Cơ cấu Chính phủ và vấn đề chịu trách nhiệm của chính phủ Việt Nam hiện nay

§¹i häc Quèc Gia Hµ Néi Khoa LuËt ®Ò tµi: C¬ CÊu chÝnh phñ vµ vÊn ®Ò d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ ViÖt nam hiÖn nay. Gi¶ng viªn : Th.s Bïi Ngäc S¬n Sinh viªn :Giang V¨n QuyÕt Hµ néi th¸ng 11/2007 Lêi c¶m ¬n Sinh viªn ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o Th.s Bïi Ngäc S¬n gi¶ng viªn bé m«n LuËt HiÕn Ph¸p khoa LuËt ,®¹i häc Quèc Gia Hµ Néi ®· tæ chøc vµ h­ìng dÉn sinh viªn hoµn thµnh b¸o c¸o nµy .T«i xin cam ®oan b¸o c¸o nµy lµ s¶n phÈm cña riªng t«i ,nh÷ng tµi liÖu sö dông trong bµi viÕt ®Òu ®­îc trÝch dÉn vµ chó thÝch râ rµng. Sinh viªn thùc hiÖn G.V.Q Giang V¨n QuyÕt C¬ CÊu chÝnh phñ vµ vÊn ®Ò d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ ViÖt nam hiÖn nay Qu¸ tr×nh ®æi míi toµn diÖn ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· ®em l¹i nhiÒu chuyÓn biÕn s©u s¾c ,quan träng trong ®êi sèng x· héi .KÕt qu¶ b­íc ®Çu cña qu¸ tr×nh ®æi míi ®ã ®Æt ra yªu cÇu bøc thiÕt lµ ph¶i tiÕp tôc cñng cè vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc .Trong ®ã chÝnh phñ ®ãng vai trß then chèt . V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII còng nhÊn m¹nh: “ c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n­íc lµ mét träng t©m cña viÖc x©y dùng ,hoµn thiÖn Nhµ n­íc nh÷ng n¨m tr­íc m¾t .”Cïng víi xu thÕ héi nhËp Quèc tÕ ,ViÖt Nam h¨ng h¸i gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ toµn cÇu vµ khu vùc ,viÖc ®æi míi c¬ cÊu bé m¸y hµnh ph¸p nh»m ®¸p øng nhu cÇu cïa ®¹i míi ®· trë nªn thiÕt thùc . ChÝnh phñ nhiÖm kú kho¸ XII lµ mét minh chøng cho sù “lét x¸c” vÒ mÆt c¬ cÊu ,còng nh­ chÊt l­îng cña mét bé m¸y ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n­íc . ViÖc nghiªn cøu vÒ sù thay ®æi c¬ cÊu trong chinh phñ còng nh­ mét sè vÊn ®Ò chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan hµnh ph¸p nµy ®ang ®iÓm nãng mang tÝnh thêi sù cña c¸c nhµ l·nh ®¹o ,nhµ lËp ph¸p vµ lËp hiÕn…Gãp phÇn vµo ®Ò tµi nghiªn cøu chung c¸ nh©n t«i còng mong ®­îc bµy tá mét sè quan ®iÓm ,ý kiÕn cã liªn quan tíi “c¬ cÊu ChÝnh phñ vµ vÊn ®Ò chÞu tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ ViÖt Nam hiÖn nay”. Cã mét c©u nãi mµ ®Õn nay t«i vÉn rÊt t©m ®¾c :ë ®©u cã mét nÒn hµnh ph¸p m¹nh lµ ë ®ã cã mét nhµ n­íc hïng c­êng . ThËt vËy ,trong ba quyÒn :lËp ph¸p ,hµnh ph¸p vµ t­ ph¸p th× hµnh ph¸p chiÕm mét vÞ trÝ quan träng ®Æc biÖt .Nã chÝnh lµ trung t©m cña cµnh quyÒn lùc nhµ n­íc .ë ®©u cã nªn hµnh ph¸p m¹nh th× ë ®ã cã mét nhµ n­íc hïng c­êng .Mét nÒn hµnh ph¸p m¹nh lµ ph¶i cã mét chÝnh phñ m¹nh ,ë ®ã ph¶i héi tô ®­îc sù thanh tho¸t ,nh¹y bÐn trong c¬ cÊu ,sù quyÕt ®o¸n quyÒn uy cña ng­êi ®øng ®Çu .