Đánh giá chất lượng và đề xuất các giải pháp quản lý, sản xuất nước uống đóng chai tại thành phố Hồ Chí Minh
MỞ ĐẦU 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Nước đóng chai là thị trường năng động nhất trong ngành công nghiệp lương thực và đồ uống. Trong đó, nước uống đóng chai (NUĐC) là mặt hàng có nhu cầu lớn, vì vậy số cơ sở sản xuất NUĐC cũng tăng nhanh theo nhu cầu người dân. Tuy nhiên bên cạnh sự nở rộ của mặt hàng này đang bộc lộ nhiều nỗi lo, đặc biệt là chất lượng. Trước hết là tình trạng làm “nhái” những nhãn hiệu nổi tiếng ngày càng nhiều. Hãng Lavie phát hiện hơn 100 nhãn hiệu nước uống tinh khiết đang tiêu thụ trên thị trường “nhái” thương hiệu của công ty. Nhiều cơ sở sản xuất chỉ thêm sau chữ Lavie một vài mẫu tự hay cách viết khác di như Lavis, Leve, Lovea, Leva, Bavie rồi tung sản phẩm ra thị trường. Ngoài ra thị trường NUĐC còn đang bị de dọa bởi các sản phẩm giả, sản phẩm vô danh (sản phẩm không có tem nhãn), các sản phẩm này có giá thường rất thấp gây rối loạn thị trường NUĐC. Còn về chất lượng của các loại sản phẩm này thì không thể biết được. Không chỉ các sản phẩm không rõ nguồn gốc gây ảnh hưởng cho người sử dụng mà các sản phẩm của chính hãng cũng gây ảnh hưởng. Điển hình như trong khoảng vài năm gần đây nhiều cơ sở sản xuất bị khiếu kiện vì chất lượng không đảm bảo. Hầu hết các cơ sở bị khiếu kiện đều có dây chuyền sản xuất lạc hậu không đảm bảo vệ sinh và chất lượng của sản phẩm. Qua đó, chúng ta thấy rằng thị trường nước uống rất phức tạp và lẫn lộn giữa thật và giả. Và chất lượng của các sản phẩm NUĐC cũng không kém phần phức tạp. Chính sự rối loạn về thị trường NUĐC đã đặt cho em nhiều câu hỏi lớn rằng: Liệu nước uống đóng chai mà chúng ta đang sử dụng có đảm bảo chất lượng không ? Có phải do cách thức chúng ta quản lý hay do dây truyền sản xuất của các doanh nghiệp ? Và sự phức tạp của thị trường NUĐC từ đâu mà ra ? Và để giải quyết những thắc mắc trên thì em đã tiến hành thực hiện đồ án tốt nghiệp: “Đánh giá chất lượng và đề xuất các giải pháp quản lý, sản xuất nước uống đóng chai tại thành phố Hồ Chí Minh”. 2. MỤC TIÊU - Đánh giá chất lượng nước uống đóng chai tại thành phố Hồ Chí Minh, chọn đối tượng chính là nước uống đóng chai (loại nước trắng không có hàm lượng khoáng). - Đề xuất các giải pháp quản lý các cơ sở sản xuất nước uống đóng chai thích hợp. - Đề xuất các giải pháp qui trình sản xuất nước uống đóng chai thích hợp cho các doanh nhiệp vừa và nhỏ tại thành phố Hồ Chí Minh. 3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Để đạt được các mục tiêu đề ra, đề tài cần thực hiện các nội dung sau đây: - Tổng hợp biện hội các tài liệu có liên quan. - Điều tra về thị trường nước uống đóng chai tại thành phố Hồ Chí Minh. - Lấy mẫu và phân tích chất lượng nước uống đóng chai. - Tổng hợp các kết quả phân tích và đưa ra đánh giá về chất lượng nước uống đóng chai tại thành phố Hồ Chí Minh. - Tìm hiểu về qui trình quản lý và sản xuất nước uống đóng chai đang được áp dụng tại thành phố Hồ Chí Minh. - Đề xuất các giải pháp quản lý các cơ sở sản xuất nước uống đóng chai thích hợp. - Đề xuất qui trình sản xuất nước uống đóng chai thích hợp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại thành phố Hồ Chí Minh. 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4.1. Phương pháp luận Trong chúng ta ai cũng biết rằng nước đóng vai trò quan trọng trong đời sống con người. Nếu không có nước thì không thể có sự sống trên hành tinh này. Mỗi người trong chúng ta cần đưa vào cơ thể 2 lít/ngày dưới các dạng khác nhau. Trong đó, lượng nước ta uống trực tiếp là khoảng 1,5 lít/ ngày. Với tốc độ tăng dân số hiện nay thì nhu cầu nước uống cung cấp cho chúng ta cũng tăng nhanh. Thế nhưng, song song với tốc độ phát triển dân số thì tình trạng ô nhiễm cũng tăng nhanh. Do đó, lượng nước thiên nhiên mà chúng ta có thể uống đang giảm đáng kể dẫn đến tình trạng thiếu nước uống cho người dân. Để đáp ứng được nhu cầu này thì ngành công nghiệp sản xuất nước uống đóng chai ra đời. Từ khi ra đời, ngành công nghiệp này phát triển mạnh mẽ với nhiều mặt hàng phong phú như nước ngọt, nước ép trái cây, nước khoáng, nước uống tinh khiết, nước uống đóng chai, Trong đó sản phẩm nước uống đóng chai chiếm thị phần không nhỏ. Khi xã hội phát triển mạnh mẽ thì các loại nước như nước trà, cafe, thường không theo kịp được nhịp độ của xã hội. Các loại nước này cần thời gian chuẩn bị nên chúng không còn được ưa chuộng. Ngược lại, nước NUĐC lại tỏ ra phù hợp vì tính tiện dụng của nó chính vì lý do này, thị trường NUĐC đã phát triển mạnh mẽ tại các thành phố lớn với số cơ sở sản xuất tăng nhanh hàng năm. Bên cạnh sự phát triển của các cơ sở sản xuất NUĐC thì sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp này cũng rất lớn. Và để có thể tồn tại trong cuộc chiến này thì một số doanh nghiệp đã tìm mọi cách để giảm chi phí sản xuất. Việc giảm chi phi bao gồm cả việc loại bỏ khỏi dây chuyền sản xuất một số thiết bị hay sử dụng các bình chứa không đảm bảo vệ sinh. Ngoài ra, do việc kinh doanh NUĐC thu lại nguồn lợi lớn và chưa được quản lý chặt chẽ nên trên thị trường đã và đang xuất hiện nhiều sản phẩm nhái và giả. Các sản phẩm này hầu như không đảm bảo vệ sinh và chất lượng. Trước tình trạng hàng giả, hàng nhái và hàng kém chất lượng tràn lan trên thị trường NUĐC thì chúng ta cần có biện pháp quản lý tốt hơn thị trường NUĐC. Biện pháp quản lý sẽ giúp tạo sự công bằng trong cạnh tranh và đảm bảo sức khỏe cho người dân. Quá trình nghiên cứu được bắt đầu từ việc thu thập các tài liệu có liên quan đến đề tài nhằm có xây dựng hướng nghiên cứu thích hợp. Sau đó tiến hành song song việc phóng vấn người dân về thị trường NUĐC và lấy mẫu nước phân tích tại phòng thí nghiệm. Từ kết quả điều tra tổng hợp ý kiến người dân và đưa ra đánh giá chung về mối quan tâm của người tiêu dùng. Và đưa ra nhận xét về chất lượng NUĐC. Dựa trên kết quả phân