Cơ sở khoa học đánh giá triển vọng dầu khí tại một khu vực “tích tụ địa phương mỏ bạch hổ”

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC TÖÏ NHIEÂN KHOA ÑÒA CHAÁT ((( TIEÅU LUAÄN TOÁT NGHIEÄP CHUYEÂN NGAØNH ÑÒA CHAÁT DAÀU KHÍ ÑEÀ TAØI CÔ SÔÛ KHOA HOÏC ÑAÙNH GIAÙ TRIEÅN VOÏNG DAÀU KHÍ TAÏI MOÄT KHU VÖÏC “TÍCH TUÏ ÑÒA PHÖÔNG MOÛ BAÏCH HOÅ” GVHD: Th.S NGUYEÃN NGOÏC THUÛY SVTH: LEÂ THÒ HUYEÀN DIEÄU MSSV: 0216014 KHOÙA: 2002-2006 TP, HOÀ CHÍ MINH, 2007. LÔØI CAÛM ÔN Ñòa Chaát Daàu khí laø moät ngaønh hoïc chuû yeáu nghieân cöùu veà nguoàn taøi nguyeân coù giaù trò ñaëc bieät trong söï phaùt trieån ngaøy caøng maïnh meõ cuûa neàn coâng nghieäp nöôùc ta – ñoù laø Daàu Khí. Ngaøy nay con ngöôøi ñang söû duïng moät caùch trieät ñeå nguoàn taøi nguyeân thieân phuù naøy Nhöng ñaây laø nguoàn taøi nguyeân khoâng coù khaû naêng phuïc hoài hoaëc neáu coù thì raát chaäm neân ngaøy nay, ngoaøi vieäc coá gaéng tìm ra nhöõng khu vöïc coù khaû naêng chöùa daàu môùi coøn phaûi haïn cheá vieäc khai thaùc trieät ñeå vaø tìm caùch khoâi phuïc laïi nguoàn taøi nguyeân quyù giaù naøy. Vaän duïng taát caû nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong suoát khoùa hoïc qua, coäng theâm nhöõng hieåu bieát töø thöïc teá trong caùc chuyeán thöïc ñòa do Khoa Ñòa Chaát vaø Boä moân Daàu khí toå chöùc, hoâm nay em hoaøn thaønh baøi baùo caùo toát nghieäp vôùi ñeà taøi “CÔ SÔÛ KHOA HOÏC ÑAÙNH GIAÙ TRIEÅN VOÏNG DAÀU KHÍ TAÏI MOÄT KHU VÖÏC. TÍCH TUÏ ÑÒA PHÖÔNG MOÛ BAÏCH HOÅ”. Ñeå coù theå hoaøn taát baøi baùo caùo naøy, em ñaõ nhaän ñöôïc raát nhieàu söï giuùp ñôõ. Em xin göûi lôøi caûm ôn chaân thaønh nhaát ñeán quyù thaày coâ Khoa Ñòa Chaát vaø quyù thaày coâ Boä moân Ñòa Chaát Daàu Khí, ñaëc bieät laø Thaïc syõ Nguyeãn Ngoïc Thuûy, ngöôøi ñaõ tröïc tieáp höôùng daãn chæ baûo taän tình cho em trong suoát thôøi gian qua. Em xin caûm ôn nhöõng yù kieán ñoùng goùp cuûa coâ khoâng chæ trong chuyeân moân maø caû nhöõng baøi hoïc trong cuoäc soáng trong suoát thôøi gian boán naêm ñaïi hoïc. Xin caûm ôn söï nhieät tình vaø nhöõng tình caûm cuûa taát caû caùc baïn trong lôùp Daàu khí DC02B ñaõ ñoàng haønh trong suoát khoùa hoïc. Do thôøi gian coù haïn vaø trình ñoä chuyeân moân coøn haïn cheá neân baøi baùo caùo chaéc chaén vaãn coøn nhieàu thieáu xoùt, kính mong nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp yù kieán cuûa quyù Thaày Coâ vaø caùc baïn. Ngöôøi thöïc hieän Leâ Thò Huyeàn Dieäu        NHAÄN XEÙT CUÛA GIAÙO VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN                                                                                        MUÏC LUÏC PHAÀN I: CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT ÑAÙNH GIAÙ TRIEÅN VOÏNG DAÀU KHÍ TAÏI MOÄT KHU VÖÏC CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ KIEÁN TAÏO 6 I. Yeáu toá kieán taïo aûnh höôûng ñeán söï hình thaønh caùc tích tuï daàu khí 8 II. Yeáu toá kieán taïo phaù huûy caùc tích tuï daàu khí 12 CHÖÔNG II: MOÂI TRÖÔØNG TRAÀM TÍCH - COÅ ÑÒA LYÙ TÖÔÙNG ÑAÙ 15 I. Moâi tröôøng traàm tích aûnh höôûng ñeán söï hình thaønh daàu khí 15 II. Moâi tröôøng traàm tích aûnh höôûng ñeán ñaù chöùa, ñaù chaén 18 CHÖÔNG III: YEÁU TOÁ ÑÒA CHAÁT THUÛY VAÊN 22 I. Coå ñòa chaát thuûy vaên 22 II. Ñieàu kieän ñòa chaát thuûy vaên hình thaønh caùc tích tuï daàu khí 24 III. Ñieàu kieän ñòa chaát thuûy vaên phaù huûy caùc tích tuï daàu khí 26 IV. Ñieàu kieän baûo toàn caùc tích tuï daàu khí 27 PHAÀN II: TÍCH TUÏ ÑÒA PHÖÔNG MOÛ BAÏCH HOÅ CHÖÔNG I: CÔ CHEÁ HÌNH THAØNH CAÙC BOÀN TRAÀM TÍCH KAINOZOI ÔÛ THEÀM LUÏC ÑÒA VIEÄT NAM 29 I. Cô cheá kieán taïo 32 II. Caùc loaïi boàn ñöôïc hình thaønh 38 CHÖÔNG II: BOÀN TRUÕNG CÖÛU LONG 51 I. Lòch söû kieán taïo khu vöïc boàn truõng Cöûu Long 52 II. Ñaëc ñieåm taàng sinh, chöùa, chaén 55 CHÖÔNG III: MOÛ BAÏCH HOÅ 63 I. Quaù trình hình thaønh thaân daàu moùng moû Baïch Hoå döôùi aûnh höôûng cuûa hoaït ñoäng kieán taïo 63 II. Tieán hoùa moâi tröôøng traàm tích trong moái quan heä vôùi hoaït ñoäng ñòa ñoäng löïc khu vöïc moû Baïch Hoå 77 III. Ñieàu kieän thuûy ñòa chaát moû Baïch Hoå 82 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO LÔØI MÔÛ ÑAÀU Söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp daàu moû hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo söï phaùt hieän caùc tích tuï chöùa daàu - khí hoaëc nhöõng væa daàu – khí môùi trong phaïm vi khu vöïc moû ñaõ bieát. Quaù trình tìm kieám thaêm doø tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá khaùc nhau, caùc yeáu toá naøy quyeát ñònh trieån voïng chöùa daàu khí cuûa moät vuøng nhaát ñònh. Nhieäm vuï cuûa Nhaø Ñòa chaát laø phaûi vaïch ra ñöôïc nhöõng khu vöïc coù trieån voïng nhaát ñeå ñaët gieáng khoan tìm kieám thaêm doø. Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích naøy, ngöôøi laøm coâng taùc tìm kieám thaêm doø daàu phaûi coù nhöõng hieåu bieát chung veà ñòa chaát daàu, vaø phaûi naém vöõng caùc yeáu toá khoáng cheá söï thaønh taïo vaø phaù huûy caùc tích tuï daàu khí, caùc qui luaät phaân boá caùc tích tuï daàu khí trong voû Traùi Ñaát vaø ñaëc bieät phaûi bieát söû duïng caùc daáu hieäu tìm kieám treân maët trong quaù trình tìm kieám. Vaøo thôøi gian ñaàu tieân cuûa quaù trình tìm kieám thaêm doø daàu khí, nhöõng bieåu hieän tröïc tieáp ôû treân maët cuûa daàu khí laø cô sôû duy nhaát ñeå ngöôøi ta ñaët gieáng khoan vôùi hy voïng khaùm phaù ra caùc tích tuï daàu khí ôû döôùi saâu. Tuy nhieân, ngöôøi ta ñaõ bieát raèng caùc veát loä daàu khí khoâng phaûi luoân luoân naèm tröïc tieáp beân treân caùc væa daàu khí vaø nhöõng bieåu hieän cuûa chuùng treân maët cuõng khoâng lieân quan tröïc tieáp ñeán tröõ löôïng cuûa chuùng ôû döôùi saâu. Thôøi gian tieáp theo, “ñònh luaät neáp loài” ra ñôøi ñaõ môû ra moät kyû nguyeân môùi trong lòch söû ñòa chaát daàu khí. Noù ñoùng vai troø lôùn lao trong söï phaùt trieån coâng taùc thaêm doø daàu khí ôû taát caû caùc luïc ñòa. Nhöng thöïc teá, cuõng chæ ra raèng ngay caû ôû nhöõng vuøng daàu khí ñaõ bieát cuõng gaëp khoâng ít nhöõng caáu taïo loài khoâng chöùa caùc væa daàu khí. Nhö vaäy, roõ raøng caáu taïo neáp loài khoâng phaûi laø yeáu toá duy nhaát ñeå coù theå phaùt hieän caùc tích tuï daàu khí. Do