§ång thêi chÝnh phñ ®ã ph¶i d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc nh÷ng g× m×nh lµm ,d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc nh©n d©n hay nãi c¸ch kh¸c lµ mét chÝnh phñ “trung thùc ”. A- C¬ cÊu ChÝnh phñ vµ vÊn ®Ò hoµn thiÖn I – C¬ CÊu ChÝnh Phñ hiÖn hµnh 1.C¬ cÊu cña ChÝnh phñ thay ®æi theo xu h­íng gom ®Çu mèi ,tinh gän bé m¸y . §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø nhÊt ,nhiÖm kú khãa XII ®· ghi nhËn nh÷ng thµnh c«ng rùc rì .Cïng víi viÖc bÇu ra nh÷ng ng­êi ®¹i diÖn ­u tó nhÊt cho ®Êt n­íc :Chñ tÞch n­íc ,Tr¸nh ¸n tßa ¸n nh©n d©n tèi cao ,ViÖn tr­ëng viÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao …Quèc héi khãa nµy ®· thµnh lËp ®­îc mét chÝnh phñ mµ theo t«i mang nhiÒu “dÊu Ên cña thêi ®¹i míi ” ,thêi ®¹i héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ . ChÝnh phñ nhiÖm kú khãa XII cña n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vÒ c¬ cÊu gåm cã : Mét Thñ t­íng N¨m Phã thñ t­íng 22 Bé tr­ëng vµ c¬ quan ngang bé Trong ®ã hai phã thñ t­íng míi lµ «ng NguyÔn ThiÖn Nh©n ,Bé tr­ëng Bé gi¸o dôc vµ «ng Hoµng Trung H¶i,Bé tr­ëng Bé C«ng NghiÖp .C¸c phã thñ t­íng ®­¬ng nhiÖm gåm «ng NguyÔn Sinh Hïng ,«ng Ph¹m Gia Khiªm vµ «ng Tr­¬ng VÜnh Träng. C¸c bé tr­ëng gåm : - Phïng Quang Thanh – Bé tr­ëng Bé Quèc phßng - Lª Hång Anh – Bé Tr­ëng Bé C«ng An - Ph¹m Gia Khiªm – Bé tr­ëng Bé Ngo¹i giao - TrÇn V¨n TuÊn – Bé tr­ëng Bé néi vô - Hµ Hïng C­êng – Bé tr­ëng Bé T­ ph¸p - Vâ Hång Phóc – Bé tr­ëng Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ - Vò An Ninh – Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh - Vò Huy Hoµng – Bé tr­ëng Bé C«ng th­¬ng - Cao §øc Ph¸t – Bé tr­ëng Bé N«ng NghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. - Hå NghÜa Dòng – Bé Giao th«ng vËn t¶i - NguyÔn Hång Qu©n – Bé tr­ëng Bé X©y Dùng - Ph¹m Kh«i Nguyªn- Bé Tr­ëng Bé tµi nguyªn – m«i tr­êng - Lª Do·n Hîp –Bé tr­ëng Bé Th«ng tin vµ truyÒn th«ng - NguyÔn ThÞ kim Ng©n – Bé tr­ëng Bé lao ®éng –th­¬ng binh vµ x· héi - Hoµng TuÊn Anh – Bé tr­ëng Bé v¨n hãa – thÓ thao vµ du lÞch - Hoµng V¨n Phong – Bé tr­ëng Bé khoa häc – c«ng nghÖ - NguyÔn ThiÖn Nh©n – Bé tr­ëng Bé gi¸o dôc - NguyÔn Quèc TriÖu –Bé tr­ëng Bé y tÕ - Giµng Seo Phö – Chñ nhiÖm ñy ban d©n téc - NguyÔn V¨n Giµu – Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc - TrÇn V¨n TruyÒn – Tæng thanh tra ChÝnh Phñ - NguyÔn Xu©n Phóc – Chñ nhiÖm V¨n phßng chÝnh phñ Nh­ vËy nh×n vµo b¶ng c¬ cÊu chÝnh phñ míi ta thÊy cã hai phã thñ t­íng kiªm nhiÖm Bé tr­ëng lµ «ng Ph¹m Gia Khiªm vµ «ng NguyÔn ThiÖn Nh©n .C¬ cÊu chÝnh phñ nhiÖm kú khãa XII ®· cã mét sù thay ®æi kh¸ râ rµng .C¬ cÊu thay ®æi theo xu h­íng gom ®Çu mèi ,tinh gän bé m¸y .NÕu nh­ ChÝnh phñ khãa XI cã 26 Bé vµ c¬ quan ngang Bé th× nay tiªu gi¶m ®i 4 Bé chØ cßn 22 Bé vµ c¬ quan ngang Bé .Sù kh¸c biÖt nµy theo PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung trong bµi viÕt “ ChÝnh phñ hîp ph¸p m¹nh vµ d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm ”- T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt sè 9 (186),2007 C¬ quan ng«n luËn cña Bé T­ Ph¸p ,®· nhËn ®Þnh : “ con sè nµy thÓ hiÖn mét tinh thÇn rÊt râ cña sù nh­êng b­íc cho mét sù ®iÒu chØnh cña thÞ tr­êng ®èi víi s¶n xuÊt. ”§ã xu thÕ héi nhËp toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ .Sù thay ®æi nµy cã thÓ coi lµ mét b­íc ngoÆt cho qua trinh ®¬n gi¶n hãa c¬ cÊu cña mét guång m¸y vèn khÖ nÖ ,chËm ch¹p ,më ®Çu sù linh ho¹t vµ n¨ng ®éng trong thêi ®¹i th«ng tin. §· cã lóc trong c¬ cÊu chÝnh phñ cña chónh ta cã tíi gÇn 50 bé vµ gÇn t­¬ng ®­¬ng víi con sè ®ã lµ c¸c c¬ quan trùc thuéc cña chÝnh phñ .