Cơ sở lý luận cho việc phân tích mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong thực tiễn nước ta hiện nay

Đặt vấn đề Sau Đại hội toàn quốc lần thứ IX chúng ta bước vào thời kỳ phát triển mới thời kỳ “đầy nhanh công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước ” định hướng phát triển nhằm mục tiêu “xây dựng nước ta thành một nước có cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đời sống vật chất và tinh thần được nâng cao quốc phòng an ninh vững chắc, dân giàu nước mạnh xã hội công bằng văn minh”. Không phải ngẫu nhiên việc nghiên cứu quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất là một trong những nội dung quan trọng của công cuộc đổi mới chủ nghĩa xã hội mà chúng ta đang tiến hành hôm nay. Việc thực hiện mô hình này trong thực tế không những là nội dung của công cuộc đổi mới, mà hơn thế nữa nó là công cụ, là phương tiện để nước ta đi tới mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở nước ta một phần phụ thuộc vào việc xây dựng này tốt hay không. Một xã hội phát triển được đánh giá từ trình độ của lực lượng sản xuất và sự kết hợp hài hoà giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất thời đại ngày nay trình độ khoa học kỹ thuật đã phát triển mạnh mẽ song quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất của lực lượng sản xuất vẫn là cơ sở chính cho sự phát triển của nó. Do vậy vấn đề quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất vẫn là một trong những vấn đề nan giải mà chúng ta cần phải quan tâm và giải quyết. Chủ nghĩa duy vật lịch sử đã khẳng định rằng lực lượng sản xuất có vai trò quyết định đối với quan hệ sản xuất và ngược lại, có thể thúc đầy hoặc kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất. Vấn đề này từng là bài học đắt giá trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Sự tác động trở lại của các yếu tố của quan hệ sản xuất đối với lực lượng sản xuất khá phong phú và phức tạp, nhất là trong những điều kiện cụ thể ở nước ta hiện nay. Vấn đề quan hệ sản xuất có tác động thúc đầy hay kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất đã được Đảng ta nhận thức và vận dụng đúng đắn trong quá trình lãnh đạo đất nước theo đường lối đổi mới. Đảng ta đã khẳng định rằng: lực lượng sản xuất bị kìm hãm không chỉ trong trường hợp quan hệ sản xuất lạc hậu, mà cả khi quan hệ sản xuất phát triển khong đồng bộ, có những yếu tố đi quá xa so với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất “Đảng cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI.”. Quan hệ sở hữu được hiểu là “hình thức chiếm hữu của cải vật chất do lịch sử quy định, trong đó thể hiện quan hệ giữa con người với con người trong quá trình sản xuất xã hội ”. Sở hữu tư liệu sản xuất giữ vai trò quyết định đối với mọi hình thức khác của quan hệ sản xuất, do vậy, khi hình thức của quan hệ sở hữu thay đổi sẽ kéo theo sự thay đổi trong mọi hình thức khác của quan hệ sản xuất. Về nguyên tắc, những thay đổi của quan hệ sản xuất nói chung là nhằm thúc đầy lực lượng sản xuất phát triển, do lực lượng sản xuất đã phát triển đòi hỏi nó phải thay đổi cho phù hợp. Chúng ta đã từng phạm sai lầm là xây dựng nhiều yếu tố của quan hệ sản xuất vượt trước so với lực lượng sản xuất mà chúng ta hiện có. Đó là việc chỉ cho phép các hình thức sở hữu Nhà nước và sở hữu tập thể tồn tại, trong khi các hình thức sở hữu khác đang còn có tác dụng mạnh mẽ đối với lực lượng sản xuất thì lại bị ngăn cấm, không được phép phát triển. việc đó đã dẫn đến tình trạng sản xuất bị đình đốn, không phát triển. Sau khi nhận thức được sai lầm này, chúng ta đã đổi mới đường lối chiến lược trong lĩnh vực kinh tế, đó là xác lập lại các hình thức sở hữu, cho phép nhiều kiểu quan hệ sản xuất cùng tồn tại để mở đường cho lực lượng sản xuất phát triển. ------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------ (Tiểu luận dài 32 trang)

