Cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết tình huống thực tiễn dành cho học sinh trung học

1 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẢNG NGÃI PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TƯ NGHĨA TRƯỜNG THCS NGHĨA KỲ ****************** Địa chỉ: Xã Nghĩa Kỳ, huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi CUỘC THI VẬN DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN ĐỂ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG THỰC TIỄN DÀNH CHO HỌC SINH TRUNG HỌC Thông tin về thí sinh: 1. Họ và tên: Nguyễn Quang Lê Lớp: 9G Ngày sinh: 04/8/2000 2. Họ và tên: Nguyễn Văn Chiến Lớp: 9G Ngày sinh: 25/9/2000 2 1. Tên tình huống “ TẬN DỤNG RUỘNG LÚA TRŨNG NĂNG SUẤT THẤP ĐỂ NUÔI CÁ RÔ ĐỒNG NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ CHO HỘ GIA ĐÌNH NÔNG DÂN” 2. Mục tiêu giải quyết tình huống Nghĩa Kỳ là xã nông nghiệp, địa hình bán sơn địa của huyện Tư Nghĩa. Trong những năm gần đây trước tình hình của biến đổi khí hậu, thời tiết thất thường, khắc nghiệt, nhiều diện tích ruộng trũng gần sông thường xuyên bị ngập lụt, năng suất thấp. Qua thực tiễn tại địa phương, chúng em nhận thấy nếu sử dụng những diện tích ruộng này, cải tạo để nuôi cá rô đồng trong ruộng lúa có thể giải quyết vấn đề năng suất thấp, hiệu quả kinh tế không cao của việc trồng lúa mang lại. Thay vào đó vừa trồng lúa, vừa nuôi cá có thể nâng cao hiệu quả kinh tế của diện tích ruộng trũng này, nhằm giúp các hộ gia đình ổn định đời sống, ứng phó với biến đổi khí hậu hiện nay. • Về kiến thức: Vận dụng các kiến thức liên môn để áp dụng vào nuôi cá rô đồng trong ruộng lúa giúp cho người nông dân tăng thêm thu nhập, cải thiện và nâng cao đời sống. Để đạt được hiệu quả cao ta cần áp dụng vào nhiều môn học khác nhau: - Về Toán học: + Tính toán số lượng cá giống phù hợp với diện tích nuôi. + Tính toán lượng thức ăn theo từng giai đoạn sinh trưởng của cá. + Tính toán lượng vôi bột, phân bón sử dụng trong khi cải tạo ruộng lúa trước khi thả cá. -Về Vật lý: + Thiết kế đáy mương nuôi xung quanh ruộng lúa sao cho mặt đáy được phẳng, tránh để đất chỗ cao chỗ thấp, thuận tiện cho cấp tưới, tháo cạn nước khi cần thiết. 3 + Thiết kế bờ bao xung quanh sao cho thẳng, không bị hang hốc, lồi lõm dễ làm sập bờ bao. Bờ bao đảm bảo chắc chắn giữ được nước, thuận tiện cho việc đi lại trên bờ để chăm sóc, cho cá ăn -Về Sinh học: + Bón vôi, phân chuồng để cải tạo ruộng nuôi trước khi thả cá. + Theo dõi, cho cá ăn. + Tận dụng các loại phụ phẩm nông nghiệp và thức ăn để cho cá ăn. + Kiểm tra mực nước, màu nước trong ruộng để thay nước định kỳ. -Về Công nghệ: + Kiểm tra các yếu tố môi trường: độ sâu, nhiệt độ, độ pH, độ trong của nước để điều chỉnh kịp thời cho ruộng nuôi. + Bổ sung vitamin C, các loại thuốc phòng bệnh cho cá. + Kiểm tra rào chắn phòng chống các loại địch hại cho cá như rái cá, chim, bắt trộm ... + Đảm bảo