§ã lµ c¬ cÊu cña chÝnh phñ thêi tËp trung ,bao cÊp ,mäi thø ®Òu rÊt m¸y mãc ,®Òu ph¶i chê ý kiÕn cña trung ­¬ng.Cho nªn ai ®· tõng than phiÒn vÒ mét bé m¸y Hµnh ph¸p cång kÒnh vµ phøc t¹p ,vÒ mét «ng vui “bÐo” ch¾c h¼n còng cã lý do cña hä vµ phÇn nµo ®óng . Quèc héi khãa XII víi 22 Bé trong c¬ cÊu ChÝnh Phñ lµ con sè nhá nhÊt mµ chÝnh phñ ta cã ®­îc tõ thßi kú ®æi míi .Nh­ng ®Ó “ S¸nh vai víi c¸c c­êng quèc n¨m ch©u” ®Ó cã thÓ so s¸nh víi chÝnh phñ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nh÷ng n¨m sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 vµ nhiÒu n­íc ph­¬ng T©y tiªn tiÕn (nh­ NhËt B¶n 10 Bé,§øc 16 Bé ) th× “chóng ta ph¶i phÊn ®©u h¬n n÷a ”- PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung –s®d ( chÝnh phñ l©m thêi cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh chØ cã 10 Bé ) 2. C¬ cÊu ChÝnh Phñ thay ®æi theo xu h­íng chuyªn m«n hãa . ViÖc s¸t nhËp c¸c Bé nhá lÎ cã liªn quan ®Õn nhau vÒ mét lÜnh vùc nµo ®ã thµnh mét Bé lín ®· thÓ hiÖn tÝnh chuyªn m«n hãa trong c¬ cÊu cña ChÝnh phñ .Bé Thñy s¶n s¸t nhËp vµo Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n; Bé c«ng nghiÖp nhËp vµo Bé th­¬ng m¹i thµnh lËp Bé C«ng th­¬ng; Hay Bé V¨n hãa ,thÓ thao vµ du lÞch gåm tíi 3 lÜnh vùc chuyªn ngµnh .ViÖc c¶i biÕn nµy cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc c¾t gi¶m chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt cho tæ chøc Bé m¸y hµnh chÝnh .Nh­ng quan träng nhÊt vÉn lµ nã sÏ t¹o cho c¸c Bé cã thÓ ho¹t ®éng linh ho¹t h¬n ,g¾n kÕt víi nhau h¬n ,kh«ng rêi r¹c nh­ tr­íc n÷a . Cã ý kiÕn cho r»ng viÖc gi¶m ®i mét sè bé còng ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m ®i mét phÇn quyÒn lùc cña c¬ quan hµnh ph¸p vµ quyÒn h¹n cña chÝnh phñ còng gi¶m .Nh­ng ®ã lµ c¸ch hiÓu sai lÇm bëi lÏ chóng ta chØ tinh gän bé m¸y .chuyªn m«n hãa c¬ cÊu ch­ kh«ng hÒ lµm gi¶m tÝnh chÊt quyÒn lùc cña chÝnh phñ .Tr¸i l¹i viÖc gän nhÑ cÊu tróc sÏ gióp cho quyÒn lùc cña c¬ quan nµy ®­îc tËp trung h¬n vµ sÏ trë nªn v÷ng m¹nh ®ñ søc lµm nªn nh÷ng b­íc ®i míi t¸o b¹o cña ®Êt n­íc. 3. Ngoµi ra ,mét ®iÒu ®¸ng mõng trong c¬ cÊu chÝnh phñ nhiÖm kú míi nµy lµ c¸c thµnh viªn cña chÝnh phñ cã tuæi ®êi t­¬ng ®èi trÎ vµ cã tr×nh ®é häc vÊn häc hµm cao . Trong tæng sè 26 thµnh viªn cña chÝnh phñ nhiÖm kú míi th× kh«ng mét ai kh«ng cã b»ng ®¹i häc trë lªn,cã nhiÒu bé tr­ëng cßn cã häc hµm ,häc vÞ cao nh­ tiÕn sÜ ,nhµ khoa häc.§é tuæi cñng t­¬ng ®èi trÎ sè bé tr­ëng t­ ®é tuæi 61- 65 kh«ng nhiÒu . §©y lµ mét ®iÒu d¸ng mõng cho chÝnh phñ khãa míi ,chøng tá nhµ n­íc ta ®· thËt sù quan t©m ®Õn chÊt x¸m vµ nh©n tµi trong bé m¸y qu¶n lý . II.Mét sè bÊt cËp hiÖn hay trong c¬ cÊu ChÝnh Phñ ViÖt Nam.