ñoù, ngoaøi nhöõng yeáu toá treân, nhöõng thaønh töïu cuûa Ngaønh Ñòa Chaát Daàu Khí ñaõ chæ ra raèng quaù trình thaønh taïo caùc tích tuï daàu khí laø keát quaû toång hôïp cuûa caùc yeáu toá ñòa chaát sau: * Lòch söû phaùt trieån caáu truùc cuûa vuøng coù lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng kieán taïo. * Ñaëc ñieåm coå ñòa lyù, töôùng – traàm tích cuûa vuøng. * Ñieàu kieän ñòa chaát thuûy vaên vaø thuûy ñoäng löïc cuûa vuøng. Ñoù laø caùc cô sôû khoa hoïc ñeå ñaùnh giaù trieån voïng daàu khí maø caùc nhaø ñòa chaát tìm kieám thaêm doø coù theå döïa vaøo ñoù maø tìm ra nhöõng tích tuï daàu khí môùi. Chính vì vaäy, ñeà taøi " CÔ SÔÛ KHOA HOÏC ÑAÙNH GIAÙ TRIEÅN VOÏNG DAÀU KHÍ TAÏI MOÄT KHU VÖÏC – TÍCH TUÏ ÑÒA PHÖÔNG MOÛ BAÏCH HOÅ " ñöôïc thöïc hieän nhaèm giôùi thieäu veà caùc cô sôû ñeå ñaùnh giaù trieån voïng daàu maø ñaõ vaø ñang ñöôïc caùc nhaø Ñòa chaát tìm kieám thaêm doø söû duïng roäng raõi. Baøi baùo caùo goàm coù hai phaàn chính: + Phaàn I: Cô sôû lyù thuyeát ñaùnh giaù trieån voïng daàu khí taïi moät khu vöïc. Giôùi thieäu veà caùc cô sôû ñeå quan saùt vaø ñaùnh giaù vôùi thöïc teá. + Phaàn II: Tích tuï ñòa phöông moû Baïch Hoå Vaän duïng caùc cô sôû treân ñeå öùng duïng vaøo thöïc teá treân phaïm vi moû Baïch Hoå. PHAÀN I CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT ÑAÙNH GIAÙ TRIEÅN VOÏNG DAÀU KHÍ TAÏI MOÄT KHU VÖÏC CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ KIEÁN TAÏO Kieán taïo laø yeáu toá quan troïng nhaát, taïo tieàn ñeà cho caùc yeáu toá khaùc nhö: yeáu toá moâi tröôøng traàm tích, yeáu toá ñòa chaát thuûy vaên... Xeùt veà kieán taïo maûng, chính hoaït ñoäng kieán taïo maïnh meõ ñaõ taïo löïc ñaåy cho söï troâi daït cuûa caùc maûng treân theá giôùi. Ñieàu naøy quyeát ñònh vò trí ñòa lyù töï nhieân cuûa caùc vuøng, taïo tieàn ñeà cho moâi tröôøng traàm tích coå ñòa lyù töôùng ñaù. Kieán taïo quyeát ñònh vò trí ñòa lyù, noù quy ñònh nôi naøy laø bieån, nôi kia laø soâng hoà, luïc ñòa, ñaïi döông…nôi naøy laø nhieät ñôùi noùng aåm xích ñaïo, oân ñôùi, haøn ñôùi…töø ñoù quyeát ñònh söï ña daïng cuûa sinh vaät. Caùc hoaït ñoäng kieán taïo tröïc tieáp tham gia vaøo söï hình thaønh caùc tích tuï daàu khí qua caùc hoaït ñoäng taùch giaõn hay neùn eùp cuûa noù. Caùc hoaït ñoäng naøy quyeát ñònh söï thaønh taïo caùc boàn traàm tích, töø ñoù hình thaønh caùc boàn daàu khí. Hoaït ñoäng kieán taïo taïo ra caùc hoaït ñoäng nuùi löûa keùo theo söï phun leân khí quyeån moät löôïng tro buïi khoång loà ñuû ñeå laøm thay ñoåi moâi tröôøng khí haäu cuûa moät khu vöïc roäng lôùn. Tuøy thuoäc vaøo daïng vaät lieäu cuûa tro buïi nuùi löûa vaø khoái löôïng cuûa noù maø seõ coù nhöõng aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng khí haäu gaây aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng traàm tích. Tro buïi nuùi löûa döôùi daïng raén: quaù trình naøy laøm giaûm naêng löôïng maët trôøi taùc ñoäng leân traùi ñaát, laøm cho nhieät ñoä beà maët traùi ñaát giaûm xuoáng, khoái löôïng baêng taêng leân gaây neân hieän töôïng bieån thoaùi. Khi nuùi löûa hoaït ñoäng phun traøo döõ doäi ñaõ phun moät löôïng tro buïi khoång loà che kín baàu trôøi, ñaõ ngaên caûn quaù trình quang hôïp, laøm cho moät löôïng lôùn ñoäng thöïc vaät bò tieâu dieät. Sinh vaät bò tieâu dieät haøng loaït nhö vaäy ñaõ taïo ra moät khoái löôïng vaät chaát höõu cô goùp phaàn quan troïng trong vieäc sinh daàu khí. Tro buïi nuùi löûa döôùi daïng khí nhö: CO2, CH4…quaù trình naøy gaây hieäu öùng nhaø kính laøm nhieät ñoä beà maët traùi ñaát noùng leân, baêng tan gaây hieän töôùng bieån tieán. Quaù trình taïo daõy nuùi giöõa ñaïi döông do söï taùch giaõn voû traùi ñaát, ñaõ chieám moät khoaûng khoâng gian raát lôùn trong loøng ñaïi döông, laøm thay ñoåi söùc chöùa cuûa ñaïi döông. Hieän töôïng naøy laøm thay ñoåi möïc nöôùc bieån gaây ra hieän töôïng bieån tieán hay bieån luøi. Ñieàu naøy aûnh höôûng raát nhieàu ñeán moâi tröôøng traàm tích, quyeát ñònh ñeán khaû naêng sinh, chöùa vaø chaén cuûa moät boàn traàm tích. Caùc quaù trình naâng leân hay haï xuoáng cuûa khu vöïc nhôø hoaït ñoäng cuûa kieán taïo cuõng taïo ra hieän töôïng bieån tieán hay luøi laøm aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng traàm tích.
Hình 1: Söï laéng ñoïng traàm tích vaø bieån tieán – bieån luøi. I. YEÁU TOÁ KIEÁN TAÏO AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN SÖÏ HÌNH THAØNH CAÙC TÍCH TUÏ DAÀU KHÍ 1. AÛnh höôûng ñeán söï sinh thaønh daàu khí: Caùc hoaït ñoäng kieán taïo aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán quaù trình laéng ñoïng vaät chaát höõu cô, laéng ñoïng nhanh hay chaäm phuï thuoäc vaøo kieán taïo cuûa vuøng, laéng ñoïng caøng nhanh thì löôïng vaät chaát höõu cô caøng nhieàu vaø ngöôïc laïi. Sau khi laéng ñoïng phaûi coù quaù trình chuyeån hoùa vaät chaát höõu cô thaønh daàu khí chòu taùc ñoäng cuûa nhieät ñoä, aùp suaát vaø thôøi gian. Quaù trình taùch giaõn keøm theo söï ñi leân cuûa magma laø nguoàn cung caáp nhieät naêng raát lôùn cho söï chuyeån bieán vaät chaát höõu cô thaønh daàu khí, ñaåy nhanh quaù trình sinh daàu. Ñaây laø quaù trình ñoát ngaén giai ñoaïn raát quan troïng cho vieäc hình thaønh daàu khí, noù giuùp vaät chaát höõu cô hình thaønh daàu khí nhanh hôn vaø ñaït hieäu quaû hôn. Do vaäy, coù nhöõng nôi caàn phaûi coù söï vuøi laáp ñeán 1500m hoaëc 2000m môùi coù ñuû ñieàu kieän sinh daàu, thì nhôø coù hoaït ñoäng magma caïnh ñoù, chæ caàn khoaûng 1000m ñaõ coù daàu moû coù chaát löôïng vaø tröõ löôïng kinh teá, thaäm chí hôn haún veà tröõ löôïng so vôùi caùc ñieàu kieän bình thöôøng, vì thôøi gian caøng daøi thì vaät chaát höõu cô bò phaân huûy caøng nhieàu. Trong quaù trình naâng leân cuûa voû traùi ñaát, do coù söï ñi leân cuûa magma beân döôùi neân gradient ñòa nhieät cuûa vuøng taêng leân, ñoàng thôøi nhöõng vuøng phuû beân treân ñöôïc cung caáp nhieät, laøm taêng cöôøng quaù trình chuyeån hoùa vaät chaát höõu cô thaønh daàu khí. Tuy nhieân, thöôøng chæ coù lôïi cho caùc tích tuï daàu khí khi quaù trình naøy ñang ôû giai ñoaïn ñaàu, chöa coù baøo moøn phaù huûy lôùn vaø tröôùc noù phaûi laø giai ñoaïn suïp luùn ñeàu ñaën, lôùp traàm tích sinh phaûi ñuû daøy