×nh cña t­ng nhãm cã tr×nh ®é häc vÊn cµng cao th× sè con trung b×nh cµng gi¶m xuèng ®©y lµ mèi quan hÖ tû lÖ nghÞch. Tõ hai mèi quan hÖ nµy dùa vµo ph­¬ng ph¸p håi quy t­¬ng quan chóng ta x©y dùng dc ph­¬ng tr×nh sau. Y = 6,21099 - 0,1735 X Trong ®ã hÖ sè t­¬ng quan r= 0,9 Ta thÊy r¨ng mèi quan hÖ t­¬ng quan ë ®©y lµ kh¸ chÆt chÏ, tõ ph­êng tr×nh håi quy trªn ta cã thÓ tÝnh ®­îc r»ng ®Ó sè con nhá h¬n hoÆc b»ng 2 th× tuæi kÕt h«n trung b×nh cña ng­êi phô n÷ ph¶i lín h¬n 24,27 tuæi. Qua b¶ng sè liÖu trªn th× tuæi kÕt h«n tbcã mèi quan hÖ tû lÖ thuËn víi tr×nh ®é häc vÊn vµ tû lÖ nghÞch víi møc sinh. Vëy ®Ò gi¶m møc sinh n©ng cao ®é tuæi kÕt h«n th× mét trong nh÷ng yªu cÇu quan träng lµ n¨ng cao tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi phô n÷ kh¸c h¼n víi n÷ giíin nam cã tuæi kÕt h«n cao h¬n h¼n còng gi«ng nh­ n÷ tuæi kÕt h«n trung b×nh cña nam còng phô thuéc rÊt chÆt chÏ vµo tr×nh ®é häc vÊn. B¶ng 20: Tr×nh ®é häc vÊn vµ tuæi kÕt h«n trung b×nh cña nam vµ n÷ Tr×nh®é häc vÊn Tuæi kÕt h«n trung b×nh Nam N÷ 1. Ch­a ®I häc 20,14 18,05 2. Ch­a TN cÊp I 21,76 19,16 3. TN cÊp I 22,21 19,78 4. TN cÊp II 24,72 21,92 5. TN cÊp III trë lªn 25,76 23,5 Nguån: UBDS-KHHG§ TØnh Thanh hãa n¨m 1997 Sù kh¸c biÖt vÒ tuæi kÕt h«n trung b×nh cña nam ch­a ®i häc vµ nam cã tr×nh ®é häc vÊn tõ cÊp III trë lªn lµ gÇn 5 n¨m, ®©y lµ sù kh¸c biÖt t­¬ng ®èi lín. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng khi mµ tuæi kÕt h«n cña nam t¨ng th× nã còng gi¸n tiÕp t¸c déng ®Õn tuæi kÕt h«n cña n÷, ngµy nay nam giíi lÊy vî cã tr×nh ®é t­¬ng ®­¬ng víi m×nh qua b¶ng sè liÖu trªn cho ta thÊy râ ®IÒu ®ã. MÆt kh¸c khi tr×nh ®é häc vÊn cña nam gií cao th× nhËn thøc cña hä ®èi víi h«n nh©n vµ gia ®×nh tèt h¬n,. V× thÕ tr×nh ®é häc vÊn cña nam giíi còng cã t¸c ®éng tÝch cøc ®Ðn viÖc gi¶m møc sinh vµ t¨ng tuæi kÕt h«n cña phô n÷. Qua ph©n tÝch trªn ta nhËn thÊy r»ng tuæi kÕt h«n lµ mét vÊn ®Ò quan träng trong nghiªn cøu qu¸ ®é d©n sè vµ nã cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn møc sinh. Bëi lÏ kÕt h«n sím còng nh­ hÇu hÕt mäi ng­êi ®Òu kÕt h«n lµ nh©n tè t¹o ra møc sinh cao. 2. Tr×nh ®é häc vÊn víi quy m« gia ®×nh Mét trong nh÷ng luËn ®IÓm chÝnh cña ch­¬ng tr×nh d©n sè ë ViÖt nam lµ khuyÕch tr­¬ng m¹nh mÏ viÖc h¹ thÊp møc sinh gãp phÇn n©n cao phóc l¬I vµ m­c s«ng cña c¸c gia ®×nh. C¬ së cña luËn ®iÓm nµy lµ víi nguån lùc cã h¹n, c¸c cÆp vî ch«ng cã Ýt con h¬n sÏ cã niÒu kh¶ n¨ng ®Çu t­ cho mçi ®øa con vµ nh­ vËy hä cã thÓ nu«i d¹y vµ gi¸o dôc con tèt h¬n. Do ®ã viÖc gia t¨ng sè gia ®×nh cã quy m« t­¬ng ®èi nhá sÏ gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cña c¸c thÕ hÖ trÎ em kÐ tiÕp trong t­¬ng lai, mét môc tiªu chung cña c¸c gia ®×nh còng nh­ cña c¸c chÝnh phñ ®Òu mong ®îi. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã th× ng­êi ta nhËn thÊy r»ng nang cao tr×nh ®é häc vÊn cho x· héi nãi chung vµ phô n÷ nãi riªng lµ mét trong nh÷ng c¸ch thøc tèt nhÊt ®Ó tiÕn tíi quy m« gia ®×nh nhá. B¶ng 21: Tr×nh ®é häc vÊn vµ quy m« gia ®×nh Tr×nh ®é häc vÊn Quy m« gia ®×nh 1 con 2 con 3 con 4 con 1. Ch­a ®I häc 6,44 21,44 21,74 50,48 2 Ch­a TN PTCS 8,36 23,19 23,19 45,26 3.TN PTCS/5-9 15,96 25,62 22,04 36,38 4.TN PTTH bËc1 (9-11) 15,00 28,53 26,06 30,40 5. TN PTTH bËc 2 (12) 20,44 38,67 27,08 13,81 Nguån : Côc thèng kª Thanh hãa n¨m 1998 Qua b¶ng sè liÖu trªnta thÊy ®èi víi nh÷ng phô n÷ ch­a tèt nghiÖp PTTH bËc 2 th× viÖc l­a chon quy m« gia ®×nh 2 con lµ cao nhÊt chiÕm 38,67%, cßn ®èi víi phô n÷ ch­a ®i häc th× quy m«gia ®×nh 4+ lµ chñ yÕu. Së dÜ cã sù kh¸c biÖt ®ã lµ ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn cao th× sù hiÓu biÕt vÒ c¸c biÖn ph¸p KHHG§ còng ®­îc n©ng lªn, bªn c¹nh ®ã hä cßn cho r»ng cã Ýt con th× hä míi cã ®IÒu kiÖn ch¨n sãc søc khÎo cho con cña hä ®­îc tèt h¬n hay nãi mét c¸ch ®i lµ hä quan t©m ®Õn chÊt l­¬ng nu«i d¹y con c¸i sau nµy vµ khi ng­êi phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn cao th×th× thêi gian dµnh cho viÖc nghiªn cøu häc tËp vµ tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi chiÕm phÇn lín thêi gian cña hä nªn thêi gian dµnh cho gia ®×nh sÏ Ýt h¬n, v× thÕ sè con mong muèn cña hä gi¶m xuèng. Ng­îc l¹i ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp th× nhËn thøc cña hä vÒ KHHG§ cßn nhiÒu h¹n chÕ, bªn c¹nh ®ã hä cßn chÞu ¶nh h­ëng cña t­ t­ëng nho gi¸o ­a thÝch gia ®×nh ®«ng con, ®Æc biÖt lµ gia ®×nh ®«ng con trai. Do vËy, ®a sè trong sè nh÷ng ng­êi lµ ­a thÝch gia ®×nh ®«ng con. II. ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn ®Õn hµnh vi sinh s¶n 1. ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn ®Õn sè con mong muèn vµ sè con thùc tÕ Tr×nh ®é häc vÊn nã t¸c ®éng mét c¸ch gi¸n tiÕp ®Õn sè con ®­îc sinh ra cña c¸c bµ mÑ, bëi lÏ con ng­êi víi ý thøc vµ trÝ tuÖ, t­ duy cña m×nh nªn mäi hµnh ®éng ®Òu lµ kÕt qu¶ cña suy nghÜ cña hä. Nh­ng mçi ng­êi kh¸c nhau cã c¸ch suy nghÜ vµ hµnh ®éng kh¸c nhau, tuú thuéc vµo tr×nh ®é häc vÊn cña hä. V× vËy hµnh vi sinh s¶n vµ sè lÇn sinh s¶n xuÊt ph¸t tõ tõ sù mong muèn cña ng­êi vî vµ ng­êi chång vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng con c¸i. Nh­ vËy, sè con mong muèn cña hä cã ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ ®ªn møc sinh. Kh¸c víi sè con lý t­ëng hµm ý kh«ng t­ëng, sè con mong muèn trong hoµn c¶nh sèng cô thÓ bao gåm c¶ sè l­îng vµ chÊt l­îng, phô thuéc vµo hoµn c¶nh thêi gian, ph¶n ¸nh ®­îc x¸c thùc vÒ sè con hä muèn cã phï hîp víi ®iÒu kiÖn sèng. Nhu cÇu vÒ sè con mµ ng­êi ta cho lµ hîp lý sÏ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn møc sinh. Sè con mong muèn còng gãp phÇn h×nh thµnh nªn quy m« gia ®×nh lý t­ëng. ChØ tiªu sè con mong muèn còng chÞu ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn ®Æc biÖt lµ tr×nh ®é häc vÊn cña phô n÷. Tr×nh ®é häc vÊn sÏ lµm thay ®æi nh÷ng quan niÖm vÒ sè con mong muèn vµ chÊt l­îng cña nh÷ng ®øa con. Ng­êi phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn th× hä sÏ cã nhËn thøc hîp lý vÒ sè con hä muèn cã nh»m ®¶m b¶o quy m« gia ®×nh lý t­ëng vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng cña con caisau nµy. B¶ng 22: Tr×nh ®é häc vÊn vµ sè con mong muèn trung b×nh Tr×nh ®é häc vÊn Sè con trung b×nh Ch­a ®I häc 2,87 Tèt nghiÖp tiÓu häc 2,67 Tèt gnhiÖp PTCS 2,61 Tèt nghiÖp PTTH 2,2 Tèt nghiÖp cao ®¼ng 1,96 Tèt nghiÖp ®¹i häc 1,94 Nguån: Côc thèng kª Thanh