Chuyên khảo Biển Đông tập 4 (Khu hệ sinh vật vùng biển Việt Nam)

éng trong kho¶ng 100 - 1600 mgC/m2/ngµy. Theo ®¸nh gi¸ cña Wyrtky K. (1961) søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë vïng biÓn phÝa nam Trung Quèc th­êng thÊp h¬n 500 mgC/m2/ngµy, nh­ng ë thÒm lôc ®Þa cã thÓ ®¹t 1.000. ë mét vµi khu vùc cã hiÖn t­îng tråi n­íc, n¨ng suÊt s¬ cÊp cã thÓ ®¹t 1.200 - 1.800 mgC/m2/ngµy. Tæng hîp, ph©n tÝch toµn bé c¸c tµi liÖu hiÖn cã, cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc trÞ sè tÝch ph©n trung b×nh cña søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë vïng thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam vµo kho¶ng 776 - 206 mgC/m2/ngµy. Kh¸c víi c¸c vïng biÓn kh¬i vµ vïng thÒm lôc ®Þa qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¬ cÊp ë c¸c vïng biÓn n«ng ven bê, bao gåm c¸c vïng cöa s«ng, vòng vÞnh, ®Çm ph¸... c¸c ®é s©u kh«ng qu¸ 20-25m, chÞu ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc thuû v¨n, sinh ®Þa hãa... vµ c¸c ho¹t ®éng x· héi con ng­êi. §©y lµ c¸c vùc n­íc chuyÓn tiÕp, võa chÞu t¸c ®éng cña c¸c qu¸ tr×nh lôc ®Þa, võa chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c qu¸ tr×nh biÓn kh¬i, nªn søc s¶n xuÊt s¬ cÊp biÕn ®éng rÊt phøc t¹p. Nh­ng víi c¸c d·y sè liÖu quan tr¾c liªn tôc trong nhiÒu n¨m (tõ 1979 ®Õn nay) ta cã thÓ s¬ bé cã mét sè nhËn xÐt vÒ ®Æc tr­ng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¬ cÊp ë vïng biÓn ven bê. NÐt næi bËt ®Çu tiªn lµ c¸c vïng biÓn n«ng ven bê, søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ®Òu cã gi¸ trÞ cao, th­êng dao ®éng trong kho¶ng 100 - 1.500 mgC/m3/ngµy, trung b×nh lµ 190 - 410 mgC/m3/ngµy. §Æc biÖt ë mét sè ®Çm ph¸ nh­ ®Çm ¤ Loan (Phó Yªn), cã søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ®¹t cì 1.000 - 1.600 mgC/m3/ngµy. §ã lµ nh÷ng gi¸ trÞ “kû lôc” cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¬ cÊp ë trong c¸c vùc n­íc tù nhiªn. N¨ng suÊt ven bê th­êng cao h¬n 3 - 10 lÇn so víi vïng thÒm lôc ®Þa vµ biÓn kh¬i. §Æc ®iÓm thø hai lµ ë c¸c ®Çm ph¸ søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cã gi¸ trÞ phæ biÕn trong kho¶ng 400 - 600 mgC/m3/ngµy, víi tÇn suÊt xuÊt hiÖn P lµ 0,30 ë c¸c vòng vÞnh: 150 - 300 víi P lµ 0,40, cßn ë c¸c tr¹m ven bê th­êng thÊp h¬n 100 mgC/m3/ngµy víi tÇn suÊt xuÊt hiÖn lµ 0,80. KÕt qu¶ nghiªn cøu søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë c¸c r¹n san h« cho thÊy c¸c vïng r¹n ven bê cã søc s¶n xuÊt s¬ cÊp kh¸ h¬n, trung b×nh ®¹t 30 - 80 mgC/m3/ngµy. §Æc biÖt c¸c r¹n san h« ë vïng vÞnh Th¸i Lan nh­ Phó Quèc, Thæ Chu, Nam Du... cã n¨ng suÊt s¬ cÊp lín, trung b×nh ®Õn 70 - 160 mgC/m3/ngµy ®ã lµ nh÷ng vïng n­íc giµu dinh d­ìng. Gi¸ trÞ cùc ®¹i cña søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë c¸c tr¹m c¹nh r¹n th­êng ®¹t ®Õn 300 mgC/m3/ngµy. ThËm chÝ cã tr­êng hîp ®o ®­îc 1000 mgC/m3/ngµy. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc cña c¸c khèi n­íc ven ®¶o ®· båi t¶i vµ bæ sung chÊt dinh d­ìng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho thùc vËt ph¸t triÓn nªn ë c¸c vïng ven ®¶o th­êng hay cã hiÖn t­îng “në hoa”, cã søc s¶n xuÊt s¬ cÊp lín. Nghiªn cøu biÕn ®éng ngµy cho thÊy søc s¶n xuÊt s¬ cÊp th­êng ®¹t cùc ®¹i vµo buæi chiÒu tõ 16 - 18 giê vµ ®¹t gi¸ trÞ 180 - 300 mgC/m3/ngµy. Buæi s¸ng, søc s¶n xuÊt s¬ cÊp th­êng thÊp h¬n ®é 5- 8 lÇn so víi buæi chiÒu. BiÕn ®éng ngµy cña søc s¶n xuÊt s¬ cÊp liªn quan ®Õn ho¹t ®éng dinh d­ìng cña c¸c quÇn x· trong r¹n, ®Æc biÖt lµ chu kú di chuyÓn ngµy ®ªm cña ®éng vËt phï du. Nghiªn cøu ®éng vËt phï du ë c¸c r¹n san h« Nam Du thÊy sinh vËt l­îng cña chóng thu mÉu vÒ ®ªm cã thÓ ®Õn 1.200 mgC/m3, gÊp 10 - 100 lÇn so víi sinh vËt l­îng thu mÉu ban ngµy. Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña c¸c r¹n san h« ë vïng biÓn ngoµi kh¬i nh­ Tr­êng Sa, Sinh Tån... cã gi¸ trÞ trung b×nh cì 20 - 30 mgC/m3/ngµy lín h¬n ®é 2 - 3 lÇn so víi søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña vïng biÓn kh¬i mµ gi¸ trÞ quang hîp cña thùc vËt phï du, nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, kh«ng qu¸ 10 - 15 mgC/m3/ngµy. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Sorokin (1990) th× søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña c¸c r¹n san h« ë vïng biÓn ViÖt Nam th­êng lín h¬n ®é 2 lÇn so víi søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña c¸c vïng n­íc ven ®¶o phÝa t©y Th¸i B×nh D­¬ng. C¸c vùc n­íc ë rõng ngËp mÆn cã n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp dao ®éng trong kho¶ng 140 - 1.600 mgC/m3/ngµy, trung b×nh ®¹t 559 ± 353 mgC/m3/ngµy. §ã lµ nh÷ng vïng n­íc cã n¨ng suÊt sinh häc cao trong tù nhiªn. Nghiªn cøu sù biÕn ®éng cña søc s¶n xuÊt s¬ cÊp theo thêi gian thÊy chóng biÕn ®éng rÊt m¹nh theo chu kú ngµy, phô thuéc vµo chÕ ®é thñy triÒu. Biªn ®é ngµy cña søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cã thÓ ®¹t 300 - 500 mgC/m3/ngµy phô thuéc vµo c¸c chÕ ®é thñy triÒu cña vùc n­íc. Trong n¨m, gi¸ trÞ søc s¶n xuÊt s¬ cÊp th­êng ®¹t mét vµi ®Ønh cao, nh­ng trÞ sè cùc ®¹i th­êng ®¹t vµo mïa m­a, trong ph¹m vi ViÖt Nam, søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña c¸c vùc n­íc trong rõng ngËp mÆn ë miÒn Trung th­êng cã gi¸ trÞ thÊp h¬n so víi vïng Nam Bé. §iÒu ®ã cµng chøng tá c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vÒ thñy v¨n, ®éng lùc, ®Þa chÊt hãa häc... vïng biÓn ven bê Nam Bé tõ vïng cöa s«ng Cöu Long ®Õn Minh H¶i thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn. Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp vïng rõng ngËp mÆn ë ViÖt Nam t­¬ng ®­¬ng víi c¸c vïng rõng ngËp mÆn ë Brazil, Malaysia vµ Th¸i Lan. MÆc dÇu cã søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cao, nh­ng do sù båi t¶i cña dßng lôc ®Þa l­îng vËt chÊt l¬ löng - trÇm tÝch h¬n, th­êng dao ®éng trong kho¶ng 1 - 1,6 g/l, ®é trong suèt cña vùc n­íc th­êng kh«ng qu¸ 20 - 30 cm nªn gi¸ trÞ tÝch ph©n trªn 1 m2 kh«ng lín, trung b×nh lµ 670 ± 481 mgC/m2/ngµy. Gi¸ trÞ søc s¶n xuÊt trong n¨m ®­îc ®¸nh gi¸ kho¶ng 150 - 500 mgC/m2/n¨m, t­¬ng ®­¬ng víi rõng ngËp mÆn cña Malaysia - cì 90-350 gC/m2/n¨m, nh­ng thÊp h¬n so víi n¨ng suÊt s¬ cÊp cña vïng rõng ngËp mÆn ë Florida - cì 1280 gC/m2/n¨m. ë ®©y cÇn nhÊn m¹nh lµ søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña chÝnh b¶n th©n c¸c loµi thùc vËt ngËp mÆn do dao ®éng trong kho¶ng 1,27 - 8,27g, trung b×nh 5,65 gC/m2/ngµy, lín h¬n 10 lÇn so víi søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña thùc vËt phï du. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh vai trß cña chÝnh c¸c loµi thùc vËt ngËp mÆn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c nguån lîi sinh vËt ë vïng biÓn ven bê. Mét c¸ch tæng qu¸t, vïng biÓn ven bê ViÖt Nam lµ vïng dinh d­ìng cã søc s¶n xuÊt s¬ cÊp tÝch ph©n trung b×nh 0,8 ± 0,2 gC/m2/ngµy. Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s¬ cÊp cña c¸c vùc n­íc n«ng ven bê nh­ ®Çm ph¸, vòng vÞnh, rõng ngËp mÆn, c¸c r¹n san h«... cã thÓ lín h¬n 3 - 5 lÇn so víi vïng biÓn. Còng nh­ nh÷ng vïng biÓn nhiÖt ®íi kh¸c, c¸c vùc n­íc ven bê ViÖt Nam cã søc s¶n xuÊt s¬ cÊp biÕn ®éng phøc t¹p theo thêi gian trong n¨m, nh­ng gi¸ trÞ cùc ®¹i vµ cùc tiÓu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¬ cÊp kh«ng chªnh lÖch lín nh­ ë vïng «n ®íi, ë ®¸y søc s¶n xuÊt s¬ cÊp trong mïa xu©n hÌ (cùc ®¹i) cã thÓ lín h¬n 50 lÇn so víi mïa ®«ng (cùc tiÓu). Cßn ë vïng biÓn ViÖt Nam sù chªnh lÖch tèi ®a gi÷a c¸c gi¸ trÞ cùc ®¹i vµ cùc tiÓu còng chØ ®Õn 10 - 15 lÇn (b¶ng 99). II. Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña thùc vËt ®¸y Còng nh­ mäi vïng biÓn nhiÖt ®íi kh¸c, lùc l­îng s¶n xuÊt s¬ cÊp chñ yÕu cña vïng biÓn ViÖt Nam lµ c¸c thùc vËt phï du vµ ®¸y, c¸c loµi t¶o céng sinh hay sèng b¸m vµo c¸c r¹n san h«, ®¸ c¸t vïng triÒu, c¸c m¶nh vì v« c¬, c¸c lo¹i rong, cá ®a bµo vµ c¸c quÇn x· rõng ngËp mÆn... ë vïng thÒm lôc ®Þa nhiÖt ®íi, theo ®¸nh gi¸ cña Sorokin (1983), th× c¸c quÇn x· thùc vËt ®¸y s¶n xuÊt h¬n 90% tæng l­îng h÷u c¬ trong toµn hÖ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, mÆc dÇu cã c­êng ®é kh¸c nhau, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¬ cÊp ®· ph¸t hiÖn thÊy ë tÊt c¶ c¸c lo¹i chÊt ®¸y kh¸c nhau, tõ tÇng mÆt cho ®Õn ®é s©u 45 - 50 m. ë c¸c ®Çm n«ng, søc s¶n xuÊt s¬ cÊp trong trÇm tÝch bïn dao ®éng trong kho¶ng 89 - 1445 mgC/m2/ngµy. KÕt qu¶ nghiªn cøu cßn cho thÊy, khi míi c¶i t¹o ®Çm, c¸c qu¸ tr×nh quang hîp cña thùc vËt d­êng nh­ kh«ng x¶y ra trong c¸c líp trÇm tÝch. N¨ng suÊt s¬ cÊp trong trÇm tÝch bïn c¸t ë vÞnh Nha Trang cã gi¸ trÞ trung b×nh 84,5, ë c¸c trÇm tÝch r¹n san h« Nam Du (vÞnh Th¸i Lan) - 108,9, cßn ë vÞnh V¨n Phong (Kh¸nh Hßa) - 48 mgC/m2/ngµy. Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë c¸c líp trÇm tÝch kh¸c nhau, ë c¸c ®é s©u kh¸c nhau hoµn toµn kh«ng gièng nhau, dao ®éng trong kho¶ng 0,2 - 4 gC/m2/ngµy. Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë trÇm tÝch bïn vµ c¸t bïn th­êng nhá h¬n 1 gC/m2/ngµy, ë trÇm tÝch c¸t h¹t lín h¬n, ë c¸c m¶nh vì san h« chÕt, hoÆc c¸c loµi hai m¶nh vá chÕt: 1,5 - 3,0 gC/m2/ngµy. Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña thùc vËt ®¸y kh«ng phô thuéc vµo gi¸ trÞ søc s¶n xuÊt cña c¸c vùc n­íc xung quanh. Nã chØ thay ®æi phô thuéc vµo b¶n chÊt vµ tÝnh chÊt cña c¸c lo¹i chÊt ®¸y cïng ®é s©u thùc tÕ. §¹i l­îng h« hÊp cña c¸c líp trÇm tÝch ë c¸c ao ®Çm cã gi¸ trÞ kho¶ng 161,2 mgC/m2/ngµy. T¹i Hßn Thu (ThuËn H¶i) ë ®é s©u 5 m, h« hÊp cña chÊt ®¸y ®¹t gi¸ trÞ 420 mgC/m2/ngµy vµ t¹i c¸c vïng triÒu: vïng Cöa V¨n, Vòng R«, Tr­êng Sa víi chÊt ®¸y lµ bïn, c¸t h¹t nhá, h« hÊp cña c¸c quÇn x· sinh vËt ®¸y ®¹t gi¸ trÞ trung b×nh kho¶ng 1,8 gC/m2/ngµy. Cßn ®èi víi bän thùc vËt b¸m céng sinh trªn r¹n san h« chÕt, nh÷ng m¶nh vô h÷u c¬, vµ v« c¬ ë ®é s©u 1 - 5m, n¬i cã qu¸ tr×nh tù d­ìng ph¸t triÓn m¹nh, c­êng ®é h« hÊp lu«n lu«n nhá h¬n 3 - 7 lÇn so víi quang hîp. Nh­ t¹i ®¶o Hßn X¸, c­êng ®é h« hÊp cña thùc vËt céng sinh trªn san h« ®¹t 0,59 gC/m2/ngµy trong khi ®ã c­êng ®é quang hîp (n¨ng suÊt th«) ®¹t tíi 2,19 gC/m2/ngµy, hay ë vïng cöa v¨n, h« hÊp cña c¸t lµ 0,7 gC/m2/ngµy cßn n¨ng suÊt th« ®¹t cì 0,95 gC/m2/ngµy, xÊp xØ c¸c gi¸ trÞ ®Þnh l­îng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¬ cÊp ë c¸c r¹n san h« cöa ®¹i d­¬ng. Nh­ng ®Æc biÖt ®èi víi c¸c lo¹i chÊt ®¸y nh­ bïn, bïn c¸t, c¸t h¹t nhá, c­êng ®é h« hÊp th­êng lín h¬n qu¸ tr×nh quang hîp 3 - 10 lÇn, do ®ã cã thÓ xuÊt hiÖn nh÷ng kh¶ n¨ng t¹o thµnh trªn bÒ mÆt ®¸y vµ chÝnh trong líp trªn cïng nÒn ®¸y nh÷ng vïng yÕm khÝ lµm gi¶m chÕ ®é khÝ «xy hßa tan vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c qu¸ tr×nh kþ khÝ ph¸t triÓn. Nh­ng qu¸ tr×nh ph©n r· ®ã, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh thèi r÷a c¸c chÊt h÷u c¬, qu¸ tr×nh khö sunphat lµm xuÊt hiÖn c¸c khÝ ®éc cã h¹i ®èi víi sinh vËt ®¸y, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nghÌo hãa c¸c quÇn x· sinh vËt trong c¸c líp trÇm tÝch. Hµm l­îng chlorophyl “a” trong trÇm tÝch dao ®éng trong kho¶ng 28 - 172 mg/m2, trong bïn: 11 - 28 mg/m2. Ng­îc l¹i, hµm l­îng pheophytin s¶n phÈm ph©n r· chlorophyl trong qu¸ tr×nh tµn lôi cña thùc vËt, ë trong bïn lµ 38 - 153 mg/m2, nhiÒu h¬n 3 - 5 lÇn so víi trÇm tÝch c¸t kho¶ng 34 - 68 mg/m2. §iÒu ®ã cho phÐp nghÜ r»ng c¸c loµi t¶o trong m«i tr­êng bïn th­êng bÞ øc chÕ tµn lôi. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc lµm x¸o trén c¸c líp bïn, g©y ®ôc n­íc, h¹n chÕ kh¶ n¨ng chiÕu s¸ng... lµm ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng quang hîp cña thùc vËt. MÆt kh¸c, nh÷ng ®Æc tr­ng sinh ®Þa hãa cña c¸c lo¹i trÇm tÝch kh¸c nhau còng kh«ng gièng nhau vµ cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¬ cÊp nh­: tèc ®é trao ®æi h÷u c¬, c¸c muèi dinh d­ìng... gi÷a c¸c líp ®¸y vµ m«i tr­êng n­íc. Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña c¸c loµi rong ®a bµo míi ®­îc b¾t ®Çu nghiªn cøu, chñ yÕu lµ c¸c loµi rong m¬ sèng ë miÒn Trung ViÖt Nam, chóng th­êng ph¸t triÓn m¹nh vµo th¸ng 3 - 4. Trong n¨m, rong t¨ng tr­ëng 105 - 150 cm, thËm chÝ cã vïng ®Õn 250 cm. Tèc ®é t¨ng tr­ëng dao ®éng trong kho¶ng 1 - 43%, trung b×nh lµ 10,76% tæng ®é dµi cña rong. Sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng tÝnh thÊy hÖ sè P/B dao ®éng trong kho¶ng 1 - 15. MÆt kh¸c, b»ng ph­¬ng ph¸p “b×nh tr¾ng, b×nh ®en” do trong ®iÒu kiÖn In situ, søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña rong m¬ lµ 1,81 - 0,89 mgC/g t­¬i/ngµy. Th«ng th­êng l­îng h÷u c¬ chiÕm 50 - 70% träng l­îng kh« cña c¸c loµi rong, hÖ sè P/B ngµy cã gi¸ trÞ 0,01 - 0,02, cßn P/B n¨m n»m trong kho¶ng 2 - 20, kh«ng sai kh¸c l¾m so víi ph­¬ng ph¸p tÝnh trªn. Hµm l­îng chlorophyl “a” cã gi¸ trÞ 307 ± 168 mg/g t­¬i, tøc chiÕm kho¶ng 0,01 - 0,03% träng l­îng t­¬i cña rong. ChØ sè hÊp thô cacbon cña rong m¬ lµ 5,89 mgC/mgChla ngµy, chøng tá kh¶ n¨ng quang hîp cao cì 100 - 400 mgC/kg/ngµy, tøc kho¶ng 2-3 gC/m2/ngµy, c­êng ®é quang hîp cña c¸c loµi t¶o b¸m ë ®¸y bïn c¸t cã gi¸ trÞ 90 - 150 mgC/m2/ngµy, cßn ë ®¸y c¸t th« kho¶ng 10 lÇn lín h¬n, ®¹t 900 - 1200 mgC/m2/ngµy. Nh÷ng ho¹t ®éng h« hÊp, ph©n r· h÷u c¬ ë c¸c líp ®¸y x¸y ra rÊt m·nh liÖt. Trung b×nh hµng ngµy t¹i c¸c líp trÇm tÝch ë c¸c r¹n san h« ph©n r· cì 1,5 - 2,0 gC/m2, hÖ sè P/D kho¶ng 1,3. ë c¸c vïng ®¸y bïn, bïn c¸t hÖ sè P/D cã gi¸ trÞ 0,3 - 0,5. Râ rµng c¸c quÇn x· ®¸y sèng ë ®©y ho¹t ®éng ph¶i nhê c¸c nguån h÷u c¬ vµ n¨ng lùîng tõ ngoµi vµo bæ sung. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m nghiªn cøu gi¶i quyÕt khi thiÕt kÕ x©y dùng c¸c vùc n­íc nu«i trång h¶i s¶n trong khu«n khæ sinh th¸i häc. Thªm vµo ®ã, do sù ho¹t ®éng h« hÊp vµ ph©n r· m¹nh mÏ cña c¸c quÇn x· sinh vËt ®¸y, tèc ®é tiªu thô «xy kh¸ lín, trung b×nh ®¹t 1.000 - 1.500 mlO2/m2/ngµy, cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu khÝ ë c¸c vùc biÓn. §Æc biÖt ®èi víi c¸c vùc n­íc cã ®é s©u 20-30m, cã hiÖn t­îng ph©n r· vµ sù ho¹t ®éng m¹nh mÏ cña bän vi sinh vËt khö sunph¸t, lµm ®¸y vùc cã hiÖn t­îng yÕm khÝ, ph¸t sinh vµ tÝch luü c¸c chÊt ®éc h¹i... lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn c¸c nguån lîi sinh vËt trong vïng biÓn. III. Søc s¶n xuÊt cña vi sinh vËt Vi sinh vËt lµ nguån thøc ¨n quan träng, cã nh÷ng tr­êng hîp lµ nguån dinh d­ìng chñ yÕu ®èi víi ®éng vËt phï du vµ ®éng vËt ®¸y läc måi ®Æc biÖt lµ ë c¸c vùc n­íc ven bê, n¬i cã l­îng h÷u c¬ hßa tan dåi dµo. Còng chÝnh v× vËy, nghiªn cøu ®¸nh gi¸ sè l­îng, sinh khèi, søc s¶n xuÊt, c­êng ®é trao ®æi chÊt còng nh­ c¬ së n¨ng lùîng vµ vËt chÊt... cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña vi sinh vËt lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô khi ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt sinh häc cña vïng biÓn ven bê ViÖt Nam. Nh­ng do t­ liÖu thùc tÕ ch­a nhiÒu nªn ë ®©y chØ tr×nh bµy mét sè nÐt chñ yÕu trong sù ph©n bè cña søc s¶n xuÊt vi sinh vËt vµ vai trß cña chóng ®èi víi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña toµn bé vïng biÓn nghiªn cøu. Sè l­îng trung b×nh cña vi sinh vËt trong n­íc biÓn dao ®éng trong kho¶ng 0,1 - 4,72.106 tb/ml, sinh khèi cña chóng: 0,05 - 3,71 g/m3, phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vùc n­íc. ë ®Çm Nha Phu (Kh¸nh Hßa), sè l­îng vi sinh vËt trung b×nh lµ 2,9.106 tb/ml (trong kho¶ng 1,41 - 4,72.106), sinh khèi 2,4 g/m3(1,19 - 3,71), ph¶n ¸nh tÝnh chÊt giÇu dinh d­ìng cña vùc n­íc. ë vïng vÞnh V¨n Phong - BÕn Gái (Kh¸nh Hßa), sè l­îng vµ sinh khèi vi sinh vËt cã thÊp h¬n, trung b×nh lµ 2,7.106 (0,5 - 3,05) vµ 2 g (0,04 - 2,40) nh­ng cïng lµ vùc n­íc giµu dinh d­ìng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do sù båi t¶i h÷u c¬ tõ lôc ®Þa. ë thÒm lôc ®Þa sè l­îng vµ sinh khèi cña chóng dao ®éng trong kho¶ng 0,5 - 1,5.106 tb/ml víi sinh khèi vi sinh vËt thÊp h¬n so víi c¸c vùc n­íc ven bê, cì 0,1 - 1,0.106 vµ 0,02 - 0,40 g/m3. §i vµo chi tiÕt, sù ph©n bè ®Þa lý cña vi sinh vËt rÊt phøc t¹p. Ngay trong mét ®Çm cã diÖn tÝch kh«ng lín nh­ ®Çm Nha Phu réng chØ 3,2 km2, nh­ng sè l­îng vµ sinh khèi vi sinh vËt ë phÝa b¾c ®Çm, n¬i cã s«ng suèi ch¶y vµo, cã rõng ngËp mÆn ph¸t triÓn... lín h¬n hai lÇn so víi cöa ®Çm. Sè l­îng vi sinh vËt vµ sinh khèi cña chóng biÕn ®éng trong ngµy t­¬ng ®èi lín, ®é 2 - 3 lÇn. ThËm chÝ ë nh÷ng vïng cã biÕn ®éng thñy triÒu lín, chóng cã thÓ thay ®æi ®Õn 5 lÇn. Trong n¨m, vi sinh vËt th­êng cã sè l­îng cùc ®¹i vµo th¸ng 6 - 7 vµ cùc tiÓu vµo th¸ng 1 - 2, g¾n liÒn vµo ®Æc tr­ng biÕn ®éng cña thùc vËt phï du t¹i ®ã. Nghiªn cøu sù biÕn ®éng cña vi sinh vËt t¹i ®Çm Nha Phu trong ba n¨m liÒn, thÊy sè l­îng vµ sinh khèi trung b×nh t­¬ng ®èi æn ®Þnh, cã gi¸ trÞ kho¶ng 2,5 - 3,0.106 tb/ml. Nh­ vËy, cã kh¶ n¨ng sù biÕn ®éng vi sinh vËt th­êng cã chu kú ng¾n, trong vßng mét n¨m trë l¹i. Tèc ®é ph©n chia vi sinh vËt t­¬ng ®èi lín, trung b×nh lµ 35 - 37 giê, trong thêi ®iÓm cùc ®¹i vµo th¸ng 6 - 7, chØ cßn 29 - 30 giê. Søc s¶n xuÊt vi sinh vËt t­¬ng ®èi lín. ë ®Çm Nha Phu, søc s¶n xuÊt trung b×nh cña vi sinh vËt dao ®éng trong kho¶ng 0,90 - 1,2.106 tb/ml/ngµy, t­¬ng ®­¬ng 74 - 100 mgC/m3/ngµy. ë vïng biÓn ven bê, søc s¶n xuÊt vi sinh vËt dao ®éng trong kho¶ng 90 - 500 mg/m3/ngµy (t­¬ng ®­¬ng 9 - 50 mgC/m3/ngµy) tøc thÊp h¬n 1,5 - 2 lÇn so víi søc s¶n xuÊt vi sinh vËt t­¬ng ®­¬ng víi søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña thùc vËt phï du. HÖ sè P/B ngµy cña vi sinh vËt dao ®éng trong kho¶ng 0,1 - 1,5, phï hîp víi nhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu vi sinh vËt ë vïng biÓn nhiÖt ®íi. C­êng ®é h« hÊp cña mÉu n­íc ven bê dao ®éng trong kho¶ng 0,01 - 0,70 mlO2/l/ngµy, lµ chØ sè ®Æc tr­ng cho c¸c vùc n­íc giµu vi sinh vËt. C­êng ®é h« hÊp lín cã gi¸ trÞ lín th­êng ®o ®­îc ë líp n­íc ®ét biÕn nhiÖt muèi, ë trong ao, ®Çm vµ c¸c vùc n­íc ë rõng ngËp mÆn hoÆc ë c¸c r¹n san h« ph¸t triÓn. KÕt qu¶ thùc nghiÖm cho thÊy vi sinh vËt sö dông ®Õn 80 - 90% l­îng «xy trong qu¸ tr×nh h« hÊp cña mÉu. Gi¸ trÞ tÝch ph©n cña sinh khèi vi sinh vËt trªn cét n­íc 1m3 ë vïng thÒm lôc ®Þa vµ ven bê (®é s©u 0 - 50 m) lµ 3,4 - 8,1 g t­¬i/m2, søc s¶n xuÊt lµ 2 - 4 g/m2/ngµy, cßn c­êng ®é h« hÊp lµ 0,57 - 1,2 gC/m2/ngµy. Nghiªn cøu ®Æc tr­ng s¶n xuÊt vi sinh vËt ë trong c¸c líp trÇm tÝch, ta thÊy chóng th­êng cã trÞ sè lín ë c¸c trÇm tÝch bïn cì 9 - 10.109 tb/g bïn vµ 3 - 7 mgC/g. C­êng ®é h« hÊp cña c¸c mÉu trÇm tÝch ®o trong ®iÒu kiÖn in situ lµ 10 - 40 mgC/g trÇm tÝch/ngµy. NÕu tÝnh quy ra diÖn tÝch 1m2 ta cã 0,7 - 2,65 gC/m2/ngµy. Sö dông ph­¬ng ph¸p sinh lý x¸c ®Þnh n¨ng suÊt: ë ®©y, ta cã D cì 2,5 gC/m2/ngµy, K2 cã gi¸ trÞ ®èi víi vi sinh lµ 0,3 ta cã P cì 1,07 gC/m2/ngµy hoÆc 11g t­¬i/m2 ngµy. §ã lµ n¨ng suÊt kh«ng nhá, mÆt kh¸c theo hÖ sè P/B ®èi víi vi sinh vËt trong c¸c trÇm tÝch ë ven biÓn ViÖt Nam lµ 0,1 sinh khèi vi sinh vËt trong trÇm tÝch cì 110 g t­¬i/m2. Nh­ vËy trong c¸c lo¹i trÇm tÝch l¾ng ®äng ë ®¸y vÞnh, sinh khèi vi sinh vËt nhiÒu h¬n 10 - 15 lÇn so víi vi sinh vËt ë trong n­íc. Mét sè nhËn ®Þnh chung vÒ c¸c hÖ sinh th¸i vïng biÓn ViÖt Nam Tõ c¸c t­ liÖu vÒ c¸c hÖ sinh th¸i biÓn ®­îc tr×nh bµy ë phÇn trªn cã thÓ nªu mét sè nhËn xÐt s¬ bé vÒ ®Æc tr­ng vµ hiÖn tr¹ng sö dông c¸c hÖ sinh th¸i biÓn ViÖt Nam, còng nh­ ®Ò xuÊt ph­¬ng h­íng biÖn ph¸p sö dông hîp lý vµ b¶o vÖ. 1. §Æc tr­ng vµ hiÖn tr¹ng sö dông c¸c hÖ sinh th¸i biÓn ViÖt Nam ViÖc sö dông c¸c hÖ sinh th¸i biÓn g¾n liÒn víi viÖc khai th¸c nguån lîi vµ chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ tõ sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi biÓn. Nh­ ta biÕt, khai th¸c nguån lîi h¶i s¶n, giao th«ng, du lÞch biÓn n­íc ta cã tõ l©u ®êi, song ®­îc ®Èy m¹nh víi nhÞp ®é míi, chØ tõ nh÷ng n¨m gi÷a thÕ kû nµy. §ång thêi còng cã thÓ nhËn thÊy nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh tÕ cña con ng­êi lªn nguån lîi sinh vËt vµ c¸c hÖ sinh th¸i biÓn, tr­íc hÕt lµ vïng ven biÓn vµ c¸c ®¶o, ®Æc biÖt nghiªm träng tõ gi÷a nh÷ng n¨m 70 trë l¹i ®©y. N»m trong vïng nhiÖt ®íi giã mïa, c¸c hÖ sinh th¸i biÓn ViÖt Nam rÊt ®a d¹ng vµ mang tÝnh chÊt nhiÖt ®íi vÒ c¬ b¶n. Trªn d¶i ven biÓn, cã thÓ gÆp c¸c hÖ sinh th¸i biÓn nhiÖt ®íi ®iÓn h×nh nh­ vïng triÒu cöa s«ng cã hoÆc kh«ng cã rõng ngËp mÆn, c¸c b·i cá biÓn, c¸c r¹n san h«, c¸c ®Çm ph¸, vòng vÞnh ven biÓn, c¸c ®¶o ven biÓn, vïng c¸t ven biÓn. Ngoµi kh¬i cã thÓ gÆp c¸c hÖ sinh th¸i ®¶o san h« ®iÓn h×nh nh­ ë quÇn ®¶o Hoµng Sa, Tr­êng Sa. §Æc tÝnh chung cña c¸c hÖ sinh th¸i nhiÖt ®íi nµy ®Òu rÊt nh¹y c¶m víi c¸c t¸c ®éng thiªn nhiªn vµ nh©n t¸c, cã thÓ biÓn ®æi nhanh chãng cã khi chØ trong thêi gian 5 - 10 n¨m. §Æc tÝnh ph©n bè ®Þa lý c¸c kiÓu hÖ sinh th¸i nµy cã liªn