pdf8 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2875 | Lượt tải: 2download
Bạn đang xem nội dung tài liệu Cơ sở lý luận cho việc phân tích mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong thực tiễn nước ta hiện nay, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
1 A. §Æt vÊn ®Ò Sau §¹i héi toµn quèc lÇn thø IX chóng ta b­íc vµo thêi kú ph¸t triÓn míi thêi kú “®Çy nhanh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ” ®Þnh h­íng ph¸t triÓn nh»m môc tiªu “x©y dùng n­íc ta thµnh mét n­íc cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn ®­îc n©ng cao quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh”. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn viÖc nghiªn cøu quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña c«ng cuéc ®æi míi chñ nghÜa x· héi mµ chóng ta ®ang tiÕn hµnh h«m nay. ViÖc thùc hiÖn m« h×nh nµy trong thùc tÕ kh«ng nh÷ng lµ néi dung cña c«ng cuéc ®æi míi, mµ h¬n thÕ n÷a nã lµ c«ng cô, lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó n­íc ta ®i tíi môc tiªu x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Th¾ng lîi cña chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta mét phÇn phô thuéc vµo viÖc x©y dùng nµy tèt hay kh«ng. Mét x· héi ph¸t triÓn ®­îc ®¸nh gi¸ tõ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt thêi ®¹i ngµy nay tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ song quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n 2 xuÊt vÉn lµ c¬ së chÝnh cho sù ph¸t triÓn cña nã. Do vËy vÊn ®Ò quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vÉn lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i mµ chóng ta cÇn ph¶i quan t©m vµ gi¶i quyÕt. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ®· kh¼ng ®Þnh r»ng lùc l­îng s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi quan hÖ s¶n xuÊt vµ ng­îc l¹i, cã thÓ thóc ®Çy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. VÊn ®Ò nµy tõng lµ bµi häc ®¾t gi¸ trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. Sù t¸c ®éng trë l¹i cña c¸c yÕu tè cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt kh¸ phong phó vµ phøc t¹p, nhÊt lµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ë n­íc ta hiÖn nay. VÊn ®Ò quan hÖ s¶n xuÊt cã t¸c ®éng thóc ®Çy hay k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®· ®­îc §¶ng ta nhËn thøc vµ vËn dông ®óng ®¾n trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o ®Êt n­íc theo ®­êng lèi ®æi míi. §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh r»ng: lùc l­îng s¶n xuÊt bÞ k×m h·m kh«ng chØ trong tr­êng hîp quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, mµ c¶ khi quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn khong ®ång bé, cã nh÷ng yÕu tè ®i qu¸ xa so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt “§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI.”. Quan hÖ së h÷u ®­îc hiÓu lµ “h×nh thøc chiÕm h÷u cña c¶i vËt chÊt do lÞch sö quy 3 ®Þnh, trong ®ã thÓ hiÖn quan hÖ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi ”. Së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi mäi h×nh thøc kh¸c cña quan hÖ s¶n xuÊt, do vËy, khi h×nh thøc cña quan hÖ së h÷u thay ®æi sÏ kÐo theo sù thay ®æi trong mäi h×nh thøc kh¸c cña quan hÖ s¶n xuÊt. VÒ nguyªn t¾c, nh÷ng thay ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt nãi chung lµ nh»m thóc ®Çy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, do lùc l­îng s¶n xuÊt ®· ph¸t triÓn ®ßi hái nã ph¶i thay ®æi cho phï hîp. Chóng ta ®· tõng ph¹m sai lÇm lµ x©y dùng nhiÒu yÕu tè cña quan hÖ s¶n xuÊt v­ît tr­íc so víi lùc l­îng