hãa n¨m 1998 Qua b¶ng sè liÖu trªn ta nhËn th©y sè con mong muèn trung b×nh cã xu h­¬ng sgi¶m xuèng khi tr×nh ®é häc vÊn t¨ng lªn, víi nh÷ng ng­êi phô n÷ ch­a ®i häc th× sè con mong muèn cña hä lµ cao nhÊt 2,87 con, tiÕp ®Õn lµ sè con mong muèn gi¶m dÇn khi tr×nh ®é häc vÊn t¨ng lªn, sè con mong muèn thÊp nhÊt lµ ®èi víi phô n÷ cã tr×nh ®é ®¹i häc ( 1,94 con). Do ®ã, tr×nh ®é häc vÊn cã t¸c ®éng mét c¸ch gi¸n tiÕp ®Õn møc sinh cña ng­êi phô n÷ th«ng qua sè con mµ hä muãn cã, v× thÕ muèn h¹n chÕ møc sinh th× viÖc nang cao tr×nh ®é häc vÊn lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy nhiªn sè con mong muèn cña phô n÷ ë c¸c ®é tuæi kh¸c nhau lµ rÊt kh¸c nhau, ®Ó thÊy ®­îc t¸c ®éng cña tr×nh ®é häc vÊn ®èi víi sè con mong muèn cña phô n÷ ë c¸c ®é tuæi kh¸c nhau ta h·y xem xÐt b¶ng sè liÖu sau. B¶ng 23: Tr×nh ®é häc vµ sè con mong muèn chia theo nhãm tuæi. Nhãm tuæi Tr×nh ®é häc vÊn Ch­a ®I häc Ch­a TN PTCS TN PTCS TN PTTH TN C§-§H 15-19 3,40 2,91 2,65 2,23 1,98 20-24 3,25 2,86 2,53 2,24 2,18 25-29 3,46 3,12 2,87 2,62 2,28 30-34 3,67 3,38 3,03 2,95 2,21 35-39 3,87 3,46 3,27 3,09 2,38 40-44 4,05 3,92 3,67 3,12 2,56 45-49 4,11 3,96 3,71 3,12 2,67 chung 3,81 3,4 3,12 2,67 2,38 Nguån: Côc thèng kª Thanh hãa Qua b¶ng sè liÖu trªn ta nhËn thÊy sè con mong muèn trung b×nh cña phô n÷ cã xu h­íng t¨ng lªn theo c¸c nhãm tuæi, cao nhÊt lµ nhãm tuæi 45-49, bªn c¹nh ®ã cïng víi sù t¨ng lªn cña tr×nh ®é häc vÊn th× sè con mong muèn trung b×nh øng víi c¸c nhãm tuæi cã xu h­íng gi¶m xuèng. Trong b¶ng sè liÖu trªn sè con mong muèn trung b×nh cña phô n÷ trong nhãm tuæi 15-19 øng víi tr×nh ®é C§-§H th× cã sè con mong muèn trung b×nh thÊp nhÊt 1,98 con. Nh­ vËy ®èi víi líp thanh niªn cã tr×nh ®é häc vÊn cao th× viÖc mong muèn cã Ýt con lµ phæ biªn schñ yÕu trong sè hä muèn cã tõ 1- 2 con, v× ®èi víi nh÷ng ng­êi phô n÷ nµy hä ®· tù trang bÞ cho m×nh cã ®­îc kiÕn thøc rÊt v÷ng vang vÒ h«n nh©n gia ®×nh, hä cã nhËn thøc còng nh­ hiÓu biÕt rÊt râ vÒ nh÷ng chi phÝ ph¶I bá ra khi sinh con. MÆt kh¸c còng cïng nhãm tuæi 15-19 th× sù lùa chän sè con mong muèn trung b×nh cña hä kh¸c h¼n, sè con trung b×nh mµ hä mong muèn lµ 3,4 con chªnh lÑch víi phô n÷ cã tr×nh ®é C§-§H lµ gÇn 1,5 con. Nh­ vËy ta cã thÓ nãi r»ng ®èi víi nh÷ng phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn th× hä ý thøc ®­îc sè con phï hîp víi ®IÒu kiÖn sèng vµ hoµn c¶nh cña hä. 2. Tr×nh ®é häc víi viÖc lùa chän giíi tÝnh. ViÖt nam nãi chung vµ Thanh hãa nãi riªng cßn chÞu ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña t­ t­ëng phong kiÕn, nhÊt lµ ë vïng n«ng th«n, vïng s©u vïng xa n¬I mµ t­ t­ëng träng namkhinh n÷ vÉn ®ang cßnphæ biÕn, t­ t­ëng muèn cã con trai ®Ó nèi râi t«ng ®­êng vÉn cßn ¨n s©u vµo tiÒm thøc hä. Khi nghiªn cøu møc ®é ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn víi viÖc lùa chän giíi tÝnh, chóng ta l¹i nhËn thÊy tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi mÑ cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn së thÝch cã con trai, con g¸i. Trong mét cuéc ®IÒu tra vÒ quan niÖm con trai, con g¸i ë ®ång b¨ng b¾cbé mét c©u hái ®­îc ®Æt ra lµ “ theo chÞ nÕu trong gia ®×nh ch­a cã con trai hoÆc con g¸i cã nhÊt thiÕt ph¶i ®Î cho ®Õn khi cã con trai, con g¸i kh«ng ? vµ thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau. B¶ng 24: Gi¸o dôc cña ng­êi mÑ vµ giíi tÝnh cña con §¬n vÞ % V¨n ho¸ Trai G¸i Cã Kh«ng Kh«ng ý kiÕn Cã Kh«ng Kh«ng ý kiÕn < 7 78,2 17,4 4,3 30,4 65,2 4,3 = 7 62,0 38,0 0 30,4 69,6 0 > 7 37,5 62,5 0 37,5 62,5 0 Tæng sè 64,0 35,0 1 31,5 68,0 1 Nguån: D©n sè ®ång b¨ng b¾c bé nh÷ng ng­êi nghiªn cøu tõ gãc ®é x· héi häc Tõ kÕt qu¶ trªn ta cã thÓ kÕt luËn tû lÖ ­a thÝch con trai cao h¬n con g¸i rÊt nhiÒu (64% so víi 31,5%), nÕu chØ xÐt vÒ sù ­a thÝch con trai cho thÊy cã tíi 78,2% phô n÷ d­íi líp 7 tr¶ lêi ph¶i ®Î cho b»ng ®­îc con trai trong khi ®ã tû lÖ nµy ë phô n÷ líp 7 lµ 62% vµ phô n÷ trªn líp 7 lµ 37,5%. Sù kh¸c biÖt gi÷a tû lÖ cao nhÊt vµ tû lÖ thÊp nhÊt lµ h¬n hai lÇn. Nh­ vËy tr×nh ®é häc vÊn cµng cao th× quan niÖm vÒ giíi tÝnh cµng ®­îc c©n b»ng. Trong mét cuéc pháng vÊn ®­îc tiÕn hµnh ë mét x· miÒn nói huyÖn Hµ trung- Thanh hãa, mét x· cßn nghÌo, tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi d©n cßn t­¬ng ®èi thÊp. Trong sè 8 gia ®×nh ®­îc hái th× ®a sè trong sè hä cã tõ 2-3 con, cã gia ®×nh cã tíi 4-5 con. §èi víi n÷ng gia ®×nh cã tr×nh ®é líp 4 líp 5 th× ho ®Òu cho r»ng hä thÝch sinh con trai h¬n con g¸i, khi ®­îc hái nÕu sinh ®Õncon thø 2vÉn lµ con g¸i th× chÞ cã tiÕp tôc sinh cho b»ng ®­îc con trai kh«ng ? th× hä tr¶ lêi lµ cã, cßn ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×ng ®é líp 7 còng c©u hái nh­ vËy ®a sè hä ®Óut¶ lêi r»ng chØ nªn cã hai con va hä kh«ng muèn ®«ng con, nh­ng nÕu c¶ 2 con ®Òu lµ con g¸i nÕu cã ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ th× hä rÊt muèn cã thªm mét ®øa con trai, ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é trªn líp 7 th× hÞ cho r»ng chØ nªn cã tõ mét ®Õn hai con vµ hä quan niÖm r»ng con trai hay con g¸i ®Òu lµ con cña m×nh, c¸i chÝnh lÇphØ cho nã ¨n häc nªn ng­êi, tuy nhiªn hä còng cho r»ng nªn cã mét con trai vµ mét g¸i lµ hîp lý nhÊt. Tõ hai dÉn chøng trªn ta cã thÓ kÕt luËn vÒ sù ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn ®ªn sviÖc lùa chän giíi tÝnh ë Thanh hãa n­ sau: ë Thanh hãa nãi riªng vµ ViÖt nam nãi chung vÉn cßn chÞu ¶nh h­ëng cña t­ t­ëng nho gi¸o “trong nam khinh n÷” nh­ng møc ®é ¶nh h­ëng cã sù kh¸c nhau nã phô thuéc vµo tr×nh ®é häc vÊn. §èi víi nh÷ng ng­êi phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp th× vÉn chÞu ¶nh h­ëng nÆng nÒ bëi t­ t­ëng nµy, cßn ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn th× hä d­êng nh­ chñ ®éng h¬n trong viÖc l­a chon giíi tÝnh, tuy nhiªn hä ph¶I sèng trong m«i tr­êng mµ t­ t­ëng nho gi¸o trong ®¹i ®a sè ng­êi d©n th×, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng ng­êi cao tuæi nªn trong t­ t­ëng cña hä Ýt nhiÒu vÉn mang t­ t­ëng ®ã. 3. Tr×nh ®é häc vÊn víi tuæi sinh con ®Çu lßng vµ kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn sinh. Tuæi sinh con ®Çu lßng nã biÓu hiÖn th¸i ®é nhËn thøc cña ng­êi phô n÷, ®èi víi hµnh vi sinh s¶n cña m×nh, nã còng lµ nh©n tè cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn møc sinh. Víi chÕ ®é sinh ®Î tù nhiªn ng­êi phô n÷ sinh con sím sÏ lµm t¨ng møc sinh