tích mẫu nước tại phòng thí nghiệm, đề tài đã đánh giá hiện trạng chất lượng nước uống đóng chai và tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến các tình trạng này. Ngoài ra, đề tài cũng tập trung vào việc đề xuất các giải pháp quản lý, sản xuất NUĐC nhằm tạo ra một thị trường an toàn và chất lượng hơn cho người tiêu dùng. Sơ đồ nghiên cứu 4.2. Phương pháp thực tế - Phương pháp thu thập tài liệu: thu thập từ các nguồn khác nhau như: từ thực tế, sách vở, tài liệu mạng, thư viên, trung tâm y tế dự phòng, - Phương pháp phỏng vấn: phỏng vấn trực tiếp người tiêu dùng về chất lượng NUĐC từ đó có thể xác định được mối quan tâm của người dân về NUĐC. - Phương pháp lấy mẫu: mẫu được lấy trực tiếp tại các hộ gia đình và một số mẫu được lấy tại các siêu thị, chợ và một số quầy tạp hóa trong địa bàn quận Gò Vấp. - Phương pháp phân tích mẫu: các mẫu sau khi thu thập được bảo quản và phân tích tại phòng thí nghiệm khoa môi trường. Riêng có chỉ tiêu Fluorua (F-) được gửi phân tích tại viện Pasteur thành phố Hồ Chí Minh. - Phương pháp xử lý số liệu: từ kết quả phỏng vấn người tiêu dung, thống kê ý kiến người dân từ đó đưa ra được các đánh giá về mối quan tâm người dân về NUĐC một cách chính xác hơn. Từ kết quả phân tích, thống kê tổng hợp các kết quả từ đó có được đánh giá chính xác về chất lượng NUĐC tại thành phố Hồ Chí Minh. - Phương pháp phân tích tổng hợp: từ kết quả phân tích, điều tra phỏng vấn và tìm hiểu về thị trường NUĐC, tổng hợp và tìm hiểu nguyên nhân gây ra các thực trạng về thị trường NUĐC hiện nay. Từ đó, đề xuất các giải pháp thích hợp để khắc phục các tình trạng rối loạn trong thị trường NUĐC. 5. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI Giới hạn về nội dung: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu chất lượng và các biện pháp quản lý và sản xuất nước uống tinh khiết đóng chai, từ đó đánh giá chất lượng, hệ thống quản lý và qui trình sản xuất mặt hàng nước uống đóng chai. Qua đó đề xuất các giải pháp quản lý và qui trình sản xuất nước uống đóng chai tại thành phố Hồ Chí Minh. Giới hạn về không gian: Đề tài chỉ tiến hành công tác điều tra lấy mẫu tại một số cơ sở và hộ gia đình chủ yếu sử dụng NUĐC làm nguồn nước sinh hoạt (tập trung chủ yếu tại quận Gò Vấp) Giới hạn về đối tượng: Đề tài chỉ phân tích được một số chỉ tiêu đánh giá chất lượng nước và chỉ đề xuất các qui trình sản xuất cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại thành phố Hồ Chí Minh. 6. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ Ý NGHĨA THỰC TẾ Ý nghĩa khoa học: Đây là đề tài đi tiên phong trong việc đánh giá chất lượng nước uống đóng chai tại thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, đề tài cũng cung cấp một số dữ liệu về chất lượng nước uống đóng chai tại thành phố Hồ Chí Minh. Ý nghĩa thực tế: Đánh giá sơ bộ về chất lượng nước uống đóng chai và cung cấp cho các nhà sản xuất một qui trình sản xuất thích hợp cho cơ sở của minh. Ngoài ra, đề tài cũng đề xuất một số biện pháp quản lý các doanh nghiệp sản xuất nước uống chai thích hợp.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đánh giá chất lượng và đề xuất các giải pháp quản lý, sản xuất nước uống đóng chai tại thành phố Hồ Chí Minh, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
MÔÛ ÑAÀU
1. ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Nöôùc ñoùng chai laø thò tröôøng naêng ñoäng nhaát trong ngaønh coâng nghieäp löông thöïc vaø ñoà uoáng. Trong ñoù, nöôùc uoáng ñoùng chai (NUÑC) laø maët haøng coù nhu caàu lôùn, vì vaäy soá cô sôû saûn xuaát NUÑC cuõng taêng nhanh theo nhu caàu ngöôøi daân. Tuy nhieân beân caïnh söï nôû roä cuûa maët haøng naøy ñang boäc loä nhieàu noãi lo, ñaëc bieät laø chaát löôïng. Tröôùc heát laø tình traïng laøm “nhaùi” nhöõng nhaõn hieäu noåi tieáng ngaøy caøng nhieàu. Haõng Lavie phaùt hieän hôn 100 nhaõn hieäu nöôùc uoáng tinh khieát ñang tieâu thuï treân thò tröôøng “nhaùi” thöông hieäu cuûa coâng ty. Nhieàu cô sôû saûn xuaát chæ theâm sau chöõ Lavie moät vaøi maãu töï hay caùch vieát khaùc di nhö Lavis, Leve, Lovea, Leva, Bavie … roài tung saûn phaåm ra thò tröôøng.
Ngoaøi ra thò tröôøng NUÑC coøn ñang bò de doïa bôûi caùc saûn phaåm giaû, saûn phaåm voâ danh (saûn phaåm khoâng coù tem nhaõn), caùc saûn phaåm naøy coù giaù thöôøng raát thaáp gaây roái loaïn thò tröôøng NUÑC. Coøn veà chaát löôïng cuûa caùc loaïi saûn phaåm naøy thì khoâng theå bieát ñöôïc. Khoâng chæ caùc saûn phaåm khoâng roõ nguoàn goác gaây aûnh höôûng cho ngöôøi söû duïng maø caùc saûn phaåm cuûa chính haõng cuõng gaây aûnh höôûng. Ñieån hình nhö trong khoaûng vaøi naêm gaàn ñaây nhieàu cô sôû saûn xuaát bò khieáu kieän vì chaát löôïng khoâng ñaûm baûo. Haàu heát caùc cô sôû bò khieáu kieän ñeàu coù daây chuyeàn saûn xuaát laïc haäu khoâng ñaûm baûo veä sinh vaø chaát löôïng cuûa saûn phaåm.
Qua ñoù, chuùng ta thaáy raèng thò tröôøng nöôùc uoáng raát phöùc taïp vaø laãn loän giöõa thaät vaø giaû. Vaø chaát löôïng cuûa caùc saûn phaåm NUÑC cuõng khoâng keùm phaàn phöùc taïp. Chính söï roái loaïn veà thò tröôøng NUÑC ñaõ ñaët cho em nhieàu caâu hoûi lôùn raèng: Lieäu nöôùc uoáng ñoùng chai maø chuùng ta ñang söû duïng coù ñaûm baûo chaát löôïng khoâng ? Coù phaûi do caùch thöùc chuùng ta quaûn lyù hay do daây truyeàn saûn xuaát cuûa caùc doanh nghieäp ? Vaø söï phöùc taïp cuûa thò tröôøng NUÑC töø ñaâu maø ra ? Vaø ñeå giaûi quyeát nhöõng thaéc maéc treân thì em ñaõ tieán haønh thöïc hieän ñoà aùn toát nghieäp: “Ñaùnh giaù chaát löôïng vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù, saûn xuaát nöôùc uoáng ñoùng chai taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh”.
2. MUÏC TIEÂU
Ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc uoáng ñoùng chai taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, choïn ñoái töôïng chính laø nöôùc uoáng ñoùng chai (loaïi nöôùc traéng khoâng coù haøm löôïng khoaùng).
Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù caùc cô sôû saûn xuaát nöôùc uoáng ñoùng chai thích hôïp.
Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp qui trình saûn xuaát nöôùc uoáng ñoùng chai thích hôïp cho caùc doanh nhieäp vöøa vaø nhoû taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
3. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU
Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñeà ra, ñeà taøi caàn thöïc hieän caùc noäi dung sau ñaây:
Toång hôïp bieän hoäi caùc taøi lieäu coù lieân quan.
Ñieàu tra veà thò tröôøng nöôùc uoáng ñoùng chai taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
Laáy maãu vaø phaân tích chaát löôïng nöôùc uoáng ñoùng chai.
Toång hôïp caùc keát quaû phaân tích vaø ñöa ra ñaùnh giaù veà chaát löôïng nöôùc uoáng ñoùng chai taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
Tìm hieåu veà qui trình quaûn lyù vaø saûn xuaát nöôùc uoáng ñoùng chai ñang ñöôïc aùp duïng taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù caùc cô sôû saûn xuaát nöôùc uoáng ñoùng chai thích hôïp.
Ñeà xuaát qui trình saûn xuaát nöôùc uoáng ñoùng chai thích hôïp cho caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
4.1. Phöông phaùp luaän
Trong chuùng ta ai cuõng bieát raèng nöôùc ñoùng vai troø quan troïng trong ñôøi soáng con ngöôøi. Neáu khoâng coù nöôùc thì khoâng theå coù söï soáng treân haønh tinh naøy. Moãi ngöôøi trong chuùng ta caàn ñöa vaøo cô theå 2 lít/ngaøy döôùi caùc daïng khaùc nhau. Trong ñoù, löôïng nöôùc ta uoáng tröïc tieáp laø khoaûng 1,5 lít/ ngaøy.
Vôùi toác ñoä taêng daân soá hieän nay thì nhu caàu nöôùc uoáng cung caáp cho chuùng ta cuõng taêng nhanh. Theá nhöng, song song vôùi toác ñoä phaùt trieån daân soá thì tình traïng oâ nhieãm cuõng taêng nhanh. Do ñoù, löôïng nöôùc thieân nhieân maø chuùng ta coù theå uoáng ñang giaûm ñaùng keå daãn ñeán tình traïng thieáu nöôùc uoáng cho ngöôøi daân. Ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu naøy thì ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát nöôùc uoáng ñoùng chai ra ñôøi. Töø khi ra ñôøi, ngaønh coâng nghieäp naøy phaùt trieån maïnh meõ vôùi nhieàu maët haøng phong phuù nhö nöôùc ngoït, nöôùc eùp traùi caây, nöôùc khoaùng, nöôùc uoáng tinh khieát, nöôùc uoáng ñoùng chai,… Trong ñoù saûn phaåm nöôùc uoáng ñoùng chai chieám thò phaàn khoâng nhoû.
Khi xaõ hoäi phaùt trieån maïnh meõ thì caùc loaïi nöôùc nhö nöôùc traø, cafe, … thöôøng khoâng theo kòp ñöôïc nhòp ñoä cuûa xaõ hoäi. Caùc loaïi nöôùc naøy caàn thôøi gian chuaån bò neân chuùng khoâng coøn ñöôïc öa chuoäng. Ngöôïc laïi, nöôùc NUÑC laïi toû ra phuø hôïp vì tính tieän duïng cuûa noù chính vì lyù do naøy, thò tröôøng NUÑC ñaõ phaùt trieån maïnh meõ taïi caùc thaønh phoá lôùn vôùi soá cô sôû saûn xuaát taêng nhanh haøng naêm.
Beân caïnh söï phaùt trieån cuûa caùc cô sôû saûn xuaát NUÑC thì söï caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp naøy cuõng raát lôùn. Vaø ñeå coù theå toàn taïi trong cuoäc chieán naøy thì moät soá doanh nghieäp ñaõ tìm moïi caùch ñeå giaûm chi phí saûn xuaát. Vieäc giaûm chi phi bao goàm caû vieäc loaïi boû khoûi daây chuyeàn saûn xuaát moät soá thieát bò hay söû duïng caùc bình chöùa khoâng ñaûm baûo veä sinh. Ngoaøi ra, do vieäc kinh doanh NUÑC thu laïi nguoàn lôïi lôùn vaø chöa ñöôïc quaûn lyù chaët cheõ neân treân thò tröôøng ñaõ vaø ñang xuaát hieän nhieàu saûn phaåm nhaùi vaø giaû. Caùc saûn phaåm naøy haàu nhö khoâng ñaûm baûo veä sinh vaø chaát löôïng.
Tröôùc tình traïng haøng giaû, haøng nhaùi vaø haøng keùm chaát löôïng traøn lan treân thò tröôøng NUÑC thì chuùng ta caàn coù bieän phaùp quaûn lyù toát hôn thò tröôøng NUÑC. Bieän phaùp quaûn lyù seõ giuùp taïo söï coâng baèng trong caïnh tranh vaø ñaûm baûo söùc khoûe cho ngöôøi daân.
Quaù trình nghieân cöùu ñöôïc baét ñaàu töø vieäc thu thaäp caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán ñeà taøi nhaèm coù xaây döïng höôùng nghieân cöùu thích hôïp. Sau ñoù tieán haønh song song vieäc phoùng vaán ngöôøi daân veà thò tröôøng NUÑC vaø laáy maãu nöôùc phaân tích taïi phoøng thí nghieäm. Töø keát quaû ñieàu tra toång hôïp yù kieán ngöôøi daân vaø ñöa ra ñaùnh giaù chung veà moái quan taâm cuûa ngöôøi tieâu duøng. Vaø ñöa ra nhaän xeùt veà chaát löôïng NUÑC. Döïa treân keát quaû phaân tích maãu nöôùc taïi phoøng thí nghieäm, ñeà taøi ñaõ ñaùnh giaù hieän traïng chaát löôïng nöôùc uoáng ñoùng chai vaø tìm hieåu nguyeân nhaân daãn ñeán caùc tình traïng naøy. Ngoaøi ra, ñeà taøi cuõng taäp trung vaøo vieäc ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù, saûn xuaát NUÑC nhaèm taïo ra moät thò tröôøng an toaøn vaø chaát löôïng hôn cho ngöôøi tieâu duøng.
Sô ñoà nghieân cöùu
4.2. Phöông phaùp thöïc teá
Phöông phaùp thu thaäp taøi lieäu: thu thaäp töø caùc nguoàn khaùc nhau nhö: töø thöïc teá, saùch vôû, taøi lieäu maïng, thö vieân, trung taâm y teá döï phoøng, …
Phöông phaùp phoûng vaán: phoûng vaán tröïc tieáp ngöôøi tieâu duøng veà chaát löôïng NUÑC töø ñoù coù theå xaùc ñònh ñöôïc moái quan taâm cuûa ngöôøi daân veà NUÑC.
Phöông phaùp laáy maãu: maãu ñöôïc laáy tröïc tieáp taïi caùc hoä gia ñình vaø moät soá maãu ñöôïc laáy taïi caùc sieâu thò, chôï vaø moät soá quaày taïp hoùa trong ñòa baøn quaän Goø Vaáp.
Phöông phaùp phaân tích maãu: caùc maãu sau khi thu thaäp ñöôïc baûo quaûn vaø phaân tích taïi phoøng thí nghieäm khoa moâi tröôøng. Rieâng coù chæ tieâu Fluorua (F-) ñöôïc göûi phaân tích taïi vieän Pasteur thaønh phoá Hoà Chí Minh.
Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu: töø keát quaû phoûng vaán ngöôøi tieâu dung, thoáng keâ yù kieán ngöôøi daân töø ñoù ñöa ra ñöôïc caùc ñaùnh giaù veà moái quan taâm ngöôøi daân veà NUÑC moät caùch chính xaùc hôn. Töø keát quaû phaân tích, thoáng keâ toång hôïp caùc keát quaû töø ñoù coù ñöôïc ñaùnh giaù chính xaùc veà chaát löôïng NUÑC taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
Phöông phaùp phaân tích toång hôïp: töø keát quaû phaân tích, ñieàu tra phoûng vaán vaø tìm hieåu veà thò tröôøng NUÑC, toång hôïp vaø tìm hieåu nguyeân nhaân gaây ra caùc thöïc traïng veà thò tröôøng NUÑC hieän nay. Töø ñoù, ñeà xuaát caùc giaûi phaùp thích hôïp ñeå khaéc phuïc caùc tình traïng roái loaïn trong thò tröôøng NUÑC.
5. GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI
Giôùi haïn veà noäi dung: Ñeà taøi chæ taäp trung nghieân cöùu chaát löôïng vaø caùc bieän phaùp quaûn lyù vaø saûn xuaát nöôùc uoáng tinh khieát ñoùng chai, töø ñoù ñaùnh giaù chaát löôïng, heä thoáng quaûn lyù vaø qui trình saûn xuaát maët haøng nöôùc uoáng ñoùng chai. Qua ñoù ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù vaø qui trình saûn xuaát nöôùc uoáng ñoùng chai taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
Giôùi haïn veà khoâng gian: Ñeà taøi chæ tieán haønh coâng taùc ñieàu tra laáy maãu taïi moät soá cô sôû vaø hoä gia ñình chuû yeáu söû duïng NUÑC laøm nguoàn nöôùc sinh hoaït (taäp trung chuû yeáu taïi quaän Goø Vaáp)
Giôùi haïn veà ñoái töôïng: Ñeà taøi chæ phaân tích ñöôïc moät soá chæ tieâu ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc vaø chæ ñeà xuaát caùc qui trình saûn xuaát cho caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
6. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ YÙ NGHÓA THÖÏC TEÁ
YÙ nghóa khoa hoïc: Ñaây laø ñeà taøi ñi tieân phong trong vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc uoáng ñoùng chai taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. Ngoaøi ra, ñeà taøi cuõng cung caáp moät soá döõ lieäu veà chaát löôïng nöôùc uoáng ñoùng chai taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.
YÙ nghóa thöïc teá: Ñaùnh giaù sô boä veà chaát löôïng nöôùc uoáng ñoùng chai vaø cung caáp cho caùc nhaø saûn xuaát moät qui trình saûn xuaát thích hôïp cho cô sôû cuûa minh. Ngoaøi ra, ñeà taøi cuõng ñeà xuaát moät soá bieän phaùp quaûn lyù caùc doanh nghieäp saûn xuaát nöôùc uoáng chai thích hôïp.
Chöông I: TOÅNG QUAN VEÀ TAØI NGUYEÂN NÖÔÙC
I.1. TAØI NGUYEÂN NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI
Nöôùc laø moät hôïp chaát hoùa hoïc cuûa oâxy vaø hiñroâ, coù coâng thöùc hoùa hoïc laø H2O. Vôùi caùc tính chaát lyù hoùa ñaëc bieät (ví duï nhö tính löôõng cöïc, lieân keát hiñroâ vaø tính baát thöôøng cuûa khoái löôïng rieâng). Nöôùc laø moät daïng taøi nguyeân thieân nhieân, laø moät moâi tröôøng vaø cuõng laø moät moâi tröôøng thaønh phaàn. Nöôùc ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu veà aên uoáng, hoaït ñoäng coâng nghieäp, naêng löôïng, noâng nghieäp, giao thoâng vaän taûi, …
Taøi nguyeân nöôùc luoân laø trung taâm cuûa moïi söï phaùt trieån. Taøi nguyeân nöôùc bao goàm nguoàn nöôùc maët, nöôùc möa, nöôùc döôùi ñaát, dạng băng vaø hơi nước. Theo tính toaùn, toång dieän tích traùi ñaát vaøo khoaûng 510 trieäu km2. Nöôùc bao phuû 71% dieän tích cuûa quaû ñaát trong ñoù coù 97% laø nöôùc maën, coøn laïi laø nöôùc ngoït. Trong 3% löôïng nöôùc ngoït coù treân quaû ñaát thì coù khoaûng hôn ¾ löôïng nöôùc maø con ngöôøi khoâng söû duïng ñöôïc vì noù naèm quaù saâu trong loøng ñaát, bò ñoùng baêng, ôû daïng hôi trong khí quyeån vaø ôû daïng tuyeát treân luïc ñịa... chæ coù 0,3% nöôùc ngoït hieän dieän trong soâng, suoái, ao, hoà maø con ngöôøi ñaõ vaø ñang söû duïng. Tuy nhieân, neáu ta tröø phaàn nöôùc bò oâ nhieãm ra thì chæ coù khoaûng 0,003% laø nöôùc ngoït saïch maø con ngöôøi coù theå söû duïng ñöôïc vaø neáu tính ra trung bình moãi ngöôøi ñöôïc cung caáp 879.000 lít nöôùc ngoït ñeå söû duïng (Miller, 1988).
Hình 1.1: Tæ leä giöõa caùc loaïi nöôùc treân theá giôùi
Nöôùc giöõ cho khí haäu töông ñoái oån ñònh vaø pha loaõng caùc yeáu toá gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, noù coøn laø thaønh phaàn caáu taïo chính yeáu trong cô theå sinh vaät, chieám töø 50%-97% troïng löôïng cuûa cô theå, chaúng haïn nhö ôû ngöôøi nöôùc chieám 70% troïng löôïng cô theå vaø ôû Söùa bieån nöôùc chieám tôùi 97%.
Nöôùc traùi ñaát luoân vaän ñoäng vaø chuyeån töø traïng thaùi naøy sang traïng thaùi khaùc, töø theå loûng sang theå hôi roài theå raén vaø ngöôïc laïi. Vaän ñoäng cuûa nöôùc luoân tuaân theo moät voøng troøn kheùp kín goïi laø voøng tuaàn hoaøn nöôùc. Voøng tuaàn honaø naøy theå hieän roõ söï toàn taïi vaø vaän ñoäng cuûa nöôùc treân maët ñaát, trong loøng ñaát vaø trong baàu khí quyeån cuûa traùi ñaát. Voøng tuaàn hoaøn nöôùc ñaõ vaø ñang dieãn ra töø haøng tæ naêm vaø taát caû cuoäc soáng treân traùi ñaát ñeàu phuï thuoäc vaøo noù.