ñeå coù theå taïo daàu khí thöông maïi. Quaù trình suïp luùn luoân keøm theo quaù trình tích tuï vaät lieäu traàm tích môùi laøm giaûm gradient cuûa khu vöïc. Tuy nhieân toác ñoä suïp luùn caøng ñeàu ñaën, vaø löôïng traàm tích sinh caøng daøy thì caøng coù lôïi cho vieäc hình thaønh daàu khí. Söï choân vuøi vaät lieäu traàm tích xuoáng döôùi saâu seõ ñöôïc cung caáp nhieät ñeå vaät chaát höõu cô bieán thaønh daàu khí, neáu coù ñieàu kieän thuaän lôïi veà moâi tröôøng traàm tích coå ñòa lyù töôùng ñaù, seõ hình thaønh neân nhöõng tích tuï daàu khí khu vöïc. 2. AÛnh höôûng ñeán söï dòch chuyeån daàu khí: Quaù trình naâng leân, haï xuoáng, ñaûo loän caáu truùc cuûa caùc ñôn vò kieán taïo trong moät khu vöïc naøo ñoù coù theå daãn ñeán söï thay ñoåi höôùng dòch chuyeån cuûa cheá ñoä thuûy vaên cuûa khu vöïc vaø töø ñoù laøm thay ñoåi höôùng dòch chuyeån daàu khí. Döïa vaøo quaù trình neùn eùp, ñöùt gaõy, nöùt neû…yeáu toá kieán taïo aûnh höôûng ñeán phöông vaø cöôøng ñoä dòch chuyeån cuûa daàu khí. 3. Yeáu toá kieán taïo taïo neân baãy: Caùc hoaït ñoäng kieán taïo taïo neân caùc loaïi baãy daàu khí phoå bieán nhö: baãy neáp loài, baãy neáp loõm, baãy ñöùt gaõy, ngoaøi ra coøn coù baãy baát chænh hôïp ñòa taàng… Tuøy theo cô cheá maø coù söï phaân loaïi baãy khaùc nhau, nhìn chung caùc daïng baãy chính phoå bieán laø: baãy kieán truùc, baãy hoãn hôïp…. * Baãy kieán truùc: Baãy neáp loài: laø haäu quaû cuûa hoaït ñoäng uoán neáp, ñoâi khi do hieän töôïng xaâm nhaäp hay hieän töôïng neùn chaët gaây ra. Caùc neáp loài hieám khi ñeàu ñaën ôû döôùi saâu maø thöôøng bò phöùc taïp hoùa do caùc phaù huûy kieán taïo, bieán ñoåi veà beà daøy hoaëc do caùc baát chænh hôïp gaây neân. Cöôøng ñoä neáp uoán phaùt trieån roõ theo chieàu saâu laøm cho neáp uoán trôû neân phöùc taïp ôû döôùi saâu: nhoïn, heïp, ñoâi khi thaønh hình daïng naám. Moät soá neáp loài coù theå chuyeån sang neáp ñôn nghieâng ôû nôi saâu do hieän töôïng phaùt trieån beà daøy cuûa lôùp gaây ra, ñoâi khi coù maët baát chænh hôïp ngay treân neáp loài. Neáp loài ñöôïc hình thaønh daàn daàn trong quaù trình phaùt trieån boàn. Baãy neáp loài: theo thoáng keâ khoaûng 80% daàu khí ñaõ ñöôïc tìm thaáy trong neáp loài. Quaù trình neùn eùp ñaõ taïo ra caùc daïng neáp uoán vaø nhöõng ñöùt gaõy nghòch. Quaù trình taùch giaõn taïo ra caùc daïng ñòa haøo, ñòa luõy vaø ñöùt gaõy thuaän.
Hình 2: Baãy neáp loài. Baãy do phay: laø kieán truùc chieám öu theá trong söï taïo thaønh baãy ôû ñaây, khoâng tính ñeán caùc neáp loài bò phay phaù. Phay trong tröôøng hôïp naøy laø haäu quaû cuûa uoán neáp. Trong caùc hoaït ñoäng baãy do phay phaûi tính ñeán tieâu chuaån traàm tích vaø thuûy ñoäng löïc, baãy do phay coù theå giöõ vai troø chaén trong söï di chuyeån cuûa daàu baèng hai caùch: + Laøm cho taàng thaám tieáp xuùc vôùi taàng khoâng thaám. + Hình thaønh moät maøn chaén khoâng thaám giöõa hai caùnh ñöùt gaõy. Kieán truùc xaâm nhaäp: coù khaû naêng taïo ra nhöõng baãy kieán truùc coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng naâng leân cuûa caùc ñaù deûo hôn, chuû yeáu laø muoái. Ngoaøi ra caùc ñaù xaâm nhaäp magma cuõng coù theå laø nguoàn goác cuûa caùc baãy kieán truùc xaâm nhaäp nhöng ít coù ñöôïc saûn phaåm hydrocacbon. Baãy voøm muoái, muoái moû coù hai ñaëc tính: tæ troïng nhoû vaø ñoä deûo. Ñaây laø hai ñaëc tính taïo ra nguoàn goác cuûa moät hoaït ñoäng kieán taïo raát ñaëc bieät, coù taàm quan troïng veà maët daàu moû. Vò trí caùc boàn ñöôïc quyeát ñònh bôûi yeáu toá hình thaùi, kieán taïo vaø caùc nhaân toá traàm tích.

  Hình 3: Baãy do ñöùt gaõy.  Hình 4: Baãy voøm muoái.   * Baãy hoãn hôïp: Baãy hoãn hôïp coù theå laø toå hôïp caùc nhaân toá kieán truùc vaø nhaân toá ñòa taàng. Nhaân toá ñòa taàng ñöôïc hình thaønh sôùm trong quaù trình thaønh ñaù hoaëc muoän hôn do hieän töôïng gaén keát thöù sinh, hoaëc do hieän töôïng naâng leân, suït xuoáng, xoùi moøn, bieån tieán seõ hình thaønh maët baát chænh hôïp. Nhaân toá kieán truùc laø keát quaû do hoaït ñoäng uoán neáp vaø ñöùt gaõy. Quaù trình hình thaønh baãy hoãn hôïp: nhaân toá ñòa taàng gaây ra tröôùc tieân, tieáp theo laø nhaân toá kieán truùc gaây ra bieán daïng ñeå hình thaønh baãy. Hai tröôøng hôïp ñoù coù theå lieân keát chaët cheõ nhau vaø caùc hieän töôïng kieán taïo seõ quyeát ñònh quaù trình traàm tích. Moät neáp loài coù theå bò baøo moøn phaàn ñænh, sau ñoù bò phuû leân bôûi moät thaønh heä bieån tieán. Baãy coù theå taïo neân do söï phoái hôïp neâm vaùt beân döôùi baát chænh hôïp hoaëc neâm vaùt bieån tieán naèm treân söôøn cuûa moät neáp loài. Trong tröôøng hôïp baãy lieân keát vôùi caùc voøm muoái thì coù nhieàu hieän töôïng traàm tích seõ ñi keøm vôùi söï naâng leân cuûa voøm.
Hình 5: Baãy hoãn hôïp. 4. AÛnh höôûng ñeán tính thaám chöùa cuûa ñaát ñaù: Caùc hoaït ñoäng kieán taïo maïnh meõ laøm cho ñaù bò caø naùt doïc theo caùc ñöùt gaõy, caùc khe nöùt...ñaõ taïo neân ñôùi nöùt neû xung quanh noù, vôùi khaû naêng thaám chöùa raát toát, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc hình thaønh caùc tích tuï daàu khí. Ñoái vôùi tröôøng hôïp ñaù moùng, cuõng nhôø caùc hoaït ñoäng kieán taïo ñaõ taïo ra moät khoâng gian roãng khoång loà cho khaû naêng chöùa raát toát, moät phaùt hieän môùi trong tìm kieám thaêm doø ôû Vieät Nam. II. CAÙC HOAÏT ÑOÄNG KIEÁN TAÏO PHAÙ HUÛY CAÙC TÍCH TUÏ DAÀU KHÍ Yeáu toá kieán taïo taïo ñieàu kieän cho söï taêng cöôøng caùc quaù trình hình thaønh vaø tích tuï daàu khí maø ñoâi khi bao goàm caû quaù trình taùi phaân boá, hoaëc thuû tieâu caùc moû daàu khí hình thaønh tröôùc ñoù. Coù theå caùc tích tuï nhoû hôn ñöôïc thu gom laïi thaønh caùc tích tuï lôùn hôn, cuõng coù theå chuùng bò phaân caét thaønh nhöõng moû nhoû khoâng coù giaù trò hoaëc laø bò maát ñi. Caùc hoaït ñoäng kieán taïo maïnh xaûy ra sau khi ñaõ coù söï hình thaønh caùc tích tuï daàu khí thöôøng khoâng coù lôïi. Chuùng thöôøng gaây ra hieän töôïng phaù huûy caùc baãy, hoaëc laøm bieán chaát daàu do nguoàn nhieät quaù lôùn. Maët khaùc hoaït ñoäng kieán taïo gaây neân aùp suaát lôùn cuûa nöôùc væa vaø laøm cho nöôùc coù theå ñaåy daàu ra khoûi baãy. Nhöõng hoaït ñoäng kieán taïo aûnh höôûng ñeán söï hình