cña x· héi vµ sè con hä sÏ cao. Còng nh­ nh÷ng nh©n tè kh¸c tuæi sinh con ®Çu lßng còng chÞu ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn. Mçi cÆp vî chång sau khi c­íi ®Òu tù ý thøc ®­îc viÖc sinh con ®Ó c¸i, tuú thuéc vµo nhËn thøc cña mçi ng­êi mµ hä sÏ quyÕt ®Þnh thêi ®iÓm sÏ cã ®øa con ®Çu tiªn, Nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp th­ßng chÞu søc Ðp cña ngo¹i c¶nh t¸c ®éng lªn nh÷ng ý ®Þh vÒ ®øa con ®Çu lßng cña m×nh nh­ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña chång vµ gia ®×nh hä téc nhµ chång vÒ së thÝch vÒ së thÝch cã con trai vµ sè con mong muèn, do häc vÊn thÊp hä ch­a cã ®­îc tiÕng nãi mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trong gia ®×nh, mäi viÖc trong gia ®×nh hä ph¶i nhÊt nhÊt tu©n theo kÓ c¶ viÖc quyÕt ®inh thêi ®IÓm sinh ®óa con ®Çu lßng, ví hä viÖc sinh ®øa con ®Çu lßng ngay sau khi c­íi lµ ®iÒu tÊt yÕu mµ kh«ng mÊy quan t©m chuÈn bÞ ®IÒu kiÖn t«t nhÊt cho ®øa con. Ng­îc l¹i ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn cao bao giê hä còng cã quyÒn tù chñ h¬n trong mäi quyÕt ®Þnh, mét mÆt do cã häc vÊn cao nªn hä cã ®­îc tiÕng nãi tÝch cùc trong gia ®×nh kh«ng bÞ thô ®«ng do c¸c t¸c ®éng cña ngo¹i c¶nh, hä kh«ng thÓ tu©n theo c¸c quyÕt ®inh vÒ sè con nÕu ®iÒu kiÖn ch­a cho phÐp hä lµm ®iÒu ®ã. Thø hai nhê cã häc vÊn cao nh÷ng ng­êi phô n÷ nµy chØ sinh ®øa con ®Çu lßng khi ®iÒu kiÖn ®Ó ®øa con ®Çu lßng chµo ®êi ®­îc hä chuÈn bÞ mét c¸ch tèi ­u nhÊt. B¶ng 25: Tr×nh ®é häc vÊn víi tuæi sinh con ®Çu lßng trung b×nh cña phô n÷. Tr×nh ®é häc vÊn Tuæi sinh con ®Çu lßng trung b×nh 1. Ch­a ®i häc 19,96 2. Ch­a TN cÊp I 20,76 3. TN cÊp I 21,59 4. TN cÊp II 23,12 5. TN cÊp III trë lªn 24,48 Nguån: UBDS-KHHG§ TØnh Thanh hãa n¨m 1997 ( kÕt qu¶ ®iÒu tra chän mÉu) §èi víi nh÷ng phô n÷ ch­a ®i häc th× tuæi sinh con ®Çu long trung b×nh lµ thÊp nhÊt 19,96 tuæi, phô n÷ cã trßnh ®é tõ tèt nghÖp tõ cÊp 3 trë lªn cã tuæi sinh con ®Çu lßng cao nhÊt 24,8 tuæi cao h¬n so víi phô n÷ ch­a ®i häc lµ 4,85 tuæi sù chªnh lÖch nµy lµ t­¬ng ®èi lín, v× thÕ nã t¹o ra sù kh¸c biÖt ®è víi møc sinh. §èi víi phô n÷ ch­a tèt nghiÖp c©p 1 vµ phô n÷ ch­a ®i häc th× sù chªnh lÖch vÒ tuæi sinh con®Çu lßng lµ 0,8 n¨m, gi÷a phô n÷ tèt nghiÖp cÊp 2 vµ tèt nghiÖp cÊp 1lµ 1,53 n¨m, gi÷a tèt nghiÖp cÊp 2 vµ tèt nghiÖp cÊp 3 lµ 1,96 n¨m. Nh­ vËy tuæi sinh con ®Çu lßng tû lÖ thuËn víi tr×nh ®é häc vÊn vµ kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®é tuæi cµng t¨ng lªn theo tr×nh ®é häc vÊn, lý do ®ã lµ ®èi víi nh÷ng ng­êi phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn cao th× hä ph¶i dµnh nhiÒu thêi gian cho viÖc häc tËp vµ c«ng viÖc. Do vËy, tuæi sinh con ®Çu lßng cña ho lµ cao nhÊt, cßn ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp th× hoµn toµn ng­îc l¹i do c«ng viÖc x· héi cña hä hÇu nh­ kh«ng cã cho nªn hä chØ quan t©m ®Õn c«ng viÖc gia ®×nh, v× thÕ tuæi sinh con ®Çu lßng cña hä lµ rÊt thÊp. * Bªn c¹nh ®ã tr×nh ®é häc vÊn còng cã ¶nh h­ëng rÊt m¹nh mÏ ®Õn kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn sinh cña ng­êi phô n÷, khi tr×nh ®é häc vÊn cµng cao th× ng­êi phô n÷ cã xu h­íng lùa chon kho¶ng c¸ch sinh con ®Çu lßng hîp lý, phï hîp víi m×nh nhÊt ®Ó khi sinh ®øa con tiÕp theo cã lîi nhÊt cho søc khoÎ cña c¶ bµ mÑ vµ trÎ em, ng­îc lai ®èi víi ng­êi phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn th× hä kh«ng chñ ®éng trong viÖc lùa chän kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn sinh con, th­êng th× kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn sinh cña hä rÊt ng¾n vµ ®IÒu ®ã lµ kh«ng cã lîi cho søc khoÎ cña bµ mÑ vµ trÎ em. Theo cuéc ®IÒu tra pháng vÊn ë huyÖn Hµ trung cho thÊy, ®èi víi phô n÷ cã str×nh ®é tõ líp 7 trë lªn khi ®­îc hái theo anh chÞ th× kho¶ng c¸ch gi÷a hai lÇn sinh lµ bao nhiªu n¨m lµ hîp lý hä tr¶ lêi kho¶ng tõ 3-5 n¨m lµ hîp lý,khi hái t¹i sao th× hä cho r»ng víi kho¶ng c¸ch ®ã th× cã lîi nhÊt cho søc khoÎ cña hä vµ con. Ng­îc l¹i, ®ãi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é d­íi líp 7 th× ®a sè hä chän kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn sinh lµ tõ 1-2 n¨m. III. Tr×nh ®é häc víi viÖc nhËn thøc vµ sö dông c¸c bÞªn ph¸p tr¸nh thai Tr×nh ®é häc vÊn lµ yÕu tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn møc sinh mh­ng nã kh«ng t¸c ®éng mét c¸ch trùc tiÕp, mµ th«ng qua mét sè yÕu tè trung gian nh­: Tuæi kÕt h«n, sù hiÓu biÕt vµ sö dông c¸c BPTT, hµnh vi sinh s¶n ...trong ®ã sö hiÓu biÕt vµ sö dông c¸c BPTT lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh ®Õn møc sinh cña ng­êi phô n÷. môc ®Ých cña viÖc sö dông c¸c BPTT thø nhÊt ®ã lµ hoÆc lµ tr¸nh thai hoµn toµn hoÆc tr× ho·n viÖc cã thai sím hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ lµm tr× ho·n kho¶ng c¸ch gi÷a hai lÇn sinh, thø hai ®ã lµ tr¸nh thai vÜnh viÔn cã nghÜa lµ ng­êi sö dông nã sÏ chÊm døt viÖc sinh s¶n, mÆt kh¸c viÖc sö dông c¸c BPTT tr­íc hÕt chÞu sù t¸c ®éng cña tuæi t¸c vµ sù am hiÓu vÒ c¸c BPTT kÓ c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. §Ó hiÓu h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy ta lÇn l­ît nghiªn cøu sù t¸c ®éng cña tr×nh ®é häc vÊn víi sù am hiÓu vµ sö dông c¸c BPTT ë sè khÝa c¹nh sau. 1. Tr×nh ®é häc vÊn víi viÖc nhËn thøc vÒ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai ViÖc thùc hiÖn c¸c BPTT phô thuéc vµo tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi sö dông. Tr×nh ®é häc häc lµ c¬ së ®Ó cho ng­êi sö dông cã kh¶ n¨ng ®ãn nhËn vµ hiÓu biÕt vµ hiÓu biÕt nhiÒu h¬n c¸c th«ng tin x· héi trong ®ã cã th«ng tin vÒ d©n sè - KHHG§, phô n÷ cã häc vÊn cao sÏ cã nhiÒu cè ¾ng ®iÒu khiÓn hµnh vi sinh ®Î cña m×nh, ®Ó ®¹t ®­îc chuÈn mùc cña sù tiÕn bé x· héi ®ã lµ mçi gia ®×nh chØ nªn cã tõ mét ®Õn hai con. Do vËy, häc vÊn cao sÏ trang bÞ cho hä ®Çy ®ñ kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt ®­îc t¸c dông cña c¸c BPTT. Tõ ®ã sÏ n©ng cao nhËn thøc cña hä, cho phÕp hä thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p KHHG§ kh¸c nhau mét c¸nh cã hiÖu qu¶, phï hîp víi b¶n th©n ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc sè con mong muèn. B¶ng 26: tû lÖ hiÓu biÕt vÒ c¸c BPTT Nhãm ®èi t­¬ng theo t­ng BPTT Tr¶ lêi Cã hiÓu biÕt Kh«ng hiÓu biÕt Dông cô tö cung 97,28 2,72 ®×nh s¶n nam 95,60 4,40 Bao cao su 100,00 0,00 Thuèc tr¸nh thai 97,56 2,44 Nguån: UBDS-KHHG§ tØnh Thanh hãa