cấp, thoát nước đầy đủ, vệ sinh để cá sinh trưởng và phát triển tốt. • Về kỹ năng: - Giúp các bạn làm quen với việc sưu tầm, tổng hợp các nguồn tài liệu phục vụ cho việc làm bài thi. - Vận dụng những kiến thức đã học, từ các nguồn tài liệu, so sánh, đối chiếu với thực tiễn, áp dụng vào thực tiễn trong việc nuôi cá nói chung và sản xuất nông nghiệp nói riêng tại địa phương. • Về thái độ: - Có thái độ trân trọng đối với công sức lao động của người nông dân trong lao động sản xuất. - Giáo dục cho các bạn học sinh vận dụng kiến thức đã học cũng như từ các nguồn tài liệu sưu tầm được, áp vào điều kiện thực tiễn của địa phường nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu hiện tại và tương lai. 3.Tổng quan về các nghiên cứu 4 Qua sưu tầm, nghiên cứu tài liệu, chúng em nhận thấy nuôi cá ruộng lúa là mô hình được áp dụng nhiều nơi ở Miền Bắc, ở Đồng bằng Sông Cửu Long ... Tùy điều kiện khí hậu, nguồn nước, giống lúa mà có thể áp dụng mô hình 2-2 (2 vụ lúa – 2 vụ cá), 2-1 (2 vụ lúa – 1 vụ cá), 1-1 (1 vụ lúa – 1 vụ cá). Các loài cá đưa vào nuôi ruộng lúa cũng rất đa dạng như cá chép, cá trôi, cá mè, cá rô phi, cá rô đồng, cá trê lai ... Đặc biệt là loại cá rô đồng thường được đưa vào nuôi nhiều trong ruộng lúa vì các lý do: Cá rô đồng phân bố tự nhiên trong thuỷ vực nước tĩnh, ao, hồ, đầm, ruộng ở cả hai miền Nam, Bắc, miền núi và đồng bằng. Cá ăn tạp, dễ nuôi có khả năng sử dụng nhiều loại thức ăn khác nhau như: cám, tấm và cả chất thải của chăn nuôi. Trong điều kiện nuôi tốt, cá rô đồng có thể đạt kích thước > 20cm, trọng lượng >100g/1con. 5 Cá rô đồng lớn nhất có thể đạt 400g, cá thường gặp chỉ 50– 100gam. Trong tự nhiên tuổi thọ của cá có thể đạt 5-6 năm. Cá lớn chậm, năm đầu tiên chiều dài của cá 9-10cm, năm thứ 2 chiều dài 12-13cm, năm thứ 3 chiều dài 16-17cm trong quần thể cá ở đồng ruộng cá 2-3 tuổi thường chiếm ưu thế (60- 70%). Thịt cá rô đồng được công nhận là có chất lượng cao, thịt béo, thơm, dai, ngon, có giá trị cao tiêu thụ khá mạnh ở nông thôn và thành phố. Cá sống rất khoẻ chịu đựng được điều kiện thiếu nước trong một thời gian khá lâu do chúng có cơ quan hô hấp phụ trên mang thở khí trời; cá có thể ra khỏi nước 6 ngày mà không chết (nếu nang phụ không bị khô) dựa vào đặc điểm này để vận chuyển cá tươi sống đi tiêu thụ ở các nơi; cá thích nghi với khí hậu nhiệt đới, lúc khô hạn sống chui rúc trong bùn một thời gian khá dài và có thể ra khỏi nước “đi” một quảng tương đối xa để tìm nơi sinh sống, có thể lên đất khô tìm mồi ăn. Ở thị trấn Tiểu Cần tỉnh Trà Vinh có 13 hộ nuôi thâm canh cá rô đồng trên diện tích ao 1000 – 1500m2 cho kết quả tốt và đạt năng suất cao từ 20-23 tấn/ha/vụ (4 tháng), sau khi trừ chi phí thu lợi nhuận 20 – 35 triệu đồng. 4. Giải quyết tình huống Để giải quyết tính huống “ Tận dụng ruộng lúa trũng năng suất thấp để nuôi cá rô đồng nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế cho hộ gia đình nông dân” cần phải thực hiện các bước sau: - Xây dựng ruộng nuôi. - Chuẩn bị ruộng nuôi - Thả cá giống - Thức ăn, chăm sóc. - Thu hoạch. 