Cơ sở lý luận đổi mới tổ chức hải quan theo mô hình hải quan hiện đại ở Việt Nam hiện nay

§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®Æt ra yªu cÇu ph¶i ®æi míi tæ chøc H¶i quan ViÖt Nam theo m« h×nh H¶i quan hiÖn ®¹i ®¸p øng yªu cÇu hoµn thµnh nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ vµ gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, b¶o vÖ chñ quyÒn an ninh quèc gia trong t×nh h×nh míi. 70 Ch−¬ng 3 Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p ®æi míi tæ chøc H¶i quan theo m« h×nh H¶i quan hiÖn ®¹i ë ViÖt Nam 3.1. C¸c quan ®iÓm ®æi míi tæ chøc h¶i quan theo yªu cÇu hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp quèc tÕ 3.1.1. §æi míi tæ chøc H¶i quan theo yªu cÇu hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp quèc tÕ ph¶i ®¸p øng yªu cÇu toµn diÖn, thèng nhÊt, ®ång bé, ®óng víi ®Þnh h−íng c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n−íc - C¶i c¸ch, ®æi míi tæ chøc h¶i quan theo h−íng hiÖn ®¹i hãa ph¶i mang tÝnh toµn diÖn bao gåm: c¶i c¸ch vÒ tæ chøc bé m¸y; c¶i c¸ch vÒ thñ tôc hµnh chÝnh nãi chung vµ c¶i c¸ch vÒ thñ tôc hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan nãi riªng; c¶i c¸ch ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc h¶i quan. KÕt qu¶ cña c¶i c¸ch, ph¸t triÓn ph¶i t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn c¨n b¶n vÒ t¸c phong, lÒ lèi lµm viÖc vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn nhiÖm vô cña ngµnh H¶i quan, ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ héi nhËp vµ ph¸t triÓn. - C¶i c¸ch, hiÖn ®¹i hãa h¶i quan ph¶i ®Æt trong tæng thÓ chung cña ch−¬ng tr×nh: c¶i c¸ch, hiÖn ®¹i hãa ngµnh Tµi chÝnh; yªu cÇu c¶i cña c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia. 3.1.2. §æi míi tæ chøc h¶i quan ph¶i ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh t−¬ng ®èi vµ ph¸t huy tèi ®a søc m¹nh néi lùc cña ngµnh - C¶i c¸ch nh−ng ph¶i b¶o ®¶m tÝnh æn ®Þnh, kh«ng ®æ vì, x¸o trén: Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ph¶i tÝnh to¸n, lùa chän b−íc ®i, ph−¬ng ph¸p thùc hiÖn thËn träng, võa ph¶i tæ chøc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô ®−îc giao mét c¸ch th−êng xuyªn, hiÖu qu¶, võa thùc hiÖn c¶i c¸ch v÷ng ch¾c t¹o chuyÓn biÕn c¨n b¶n trªn c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng h¶i quan theo c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. 71 - ViÖc tiÕn hµnh c¶i c¸ch, ph¸t triÓn ngµnh H¶i quan ph¶i ph¸t huy hÕt tæng lùc søc m¹nh tËp thÓ trong tõng néi dung c¶i c¸ch nh−: c¶i c¸ch thÓ chÕ; ®Çu t− nguån kinh phÝ; ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé nhanh chãng ®¸p øng yªu cÇu c¶i c¸ch, hiÖn ®¹i hãa. Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ph¶i sö dông ®ång bé søc m¹nh c¸c lùc l−îng cña ngµnh H¶i quan; cña ngµnh Tµi chÝnh; cña hÖ thèng c¸c tr−êng, Häc viÖn Tµi chÝnh - thuéc Bé Tµi chÝnh, cña trong n−íc vµ n−íc ngoµi. 3.1.3. §æi míi tæ chøc H¶i quan ph¶i ®¶m b¶o dùa trªn c¬ së khoa häc, thùc tiÔn; cã tÝnh ®Þnh h−íng l©u dµi vµ phï hîp víi chuÈn mùc khu vùc, thÕ giíi - §¸p øng ®−îc c¸c môc tiªu vµ yªu cÇu qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i lµ qu¶n lý tËp trung theo c¶ chiÒu däc vµ chiÒu ngang, trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña h¶i quan theo chuÈn mùc quèc tÕ vµ thùc hiÖn cam kÕt quèc tÕ b»ng c¸ch thiÕt lËp vµ duy tr× hÖ thèng th«ng tin nghiÖp vô h¶i quan ®· ®−îc thu thËp, ph©n tÝch, xö lý ®Ó ¸p dông qu¶n lý rñi ro trong qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp; tËp trung hãa chøc n¨ng qu¶n lý cho h¶i quan cÊp trªn, tõng b−íc thùc hiÖn th«ng quan tù ®éng. - ThiÕt lËp hÖ thèng th«ng tin chØ huy th−êng xuyªn liªn tôc th«ng qua hÖ thèng th«ng tin d÷ liÖu nghiÖp vô h¶i quan, th«ng tin t×nh b¸o h¶i quan ®−îc ph©n lo¹i, ph©n tÝch tõ Tæng côc tíi c¸c Côc H¶i quan (sau lµ H¶i quan Vïng); Chi côc H¶i quan (sau lµ c¸c ®iÓm th«ng quan). - §¶m b¶o viÖc thay ®æi ph−¬ng thøc qu¶n lý tõ h×nh thøc qu¶n lý hµnh chÝnh ®¬n thuÇn sang qu¶n lý thùc chÊt ho¹t ®éng nghiÖp vô th«ng qua hÖ thèng th«ng tin chØ huy cña tæ chøc h¶i quan c¸c cÊp. - B¶o ®¶m sù ®ång bé gi÷a m« h×nh nghiÖp vô víi m« h×nh tæ chøc cã nghÜa lµ, tæ chøc ®−îc c¶i c¸ch ®æi míi ®−îc dùa trªn c¬ së cña sù thay ®æi nhiÖm vô, sù thay ®æi cña quy tr×nh thñ tôc h¶i quan tõ thñ c«ng sang tù ®éng hãa, hiÖn ®¹i hãa; vai trß cña c¬ quan h¶i quan chuyÓn dÇn sang vÞ thÕ cña c¬ quan ®ång hµnh, hîp t¸c víi chÊt l−îng phôc vô tèt nhÊt cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, xuÊt nhËp c¶nh, ®Çu t−.... 72 3.2. C¸c gi¶i ph¸p ®æi míi tæ chøc H¶i quan theo m« h×nh H¶i quan hiÖn ®¹i ë ViÖt Nam hiÖn nay 3.2.1. C¸c gi¶i ph¸p vÒ thÓ chÕ (ph¸p luËt) ViÖc ®æi míi tæ chøc H¶i quan theo m« h×nh H¶i quan hiÖn ®¹i lµ mét néi dung lín vµ kh¸ phøc t¹p. §æi míi ph¶i trªn c¬ së tu©n thñ c¸c tiªu chÝ mang tÝnh khoa häc ®−îc ®Æt ra tr−íc yªu cÇu cña thùc tiÔn, nªn muèn hiÖu qu¶ cÇn x¸c ®Þnh m« h×nh tæ chøc trong t−¬ng lai. HÖ thèng tæ chøc cña H¶i quan h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cã tÝnh truyÒn thèng, g¾n víi lÞch sö ph¸t triÓn cña Nhµ n−íc c¸ch m¹ng tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945. Khi chuyÓn hãa yÕu tè mang tÝnh truyÒn thèng kÕt hîp víi yÕu tè mang tÝnh hiÖn ®¹i vµ thêi ®¹i cÇn cã b−íc ®i thÝch hîp. Ngoµi néi dung cã tÝnh chung nhÊt cña c¸c gi¶i ph¸p trong ®æi míi tæ chøc víi ý nghÜa nh− lµ: tiÒn ®Ò ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh ®æi míi, cÇn khai th¸c vµ b¸m s¸t ®Þnh h−íng vÒ m« h×nh tæ chøc t−¬ng lai. Trong khoa häc tæ chøc qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ x¸c ®Þnh m« h×nh t−¬ng lai cã ý nghÜa v« cïng quan träng mang tÝnh nÒn t¶ng, ®Þnh h−íng cho c¶ qu¸ tr×nh ®æi míi. Víi ý nghÜa ®ã qu¸ tr×nh ®æi míi tæ chøc H¶i quan còng b¾t ®Çu tõ viÖc x©y dùng mét m« h×nh tæ chøc cho t−¬ng lai theo yªu cÇu cña H¶i quan hiÖn ®¹i. M« h×nh tæ chøc nµy cÇn ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh: - Tæ chøc bé m¸y bªn trong vµ chøc n¨ng nhiÖm vô cña H¶i quan c¸c cÊp ®−îc thiÕt kÕ dùa trªn hÖ thèng thu thËp, ph©n tÝch, xö lý th«ng tin nghiÖp vô h¶i quan, tõng b−íc øng dông tiÕn bé c«ng nghÖ th«ng tin vµ kü thuËt qu¶n lý rñi ro vµo ho¹t ®éng nghiÖp vô h¶i quan; - Mäi ho¹t ®éng theo chøc n¨ng cñ tõng tæ chøc trong hÖ thèng ®Òu dùa trªn c¬ së thu thËp, ph©n tÝch, xö lý th«ng tin nghiÖp vô h¶i quan, ¸p dông c¸c tiªu chÝ qu¶n lý rñi ro g¾n víi mäi quy tr×nh nghiÖp vô cña c¸c tæ chøc, gióp cho c¶ hÖ thèng tæ chøc tËn dông c¸c c¬ héi vµ gi¶m thiÓu c¸c nguy c¬ thiÖt h¹i. Thùc hiÖn viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh thèng nhÊt tËp trung tõ Tæng côc H¶i quan ®Õn c¸c H¶i quan cöa khÈu; 73 - Tæ chøc míi ph¶i khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc, nguån th«ng tin thu thËp ®−îc phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý ®iÒu hµnh; - Thùc hiÖn qu¶n lý thùc chÊt