n¨m 1999 Qua b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy hÇu hÕt trong sè ng­êi ®­îc hái ®Òu cã hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ c¸c BPTT, ®Æc biÖt lµ bao cao su th× cã 100% ®èi t­îng ®­îc hái ®Òu biÕt, cã lÏ r»ng biÖn ph¸p nµy trong thêi gian gÇn ®©y ®­îc rÊt nhiÒu ng­êi sö dông, v× trong mét hai n¨m gÇn ®©y biÖn ph¸p nµy ®· ®­îc tuyÒn truyªn rÊt nhiÒu trªn c¸c ph­¬ng tiÖn ph¸t thanh truyÒn h×nh. Tuy nhiªn, còng cßn mét phÇn nhá sè ng­êi kh«ng cã hiÓu biÕt vÒ BPTT mµ m×nh ®ang sö dông, lý do chÝnh ë ®©y lµ do tr×nh ®é häc vÊn cña nh÷ng ®èi t­îng nµy cßn thÊp. Do vËy, ®Ó thÊy ®­îc møc ®é ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn víi viÖc am hiÓu vÒ c¸c BPTT ta h·y xem xÐt b¶ng sè liÖu sau. B¶ng 27: Tû lÖ phô n÷ hiÓu biÕt vÒ c¸c BPTT vµ nguån cung cÊp chia theo tr×nh ®é häc vÊn Tr×nh ®é häc vÊn Phô n÷ cã chång HiÓu biÕt mét BPTT bÊt k× HiÓu biÕt vÒ BPTT hiÖn ®¹i BiÕt nguån Ch­a ®I häc 80,81 79,12 65,18 Ch­a tèt nghiÖp I 93,23 85,52 75,64 Tèt nghiÖp cÊp I 97,47 89,17 80,41 Tèt nghiÖp cÊp II 98,32 97,19 95,19 Tèt nghiÖp cÊp III trë lªn 99,49 99,25 99,01 Nguån: UBDS- KHHG§ tØnh Thanh hãa n¨m 1998 Qua b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy tû lÖ hiÓu biÕt vÒ c¸c BPTT t¨ng d©n theo tr×nh ®é häc vÊn. §èi víi phô n÷ ch­a ®I häc cã gÇn 20% kh«ng biÕt mét BPTT nµo, nh­ng ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é tõ cÊp I trë lªn th× sè ng­êi kh«ng hiÓu biÕt vÒ mét biÖn ph¸p bÊt k× nµo chØ cã 5% tøc lµ thÊp h¬n 4 lÇn so víi phô n÷ ch­a ®i häc , bªn c¹nh ®ã chóng ta còng nhËn thÊy r»ng víi nh÷ng ng­êi phô n÷ cã tr×nh ®é tèt nghiÖp cÊp I, tèt nghiÖp cÊp II, tèt nghiÖp cÊp III trë lªn th× sù kh¸c biÖt vÒ sù hiÓu biÕt vÒ mét BPTT bÊt k× lµ rÊt Ýt chØ kho¶ng 1%. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng ®Ó cã kiÕn thøc vÒ c¸c BPTT th× ng­êi phô n÷ chØ cÇn ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh nµo ®ã,th× hä cã thÓ hiÓu biÕt ®­îc t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vÒ c¸c BPTT hay nãi mét c¸ch kh¸c ë tr×nh ®é ®ã ng­êi phô n÷ nhËn thøc ®­îc r»ng viÖc sö dông c¸c BPTT lµ rÊt cÇn vµ tù hä sÏ t×m ®Õn mét BPTT phï hîp víi m×nh.§iÒu nµy cßn thÓ hiÖn râ khi hái vÒ nguån gèc cung cÊp c¸c BPTT ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é tõ cÊp I trë lªn th× cv¬ trªn 80% sè ng­êi hiÓu biÕt vÒ nguån gèc cña c¸c BPTT m×nh ®ang sö dông, ®Æc biÖt lµ ®èi víi phô n÷ cã tr×nh ®é tõ cÊp II trë lªn th× gÇn nh­ 100% sè ng­êi ®­îc hái ®Òu biÕt. Cßn ®èi víi nh÷ng phô n÷ ch­a bao giê ®I häc th× hoµn toµn ng­îc l¹i, tû lÖ ng­êi ®­îc hái kh«ng biÕt vÒ nguån gèc cña c¸c BPTT lµ rÊt cao ( gÇn 40%) ®IÒu nµy còng thËt lý gi¶i, bëi v× ®èi víi ®èi t­îng nµy kh«ng quan t©m, kh«ng nhËn thøc ®­îc sù cÇn thiÕt cña viÖc sö dông c¸c BPTT ®èi víi viÖc h¹n chÕ møc sinh, v× thÕ hä còng kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn nguån gèc cña nã. MÆt kh¸c, ta l¹i nhËn thÊy kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn nguån gèc còng nh­ mét BPTT bÊt k× nµo ®ã mµ nã cßn ¶nh h­ëng ®Õn sù hiÓu biÕt vÒ c¸c BPTT kh¸c. B¶ng 28: Tr×nh ®é víi sù hiÓu biÕt vÒ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai kh¸c nhau Tr×nh ®é häc vÊn Phô n÷ ®· cã chång BPTT hiÖn ®¹i BPTT truyÒn thèng Ch­a ®i häc 79,12 80,67 Ch­a tèt nghiÖp I 85,52 88,23 Tèt nghiÖp cÊp I 89,17 93,18 Tèt nghiÖp cÊp II 97,19 99,47 Tèt nghiÖp cÊp III trë lªn 99,17 99,62 Nguån: UBDS – KHHG§ tØnh Thanh hãa n¨m 1998 Dï lµ BPTT truyÒn thèng hay BPTT hiÖn ®¹i th× mét lÇn n÷a chóng ta, cã thÓ kh¶ng ®Þnh r»ng tr×nh ®é häc vÊn tû lÖ thuËn víi viÖc hiÓu biÕt vÒ c¸c BPTT. Tuy nhiªn, møc ®é hiÓu biÕt vÒ c¸c BPTT kh¸c nhau lµ kh«ng gièng nhau, theo b¶ng sè liÖu trªn ta nhËn thÊy tû lÖ n÷ hiÓu biÕt vÒ BPTT hiÖn ®¹i nhá h¬n so víi c¸c BPTT truyªn fthèng, së dÜ cã t×nh tr¹ng nµy lµ do cã sù kh¸c biÖt vÒ thêi gian xuÊt hiÖn c¸c lo¹i BPTT. §èi víi BPTT truyÒn thèng do ®­îc ng­êi sö dông biÕt ®Õn tr­íc nªn tû lÖ ng­êi hiÓu biÕt vÒ nã nhiÒu h¬n vµ tû lÖ hiÓu biÕt vÒ nã còng t¨ng dÇn lªn cïng víi tr×nh ®é häc vÊn. Ng­îc lµ ®èi víi c¸c BPTT hiÖn ®¹i do cã thêi gian du nhËp vµo sau nªn tû lÖ ng­êi biÕt lµ Ýt h¬n. Nh­ng trong thêi gian kh«ng xa n÷a th× tû lÖ ng­êi sö dông c¸c BPTT hiÖn ®¹i sÏ t¨ng h¬n h¼n so víi c¸c BPTT truyÒn thèng do c¸c ­u ®iÓm nçi bËt cña nã ( tiÖn sö dông, hiÖu qu¶ phßng ngõa cao, khong cã c¸c t¸c dông phô ®èi víi ng­êi sö dông). Khi ®¸nh gi¸ vÒ sù hiÓu biÕt vÒ c¸c BPTT ng­êi ta còng nhËn thÊy r»ng cã sù kh¸c biÖt kh¸ lín vÒ sù am hiÓu vÒ c¸c BPTT gi÷a hai vïng n«ng th«n vµ thµnh thÞ. B¶ng 29: Tû lÖ hiÓu biÕt vÒ c¸c BPTT chia theo khu vùc Khu vùc BiÖn ph¸p hiÖn ®¹i BiÖn ph¸p truyÒn thèng Thµnh thÞ 96,23 87,65 N«ng th«n 75,23 80,12 Nguån: UBDS – KHHG§ TØnh Thanh hãa n¨m 1998 ë khu vùc thµnh thÞ møc ®é am hiÓu vÒ c¸c BPTT hiÖn ®¹i lµ 96,23, ®èi víi khu vùc n«ng th«n lµ 75,23 sù kh¸c biÖt nµy lµ trªn 20%, së dÜ nh­ vËy lµ do ë thµnh thÞ ng­êi d©n cã tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n so víi khu vùc n«ng th«n, nªn hä cã sù hiÓu biÕt vÒ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai tèt h¬n ë khu vùc n«ng th«n vµ viÖc thùc hiÖn KHHG§ còng tèt h¬n. Do ®ã, lµm cho møc sinh ¬ khu vùc thµnh thÞ gi¶m mét c¸ch t­¬ng ®èi æn ®Þnh. 2. Tr×nh ®é häc víi viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai BiÖn ph¸p tr¸nh thai lµ yÕu tè quýªt ®Þnh ®Õn hµnh vi sinh s¶n cña ng­êi phô n÷ do vËy ®Ó thÊy ®­îc xu h­íng sö dông c¸c BPTT ë tØnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ta h·y tham kh¶o b¶ng sè liÖu sau B¶ng 29: Tû lÖ sö dông c¸c BPTT tõ 1995-1999 §¬n vÞ: % ChØ tiªu N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 Vßng tr¸nh thai 53,61 55,60 61,55 56,31 48,77 §×nh s¶n nam 0,94 0,81 0,34 0,21 0,11 §×nh s¶n n÷ 3,98 3,74 3,19 2,61 1,98 Bao cao su 17,56 18,67 15,93 16,14 17,77 Thuèc tr¸nh thai 10,19 9,76 5,36 8,78 10,05 Tiªm tr¸nh thai - 0.08 0,38 0,51 1,12 Cêy tr¸nh thai - 0,014 - 0,035 - BiÖn ph¸p kh¸c 13,72 11,33 13,25 15,40 20,2 Tæng 100 100 100 100 100 Nguån: UBDS-KHHG§ tØnh Thanh hãa Qua b¶ng sè liÖu trªn trong thêi kú 1995-1999 vßng tr¸nh thai lµ biÖn ph¸p ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt chiÕm trªn 50% trong c¸c BPTT ¸p dông, tû lÖ ng­êi sö dông cao nhÊt biÖn ph¸p nµy lµ vµo n¨m 1997 (61,55%) tiÕp ®Õn lµ bao cao su còng lµ mét biÖn ph¸p cã tû lÖ ng­êi ¸p dông t­¬ng ®èi lín vµ th­¬ng ®èi æn ®Þnh qua c¸c n¨m giao ®éng tõ 15-18%, sè ng­êi ¸p dông thuèc tr¸nh thai còng cã tõ 5- 11% , tuy nhiªn viÖc ¸p dông biÖn ph¸p nµy kh«ng cã tÝnh chÊt æn ®Þnh, th­êngg cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a c¸c n¨m. §iÒu ®¸ng l­u ý lµ biÖn ph¸p ®×nh s¶n ®­îc ¸p dông ë c¶ nam vµ n÷ nh­ng víi tû lÖ kh«ng cao vµ cã sù kh¸c biÕt ®¸ng kÓ gi÷a nam vµ n÷. Sù kh¸c biÖt nµy giao ®éng tõ 4-18 lÇn. Xu h­íng ¸p dông biÖn ph¸p nµy ngµy cµng cã xu h­íng gi¶m xuèng. TÝnh ®Õn n¨m 1999 th× chØ cã 0,11% nam vµ 1,98% n÷ ¸p dông ®×nh s¶n, vµ trong t­¬ng lai kh«ng xa biÖn ph¸p nµy cã thÓ cßn gi¶m xuèng n÷a. Qua kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn ta thÊy r»ng cã trªn 70%c¸c BPTT ¸p dông cho n÷, v× thÕ vai trß cña phô n÷ trong viÖc thùc hiÖn c¸c BPTT cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña ch­¬ng trinh DS-KHHG§ ë Thanh hãa. Do ®ã, viÖc gi¸o dôc vµ n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn sÏ trang bÞ cho ng­êi phô n÷ kiÕn thøc vÒ kinh tÕ còng nh­ x· héi mµ tõ ®ã sÏ gióp hä tiÕp cËn rÔ rµng h¬n ®èi víi c¸c BPTT. §Ó thÊy ®­îc møc ®é ¶nh h­ëng cña tr×nh ®é häc vÊn ®Õn viÖc. Do ®ã c¸c BPTT vµ lùa chän BPTT hîp lý ta h·y xem xÐt b¶ng sè liÖu sau B¶ng 30: C¬ cÊu sö dông c¸c BPTT theo tr×nh ®é häc vÊn §¬n vÞ :% C¸c BPTT Tr×nh ®é häc vÊn Ch­a ®I häc Ch­a TN PTCS (1-4) TN PTCS (5-8) TN PTTH bËc 1(9-11) TN PTTH bËc 2 (12) Tæng 100 100 1000 100 100 Thuèc tr¸nh thai 5,55 3,00 1,15 0,06 1,07 Vßng tr¸nh thai 69,44 69,46 72,44 73,62 66,74 Tiªm tr¸nh thai - - - 0.09 - Mµng ng¨n, kem, S.B - - 0,15 - - Bso cao su - - 2,45 2,58 8,37 §×nh s¶n n÷ - 8,38 10,53 9,91 7,08 §×nh s¶n nam 16,66 7,78 4,04 0,60 0.21 TÝnh vßng tinh, XTN 5,55 7,78 7,21 1,46 16,31 BiÖn ph¸p kh¸c 2,80 3,60 2,03 1,14 0,21 Nguån: Côc thèng kª Thanh hãa n¨m 1998 B¶ng kÕt qu¶ trªn ®­îc tÝnh tõ kÕt qu¶ ®IÒu tra chän mÉu gåm 2666 ng­êi. Ta nhËn thÊy r»ng cã tíi 73,52% sè phô n÷ sö dông vßng tr¸nh thai vµ ®èi víi biÖn ph¸p nµy ®­îc ¸p dông hÇu nh­ kh«ng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ gi÷a nh÷ng ng­êi c¬ tr×nh ®é häc vÊn kh¸c nhau. Bëi v× ®èi víi biÖn ph¸p nµy ë Thanh hãa thùc hiÖn rÊt réng r·i vµ ®­îc thùc hiÖn miÔn phÝ hoµn toµn ®èi víi nh­ng ng­êi phô n÷ muèn ¸p dông biÖn ph¸p nµy th× hµng kú ®Òu cã c¸c c«ng t¸c viªn d©n sè ë tuyÕn huyÖn vÒ tËn x· ®Ó gióp c¸c chÞ em phô n÷ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p KHHG§. MÆt kh¸c do ­u ®iÓm cña chÝnh biÖn ph¸p nµy lµ chØ cÇn thùc hiÖn 1 lÇn vµ ¸p dông ®­îc trong mét kho¶ng thêi gian kh¸ dµi, hiÖu qu¶ phßng ngõa cao. Qua b¶ng sè liÖu trªn còng cho ta thÊy r»ng sè ng­êi ®×nh s¶n cao h¬n nhiÒu so víi nam giíi nhÊt lµ lªn tr×nh ®é cµng cao th× sù kh¸c biÖt nµy cµng lín, ®èi víi nhãm TN PTCS (5-8) Lµ 6,59%, nhãm TN TPTH BËc 1 lµ 9,31% , nhãm TN PTTH bËc 2lµ 6,87%. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do t­ t­ëng träng nam khinh n÷ mµ vÊn ®Ò KHHG§ chñ yÕu do ng­êi phô n÷ chÞu tr¸ch nhiÖm, vµ ng­êi ®µn «ng d­êng nh­ ®øng ngoµi cuéc. Bëi thÕ ta thÊy biÖn ph¸p nµy chñ yÕudc¸p dông ë n÷ giíi. Ta còng nhËn thÊy mét xu h­íng ë ®©y lµ khi tr×nh ®é häc vÊn cµng cao th× ë c¶ nam vµ n÷ tû lÖ ng­êi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nµy ngµy mét gi¶m xuèng. Ph¶i ch¨ng khi tr×nh ®é häc vÊn cµng cao th× ng­êi ta cµng hoµi nghi vÒ biÖn ph¸p nµy, lµ nã cã t¸c ®éng sÊu ®Ðn søc khÎo cña ng­êi thùc hiÖn vµ nh­ vËy ng­êi ta sÏ t×m ®Õn c¸c biÖn ph¸p kh¸c thay thÕ cho biÖn ph¸p nµy. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ qua viÖc sö dông hai biÖn ph¸p bao cao su vµ tÝnh vßng kinh, xuÊt tinh ngoµi. §èi víi c¶ hai biÖn ph¸p nµy ®Òu cã chung mét xu h­íng, ®ã lµ khi tr×nh ®é häc vÊn cµng cao th× xu h­íng sö dông c¸c biÖn ph¸p nµy cµng t¨ng. ë biÖn ph¸p tÝnh vßng kinh, xuÊt tinh ngoµi, ®èi víi nh÷ng ng­êi ch­a ®i häc th× tû lÖ sö dông lµ 5,5%, con ®èi víi nh÷ng ng­êi tèt nghiÖp PTTH bËc 2lµ 16,31% sù chªnh lÖch nµy lµ gÇn 3 lÇn. Tuy nhiªn ë ®©y ta kh«ng kh¶ng ®Þnh r»ng tr×nh ®é häc vÊn lu«n lu«n tû lÖ thuËn víi viÖc sö dông c¸c BPTT mµ cã mét sè BPTT ®èi víi ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp l¹i sö dông nhiÒu h¬n ch¼ng h¹n nh­ viÖc sö dông biÖn ph¸p d×nh s¶n ®èi víi ng­êi ch­a ®i häc l¹i cã tû lÖ cao nhÊt, víi nam lµ 16,66%. Do ®ã ta cã thÓ kÕt luËn r»ng viÖc sö dung c¸c BPTT nã phô thuéc vµo th¸i ®é cña ng­êi sö dông ®èi víi vÊn ®Ò KHHG§ vµ sù hiÓu biÕt cña hä vÒ c¸c BPTT. Tuy nhiªn, ë ®©y ta còng kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc vai trß cña c«ng t¸c truyÒn th«ng, t­ vÊn vÒ DS-KHHG§ ®èi víi viÖc sö dông c¸c BPTT. Qua b¶ng sè liÖu trªn ta còng nhËn thÊy mét ®iÒu n÷a lµ ®èi víi nh÷ng ng­êi ch­a ®i häc th× tû lÖ ng­êi sö dông vßng t¸nh thai còng t­¬ng ®­¬ng víi nhãm cã tr×nh ®é häc vÊn kh¸c. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ sù kh¸c biÖt gi÷a tr×nh ®é häc vÊn víi viÖc sö dông c¸c BPTT kh¸c nhau ta h·y xem b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 31: Tû lÖ phô n÷ 15-49 tuæi hiÖn ®ang cã chång chia theo tr×nh ®é häc vÊn vµ t×nh tr¹ng sö dông c¸c BPTT Tr×nh ®é häc vÊn BPTT hiÖn ®¹i BPTT kh¸c Ch­a ®Iihäc 100 0 Ch­a TN cÊp I 92,62 4,83 TN cÊp I 92,95 7,05 TN cÊp II 90,30 9,70 TN cÊp III 85,27 14,73 TN C§-§H trë lªn 83,50 16,50 KX§ 100 0,00 Nguån: Côc thèng kª Thanh hãa n¨m 2000 B¶ng sè liÖu trªn ®­îc pn©n tÝch tõ kÕt qu¶ cña cuäc ®iÒu tra chän mÉu, nªn kh«ng cho ta biÕt chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh sö dông c¸c BPTT ë Thanh hãa nh­ng d­a vµo ®©y ta cã thÓ biÕt ®­îc xu h­íng mµ thùc tÕ ®ang diÔn ra. Ta nhËn thÊy cã hai xu h­íng diÔn ra trªn b¶ng sè liÖu trªn øng víi hai biÖn ph¸p. §èi víi BPTT hiÖn ®¹i th× tû lÖ ng­êi sö dông c¸c biÖn ph¸p nµy cã xu h­íng gi¶m xuèng khi tr×nh ®é häc vÊn t¨ng lªn con ®èi víi c¸c biÖn ph¸p kh¸c th× hoµn toµn ng­îc l¹i, khi tr×nh ®é häc vÊn cµng cao th× tû lÖ sö dông c¸c BPTT cµng t¨ng lªn. Nh­ vËy, ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn cao (ë ®©y lµ nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn tõ cÊp II trë lªn), th× viÖc sö dông c¸c BPTT cña hä kh«ng cøng nh¾c chØ tËp trung vµo mét lo¹i biÖn ph¸p nµo mµ hä lu«n chñ ®éng linh ho¹t trong viÖc sö dông c¸c BPTT hîp lý phï hîp víi m×nh nhÊt ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ qua b¶ng sè liÖu trªn. Cßn ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp (phô n÷ ch­a ®Õn tr­êng hoÆc ch­a