s¶n xuÊt mµ chóng ta hiÖn cã. §ã lµ viÖc chØ cho phÐp c¸c h×nh thøc së h÷u Nhµ n­íc vµ së h÷u tËp thÓ tån t¹i, trong khi c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c ®ang cßn cã t¸c dông m¹nh mÏ ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt th× l¹i bÞ ng¨n cÊm, kh«ng ®­îc phÐp ph¸t triÓn. viÖc ®ã ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng s¶n xuÊt bÞ ®×nh ®èn, kh«ng ph¸t triÓn. Sau khi nhËn thøc ®­îc sai lÇm nµy, chóng ta ®· ®æi míi ®­êng lèi chiÕn l­îc trong lÜnh vùc kinh tÕ, ®ã lµ x¸c lËp l¹i c¸c h×nh thøc së h÷u, cho phÐp nhiÒu kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt cïng tån t¹i ®Ó më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 4 B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I. C¬ së lý luËn cho viÖc ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. 1. Lùc l­îng s¶n xuÊt. Thùc tiÕn cho thÊy, sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, nhiÒu ®iÒu kiÖn nh­ng chñ yÕu nhÊt vÉn lµ phô thuéc vµo con ng­êi. §iÒu kh¼ng ®Þnh trªn l¹i cµng ®óng víi hoµn c¶nh n­íc ta trong gian ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Do vËy, h¬n bÊt cø nguån lùc nµo kh¸c, nguån nh©n lùc ph¶i chiÕm vÞ trÝ trung t©m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n­íc ta. NhËn thøc râ ®iÒu ®ã §¶ng ta x¸c ®Þnh con ng­êi võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn x· héi bÒn v÷ng. §©y lµ nguån lùc cña mäi nguån lùc, nh©n tè quan träng bËc nhÊt ®Ó ®­a n­íc ta nhanh chãng trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, §¶ng ta “lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ng­êi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng”, coi viÖc “N©ng cao d©n trÝ, 5 båi d­ìng vµ ph¸t huy nguån lùc to lín cña con ng­êi ViÖt Nam lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII). Do vËy, khai th¸c, sö dông vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ vÊn ®Ò quan träng gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Lùc l­îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn. Tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn tr×nh ®é trinh phôc thiªn nhiªn cña con ng­êi trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ sù kÕt hîp gi÷a ng­êi lao ®éng víi t­ liÖu s¶n xuÊt. Ng­êi lao ®éng víi nh÷ng kinh nghiÖm s¶n xuÊt, thãi quen lao ®éng, sö dông t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. T­ liÖu s¶n xuÊt gåm ®èi t­îng lao ®éng vµ t­ liÖu lao ®éng kh¸c cÇn thiÕt cho viÖc chuyÓn, b¶o qu¶n s¶n phÈm .... Trong thêi ®¹i ngµy nay, khoa khäc ®· trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Nã võa lµ ngµnh s¶n xuÊt riªng. Võa x©m nhËp vµo yÕu tè cÊu thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt, ®em l¹i sù thay ®æi vÒ chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt. C¸c yÕu tè cÊu thµnh 6 lùc l­îng s¶n xuÊt t¸c ®éng lÉn nhau mét c¸ch kh¸ch quan, lµm cho lùc l­îng s¶n xuÊt trë thµnh yÕu tè ®éng nhÊt. Sù t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa khäc vµ c«ng nghÖ cïng víi ®ßi hái t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng ®ang ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu míi cho viÖc khai th¸c vµ ph¸t huy tiÒm n¨ng cña con ng­êi. Qu¸ tr×nh t×m kiÕm nh÷ng c¸ch thøc, gi¶i ph¸p nh»m sö dông vµ ph¸t triÓn nguån lùc quan träng nµy ®ang diÔn ra ë hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Do ®Æc ®iÓm kinh tÕ – x· héi kh¸c nhau nªn mçi n­íc ®Òu cã gi¶i ph¸p vµ b­íc ®i kh¸c nhau trong trong tõng thêi ®iÓm lÞch sö cô thÓ. Tuy nhiªn, g¾n víi nh÷ng t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa khäc vµ c«ng nghÖ, xu h­íng phæ biÕn cña sù ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Òu mang nh÷ng nÐt chñ yÕu sau: Thø nhÊt, con ng­êi ®­îc coi lµ nguån c¬ b¶n ®Ó t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi.Trong bÊt cø h×nh th¸i kinh tÕ nµo, con ng­êi ®Òu lµ nh©n tè trung t©m cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Thø hai, khai th¸c tiÒm n¨ng trÝ tuÖ, ph¸t huy n¨ng lùc s¸ng t¹o trë thµnh yªu cÇu chñ yÕu cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. 