c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô h¶i quan. ChuyÓn dÇn vÞ thÕ c¬ quan H¶i quan tõ qu¶n lý hµnh chÝnh ®¬n thuÇn sang vÞ thÕ míi lµ c¬ quan ®èi t¸c, phôc vô. H−íng tíi mét c¬ quan H¶i quan hiÖn ®¹i cã chÊt l−îng phôc vô tèt nhÊt ngang tÇm víi khu vùc vµ thÕ giíi. §Æt trong tr−êng hîp M« h×nh tæ chøc cña H¶i quan ViÖt Nam hiÖn ®¹i gi¶ ®Þnh ®−îc thiÕt kÕ theo m« h×nh nh− sau: BiÓu ®å 3.1: M« h×nh gi¶ ®Þnh tæ chøc cña H¶i quan ViÖt Nam hiÖn ®¹i Dù kiÕn giai ®o¹n 1 sÏ quy ho¹ch l¹i thµnh 14 H¶i quan Côc vµ Vïng. Tiªu chÝ ®Ó ph©n vïng quy ho¹ch lµ: Khèi l−îng c«ng viÖc; ®Æc thï lo¹i h×nh c«ng viÖc; kh¶ n¨ng di chuyÓn kiÓm so¸t; kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin; ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ truyÒn thèng; dù b¸o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn Bé Tµi chÝnh tæng côc h¶i quan (Dù kiÕn s¾p xÕp l¹i t¹i biÓu ®å 3.2) Dù kiÕn sau khi quy ho¹ch l¹i thµnh 14 H¶i quan Côc vµ Vïng sÏ tiÕn hµnh quy ho¹ch l¹i m¹ng l−íi H¶i quan cÊp Chi côc. Tiªu chÝ quy ho¹ch theo: c«ng viÖc; ®Æc thï lo¹i h×nh c«ng viÖc; kh¶ n¨ng di chuyÓn kiÓm so¸t; kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin; ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ truyÒn thèng; dù b¸o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn; kh¶ n¨ng ®Çu t−... c¸c tiªu chÝ nµy kh«ng phô thuéc vµo ®Þa giíi hµnh chÝnh h¶i quan vïng h¶i quan cöa khÈu 74 BiÓu ®æ 3.2: Tæ chøc cña c¬ quan Tæng côc H¶i quan Tæng côc H¶i quan Nhãm c¸c c¬ quan tham m−u gióp viÖc Tæng côc tr−ëng: 1. V¨n phßng Tæng côc H¶i quan 2. Vô Tµi chÝnh 3. Vô Qu¶n lý nguån nh©n lùc 4. Thanh tra H¶i quan 5. Vô Ph¸p chÕ vµ quan hÖ c«ng chóng 6. Vô Hîp t¸c quèc tÕ 7. Vô kÕ ho¹ch chiÕn l−îc 8. Vô C«ng t¸c chÝnh trÞ vµ liªm chÝnh h¶i quan 9. C¬ quan ®¹i diÖn cña Tæng côc H¶i quan t¹i phÝa Nam C¸c ®¬n vÞ nghiÖp vô: 1. Côc qu¶n lý th«ng quan vµ thuÕ quan 2. Côc kiÓm tra sau th«ng quan 3. Côc kü thuËt nghiÖp vô hµng ho¸ XNK 4. Côc th«ng tin nghiÖp vô h¶i quan 5. Côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu C¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp: 1. Tr−êng H¶i quan ViÖt Nam 2. ViÖn Nghiªn cøu H¶i quan 3. B¸o H¶i quan ViÖt Nam 75 Tõ m« h×nh mang tÝnh gi¶ ®Þnh, dù kiÕn trªn yªu cÇu ph¶i x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt thõa nhËn m« h×nh nµy nh− viÖc söa ®æi c¸c quy ®Þnh cña LuËt H¶i quan x¸c ®Þnh m« h×nh, c¬ cÊu tæ chøc cña H¶i quan tõ trung −¬ng xuèng ®Õn cÊp Chi côc. §ång thêi x©y dùng nghÞ ®Þnh míi quy ®Þnh chøc n¨ng nhiÖm vô cña tõng cÊp, tõng ®¬n vÞ theo m« h×nh vµ c¬ cÊu tæ chøc míi. §Ó thùc hiÖn ®−îc yªu cÇu nµy c¸c gi¶i ph¸p vÒ thÓ chÕ ph¸p luËt cÇn tËp trung vµo c¸c néi dung nh−: - §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng tæ chøc bé m¸y hiÖn hµnh c¶ ë Tæng côc vµ H¶i quan ®Þa ph−¬ng (®Þa bµn ho¹t ®éng, tæ chøc bé m¸y, c¬ chÕ ®iÒu hµnh, quan hÖ phèi hîp). Tõ nh÷ng néi dung ®· ph©n tÝch cã tÝnh chung nhÊt vÒ −u ®iÓm, bÊt cËp ë trªn muèn ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc h¶i quan ®¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô trong t×nh h×nh míi cÇn ph¶i tiÕn hµnh tæng kÕt toµn diÖn vÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña toµn bé hÖ thèng tæ chøc hiÖn hµnh. ViÖc ®¸nh gi¸ ph¶i ®−îc dùa trªn c¸c bé tiªu chÝ ®¸nh gi¸ chuÈn, cã thÓ bao gåm: môc tiªu cña thµnh lËp tæ chøc; quy m« cña tæ chøc (lµ cÊp g×); chøc n¨ng nhiÖm vô vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng; sè l−îng c¸n bé; tr×nh ®é vµ c¬ cÊu c¸n bé; møc chi phÝ cho ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ; ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng hoµn thµnh nhiÖm vô ®−îc giao; nh÷ng bÊt cËp liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña tæ chøc; sù cÇn thiÕt cña tæ chøc tr−íc yªu cÇu chung... Th«ng qua kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng tæ chøc H¶i quan chØ râ nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i vÒ quy ®Þnh mang tÝnh ph¸p liªn quan ®Õn quyÕt ®Þnh m« h×nh tæ chøc, c¬ cÊu, c¬ chÕ ho¹t ®éng, chøc n¨ng vµ thÈm quyÒn... cÇn söa ®æi bæ sung, ®iÒu chØnh; còng th«ng qua kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ chØ râ nh÷ng yÕu kÐm tån t¹i, chØ râ nguyªn nh©n kh¸ch quan còng nh− chñ quan vµ ®−a ra c¸c ®Ò xuÊt cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc H¶i quan c¸c cÊp. - §èi chiÕu yªu cÇu cña ph−¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn ®¹i dùa trªn c«ng nghÖ th«ng tin, qu¶n lý rñi ro vµ trang thiÕt bÞ kü thuËt. X©y dùng ph−¬ng ¸n 76 ®æi míi tæ chøc. §©y lµ nhãm gi¶i ph¸p quan träng, bëi t−¬ng øng víi mçi ph−¬ng ph¸p c¸ch thøc qu¶n lý øng víi mét m« h×nh tæ chøc bé m¸y vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng phï hîp. M« h×nh tæ chøc hiÖn t¹i lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn cña c¶ mét qu¸ tr×nh x©y dùng vµ tr−ëng thµnh qua h¬n 60 n¨m. Ph−¬ng ¸n tæ chøc míi ®−îc x©y dùng theo yªu cÇu cña m« h×nh qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i ph¶i ®−îc tiÕn hµnh thËn träng, khoa häc vµ cã tÝnh kh¶ thi cao, phï hîp víi thùc tiÔn. Ph−¬ng ¸n tæ chøc míi ph¶i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së yªu cÇu kh¸ch quan, cã nghÜa lµ tõ nhiÖm vô, quy tr×nh thñ tôc ®Æt ra yªu cÇu h×nh thµnh tæ chøc. Tæ chøc lµ míi hay ®−îc ®iÒu chØnh ph¶i ®−îc quy ®Þnh mét c¸ch râ rµng, minh b¹ch vÒ chøc tr¸ch nhiÖm vô, thÈm quyÒn còng nh− ®Þa vÞ ph¸p lý trong hÖ thèng tæ chøc H¶i quan nãi riªng vµ hÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc nãi chung. KÕt qu¶ cña nhãm gi¶i ph¸p nµy ph¶i ®¹t ®−îc lµ: - X©y dùng ®Ò ¸n quy ho¹ch l¹i m¹ng l−íi tæ chøc cña toµn ngµnh h¶i quan (tæ chøc gåm mÊy cÊp; cô thÓ nh− thÕ nµo...). Néi dung cña §Ò ¸n ph¶i nªu mét c¸ch ®Èy ®ñ, toµn diÖn nh÷ng luËn cø khoa häc, thùc tiÔn vÒ tæ chøc vµ hÖ thèng tæ chøc trªn c¬ së ®ã ®−a ra quan ®iÓm quy ho¹ch m¹ng l−íi vµ thiÕt lËp tæ chøc mét c¸ch khoa häc, phï hîp víi ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, c¬ chÕ qu¶n lý, ®Þa lý, lÞch sö cña ViÖt Nam. - X©y dùng ®Ò ¸n thiÕt lËp c¸c ®¬n vÞ tham m−u thuéc Tæng côc H¶i quan dùa trªn nÒn t¶ng ®· cã, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu, c¸ch thøc qu¶n lý míi ®Ó thµnh lËp, s¸p nhËp... - ChuÈn hãa chøc n¨ng nhiÖm vô, ph−¬ng ph¸p ®iÒu hµnh qu¶n lý cña h¶i quan c¸c cÊp theo m« h×nh h¶i quan hiÖn ®¹i. §ång thêi víi x©y dùng ®Ò ¸n c¶i c¸ch m¹ng l−íi tæ chøc trong toµn ngµnh ph¶i x¸c ®Þnh cô thÓ chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ ®Þa vÞ ph¸p lý, quyÒn vµ nghÜa vô cña tõng ®¬n vÞ tæ chøc trong c¶ hÖ thèng tæ chøc; mèi quan hÖ cña tõng tæ chøc trong hÖ thèng tæ chøc chung. 