Voøng tuaàn nöôùc khoâng coù ñieåm baét ñaàu nhöng chuùng ta coù theå baét ñaàu töø caùc ñaïi döông. Maët trôøi ñieàu khieån voøng tuaàn hoaøn nöôùc baèng vieäc laøm noùng nöôùc treân nhöõng ñaïi döông, laøm boác hôi nöôùc vaøo trong khoâng khí. Nhöõng doøng khí boác leân ñem theo hôi nöôùc vaøo trong khí quyeån, gaëp nôi coù nhieät ñoä thaáp hôn hôi nöôùc bò ngöng tuï thaønh nhöõng ñaùm maây. Nhöõng doøng khoâng khí di chuyeån nhöõng ñaùm maây khaép toaøn caàu, nhöõng phaân töû maây va chaïm vaøo nhau, keát hôïp vôùi nhau, gia taêng kích côõ vaø rôi xuoáng thaønh giaùng thuûy (möa). Giaùng thuyû döôùi daïng tuyeát ñöôïc tích laïi thaønh nhöõng nuùi tuyeát vaø baêng haø coù theå giöõ nöôùc ñoùng baêng haøng nghìn naêm. Trong nhöõng vuøng khí haäu aám aùp hôn, khi muøa xuaân ñeán, tuyeát tan vaø chaûy thaønh doøng treân maët ñaát, ñoâi khi taïo thaønh luõ. Phaàn lôùn löôïng giaùng thuyû rôi treân caùc ñaïi döông; hoaëc rôi treân maët ñaát vaø nhôø troïng löïc trôû thaønh doøng chaûy maët. Moät phaàn doøng chaûy maët chaûy vaøo trong soâng theo nhöõng thung luõng soâng trong khu vöïc, vôùi doøng chaûy chính trong soâng chaûy ra ñaïi döông. Doøng chaûy maët, vaø nöôùc thaám ñöôïc tích luyõ vaø ñöôïc tröõ trong nhöõng hoà nöôùc ngoït. Maëc duø vaäy, khoâng phaûi taát caû doøng chaûy maët ñeàu chaûy vaøo caùc soâng. Moät löôïng lôùn nöôùc thaám xuoáng döôùi ñaát. Moät löôïng nhoû nöôùc ñöôïc giöõ laïi ôû lôùp ñaát saùt maët vaø ñöôïc thaám ngöôïc trôû laïi vaøo nöôùc maët (vaø ñaïi ñöông) döôùi daïng doøng chaûy ngaàm. Moät phaàn nöôùc ngaàm chaûy ra thaønh caùc doøng suoái nöôùc ngoït. Nöôùc ngaàm taàng noâng ñöôïc reã caây haáp thuï roài thoaùt hôi qua laù caây. Moät löôïng nöôùc tieáp tuïc thaám vaøo lôùp ñaát döôùi saâu hôn vaø boå sung cho taàng nöôùc ngaàm saâu ñeå taùi taïo nöôùc ngaàm, nôi maø moät löôïng nöôùc ngoït khoång loà ñöôïc tröõ laïi trong moät thôøi gian daøi. Tuy nhieân, löôïng nöôùc naøy vaãn luaân chuyeån theo thôøi gian, coù theå quay trôû laïi ñaïi döông, nôi maø voøng tuaàn hoaøn nöôùc “keát thuùc” … vaø laïi baét ñaàu.
Hình1.2: Voøng tuaàn hoaøn cuûa nöôùc
Neáu xeùt theo voøng tuaàn hoaøn cuûa nöôùc thì nöôùc toàn taïi ôû 15 daïng khaùc nhau sau:
Nöôùc trong caùc ñaïi döông
Moät löôïng nöôùc khoång loà ñöôïc tröõ trong caùc ñaïi döông trong moät thôøi gian daøi hôn laø ñöôïc luaân chuyeån qua voøng tuaàn hoaøn nöôùc. Öôùc tính coù khoaûng 1.338.000.000 km3 nöôùc ñöôïc tröõ trong ñaïi döông, chieám khoaûng 96,5%, vaø ñaïi döông cuõng cung caáp khoaûng 90% löôïng nöôùc boác hôi vaøo trong voøng tuaàn hoaøn nöôùc.
Boác hôi: nöôùc chuyeån töø theå loûng sang theå khí hay hôi
Boác hôi nöôùc laø moät quaù trình nöôùc chuyeån töø theå loûng sang theå hôi hoaëc khí. Boác hôi nöôùc laø ñoaïn ñöôøng ñaàu tieân trong voøng tuaàn hoaøn maø nöôùc chuyeån töø theå loûng thaønh hôi nöôùc trong khí quyeån. Nhieät laø nhaân toá caàn thieát cho boác hôi xuaát hieän. Naêng löôïng ñöôïc söû duïng ñeå beû gaõy nhöõng lieân keát giöõa caùc phaân töû nöôùc, noù laø nguyeân nhaân taïi sao nöôùc coù theå deã daøng boác hôi taïi ñieåm soâi (2120F, 1000C) nhöng boác hôi raát chaäm taïi ñieåm ñoùng baêng.
Nöôùc khí quyeån: Nöôùc ñöôïc tröõ trong khí quyeån döôùi daïng hôi, nhö nhöõng ñaùm maây vaø ñoä aåm
Maëc duø khí quyeån khoâng laø kho chöùa khoång loà cuûa nöôùc, nhöng noù laø moät “sieâu xa loä” ñeå luaân chuyeån nöôùc khaép toaøn caàu. Trong khí quyeån luoân luoân coù nöôùc: nhöõng ñaùm maây laø moät daïng nhìn thaáy ñöôïc cuûa nöôùc khí quyeån, nhöng thaäm chí trong khoâng khí trong cuõng chöùa ñöïng nöôùc - nhöõng phaàn töû nöôùc naøy quaù nhoû ñeå coù theå nhìn thaáy ñöôïc. Theå tích nöôùc trong khí quyeån taïi baát kyø thôøi ñieåm naøo vaøo khoaûng 12.900 km3. Neáu taát caû löôïng nöôùc khí quyeån rôi xuoáng cuøng moät luùc, noù coù theå bao phuû khaép beà maët traùi ñaát vôùi ñoä daøy 2,5 cm.
Söï ngöng tuï hôi nöôùc: Ñoù laø quaù trình nöôùc chuyeån töø theå hôi sang theå loûng
Ngöng tuï hôi nöôùc raát quan troïng ñoái vôùi chu trình tuaàn hoaøn nöôùc bôûi vì noù hình thaønh neân caùc ñaùm maây. Nhöõng ñaùm maây naøy coù theå taïo ra möa, noù laø caùch chính ñeå nöôùc quay trôû laïi traùi ñaát. Ngöng tuï hôi nöôùc laø quaù trình ngöôïc vôùi boác hôi nöôùc.
Giaùng thuûy (möa): Söï rôi cuûa nöôùc ra khoûi caùc ñaùm maây, döôùi theå loûng hoaëc raén.
Giaùng thuûy laø nöôùc thoaùt ra khoûi nhöõng ñaùm maây döôùi caùc daïng möa, möa tuyeát, möa ñaù, tuyeát. Noù laø caùch chính ñeå nöôùc khí quyeån quay trôû laïi traùi ñaát. Phaàn lôùn löôïng giaùng thuyû laø möa.
Löôïng nöôùc tröõ döôùi daïng baêng vaø tuyeát: Nöôùc ngoït ñöôïc tröõ trong nhöõng soâng baêng, nhöõng caùnh ñoàng baêng vaø nhöõng caùnh ñoàng tuyeát.
Nöôùc ñöôïc giöõ laâu daøi trong baêng, tuyeát, vaø caùc soâng baêng laø moät thaønh phaàn cuûa voøng tuaàn hoaøn nöôùc toaøn caàu. Vuøng Nam cöïc chieám 90% toång löôïng baêng cuûa traùi ñaát, caùc ñænh nuùi baêng ôû Greenland chieám 10% toång löôïng baêng toaøn caàu.