thaønh vaø phaù huûy caùc moû daàu khí: ( Uoán neáp ( Ñöùt gaõy ( Phun traøo magma ( Xaâm nhaäp magma ( Neùn eùp ngang nôi ñôùi cuoán huùt 1. Uoán neáp: Uoán neáp xaûy ra khi coù chuyeån ñoäng ngang cuûa voû ñaát. Nhöõng boàn traàm tích khi chòu nhöõng löïc eùp, ñeàu coù khuynh höôùng thu heïp dieän tích baèng caùch uoán thaønh neáp loài vaø neáp loõm. Söï uoán neáp xaûy ra theo moät chu trình roäng lôùn vaø trôû thaønh toái ña neáu hai luïc ñòa tieán gaàn nhau. Trong caùc khu vöïc nhö vaäy, caùc loaït traàm tích bình haøng trôû neân xaùo troän. Neáp uoán coù khaû naêng doàn daàu khí naèm phaân taùn laïi moät choã vaø taïo moû daàu khí taïi ñoù. Tuy nhieân, neáu söï neùn eùp vöôït qua ngöôõng naøo ñoù, thì daàu trong moû seõ bò nung leân chuyeån thaønh khí coøn khí seõ chuyeån thaønh CO2 vaø nöôùc, ñaây laø hieän töôïng daàu khí bò vaét ra khoûi ñaù chöùa. Ngöôõng phaù huûy daàu khí, theo kinh nghieäm thöïc teá laø goùc cuûa trieàn neáp uoán ñoái vôùi ñöôøng bình haønh nguyeân thuûy laø lôùn hôn 450. Ñoái vôùi caùc loaït ñaù, ngöôøi ta phaân ra hai loaïi phaûn öùng ñoái vôùi neáp uoán. Moät loaïi deã bò uoán neáp goàm coù: ñaù phieán voâi, ñaù buøn, ñaù phieán, ñaù seùt, ñaù caùt pha seùt, ñaù tro nuùi löûa… moät loaïi khoù bò uoán neáp goàm coù: ñaù voâi, ñaù caùt, ñaù quartzite, ñaù magma, ñaù gneiss… rieâng ñoái vôùi ñaù traàm tích deã bò uoán neáp, tình traïng phaù huûy daàu khí deã xaûy ra vì tính chaát lôùp ñaù deã taïo ra goùc lôùn hôn 450. Caùc ñaù traàm tích khoù bò uoán neáp, daàu khí khoù bò phaù huûy hôn neáu moät khi ñaõ ñöôïc hình thaønh trong ñoù. Tuy nhieân coù nhieàu luùc löïc eùp maïnh ñeán noãi ñaù voâi vaø ñaù caùt cuõng phaûi uoán neáp nhaõo, neân duø daàu coù xuaát hieän trong ñoù thì cuõng bò phaù huûy döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát vaø nhieät ñoä. 2. Ñöùt gaõy: Caùc ñöùt gaõy haàu nhö khoâng aûnh höôûng ñeán söï phaù huûy daàu nhö uoán neáp, vì caáu truùc ñòa chaát naøy khoâng taïo ra moät naêng löôïng ñaùng keå naøo cho vieäc huûy hoaïi daàu khí theo con ñöôøng hoùa hoïc. Ñöùt gaõy chæ laøm cho daàu khí naèm trong caùc lôùp ñaù thaát thoaùt ñi nôi khaùc, do taàng ñaù maùi bò ñöùt gaõy phaù huûy laøm cho daàu khí trong baãy men theo caùc khe nöùt cuûa ñöùt gaõy di chuyeån ñi nôi khaùc. 3. Phun traøo magma: Phun traøo magma laø nguoàn nhieät töùc thôøi coù aûnh höôûng tôùi moät möùc naøo ñoù ñoái vôùi daàu khí. AÛnh höôûng tích cöïc cuûa magma phun traøo laø taêng nhieät ñoä thích hôïp cho nhöõng væa daàu moû chöa bieán thaønh daàu khí haún, noù ñaåy nhanh quaù trình sinh daàu khí lôùn hôn. Do vaäy, coù nhöõng nôi chæ caàn döôùi 1000m ñoä saâu choân vuøi ñaõ sinh ra daàu moû coù giaù trò thöông maïi. Tuy vaäy, löôïng magma nhieàu vaø keùo daøi hôn thì söï bieán chaát cuûa daàu moû xaûy ra. Neáu lôùp ñaù chöùa daàu naèm ngay beân treân khoái magma, do söï chöng caát cuûa nguoàn magma noùng boûng beân döôùi thì daàu seõ bieán thaønh khí töï nhieân. Neáu lôùp ñaù chöùa khí thì seõ bò huûy dieät caû döôùi daïng khí CO2 vaø hôi nöôùc. Moät soá daàu khí naèm trong cung ñaûo thöôøng bò bieán chaát bôûi phun traøo magma. Ñaây laø tröôøng hôïp cuûa Philippin, vôùi moät cung ñaûo ñang hoaït ñoäng maïnh. 4. Xaâm nhaäp magma: Caùc loaït magma xaâm nhaäp ñeàu coù khaû naêng taøn phaù boàn daàu khí vì nguoàn nhieät nôi ñaây vöøa phong phuù vöøa laâu daøi. Phaàn Nam baùn ñaûo Ñoâng Döông naèm trong tröôøng hôïp naøy. Xaâm nhaäp magma Creta vaø Caän sinh ñaõ khieán cho löôïng daàu khí coå hôn bò tieâu huûy toaøn boä. Caùc hoác ñaù voâi chöa bò bitum hoùa ôû Haø Tieân laø moät chöùng tích cuûa söï huûy hoaïi ñoù. 5. Söï huûy hoaïi nôi ñôùi cuoán huùt: Ñôùi cuoán huùt coù khaû naêng taïo moät löïc neùn lôùn ñeán noãi coù söï taùi keát tinh toaøn dieän cuûa caùc loaïi ñaù, taïo moät khu vöïc bieán chaát cao aùp. Caùc chaát höõu cô bò than hoùa, roài graphit hoùa nhanh choùng, do vaäy daàu moû bò huûy hoaïi döôùi bieán chaát cao aùp naøy. Ñaây laø tröôøng hôïp cuûa moät soá nôi thuoäc caùc vaønh ñai cuoán huùt hieän nay cuõng nhö quaù khöù, nôi maø daàu khí coù theå taïo ra moät caùch baát thöôøng khi ñôùi cuoán huùt hoaït ñoäng, luùc ñaàu taïo ra nhieät ñoä vaø aùp suaát thích hôïp ñeå taïo thaønh daàu khí, nhöng raát nhanh sau ñoù thì daàu moû bò huûy hoaïi toaøn phaàn. CHÖÔNG II: MOÂI TRÖÔØNG TRAÀM TÍCH COÅ ÑÒA LYÙ TÖÔÙNG ÑAÙ Phöùc heä sinh daàu bao goàm nhöõng thaønh taïo raát khaùc nhau veà maët traàm tích – töôùng ñaù. Trong moät soá tröôøng hôïp, chuùng laø caùc thaønh taïo luïc nguyeân, hoaëc laø caùc thaønh taïo cacbonat. Ñaëc ñieåm chung cuûa caùc thaønh taïo ñoù laø söï tích tuï trong ñieàu kieän nöôùc noâng vôùi moâi tröôøng khöû hoaëc moâi tröôøng khöû yeáu töùc laø moâi tröôøng yeám khí. Thoâng qua ñieàu kieän coå ñòa lyù vaø traàm tích töôùng ñaù khi tích tuï traàm tích coù theå döï ñoaùn löôïng vaät lieäu höõu cô ban ñaàu laéng ñoïng cuøng vôùi vaät lieäu voâ cô. Maët khaùc, ñaëc ñieåm traàm tích töôùng ñaù cuûa quaù trình tích tuï cuøng vôùi ñaëc ñieåm cuûa quaù trình hoùa ñaù cuõng quyeát ñònh söï phaân boá cuûa caùc ñaù chöùa daàu vaø ñaù chaén, quyeát ñònh caû ñieàu kieän di chuyeån vaø tích tuï caùc hydrocacbon. Moät kieåu baãy coù lieân quan chaët cheõ vôùi ñieàu kieän traàm tích – töôùng ñaù, ñoù laø kieåu baãy thaïch hoïc. Moâi tröôøng traàm tích laø yeáu toá quan troïng nhaát cuûa ñaù meï, hay noùi caùch khaùc noù laø nguoàn cung caáp vaät lieäu ñeå taïo thaønh ñaù meï. Khoâng gian cuûa moâi tröôøng traàm tích raát roäng lôùn, noù laø nôi taïo ra, nôi chuyeân chôû vaø laø nôi traàm tích cuûa vaät lieäu bôû rôøi. I. MOÂI TRÖÔØNG TRAÀM TÍCH AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN SÖÏ HÌNH THAØNH DAÀU KHÍ Moâi tröôøng nhieät noùng aåm laø nôi raát thuaän lôïi cho sinh vaät phaùt trieån, maø sinh vaät laø nguoàn cung caáp vaät lieäu höõu cô cho ñaù meï ñeå chuyeån thaønh daàu khí. Cho ñeán hoâm nay, chuùng ta bieát roõ raèng moâi tröôøng nöôùc ngoït ôû ñaát lieàn (ao, hoà, ñaàm laày) raát khoù taïo ñöôïc daàu moû vaø khí töï nhieân vôùi tröõ löôïng kinh teá. Nôi ñaây söï than hoùa laø chuû yeáu vaø khoâng coù söï hydrocacbon hoùa naøo ñaùng keå. Vôùi taàng ñaù meï