TN cÊp I) th× hoµn toµn ng­îc l¹i hä kh«ng chñ ®éng chñ ®éng linh ho¹t trong viÖc sö dông c¸c lo¹i BPTT, theo b¶ng sè liÖu trªn th× cã tíi gÇn 100% phô n÷ sö dông BPTT hiÖn ®¹i vµ nh­ vËy cã nghÜa lµ ®èi víi nh÷ng ng­êi nµy møc ®é rñi do trong viÖc sö dông c¸c BPTT sÏ cao. V× vËy, hiÖn t­îng sinh ngoµi ý muèn th­êng xÈy ra ë nh÷ng ng­êi phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp. Sù kh¸c biÖt vÒ c¸c lo¹i ho¹t ®éng lao ®éng kh¸c nhau còng t¸c ®éng ®Õn viÖc sö dông c¸c BPTT kh¸c nhau B¶ng 32: Quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng vµ viÖc sö dông c¸c BPTT BiÖn ph¸p KHHG§ Ph©n lo¹i lao ®éng L§ trÝ ãc L§ phi n«ng nghiÖp L§ n«ng nghiÖp L§ dù tr÷ Toµn tØnh 100 100 100 100 Thuèc tr¸nh thai 0,84 2,96 0.75 3,20 Vßng tr¸nh thai 65,52 48,88 75,43 61,29 Tiªm tr¸nh thai - - 0,13 - Mµng ng¨n, kem, S.B - - - - Bao cao su 9,32 17,03 2,18 12,90 §×nh s¶n n÷ 5,93 8,15 9,82 9,67 §×nh s¶n nam - - 2,18 - TÝnh vßng kinh,XTN 14,40 21,48 8,10 12,94 BiÖn ph¸p kh¸c 4,62 1,50 1,41 - Nguån: côc thèng kª Thanh hãa n¨m 1998 Qua b¶ng sè liÖu trªn ta nhËn thÊy ®èi víi phô n÷ lµm n«ng nghiÖp th× viÖc sö dông vßng tr¸nh thai lµ chñ yÕu chiÕm 75,43%, lý do lµ ®èi víi ng­êi lµm nghÒ n«ng th× thu nhËp cña hä rÊt thÊp nÕu nh­ sö dông c¸c BPTT hiÖn ®¹i th× hä th­êng xuyªn ph¶i bá ra mét kho¶n chi phÝ. V× thÕ ®©y lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m cña hä. TÝnh vßng kinh, xuÊt tinh ngoµI ®­îc c¸c phô n÷ lµm nghÒ phi n«ng nghiÖp sö dông nhiÒu nhÊt víi tû lÖ t­¬ng øng lµ 21,48% vµ 17,03%, møc ®é tiÕp theo lµ ®èi víi lao ®éng trÝ ãc. §èi víi c¶ hai biÖn ph¸p nµy th× ®ßi hái ng­êi sö dông ph¶I cã sù hiÓu biÕt vµ ph¶I bá ra mét kho¶n chi phÝ cho biÖn ph¸p mµ m×nh sö dông. C¸c biÖn ph¸p ®×nh s¶n nam n÷ còng ®­îc ®èi t­îng lµm nghÒ n«ng nghiÖp sö dông nhiÒu nhÊt, ®èi víi nam lµ 2,18%, n÷ lµ 9,28%. Khi thùc hiÖn biÖn ph¸p nay th× ®èi víi c¶ nam vµ n÷ ®Òu mÊt kh¶ n¨ng sinh ®Î, ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm nghÒ n«ng nghiÖp th× ®a sè lµ cã nhiÒu con, mµ trong sè c¸c gia ®×nh ®«ng con th× cã rÊt nhiÒu gia ®×nh cã ®«ng n»m ngoµi ý muèn cña hä. V× thÕ biÖn ph¸p naú ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña lo¹i ®èi t­îng nµy biªn c¹nh ®ã ®èi víi nh÷ng ng­êi thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy hä cßn nhËn ®­îc mét kho¶n tiÒn trî cÊp cña Nhµ n­íc ®Ó båi d­ìng søc khÎo. Do ®ã, biÖn ph¸p nµy ®­îc ®èi t­îng lµm nghÒ n«ng nghiÖp sö dông nhiÒu nhÊt. IV. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña viÖc n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn tíi viÖc gi¶m møc sinh ë Thanh hãa. Thanh hãa lµ mét tØnh cã quy m« d©n sè kh¸ lín, trong khi ®ã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp, thÊp h¬n møc trung b×nh cña toµn quèc. §êi sèng cña ng­êi d©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n nhÊt lµ ®èi víi vïng n«ng th«n. Kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nã còng ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn c¬ héi häc tËp cña ng­êi d©n, nªn nh×n chung tr×nh ®é d©n trÝ ë Thanh hãa cßn thÊp, ®Æc biÖt cßn thiÕu nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é cao phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh. Trªn thùc tÕ hiªn nay cho thÊy nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é Cao ®¼ng - §¹i häc chØ chiÕm 1,38% d©n sè, sè ng­êi cã tr×nh ®é trªn §¹i häc chØ chiÕm 0,0123% d©n sè. Trong khi ®ã tû lÖ mï ch÷ vÉn cßn cao chiÕm 7,3% d©n sè trªn 6 tuæi. Nh­ng ®èi víi häc sinh ®i häc phæ th«ng l¹i chiÕm tû lÖ t­¬ng ®èi cao chiÕm 91,11% ( d©n sè trªn 6 tuæi). §iÒu ®ã ph¶n ¸nh r»ng nÒn gi¸o dôc cña Thanh hãa trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã b­íc chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ vµ sù chuyÓn ®ã ®· cã ¶nh h­ëng ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi trong ®ã cã ¶nh h­ëng m¹nh ®Õn møc sinh ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë mét sè mÆt sau: Tr×nh ®é häc cao lµm t¨ng tuæi kÕt h«n cña ng­êi phô n÷, theo kÕt qu¶ ph©n tÝch th× sù chªnh lÖch nµy gi÷a nh÷ng ng­êi ch­a ®i häc víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é tõ cÊp III trë lªn lµ 5 n¨m. Khi tr×nh ®é häc vÊn cao th× ng­êi phô n÷ cã xu h­íng sinh Ýt con h¬n. Do ®ã lµm cho sè con trung b×nh cña ng­êi phô n÷ gi¶m xuèng, theo kÕt qu¶ ph©n tÝch cña UBDS-KHHG§ tØnh th× sù chªnh lÖch vÒ sè con trung b×nh , theo kÕt qu¶ ph©n tÝh cña UBDS-KHHG§ tØnh th× sù chªnh lÖch vÒ sè con trung b×nh gi÷a phô n÷ cã tr×nh ®é tèt nghiÖp cÊp III vµ phô n÷ ch­a ®i häc lµ mét con. Tr×nh ®é häc cao sÏ n©ng cao ®Þa vÞ cña ng­êi phô n÷, lµm t¨ng vai trß cña ng­êi phô n÷ sinh ®Î. Khi ®ã tiÕng nãi cña hä cã träng l­îng h¬n, kh«ng cßn lÖ thuéc vµo bè mÑ chång trong c¸c quyÕt ®Þnh nhÊt lµ c¸c quyÕt ®Þnh vÒ viÖc sinh con. Tr×nh ®é häc vÊn cao, nã sÏ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn nhËn thøc cña ng­êi phô n÷ ®èi víi møc sinh. Qua ph©n tÝch thùc tr¹ng cña tr×nh ®é häc vÊn ®èi víi møc sinh ta nhËn thÊy tr×nh ®é häc vÊn cã quan hÖ tû lÖ thuËn víi møc sinh, tû lÖ thuËn víi tuæi sinh con ®Çu lßng vµ tû lÖ nghÞch víi sè con mong muèn. Tr×nh ®é häc cã t¸c ®éng tÝch ®Õn viÖc nhËn thøc vµ sö dông c¸c BPTT, ®èi víi nh÷ng phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn th× hä cã nhËn thøc vÒ c¸c BPTT mét c¸ch s©u s¾c h¬n vµ th­êng lùa chän cho m×nh mét BPTT hîp lý. Nh­ vËy, khi tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi d©n ®­îc n©ng cao th× ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m møc sinh. Xu h­íng ë Thanh hãa cho thÊy trong vßng 10 n¨m 1989-1999 khi tû lÖ mï ch÷ gi¶m tõ 15,45% xuèng cßn 7,26% tøc lµ gi¶m h¬n hai lÇn th× møc sinh gi¶m ®­îc 0,4 lÇn ( tõ 2,9% xuèng 2,072%). V× thÕ viÖc n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cho ng­êi nãi chung vµ ng­êi phô n÷ nãi riªng trë thµnh mét yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu, nh»m n©ng cao sù hiÓu biÕt cña ®èi víi viÖc sinh ®Î cã kÕ ho¹ch vµ gãp phÇn gi¶m møc sinh xuèng mét tû lÖ hîp lý. Ch­¬ng IV C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn vµ gi¶m møc sinh ë Thanh hãa I. C¸c gi¶i ph¸pnh»m gi¶m møc sinh 1. BiÖn ph¸p vËn ®éng, khuyÕn khÝch tuyÖn truyÒn gi¸o dôc a. T¨ng c­¬ng c«ng t¸c truyÒn th«ng d©n sè Thanh hãa lµ tØnh cã ®Þa h×nh t­¬ng ®èi phøc t¹p h¬n n÷a tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ l¹i kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc, v× thÕ viÖc më réng quy m« ho¹t ®éng cña c«ng t¸c DS-KHHG§ lµ viÖc lµm rÊtcÇn thiÕt. C«ng t¸c DS-KHHG§ ë ®©y ph¶I g¾n víi tõng lo¹i ®Þa bµn vµ tõng lo¹i ®èi t­îng, ®IÒu ®ã cã nghÜa lµ ng­êi lµm c«ng t¸c DS-KHHG§ ph¶I dùa vµo t×nh h×nh cô thÓ cña tõng ®Þa bµn, ®Ò ®­a ra c¸ch tuyªn truyÒn vËn ®éng nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt tr¸nh t×nh tr¹ng tuyªn truyÒn vËn ®éng moät c¸ch cøng nh¾c. Cô thÓ lµ thø nhÊt, cÇn ph¶i vËn ®éng c¶ ®èi t­îng lµ nam giíi tham gia vµo viÖc thùc hiÖn KHHG§, v× nam giíi còng lµ ®èi t­¬ng ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh sinh s¶n, h¬n thÕ n÷a ®èi víi nam giíi hä th­êng quan niÖm r»ng viÖc sinh ®Î lµ viÖc cña ng­êi phô n÷, v× thÕ hä th­êng lÉn tr¸nh tr¸ch nhiÖm cña m×nh. Do ®ã cÇn tÝch cùc vËn ®éng nam giíi tham gia thùc hiªn KHHG§ ®Ó nh»m thay ®æi quan niÖm cña hä vÒ vÊn ®Ò KHHG§ ®Ó hä hiÓu h¬n vÒ vai trß tr¸ch nhiÖm cña m×nh, vµ lµ ng­êi b¹n ®¾c lùc gióp ng­êi vî cïng tham gia tù nguyÖn thùc hiÖn KHHG§, thø hai lµ ®i ®«i víi c«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn ®éng th× ng­êi lµm c«ng t¸c KHHG§ cÇn cã nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ b»ng c¸ch cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c BPTT ®Ðn tËn tay ng­êi sö dông, gióp hä thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®èi víi viÖc sinh ®Î cã kÕ ho¹ch. b. Tró träng ®Çu t­ cho c«ng t¸c DS-KHHG§ ë cÊp c¬ së C¸c kÕ ho¹ch vÒ DS-KHHG§ dï cã hoµn h¶o ®Õn ®©u nh­ng nÕu kh«ng ®­îc triÓn khai thùc hiªn tèt th× còng kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ cao. §ã chÝnh lµ lýdo t¹i sao cÇn ph¶I tró träng ®Çu t­ ®óng møc cho nh÷ng ng­êi thùc hiÖn c«ng t¸c DS-KHHG§ ë cÊp c¬ së. MÆc dï hiÖn nay nguån kinh phÝ trung ­¬ng trî cÊp cßn h¹n chÕ, ®èi víi mçi céng t¸cviªn d©n sè ë cÊp x·, mét th¸ng hä chØ nhËn ®­îc mét kho¶n tiÒn kho¶ng 100. 000 ®ång, v¬Ý sè tiÒn it á ®ã nÕu nh­ hä ph¶i thùc hiÖn c«ng viÖc trªn ®Þa bµn réng th× sè tiÒn nµy may ra míi®ñ chi phÝ cho ®i l¹i. Do ®ã nã kh«ng cãt¸c dông khuyÕn khÝch läng nhiÖt t×nh cña hä. V× thÕ cÇn ph¶i tró trong ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt vµ phóc lîi ®èi víi nh÷ng c«ng t¸cviªn d©n sè lµ viÖc lµm rÊt cÇn thiÕt hiÖn nay. Nguån kinh phÝ cho ho¹t ®éng cÇn cã sù kÕt hîp gi÷a nguån trî cÊp cña Nhµ n­íc vµ kinh phÝ cña ®Þa ph­¬ng, trong ®ã ®Æc biÖt tró träng ®Õn viÖc huy ®éng nguån kinh phÝ cña ®Þa ph­¬ng. Bëi v× nÕu tró trong ®Çu t­ tèt cho c«ng t¸c DS- KHHG§ th× sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng d©n sè, n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cho céng ®ång ®ång thêi gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Bªn c¹nh ®ã ®èi víi nh÷ng c¸i nh©n, nh÷ng gia ®×nh nh÷ng tæ chøc ®oµn thÓ x· héi chÊp hµnh thùc hiÖn tèt c«ng t¸c d©n sè KHHG§ th× tuú thuéc vµo ®IÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n¬I mµ d­a ra h×nh thøc chÕ ®é khuyÕn khÝch cho phï hîp sao cho cã t¸c dông khuyÕn khÝch cao nhÊt hä tham gia. Ch¼ng h¹n nh­ ®èi víi ®èi t­îng lµm nghÒ n«ng nghiÖp lµ ®èi t­îng cã møc thu nhËp thÊp, v× thÕ ¸p dông h×nh thøc th­ëng b»ng tiÒn hoÆc hiÖn vËt cho nh÷ng ng­êi tham gia thùc hiÖn tèt KHHG§ lµ viÖclµm rÊt h÷u Ých nã võa cã t¸c dông hä biÓu d­¬ng võa cã t¸c dông nh¾c nhë. Ng­îc l¹i ®èi víi lo¹i ®èi t­îng lµ c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc th× cÇn cã h×nh thøc khuyÕn khÝch®éng viªn vÒ m¾t tinh thÇn nh­ cÊp b»ng khen hoÆc biÓu d­¬ng toµn c«ng ty ®èi víi nh÷ng ng­êi thùc hiÖn tèt KHHG§ th× sÏ cã t¸c dông khuyÕn khÝch rÊt cao. c. T¨ng c­êng c«ng t¸c truyÒn th«ng d©n sè C«ng t¸c truyÒn th«ng, th«ng tin gi¸o dôc vµ tæ chøcquÇn chóng tËp trung vµo vµo c¸c khu vùc n«ng th«n, tÇng líp bu«n b¸n nhá, thî thñ c«ng vµ néi trî, ®Æc biÖt lµ tÇng líp thanh thiÕu niªn nh»m chuyÓn ®æi vÒ nhËn thøc vÒ gia ®×nh Ýt con. Bëi v× ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng trªn trõ tÇng líp thanh niªn cßn l¹i hÇu hÕt cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp, sù hiÓu biÕt vÒ kiÕn thøc x· héi cßn nhiÒu h¹n chÕ, hä kh«ng quan t©m ®Õn sù thay ®æi cña ®Êt n­íc, kh«ng hiÓu ®­îc tÇm quan träng cña viÖc thùc hiÖn KHHG§. CÇn ph¶i ®­a gi¸o dôc d©n sè vµo c¸c tr­êng phæ th«ng nh»m trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ d©n sè nh­: d©n sè vµ m« tr­êng, d©n sè vµ viÖc lµm, ¶nh h­ëng cña gia t¨ng d©n d©n sè ®Õn thu nhËp vµ møc sèng chung cña x· héi .. v× khi ®· cã kiÕn thøc vÒ d©n sè vµ c¸c vÊn ®Ì liªn quan th× ng­êi míi cã ®ñ c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó tiÕp thu vÒ kiÕn thøc KHHG§. Nh­ vËy, viÖc ®­a gi¸o dôc d©n sè vµ KHHG§ vµo c¸c tr­êng phæ th«ng lµ rÊt cÇn thiÕt vµ b¾t buéc. V× trÎ em lµ t­¬ng lai cña ®Êt n­íc lµ nÒn t¶ng cho ®Êt n­íc sau nµy. Do ®ã, chóng ta cÇn trang bÞ cho chóng hµnh trang b­íc vµo ®êi kh«ng chØ nh÷ng kiÕn thøc vÒ tù nhiªn, kiÕn thøc x· héi mµ c¶ kiÕn thøcvÒ DS- KHHG§. 2. C¸c biÖn ph¸p b¾t buéc HiÖn nay ë Thanh hãa cßn nhiÒu gia ®×nh ch­a chÊp hµnh thùc hiÖn viÖc sinh ®Î cã kÕ ho¹ch theo ®óng chñ ch­¬ng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng gia ®×nh lµm nghÒ n«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m võa qua ®èi víi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, th× Nhµ n­íc ®· cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp vÞ ph¹m viÖc thùc hiÖn sinh ®Î cã kÕ ho¹ch nã còng ®· gãp phÇn h¹n chÕ ®¸ng kÓ nh÷ng tr­êng hîp sinh con thø 3, nh÷ng trªn thùc tÕ vÉn cßn nhiÒu ng­êi vi ph¹m. Do vËy, UBDS-KHHG§ tØnh cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p phèi hîp víi c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña tØnh ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ vµ nghiªm kh¸c h¬n ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng vi ph¹m lµ c«ng chøc Nhµ n­íc. §èi víi ®èi t­îng lµ nh÷ng ng­êi lµm nghÒ n«ng nghiÖp, thî thñ c«ng nh÷ng ng­êi hµnh nghÒ bu«n b¸n nhá, th× chóngta cÇn ®¨c biÖt quan t©m v× víi ®èi t­îng nµy th× hiÖn nay hÇu nh­ ch­a cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó nh÷ng ®èi t­¬ng nµy tham gia chÊp hµnh thùc hiÖn tèt c«ng t¸c KHHG§, nªn hiÖn t­¬ng sinh con thø 3 ë ®èi t­îng nµy diÔn rÊt phæ biÕn. V× vËy, UBDS-KHHG§ tØnh cÇn phèi hîp víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p b¾t buéc ®èi víi ®èi t­îng nµy ®Ó hä hiÓu biÕt râ h¬n vÒ tr¸ch nhiÖm