Doøng chaûy tuyeát tan vaøo caùc soâng: doøng chaûy maët töø tuyeát vaø baêng chaûy theo nöôùc maët.:
Doøng chaûy töø tuyeát tan bieán ñoåi theo muøa vaø theo naêm. So saùnh caùc ñænh luõ giöõa traän luõ lôùn trong naêm 2000 vaø traän luõ nhoû hôn nhieàu trong naêm 2001, gioáng nhö coù moät traän haïn haùn lôùn aûnh höôûng ñeán California trong naêm 2001. Nhöng söï thieáu huït nöôùc laø do nöôùc ñöôïc tröõ trong baêng vaøo muøa ñoâng aûnh höôûng ñeán toång löôïng nöôùc caùc thaùng coøn laïi cuûa naêm. Söï thieáu huït nöôùc cuõng aûnh höôûng ñeán löôïng nöôùc trong caùc hoà taïi haï löu, vaø söï thieáu huït nöôùc ôû caùc hoà laïi aûnh höôûng ñeán löôïng nöôùc töôùi vaø nöôùc caáp thaønh phoá.
Doøng chaûy maët: doøng chaûy maët töø möa chaûy treân beà maët ñaát vaøo nhöõng soâng gaàn nhaát.
Nhieàu ngöôøi chæ nghó ñôn giaûn raèng möa rôi, chaûy traøn treân maët ñaát (doøng chaûy maët) vaø chaûy vaøo soâng, sau ñoù ñoå ra caùc ñaïi döông. Ñoù laø söï ñôn giaûn hoaù, bôûi vì caùc soâng coøn nhaän vaø maát nöôùc do thaám. Tuy nhieân, löôïng lôùn nöôùc trong soâng laø do doøng chaûy tröïc tieáp treân maët ñaát cung caáp vaø ñöôïc ñònh nghóa laø doøng chaûy maët. Thoâng thöôøng, moät phaàn nöôùc möa rôi thaám ngay vaøo ñaát, nhöng khi ñaát ñaït tôùi traïng thaùi baõo hoaø hay khoâng thaám, thì baét ñaàu chaûy theo söôøn doác thaønh doøng chaûy. Trong moät traän möa lôùn, baïn coù theå nhìn thaáy caùc doøng nöôùc nhoû chaûy xuoâi söôøn doác. Nöôùc seõ chaûy theo nhöõng keânh treân maët ñaát tröôùc khi chaûy vaøo trong caùc soâng lôùn.
Doøng chaûy soâng ngoøi: Söï di chuyeån cuûa nöôùc trong loøng daãn töï nhieân, nhö soâng
Cuïc Ñòa chaát Myõ ñònh nghóa “doøng chaûy” laø löôïng nöôùc chaûy trong soâng, suoái, hoaëc laïch nöôùc. Soâng ngoøi raát quan trong khoâng chæ ñoái vôùi con ngöôøi maø ñoái vôùi cuoäc soáng khaép moïi nôi. Soâng ngoøi khoâng chæ laø moät nôi roäng lôùn cho con ngöôøi vaø nhöõng con vaät cuûa hoï hoaït ñoäng, con ngöôøi coøn söû duïng nöôùc soâng cho nhu caàu nöôùc uoáng vaø nöôùc töôùi, saûn xuaát ra ñieän, laøm saïch chaát thaûi (xöû lyù nöôùc thaûi), giao thoâng thuyû, vaø kieám thöùc aên. Soâng ngoøi coøn laø moâi tröôøng soáng chính cho taát caû caùc loaøi ñoäng vaø thöïc vaät nöôùc. Soâng ngoøi boå sung cho taàng ngaäm nöôùc ngaàm döôùi maët ñaát qua loøng soâng, vaø taát nhieân caû ñaïi döông.
Dung tích nöôùc ngoït: Löôïng nöôùc ngoït toàn taïi treân maët ñaát.
Nöôùc ngoït treân maët ñaát, moät thaønh phaàn cuûa chu trình nöôùc, yeáu toá caàn thieát cho moïi söï soáng treân traùi ñaát. Nöôùc maët bao goàm nöôùc trong caùc doøng soâng, ao, hoà, hoà nhaân taïo, vaø caùc ñaàm laày nöôùc ngoït.
Söï thaám: Söï di chuyeån cuûa nöôùc töø maët ñaát vaøo trong loøng ñaát hay caùc khe nöùt cuûa ñaù.
Moät phaàn löôïng nöôùc thaám xuoáng seõ ñöôïc giöõ laïi trong nhöõng taàng ñaát noâng, ôû ñoù noù coù theå chaûy vaøo soâng nhôø thaám qua bôø soâng. Moät phaàn nöôùc thaám xuoáng saâu hôn, boå sung cho caùc taàng nöôùc ngaàm. Neáu taàng nöôùc ngaàm noâng hoaëc ñuû ñoä roãng ñeå cho pheùp nöôùc chaûy töï do qua noù, con ngöôøi coù theå khoan caùc gieáng trong taàng nöôùc ngaàm naøy vaø söû duïng nöôùc cho nhöõng muïc ñích cuûa mình. Nöôùc ngaàm coù theå di chuyeån ñöôïcnhöõng khoaûng caùch daøi hoaëc ñöôïc tröõ laïi trong taàng nöôùc ngaàm trong moät thôøi gian daøi tröôùc khi quay trôû laïi beà maët hoaëc qua thaám vaøo caùc thuyû vöïc khaùc, nhö thaám vaøo caùc soâng vaø ñaïi döông.
Löu löôïng nöôùc ngaàm: Söï chuyeån ñoäng cuûa nöôùc ngaàm ra khoûi maët ñaát.
Baïn nhìn thaáy nöôùc xung quanh baïn moãi ngaøy nhö caùc hoà, caùc soâng, baêng, möa vaø tuyeát. Nhöng löôïng nöôùc maø baïn khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc - nöôùc ngaàm (nöôùc toàn taïi vaø di chuyeån trong loøng ñaát) - laïi chieám moät löôïng raát lôùn. Nöôùc ngaàm ñoùng goùp lôùn cho doøng chaûy soâng ngoøi cuûa nhieàu con soâng. Con ngöôøi ñaõ söû duïng nöôùc ngaàm töø haøng ngaøn naêm nay vaø vaãn ñang tieáp tuïc söû duïng noù haøng ngaøy, phaàn lôùn cho nhu caàu nöôùc uoáng vaø nöôùc töôùi. Cuoäc soáng treân traùi ñaát phuï thuoäc vaøo nöôùc ngaàm cuõng gioáng nhö laø nöôùc beà maët.
Caùc suoái: ñoù laø nôi nöôùc ngaàm chaûy leân beà maët ñaát.
Moät taàng nöôùc ngaàm lieân tuïc ñöôïc boå sung nöôùc ñeán khi nöôùc chaûy traøn treân maët ñaát, keát quaû laø hình thaønh caùc con suoái. Caùc con suoái coù theå raát nhoû, chæ coù nöôùc chaûy khi coù moät traän möa ñaùng keå, ñeán caùc doøng suoái lôùn chaûy vôùi haøng traêm trieäu gallon nöôùc moãi ngaøy.
Thoaùt hôi: laø quaù trình hôi nöôùc thoaùt ra töø caùc caây troàng vaøo khí quyeån.
Thoaùt hôi laø quaù trình nöôùc ñöôïc vaän chuyeån töø caùc reã caây ñeán caùc loã nhoû beân döôùi beà maët laù, ôû ñaây nöôùc chuyeån sang traïng thaùi hôi vaø thoaùt vaøo khí quyeån. Do ñoù, thoaùt hôi thöïc chaát laø boác hôi cuûa nöôùc töø laù caây. Löôïng nöôùc boác thoaùt hôi töø caây troàng öôùc tính chieám khoaûng 10% cuûa haøm löôïng nöôùc trong khí quyeån.