giaøu vaät lieäu höõu cô, coù phieâu sinh vaät phong phuù, coù theå cho tröõ löôïng bình thöôøng ñaït töø 50.000–300.000 taán daàu/km2 (Venezuela, Iran, Califonia…). Nhöng neáu ñaù meï ñöôïc cung caáp quaù nhieàu vaät lieäu höõu cô töø ñaát lieàn, seõ laøm cho tyû leä chaát taïo daàu trong ñaù meï giaûm ñi, do ñoù tyû leä taán daàu/km2 seõ giaûm ñi raát nhieàu, chæ coøn töø 10.000–20.000 taán daàu/km2 (ôû Nigeria…). Maët khaùc, caùc vaät lieäu töø ñaát lieàn ñöôïc vaän taûi vaøo boàn bôûi nöôùc oxy hoùa, ñieàu naøy khoâng coù lôïi cho vieäc baûo toàn vaät chaát höõu cô ñeå sinh daàu khí. Do ñoù löôïng phieâu sinh vaät naèm trong khoái nöôùc bieån môùi laø nguoàn chính cuûa daàu moû vaø khí töï nhieân. Caùc thi theå phieâu sinh vaät caàn ñöôïc löu tröõ baèng nhöõng phöông caùch ñaëc bieät, ñoàng thôøi nguoàn tieáp lieäu chaát protein phaûi doài daøo. Neáu coù nhöõng yeáu toá phaù huûy xaûy ra nhö söï hieän dieän cuûa vi khuaån hieáu khí, söï doài daøo oxy hoøa tan… löôïng höõu cô aáy seõ bò tieâu huûy nhanh choùng. Nhö vaäy phaûi coù moâi tröôøng thuaän lôïi cho vieäc toàn tröõ chaát sinh daàu. Hieän nay neân keå 3 loaïi sau: 1. Moâi tröôøng bieån noâng: Moâi tröôøng naøy ñöôïc thaønh laäp trong thôøi kyø bieån traøn toaøn dieän, caùc loaïi muoái dinh döôõng ñöôïc ñöa ra ngoaøi caùc yeáu toá vi löôïng raát quan troïng cho söï sinh saûn cuûa vi sinh vaät, hoaït ñoäng kieán taïo ñòa phöông chöa xaûy ra, chieàu saâu cuûa ñaùy bieån vöøa phaûi, ñaát lieàn vaây quanh taïo theá nöôùc tuø, ngheøo döôõng khí. Nhöõng vuøng thaáp cuûa ñaát lieàn khi bò bieån traøn leân nhö vaäy laø nhöõng boàn daàu khí raát toát. Ví duï: ÔÛ Sahara sau thôøi kyø baêng haø Ocdovic treân luïc ñòa Baéc Phi, bieån Silua traøn leân töø töø vaø bieán khu vöïc roäng lôùn naøy thaønh moät boàn daàu khí quan troïng maø ngaøy nay caùc nöôùc Algieria, Libia, Tunisia… ñang khai thaùc. ÔÛ Ñoâng Nam AÙ, bieån tieán tuoåi Caän sinh leân ñaát lieàn tuoåi Trung sinh, cuõng taïo ra caùc boàn daàu khí nôi theàm luïc ñòa bieån Ñoâng, cuï theå ôû boàn truõng Cöûu Long laø giai ñoaïn Oligocen thöôïng, bieån tieán ñeàu ñaën vaøo giai ñoaïn naøy ñaõ taïo neân taàng sinh daàu Oligocen thöôïng cung caáp daàu cho toaøn boàn truõng Cöûu Long. Tuy nhieân, tyû leä vaät lieäu ñaát lieàn ñöôïc ñöa ra quaù nhieàu taïo ñoä pha loaõng quaù möùc, seõ khoâng ñuû tyû leä höõu cô ñeå taïo daàu, cuï theå ôû boàn truõng Cöûu Long laø giai ñoaïn Miocen haï, vôùi nguoàn traàm tích luïc nguyeân quaù lôùn ñaõ laøm giaûm tyû leä chaát höõu cô taïo daàu trong traàm tích naøy vaø laøm cho noù khoâng coù khaû naêng sinh daàu thöông maïi. 2. Moâi tröôøng bieån hôû: Moâi tröôøng bieån hôû thöôøng khoâng coù daàu khí do tyû leä oxy cao vaø vaät lieäu höõu cô bò pha loaõng quaù ñoä bôûi löôïng traàm tích doài daøo. Tuy vaäy, trong ñieàu kieän coù caùc doøng nöôùc troài, caùc nguyeân toá vaø muoái vi löôïng ñöôïc ñöa leân maët ñeå gia taêng ñaëc bieät löôïng phieâu sinh, luùc ñoù löôïng höõu cô bò vuøi laáp seõ khoâng coøn bò pha loaõng nöõa, töø ñoù daàu khí môùi xuaát hieän ñöôïc. Hieän nay ngoaøi khôi Peru, Namibia… caùc vuøng troài nhö vaäy ñang hoaït ñoäng. Trong quaù khöù nhieàu boàn daàu khí ñöôïc thaønh laäp treân bôø bieån hôû cuõng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh nhö: phía Taây Borneo, Ñoâng Tokyo… 3. Caùc boàn saâu vaø kín: Caùc boàn naøy coâ laäp khoûi caùc doøng chaûy cuûa Ñaïi Döông, coù moät lôùp nöôùc giaøu oxy daøy ôû treân vaø moät lôùp ngheøo oxy phía döôùi. Chính beân döôùi lôùp ngheøo oxy naøy maø coù söï taïo daàu. Ví duï: Bieån Ñen ôû Chaâu AÂu hieän nay, trong quaù khöù coù boàn khí cuûa vònh Thaùi Lan, caùc boàn daàu khí ôû Nam Ñaïi Taây Döông… Moät chu trình traàm tích ñöôïc baét ñaàu baèng moät giai ñoaïn bieån tieán vaø ñöôïc keát thuùc baèng moät giai ñoaïn bieån luøi. Quaù trình möïc nöôùc bieån daâng leân vaø haï xuoáng trong lòch söû Traùi Ñaát raát roõ reät. Theo nghieân cöùu cuûa Pitman vaø Piter Vail veà möïc nöôùc bieån trong giai ñoaïn caùch ñaây töø 15 trieäu naêm ñeán 570 trieäu naêm, coù hai giai ñoaïn bieån traøn. Moät laø vaøo giöõa thôøi kyø coå sinh maø ñænh cao töông öùng baèng 400 trieäu naêm. Hai laø vaøo thôøi giöõa Creta maø ñænh cao töông öùng vôùi 85 trieäu naêm. Moät khaùm phaù baát ngôø laø hai giai ñoaïn aáy laïi töông öùng vôùi hai giai ñoaïn taïo daàu khí quan troïng nhaát cuûa Traùi Ñaát. So vôùi sinh vaät ñaây cuõng laø hai giai ñoaïn taêng voït cuûa khoái löôïng chaát soáng do phieâu sinh taïo neân. Nhö vaäy giai ñoaïn bieån traøn laø giai ñoaïn cuûa daàu khí, giai ñoaïn bieån ruùt laø giai ñoaïn cuûa than ñaù, giai ñoaïn bieån traøn töông öùng vôùi vieäc môû roäng dieän tích beà maët voû luïc ñòa. II. MOÂI TRÖÔØNG TRAÀM TÍCH AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN ÑAÙ CHÖÙA, ÑAÙ CHAÉN Ña soá caùc ñaù chöùa, ñaù chaén daàu khí laø ñaù traàm tích. Khaû naêng thaám chöùa cuûa ñaù traàm tích phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm thaïch hoïc cuûa noù. Moâi tröôøng traàm tích quyeát ñònh ñeán ñaëc ñieåm thaïch hoïc cuûa ñaù traàm tích, noù taùc ñoäng ñeán ñoä choïn loïc kích thöôùc haït toát, thì khaû naêng chöùa daàu khí raát thuaän lôïi. Maët khaùc moâi tröôøng traàm tích sinh cuõng taïo ra caùc loaïi xi maêng gaén keát caùc haït traàm tích laïi thaønh ñaù traàm tích, quaù trình naøy laøm giaûm ñaùng keå ñoä roãng cuûa ñaù chöùa. Moâi tröôøng traàm tích laø nôi cung caáp vaät lieäu traàm tích cho söï hình thaønh caùc lôùp ñaù chöùa, ñaù chaén quan troïng, noù quyeát ñònh khoái löôïng cuõng nhö chaát löôïng ñaù chöùa, ñaù chaén. Nguoàn cung caáp vaät lieäu traàm tích caøng nhieàu thì seõ taïo ra trong boàn nhöõng taàng ñaù chöùa, ñaù chaén caøng daøy vaø ña daïng. Hai loaïi ñaù chöùa, ñaù chaén naøy coù tính ñoái nghòch nhau döïa vaøo tính thaám hay chöùa cuûa noù, neáu ñaù coù ñoä roãng, ñoä thaám keùm ñoù laø nhöõng taàng ñaù chaén vaø ngöôïc laïi ñoä roãng, ñoä thaám cao ñoù laø nhöõng taàng ñaù chöùa toát. Tuy nhieân, ñoä thaám quyeát ñònh khaû naêng chaén cuûa ñaù maùi. Ví duï: seùt coù ñoä roãng cao nhöng ñoä thaám keùm neân laø ñaù chaén coù hieäu quaû. Quaù trình bieån tieán luøi quyeát ñònh