5. Thuyết minh tiến trình giải quyết tình huống. 5.1. Xây dựng ruộng nuôi 6 - Tận dụng ruộng lúa ở vùng trũng để kết hợp nuôi cá, ruộng phải giữ được nước trong suốt thời gian làm lúa có thả cá, có khả năng chủ động nước tưới tiêu. - Thời gian từ khi cấy lúa đến lúc thu hoạch từ 4-5 tháng. - Ruộng có bờ cao, không có lỗ mối, nước không tràn bờ. - Trong ruộng phải làm mương xung quanh và mương giữa ruộng sâu 0,2-0,4m, rộng 2-4m, diện tích mương chiếm 20-25% diện tích ruộng lúa. - Ruộng nuôi có cống cấp và thoát nước, đầu mỗi cống phải có lưới lọc. - Có lưới bao xung quanh bờ ruộng, chiều cao lưới 0,3-0,5m để ngăn không cho cá rô đồng “lóc” qua bờ. 7 4.2. Chuẩn bị ruộng nuôi - Trong qui trình nuôi cá thì chuẩn bị ruộng nuôi là khâu quan trọng ảnh hưởng quyết định đến năng suất cá nuôi - Với mô hình nuôi này thì sau khi thu hoạch lúa tiến hành sên vét lớp bùn đáy ở mương bao. Cho nước vào ngập ruộng ngâm vài ngày rồi xả bỏ. Những ruộng có hệ thống mương bao mới đào thì cần lấy nước vào ngâm vài lần để rửa phèn. - Bón vôi: sử dụng vôi nung (CaO) 5 – 7 kg/100m2. Bón vôi sau khi đáy mương bao đã được tát cạn, vôi được rải khắp mương và bờ ruộng. Bón vôi 8 ngoài việc diệt tạp, tiêu độc đáy mương nó còn tạo điều kiện pH cao thích hợp trong việc tạo thức ăn tự nhiên ban đầu có ích cho cá nuôi giai đoạn nhỏ. - Phơi mặt ruộng và đáy mương bao khoảng 2 – 3 ngày, tránh phơi quá lâu mặt ruộng bị nứt nẻ làm xì phèn. 4.3. Lấy nước vào ruộng - Cấp nước vào ruộng nuôi phải qua lưới lọc (lưới cước a = 0,3 mm) để ngăn chặn địch hại và tép cá tạp vào làm giảm sản lượng nuôi và cạnh tranh thức ăn. Khi mực nước trong mương bao đạt 1,2 m thì tiến hành thả giống. 4.4. Thả giống - Ruộng sạ lúa nước được 15-20 ngày, chiều cao cây lúa từ 20-30cm tiến hành thả cá giống vào mương đào trong ruộng. - Mật độ thả 1-2con/m2. - Qui cỡ cá giống 500-600con/kg. - Thời gian nuôi 4-5 tháng tuỳ thuộc thời gian làm lúa. 9 - Cách thả: Cá giống thông thường được đóng trong túi nylon có bơm oxy để vận chuyển, nên trước thả cá vào ao nuôi phải ngâm túi cá trong ao từ 15 – 20 phút để cân bằng nhiệt độ trong túi và ao nuôi sau đó cho nước vào túi từ từ đến khi nước đầy túi thì thả cá ra nhằm tránh gây sốc cho cá. - Thời gian thả: Thả cá giống vào sáng sớm từ 6 – 9giờ hoặc chiều tối từ 20 – 22giờ khi trời mát, thả đầu hướng gió. 4.5. Thức ăn và cho ăn Mười lăm ngày đầu từ khi thả cho cá ăn thêm cám gạo trộn với bột cá, lượng thức ăn bằng 10-15% trọng lượng đàn cá. Từ ngày 16 trở đi không cho cá ăn nữa, cá sẽ tự tìm thức ăn khắp ruộng lúa như: ấu trùng, côn trùng, mày lúa. 4.6. Chăm sóc và quản lý ao nuôi - Thay tháo nước tuỳ thuộc vào việc trồng lúa nhưng không để ruộng khô cạn. - Khi ruộng lúa bị sâu