77 - X©y dùng quy chÕ kiÓm so¸t néi bé nh»m phßng ngõa, ph¸t hiÖn vµ sím cã c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn c¸c hiÖn t−îng tiªu cùc. X©y dùng c¸c v¨n b¶n cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh ®æi míi tæng thÓ hÖ thèng tæ chøc H¶i quan theo yªu cÇu qu¶n lý H¶i quan hiÖn ®¹i (nh− söa ®æi bæ sung LuËt H¶i quan; NghÞ ®Þnh vÒ tæ chøc bé m¸y; Quy chÕ ho¹t ®éng; Quy chÕ thanh tra kiÓm tra; Quy chÕ phèi hîp néi bé; Quy chÕ phèi hîp ho¹t ®éng víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng c¸c cÊp...) 3.2.2. C¸c gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch (c¬ chÕ l·nh ®¹o, qu¶n lý cña Trung −¬ng, ®Þa ph−¬ng, c¸c ngµnh chøc n¨ng...) Nguyªn t¾c tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña H¶i quan ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 12 LuËt H¶i quan söa ®æi bæ sung n¨m 2005 lµ: (1) H¶i quan ViÖt Nam ®−îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt; (2) Tæng côc tr−ëng Tæng côc H¶i quan thèng nhÊt qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña H¶i quan c¸c cÊp; H¶i quan cÊp d−íi chÞu sù qu¶n lý, chØ ®¹o cña H¶i quan cÊp trªn. HÖ thèng tæ chøc H¶i quan ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 13 LuËt H¶i quan söa ®æi bæ sung n¨m 2005 lµ: (1) HÖ thèng tæ chøc cña H¶i quan ViÖt Nam gåm cã: (a) Tæng côc H¶i quan; (b) Côc H¶i quan tØnh, liªn tØnh, thµnh phè trùc théc trung −¬ng; (c) Chi côc H¶i quan Cöa khÈu, §éi kiÓm so¸t h¶i quan vµ ®¬n vÞ t−¬ng ®−¬ng. (2) ChÝnh phñ quy ®Þnh cô thÓ nhiÖm vô, tæ chøc, ho¹t ®éng cña H¶i quan c¸c cÊp; chÕ ®é phôc vô, chøc danh, tiªu chuÈn, l−¬ng, phô cÊp th©m niªn, chÕ ®é ®·i ngé kh¸c ®èi víi c«ng chøc h¶i quan; h¶i quan hiÖu, cê hiÖu, cÊp hiÖu, trang phôc, giÊy chøng minh th− H¶i quan. Theo quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña H¶i quan; hÖ thèng tæ chøc cña H¶i quan ViÖt Nam theo LuËt H¶i quan nh− trªn, nÕu tæ chøc l¹i theo m« h×nh H¶i quan hiÖn ®¹i, nguyªn t¾c tæ chøc ho¹t ®éng nµy vÉn ph¶i ®¶m b¶o tæ chøc thùc hiÖn ®Çy ®ñ. Nh−ng khi ®ã c¬ chÕ l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi c«ng t¸c H¶i quan sÏ bÞ thay ®æi bëi H¶i quan Vïng cã thÓ ®−îc thiÕt lËp dùa trªn viÖc s¸p nhËp nhiÒu H¶i quan ®Þa ph−¬ng hiÖn nay. ViÖc nµy 78 ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ vÒ c¬ chÕ l·nh ®¹o qu¶n lý cña Trung −¬ng, ®Þa ph−¬ng, c¸c ngµnh chøc n¨ng cã liªn quan. - CÇn cã mét sù thay ®æi trong thiÕt kÕ tæ chøc §¶ng cña ngµnh ®¶m b¶o thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi mäi mÆt ho¹t ®éng cña H¶i quan, ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c c¸n bé; viÖc chÊp hµnh chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña c¸n bé c«ng chøc h¶i quan. C¬ chÕ l·nh ®¹o b¶o ®¶m sù nhÊt qu¸n trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña vïng, cña tõng ®Þa ph−¬ng n¬i cã ®¬n vÞ H¶i quan. - §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ H¶i quan trªn ph¹m vi toµn l·nh thæ ViÖt Nam theo m« h×nh hiÖn ®¹i lµ xö lý d÷ liÖu tËp trung, ¸p dông kü thuËt qu¶n lý rñi ro, thùc hiÖn th«ng quan tù ®éng nh−ng vÉn ®¶m b¶o viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®ßi hái cÇn cã ®æi míi vÒ c¸ch thøc tæ chøc c¸c ®¬n vÞ t¹i c¬ quan Tæng côc H¶i quan; c¸c ®¬n vÞ tham m−u gióp viÖc t¹i c¸c H¶i quan Vïng... Nh− vËy, ®ång thêi víi thay ®æi vÒ tæ chøc, cÇn ®æi míi hay nãi mét c¸ch kh¸c ph¶i x©y dùng mét c¬ chÕ ph©n cÊp, ph©n quyÒn hîp lý. ViÖc ph©n cÊp ph¶i ®¶m b¶o râ rµng vÒ nhiÖm vô, râ rµng vÒ tr¸ch nhiÖm, lÊy hiÖu qu¶ c«ng viÖc lµ th−íc ®o... - Ho¹t ®éng h¶i quan cã tÝnh ®Æc thï, vµ cã liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh chøc n¨ng v× vËy khi ®æi míi tæ chøc theo m« h×nh hiÖn ®¹i cÇn x©y dùng quy chÕ phèi hîp víi c¸c ngµnh chøc n¨ng mét c¸ch cô thÓ phï hîp víi m« h×nh míi. VÝ dô: quan hÖ phèi hîp gi÷a H¶i quan Vïng víi c¸c tØnh, thµnh phè. Quan hÖ gi÷a c¬ quan H¶i quan trong viÖc ®Êu tranh phßng chèng bu«n lËu, gian lËn th−¬ng m¹i, kiÓm tra sau th«ng quan. Quan hÖ gi÷a H¶i quan Vïng víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng nh− Th−¬ng m¹i, thuÕ, Kho B¹c, Ng©n hµng, Bé §éi Biªn Phßng, C¬ quan kiÓm dÞch... trong thùc hiÖn nh÷ng néi dung liªn quan võa b¶o ®¶m yªu cÇu phèi hîp nh−ng còng phï hîp víi c¸c thÓ thøc vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh... 79 3.2.3. C¸c gi¶i ph¸p vÒ tµi chÝnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o - LËp quy ho¹ch x©y dùng trô së cho toµn ngµnh theo m« h×nh qu¶n lý hiÖn ®¹i. Hoµn thiÖn c¸c ph−¬ng ¸n ®Çu t−, x©y dùng hÖ thèng trô së lµm viÖc cña ngµnh H¶i quan tõ Tæng côc ®Õn c¸c Chi côc, ®Þa ®iÓm th«ng quan theo quy ho¹ch chuÈn cña m« h×nh qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i. §Ó cã c¬ së cho viÖc ®Çu t− cÇn ph¶i tiÕn hµnh x©y dùng ®Þnh møc, quy chuÈn vÒ tiªu chuÈn cña Trô së lµm viÖc ®èi víi tõng cÊp H¶i quan. Trªn c¬ së ph©n lo¹i c¸c cöa khÈu, ®Þa ®iÓm th«ng quan tõ ®ã ®−a ra tiªu chuÈn trô së vµ nh÷ng ®Æc thï vÒ trô së t¹i c¸c lo¹i cöa khÈu ®iÓm th«ng quan. ViÖc x©y dùng ®Þnh møc, quy chuÈn nµy ®¶m b¶o c¸c tiªu chÝ vÒ yªu cÇu chung trong x©y dùng trô së cña Nhµ n−íc vµ yªu cÇu ®Æc thï cña ngµnh vÒ tÝnh khoa häc trong ph©n luång hµng hãa lµm thñ tôc, trong bè trÝ trang bÞ m¸y mãc, thiÕt bÞ kiÓm tra, gi¸m s¸t. C¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n−íc, xuÊt ph¸t tõ ®Æc thï cña ngµnh, viÖc tiÕn hµnh quy chuÈn c¸c néi dung cô thÓ cña trô së lµm viÖc lµ rÊt cÇn thiÕt vµ ph¶i lµm sím. §Ó hiÖn ®¹i hãa vµ tù ®éng hãa ®ång thêi víi ®Çu t− x©y dùng c¬ së vËt chÊt cÇn tËp trung ®Çu t− c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt tiÕn tiÕn vµo ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ H¶i quan. Trong ®iÒu kiÖn kh«ng t¨ng biÕn chÕ, dù b¸o nhiÖm vô kh«ng ngõng t¨ng qua c¸c n¨m, ®ßi hái ph¶i øng dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m th«ng tho¸ng vÒ thñ tôc nh÷ng vÉn qu¶n lý chÆt chÏ ®óng ph¸p luËt. ViÖc x©y dùng trô së míi, vµ c¶i t¹o n©ng cÊp ph¶i tÝnh to¸n tõ ban ®Çu vÒ trang thiÕt bÞ l¾p ®Æt bªn trong. Nh− vËy, hiÖu qu¶ sö dông trô së míi thiÕt thùc vµ phï hîp. - X©y dùng c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin vµ thùc hiÖn qu¶n lý b»ng ph−¬ng ph¸p ®iÖn tö. Trang thiÕt bÞ kü thuËt cÇn thiÕt cho c¸c lùc l−îng lµm c«ng t¸c gi¸m s¸t qu¶n lý, ®Êu tranh chèng bu«n lËu, chèng gian lËn th−¬ng m¹i. Đầu tư trang thiết bị cho Trung t©m dữ liệu của Tổng cục Hải quan đảm bảo năng lực xử lý th«ng tin theo m« h×nh tập trung. C¸c trung t©m dữ liệu cấp vïng được đầu tư ở mức độ đảm bảo năng lực xử lý theo yªu cÇu 80 ho¹t ®éng nghiÖp vô. Ph¸t triÓn hệ thèng ứng dụng, nghiªn cứu thiết kế tổng thể, trªn cơ sở đã từng bước ph¸t triển c¸c ứng dụng phục vụ cho m« h×nh quản lý hải quan hiện đại, thÝ dụ như: Hệ thống tự động hãa th«ng quan hµng xuất khẩu; hệ thống tự động hãa th«ng quan hµng nhập khẩu; hệ thống quản lý hµng hãa nhập khẩu; hệ thống quản lý hµng hãa xuất khẩu; hệ thống khai hải quan điện tử; hệ thống thanh to¸n tiền thuế điện tử; hệ thống kÕ to¸n thuế điện tử; hệ thống thu thËp th«ng tin vÒ gi¸ tÝnh thuế điện tử; hệ thống th«ng tin phôc vô dù