ý kiÕn ®ãng gãp. 1.C¬ CÊu cña ChÝnh phñ ®· ®­îc tinh gi¶m nh­ng ch­a thùc sù gän nhÑ. Víi 22 Bé vµ c¬ quan ngang bé trong chÝnh phñ nhiÖm kú khãa XII tuy ®· lµ sù cè g¾ng rÊt lín ®Ó hoµn thiÖn bé m¸y hµnh ph¸p nh­ng con sè ®ã vÉn lµ cßn sè kh¸ “mËp m¹p”.VÉn cßn rÊt nhiÒu Bé vµ c¬ quan ngang Bé cã thÓ s¸t nhËp vµo nhau hoÆc c¾t gi¶m ®Ó t¹o nªn mét chÝnh phñ “linh ho¹t ,nhanh nh¹y ”.Kh«ng nhÊt thiÕt mçi lÜnh vùc ®Òu ph¶i cã mét bé chuyªn tr¸ch ,cã thÓ x©y dùng ë ®ã nh÷ng Bé hoÆc c¬ quan ngang bé liªn ngµnh. MÆc dï dÉu biÕt trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chóng ta kh«ng thÓ trong chèc l¸t tinh gi¶m vµ thay ®æi hoµn toµn c¶ mét Bé m¸y hµnh ph¸p nh­ng trong thêi gian tíi ,®Ó nhanh chãng héi nhËp Quèc tÕ,®Ó cã mét chÝnh phñ nh¹y bÐn vµ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña mét cµnh quyÒn lùc trung t©m cña nhµ n­íc cÇn ph¶i tiÕp tôc gom ®Çu mèi nh÷ng lÜnh vùc nµo cã mèi quan hÖ t­¬ng hé víi nhau, thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ trong c¬ cÊu . 2..Nªn ch¨ng gi¶m bít mét sè Côc ,Tæng côc trong c¸c Bé ®Ó quyÒn lùc trùc tiÕp thuéc c¸c lÜnh vùc do c¸c Bé tr­ëng n¾m gi÷ . Trong c¬ cÊu tæ chøc cña tõng Bé, c¬ quan ngang bé cã c¸c c¬ cÊu nh­ vô, côc, tæng côc víi sè l­îng kh¸ lín. Nh­ ®· nªu ë trªn, qua s¾p xÕp l¹i, sè l­îng c¸c vô gi¶m kh«ng ®¸ng kÓ (5 vô), sè l­îng côc l¹i t¨ng lªn (15 côc vµ t­¬ng ®­¬ng) vµ cã tíi gÇn 22 bé, c¬ quan ngang bé cã thµnh lËp c¸c côc trùc thuéc Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chóng ch­a ®­îc nghiªn cøu l¹i vµ hÇu nh­ vÉn tiÕp tôc n¾m gi÷ c¸c nhiÖm vô qu¶n lý chuyªn m«n cña bé dÉn ®Õn võa h¹n chÕ ho¹t ®éng tham m­u cña côc võa g©y khã kh¨n (nÕu kh«ng muèn nãi lµ c¶n trë) cho viÖc thóc ®Èy sù ph©n cÊp cho ®Þa ph­¬ng nh÷ng nhiÖm vô tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt. CÇn gi¶m tèi ®a c¸c c¬ quan kiÓu nµy trong bé ®Ó b¶o ®¶m Bé tr­ëng trùc tiÕp n¾m tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc thuéc quyÒn qu¶n lý, c¸c c¬ cÊu lËp ra lµ ®Ó tham m­u, gióp Bé tr­ëng thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n chø kh«ng ph¶i lµm thay Bé tr­ëng. ViÖc s¾p xÕp, ®iÒu chuyÓn c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ (c¸c tæng côc) vÒ c¸c bé, c¬ b¶n ®· gi¶i quyÕt, song tæ chøc vµ ho¹t c¸c c¬ quan nµy còng nh­ c¸c c¬ quan t­¬ng tù vèn ®· cã ë c¸c bé tõ tr­íc hiÖn ch­a ®­îc tæ chøc l¹i mét c¸ch thèng nhÊt. C¸c c¬ quan hÇu nh­ chØ ®­îc ®iÒu chuyÓn mét c¸ch c¬ häc vÒ c¸c bé, cßn tæ chøc vµ ho¹t ®éng hÇu nh­ vÉn gi÷ nguyªn mµ ch­a cã sù hoµ quyÖn h÷u c¬ víi chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c bé, c¬ quan ngang bé. 3.Trong c¬ cÊu ChÝnh phñ ph¶i lu«n lu«n ®¶m b¶o mét l­îng tháa ®¸ng c¸c thµnh viªn trong chÝnh phñ ®ång thêi lµ ®¹i biÓu Quèc héi . Tr­íc khi ®i ®Õn vÊn ®Ò nµy xin ®­îc dÉn d¾t mét trÝch ®o¹n trong bµi ViÕt trªn b¸o Tuæi TrÎ ,sè ra ngµy 17/7/2007 cña TS.NguyÔn SÜ Dòng : “ Mét ChÝnh phñ m¹nh kh«ng ph¶i lµ mét chÝnh phñ cã quyÒn ra lÖnh vµ cã quyÒn ¸p ®Æt ,mét ChÝnh phñ m¹nh lµ mét chÝnh phñ cã kh¶ n¨ng nhËn biÕt nhanh chãng c¸c vÊn ®Ò cña §Êt n­íc vµ ®Ò ra chÝnh s¸ch ph¸p luËt phï hîp kÞp thêi .Vµ quan träng kh«ng kÐm chÝnh phñ m¹nh lµ chÝnh phñ cã ®­îc sù ñng hé m¹nh mÏ cña Quèc héi .C¸c ­u tiªn cña chÝnh phñ ph¶i ®­îc ph¶n ¸nh nhanh chãng trong ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cña Quèc héi ,c¸c chÝnh s¸ch ,ph¸p luËt cña chÝnh phñ ®Ò ra ®Ó xö lý c¸c vÊn ®Ò cña ®Êt n­íc ph¶i ®­îc Quèc héi thÈm ®Þnh vµ phª chuÈn .§iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ nÕu chÝnh s¸ch ph¸p luËt bÞ chËm trÔ hoÆc bÞ bãp mÐo ë c«ng ®o¹n Quèc héi th× chÝnh phñ kh«ng thÓ m¹nh . Nh­ vËy ®Ó cã sù t­¬ng t¸c nhanh chãng víi Quèc héi trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ban hµnh ph¸p luËt ph¶i ®¶m b¶o cho mét l­îng tháa ®¸ng c¸c thµnh viªn cña chÝnh phñ ®ång thêi lµ ®¹i biÓu cña Quèc héi”. Sù phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a ChÝnh phñ vµ Quèc héi sÏ t¹o nªn mét bé m¸y quyÒn lùc m¹nh vµ v« cïng linh ho¹t nh­ng ®Ó ®¶m b¶o ®iÒu ®ã th× c¸c thµnh viªn trong chÝnh phñ còng ph¶i cã tiÕng nãi riªng cña m×nh trong Quèc héi nh­ng kh«ng ph¶i víi t­ c¸ch lµ ng­êi cña ChÝnh phñ mµ lµ víi t­ c¸ch lµ ®¹i biÓu cña Quèc héi. ChØ cã nh­ vËy th× nhiÖm vô ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ,chÝnh s¸ch tµi chÝnh ,tiÒn tÖ ,nhiÖm vô x©y dùng vµ tr×nh dù ¸n luËt ,ph¸p lÖnh cña chÝnh phñ (®· ®­îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 ®iÒu 8 luËt tæ chøc ChÝnh phñ cña N­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam.)míi thùc trë nªn cã hiÖu qu¶. B.VÊn ®Ò d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ I. ChÝnh phñ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc ho¹ch ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch cña Quèc gia ,tr×nh dù ¸n luËt vµ ph¸p lÖnh lªn Quèc héi. Nhµ n­íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam lµ nhµ n­íc cña nh©n d©n do nh©n d©n v× nh©n.QuyÒn lùc Nhµ n­íc thuéc vÒ nh©n d©n,nh©n d©n trao quyÒn cho c¬ quan ®¹i diÖn thùc hiÖn quyÒn lùc cña m×nh .ChÝnh phñ lµ c¬ quan quyÒn lùc ,c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc do nh©n d©n gi¸n tiÕp bÇu ra .Do ®ã bªn c¹nh viÖc thùc thi quyÒn h¹n cña m×nh chÝnh phñ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc nh©n d©n tr­íc nh÷ng g× m×nh ®· lµm . §iÒu 112 HiÕn Ph¸p n¨m 1992 N­íc Céng Hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam còng nh­ ®iÒu 8 trong LuËt tæ chøc ChÝnh phñ n¨m 2001 ®· quy ®Þnh thÈm quyÒn cña ChÝnh phñ : “3- Tr×nh dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ c¸c dù ¸n kh¸c tr­íc Quèc héi vµ Uû ban th­êng vô Quèc héi; 4- Thèng nhÊt qu¶n lý viÖc x©y dùng, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n; thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc gia; qu¶n lý vµ b¶o ®¶m sö dông cã hiÖu qu¶ tµi s¶n thuéc së h÷u toµn d©n; ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, khoa häc vµ c«ng nghÖ, thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ ng©n s¸ch Nhµ n­íc;” ChÝnh phñ thêi hiÖn ®¹i lu«n g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch .Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch quèc gia lµ mét trong nh÷ng chøc n¨ng quan träng g¾n liÒn víi sù tån t¹i vµ tiªu vong cña chÝnh phñ còng nh­ sù ph¸t triÓn c¶ mét Nhµ n­íc .Hay nãi c¸ch kh¸c “nguyªn khÝ cña mét Quèc gia ” lµ ë c¸c chÝnh s¸ch mµ b¶n th©n chÝnh phñ ®ã v¹ch ra.ChÝnh s¸ch chÝnh lµ “ s¸ng kiÕn ®Î ra ph¸p luËt hoÆc nÕu kh«ng lµ nh­ vËy th× chÝ Ýt nã còng lµ nguån kh¬i dËy søc sèng thùc tÕ cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt”-(PGS.TS NguyÔn §¨ng Dung s®d.tr 455.).ChÝnh s¸ch lµ nh÷ng g× mµ chÝnh phñ ®Ò ra vµ thùc thi ®Ó ®èi phã víi nh÷ng