söï phaân boá vaät lieäu traàm tích, taïo neân söï xen keïp giöõa caùc traàm tích haït thoâ vaø haït mòn, ñaây laø quaù trình traàm tích saép lôùp theo ñoä haït bình thöôøng, nhöng laø yeáu toá raát thuaän lôïi cho vieäc hình thaønh caùc tích tuï daàu khí. Söï xen keïp giöõa caùc lôùp haït thoâ vaø mòn naøy taïo neân nhöõng caáu truùc chöùa chaén raát toát cho quaù trình dòch chuyeån, tích tuï vaø baûo toàn daàu khí. Möùc ñoä choïn loïc ñoä haït thay ñoåi theo moâi tröôøng laéng ñoïng. Khi doøng chaûy maïnh, caùc haït mòn bò cuoán troâi ñi chæ coøn laïi caùc haït thoâ nhaát vaø ñaù traàm tích ôû ñaây coù ñoä choïn loïc toát. Trong moâi tröôøng yeân tónh, chæ coù haït mòn maø thoâi vaø ñoä choïn löïa haït cuõng coù theå toát. ÔÛ nhöõng nôi chaát traàm tích ñöôïc vaän chuyeån baèng nhieàu caùch khaùc nhau thì ñoä choïn loïc chaéc chaén phaûi keùm. Naêng löôïng nöôùc ôû moâi tröôøng laéng ñoïng laøm cho söï phaân boá ñoä haït traàm tích theo moät quy luaät nhaát ñònh. Ñoái vôùi boàn hoà: Söï phaân boá ñoä haït töø thoâ ñeán mòn theo höôùng töø rìa ñi vaøo phía trung taâm boàn. ÔÛ phaàn rìa nöôùc ñöôïc cung caáp töø caùc con soâng suoái ñoå vaøo, neân naêng löôïng nöôùc ôû ñaây lôùn. Taïi ñaây caùc traàm tích haït thoâ do nöôùc khoâng mang noù ñi seõ ñöôïc laéng ñoïng taïi choã, coøn caùc haït mòn hôn (nheï hôn) seõ bò ñaåy vaøo caùc trung taâm boàn, vaø khi naêng löôïng nöôùc khoâng coøn, caùc haït mòn nhaát seõ laéng ñoïng. Ñoái vôùi boàn bieån: Caøng xa bôø kích thöôùc haït caøng giaûm do gaàn bôø nöôùc coù naêng löôïng raát lôùn (do soùng) neân chæ coù caùc traàm tích thoâ coù khoái löôïng lôùn môùi laéng ñoïng taïi ñaây. Caøng xa bôø naêng löôïng nöôùc caøng giaûm daàn neân toác ñoä traàm laéng caøng nhanh vaø caùc haït ñöôïc tích tuï ngaøy caøng mòn hôn. Ñoái vôùi tam giaùc chaâu: ÔÛ phaàn ñaàu cuûa tam giaùc chaâu (thung luõng phuø sa) do naêng löôïng nöôùc lôùn neân ôû ñaây chæ coù cuoäi soûi vaø caùt haït thoâ laéng ñoïng. ÔÛ phaàn tam giaùc chaâu treân, toác ñoä nöôùc chaäm hôn neân caùt mòn, buøn vaø coù theå moät ít seùt traàm laéng ôû ñaây. ÔÛ tam giaùc chaâu döôùi, do naêng löôïng nöôùc yeáu neân ôû ñaây hình nhö chæ coù seùt vaø doài daøo vaät lieäu höõu cô. Moâi tröôøng ven bôø bieån noâng aám aùp thì aùm tieâu san hoâ phaùt trieån raát maïnh laøm cho khu vöïc naøy trôû thaønh vuõng vònh, ngaên soùng bieån ñaäp vaøo, laøm giaûm naêng löôïng nöôùc cuûa khu vöïc, ñieàu naøy laøm cho caùc traàm tích mòn haït laéng ñoïng ñöôïc xen keïp vôùi caùc traàm tích cacbonat. Kích thöôùc loã roãng cuûa aùm tieâu khaù lôùn neân aùm tieâu trôû thaønh ñaù chöùa vaø traàm tích haït mòn trôû thaønh ñaù chaén. Moâi tröôøng khí haäu khoâ, noùng laøm cho nöôùc boác hôi maïnh taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc hình thaønh caùc taàng ñaù evaporit ñaây laø taàng ñaù chaén raát toát cho daàu khí. Ví duï: ÔÛ boàn truõng Nam Coân Sôn, töø bôø trôû ra coù nhieàu moâi tröôøng töông öùng vôùi töøng moâi tröôøng seõ coù nhöõng lôùp traàm tích haït thoâ, mòn khaùc nhau. ÔÛ vò trí cuûa boàn truõng Nam Coân Sôn thuoäc moâi tröôøng ven bôø bieån noâng neân löôïng vaät lieäu töø trong ñaát lieàn ñöa ra raát ít chuû yeáu taäp trung ôû boàn truõng Cöûu Long, vaät lieäu chuû yeáu laø xaùc sinh vaät bieån cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa traàm tích cacbonat neân ôø boàn truõng Nam Coân Sôn chuû yeáu laø chöùa khí.
Hình 6: Moâ hình khoái moâi tröôøng traàm tích boàn truõng Nam Coân Sôn. Moâi tröôøng traàm tích taïo neân nhöõng daïng baãy ñòa taàng maø phoå bieán nhaát laø caùc baãy baát chænh hôïp, caùc baãy thaáu kính caùt, laø nhöõng baãy daàu khí raát toát. Baãy ñòa taàng ñöôïc hình thaønh trong caùc væa keânh daãn bò boùc moøn vaø phuû baát chænh hôïp bôûi nhöõng lôùp ñaát ñaù treû hôn. Baãy ñòa taàng laø baãy maø söï kheùp kín ñöôïc taïo ra do söï bieán ñoåi cuûa ñòa taàng hoaëc do söï bieán ñoåi traàm tích cuûa ñaù chöùa. Do keát quaû cuûa hieän töôïng ñòa chaát sinh ra, sau caùc hoaït ñoäng traàm tích, chuû yeáu chuùng phuï thuoäc vaøo coå ñòa lyù, nhaát laø hieän töôïng bieån tieán taïo neân caùc baát chænh hôïp, taïo neân caùc væa daàu trong caùc neâm vaùt bieån tieán hoaëc ñöôïc kheùp kín ôû caùc neâm vaùt naèm beân döôùi ôû caùc baát chænh hôïp. Baãy traàm tích coøn ñöôïc goïi laø baãy thaïch hoïc hay baãy ñòa taàng nguyeân sinh, loaïi baãy naøy ñöôïc thaønh taïo do bieán ñoåi töôùng traàm tích, baãy traàm tích taïo neân moät thaân xoáp vaø thaám naèm taùch bieät vôùi caùc loaïi ñaù khoâng thaám. Tuøy theo baûn chaát thaïch hoïc cuûa taàng chöùa phaân ra hai loaïi: caùc thaân caùt vaø caùc thaønh heä aùm tieâu. * Caùc thaân caùt: ( Caùc giôùi haïn traàm tích: hình thaønh trong caùc thaønh taïo caùt loøng soâng coå, trong thaønh taïo caùt ven bôø daïng gôø hay trong caùc keânh daãn caùt daïng thaáu kính naèm trong seùt. Tuøy ñaëc tính ñòa chaát, nguoàn goác goàm caùc thaønh heä daïng thaáu kính taïo neân kieåu baãy traàm tích khoâng ñeàu vaø khoâng lieân tuïc chuû yeáu laø thaáu kính caùt. ( Caùc laïch caùt: laø nhöõng thaønh heä traàm tích vuïn töông öùng vôùi söï laáp ñaày caùc laïch coå. Trong tröôøng hôïp naøy, caùc thaân caùt vuoâng goùc hoaëc xieân cheùo vôùi bôø bieån töông öùng vôùi nhöõng doøng soâng coå hoaëc thöôøng töông öùng vôùi tam giaùc chaâu nôi vaät lieäu ñöôïc ñöa ra bieån. Ngoaøi ra hieän töôïng laáp ñaày cuõng coù theå do hieän töôïng chaûy cuûa nhöõng doøng buøn vaãn naèm doïc theo caùc thung luõng döôùi bieån. ( Caùc doi caùt: laø nhöõng baãy ñòa taàng nguyeân sinh töông öùng nhöõng doi caùt laéng ñoïng ôû moät ñoä saâu nhaát ñònh ôû ngoaøi bôø bieån, thaân caùt thuoäc daïng naøy coù daïng hình hoïc ñeàu ñaën keùo daøi vaø ít nhieàu song song vôùi bôø bieån, töông öùng vôùi traàm tích bieån vôùi ñoä phaân haït toát seõ coù tính chöùa toát trong taàng chöùa. * Caùc thaønh heä aùm tieâu: hình thaønh do caùc khoái aùm tieâu coù ñoä nöùt neû hay hang hoác taïo ñieàu kieän cho daàu tích tuï laïi. Caùc aùm tieâu naøy ñöôïc chaén bôûi caùc lôùp traàm tích khoâng thaám. Quaù trình taïo hang hoác trong caùc thaønh heä cacbonat do nöôùc hoøa tan cacbonat taïo neân taàng chöùa daàu toát.