cua m×nh víi viÖc thùc hiÖn KHHG§. Ch¼ng h¹n nh­ ®èi víi ®èi t­îng lµm nghÒ n«ng th× cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc liªn quan ®Õn quyÒn lîi cña hä. VÝ dô nh­ ®èi nh÷ng ng­êi sinh con thø 3 trë lªn th× kh«ng ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é ­u ®·i, nh­ kh«ng cÊp thªm ruéng cho nh÷ng ®øa con thø 3 trë lªn, ®ång thêi víi nh÷ng ®èi t­îng nµy cÇn cã c¸c h×nh thøc khiÓn tr¸ch kû luËt t¹i c¸c cuéc häp héi ®ång, c¸c cuéc häp cña chi héi phô n÷ ... §èi víi ®èi t­îng lµ thî thñ c«ng nh÷ng ng­êi hµnh nghÒ bu«n b¸n nhá cÇn ¸p dông biÖn ph¸p sö ph¹t hµnh chÝnh kÕt hîp víi biÖn ph¸p kinh tÕ. VÝ dô nh­ ®èi víi nh÷ng ng­êi sinh con thø 3 trë lªn th× kh«ng ®­îc ­u tiªn cho nh÷ng n¬I bu«n b¸n thuËn tiÖn vµ c¸c biÖn ph¸p sö ph¹t b»ng tiÒn cô thÓ ®èi víi nh÷ng ng­êi vi ph¹m viÖc thùc hiÖn KHHG§. Cã nh­ vËy míi cã t¸c dông r¨n ®e vµ dÇn dÇn ®­a c«ng t¸c DS-KHHG§ cña tØnh ®i vµo nÒ nÕp. II. C¸c biÖn ph¸p n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn Tr×nh ®é häc vÊn kh«ng trùc tiÕp lµm gi¶m møc sinh nh­ng nã cã t¸c dông tÝch cùc ®ÕnviÖc h¹n chÕ møc sinh. V× vËy, viÖc n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cho ng­êi d©n hiÖn nay ë Thanh hãa lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. §Ó n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cho ng­êi d©n th× chóng ta cã nh÷ng biÖn ph¸p sau: 1. TiÕn hµnh xo¸ n¹n mï ch÷ n©ng cao tû lÖ ng­êi ®i häc. HiÖn nay ë Thanh hãa tû lÖ ng­êi mï ch÷ cßn cao (7,3%) v× thÕ ®Ó gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cho ng­êi d©n th× c«ng viÖc tr­íc tiªn lµ cÇn xo¸ n¹n mï ch÷ trong nh©n d©n. §èi t­îng mï ch÷ ë Thanh hãa tËp trung chñ yÐu vµo c¸c ®èi t­îng sèng ë vïng n«ng th«n ven biÓn vµ vïng miÒn nói, vung s©u, vïng xa, n¬I tËp trung sinh sèng cña c¸c d©n téc Ýt ng­êi. ë ®ã do ®IÒu kiÖn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, c¬ së vËt chÊt tr­êng líp cßn nhiÒu thiÕu thèn, ®éi ngò gi¸o viªn cßn thiÕu, cuéc sèng cña ng­êi d©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n hä ch­a cã ®IÒu kiÖn ch¨m lo ®Õn viÖc häc tËp cña con c¸i, v× thÕ cÇn ph¶i ®Æc biÖt chó ý vµo hai lo¹i ®èi t­îng nµy. Muèn vËy, tØnh cÇncã sù ®Çu t­ tho¶ ®¸ng cho gi¸o dôc ë nh÷ng vïng nµy ®«ng thêi cÇn cã c¸c dù ¸n ®Çu t­ gióp c¸c vïng nµy cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËnlîi cho trÎ em ®Õn tr­êng 2. Ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o Nh»m t¹o thªm c¬ héi cho ®­îc ®i häc, n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn, kiÕn thøc kü n¨ng ngµnh nghÒ ...b»ng c¸ch ph¸t triÓn thªm c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o: KhuyÕn khÝch më c¸c tr­êng c«ng lËp b¸n c«ng, d©n lËp, t¹o ®IÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c tr­êng cã nhu cÇu häc thªm ca. Gi¸o dôc lao ®éng h­íng nghiÖp D¹y nghÒ cho häc sinh phæ th«ng ( c¬ cÊu ngµnh nghÒ s¸t víi yªu cÇu cña x· héi, s¸t víi hoµn c¶nh cña ®Þa ph­¬ng vµ theo kh¶ n¨ng cña tõng tr­êng). Më réng c¸c líp häc tõ thiÖn, c¸c líp häc ngoµi giê hµnh chÝnh ®Ó thu hót nh÷ng ng­êi lao ®éng nghÌo kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®i häc Më r«ng c¸c tr­êng tù häc tù lµm, t¹o ®iÒu kiÖn cho häc cã thu nhËp trong khi cßn ®ang ®i häc hoÆc kÕt hîp võa häc v¨n ho¸ võa häc nghÒ, thu hót thªm nhiÒu häc sinh tham gia, nh»m thªm t¹o thªm c¬ héi kiÕm viÖc lµm khi häc sinh ra tr­êng. 3. N©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y N©ng cao sè tr­êng cÊp I, cÊp II ®¹t tiªu chuÈn quèc gia, khuyÕn khÝch phong trµo thi ®ua d¹y tèt, häc tèt trong tßan tØnh, cã h×nh thøc khuýªn khÝch th¶o ®¸ng ®èi víi c¸c tËp thÓ c¸i nh©n cã thµnh tÝch trong gi¶ng d¹y. Th­êng xuyªn n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y, tæ chøc huÊn luyÖn cho gi¸o viªn theo ®Þnh kú, nh»m gióp hä tiÕp thu ®­îc nh÷ng kiÕn thøc tiÕn bé trong thêi kú ®æi míi, nh»m phôc vô cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y ®­îc tèt h¬n. 4. §Çu t­ tho¶ ®¸ng cho sù nghiÖp gi¸o dôc NgoµI nguån ng©n s¸ch do Nhµ n­íc cÊp th× tØnh cÇn chñ ®éng t¹o ra nguån thu, ®Ó t¨ng c­êng hç trî vÒ c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ gi¶ng d¹y nh»m n©ng cao chÊt l­îng cña c«ng t¸c gi¶ng d¹y KÕt luËn Qua nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a tr×nh ®é häc vÊn vµ møc sinh ë tØnh Thanh hãa cho ta thÊy tr×nh ®é häc vÊn lµ yÕu tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn møc sinh tuy kh«ng trùc tiÕp lµm gi¶m møc sinh, nh­ng nã lµ yÕu tè cã ¶nh h­ëng lìn ®Õn th¸i ®é hµnh vi sinh s¶n cña ng­êi phô n÷ gãp phÇn h¹ thÊp møc sinh. Tuy nhiªn tr×nh ®é häc vÊn kh«ng tù nhiªn cã ®­îc mµ nã lµ thµnh qu¶ cña sù nç lùc cè g¾ng cña x· héi vµ b¶n th©n mçi ng­êi.Qua nghiªn cøu thùc tr¹ng vÒ häc vÊn ë tØnh Thanh hãa, ta thÊy tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi d©n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã t¨ng lªn ®¸ng kÓ, nh­ng vÌ chÊt l­îng th×, ®Æc biÖt lµ ®èi víi vïng n«ng th«n vµ miÒn nói, do m«i tr­êng sèng còng nh­ c¸c yÕu tè phong tôc tËp qu¸n chi phèi nªn viÖc ch¨m lo häc cho häc tËp cho ng­êi d©n ë nh÷ng vïng nµy cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ, nªn tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi d©n ë nh÷ng vïng nµy cßn rÊt, ®ã chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn møc sinh ë nh÷ng vïng nµy cßn cao. V× vËy, qua ®Ò tµi nghiªn cøu nµy em nhËn thÊy r»ng ®Ó gãp phÇn vµo viÖc gi¶m møc sinh trong tØnh, cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn, còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu h¬n n÷a cho ng­êi d©n ë vïng n«ng th«n vµ miÒn nói Cuèi cïng em xin c¸m ¬n sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy Vâ NhÊt TrÝ. Hµ Néi, ngµy 10 th¸ng 5 n¨m 2001 S/v: NguyÔn V¨n Cö TµI liÖu tham kh¶o 1. Chñ biªn. NguyÔn §×nh Cö. Gi¸o tr×nh d©n sè vµ ph¸t triÓn 2.Gi¸o tr×nh d©n sè häc –chñ biÖn. GS. Phïng ThÕ Tr­êng NXB Thèng kª 1995 3.Häc vÊn vµ møc sinh. §Æng Xu©n 4. Phan t©n . C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn møc sinh ë ViÖt nam 5. Niªn gi¸m thèng kª tØnh Thanh hãa 1996-1999 6. KÕt qu¶ ®IÒu tra chän mÉu vÒ d©n sè 1996,1997,1998,1999,2000 7. Mét sè vÊn ®Ò vÒ d©n sè häc 8. KÕt qu¶ ®IÒu tra vÒ d©n sè KHHG§. UBDS-KHHG§ 9. Khæng V¨n MÉn . ChÝnh s¸ch d©n sè vµ vÊn ®Ò gi¶m sinh 10. T©m lý träng nam khinh n÷ trong x· h«I hiÖn nay. Khoa häc vÒ phô n÷ sè 4-1995 Môc lôc Trang