b¸o, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nguån thu; hệ thống th«ng tin t×nh b¸o h¶i quan; hệ thống th«ng tin quản lý doanh nghiệp. - Hoµn thµnh viÖc trang bÞ ph−¬ng tiÖn, thiÕt bÞ lµm viÖc theo tiªu chuÈn hiÖn ®¹i cho: H¶i quan cña hai s©n bay quèc tÕ, c¸c c¶ng biÓn, ®Þa ®iÓm th«ng quan cã l−u l−îng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu lín thuéc §ång Nai, §µ N½ng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, Vòng Tµu, Qu¶ng Ninh. Trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c ph−¬ng tiÖn, thiÕt bÞ kiÓm tra gi¸m s¸t cho c¸c ®¬n vÞ h¶i quan cöa khÈu quèc tÕ ®−êng bé. Muèn vËy ph¶i rµ so¸t c¸c ph−¬ng tiÖn kü thuËt nghiÖp vô: m¸y soi, camera, c«ng cô phôc vô kiÓm hãa… ®èi chiÕu yªu cÇu nhiÖm vô ®Õn n¨m 2010, x¸c ®Þnh nhu cÇu mua s¾m, trang bÞ; hoµn chØnh quy chÕ qu¶n lý, sö dông: ph¶i tiÕn hµnh viÖc quy ho¹ch, rµ so¸t vÒ nhu cÇu mua s¾m trang thiÕt bÞ kü thuËt ®Ó phôc vô viÖc hiÖn ®¹i hãa vµ tù ®éng hãa. Ph−¬ng tiÖn chuyªn dïng trong lÜnh vùc kiÓm tra, gi¸m s¸t: ®¶m b¶o ®−îc yªu cÇu hoµn thµnh nhiÖm vô trong ®iÒu kiÖn biªn chÕ kh«ng t¨ng, khèi l−îng c«ng viÖc t¨ng nhanh. Trang bÞ ®ñ c¸c ph−¬ng tiÖn, dông cô c¸ nh©n cho c¸n bé kiÓm hãa ®¶m b¶o sù nhËn biÕt chÝnh x¸c vÒ c¶m quan cña hµng hãa, vÒ sè, träng l−îng vµ nh÷ng thiÕt bÞ niªm phong hµng hãa, thiÕt bÞ ®Þnh vÞ theo dâi hµnh tr×nh cña c¸c ph−¬ng tiÖn qu¸ c¶nh, t¹m nhËp t¸i xuÊt. Trang bÞ ®ång bé m¸y soi hiÖn ®¹i, quy tr×nh nghiÖp vô hoµn chØnh cho mét sè cöa khÈu c¸c trang bÞ nµy ph¶i ®¹t ®é chuÈn ngang tÇm víi mét sè n−íc ph¸t triÓn trong khu vùc. HÖ thèng m¸y soi kiÓm tra hµng hãa: 100% cöa 81 khÈu, c¶ng biÓn, s©n bay, ®Þa ®iÓm lµm thñ tôc h¶i quan ®−îc trang bÞ m¸y soi hµnh lý cña kh¸ch xuÊt nhËp c¶nh. HÖ thèng m¸y camera quan s¸t phôc vô yªu cÇu th«ng quan hµng hãa, ®Êu tranh chèng bu«n lËu, ng¨n ngõa vµ chèng phiÒn hµ tiªu cùc ®−îc l¾p ®Æt trªn toµn bé hÖ thèng c¶ng biÓn quèc tÕ, s©n bay quèc tÕ vµ mét sè ®iÓm cÇn thiÕt theo yªu cÇu riªng. C¸c thiÕt bÞ phôc vô kiÓm tra kh¸c: nh− c©n, th−íc ®o, m¸y ®Õm... dù kiÕn trang bÞ hoµn chØnh t¹i c¸c cöa khÈu quèc tÕ vµ ®iÓm th«ng quan néi ®Þa. Ph−¬ng tiÖn chuyªn dïng trong lÜnh vùc chèng bu«n lËu ®¸p øng yªu cÇu cña t×nh h×nh míi: trang bÞ tµu biÓn, ca n« phôc vô ho¹t ®éng chèng bu«n lËu trªn biÓn. Dù kiÕn h×nh thµnh 3 H¶i ®éi chèng bu«n lËu trªn biÓn do Tæng côc H¶i quan qu¶n lý. Bè trÝ sè l−îng ph−¬ng tiÖn cho 1 H¶i ®éi dù kiÕn: tµu tuÇn tra kiÓm so¸t tèc ®é cao lµ 6 chiÕc; 01 m¸y bay trùc th¨ng lo¹i nhá; 1 tµu chë hµng, 2 tµu chë dÇu; 6 ca n«. Trang bÞ hÖ thèng m¸y ngöi ph¸t hiÖn ma tóy, chÊt næ t¹i tÊt c¶ c¸c s©n bay quèc tÕ, cöa khÈu ®−êng bé quèc tÕ, c¶ng biÓn quèc tÕ cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp c¶nh cña kh¸ch. T¨ng c−êng trang thiÕt bÞ cho l−îng kiÓm tra phßng chèng ma tóy cña H¶i quan: hiÖn ®¹i hãa c¸c ph−¬ng tiÖn phôc vô c«ng t¸c chØ ®¹o, kiÓm tra, cña l·nh ®¹o ngµnh vµ t¸c chiÕn nghiÖp vô ®¶m b¶o th«ng tin kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ bÝ mËt. §Çu t− x©y dùng m¹ng, c¬ së d÷ liÖu vÒ téi ph¹m ma tóy, qu¶n lý tiÒn chÊt, cã kh¶ n¨ng kÕt nèi tõ Tæng côc H¶i quan xuèng c¸c ®Þa ph−¬ng, gi÷a H¶i quan vµ C«ng an, Bé ®éi biªn phßng, gi÷a H¶i quan ViÖt Nam vµ H¶i quan c¸c n−íc. Lùc l−îng nµy ph¶i ®−îc trang bÞ ®Çy ®ñ kiÕn thøc vµ c«ng cô hç trî nh− m¸y ngöi ma tóy lo¹i hiÖn ®¹i, c¸c chÊt thö, ¸o chèng ®¹n, sóng ®Æc biÖt, c«ng cô th«ng tin liªn l¹c hiÖn ®¹i, m¸y quay chuyªn dông. C¸c thiÕt bÞ kh¸c phôc vô nhiÖm vô chèng bu«n lËu: Ngoµi nh÷ng trang thiÕt bÞ th«ng th−êng nh− «t«, xe m¸y, bé ®µm, m¸y quay chuyªn dông, ¸o gi¸p, lùc l−îng chèng bu«n lËu cÇn ®−îc trang bÞ thªm nh÷ng thiÕt bÞ chuyªn dïng hiÖn ®¹i nh− m¸y bay trinh s¸t lo¹i nhá, c¸c thiÕt bÞ theo dâi tinh vi, m¸y tÝnh cã tèc ®é cao. 82 - X©y dùng trung t©m ph©n tÝch hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ®¹t cÊp ®é chuÈn theo khuyÕn nghÞ cña Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi. Trang bÞ ®ñ c¸c ph−¬ng tiÖn, thiÕt bÞ cña 3 Trung t©m ph©n tÝch, ph©n lo¹i hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cã ®ñ kh¶ n¨ng ph©n tÝch, ph©n lo¹i x¸c ®Þnh tªn, chñng lo¹i, m· sè hµng hãa cho 50% hµng hãa ®−îc lµm thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, tËp trung vµo nh÷ng mÆt hµng míi, nh¹y c¶m. 3.2.4. C¸c gi¶i ph¸p vÒ ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Môc tiªu ®Æt ra ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan cã kû luËt, trung thùc, chuyªn m«n nghiÖp vô cao, chuyªn nghiÖp vµ cã tinh thÇn phôc vô v¨n minh lÞch sù cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p: - Ph¶i x©y dùng c¬ cÊu ng¹ch c«ng chøc ®èi víi tõng ®¬n vÞ theo tõng lo¹i h×nh vµ trong toµn ngµnh. Sö dông ®óng vµ ph¸t huy tèt hiÖu qu¶ ®éi ngò theo ®óng ng¹ch c«ng chøc theo ®óng nguyªn t¾c lµm viÖc g× th× bè trÝ ®óng c¸n bé gi÷ ng¹ch ®ã. - X©y dùng tiªu chuÈn c«ng chøc cña ngµnh h¶i quan. C¨n b¶n chuÈn hãa ®éi ngò theo chøc danh tiªu chuÈn ®· ®−îc x¸c ®Þnh; x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ngµnh nghÒ ph¶i ®µo t¹o (®µo t¹o míi, ®µo t¹o l¹i); x¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu c¸n bé c«ng chøc ph¶i ®¹t ®−îc ®Ó cã ®ñ n¨ng lùc chuyªn m«n, ngo¹i ng÷, vi tÝnh, c«ng nghÖ míi ®Ó lµm chñ ph−¬ng tiÖn kü thuËt míi, thùc hiÖn nhiÖm vô ®−îc giao. Hoµn thiÖn c¸c tiªu chuÈn vÒ tr×nh ®é theo chøc danh tiªu chuÈn c«ng chøc. Trªn c¬ së chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng ®¬n vÞ tõ c¬ quan Trung −¬ng (c¸c Vô, Côc) ®Õn H¶i quan Vïng, c¸c Chi côc ®Ó s¾p xÕp c¬ cÊu tæ chøc phï hîp ®ång thêi ®Ó tÝnh to¸n c¬ cÊu tr×nh ®é c¸n bé c«ng chøc thùc hiÖn nhiÖm vô. C¬ cÊu tr×nh ®é c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan c¸c cÊp thùc hiÖn theo ®Þnh h−íng c¬ cÊu bè trÝ c¸n bé L·nh ®¹o vµ c«ng chøc thõa hµnh nªu t¹i phÇn trªn vµ thùc hiÖn theo quy ho¹ch kÕ ho¹ch c¸n bé ®Õn n¨m 2005 vµ 2010. 83 X©y dùng tiªu chuÈn vÒ tr×nh ®é cho c¸n bé l·nh ®¹o c¸c cÊp; c¸n bé c«ng chøc lµm tham m−u t¹i c¸c ®¬n vÞ ë c¬ quan Tæng côc vµ H¶i quan Vïng. Ph¶i hoµn thiÖn quy ho¹ch vÒ ®µo t¹o c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan; hoµn thiÖn ®¸nh gi¸ l¹i c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d−ìng c¸n bé, c«ng chøc trong nh÷ng n¨m qua ®Ó rót ra nh−ng −u ®iÓm h¹n chÕ ®Ó cã h−íng kh¾c phôc; tiÕn hµnh ®iÒu tra c¬ b¶n, thèng kª tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, ngo¹i ng÷, tin häc; ph©n lo¹i c¸n bé c«ng chøc ®Ó ®µo t¹o theo ®é tuæi, c«ng t¸c ®ang ®¶m nhiÖm, c¬ cÊu tr×nh ®é chuyªn m«n. X©y dùng kÕ ho¹ch ®µo t¹o, båi d−ìng ®èi víi tõng lo¹i c«ng chøc: c«ng chøc l·nh ®¹o; c«ng chøc lµm c«ng t¸c tham m−u; c«ng chøc lµm trùc tiÕp: kiÓm hãa, tÝnh thuÕ, ®iÒu tra chèng bu«n lËu... §èi víi c«ng chøc l·nh ®¹o ngoµi båi d−ìng chuyªn m«n nghiÖp vô cÇn t¨ng c−êng båi d−ìng vÒ kü n¨ng qu¶n lý ®iÒu hµnh. Nhanh chãng triÓn khai ®µo t¹o båi d−ìng tr×nh ®é tin häc, ngo¹i ng÷ cho c¸n bé, c«ng