  Hình 7: Baãy ñòa taàng.  Hình 8: Baãy traàm tích.   CHÖÔNG III: YEÁU TOÁ ÑÒA CHAÁT THUÛY VAÊN Nöôùc væa ñoùng vai troø to lôùn trong quaù trình di chuyeån cuûa daàu khí vaø ñöôïc xem laø ngöôøi baïn ñoàng haønh cuûa daàu khí. Bôûi vaäy khi nghieân cöùu nhöõng quy luaät thaønh taïo caùc tích tuï daàu khí khoâng theå khoâng nghieân cöùu ñieàu kieän ñòa chaát thuûy vaên, höôùng chuyeån ñoäng cuûa nöôùc væa. Khoâng nhöõng nghieân cöùu ñòa chaát thuûy vaên hieän taïi maø coøn phaûi nghieân cöùu coå ñòa chaát thuûy vaên cuøng vôùi lòch söû phaùt trieån cuûa vuøng. Hieåu bieát veà phöông höôùng bieán ñoåi cuûa cheá ñoä thuûy ñoäng löïc keát hôïp chaët cheõ vôùi yeáu toá coå kieán taïo môùi coù theå vaïch ra moät caùch ñuùng ñaén phöông höôùng di chuyeån cuûa daàu khí trong caùc thôøi kyø ñòa chaát khaùc nhau vaø töø ñoù coù theå vaïch ra nhöõng khu vöïc coù trieån voïng veà daàu khí. I. COÅ ÑÒA CHAÁT THUÛY VAÊN Nghieân cöùu coå ñòa chaát thuûy vaên trong caùc boàn daàu khí laø döïng laïi ñieàu kieän ñòa chaát thuûy vaên toàn taïi trong quaù khöù, trong ñoù keå caû suoát moät khoaûng thôøi gian ñòa chaát rieâng, phaùt hieän vai troø dung dòch nöôùc trong hình thaønh vaøbaûo toàn caùc tích tuï daàu khí. Trong söï phaùt trieån cuûa caùc quaù trình ñòa chaát thuûy vaên trong moät giôùi haïn phöùc heä traàm tích ôû vuøng naøo ñoù theå hieän tính chu kyø nhaát ñònh. Khaùi nieäm “Chu trình ñòa chaát thuûy vaên” ñöôïc ñöa ra vaø ñöôïc chia thaønh hai giai ñoaïn: traàm neùn vaø thaám loïc. - Giai ñoaïn traàm neùn cuûa chu trình ñòa chaát thuûy vaên laø moät khoaûng lòch söû ñòa chaát baét ñaàu töø traàm laéng traàm tích vaø hình thaønh nöôùc væa trong ñieàu kieän neùn chaët ñaát ñaù chöùa vaø phuû treân ñoù. Giai ñoaïn traàm neùn ñöôïc keát thuùc cuøng vôùi söï naâng leân cuûa laõnh thoå, bieån thoaùi vaø baét ñaàu quaù trình boùc moøn ñaát ñaù. - Giai ñoaïn thaám loïc do nghòch ñaûo chuyeån ñoäng kieán taïo maø xuaát hieän ñieàu kieän laøm cho nöôùc khí quyeån vaø nöôùc maët coù khaû naêng thaâm nhaäp vaøo phöùc heä phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän kieán taïo khu vöïc trong lòch söû ñòa chaát thuûy vaên cuûa phöùc heä chöùa nöôùc maø coù theå coù moät hay vaøi chu trình ñòa chaát thuûy vaên. Khi nghieân cöùu coå ñòa chaát thuûy vaên, vieäc phaân ñoaïn lòch söû ñòa chaát thuûy vaên thaønh caùc chu trình vaø giai ñoaïn coù yù nghóa quan troïng. Phöông phaùp xaùc ñònh sô ñoà coå thuûy ñoäng löïc ñôn giaõn nhaát döïa treân cô sôû phaân tích söï phaân boá beà daøy traàm tích. Ñeå ñaëc tröng cho moãi giai ñoaïn traàm neùn, ngöôøi ta xaùc ñònh baûn ñoà gia taêng beà daøy traàm tích lôùp phuû. Coøn ñoái vôùi giai ñoaïn thaám loïc, cô sôû ñeå xaùc ñònh sô ñoà thuûy ñoäng löïc coù theå laø caùc baûn ñoà coå ñòa chaát, ñöôïc thaønh laäp cho tôùi cuoái giai ñoaïn boùc moøn, yù nghóa cô baûn ôû ñaây laø caùc thoâng tin veà coå ñòa hình vaø coå khí haäu, cho pheùp xaùc ñònh aùp löïc thuûy tónh coù theå ñaõ toàn taïi ôû mieàn cung caáp cuûa taàng chöùa nöôùc. Caùc maët caét coå ñòa chaát coù theå phaùt hieän höôùng doøng chaûy vaø caùc ñôùi thoaùt nöôùc. Khi taùi hieän coå ñòa chaát thuûy vaên, quan troïng laø xaùc ñònh cöôøng ñoä trao ñoåi nöôùc ôû giai ñoaïn thaám vaø traàm neùn cuûa lòch söû ñòa chaát thuûy vaên. Vieäc xaùc ñònh cöôøng ñoä trao ñoåi nöôùc giai ñoaïn traàm neùn vaø thaám loïc coù yù nghóa quan troïng ñeå hieåu ñöôïc caùc quaù trình thaønh taïo daàu khí. ÔÛ giai ñoaïn traàm neùn do neùn chaët traàm tích cuøng vôùi nöôùc taùi sinh coøn coù hydrocacbon thaâm nhaäp vaøo keânh daãn. Do vaäy, söï trao ñoåi nöôùc traàm neùn caøng maïnh, khoái löôïng hydrocacbon tham gia vaøo quaù trình thaønh taïo vaø tích tuï daàu khí caøng lôùn, cöôøng ñoä trao ñoåi nöôùc thaám loïc caøng cao, quaù trình phaù huûy hydrocacbon trong quaù khöù coù theå dieãn ra ôû quy moâ caøng lôùn. Moät yù nghóa khoâng keùm phaàn quan troïng khi taùi hieän coå ñòa chaát thuûy vaên laø xaùc ñònh cöôøng ñoä thoaùt nöôùc væa trong suoát thôøi gian ñòa chaát, söï thoaùt nöôùc væa dieãn ra trong giai ñoaïn traàm neùn cuõng nhö giai ñoaïn thaám loïc cuûa boàn coù aûnh höôûng maïnh meõ tôùi cöôøng ñoä vaän ñoäng cuûa chaát löu (keå caû hydrocacbon). Quy moâ thoaùt nöôùc trong suoát lòch söû ñòa chaát thuûy vaên cuûa boàn coù theå thay ñoåi vaø phuï thuoäc vaøo ñoäng thaùi thuûy ñoäng löïc vaø daïng heä thoáng nöôùc coù aùp töï nhieân, vaøo daïng ñöùt gaõy kieán taïo, vaø hoaït ñoäng magma, coå ñòa hình, coå khí haäu… Taùi hieän coå thuûy ñòa hoùa nghóa laø khoâi phuïc laïi ñoä khoaùng hoùa vaø thaønh phaàn dung dòch nöôùc ôû nhöõng giai ñoaïn ñaõ qua trong lòch söû ñòa chaát. Caùc thoâng tin veà ñieàu kieän coå ñòa lyù cho pheùp khoâi phuïc ñoä khoaùng hoùa vaø thaønh phaàn nöôùc thaïch quyeån. Treân cô sôû caùc baûn ñoà coå ñòa lyù töôùng ñaù – traàm tích, xaây döïng caùc sô ñoà coå thuûy ñòa hoùa phaûn aùnh ñieàu kieän hình thaønh nöôùc væa trong nhöõng ñieàu kieän coå ñòa lyù khaùc nhau, phaûn aùnh ñieàu kieän ban ñaàu hình thaønh dung dòch nöôùc ôû giai ñoaïn traàm laéng vaø taïo ñaù. Khi taùi hieän coå ñòa chaát thuûy vaên, ñaëc bieät vôùi muïc ñích ñaùnh giaù trieån voïng chöùa khí cuûa boàn, yù nghóa quan troïng laø xaùc ñònh ñoä coå baõo hoøa khí cuûa nöôùc thaïch quyeån. Xuaát phaùt töø quan ñieåm laø thaønh phaàn ñònh löôïng vaø ñònh tính cuûa khí hoøa tan trong nöôùc phuï thuoäc vaøo caùc nhaân toá: töôùng - traàm tích, ñieàu kieän thuûy hoùa cuûa moâi tröôøng vaø thôøi gian choân vuøi khí sinh thaønh cuûa vaät chaát höõu cô, ñieàu kieän ñòa nhieät ñoäng, ñieàu kieän thuûy ñoäng löïc… Phaân tích coå thuûy ñòa nhieät cho khaû naêng khoâi phuïc nhieät ñoä cuûa nöôùc ôû nhöõng giai ñoaïn khaùc nhau cuûa lòch söû ñòa chaát thuûy vaên. Quaù trình hình thaønh thaønh phaàn hoùa hoïc dung dòch nöôùc ñöôïc quyeát ñònh raát nhieàu bôûi cheá ñoä nhieät trong loøng ñaát. Hieåu bieát ñieàu kieän nhieät toàn taïi ôû töøng gian ñoaïn ñòa chaát cuûa vuøng coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi ñòa chaát daàu, maø tröôùc tieân laø ñeå phaùt hieän ñôùi thaønh taïo daàu khí vaø ñònh höôùng di chuyeån cuûa chaát löu keå caû hydrocacbon. II. ÑIEÀU KIEÄN ÑÒA CHAÁT THUÛY VAÊN HÌNH THAØNH CAÙC TÍCH TUÏ DAÀU KHÍ Vaøo nhöõng giai ñoaïn ñaàu tieân trong lòch söû phaùt trieån cuûa boàn, khi maø hieän töôïng suït luùn vaø traàm tích xaûy ra maïnh meõ, coù söï khaùc nhau veà aùp löïc giöõa vuøng luùn chìm saâu nhaát (thöôøng laø vuøng trung taâm boàn) vaø vuøng ven rìa. Khi nghieân cöùu hieän töôïng di chuyeån cuûa nöôùc ngaàm, nhaän thaáy haàu nhö khoâng coù moät boàn traàm tích naøo maø heä thoáng thuûy löïc laïi hoaøn toaøn rôi vaøo cheá ñoä ngöøng treä. Söï vaän ñoäng cuûa nöôùc ngaàm