hoµn c¶nh mµ chÝnh phñ nhËn thøc ®­îc .Nã cã tÇm ¶nh h­ëng rÊt s©u réng ,nhiÒu khi liªn quan ®Õn c¶ thÞnh suy cña ®Êt n­íc,nhÊt lµ viÖc c¸c chÝnh s¸ch lín nh­ vÊn ®Ò tµi chÝnh ,tiÒn tÖ .G¸ng nÆng tr¸ch nhiÖm ®Ì lªn ®«i vai chÝnh phñ kh«ng hÒ nhá .ChÝnh phñ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm khi mµ nh÷ng chÝnh s¸ch cña m×nh ®Ò xuÊt lªn Quèc héi kh«ng cã tÝnh kh¶ thi hoÆc kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ .ChÝnh phñ ph¶i chÞu tr¸ch nÕu nh­ viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch trë nªn bÊt hîp lý;kh«ng tËp hîp, ph¸t huy ®­îc c¸c nguån lùc quèc gia,chÝnh phñ cµng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm khi tæng nÒn kinh tÕ quèc d©n kh«ng t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn ®­îc hoÆc chËm ph¸t triÓn .Trong vËn héi míi ,khi n­íc ta ®ang trªn ®µ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th× chÝnh phñ còng ph¶i nhanh chãng n¾m b¾t c¸c vÊn ®Ò ,®ång thêi ®Ò xuÊt ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cho phï hîp víi t×nh h×nh vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Êt n­íc .ChÝnh phñ lµm viÖc theo ph­¬ng thøc tËp thÓ nh­ng tr¸ch nhiÖm ph¶i quy vÒ c¸ nh©n ,thñ t­íng chÝnh phñ ng­êi ®øng ®Çu c¬ quan hµnh ph¸p ph¶i d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò lín liªn quan ®Õn quyÒn h¹n cña c¬ quan m×nh.Kh«ng thÓ cã chuyÖn mét chÝnh s¸ch do chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh ra khi ®­a vµo thùc tiÔn kh«ng cã tÝnh kh¶ thi l¹i kh«ng cã tr¸ch nhiÖm cña thñ t­íng chÝnh phñ ë ®ã .Khi mét thµnh viªn trong néi bé chÝnh phñ m¾c sai lÇm th× b¶n th©n thñ t­íng còng cÇn ph¶i nh×n l¹i viÖc gi¸m s¸t ,®iÒu hµnh c¸n bé cÊp d­íi cña m×nh ,®· thËt sù quan t©m ®óng møc ch­a.D¸m chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña c¶ mét tËp thÓ chÝnh phñ lµ d¸m ®øng tr­íc nh©n d©n ®øng tr­íc nhµ n­íc nhËn nh÷ng khuyÕt ®iÓm vµ quyÕt t©m söa ch÷a .L©u nay vÉn cßn t×nh tr¹nh bÖnh thµnh tÝch ,b¸o c¸o cña chÝnh phñ tr­íc Quèc héi ghi nhËn rÊt nhiÒu thµnh qu¶ ®· ®¹t ®­îc trong mçi n¨m trong khi thùc tÕ nh÷ng g× chóng ta cßn ®Ó l¹i ®»ng sau rÊt nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm tõ c¸c sai lÇm .§· ®Õn lóc bá ®i sù che ®Ëy nh÷ng “môn nhät ”vèn l©u ngµy trong c¬ thÓ mét bé m¸y ,h·y dòng c¶m ®èi diÖn víi nã .Trong c«ng cuéc x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ,chóng ta ®Òu biÕt nhiÖm vô cña chÝnh phñ lµ rÊt nÆng nÒ ,nh÷ng vÊp ng· ban ®Çu lµ khã tr¸nh khái,®iÒu quan träng lµ chóng ta d¸m nh×n nhËn mét c¸ch trung thùc ,®Ó tõ ®ã söa ch÷a vµ hoµn thiÖn cho tíi ngµy thµnh c«ng.Nh÷ng chª tr¸ch tõ phÝa quÇn chóng,®¹i biÓu quèc héi t«i tin chØ víi môc ®Ých ®ãng gãp cho chÝnh phñ ®Ó chÝnh phñ ngµy cµng tiÕn bé chø kh«ng mong v× ®ã mµ kh«ng d¸m c«ng khai nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ m×nh .NhiÖm kú chÝnh phñ kho¸ XII nµy víi sù ®æi míi vÒ nhiÒu mÆt t«i kú väng rÊt nhiÒu vµo mét ®éi ngò c¸n bé míi ,mét chÝnh phñ d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm . II. VÊn ®Ò d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n Bé tr­ëng _ vÞ tæng t­ lÖnh c¸c ngµnh lÜnh vùc then chèt. §iÒu