rầy, bệnh lúa nếu cần xịt thuốc sâu phải tháo cạn nước để cá xuống hết vào mương, tiến hành xịt thuốc sâu trên lúa sẽ không ảnh hưởng đến cá. Khoảng 3 ngày sau cấp lại nước trên ruộng lúa ( thuốc sâu hết tác dụng). Trong thời gian cá xuống mương phải cho cá ăn bột cám gạo với lượng bằng 5% trọng lượng đàn cá. 10 4.7. Thu hoạch - Khi thu hoạch lúa tháo cạn nước, cá tập trung xuống mương tiến hành thu hoạch bằng lưới, sau đó tháo cạn bắt hết cá. - Năng suất cá rô đồng nuôi trong rụông lúa có thể đạt 1-2 tấn/ha. 11 5. Ý nghĩa của việc giải quyết tình huống Các biện pháp trên đều được lấy từ những kinh nghiệm đời sống, từ tài liệu khuyến nông, sách báo, internet và dựa vào các kiến thức đã học. Ví dụ như việc dùng các loại thức ăn sẵn có để cho cá ăn như: bột bắp, bột cám gạo, tấm, bột củ mì . Đây là những phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn cho cá ở mỗi hộ gia đình mà không cần phải lo sợ hóa chất độc hại cho cá, mà cá sau này dùng làm thực phẩm cho con người. 12 Trong điều kiện sản xuất nông nghiệp càng ngày càng gặp nhiều khó khăn do giá cả con giống, cây giống, giá các loại thức ăn chăn nuôi, phân bón đều tăng cao làm cho lợi nhuận càng ngày càng thấp. Mặt khác, do biến đổi khí hậu làm cho thời tiết diễn biến thất thường càng làm cho hiệu quả của sản xuất nông nghiệp ngày càng thấp thì việc kết hợp các loại vật nuôi với cây trồng mà cụ thể ở đây là nuôi cá kết hợp trồng lúa phần nào góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và đời sống cho người nông dân. Kết hợp nuôi cá với trồng lúa, tận dụng những diện tích ruộng trũng có năng suất lúa thấp là một trong những phương án làm tăng hiệu quả kinh tế so với chỉ trồng lúa đơn thuần. Cá nói chung và cá nước ngọt nói riêng là một trong những loại thực phẩm vô cùng thiết yếu trong đời sống hàng ngày. Cá rô đồng được chế biến thành rất nhiều món ăn ngon tùy theo mùa, mà cách làm rất đơn giản. Ví dụ như - Cá rô kho mía 13 -Nem cá rô: -Cá rô kho tộ: - Bún cá rô: 14 - Cá rô kho dứa: - Canh cá rô đồng khổ qua: 15 - Cá rô kho khế... Trên đây là hiểu biết của tôi được tích lũy, tổng hợp từ những kinh nghiệm đời sống, từ tài liệu khuyến nông, sách báo, internet và dựa vào các kiến thức đã học về tự nhiên. Biện pháp kỹ thuật nuôi cá ruộng lúa này có thể chưa phải là tối ưu nhưng nếu được áp dụng trong điều kiện thực tế tại địa phương cũng có thể góp phần nâng cao đời sống kinh tế của người dân. Hy vọng những biện pháp này có thể được phổ biến rộng rãi tới người nông dân và được áp dụng một cách phù hợp nhất. Quảng Ngãi, ngày .. tháng . năm 2015 Nhóm tác giả Nguyễn Quang Lê Nguyễn Văn Chiến 16 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trường ĐH Cần Thơ – Khoa Nông nghiệp – Bộ môn Kỹ thuật nuôi cá nước ngọt: Sinh học và kỹ thuật nuôi một số loài cá nước ngọt – Sở KH-CN và MT An Giang, 2000. 2. me=News&op=viewst&sid=219 3. 4. B%93ng 5.