luoân luoân xaûy ra ôû nhöõng nôi naøo coù söï cheânh leäch veà thuûy löïc. Söï bieán ñoåi gradient thuûy löïc laïi thöôøng xuyeân xaûy ra trong nhöõng thôøi kyø ñòa chaát khaùc nhau. Caùc hoaït ñoäng uoán neáp, ñöùt gaõy, boùc moøn ñaõ laøm thay ñoåi phöông höôùng vaø cöôøng ñoä dòch chuyeån cuûa nöôùc ngaàm. Nhö ta ñaõ bieát, luùc môùi laéng ñoïng seùt chöùa tôùi 85% nöôùc. Trong nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi, vaät chaát höõu cô ban ñaàu ñöôïc tích tuï cuøng vôùi seùt seõ bieán thaønh caùc hydrocacbon. Khi bò luùn chìm xuoáng saâu, seùt bò neùn, hydrocacbon seõ theo nöôùc thoaùt ra khoûi seùt vaø di chuyeån tôùi nhöõng nôi chòu aùp löïc nhoû hôn. Trong quaù trình suïp luùn, caùc lôùp seùt chòu hai löïc neùn, troïng löôïng cuûa caùc lôùp ñaát ñaù naèm treân neùn theo chieàu thaúng ñöùng vaø söï co ngaén cuûa caùc lôùp taïo ra söùc neùn theo chieàu naèm ngang. Do toác ñoä suïp luùn ôû phaàn trung taâm cuûa boàn traàm tích thöôøng lôùn hôn ôû phaàn ven rìa hay noùi khaùc ñi do beà daøy traàm tích ôû phaàn trung taâm thöôøng lôùn hôn ôû phaàn ven rìa neân thöôøng coù nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï di chuyeån daàu khí töø phaàn trung taâm ñeán caùc ñôùi ven rìa. ÔÛ phaàn trung taâm boàn, öu theá laø töôùng seùt, coøn ôû phaàn ven rìa öu theá laø töôùng caùt, traàm tích seùt seõ deã bò neùn hôn vaø söï co ruùt theå tích cuûa seùt xaûy ra töø töø taêng daàn theo chieàu saâu. Keát quaû cuoái cuøng nöôùc – daàu – khí bò ñuoåi ra khoûi seùt vaø di chuyeån veà phía caùc lôùp khoâng bò neùn vaø coù ñoä loã roãng ñuû lôùn. Maët khaùc, hieän töôïng suït luùn cuûa boàn traàm tích coøn taïo ra söï doàn eùp cuûa caùc lôùp traàm tích theo chieàu ngang. Keát quaû cuûa hieän töôïng naøy cuõng nhö hieän töôïng neùn chaët theo chieàu thaúng ñöùng, nghóa laø daàu bò ñuoåi töø caùc ñaù bò neùn chaët sang caùc ñaù bò neùn yeáu hôn, taïo thaønh moät doøng thuûy ñoäng löïc höôùng veà phía ven rìa boàn. Sau thôøi kyø traàm tích, ôû khu vöïc cuûa boàn coù theå xaûy ra moät hay nhieàu pha chuyeån ñoäng taïo nuùi, laøm thay ñoåi bình ñoà caáu taïo cuûa vuøng, ñaåy hydrocacbon di chuyeån ñeán nhöõng vuøng ñöôïc naâng cao hôn. Keát quaû laø caùc tích tuï daàu khí ñöôïc phaân boá laïi. Nhö vaäy, töø khi vaät lieäu höõu cô laéng ñoïng cuøng vôùi vaät lieäu voâ cô haït mòn vaø trong nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi bieán thaønh caùc hydrocacbon cho tôùi nay ñaõ xaûy ra söï di chuyeån lieân tuïc cuûa daàu – khí töø nôi naøy ñeán nôi khaùc. AÛnh höôûng cuûa hoaït ñoäng kieán taïo ñeán boàn traàm tích ñoùng vai troø chuû yeáu, nhöõng nôi tröôùc kia bò suït luùn maïnh nhaát thöôøng laø nhöõng nôi bò naâng leân maïnh nhaát. Bình ñoà caáu taïo cuûa vuøng bò bieán ñoåi, phaùt trieån nhöõng khu vöïc naâng cao vaø khu vöïc suït luùn môùi, keùo theo söï bieán ñoåi heä thoáng thuûy ñoäng löïc. Daàu vaø khí trong caùc baãy ñaõ xuaát hieän tröôùc kia coù theå bò nöôùc queùt ñi moät phaàn hoaëc toaøn boä, coù söï phaù huûy caùc væa daàu ñaõ ñöôïc thaønh taïo ôû caùc pha tröôùc. Do ñoù, ôû nhöõng nôi khaùc môùi xuaát hieän nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï tích tuï daàu, coù theå daàu – khí ñöôïc giöõ laïi vaø taïo thaønh caùc væa daàu – khí môùi. Nhöng caàn phaûi chuù yù raèng, söï ra ñôøi cuûa nhöõng væa daàu môùi naøy cuõng chính laø söï phaù huûy nhöõng væa daàu cuõ, coù nghóa laø ngoaøi moät löôïng daàu khí nhaát ñònh hieän dieän trong caùc baãy môùi ñöôïc thaønh taïo, moät khoái löôïng raát lôùn daàu – khí ñaõ bò thaát thoaùt, cuõng chính ñieàu naøy gaây khoù khaên trong coâng taùc tìm kieám thaêm doø daàu khí, khoù coù theå bieát ñöôïc ñaâu laø nguoàn goác thöïc söï cuûa caùc tích tuï daàu khí. III. ÑIEÀU KIEÄN ÑÒA CHAÁT THUÛY VAÊN PHAÙ HUÛY CAÙC TÍCH TUÏ DAÀU KHÍ Quaù trình di chuyeån cuûa daàu – khí, neáu nhö trong nhöõng ñieàu kieän naøo ñoù coù theå daãn tôùi söï thaønh taïo caùc væa daàu khí thì trong nhöõng ñieàu kieän khaùc noù cuõng coù theå daãn tôùi söï phaù huûy caùc væa daàu khí ñaõ ñöôïc thaønh taïo tröôùc ñoù. Söï phaù huûy cuõng nhö baûo toàn caùc væa daàu khí dieãn ra trong moâi tröôøng nöôùc, coøn baûn thaân nöôùc thaïch quyeån cuøng vôùi vaøi chaát hoøa tan trong noù laø nhaân toá chính phaù huûy væa. Nöôùc phaù huûy væa daàu khí baèng con ñöôøng cô hoïc, hoùa lyù vaø sinh hoùa. - Phaù huûy cô hoïc: Daàu vaø khí bò nöôùc mang ñi ôû traïng thaùi lô löûng, hieän töôïng phaù huûy naøy xaûy ra khi aùp löïc nöôùc væa theo moät chieàu quaù lôùn, laøm cho ranh giôùi maët tieáp xuùc daàu – nöôùc hay khí – nöôùc bò nghieâng, tôùi moät giôùi haïn ñoä nghieâng naøo ñoù, daàu vaø khí seõ bò traøn ra khoûi baãy. Ñoä doác beà maët tieáp xuùc daàu – nöôùc, khí – nöôùc coù theå laø daáu hieäu höôùng vaän ñoäng cuûa nöôùc. - Phaù huûy hoùa lyù: Baèng con ñöôøng hoøa tan trong nöôùc væa thöôøng gaëp ñoái vôùi caùc væa khí. Ñoái vôùi væa daàu, do ñoä hoøa tan cuûa daàu trong nöôùc keùm hôn CH4 vaø caùc ñoàng ñaúng cuûa noù, söï phaù huûy baèng caùch hoøa tan ñoùng vai troø khaù khieâm toán. - Phaù huûy hoùa hoïc: Baèng con ñöôøng oxy hoùa hydrocacbon bôûi oxy vaø sunfat hoøa tan trong nöôùc væa. Quaù trình naøy thöôøng lieân quan chaët cheõ vôùi quaù trình phaù huûy sinh hoùa. Quaù trình phaân huûy sinh hoïc thöôøng xaûy ra ôû giai ñoaïn traàm laéng vôùi ñoä saâu khoâng lôùn, nôi vi sinh vaät coøn ñuû döôõng khí ñeå soáng. Neáu vaät chaát höõu cô laéng ñoïng trong moâi tröôøng nöôùc giaøu chaát oxy hoùa thì noù seõ bò caùc vi khuaån soáng aên heát tröôùc khi chuyeån thaønh daàu khí. Ñaëc bieät coù yù nghóa quan troïng laø nhaân toá nhieät ñoä. ÔÛ nhieät ñoä cao, oxy hoùa sinh vaät khoâng xaûy ra (do vi khuaån khoâng toàn taïi ôû nhieät ñoä ñoù) nhöng oxy hoùa phi sinh hoïc bôûi sunfat seõ taêng leân. Ñieàu naøy laøm bieán maát nhöõng væa daàu vaø xuaát hieän væa bitum raén vôùi caùc thaønh phaàn nhöïa, caùc axit höõu cô vaø caùc hôïp chaát chöùa oxy khaùc. Ñoái vôùi caùc væa khí, noù seõ bò phaù huûy hoaøn toaøn hoaëc taêng ñoät bieán haøm löôïng CO2 trong væa. IV. ÑIEÀU KIEÄN BAÛO TOÀN CAÙC TÍCH TUÏ DAÀU KHÍ Ñeå giöõ cho daàu – khí khoûi bò di chuyeån ra ngoaøi caùc tích tuï cuûa chuùng, ñieàu kieän tröôùc tieân laø phaûi coù maùi chaén toát. Söï coù maët cuûa caùc lôùp maùi treân caùc taàng saûn phaåm khoâng nhöõng quyeát ñònh möùc ñoä baûo toàn cuûa caùc væa daàu khí maø coøn quyeát ñònh söï phaân boá cuûa caùc taàng saûn phaåm trong maët caét cuûa caùc moû vaø caùc ñôùi chöùa daàu. ÔÛ nhöõng vuøng kieán taïo yeân tónh, lôùp ñaù maùi töông ñoái moûng cuõng coù theå ñuû ñeå duy trì caùc tích tuï daàu khí beân döôùi. Trong thöïc teá, coù nhöõng taàng ñaù seùt chæ daøy coù 7m cuõng laø taàng chaén toát. Ngöôïc