Löôïng tröõ nöôùc ngaàm: Löôïng nöôùc toàn taïi beân döôùi beà maët ñaát trong moät thôøi gian raát daøi.
Moät löôïng lôùn nöôùc ñöôïc tröõ trong ñaát. Nöôùc naøy vaãn tieáp tuïc chuyeån ñoäng, coù theå raát chaäm, vaø noù vaãn laø moät phaàn cuûa voøng tuaàn hoaøn nöôùc. Phaàn lôùn nöôùc ngaàm laø do möa vaø löôïng nöôùc thaám töø lôùp ñaát maët. Taàng ñaát phía treân laø vuøng khoâng baõo hoaø, trong taàng naøy löôïng nöôùc thay ñoåi theo thôøi gian, maø khoâng laøm baõo hoaø taàng ñaát. Beân döôùi lôùp ñaát naøy laø vuøng baõo hoaø, taát caû caùc khe nöùt, caùc oáng mao daãn, vaø caùc khoaûng troáng giöõa caùc phaân töû ñaù ñöôïc laáp ñaày nöôùc.
Baûng1.1: Öôùc tính phaân boá nöôùc toaøn caàu
Nguoàn nöôùc
Theå tích nöôùc tính baèng km3
Theå tích nöôùc tính baèng daëm khoái
Phaàn traêm cuûa nöôùc ngoït
Phaàn traêm cuûa toång löôïng nöôùc
Ñaïi döông, bieån vaø vònh
1.338.000.000
321.000.000
96,5
Ñænh nuùi baêng, soâng baêng vaø tuyeát phuû vónh cöûu
24.064.000
5.773.000
68,7
1,74
Nöôùc ngaàm
23.400.000
5.614.000
1,7
Ngoït
10.530.000
2.526.000
30,1
0,76
Maën
12.870.000
3.088.000
0,94
Ñoä aåm ñaát
16.500
3.959
0,05
0,001
Baêng chìm vaø toàn taïi vónh cöûu
300.000
71.970
0,86
0,022
Caùc hoà
176.400
42.320
0,013
Ngoït
91.000
21.830
0,26
0,007
Maën
85.400
20.490
0,006
Khí quyeån
12.900
3.095
0,04
0,001
Nöôùc ñaàm laày
11.470
2.752
0,03
0,0008
Soâng
2.120
509
0,006
0,0002
Nöôùc sinh hoïc
1.120
269
0,003
0,0001
Toång soá
1.386.000.000
332.500.000
100
(Gleick,P.H, 1996)
Theo một số nhaø khoa học treân thế giới thì nöôùc treân haønh tinh cuûa chuùng ta phaùt sinh töø 3 nguoàn: beân trong loøng ñaát, töø caùc thieân thaïch ngoaøi quaû ñaát mang vaøo vaø taàng treân cuûa khí quyeån; trong ñoù thì nguoàn goác töø beân trong loøng ñaát laø chuû yeáu. Nöôùc coù nguoàn goác beân trong loøng ñaát ñöôïc hình thaønh ôû lôùp voû giöõa cuûa quaû ñaát do quaù trình phaân hoùa caùc lôùp nham thaïch ôû nhieät ñoä cao taïo ra. Sau ñoù, nöôùc theo caùc khe nöùt cuûa lôùp voû traùi ñaát thoaùt daàn ra ngoaøi döôùi daïng hôi vaø cuoái cuøng ngöng tuï laïi thaønh theå loûng vaø rôi xuoáng maët ñaát. Treân maët ñaát, nöôùc chaûy traøn töø nôi cao ñeán nôi thaáp vaø traøn ngaäp caùc vuøng trũng taïo neân caùc ñaïi döông meânh moâng vaø caùc soâng hoà nguyeân thuûy.
Theo caùc nghieân cöùu tröôùc ñaây khoái löôïng nöôùc ôû traïng thaùi töï do phuû leân treân traùi ñaát khoaûng 1,4 tæ km3, nhöng so vôùi trữ löôïng nöôùc ôû lôùp voû giöõa cuûa quả ñaát (khoaûng 200 tæ km3) thì chaúng ñaùng keå vì noù chæ chieám khoâng ñeán 1%. Toång löôïng nöôùc töï nhieân treân theá giôùi theo öôùc tính coù khaùc nhau theo caùc taùc giaû vaø dao ñoäng töø 1.385.985.000 km3 (Lvovits, Xokolov - 1974) ñeán 1.457.802.450 km3 (F. Sargent - 1974).
Baûng 1.2: 10 con soâng daøi nhaát
STT
Teân soâng
Ñoä daøi (km)
Vò trí
1
Nile
6693
Ñoâng Baéc Chaâu Phi
2
Amazon
6436
Nam Myõ
3
Tröôøng Giang
6378
Trung Quoác
4
Hoaøng Haø
5463
Trung Quoác
5
Ob-Irtysh
5410
CHLB Nga
6
Amur
4415
Ñoâng Baéc AÙ
7
Lena
4399
CHLB Nga
8
Congo
4373
Chaâu Phi
9
Mackenzie
4241
Canada
10
Mekong
4183
Ñoâng Nam AÙ
(GeoHive,2004)
Baûng 1.3: 10 doøng soâng coù löu löôïng nöôùc ngoït lôùn nhaát treân theá giôùi
STT
Heä thoáng soâng
Löu löôïng nöôùc (m3/s)
Chieàu daøi (km)
Löu vöïc soâng
1
Amazon
200.000
6.150
6.150.000
2
Congo (Zaire)
40.000
4.670
3.820.000
3
Orinoco
34.880
2.570
990.000
4
Ganges-Brahmaputra
30.790
2.700
1.480.000
5
Tröôøng Giang
28.540
4.990
1.940.000
6
Mississippi-Missouri
18,390
6,260
3,270,000
7
Yenisey
17,760
5,710
2,580,000
8
Lena
16,300
4,600
2,500,000
9
Mekong
14,900
4,180
4,180,000
10
Parana-La Plata
14,900
3,940
2,830,000
(GeoHive, 2004)
I.2. VAI TROØ CUÛA TAØI NGUYEÂN NÖÔÙC
Khoaûng naêm 1760, Leâ Quyù Ñoân ñaõ ñaùnh giaù “Vaïn vaät khoâng coù nöôùc khoâng theå soáng ñöôïc, moïi vieäc khoâng coù nöôùc khoâng theå thaønh ñöôïc”. Maõi ñeán naêm 1997, ôû Mañen Pla-ta (Mar del Plata), Achentina, dieãn ra hoäi nghò ñaàu tieân cuûa lieân hieäp quoác veà nöôùc. Chöông trình haønh ñoäng M. Pla-ta yeâu caàu caùc chính phuû “phaùt trieån caùc keá hoaïch vaø chöông trình laøm saïch vaø cung caáp nöôùc cho caùc coäng ñoàng vaø xaùc ñònh caùc giai ñoaïn tieáp theo trong khuoân khoå cuûa nhöõng chöông trình vaø muïc tieâu phaùt trieån xaõ hoäi - kinh teá, vôùi söï chuù yù ñaëc bieät ñeán nhöõng boä phaän thieáu thoán nhaát trong nhaân daân”. Tieáp theo ñoù, LHQ khôûi ñoäng “Thaäp kyû quoác teá veà nöôùc uoáng vaø laøm saïch caùc nguoàn nöôùc, 1981 – 1990”. Nhöng chæ ñeán nhöõng naêm 90 cuûa theá kyû XX, nöôùc môùi ñöôïc coi laø vaán ñeà öu tieân trong chöông trình nghò söï toaøn caàu. Tröôùc thöïc traïng khan hieám nöôùc treân theá giôùi, lieân hieäp quoác ñaõ choïn naêm 2003 laø naêm quoác teá nöôùc ngoït vôùi thoâng ñieäp keâu goïi moïi ngöôøi haõy haønh ñoäng baûo veä nöôùc - nguoàn cuûa söï soáng treân traùi ñaát. Vaäy nöôùc coù thaät söï laø nguoàn cuûa söï soáng treán traùi ñaát khoâng ?