chøc tr−íc m¾t ®èi víi c«ng chøc thõa hµnh trùc tiÕp lµm nghiÖp vô kiÓm tra hµng hãa, tÝnh thuÕ vµ kiÓm tra sau th«ng quan vµ ®èi víi l·nh ®¹o c¸c cÊp. - X©y dùng quy chÕ tuyÓn dông, bè trÝ, lu©n chuyÓn theo nguyªn t¾c: ®óng ng−êi, ®óng viÖc. C¨n cø vµo khèi l−îng c«ng viÖc t¨ng hµng n¨m tõ 20 ®Õn 25%, song song víi ®−a c¸c tiÕn bé cña c«ng nghÖ qu¶n lý hiÖn ®¹i hµng n¨m cÇn ph¶i t¨ng biªn chÕ ®ñ søc ®¶m ®−¬ng c«ng viÖc. ViÖc t¨ng biªn chÕ c¨n cø vµo: nhu cÇu c«ng viÖc t¨ng lªn bao gåm khèi l−îng c«ng viÖc t¨ng do sù gia t¨ng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu; thµnh lËp c¸c ®¬n vÞ míi; nhu cÇu gi¶i quyÕt søc Ðp vÒ sù qu¸ t¶i cña c«ng chøc lµm nghiÖp vô t¹i c¸c cöa khÈu; nhu cÇu ®¶m b¶o kû c−¬ng phÐp n−íc trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ ®¶m b¶o an ninh quèc gia do nhÞp ®é ph¸t triÓn xuÊt khÈu, nhËp khÈu cµng t¨ng tÝnh chÊt phøc t¹p cµng lín nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn ®−êng biªn giíi trªn bé vµ trªn biÓn cña ®Êt n−íc võa lín võa phøc t¹p. TuyÓn dông theo ®óng tiªu chuÈn, n¨ng lùc ®¸p øng c¸c yªu cÇu nghiÖp vô. C¨n cø nhu cÇu tõng lo¹i c«ng viÖc, x¸c ®Þnh c¬ cÊu ngµnh nghÒ cÇn tuyÓn cho tõng ®¬n vÞ. LËp kÕ 84 ho¹ch tuyÓn dông theo c¬ cÊu cña ngµnh theo tõng n¨m trªn c¬ së chØ tiªu biªn chÕ ®−îc ph©n bæ. Trªn c¬ së kÕ ho¹ch vµ c¬ cÊu ®−îc x¸c ®Þnh, tËp trung tuyÓn chän cã chän läc ®Ó tuyÓn dông ®−îc ng−êi tµi, ng−êi cã n¨ng lùc, phÈm chÊt tèt trong c¸c ngµnh nghÒ thuéc c¬ cÇu cÇn bæ sung. X©y dùng chÕ ®é thi tuyÓn chÆt chÏ, cã chÝnh s¸ch −u tiªn trong tuyÓn dông nh©n tµi, tuyÓn chän chuyªn gia vÒ c¸c lÜnh vùc chuyªn m«n träng yÕu cña ngµnh. - Thùc hiÖn quy ho¹ch c¸n bé theo c¸c néi dung ®· ®−îc chuÈn hãa. X©y dùng ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, båi d−ìng c«ng chøc cã hÖ thèng, cã kÕ ho¹ch, cËp nhËt ®−îc c¸c kiÕn thøc hiÖn ®¹i. Ngµnh H¶i quan cÇn triÓn khai tÝch cùc viÖc ®µo t¹o vµ ®¹o t¹o l¹i c¸n bé theo h−íng: tiÕn hµnh ®µo t¹o ®ång bé cho nh©n viªn sö dông, nh©n viªn kü thuËt b¶o d−ìng, c¸n bé qu¶n lý c¸c cÊp ®Ó cã thÓ ®−a c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµo ho¹t ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶, l©u dµi; kÕt hîp c¶ ph−¬ng ¸n ®µo t¹o trong n−íc vµ ngoµi n−íc nh»m t¹o hiÖu qu¶ cao trong viÖc t¹o ra ®ñ nguån nh©n lùc cho c«ng t¸c hiÖn ®¹i hãa nãi chung vµ cho viÖc triÓn khai c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt nãi riªng; Khi ®−a c¸c ph−¬ng tiÖn kü thuËt vµo sö dông ph¶i bè trÝ hîp lý d©y chuyÒn lµm viÖc t¹o luång th«ng tho¸ng, kh«ng chång chÐo, bè trÝ ng−êi phï hîp cã ®ñ tr×nh ®é theo yªu cÇu c«ng viÖc ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ cña ph−¬ng tiÖn kü thuËt. - X©y dùng tæ chøc bé m¸y vµ triÓn khai ho¹t ®éng cña Trung t©m ®µo t¹o. Hoµn chØnh hÖ thèng gi¸o tr×nh phï hîp víi c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o c«ng chøc theo ®óng tiªu chuÈn ®Ò ra. TriÓn khai thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o, båi d−ìng nghiÖp vô qu¶n lý, ®iÒu hµnh tr−íc khi ®Ò b¹t, bæ nhiÖm. G¾n quy ho¹ch ®µo t¹o víi sö dông vµ t¹o nguån c¸n bé l©u dµi. Ph¸t triÓn c¸c chuyªn ®Ò nghiÖp vô míi trªn c¬ së chøc n¨ng nhiÖm vô cña ngµnh hiÖn t¹i còng nh− trong thêi gian tíi. §ång thêi ®æi míi ch−¬ng tr×nh vµ ph−¬ng thøc ®µo t¹o, båi d−ìng, chó träng n©ng cao kiÕn thøc kü n¨ng nghÒ nghiÖp. Mçi lo¹i c¸n bé c«ng chøc cã néi dung båi d−ìng phï hîp. Th−êng xuyªn tiÕn hµnh kiÓm tra tiÕn ®é vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn kÕ ho¹ch còng nh− viÖc sö dông nguån kinh phÝ ®−îc cÊp. 85 X©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ ®Þnh møc, vÒ qu¶n lý vµ sö dông nguån kinh phÝ ®µo t¹o, båi d−ìng c¸n bé c«ng chøc phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ hiÖn nay; ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch ®·i ngé hîp lý lµm ®éng c¬ thóc ®Èy c¸n bé, c«ng chøc ®i häc ®Ó n©ng cao tr×nh ®é. Nghiªn cøu x©y dùng kÕ ho¹ch båi d−ìng vÒ kü n¨ng nghÒ nghiÖp cho c«ng chøc thõa hµnh nh−: kü n¨ng kiÓm tra gi¸m s¸t m¸y bay, tµu thuyÒn, « t«; kü n¨ng vÒ th−¬ng phÈm häc ®èi víi hµng hãa ®Æc biÖt nh−: thuèc t©n d−îc, hãa chÊt, v¶i sîi, m¸y mãc... kü n¨ng kiÓm hãa; tuÇn tra kiÓm so¸t... Cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o båi d−ìng, chÝnh s¸ch ®Ó h×nh thµnh ®éi ngò chuyªn gia ®Çu ngµnh vÒ c¸c lÜnh vùc nghiÖp vô cña ngµnh theo môc tiªu ®Ò ra. ViÖc ®µo t¹o chuyªn gia cã thÓ d−íi c¸c h×nh thøc cho phï hîp, hiÖu qu¶, cã thÓ göi ®i ®µo t¹o ë n−íc ngoµi. TËp trung ®µo t¹o, båi d−ìng cho ®éi c¸n bé, c«ng chøc khoa häc kü thuËt thuéc c¸c lÜnh vùc gi¶ng d¹y, nghiªn cøu khoa häc, ph©n tÝch ph©n lo¹i hµng hãa. Ph¶i ®µo t¹o ®−îc ®éi ngò chuyªn gia H¶i quan trªn c¸c lÜnh vùc c«ng t¸c quan träng cña ngµnh nh−: chuyªn gia nghiªn cøu ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch; chuyªn gia vÒ c«ng nghÖ; chuyªn gia vÒ kiÓm tra gi¸m s¸t vµ thu thuÕ; gi¸o viªn giái; chuyªn gia vÒ thanh tra h¶i quan; chuyªn gia vÒ ®Êu tranh chèng bu«n lËu; chuyªn gia vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ kiÓm tra H¶i quan; chuyªn gia vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng cô phôc vô c«ng t¸c ®iÒu tra chèng bu«n lËu; chuyªn gia vÒ kü thuËt héi nhËp quèc tÕ vµ ®µm ph¸n quèc tÕ.. - CÇn cã chÕ ®é chÝnh s¸ch phï hîp, t−¬ng xøng víi tÝnh chÊt ®Æc thï cña c«ng viÖc H¶i quan. Th«ng qua thùc hiÖn thÝ ®iÓm chÝnh s¸ch kho¸n biªn chÕ, kho¸n kinh phÝ ho¹t ®éng cÇn bè trÝ kinh phÝ ®Çu t− cho con ng−êi phï hîp, ®¶m b¶o møc thu nhËp phï hîp víi mÆt b»ng chung cña x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho thùc hiÖn liªm chÝnh h¶i quan vµ n©ng cao n¨ng lùc thùc hiÖn nhiÖm vô. Cã chÕ ®é ®·i ngé ®èi víi nh÷ng chuyªn gia giái trong c¸c lÜnh vùc h¶i quan; dµnh biªn chÕ t¨ng hµng n¨m vµ chÕ ®é chÝnh s¸ch −u ®·i nh− (tiÒn l−¬ng, nhµ ë…) ®Ó thu hót, tuyÓn dông nh÷ng ng−êi thùc tµi ®· ®−îc ®µo t¹o ë 86 trong n−íc còng nh− n−íc ngoµi vµo ngµnh h¶i quan. Trªn c¬ së chÕ ®é chÝnh s¸ch phï hîp vµ víi tÝnh chÊt ®Æc thï ®Ó ®¶m b¶o viÖc ®·i ngé t−¬ng xøng c«ng søc vµ tÝnh chÊt phøc t¹p cña ho¹t ®éng h¶i quan bao gåm: chÕ ®é d−ìng liªm cho toµn lùc l−îng; chÕ ®é ®èi víi c«ng chøc lµm nhiÖm vô ë biªn giíi h¶i ®¶o, vïng s©u, vïng xa; chÕ ®é ®èi víi lùc l−îng trùc tiÕp lµm nhiÖm vô chèng bu«n lËu trªn bé, trªn biÓn. C¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch ®·i ngé ®Æc thï cña Ngµnh cïng víi chÕ ®é chung ®èi víi c¸n bé c«ng chøc hîp thµnh mét hÖ thèng chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®·i ngé cho c«ng chøc h¶i quan ®¶m b¶o cuéc sèng ë møc trung b×nh kh¸ cho b¶n th©n vµ gia ®×nh hä trong mèi t−¬ng quan chung cña x· héi gãp phÇn ®¶m b¶o cho c«ng chøc h¶i quan yªn t©m, tù hµo, tù träng víi nghÒ nghiÖp, tÝch cùc trong cèng hiÕn phôc vô. - X©y dùng l¹i quy chÕ qu¶n lý c¸n bé, hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý c¸n bé vµ chuÈn hãa c¸c khÈu cña c«ng