ch­a tõng thÊy trong lÞch sö chóng ta lµ cã mét bé tr­ëng d¸m dòng c¶m ®øng lªn xin tõ chøc khi kh«ng cã chÝnh s¸ch ,kh«ng cã con ng­êi nµo phï hîp nguyÖn väng cña m×nh . LÞch sö ®· vËy th× lÞch sö sÏ tiÕp diÔn tiÕp nh­ vËy nÕu nh­ trong t­ duy ý thøc cña ng­êi ®øng ®Çu mét bé cßn ch­a d¸m nhËn tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ m×nh ,khi mµ nh÷ng ng­êi kh«ng cã n¨ng lùc hay kh«ng chuyªn tr¸ch ,kh«ng t©m huyÕt víi lÜnh vùc m×nh ®¶m nhiÖm vÉn «m kh­ kh­ c¸i ghÕ lÏ ra ph¶i thuéc vÒ ng­êi cã tµi cã ®øc . C¸c thµnh viªn chÝnh phñ mçi khi nhËm chøc ®Òu quan niÖm sÏ kh«ng m¾c ph¶i sai lÇm cña mét sè bé tr­ëng ®i tr­íc nh­ng khi cã vÊn ®Ò x¶y ra th× hä l¹i ®å thõa cho c¬ chÕ ,cho kh¸ch quan. Mét PMU18 ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm ,mét §å S¬n kh«ng râ nguyªn nh©n,hay gÇn ®©y nhÊt lµ vô SËp cÇu cÇn th¬ ngµy 26/9/2007…tÊt c¶ ®Òu cã thuéc qu¶n cña ng­êi ®øng c¸c ®Çu ngµnh nh­ng lçi lµ do nguyªn nh©n kh¸c mµ bé tr­ëng ch¼ng hÒ liªn ®íi ? B¸c Hå cña chóng ta ®· tõng d¹y cã lçi mµ nhËn ra lçi lµ mét ®iÒu tèt ,nh­ng biÕt xin lçi ng­êi kh¸c v× lçi lÇm ®ã th× cµng tèt h¬n.Song d­êng nh­ nhiÒu nhµ chøc tr¸ch cña chóng ta l¹i vËn dông qu¸ “ s¸ng t¹o ” ch©n lý ®ã.L¾ng nghe c¸c buæi chÊt vÊn cña mét vµi phiªn häp Quèc héi t«i thÊy khi c¸c ®¹i biÓu ®­a ra nh÷ng vÊn ®Ò bª bèi hay sai tr¸i cña bé nµy bé nã th× hÇu hÕt c¸c bé tr­ëng ®Òu ®øng lªn xin lçi nh­ng cã ®iÒu hÕt søc ng¹c nhiªn lµ hä kh«ng xin lçi v× n¨ng lùc cña m×nh yÕu kÐm hay tr¸ch nhiÖm ch­a cao mµ ngay lËp tøc ®ïn ®Èy lçi ®ã cho §¶ng ,cho kh¸ch quan vµ do c¬ chÕ .ThËm chÝ cã Bé tr­ëng cßn ng©y th¬ tr¶ lêi: vÊn ®Ò ®ã t«i kh«ng biÕt,kh«ng thÊy .Trong khi tr¸ch nhiÖm lµ ph¶i phô tr¸ch lÜnh vùc Êy .§iÒu tai h¹i lµ sau mçi lÇn xin lçi nh­ vËy th× t×nh h×nh c¶i thiÖn ch¼ng s¸ng sña lµ bao nhiªu .Cho nªn mét nguyªn bé tr­ëng Bé Giao th«ng vËn t¶i tr­íc khi quy vÒ ë Èn ®· ®Ó l¹i mét lêi c¶nh b¸o chua ch¸t :víi c¬ chÕ nµy ng­êi thay vµo còng sÏ m¾c lçi nh­ t«i. ViÖc c¸c Bé tr­ëng ,thµnh viªn chÝnh phñ ®æ thõa tr¸ch nhiÖm cho c¬ chÕ ,cho §¶ng vµ hµng ngµn lý do kh¸ch quan kh¸c ,v« h×nh nh­ biÓu hiÖn sù bÊt chÊp lu©n lý .Bëi lÏ nh÷ng thø hä quy tr¸ch nhiÖm vµo l¹i lµ nh÷ng thø lý thuyÕt ,cßn b¶n th©n hä lµ nh÷ng con ng­êi b»ng x­¬ng b»ng thÞt ,®­îc nh©n d©n tin yªu gi¸n tiÕp giao tr¸ch nhiÖm th× l¹i bµng quang víi tÊt c¶ .C¬ chÕ víi con ng­êi nhiÒu khi lµ mét ,kh«ng cã con ng­êi kh«ng cã chÕ nµo vËn hµnh ®­îc .NÕu c¬ chÕ sai con ng­êi kh«ng thÓ cã thÓ thay ®æi l¹i ,vËn hµnh l¹i c¬ chÕ ®ã cho nã tèt h¬n ch­ kh«ng ph¶i ®ã ®Ó ®æ lçi cho nã ,mét s¶n phÈm cña chÝnh chóng ta t¹o ra. Khi c¬ chÕ sai ch¼ng lÏ c¸ nh©n kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm liªn ®íi tr¸ch nhiÖm . Quèc héi lµ c¬ quan lËp ph¸p nh­ng trªn thùc tÕ ,Quèc héi còng chØ xem xÐt biÓu quyÕt th«ng qua nh÷ng dù ¸n luËt do chÝnh phñ tr×nh lªn mµ thùc chÊt lµ do chÝnh c¸c bé tr­ëng so¹n th¶o ra: §iÒu 18: “Trình các dự án luật trước Quốc hội, dự án pháp lệnh trước Uỷ ban thường vụ Quốc hội và chương trình của Chính phủ về xây dựng luật, pháp lệnh với Uỷ ban thường vụ Quốc hội; ban hành kịp thời các văn bản quy phạm pháp luật để thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước và để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao; bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất trong các văn bản quy phạm pháp luật của các bộ, cơ quan ngang bộ, Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân các cấp”-LuËt tæ chøc ChÝnh phñ n¨m 2001 cña N­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. V× vËy nÕu c¬ chÕ kh«ng phï hîp th× chÝnh bé tr­ëng ph¶i lµ ng­êi thay ®æi c¬ chÕ ®ã ,nÕu cÇn ra th«ng t­ ,nÕu cÇn ra nghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ ,Bé tr­ëng kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ ®Ò ra nghÞ ®Þnh.TÊt c¶ ®iÒu trªn cho thÊy r»ng kh«ng thÓ ®æ t«i cho c¬ chÕ cho nh÷ng ®iÒu kh¸ch quan khi mçi sai ph¹m s¶y ra.§iÒu quan träng ë ®©y lµ ý thøc tr¸ch nhiÖm ,sù d¸m chÞu thõa nhËn lçi vÒ m×nh cña b¶n th©n nh÷ng ng­êi ®øung ®Çu c¸c bé vµ c¬ quan ngang bé . III.VÒ ph©n ®Þnh chøc tr¸ch tËp thÓ vµ c¸ nh©n vµ tõng chøc danh trong ChÝnh phñ. MÆc dï ®· cã sù ph©n ®Þnh kh¸ râ vÒ sù kÕt hîp nguyªn t¾c lµ viÖc tËp thÓ víi tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n, song, trong ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ, theo c¸c quy ®Þnh do chÝnh ChÝnh phñ ban hµnh, h×nh thøc lµm viÖc tËp thÓ ®· bÞ coi nhÑ. Quy chÕ lµm viÖc cña ChÝnh phñ (ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 11/CP ngµy 24-1-1998 vµ sau nµy lµ NghÞ ®Þnh sè 23/2003/N§-CP ngµy 12/3/2003) ®· nªu kh¶ n¨ng cã vÊn ®Ò kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tæ chøc th¶o luËn tËp thÓ (?) vµ cã vÊn ®Ò ChÝnh phñ cÇn quyÕt ®Þnh gÊp nh­ng kh«ng cã ®iÒu kiÖn tæ chøc häp ChÝnh phñ. Vµ khi ®ã th× theo chØ ®¹o cña Thñ t­íng, V¨n phßng ChÝnh phñ hoÆc c¬ quan chñ tr× ®Ò ¸n göi toµn bé hå s¬ vµ phiÕu lÊy ý kiÕn ®Õn tõng thµnh viªn ChÝnh phñ. NÕu qu¸ nöa tæng sè thµnh viªn ChÝnh phñ t¸n thµnh th× Thñ t­íng quyÕt ®Þnh vµ b¸o c¸o ChÝnh phñ t¹i phiªn häp gÇn nhÊt (§.1 môc 2). ThiÕt nghÜ, viÖc th¶o luËn tËp thÓ mµ HiÕn ph¸p quy ®Þnh lµ cã ý ®Ó vÊn ®Ò ®­îc trao ®æi, bµn b¹c kü, c¸c thµnh viªn l¾ng nghe nhau ®Ó ®­a ra quyÕt ®Þnh tèi ­u. Do ®ã kh«ng thÓ thay thÕ b»ng "lÊy ý kiÕn". ViÖc ®Ó Thñ t­íng quyÕt ®Þnh sau khi lÊy ý kiÕn còng kh«ng ®óng. Trong quyÕt ®Þnh tËp thÓ ChÝnh phñ, Thñ t­íng tham gia b×nh ®¼ng trõ khi biÓu quyÕt cã sè phiÕu ngang nhau th× míi theo bªn cã ý kiÕn cña Thñ t­íng. TiÓu KÕt Nh­ vËy viÖc tõng b­íc hoµn thiÖn c¬ cÊu chÝnh phñ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh dÉn ®Õn th¾ng lîi cña c«ng cuéc x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam.Mét c¬ cÊu n¨ng ®éng nh¹y bÐn vµ lµm viÖc hiÖu qu¶ lµ mong muèn cña hµng triÖu triÖu ng­êi d©n ViÖt Nam. Nh­ng tr­íc hÕt mét chÝnh phñ m¹nh lµ chÝnh phñ d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm mét chÝnh phñ dòng c¶m vµ chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çu tiªn lµ c¸c bé tr­ëng .ChØ khi nµo c¸c Bé tr­ëng d¸m ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng khuyÕt khuyÕt cña m×nh vµ s½n sµng t©m huyÕt víi nhiÖm vô thiªng liªng mµ nh©n d©n giao phã th× lóc ®ã chóng ta míi cã thÓ v÷ng tin vÒ mét “Nhµ n­íc hïng c­êng .” .