quan tíi ®Æc tr­ng thñy v¨n, ®Þa chÊt, khÝ hËu cña c¸c vïng ®Þa lý tù nhiªn biÓn. Vïng biÓn phÝa b¾c ®Æc tr­ng bëi c¸c hÖ sinh th¸i vïng triÒu cöa s«ng víi c¸c b·i båi réng lín hµng n¨m tiÕn ra biÓn cã khi tíi hµng tr¨m mÐt. Vïng biÓn miÒn Trung ®Æc tr­ng bëi c¸c hÖ sinh th¸i ®Çm ph¸, vòng vÞnh ven biÓn, vïng c¸t ven biÓn, c¸c ®¶o san h« vïng kh¬i. Vïng biÓn phÝa nam - víi khÝ hËu nhiÖt ®íi ®iÓn h×nh, ®Æc tr­ng bëi c¸c hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn rÊt ph¸t triÓn trªn c¸c b·i båi cöa s«ng. C¸c hÖ sinh th¸i ®¶o ven bê còng gÆp nhiÒu ë vïng biÓn phÝa b¾c vµ phÝa nam, víi c¸c ®¶o lín cã vÞ trÝ kinh tÕ quan träng. T×nh h×nh sö dông c¸c hÖ sinh th¸i biÓn ViÖt Nam vµo c¸c môc ®Ých khai th¸c nguån lîi, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh tÕ x· héi cã xu h­íng t¨ng dÇn nhÞp ®é ®Æc biÖt lµ tõ gi÷a n¨m 70 trë l¹i ®©y, cïng víi t×nh h×nh chiÕn tranh kÕt thóc trong c¶ n­íc, víi nhÞp ®é t¨ng d©n sè, còng nh­ nh÷ng thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng. HÖ sinh th¸i ®­îc sö dông m¹nh mÏ nhÊt lµ vïng triÒu cöa s«ng cã vµ kh«ng cã rõng ngËp mÆn, ®Æc biÖt lµ ë vïng phÝa nam víi môc ®Ých ph¸t triÓn nu«i h¶i s¶n (t«m). C¸c hÖ sinh th¸i cßn Ýt ®­îc sö dông lµ ®Çm ph¸ ven biÓn vµ nhÊt lµ vòng vÞnh ven biÓn. Tuy nhiªn, cã thÓ nhËn xÐt lµ viÖc sö dông c¸c hÖ sinh th¸i biÓn ë ViÖt Nam nh×n chung cßn ch­a dùa trªn mét c¬ së hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ cÊu tróc, chøc n¨ng, c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn hãa vËt chÊt, n¨ng l­îng cña hÖ sinh th¸i, dù b¸o c¸c hËu qu¶ sinh th¸i d­íi t¸c ®éng cña ho¹t ®éng con ng­êi, v× vËy th­êng dÉn tíi t×nh tr¹ng hÖ sinh th¸i bÞ suy tho¸i nhanh chãng, nhiÒu khi rÊt nghiªm träng, nh­ ®· thÊy ë c¸c hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn nhiÒu n¬i ë vïng phÝa nam, c¸c r¹n san h« ven bê vµ c¶ ë c¸c ®¶o vïng kh¬i. HiÖn t­îng suy tho¸i c¸c hÖ sinh th¸i ven biÓn ë ViÖt Nam, diÔn ra víi tèc ®é nhanh ë nhiÒu n¬i trong kho¶ng 10 n¨m trë l¹i ®©y. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do viÖc khai th¸c nguån lîi v« tæ chøc ë vïng ven biÓn, thiÕu hiÓu biÕt vÒ hÖ sinh th¸i, chØ quan t©m tíi lîi Ých tr­íc m¾t mµ kh«ng chó ý tíi hËu qu¶ sinh th¸i lín vÒ l©u dµi. Cïng víi hiÖn t­îng suy tho¸i c¸c hÖ sinh th¸i ven biÓn, cßn cã hiÖn t­îng gi¶m sót nguån lîi h¶i s¶n vïng biÓn ven bê, hiÖn t­îng xãi lë bê biÓn nghiªm träng ë mét sè n¬i « nhiÔm biÓn tr­íc hÕt do s¶n phÈm dÇu má ë d¶i ven bê. TÊt c¶ t×nh h×nh trªn ®©y ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò lín cho viÖc tæ chøc l¹i viÖc sö dông nguån lîi vµ m«i tr­êng sinh th¸i biÓn ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ s¾p tíi, nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao ®ång thêi b¶o vÖ ph¸t triÓn l©u bÒn nguån lîi, m«i tr­êng biÓn. 2. Mét sè ý kiÕn vÒ ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p sö dông hîp lý vµ b¶o vÖ c¸c hÖ sinh th¸i biÓn ViÖt Nam §èi víi mét n­íc c«ng nghiÖp cßn ch­a ph¸t triÓn lín, c¶ trªn ®Êt liÒn vµ ë biÓn, t×nh tr¹ng « nhiÔm biÓn do chÊt th¶i c«ng nghiÖp hiÖn nay míi chØ thÊy ë mét sè khu vùc c¶ng, cöa s«ng, khu vùc khai th¸c kho¸ng s¶n ven biÓn (than). Møc ®é « nhiÕm cã xu h­íng t¨ng lªn tíi møc ®e däa sù trong s¹ch cña m«i tr­êng biÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nu«i trång h¶i s¶n, giao th«ng biÓn, khai th¸c kho¸ng s¶n biÓn ®Æc biÖt lµ dÇu khÝ trong 10 - 15 n¨m tíi. Mèi ®e däa cÊp b¸ch hiÖn nay ®èi víi c¸c hÖ sinh th¸i biÓn, tr­íc hÕt lµ ë ven biÓn lµ t×nh tr¹ng khai th¸c v« tæ chøc, ch­a phï hîp víi quy luËt tù nhiªn, cã khi dÉn tíi ph¸ ho¹i c¸c hÖ sinh th¸i nµy. C¨n cø vµo t×nh h×nh trªn ®©y cã thÓ ®Ò xuÊt mét sè ý kiÕn vÒ ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p sö dông hîp lý vµ b¶o vÖ c¸c hÖ sinh th¸i biÓn hiÖn nay ë n­íc ta. 1. CÇn ®Èy m¹nh viÖc tæ chøc nghiªn cøu ®Ó mau chãng cã mét c¬ së khoa häc ®Çy ®ñ cho viÖc sö dông hîp lý c¸c hÖ sinh th¸i ven biÓn. §©y lµ ®iÒu kiÖn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi víi lËp l¹i trËt tù khai th¸c sö dông tµi nguyªn m«i tr­êng biÓn. ChØ víi mét sù hiÓu biÕt ®Çy ®ñ qui luËt vËn ®éng cña c¸c hÖ sinh th¸i, míi ®Ò xuÊt ®­îc nh÷ng ph­¬ng ¸n, qui tr×nh, biÖn ph¸p kü thuËt thÝch hîp nhÊt nh»m sö dông hîp lý ®¹t hiÖu qu¶ cao c¸c hÖ sinh th¸i vµ m«i tr­êng ®ã mµ kh«ng g©y t¸c h¹i ®èi víi tµi nguyªn vµ m«i tr­êng. Sù hiÓu biÕt c¸c hÖ sinh th¸i biÓn cña ta hiÖn nay cßn ë møc ®é s¬ khai, míi ë nhËn thøc hiÖn t­îng mµ cßn ch­a n¾m ®­îc b¶n chÊt, qui luËt, c¬ chÕ t¸c ®éng cña c¸c qu¸ tr×nh sinh häc - sinh th¸i - ®Þa häc - cña c¸c hÖ sinh th¸i ®ã. Nh÷ng hiÓu biÕt hiÖn nay, phÇn lín cßn mang tÝnh chÊt ®Þnh tÝnh mµ cßn Ýt vÒ ®Þnh l­îng, c¸c qu¸ tr×nh vËt chÊt diÔn ra trong c¸c mèi quan hÖ trong vµ ngoµi hÖ sinh th¸i, ChÝnh v× vËy mµ nh÷ng gi¶i ph¸p kü thuËt ®· ®­îc sö dông trong s¶n xuÊt nhiÒu khi cßn ch­a mang l¹i hiÖu qu¶ mong muèn, do chç ch­a phï hîp víi qui luËt vËn ®éng tù nhiªn cña c¸c hÖ sinh th¸i biÓn nhiÖt ®íi. Râ rµng, mét sù hiÓu biÕt s©u s¾c vµ toµn diÖn c¸c hÖ sinh th¸i biÓn nhiÖt ®íi n­íc ta c¶ vÒ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng, lµm c¬ së cho viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ cao nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn nµy ®ang lµ nhiÖm vô to lín vµ cÊp b¸ch. Trong sè c¸c hÖ sinh th¸i biÓn, cÇn tr­íc hÕt chó träng c¸c hÖ sinh th¸i ven biÓn - lµ ®Þa bµn hiÖn nay ®ang cã nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c m¹nh mÏ hµng ngµy. Bªn c¹nh ®ã, cÇn më réng nghiªn cøu tíi c¸c hÖ sinh th¸i vòng - vÞnh, lµ khu vùc cã nhiÒu tiÒm n¨ng sö dông vµo ph¸t triÓn kinh tÕ h¶i s¶n, du lÞch... mµ hiÖn nay cßn Ýt sö dông. C¸c hÖ sinh th¸i vïng kh¬i nh­ c¸c vïng n­íc tråi (upwelling) trªn vïng thÒm lôc ®Þa phÝa nam còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cÇn ®­îc b¾t ®Çu tæ chøc nghiªn cøu. Vïng c¸t ven biÓn lµ hÖ sinh th¸i ®Æc tr­ng cña ven biÓn miÒn Trung, cã vai trß quan träng trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng ph¸t triÓn vïng d©n c­ ven biÓn còng cÇn ®­îc quan t©m nghiªn cøu h¬n. §Ó cã ®­îc th­êng xuyªn t­ liÖu nghiªn cøu vÒ tµi nguyªn vµ c¸c hÖ sinh th¸i biÓn, cÇn x©y dùng hÖ thèng tr¹m quan tr¾c h¶i d­¬ng, ho¹t ®éng th­êng trùc, ph©n bè trªn toµn vïng biÓn, tr­íc hÕt lµ trªn d¶i ven biÓn vµ c¸c ®¶o. M¹ng l­íi tr¹m quan tr¾c nµy cïng víi c¸c tr¹m quan tr¾c thuéc c¸c ngµnh kh¸c, sÏ th­êng xuyªn theo dâi, quan tr¾c vµ cung cÊp c¸c sè liÖu vÒ c¸c mÆt, trong ®ã cã c¸c nh©n tè sinh th¸i c¬ b¶n cña c¸c hÖ sinh th¸i biÓn, sù biÕn ®éng qua thêi gian vµ kh«ng gian, cÇn thiÕt cho viÖc ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ dù b¸o biÕn ®éng. C¸c nguån t­ liÖu quan tr¾c th­êng xuyªn nµy còng lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó n­íc ta tham gia vµo Ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng 21 cña Héi nghÞ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn ThÕ giíi Rio-92, héi nhËp vµo ho¹t ®éng cña céng ®ång quèc tÕ trong lÜnh vùc nµy. Trong t×nh h×nh tµi nguyªn vµ c¸c hÖ sinh th¸i biÓn n­íc ta ®ang biÕn ®éng m¹nh do t¸c ®éng cña ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, cÇn x¸c ®Þnh vµ x©y dùng sím mét sè khu b¶o tån thiªn nhiªn biÓn ë n­íc ta, tr­íc hÕt ®èi víi c¸c hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn, c¸c r¹n san h«, c¸c ®¶o ven bê, nh­ nh÷ng di s¶n thiªn nhiªn quý cña n­íc ta vµ thÕ giíi, ®ång thêi, còng lµ c¸c khu vùc dù tr÷ cho c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, c¸c ®iÓm chuÈn ®Ó so s¸nh sau tõng thêi gian. 2. Nghiªn cøu, x©y dùng c¸c m« h×nh sö dông hîp lý mét sè hÖ sinh th¸i biÓn ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®¶m b¶o ph¸t triÓn l©u bÒn c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, qui tr×nh c«ng nghÖ, nh»m phôc håi c¶i t¹o c¸c hÖ sinh th¸i ®· bÞ ph¸ ho¹i, ®ang suy tho¸i. Trong sè nµy cÇn chó ý ®Õn hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn, vïng triÒu cöa s«ng ë vïng biÓn phÝa nam. Sù ph¸t triÓn nu«i t«m víi tèc ®é nhanh, tuy chØ míi ë tr×nh ®é qu¶ng canh vµ b¸n th©m canh gÇn ®©y míi b¾t ®Çu chuyÓn sang th©m canh c«ng nghiÖp song ®· g©y nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ ®èi víi m«i tr­êng sinh th¸i: th¶m thùc vËt rõng ngËp mÆn bÞ ph¸ ho¹i ®Õn kiÖt quÖ diÖn tÝch lín dÉn tíi nÒn ®Êt bÞ suy tho¸i nhanh chãng, c¸c chÊt b· th¶i tõ m«i tr­êng n­íc g©y « nhiÔm cho chÝnh c¸c ®Çm nu«i vµ khu vùc biÓn l©n cËn. C¸c khu vùc b·i båi ë cöa s«ng ®ang h×nh thµnh ®· bÞ khoanh vïng, ®¾p bê ng¨n mét c¸ch tïy tiÖn ®Ó sö dông vµo nu«i t«m, lµm ng¨n trë c¸c qu¸ tr×nh båi l¾ng, ph¸t triÓn th¶m thùc vËt ng¨n mÆn tù nhiªn ngay tõ ®Çu. T×nh h×nh trªn ®©y kh«ng nh÷ng ®· ¶nh h­ëng rÊt xÊu tíi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn cöa s«ng ven biÓn, mµ cßn cã nguy c¬ t¸c ®éng ®Õn c¶ c©n b»ng sinh th¸i, ph¸t triÓn h×nh th¸i, ®Þa m¹o c¶ mét vïng c¶nh quan réng lín. C¸c r¹n san h« ven biÓn vµ c¶ c¸c ®¶o san h« vïng kh¬i (Tr­êng Sa) còng ®ang ë t×nh tr¹ng b¸o ®éng vÒ møc ®é bÞ khai th¸c ph¸ ho¹i trÇm träng, kh«ng kÞp phôc håi. ViÖc nghiªn cøu ®Çy ®ñ c¸c qu¸ tr×nh vËt chÊt, c¸c mèi quan hÖ sinh th¸i trong c¸c hÖ sinh th¸i nµy, dù b¸o hËu qu¶ sinh th¸i g©y nªn do t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè tù nhiªn vµ t¸c nh©n, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt c¸c ph­¬ng ¸n, qui ho¹ch sö dông hîp lý vµ b¶o vÖ c¸c hÖ sinh th¸i ®ã râ rµng nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ang cÇn ®Æt ra vµ gi¶i quyÕt. 3. T×nh tr¹ng « nhiÔm biÓn ven bê tõ c¸c nguån chÊt th¶i do s«ng t¶i ra, tõ c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng trªn biÓn tõ c¸c ®iÓm khai th¸c, vËn chuyÓn dÇu khÝ trªn biÓn, khu du lÞch biÓn, cÇn ®­îc ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ, tæ chøc quan tr¾c th­êng trùc vµ dù b¸o cho thêi gian tíi, cïng víi sù ph¸t triÓn cña giao th«ng, du lÞch, c«ng nghiÖp dÇu khÝ vµ c«ng nghiÖp kho¸ng s¶n ë ven biÓn ®Ó cã ph­¬ng h­íng, biÖn ph¸p phßng tr¸nh kÞp thêi, cã hiÖu qu¶. §Ó cã ®ñ c¬ së ph¸p lý cho viÖc thùc thi c¸c ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i biÓn, cÇn sím x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt b¶o vÖ tµi nguyªn vµ m«i tr­êng biÓn còng nh­ thµnh lËp c¸c tæ chøc cÊp Trung ­¬ng vµ §Þa ph­¬ng chuyªn tr¸ch ®èi víi viÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn luËt ph¸p, xö lý kÞp thêi c¸c vô vi ph¹m. C¸c nhiÖm vô trªn ®©y cÇn ®­îc coi lµ mét phÇn quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung cña n­íc ta, mét n­íc cã diÖn tÝch biÓn réng h¬n phÇn ®Êt liÒn, ®­îc thùc hiÖn víi sù ®Çu t­ khoa häc cña Nhµ n­íc, cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt liªn quan tíi biÓn vµ víi sù hîp t¸c quèc tÕ. Tµi liÖu tham kh¶o chÝnh PhÇn I vµ II Khu hÖ sinh vËt vµ nguån lîi sinh vËt biÓn Tr­¬ng Ngäc An, Hµn Ngäc L­¬ng, 1980. Thùc vËt næi ë s«ng Hång, s«ng Ninh c¬ vµ s«ng §¸y tØnh Hµ Nam Ninh. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp 2, phÇn 1, trang 87-109. Bé Thñy s¶n, 1990. Tr÷ l­îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c nguån lîi h¶i s¶n ViÖt Nam. T¹p chÝ Thñy s¶n sè 1. Bé Thñy s¶n, 1996. Nguån lîi thñy s¶n ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Ban Chñ nhiÖm c¸c Ch­¬ng tr×nh BiÓn cÊp Nhµ n­íc 1977-2000. C¸c b¸o c¸o tæng kÕt c¸c Ch­¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn cÊp Nhµ n­íc: ThuËn H¶i - Minh H¶i (1977-1980); 48.06 (1981-1985); 48B (1986-1990); KT.03 (1991-1995); KHCN-06 (1996-2000). NguyÔn TiÕn C¶nh, 1977. Thµnh phÇn, ph©n bè vµ biÕn ®éng sè l­îng thùc vËt phï du vïng biÓn gÇn bê phÝa t©y vÞnh B¾c Bé. ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n H¶i Phßng. ¾, 1977. Khèi l­îng sinh vËt phï du vµ ®éng vËt ®¸y vÞnh B¾c Bé. T¹p chÝ KHKT H¶i s¶n 1/1977. ¾, 1989. X¸c ®Þnh khèi l­îng vµ kh¶ n¨ng tiÒm tµng n¨ng suÊt sinh häc cña c¸ biÓn ViÖt Nam trªn c¬ së nghiªn cøu sinh vËt phï du vµ sinh vËt ®¸y. LuËn v¨n TiÕn sÜ. Häc viÖn N«ng nghiÖp Szczeein, 1989. NguyÔn TiÕn C¶nh, Bïi §×nh Chung, NguyÔn Phi §Ýnh, 1981. Nghiªn cøu nguån lîi c¸ tÇng gi÷a vµ tÇng trªn ë vïng biÓn ThuËn H¶i - Minh H¶i. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi 9 - Ch­¬ng tr×nh ®iÒu tra tæng hîp biÓn ThuËn H¶i - Minh H¶i. NguyÔn TiÕn C¶nh, NguyÔn V¨n Kh«i vµ ctv., 1981. Ph©n bè, biÕn ®éng sinh vËt l­îng sinh vËt phï du vµ liªn quan cña nã víi c¸ trong khu biÓn NghÜa B×nh - Minh H¶i 1978-1980. B¸o c¸o KH cña ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n H¶i Phßng. NguyÔn TiÕn C¶nh, Vò Minh Hµo, Lª ThÞ Hoa Viªn, NguyÔn D­¬ng Thao, 1984. Sinh vËt l­îng sinh vËt phï du vµ ®éng vËt ®¸y miÒn Nam ViÖt Nam. ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n H¶i Phßng. NguyÔn TiÕn C¶nh, Tr­¬ng Ngäc An, NguyÔn V¨n Kh«i, 1986. Ph©n bè mÆt réng cña t¶o silic (Bacillariophyta) vµ ch©n m¸i chÌo (Copepoda) trong nh÷ng vïng sinh th¸i kh¸c nhau ë biÓn ViÖt Nam. T¹p chÝ Thñy s¶n, I(3). Bïi §×nh Chung, 1991. Hoµn thiÖn ®¸nh gi¸ tr÷ l­îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c nguån lîi c¸ biÓn ViÖt Nam, dù b¸o biÕn ®éng nguån lîi. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi 48B.04.01, 1991. NguyÔn V¨n Chung, §µo TÊn Hæ, Lª Träng Minh, T«n ThÊt Thèng, TrÇn §×nh Nam, NguyÔn V¨n L­îm, 1978. §iÓm l¹i c¸c c«ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu c¬ b¶n ®éng vËt ®¸y biÓn ViÖt Nam. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn I, (1): trang 57-72. NguyÔn V¨n Chung, NguyÔn Xu©n Dôc, Ph¹m §×nh Träng, NguyÔn Huy YÕt, 1980. §éng vËt ®¸y vïng biÓn Qu¶ng Ninh - H¶i Phßng. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn II, (1): trang 133-151. NguyÔn V¨n Chung, §µo TÊn Hæ, Lª Träng Minh, T«n ThÊt Thèng, NguyÔn Huy YÕt, TrÇn §×nh Nam, NguyÔn V¨n L­îm, T¹ §×nh §­êng, Ph¹m ThÞ Dù, Lª Quèc Dòng, NguyÔn ThÞ HuÖ, 1981. §iÒu tra nghiªn cøu sinh vËt ®¸y vïng biÓn ThuËn H¶i - Minh H¶i. B¸o c¸o tæng kÕt cña Ch­¬ng tr×nh BiÓn ThuËn H¶i - Minh H¶i (1977-1980). NguyÔn V¨n Chung, §µo TÊn Hæ, Vâ SÜ TuÊn, TrÇn ThÞ ViÖt Ng©n, NguyÔn Huy YÕt, NguyÔn ThÞ HuÖ, Ph¹m ThÞ Dù, NguyÔn Thanh V©n, Lª Quèc Dòng, 1986. Nghiªn cøu sinh vËt ®¸y biÓn ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng kÕt cña Ch­¬ng tr×nh BiÓn 48.06 (1981-1985). NguyÔn V¨n Chung, 1986. §Æc ®iÓm sinh vËt vïng triÒu quÇn ®¶o Tr­êng Sa. B¸o c¸o khoa häc cña ViÖn Nghiªn cøu BiÓn, 1986. NguyÔn V¨n Chung, Kursakin O. G., Gulbin K. L., 1988. Intertidal survey in Phu Khanh province. Biology of the coastal waters of Vietnam: Hydrobiological study of intertidal and sublittoral zones of southern Vietnam. Vladivostok: Far East Branch. Acad. Sci. URSS 1988: p. 81-86. NguyÔn V¨n Chung, §µo TÊn Hæ, 1995. Zoobentos fauna in the sea waters of Vietnam. Collection of Marine Research Works IV, p. 91. NguyÔn H÷u Dinh, NguyÔn V¨n TiÕn, Huúnh Quang N¨ng, TrÇn Ngäc Bót, 1975. Rong biÓn miÒn B¾c ViÖt Nam. NguyÔn Xu©n Dôc, 1994. Líp ch©n ®Çu (Cephalopoda) biÓn ViÖt Nam. LuËn ¸n Phã tiÕn sÜ khoa häc Sinh häc. Bïi V¨n D­¬ng, §ç ThÞ Nh­ Nhung, 1977. §iÓm qua nh÷ng c«ng tr×nh chñ yÕu nghiªn cøu vÒ ph©n lo¹i khu hÖ c¸ biÓn ViÖt Nam. B¸o c¸o Héi nghÞ khoa häc biÓn lÇn I, Nha Trang 7/1977. TrÇn §Þnh, NguyÔn NhËt Thi, 1985. Danh môc c¸ biÓn ViÖt Nam (tµi liÖu ch­a c«ng bè). §éi liªn hiÖp ViÖt-Trung ®iÒu tra tæng hîp biÓn, 1965. B¸o c¸o ®iÒu tra tæng hîp vÞnh B¾c Bé lÇn thø 6: Sinh vËt ®¸y. Lª Nguyªn HiÕu, 1969. Rong biÓn miÒn B¾c ViÖt Nam, tÝnh chÊt vµ nguån gèc cña chóng. Tãm t¾t luËn ¸n PTS, Leningrad. §µo TÊn Hæ, 1990. Sinh vËt vïng triÒu quÇn ®¶o Tr­êng Sa. B¸o c¸o khoa häc cña ViÖn Nghiªn cøu BiÓn, 1990. §µo TÊn Hæ, 1991. Nguån lîi H¶i s¶n ë vïng biÓn phÝa nam ViÖt Nam. TuyÓn tËp Héi nghÞ khoa häc biÓn toµn quèc lÇn thø III (1991). ¾, 1991. S¬ bé nghiªn cøu ®éng vËt da gai ë quÇn ®¶o Tr­êng Sa. T¹p chÝ Sinh häc - Phô ch­¬ng mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu ë biÓn, trang 44-47. ¾, 1996. Thµnh phÇn loµi ®éng vËt da gai ë vïng biÓn C«n §¶o. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp VII, trang 52. §µo TÊn Hæ, 1994. Danh môc ®éng vËt da gai biÓn ViÖt Nam. TËp I. Nhµ xuÊt b¶n KHKT, Hµ Néi. Ph¹m Hoµng Hé, 1969. Rong biÓn ViÖt Nam (miÒn Nam). Trung t©m Häc liÖu Sµi Gßn. NguyÔn Kh¾c H­êng, 1971. S¬ bé nghiªn cøu khu hÖ c¸ sôn biÓn ViÖt Nam. Néi san Nghiªn cøu biÓn sè 4, H¶i Phßng. NguyÔn Kh¾c H­êng, NguyÔn NhËt Thi, 1973. C¸ biÓn ViÖt Nam, PhÇn 1 (c¸ l­ìng tiªm) Líp Amphioxi vµ Líp phô c¸ mang tÊm Elasmobranchii. Nhµ xuÊt b¶n KHKT, Hµ Néi. NguyÔn Kh¾c H­êng, 1995. Fish fauna of Vietnam. Collection of Marine Research Works IV, p. 129. L¨ng V¨n KÎn, 1996. S¬ bé nghiªn cøu thµnh phÇn loµi vµ ph©n bè th©n mÒm ch©n bông cña quÇn ®¶o Tr­êng Sa. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp VII, trang 94. L¨ng V¨n KÎn, NguyÔn Duy §¹t, 1994. C¸c loµi th©n mÒm ch©n bông sèng trªn r¹n san h« vïng biÓn Qu¶ng Ninh - H¶i Phßng. Tµi nguyªn vµ m«i tr­êng biÓn, tËp II. TuyÓn tËp C«ng tr×nh nghiªn cøu 1991-1993. Ph©n viÖn H¶i d­¬ng häc H¶i Phßng. NguyÔn V¨n Kh«i, §µm Quang H¶i, 1967. Danh môc loµi ch©n m¸i chÌo (Copepoda), hµm t¬ (Chaetognatha) vÞnh B¾c Bé. TËp san SV§H, tËp 6. NguyÔn V¨n Kh«i, D­¬ng ThÞ Th¬m, 1980. §éng vËt næi ë cöa s«ng Hång, s«ng Ninh C¬ vµ s«ng §¸y tØnh Hµ Nam Ninh. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn II, tËp 1, trang 111-132. NguyÔn V¨n Kh«i, NguyÔn ThÞ B×nh, NguyÔn Cho, NguyÔn TÇn Hãa, 1981. B¸o c¸o tæng kÕt ®iÒu tra tæng hîp vïng biÓn ThuËn H¶i - Minh H¶i. §Ò tµi 13: Sinh vËt næi. NguyÔn V¨n Kh«i, 1985. Líp phô Ch©n m¸i chÌo ë vÞnh B¾c Bé. LuËn ¸n PTS. ViÖn Nghiªn cøu BiÓn Nha Trang. NguyÔn V¨n Kh«i, NguyÔn Cho, NguyÔn Ngäc L©m, 1995. Review of studies on plankton in the sea waters of Vietnam during 70 years 1924-1994. Collection of Marine Research Works IV, p. 81. Tr­¬ng SÜ Kú, 1998. Thµnh phÇn loµi C¸ ngùa (Hippocampus) ë biÓn ViÖt Nam. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp VIII, trang 154. §ç Xu©n Nguyªn, 1981. Nghiªn cøu vÒ trøng c¸, c¸ bét vïng biÓn tõ NghÜa B×nh ®Õn Minh H¶i trong c¸c n¨m 1978-1980. B¸o c¸o Ch­¬ng tr×nh ®iÒu tra tæng hîp ThuËn H¶i - Minh H¶i. NguyÔn H÷u Phông, 1971. B­íc ®Çu nghiªn cøu trøng c¸ vµ c¸ bét vÞnh B¾c Bé. Néi san Nghiªn cøu biÓn, No.4, trang 32-40. ¾, 1973. Mïa vô vµ ph©n bè cña trøng c¸ vµ c¸ bét vÞnh B¾c Bé. TËp san SV§H, tËp 11, sè 3-4, trang 115-120. ¾, 1978. Trøng c¸ c¬m ë ven biÓn Qu¶ng Ninh - H¶i Phßng. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn tËp I, phÇn 1, trang 175-189. NguyÔn H÷u Phông, Hoµng Phi, Bïi ThÕ PhiÖt, 1981. B¸o c¸o tæng kÕt ®iÒu tra tæng hîp vïng biÓn ThuËn H¶i - Minh H¶i. §Ò tµi 11: Trøng c¸ vµ c¸ bét, 46 trang. NguyÔn H÷u Phông vµ cs., 1985. Sinh vËt næi biÓn ViÖt Nam. B¸o c¸o ®Ò tµi 48.06.09, 109 trang. Ch­¬ng tr×nh BiÓn 48.06 (1981-1986). NguyÔn H÷u Phông, 1987. S¬ bé nghiªn cøu thµnh phÇn loµi c¸ ë r¹n san h« quÇn ®¶o Tr­êng Sa. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 9, sè 3. NguyÔn H÷u Phông vµ cs., 1994.H¶i s¶n kinh tÕ chñ yÕu vïng biÓn nam Trung Bé. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp V, trang 125-139. NguyÔn H÷u Phông, Vâ SÜ TuÊn, 1996. Nguån lîi th©n mÒm hai m¶nh vá (Bivalvia) chñ yÕu ë biÓn ViÖt Nam. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp VII, trang 9-15. NguyÔn H÷u Phông, 1994. §iÒu tra nguån lîi ®Æc s¶n vïng biÓn ven bê vµ ven ®¶o ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KT.03.08, 1995. NguyÔn H÷u Phông, 1996. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸ r¹n san h« ë quÇn ®¶o An Thíi (Phó Quèc - Kiªn Giang). TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp VII, trang 84. NguyÔn H÷u Phông, 1998. Nghiªn cøu bæ sung thµnh phÇn loµi vµ nguån lîi c¸ r¹n san h« ë vïng biÓn Tr­êng Sa. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp VIII, trang 166. NguyÔn H÷u Phông, 1999. Danh môc c¸ biÓn ViÖt Nam. TËp V. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi. NguyÔn H÷u Phông, NguyÔn NhËt Thi, 1994. Danh môc c¸ biÓn ViÖt Nam. TËp II. Nhµ xuÊt b¶n KHKT, Hµ Néi. NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, 1996. Danh môc bß s¸t vµ Õch nh¸i ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n KHKT, Hµ Néi. Vò Trung T¹ng, 1979. Nguån lîi sinh vËt BiÓn §«ng. Nhµ xuÊt b¶n KHKT, Hµ Néi. ¾, 1984. Nguån lîi sinh vËt vïng cöa s«ng ven biÓn Th¸i B×nh. B¸o c¸o khoa häc cña Tr­êng §¹i häc Tæng hîp, Hµ Néi. NguyÔn NhËt Thi, 1971. S¬ bé ®iÒu tra khu hÖ c¸ vïng biÓn Qu¶ng Ninh. TËp san SV§H tËp 9, sè 3- 4. ¾, 1978. Bé phô c¸ bèng vÞnh B¾c Bé. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn tËp 1, phÇn 1, Nha Trang. ¾, 1980. S¬ bé t×m hiÓu thµnh phÇn gièng loµi c¸ vïng biÓn ven bê phÝa t©y vÞnh B¾c Bé. T¹p chÝ SV§H, tËp 2, No. 3. ¾, 1985. C¸ biÓn ViÖt Nam, phÇn 2: C¸ x­¬ng vÞnh B¾c Bé. TËp 4. Nhµ xuÊt b¶n KHKT, Hµ Néi. Ph¹m Th­îc, 1985. §iÒu tra nguån lîi c¸ biÓn ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi 48.06.12, 1985. L©m Ngäc Tr©m, Cao Ph­¬ng Dung vµ cs., 1996. Thµnh phÇn hãa häc chñ yÕu cña mét sè loµi ®éng vËt th©n mÒm vïng biÓn miÒn Nam ViÖt Nam. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp VII, trang 205. L©m Ngäc Tr©m, NguyÔn Kim Hïng vµ cs., 1991. Thµnh phÇn ph©n photpholipid vµ axid bÐo cña mét sè loµi h¶i s©m vïng biÓn Nha Trang. TuyÓn tËp Héi nghÞ Khoa häc biÓn toµn quèc lÇn thø III (1991). L©m Ngäc Tr©m, NguyÔn Kim §øc vµ cs., 1991. Nghiªn cøu chiÕt xuÊt amoebolysat tõ sam biÓn Tachypleus tridentatus vïng biÓn Kh¸nh Hßa. TuyÓn tËp Héi nghÞ khoa häc biÓn toµn quèc lÇn thø III (1991). Hoµng Quèc Tr­¬ng, 1962. Phiªu sinh vËt trong vÞnh Nha Trang. Khuª t¶o Bacillariophyta. Contribution No.59, Ann. Fas. Sci. Saigon 1962, pp. 121-214. ¾, 1963. Dinoflagellata. Vol.2, Ann. Fas. Sci. Saigon, p. 129-176. TuyÓn tËp b¸o c¸o khoa häc (PhÇn Sinh häc - Sinh th¸i häc). C¸c Héi nghÞ khoa häc c«ng nghÖ biÓn toµn quèc lÇn thø III (1991), lÇn thø IV (1999). Lª Minh ViÔn, 1965. §Æc ®iÓm khu hÖ c¸ sôn vÞnh B¾c Bé. TËp san SV§H, tËp 4, No. 4. ViÖn Nghiªn cøu BiÓn, 1965. B¸o c¸o ®iÒu tra tæng hîp vÞnh B¾c Bé. PhÇn 5: Sinh vËt phï du. ¾, 1965. B¸o c¸o ®iÒu tra tæng hîp vÞnh B¾c Bé. PhÇn 7: Trøng c¸ vµ c¸ con. ¾, 1971. Danh môc c¸ vÞnh B¾c Bé. Néi san NCB, sè 4, H¶i Phßng. ViÖn H¶i d­¬ng häc, 1997. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vïng n­íc tråi m¹nh Nam Trung Bé. Nhµ xuÊt b¶n KHKT, Hµ Néi. TrÇn Nho Xy, 1969. S¬ l­îc nhËn xÐt vÒ ®Æc ®iÓm khu hÖ c¸ vÞnh B¾c Bé. Néi san NCB, sè 1 (in roneo). Bexedov L. N., 1967. Khu hÖ c¸ vÞnh B¾c Bé (ph©n lo¹i, sinh th¸i, ®Þa lý) Vladivostok (tiÕng Nga): VÒ mét sè ®Æc ®iÓm ph©n vïng ®Þa lý cña khu hÖ c¸ miÒn t©y b¾c BiÓn §«ng. B¶n dÞch cña Tæng côc Thñy s¶n 1976. Hµ Néi. Brian D. Smith, 1995. Marine mammals of Vietnam. A preliminary checklist. Collection of Marine Research Works, Vol.VI, p. 147-175. Brinton E., 1963. Zooplankton abudance in the gulf of Thailand and the South China sea. Ecology of the gulf of Thailand and the South China sea. S.I.C. Reference N.63-6, p. 58-58. Brosdki K. A., 1972. Communities and leading species of zooplankton of the Tonking gulf in seasonal aspect. In the fauna of the Tonking gulf and conditions of life in it. Academy of Sciences of the URSS, p. 225-256. Chevey P., 1932. Inventaire de la faune ichtyologique de L'Indochine. 2e liste No. 19, Nha trang. Revision synonymique de I'oeuvre ichtyologique de G Tiranut. No.7. Saigon. Dawydoff C., 1936. Observation sur la faune pÐlagique des eaux Indochinoises de la mer de Chine Meridionale. Bull. Soc. Zool. France, TLXT, p. 469-472. ¾, 1952. Contribution µ l’Ðtude des invertÐbrÐs de la faune marine benthique de l’Indochine. Cont. No.9 Inst. Ocean. Nha Trang, p. 1-157. Gulbin K. L., Vinogradova K. L., Nguyen Van Chung, 1987. Quantitative distribution of macrobenthos in the intertidal zone of islands of south Vietnam. Mar. Biol. Vladivostok 3. 1987, p. 59-65. Gurianova E. F., 1972. Fauna of the Tonking gulf and its enviromental conditions. Investigation on the fauna of the sea X(XVIII). Acad. Sci. URSS. Inst. 1972, p. 22-146 (in Russian). Kalugina, Gutnika A., Titlyanova T. V., Nguyen Huu Dinh, 1988. Phytobenthos of the Motos Islands of Nha Trang bay southern Vietnam. Biology of the coastal waters of Vietnam. Vladivostok. Reysae J., 1968. Contribution µ la connaissance des diatomÐes des baies de Nha Trang et Cauda (Annam). Extrait de la Revue Algologique 136-151. Rose M., 1926. Quelque remarques sur le plankton des c«tes d'Annam et du Gulf Siam Note de l'Inst. Ocean. Nha Trang, No.3. ¾, 1955. Quelque notes sur le plankton marin recueilli en 1953 par. M. G. Ranson dans la baie Nha Trang - Cauda. Bull. Muse. 2 series TXVVV, No.5, p. 387-393. ¾, 1956. Les copepode pelagique de la baie de Cauda (Nha Trang). Ibid. T.28, No.5, p. 456-465. SerÌne R., 1937. Inventaire des invertÐbrÐs marines de l’Indochine. 1e liste, Note 30. I.O: The plankton of south Vietnam. Tcheng C. K., Chang C. F., 1962. An analytical study of the marine algal flora of the Western Yellow sea coast. Ocea. et Lim. Sinica Vol.4, No.1-2, p. 49-59. PhÇn III§Æc tr­ng sinh th¸i biÓn ViÖt Nam Lª §øc An vµ cs., 1995. §¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn tµi nguyªn thiªn nhiªn, kinh tÕ x· héi hÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi biÓn. B¸o c¸o tæng kÕt §Ò tµi KT.03.12, Ch­¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn cÊp Nhµ n­íc KT.03 (1991-1995). NguyÔn T¸c An, §oµn V¨n Bé, 1980. On computation of primary production in coastal upwelling zone of Vietnam. Biol. Coastal Waters of Vietnam, pp. 57-62. NguyÔn T¸c An, TrÇn Ngäc Long, NguyÔn §×nh Lîi, vµ cs., 1982. Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë ®Çm Nha Phu, Kh¸nh Hßa. T¹p chÝ Sinh häc, sè 4, trang 20-22. NguyÔn T¸c An, §Æng C«ng Minh, Sorokin Y. I. vµ cs., 1983. C¬ së vËt chÊt cña n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp ë vïng biÓn ven bê Phó Kh¸nh, ThuËn H¶i, Minh H¶i. Khoa häc vµ ph¸t triÓn, sè 12, trang 8-11. NguyÔn T¸c An, 1980. S¬ bé ®¸nh gi¸ søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë vÞnh B¾c Bé. TuyÓn tËp Nghiªn cøu biÓn, tËp II(1), trang 73-80. ¾, 1985. N¨ng suÊt sinh häc vïng biÓn ven bê vµ c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña chóng. LuËn ¸n Phã tiÕn sÜ, Matxc¬va, 430 trang (tiÕng Nga). NguyÔn TiÕn B©n. KÕt qu¶ nghiªn cøu khu hÖ vµ tµi nguyªn thùc vËt t¹i c¸c ®¶o ven biÓn ViÖt Nam (ChuyÕn kh¶o s¸t tµu Nesmeianov, th¸ng 3-4/1987). B¸o c¸o chuyªn ®Ò. §Ò tµi 48B.04.02, 1989. NguyÔn T¸c An, Ph¹m V¨n Huyªn, Propp M. N., Cherbadij J. I., Sorokin Y. I., 1989. Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp cña thùc vËt ®¬n bµo ®¸y (Microphytobenthos) ë vïng thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam. T¹p chÝ Sinh häc, sè 11(2), trang 15-19. Nguyen Tac An, 1995. Biological productivity of Vietnam marine water. Collection of Marine Research, Vol. VI, p. 177-184. Tr­¬ng Ngäc An, 1978. Thùc vËt phï du vïng biÓn ven bê Qu¶ng Ninh - H¶i Phßng. B¸o c¸o khoa häc cña ViÖn Nghiªn cøu BiÓn, 112 trang. Tr­¬ng Ngäc An vµ cs., 1984. Nghiªn cøu sù biÕn ®æi tÝnh chÊt sinh th¸i c¸c ®Çm n­íc lî vïng ven biÓn Qu¶ng Ninh - H¶i Phßng. B¸o c¸o khoa häc cña Trung t©m Nghiªn cøu BiÓn H¶i Phßng. Lª Duy B¸ch, Ph¹m V¨n Ninh, §Æng Ngäc Thanh, 1993. KÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn vïng quÇn ®¶o Tr­êng Sa vµ c¸c vÊn ®Ò khoa häc cÇn gi¶i quyÕt trong giai ®o¹n 1993-1995. B¸o c¸o tæng hîp t­ liÖu vÒ Tr­êng Sa. NguyÔn §øc Cù, 1985. Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n trÇm tÝch b·i triÒu miÒn B¾c ViÖt Nam. B¸o c¸o khoa häc ®Ò tµi 48.06.14. NguyÔn Xu©n Dôc, 1995. Tæng quan vÒ khu hÖ vµ nguån lîi sinh vËt xung quanh c¸c ®¶o ven bê ViÖt Nam. B¸o c¸o chuyªn ®Ò, ®Ò tµi KT.03.12 (1991-1995). NguyÔn H÷u §¹i, 1999. Nghiªn cøu hÖ sinh th¸i cá biÓn ë Kh¸nh Hoµ. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi Cá biÓn, 1999. NguyÔn Xu©n §Æng, Ph¹m Träng ¶nh, Tr­¬ng V¨n L·, NguyÔn V¨n S¸ng, 1995. Tµi nguyªn ®éng vËt hoang d· cã x­¬ng sèng trªn mét sè ®¶o ven bê ViÖt Nam. B¸o c¸o chuyªn ®Ò, ®Ò tµi KT.03.12 (1991-1995). NguyÔn Chu Håi, L¨ng V¨n KÎn, 1996. Sö dông hîp lý c¸c hÖ sinh th¸i trªn biÓn ë vïng biÓn ven bê ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KT.03.11, Ch­¬ng tr×nh BiÓn KT.03 (1991-1995). Phan Nguyªn Hång, 1980. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu t×nh h×nh diÔn thÕ cña rõng ngËp mÆn ë c¸c cöa s«ng Cöu Long vµ nh÷ng kiÕn nghÞ sö dông hîp lý m«i tr­êng rõng ngËp mÆn ®Ó nu«i t«m. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi Nhµ n­íc: §iÒu tra tæng hîp vïng cöa s«ng Cöu Long, 65 trang. ¾, 1981. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Æc ®iÓm, vai trß cña hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn trong nÒn kinh tÕ vïng biÓn n­íc ta. Héi nghÞ khoa häc biÓn toµn quèc lÇn thø II, 12 trang. ¾, 1983. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu cÊu tróc, ph©n bè vµ diÔn thÕ cña c¸c rõng ngËp mÆn trong hÖ sinh th¸i ven biÓn. Héi nghÞ khoa häc vÒ sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr­êng, th¸ng 11/ 1983, trang 85-111. ¾, 1984. TÝnh chÊt vµ ph©n bè cña rõng ngËp mÆn ViÖt Nam. Héi th¶o khoa häc vÒ hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn ViÖt Nam lÇn I, tËp 1, trang 57-72. ¾, 1984. §Æc ®iÓm cña rõng ngËp mÆn cöa s«ng Cöu Long. Héi th¶o khoa häc vÒ hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn ViÖt Nam lÇn I, tËp 1, trang 86-102. ¾, 1986. Nghiªn cøu cÊu tróc, ®éng th¸i, n¨ng suÊt sinh häc cña hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn. §Ò xuÊt ý kliÕn vÒ sö dông hîp lý tµi nguyªn trong c¸c rõng ®ã. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi Nhµ n­íc 50. 02. 01. 03, 74 trang. ¾, 1987. Rõng ngËp mÆn ViÖt Nam: TiÒm n¨ng vµ sö dông. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 1987. TrÇn Quang Ng·i. §iÒu kiÖn tù nhiªn c¸c ®¶o ven bê ViÖt Nam (ChuyÕn kh¶o s¸t tµu Nesmeianov, th¸ng 3-4/1987). B¸o c¸o chuyªn ®Ò. §Ò tµi 48B.05.01. L¨ng V¨n KÎn, NguyÔn Huy YÕt, 1989. San h« ®¸ ë quÇn ®¶o Tr­êng Sa. T¹p chÝ H¶i qu©n I(158). §Æng Ngäc Thanh, NguyÔn Träng Nho, 1983. N¨ng suÊt sinh häc vùc n­íc. Nhµ xuÊt b¶n KHKT, Hµ Néi. §Æng Ngäc Thanh (chñ biªn), 1985. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kh¶ n¨ng nguån lîi cña d¶i ven biÓn ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi 48.06.14, Ch­¬ng tr×nh BiÓn 48.06 (1981-1986). §Æng Ngäc Thanh (chñ biªn),1990. Nghiªn cøu c¸c hÖ sinh th¸i ®Æc tr­ng d¶i ven biÓn, ®Ò xuÊt biÖn ph¸p sö dông hîp lý. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi 48B.04.02, Ch­¬ng tr×nh BiÓn 48B (1986-1990). §Æng Ngäc Thanh (chñ biªn), 1991. §iÒu tra nghiªn cøu tæng hîp ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn quÇn ®¶o Tr­êng Sa vµ Hoµng Sa. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi Tr­êng Sa - Ch­¬ng tr×nh BiÓn 48B (1986-1990). §Æng Ngäc Thanh (chñ biªn), 1999. Nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt ph­¬ng ¸n sö dông hîp lý hÖ sinh th¸i cá biÓn trong vïng biÓn ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi Cá biÓn, (1996-1999). TrÇn §øc Th¹nh, 1985. B­íc ®Çu nghiªn cøu c¸c thñy vùc tù nhiªn ë d¶i ven biÓn B¾c ViÖt Nam. §Ò tµi 48.06.14, Ch­¬ng tr×nh BiÓn 48B (1986-1990). ¾, 1989. §Þa chÊt §Ö Tø, ®Þa m¹o, ®éng lùc ven bê vµ hiÖn tr¹ng n­íc ngÇm ®¶o Tr­êng Sa. §iÒu tra tæng hîp Tr­êng Sa, Ch­¬ng tr×nh BiÓn 48B (1986-1990). NguyÔn V¨n TiÕn, 1999. Nghiªn cøu thµnh phÇn loµi, ph©n bè vµ dÉn liÖu b­íc ®Çu vÒ sinh häc - sinh th¸i tù nhiªn cña cá biÓn phÝa b¾c ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi Cá biÓn, 1999. Vâ SÜ TuÊn, 1989. KÕt qu¶ kh¶o s¸t san h« ®¶o Tr­êng Sa, Phan Vinh, Tèc Tan. §Ò tµi ®iÒu tra Tr­êng Sa, Ch­¬ng tr×nh BiÓn 48B (1986-1990). Vâ SÜ TuÊn, 1996. Nghiªn cøu c¸c r¹n san h« biÓn ven bê phÝa nam ViÖt Nam lµm c¬ së x¸c ®Þnh c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn. LuËn ¸n Phã tiÕn sÜ Sinh häc, 1996. NguyÔn Huy YÕt, 1988. DÉn liÖu b­íc ®Çu vÒ thµnh phÇn loµi san h« cøng ë c¸c ®¶o Sinh Tån, Nam YÕt, S¬n Ca (Tr­êng Sa). B¸o c¸o héi nghÞ khu vùc Tr­êng Sa, Trung t©m Nghiªn cøu BiÓn H¶i Phßng. ¾, 1989. DÉn liÖu b­íc ®Çu vÒ khu hÖ san h« sõng ë ®¶o Sinh Tån thuéc quÇn ®¶o Tr­êng Sa. T¹p chÝ H¶i qu©n sè 6(143), trang 37-38. ¾, 1989. Nghiªn cøu san h« ë Trung t©m Nghiªn cøu BiÓn H¶i Phßng. T¹p chÝ H¶i qu©n sè 6 (143), trang 9-10. ¾, 1989. San h« vµ r¹n san h« bê T©y vÞnh B¾c Bé. Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng BiÓn. T¹p chÝ H¶i qu©n sè 6(143), trang 35-36. ¾, 1989. KÕt qu¶ nghiªn cøu san h« ë c¸c ®¶o Tr­êng Sa, §¸ Nam, Song Tö T©y. §Ò tµi ®iÒu tra tæng hîp Tr­êng Sa - Ch­¬ng tr×nh BiÓn 48B (1986-1990). NguyÔn Huy YÕt, Vâ SÜ TuÊn, 1995. Coral reefs and reef building corals of Vietnam. Collection of Marine Research, Vol. VI, p. 101-110. NguyÔn Huy YÕt, 1996. Bé san h« cøng (Scleractinia) vµ r¹n san h« vïng biÓn phÝa t©y vÞnh B¾c Bé. LuËn ¸n Phã tiÕn sÜ Sinh häc, 1996. Latypov Yu., Dautova T.N., 1998. San h« cøng (Scleractinia) biÓn ViÖt Nam. NXB Dalnauka, Vladivostok (tiÕng Nga). Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu i Më ®Çu iii hÇn thø nhÊt Khu hÖ sinh vËt biÓn ViÖt Nam 1 I Ho¹t ®éng ®iÒu tra nghiªn cøu sinh vËt biÓn ViÖt Nam 1 II §Æc tr­ng m«i tr­êng sèng biÓn ViÖt Nam liªn quan tíi ®êi sèng sinh vËt 3 III Sinh vËt phï du 6 IV Sinh vËt ®¸y 37 V Khu hÖ c¸ 51 VI Khu hÖ t«m biÓn 60 VII Khu hÖ ®éng vËt th©n mÒm 68 VIII Khu hÖ chim biÓn 76 IX Khu hÖ bß s¸t vµ thó biÓn 81 X khu hÖ rong biÓn 86 PhÇn thø hai Nguån lîi sinh vËt biÓn ViÖt Nam 96 I Nguån lîi c¸ biÓn 96 II Nguån lîi t«m biÓn 113 III Nguån lîi ®éng vËt th©n mÒm 124 IV nguån lîi ®éng vËt ®Æc s¶n 133 V Nguån lîi rong biÓn 140 NhËn ®Þnh chung vÒ khu hÖ sinh vËt vµ nguån lîi sinh vËt biÓn ViÖt Nam 158 PhÇn thø ba Sinh th¸i biÓn ViÖt Nam 164 I §Æc tr­ng sinh th¸i vïng triÒu 164 II §Æc tr­ng sinh th¸i Rõng ngËp mÆn 201 III §Æc tr­ng sinh th¸i r¹n san h« 231 IV §Æc tr­ng sinh th¸i c¸c b·i cá biÓn 254 V §Æc tr­ng sinh th¸i ®Çm ph¸ ven biÓn 267 VI §Æc tr­ng sinh th¸i c¸c ®¶o ven bê Error! Bookmark not defined. VII §Æc tr­ng sinh th¸i ®¶o vïng kh¬i - QuÇn ®¶o Tr­êng Sa 348 VIII N¨ng suÊt sinh häc biÓn ViÖt Nam 367 Mét sè nhËn ®Þnh chung vÒ c¸c hÖ sinh th¸i biÓn ViÖt Nam 376 Tµi liÖu tham kh¶o chÝnh ®¸nh dÊu vµng lµ ®· ®­îc c¸c t¸c gi¶ söa