t¸c qu¶n lý c¸n bé bao gåm tuyÓn dông, ®µo t¹o l¹i, båi d−ìng, sö dông, ®¸nh gi¸ nhËn xÐt c¸n bé, ®iÒu ®éng, lu©n chuyÓn, bæ nhiÖm, bæ nhiÖm l¹i c¸n bé, c«ng chøc... Quy ®Þnh râ quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña tõng c¸ nh©n, tõng ®¬n vÞ trong tõng kh©u c«ng t¸c. Thùc hiÖn nghiªm chÕ ®é thanh tra, kiÓm tra, khen th−ëng, kû luËt vµ vÊn ®Ò liªm chÝnh h¶i quan..., cô thÓ: X©y dùng hÖ thèng c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é c«ng t¸c vµ c¸c quy chÕ c«ng t¸c ®èi víi tõng cÊp, tõng ®¬n vÞ, tõng kh©u c«ng t¸c, tõng lo¹i c«ng chøc (tõ c«ng chøc l·nh ®¹o ®Õn c«ng chøc thõa hµnh). Trong ®ã: thÓ hiÖn râ viÖc c¸ thÓ hãa tr¸ch nhiÖm ®èi víi tõng cÊp, tõng ng−êi, tõng kh©u c«ng t¸c; ph©n cÊp s©u vµ cô thÓ c¶ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¬ së; ®Æc biÖt tËp trung x©y dùng ®æi míi c¸c chÕ ®é, c¸c quy chÕ vÒ c«ng t¸c c¸n bé nhÊt lµ chÕ ®é qu¶n lý c¸n bé. X©y dùng ®Çy ®ñ quy chÕ vÒ tuyÓn dông, ®¸nh gi¸, sö dông, ®iÒu ®éng, lu©n chuyÓn, bæ nhiÖm trªn c¬ së quy ®Þnh chung vÒ c«ng t¸c c¸n bé cña Trung −¬ng, cã sù vËn dông phï hîp, s¸t thùc víi tÝnh chÊt ®Æc thï cña lùc l−îng H¶i quan nh»m ph¸t huy ®óng vµ ®Çy ®ñ n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc, ng¨n ngõa tiªu cùc. 87 T¨ng c−êng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, x©y dùng quy chÕ vÒ thanh tra, kiÓm tra chuyªn m«n nghiÖp vô vµ néi bé lùc l−îng víi sù c¸ thÓ hãa tr¸ch nhiÖm cña tõng vÞ trÝ l·nh ®¹o c¸c cÊp, c¸c c¬ quan nghiÖp vô trong Ngµnh ®èi víi c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, lÊy kiÓm tra th−êng xuyªn ®Ó phßng ngõa lµ chñ yÕu; t¨ng c−êng lùc l−îng thanh tra chuyªn nghiÖp víi mét hÖ thèng chÆt chÏ tõ Tæng côc ®Õn Chi côc, thùc hiÖn sù chØ ®¹o theo hÖ thèng däc vÒ néi dung vµ nghiÖp vô cã sù phèi hîp víi c¬ së ®¶m b¶o søc m¹nh cho viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô thanh tra, kiÓm tra mµ ®Æc biÖt tËp trung cho kiÓm tra néi bé vµ ®¶m b¶o liªm chÝnh h¶i quan. X©y dùng chÕ ®é khen th−ëng phï hîp víi ®Æc tr−ng ho¹t ®éng cña Ngµnh bao gåm c¶ sù ®éng viªn vµ tinh thÇn vËt chÊt ®óng møc t¹o ®ßn bÈy thùc sù trong thùc hiÖn nhiÖm vô. Cã c¬ chÕ khen th−ëng kÞp thêi, ®óng ng−êi, ®óng viÖc, c«ng b»ng. Quy ®Þnh cô thÓ vÒ møc th−ëng vËt chÊt t−¬ng xøng víi thµnh tÝch, c«ng lao vµ sù hy sinh trong tõng tr−êng hîp. Cã chÕ ®é khuyÕn khÝch, −u ®·i trong chÝnh s¸ch c¸n bé ®èi víi nh÷ng ng−êi cã thµnh tÝch lín nh− −u tiªn trong s¾p xÕp, bæ nhiÖm, n©ng l−¬ng, ®µo t¹o... - T¨ng c−êng kû luËt, kû c−¬ng hµnh chÝnh vµ ®¶m b¶o liªm chÝnh h¶i quan. Hoµn chØnh c¸c quy ®Þnh vÒ kû luËt, kû c−¬ng néi bé víi mét hÖ thèng quy ®Þnh chÆt chÏ, ®Þnh râ tÝnh chÊt sai ph¹m ®èi víi tõng nhãm hµnh vi cïng h×nh thøc xö lý t−¬ng xøng. Nghiªn cøu x©y dùng l¹i nh÷ng ®iÒu kû luËt ®èi víi c«ng chøc h¶i quan ®¶m b¶o cho c«ng chøc dÔ häc, dÔ nhí vµ quÇn chóng nh©n d©n dÔ gi¸m s¸t. ViÖc xö lý kû luËt ph¶i ®¶m b¶o nghiªm minh, kÞp thêi, c«ng b»ng, hîp lý cã søc gi¸o dôc, r¨n ®e ng¨n chÆn cao. KÕt hîp víi t¨ng c−êng c«ng t¸c gi¸o dôc chÝnh trÞ t− t−ëng, ®¹o ®øc, th−êng xuyªn kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c néi dung vÒ liªm chÝnh h¶i quan ®ång thêi x©y dùng kÕ ho¹ch tõng b−íc ®¶m b¶o c¸c yÕu tè vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Ó thùc hiÖn liªm chÝnh h¶i quan. 88 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ 3.3.1. KiÕn nghÞ víi c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn trong viÖc söa ®æi, bæ sung vµ ban hµnh ph¸p luËt - KiÕn nghÞ víi Chính phủ thành lập Ban chỉ đạo thực hiện Chiến lược cải cách, phát triển hiện đại hoá Hải quan đến năm 2010 và tầm nhìn 2020 do một Phó Thủ tướng là trưởng ban, các bộ, ngành có liên quan là thành viên, nhằm đảm bảo sự thống nhất, tập trung và huy động được tối đa các nguồn lực cho hiện đại hoá hải quan nhằm đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện các văn bản sửa đổi, bổ sung Luật Hải quan,và các văn bản luật khác có liên quan để trình cấp có thẩm quyền ban hành; điều phối hoạt động của các bộ, ngành trong việc thực hiện Chiến lược hiện đại hoá Hải quan; thống nhất hoá các chương trình, kế hoạch đổi mới tổ chức Hải quan trên cơ sở đổi mới phương pháp quản lý của hải quan bảo đảm hiệu quả, tránh chồng chéo... - Kiến nghị Chính phủ bố trí nguồn kinh phí để đầu tư xây dựng hệ thống trụ sở làm việc theo tiêu chuẩn phục vụ hiện đại hoá từ Tổng cục Hải quan đến các địa điểm thông quan. Nguồn kinh phí dành cho thực hiện mục tiêu này rất lớn và phải thực hiện khẩn trương mới có đủ các điều kiện để tiếp nhận dự án hiện đại hoá Hải quan theo WB. Để có thể thực hiện chương trình hiện đại hoá trụ sở cần huy động tối đa mọi nguồn lực về tài chính để thực hiện việc hiện đại hoá trụ sở làm việc của hệ thống cơ quan Hải quan (từ Tổng cục Hải quan đến các Chi cục hải quan) bảo đảm có đủ điều kiện trong tiến hành các bước đi về sắp xếp, quy hoạch đổi mới tổ chức Hải quan theo mô hình quản lý hải quan hiện đại. 3.3.2. KiÕn nghÞ víi Bé chñ qu¶n vÒ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ - Để tiến hành đổi mới tổ chức Hải quan theo mô hình hải quan hiện đại đề nghị Bộ Tài chính với vai trò là Bộ chủ quản cần chỉ đạo sát sao trong xây dựng nội dung và tổ chức thực hiện có hiệu quả từng nhóm giải pháp cụ thể. 89 Đặc biệt, các giải pháp về hoàn thiện thể chế pháp luật; đổi mới cơ chế chính sách; các điều kiện đảm bảo về cơ sở vật chất và tài chính rất cần có sự quan tâm chỉ đạo thực hiện của Bộ Tài chính bằng kế hoạch, lộ trình hết sức cụ thể. - Liên quan đến những bất cập về tổ chức hiện nay, nhất là nội dung về giải quyết các vướng mắc về cơ chế lãnh đạo của Bộ Tài chính với Tổng cục Hải quan; quan hệ giữa Tổng cục Hải quan với các đơn vị thuộc Bộ; việc phân cấp, phân quyền nhằm đảm bảo tính chủ động sáng tạo của Tổng cục Hải quan đến các cấp hải quan trên toàn quốc theo nguyên tắc tập trung thống nhất cần được Bộ Tài chính nghiên cứu và sớm có quy định hết sức cụ thể. Có được sự phân cấp rõ ràng tạo điều kiện thuận lợi cho việc đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức Hải quan trên phạm vi toàn quốc. - Khi đổi mới và cơ cấu lại theo mô hình hải quan hiện đại chắc chắn Hải quan Vùng sẽ phải được tính toán và triển khai. Sẽ có những trụ sở Hải quan Vùng được xây mới và ở một địa điểm không phải là Hải quan tỉnh, thành phố như hiện nay. Trụ sở hải quan hiện nay sẽ có một số cơ sở vật chất, trụ sở sau khi quy hoạch không còn được sử dụng phục vụ hoạt động hải quan. Đề nghị Bộ Tài chính cho phép một cơ chế được bán đấu giá và chuyển đổi mục đích sử dụng những cơ sở vật chất này để huy động thêm nguồn kinh phí, tăng thêm nguồn lực tài chính thực hiện mục tiêu hiện đại hoá trụ sở làm việc theo yêu cầu đổi mới tổ chức Hải quan theo mô hình hiện đại. 3.3.3. KiÕn nghÞ víi ngµnh h¶i quan - Ngµnh H¶i quan víi vai trß lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng ®æi