7 Cuéc c¸ch m¹ng khoa khäc vµ c«ng nghÖ hiÖn nay ®· t¸c ®éng vµ lµm biÕn ®æi m¹nh mÏ lao ®éng x· héi theo h­íng t¨ng tû träng cña lao ®éng trÝ tuÖ, gi¶m bít c¸c ho¹t ®éng ch©n tay, lµm cho lao ®éng trÝ tuÖ trë thµnh ho¹t ®éng c¬ b¶n cña con ng­êi. ViÖc øng dông ngµy cµng réng r·i trÝ thøc vµo s¶n xuÊt vµ tæ chøc lao ®éng ®· lµm cho trÝ thøc nhanh chãng trë thµnh yÕu tè s¶n xuÊt quan träng nhÊt, thµnh nguån lùc kinh tÕ c¬ b¶n vµ chñ yÕu. Vai trß cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt truyÒn thèng nh­ ®Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vèn.... dÉu kh«ng mÊt ®i song ®· trë thµnh thø yÕu. C¸c nghiªn cøu tr¾c l­îng gÇn ®©y cho thÊy chØ mét phÇn nhá cña sù t¨ng tr­ëng cã thÓ gi¶i thÝch bëi ®Çu vµo vèn, cßn phÇn quan träng cña t¨ng tr­ëng g¾n liÒn víi chÊt l­îng cña lùc l­îng lao ®éng. Thø ba, ­u tiªn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nh»m n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc lµ yªu cÇu c¬ b¶n cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. §Ó khai th¸c vµ ph¸t huy cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng con ng­êi, cÇn cã nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao trªn c¸c mÆt v¨n ho¸ x· héi, chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ tri thøc khoa häc... trong tÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc th× gi¸o dôc ®µo t¹o lµ c¸i cã ý nghÜa quan träng h¬n c¶. Bëi lÏ, mét mÆt, gi¸o dôc ®µo t¹o gãp phÇn 8 n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc chung cho con ng­êi trªn c¸c mÆt v¨n ho¸ x· héi, tri thøc khoa häc, kü thuËt, chuyªn m«n, nghiÖp vô.. MÆt kh¸c, sau khi ®­îc ®µo t¹o, quan niÖm vÒ gi¸ trÞ cña ng­êi lao ®éng sÏ ®­îc ®æi míi, tÝnh kû luËt, ý thøc tr¸ch nhiÖm ë hä ®ù¬c n©ng cao. Víi ý nghÜa ®ã, gi¸o dôc ®µo t¹o ®­îc coi lµ tiÒn ®Ò vµ lµ c¬ së chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Thø t­, chuyÓn h­íng tõ sö dông ®¹i trµ sang tæ chøc qu¶n lý vµ sö dông linh ho¹t nguån nh©n lùc. D­íc t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, viÖc ¸p dông réng r·i tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt lµm cho sè ng­êi d«i ra vµ ph¶i ®æi nghÒ ngµy cµng nhiÒu h¬n. Qu¸ tr×nh ®ã ®ång thêi cßn lµm cho tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh«ng cßn ®i ®«i víi sù t¨ng tr­ëng vÒ viÖc lµm. T×nh h×nh ®ã ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc trùc tiÕp trong qu¸ tr×nh sö dông nguån nh©n lùc. Mét mÆt, ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tõng c¸ nh©n vµ toµn x· héi trªn c¬ së n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn vµ chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, mÆt kh¸c, ph¶i gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu sè ng­êi thÊt nghiÖp hoÆc kh«ng cã viÕc lµm trong toµn bé nÒn kinh tÕ. Do vËy, chØ cã trªn c¬ së ¸p dông c¸c h×nh thøc, biÖn ph¸p tæ chøc vµ qu¶n lý lao ®éng linh ho¹t míi cã thÓ v­ît qua ®­îc th¸ch thøc Êy.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • pdfco_so_ly_luan_cho_viec_giua_luc_luong_san_xuat_va_quan_he_san_xuat_part1_9018.pdf
  • pdfco_so_ly_luan_cho_viec_giua_luc_luong_san_xuat_va_quan_he_san_xuat_part2_1715.pdf
  • pdfco_so_ly_luan_cho_viec_giua_luc_luong_san_xuat_va_quan_he_san_xuat_part3_7569.pdf
  • pdfco_so_ly_luan_cho_viec_giua_luc_luong_san_xuat_va_quan_he_san_xuat_part4_7738.pdf
Luận văn liên quan