míi tæ chøc theo m« h×nh qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i cÇn chñ ®éng tæ chøc triÓn khai mét sè néi dung c«ng viÖc nh−: Tæng kÕt ®¸nh gi¸ toµn diÖn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng tæ chøc H¶i quan tõ Tæng côc H¶i quan ®Õn cÊp c¬ së; chñ ®éng x©y dùng kÕ ho¹ch c¶i c¸ch ®æi míi trªn c¬ së x¸c ®Þnh môc tiªu, lé tr×nh vµ tõng gi¶i ph¸p cô thÓ. 90 Tãm l¹i, hÖ thèng tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé cña ngµnh lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng c«ng t¸c h¶i quan. V× vËy, yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi c¸c cÊp l·nh ®¹o vµ c¸c ®¬n vÞ trong ngµnh lµ ph¶i lu«n coi träng viÖc x©y dùng, cñng cè, s¾p xÕp tæ chøc bé m¸y mét c¸ch gän nhÑ, hîp lý, khoa häc ®¶m b¶o tÝnh tËp trung, thèng nhÊt trong chØ huy, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng h¶i quan, thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng ®¬n vÞ nãi riªng, toµn ngµnh nãi chung. Thùc tiÔn lÞch sö h¶i quan cho thÊy, thêi ®iÓm nµo, giai ®o¹n nµo viÖc tæ chøc bé m¸y cña ngµnh H¶i quan ®−îc hîp lý, khoa häc, ®¶m b¶o ®−îc tÝnh tËp trung thèng nhÊt cao, tÝnh ®Æc thï trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ngµnh H¶i quan ®−îc chó ý ®óng møc, th× ngµnh H¶i quan ph¸t huy ®−îc søc m¹nh, ho¹t ®éng h¶i quan cã hiÖu qu¶ cao vµ ng−îc l¹i. Nh−ng ®æi míi dùa trªn quan ®iÓm nµo? §æi míi b¾t ®Çu tõ ®©u? Víi c¸c gi¶i ph¸p nh− thÕ nµo rÊt cÇn ®−îc nghiªn cøu mét c¸ch cô thÓ. Nh÷ng néi dung tr×nh bµy t¹i ch−¬ng 3 tuy ch−a ®¹t ®Õn møc ®é chuÈn mùc nh−ng phÇn nµo ®· ®¸p øng c¸c yªu cÇu môc ®Ých ®Ò ra lµ ®−a ra ®−îc c¸c quan ®iÓm ®æi míi; ®−a ra c¸c nhãm gi¶i ph¸p còng nh− mét sè kiÕn nghÞ trong viÖc ®æi míi tæ chøc H¶i quan. 91 kÕt luËn Thùc tiÔn h¬n 20 n¨m ®Êt n−íc ®æi míi vµ héi nhËp cho thÊy, nhê c¶i c¸ch m¹nh mÏ thñ tôc hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan, ®ång thêi tõng b−íc hiÖn ®¹i hãa trang bÞ, ph−¬ng tiÖn, c¬ së vËt chÊt, H¶i quan ViÖt Nam ®· v−ît qua nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc do søc Ðp cña l−u l−îng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, hµnh kh¸ch vµ ph−¬ng tiÖn vËn t¶i xuÊt nhËp c¶nh ngµy cµng t¨ng lªn nhanh chãng, hoµn thµnh tèt nhiÖm vô vµ gãp phÇn thóc ®Èy héi nhËp kinh tÕ, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc. Ngµy nay, tr−íc yªu cÇu ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc tÕ, thóc ®Èy tiÕn tr×nh ViÖt Nam gia nhËp WTO, ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®Æt ra lµ x©y dùng ngµnh H¶i quan thµnh "lùc l−îng chuyªn nghiÖp, cã chuyªn m«n s©u vµ hiÖn ®¹i, ho¹t ®éng minh b¹ch, liªm chÝnh vµ cã hiÖu qu¶", th× tÝnh tÊt yÕu vµ cÊp b¸ch cña viÖc ®æi míi tæ chøc h¶i quan theo m« h×nh qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i næi râ h¬n bao giê hÕt vµ cµng kh¼ng ®Þnh râ tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan. ViÖc ®æi míi tæ chøc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng lµ yªu cÇu mang tÝnh th−êng xuyªn, liªn tôc, nh−ng ®æi míi trªn c¬ së lý luËn nµo? v× sao ph¶i ®æi míi? ®æi míi nh− thÕ nµo?... lµ nh÷ng vÊn ®Ò khoa häc vµ nghiªm tóc. Víi nhËn thøc cña m×nh khi thùc hiÖn luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc em ®· chän ®Ò tµi: "C¬ së lý luËn ®æi míi tæ chøc h¶i quan theo m« h×nh h¶i quan hiÖn ®¹i ë ViÖt Nam hiÖn nay". ViÖc chän ®Ò tµi phï hîp víi yªu cÇu hiÖn nay cña ngµnh H¶i quan vµ mang tÝnh khoa häc, thêi sù do ®ã, ®Ò tµi ®· b¸m s¸t ®−îc c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®ã lµ: - Ph©n tÝch mét c¸ch kh¸ toµn diÖn, tæng quan nh÷ng vÊn ®Ò lµ c¬ së lý luËn vÒ ®æi míi tæ chøc h¶i quan theo m« h×nh hiÖn ®¹i ë ViÖt Nam hiÖn nay. ë néi dung nµy ®· lÇn l−ît lµm s¸ng tá c¸c néi dung: kh¸i niÖm tæ chøc, hÖ thèng tæ chøc, c¬ së h×nh thµnh tæ chøc; c¸c m« h×nh tæ chøc h¶i quan vµ tæ chøc h¶i quan theo m« h×nh h¶i quan hiÖn ®¹i; Yªu cÇu kh¸ch quan ®æi míi tæ chøc h¶i quan theo m« h×nh H¶i quan hiÖn ®¹i. 92 - Tr×nh bµy tæng thÓ thùc tr¹ng tæ chøc H¶i quan ViÖt Nam bao gåm: kh¸i qu¸t vÒ lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc H¶i quan ViÖt Nam tõ C¸ch m¹ng th¸ng 8/1945 ®Õn nay; Nh÷ng −u ®iÓm, bÊt cËp vµ nguyªn nh©n cña tæ chøc H¶i quan ViÖt Nam hiÖn hµnh. - §−a ra c¸c quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p ®æi míi tæ chøc h¶i quan theo m« h×nh h¶i quan hiÖn ®¹i ë ViÖt Nam bao gåm: C¸c quan ®iÓm ®æi míi tæ chøc h¶i quan theo yªu cÇu hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp quèc tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta; c¸c gi¶i ph¸p ®æi míi tæ chøc h¶i quan theo m« h×nh H¶i quan hiÖn ®¹i ë ViÖt Nam; mét sè kiÕn nghÞ. Qu¸ tr×nh tiÕp cËn vµ nghiªn cøu c¸c néi dung cña ®Ò tµi mÆc dï lµ c¸n bé c«ng chøc trong ngµnh H¶i quan nh−ng vÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong tiÕp cËn nh÷ng t− liÖu, tµi liÖu cã liªn quan ®Õn néi dung nghiªn cøu, ®Æc biÖt lµ tµi liÖu vÒ kinh nghiÖm, m« h×nh tæ chøc cña H¶i quan c¸c n−íc trªn thÕ giíi. Nh−ng víi tinh thÇn nghiªm tóc, ®−îc sù h−íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o h−íng dÉn; ®−îc sù quan t©m chu ®¸o cña c¸c thÇy, c« trong ViÖn Nhµ n−íc Ph¸p luËt - Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh; sù quan t©m vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña ®ång nghiÖp, nªn ®Ò tµi ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu lµ: §Ò tµi tiÕp cËn vÊn ®Ò míi cã tÝnh thêi sù ®èi víi c«ng t¸c cña ngµnh H¶i quan; néi dung nghiªn cøu, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, ph¹m vi nghiªn cøu, ®èi t−îng nghiªn cøu ®· tu©n theo ®óng kÕ ho¹ch, ®Ò c−¬ng ®Ò ra ®−îc phª duyÖt. Víi kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña ®Ò tµi ®¹t ®−îc nh− trªn sÏ cã ®ãng gãp rÊt bæ Ých ®èi víi c«ng viÖc chuyªn m«n cña b¶n th©n còng nh− ho¹t ®éng hiÖn nay cña ngµnh H¶i quan ®ã lµ: - §èi víi c¸ nh©n sau khi hoµn thµnh ®Ò tµi b−íc ®Çu ®· hiÓu vµ n¾m b¾t ®−îc ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc, c¸ch thøc tiÕp cËn vÊn ®Ò míi, c¸c ý t−ëng khoa häc. Nh÷ng kiÕn thøc nµy v« cïng bæ Ých ®èi víi c¸ nh©n em trong ho¹t ®éng c«ng t¸c. 93 - MÆc dï lµ luËn v¨n tèt nghiÖp ch−¬ng tr×nh th¹c sÜ LuËt häc nh−ng néi dung ®Ò tµi tiÕp cËn mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ vµ thêi sù ®èi víi ho¹t ®éng H¶i quan. HiÖn nay toµn ngµnh ®ang tÝch cùc triÓn khai c¸c néi dung trong kÕ ho¹ch c¶i c¸ch, ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i hãa ngµnh h¶i quan giai ®o¹n 2004- 2006; triÓn khai Dù ¸n hiÖn ®¹i hãa ngµnh H¶i quan b»ng nguån vèn vay cña Ng©n hµng thÕ giíi (WCO). Trong ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch vµ hiÖn ®¹i hãa nµy cã néi dung vÒ ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc H¶i quan theo m« h×nh H¶i quan hiÖn ®¹i. V× vËy, nh÷ng néi dung ®¹t ®−îc cña ®Ò tµi cã thÓ ®−îc sö dông trong c¸c ch−¬ng tr×nh kÕ ho¹ch cña ngµnh hoÆc lµ t¹i liÖu gi¶ng d¹y cña Trung t©m ®µo t¹o båi d−ìng c¸n bé. Bªn c¹nh thµnh c«ng cña ®Ò tµi nh− trªn, ë ph¹m vi mét c¸ nh©n víi n¨ng lùc cßn h¹n chÕ l¹i tiÕp cËn mét vÊn ®Ò lín vµ míi mÎ, nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt nhÊt ®Þnh vµ rÊt mong muèn ®−îc ®ãn nhËn tÊt c¶ c¸c ý kiÕn tham gia ®Ó c¸ nh©n em tiÕp thu vµ chØnh söa. 94 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Lª Thanh B×nh (1998), Chèng bu«n lËu vµ gian lËn th−¬ng m¹i, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2. Bé luËt h×nh sù (1999), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 3. Bé T− ph¸p (2002), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ nhu cÇu ph¸t triÓn ph¸p luËt toµn diÖn cña ViÖt Nam tõ 2001 ®Õn 2010 - Nhãm 1 - Khung ph¸p luËt, Hµ Néi. 4. Bé Tµi chÝnh (2003), B¸o c¸o sè 4804 vÒ t×nh h×nh ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan vµ gi¶i ph¸p x©y dùng lùc l−îng H¶i quan trong s¹ch, v÷ng m¹nh, Hµ Néi. 5. Bé Tµi chÝnh (2003), B¸o c¸o tæng kÕt ®¸nh gi¸ LuËt H¶i quan sau 20 th¸ng thùc hiÖn, ngµy 15-10, Hµ Néi. 6. Bé Tµi chÝnh (2004), Tµi liÖu båi d−ìng kiÕn thøc vµ kü n¨ng chuyªn s©u ngµnh H¶i quan, Hµ Néi. 7. Bé Tµi chÝnh (2004), QuyÕt ®Þnh sè 810 ngµy 16/3 vÒ kÕ ho¹ch c¶i c¸ch, ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i hãa ngµnh H¶i quan giai ®o¹n 2004 - 2006, Hµ Néi. 8. Bé Tµi chÝnh (2004), KÕ ho¹ch c¶i c¸ch ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i hãa H¶i quan giai ®o¹n 2004 - 2006 (ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh 810/Q§-BTC, Hµ Néi. 9. ChÝnh phñ (1977), NghÞ ®Þnh sè 143/CP ngµy 27/5 ban hµnh §iÒu lÖ xö ph¹t vi c¶nh, Hµ Néi. 10. ChÝnh phñ (1979), QuyÕt ®Þnh sè 80/CP ngµy 5/3 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc chuyÓn tæ chøc h¶i quan thuéc tØnh, thµnh phè sang thuéc chØ ®¹o trùc tiÕp cña Côc H¶i quan Bé Ngo¹i th−¬ng, Hµ Néi 11. ChÝnh phñ (2001), QuyÕt ®Þnh sè 46/2001/Q§-TTg ngµy 4/4 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý xuÊt khÈu, nhËp khÈu thêi kú 2001- 2005, Hµ Néi. 95 12. ChÝnh phñ (2001), NghÞ ®Þnh 101/2001/N§-CP ngµy 31/12 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt H¶i quan vÒ thñ tôc h¶i quan, chÕ ®é kiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan, Hµ Néi. 13. ChÝnh phñ (2001), NghÞ ®Þnh 102/2001/N§-CP ngµy 31/12 quy ®Þnh chi tiÕt vÒ kiÓm tra sau th«ng quan ®èi víi hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu, Hµ Néi. 14. ChÝnh phñ (2002), NghÞ ®Þnh 107/2002/N§-CP ngµy 23/12 quy ®Þnh ph¹m vi ®Þa bµn ho¹t ®éng h¶i quan, Hµ Néi. 15. ChÝnh phñ (2003), ChiÕn l−îc ph¸t triÓn hÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt Nam ®Õn 2010, (Dù th¶o 8/2003, Tê tr×nh Bé ChÝnh trÞ vÒ Dù th¶o ChiÕn l−îc, c¸c Phô lôc I, II ®Ýnh kÌm), Hµ Néi. 16. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1995), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø T¸m Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng khãa VII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 17. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1997), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø Ba Ban chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng khãa VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 18. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1999), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø B¶y Ban chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng khãa VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 19. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX., Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 20. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2006), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X., Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 21. Hái ®¸p vÒ ph¸p luËt h¶i quan (2003), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 22. Héi ®ång Bé tr−ëng (1984), NghÞ ®Þnh 139/H§BT ngµy 20/10 quy ®Þnh nhiÖm vô, quyÒn h¹n, tæ chøc Tæng côc H¶i quan, Hµ Néi. 23. Mai H÷u Khuª (2003), Lý luËn qu¶n lý nhµ n−íc, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi. 24. V.I. Lªnin (1969), Toµn tËp, tËp 33, Nxb TiÕn bé, M¸txc¬va. 25. LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vµ v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 96 26. LuËt H¶i quan (2001), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 27. LuËt H¶i quan söa ®æi, bæ sung (2005), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 28. Hå ChÝ Minh (1985), Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, Nxb Ph¸p lý, Hµ Néi. 29. Quèc héi (1992), HiÕn ph¸p n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 30. "S¾c lÖnh 218/SL ngµy 20/8/1948 cña ChÝnh phñ Ên ®Þnh t¹m thêi thuÕ nhËp néi ®èi víi hµng hãa tõ vïng t¹m chiÕm mang vµo vïng tù do" (1948). C«ng b¸o, (4). 31. Lª V¨n Tíi (2000), Bu«n lËu vµ chèng bu«n lËu, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 32. Tæng côc H¶i quan (2004), B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c H¶i quan n¨m 2004, Hµ Néi. 33. Tæng côc H¶i quan (2004), ChiÕn l−îc ph¸t triÓn H¶i quan ®Õn n¨m 2010, §Ò tµi khoa häc cÊp Bé, m· sè 01-N2004, Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Tr−¬ng ChÝ Trung, Hµ Néi. 34. Tæng côc H¶i quan (2005), B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c H¶i quan n¨m 2005, Hµ Néi. 35. Tæng côc H¶i quan (2005), C¸c v¨n b¶n, quy ®Þnh vÒ triÓn khai thùc hiÖn thÝ ®iÓm m« h×nh th«ng quan ®iÖn tö, Hµ Néi. 36. Tæng côc H¶i quan (2005), 60 n¨m H¶i quan ViÖt Nam (1945 - 2005), Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 37. Tæng côc H¶i quan (2006), C¸c v¨n b¶n LuËt H¶i quan vµ LuËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu söa ®æi bæ sung n¨m 2005, Hµ Néi. 38. NguyÔn Phó Träng (2002), §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh ®æi míi ®Êt n−íc, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 39. Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (1996), Gi¸o tr×nh lý luËn vÒ Nhµ n−íc vµ Ph¸p luËt, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi. 97 40. Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (1998), Gi¸o tr×nh LuËt Hµnh chÝnh, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 41. Tr−êng §¹i häc Tæng hîp (1997), Gi¸o tr×nh Lý luËn chung Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi. 42. ñy ban Th−êng vô Quèc héi (1990), Ph¸p lÖnh H¶i quan, Hµ Néi. 43. X©y dùng H¶i quan thµnh lùc l−îng biªn phßng trªn mÆt trËn kinh tÕ ®¸ng tin cËy (2005), Nxb Tµi chÝnh, Hµ Néi. 44. NguyÔn Nh− ý (Chñ biªn) (1998), §¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb V¨n hãa Th«ng tin, Hµ Néi. 45. NguyÔn Xu©n Yªm (2001), Bu«n lËu thêi më cöa, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 46. NguyÔn Xu©n Yªm, NguyÔn Hßa B×nh (chñ biªn) (2001), Téi ph¹m kinh tÕ thêi më cöa, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.