I.2.1. Nöôùc caàn cho söï soáng
I.2.1.1 Nöôùc thaønh phaàn khoâng theå thieáu trong quaù trình chuyeån hoùa chaát
Chuùng ta ñaõ bieát, nöôùc chieám khoaûng 55-75% thaønh phaàn cô theå con ngöôøi vaø trong moãi cô quan coù tyû leä nöôùc khaùc nhau: men raêng 3%, xöông 20%, tuïy 78%, naõo 86%, huyeát töông 92%. Haàu heát caùc teá baøo ñeàu caàn ñeán nöôùc ñeå hoaït ñoäng moät caùch bình thöôøng vaø taát caû moïi quaù trình chuyeån hoùa trong cô theå cuõng ñeàu caàn phaûi coù nöôùc tham gia.Vì nöôùc laø dung moâi hoøa tan cuûa nhieàu chaát döôùi daïng keo, phaân töû vaø ion. Nöôùc taïo ra moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc chaát phaûn öùng vaø tröïc tieáp tham gia phaûn öùng thuûy phaân trong cô theå. Nöôùc coøn ñaûm coøn coù nhieäm vuï vaän chuyeån caùc chaát dinh döôõng, caùc saûn phaåm trung gian trong quùa trình trao ñoåi chaát.
I.2.1.2. Caûi thieän hoaït ñoäng cuûa naõo boä
Khoaûng 80% thaønh phaàn moâ naõo ñöôïc caáu taïo bôûi nöôùc. Caùc xeùt nghieäm y khoa cho thaáy nhöõng tröôøng hôïp trí nhôù vaø khaû naêng taäp trung bò giaûm ñi coù nguyeân nhaân laø do thieáu nöôùc ôû naõo.
Cuõng gioáng nhö vai troø cuûa daàu nhôùt trong hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô xe hôi, trong hoaït ñoäng cuûa naõo boä, nöôùc coù nhieäm vuï giuùp kích ñoäng söï chuyeån hoùa protein vaø enzymer ñeå ñöa chaát dinh döôõng ñeán caùc boä phaän khaùc cuûa cô theå. Neáu thieáu nöôùc thì söï chuyeån hoùa vaø daãn chuyeàn naøy seõ gaëp khoù khaên. Nöôùc coøn coù taùc duïng loaïi boû caùc teá baøo goác töï do trong naõo, loaïi boû nguy cô phaù vôõ söï lieân keát giöõa caùc teá baøo.
I.2.1.3 Giuùp ngaên chaën beänh taät töø xa
Nhieàu nghieân cöùu chuyeân moân ñaõ cho thaáy vieäc uoáng nhieàu nöôùc laø moät trong nhöõng bieän phaùp ngaên chaën moät soá caên beänh nan y nhö vieâm khôùp, ung thö, tim maïch...
Lôùp suïn vaø chaát hoaït dòch ôû moãi khôùp xöông coù taùc duïng traùnh söï va chaïm tröïc tieáp giöõa 2 ñaàu xöông trong nhöõng cöû ñoäng veà moïi phía. Nöôùc laø thaønh phaàn chuû yeáu cuûa lôùp suïn vaø chaát hoaït dòch naøy. Khi caùc boä phaän naøy ñöôïc cung caáp ñuû nöôùc, söï va chaïm tröïc tieáp seõ giaûm ñi, töø ñoù giaûm nguy cô vieâm khôùp.
Maët khaùc, vieäc thöôøng xuyeân uoáng ñuû nöôùc laøm cho heä thoáng baøi tieát ñöôïc hoaït ñoäng thöôøng xuyeân, cuõng chính laø vieäc thöôøng xuyeân baøi thaûi nhöõng ñoäc toá trong cô theå, coù theå ngaên ngöøa söï toàn ñoïng laâu ngaøy cuûa nhöõng ñoäc toá gaây ung thö ruoät keát, baøng quang.
Khoâng chæ theá, hoaït ñoäng baøi tieát moà hoâi cuõng chính laø quaù trình loaïi boû bôùt löôïng muoái thöøa - nguyeân nhaân cuûa tình traïng aùp suaát maùu cao daãn ñeán beänh tim maïch.
I.2.2. Nöôùc caàn cho noâng nghieäp
Tröôùc heát nöôùc laø moät trong hai chaát taïo neân chaát soáng ñaàu tieân cuûa moïi sinh vaät thoâng qua phaûn öùng quang hôïp noåi tieáng do caây tieán haønh döôùi aùnh saùng maët trôøi:
xCO2 + yH2O ( Cx(H2O)y + xO2
Trong caây nöôùc tham gia caáu taïo neân teá baøo, ñôn vò soáng nhoû nhaát cuûa caây. Haøm löôïng nöôùc trong teá baøo leân tôùi 85%, chöa keå löôïng nöôùc bao quanh teá baøo. Ngoøai ra nöôùc coøn laøm moâi tröôøng loûng hoøa tan vaø vaän chuyeån caùc döôõng chaát töø reã leân laù ñeå nuoâi caây. Trong quùa trình haønh tieán nhö vaäy moät löôïng lôùn nöôùc boác hôi khoûi caây, mang theo söùc noùng bay ñi. Nhôø vaäy caây ñöôïc laøm maùt khoâng bò chaùy khoâ vaø khoâng khí xung quanh cuûng dòu ñi duø naéng heø ñang gay gaét. Coù nhaø khoa hoïc lôùn ñaõ coi nöôùc trong caây nhö maùu trong cô theå hoaëc goïi noù laø moät chaát loûng dieäu kì trong cuoäc soáng con ngöôøi.
Chính vì vaäy maø ñeå saûn xuaát noâng nghieäp thì con ngöôøi caàn duøng khoaûng 80% löôïng nöôùc ñeå töôùi cho caây. Trung bình 1 ha maàu caàn 0,12 - 0,29 l/s; 1 ha troàng luùa nöôùc caàn 1,5 -7 l/s; moãi ñaàu vaät nuoâi nhö ngöïa, traâu boø tieâu toán 20 - 80 lít nöôùc moät ngaøy, lôïn 15 - 60, gaø, vòt, ngan, ngoãng 1 - 1,25 lít. Vaø theo caùch xaùc ñònh töông ñoái thì ñeå saûn xuaát 1 hoäp rau caàn 40kg nöôùc, ñeå ñaûm baûo hai vuï luùa caàn moät löôïng nöôùc töø 14.000 -25.000m3/ha/naêm, vaø vôùi caây troàng caïn caàn khoaûng 5.000m3ha/naêm. Qua ñoù, chuùng ta thaáy raèng löôïng nöôùc söû duïng cho noâng nghieäp laø raát lôùn vaø neáu khoâng coù nöôùc thì ngaønh noâng nghieäp khoâng theå naøo phaùt trieån ñöôïc. Ñieån hình nhö sa maïc Sahara töøng laø moät vöïa luùa thôøi coå La Maõ, nhöng khi nguoàn nöôùc khoâ caïn thì vöïa luùa ñoù cuõng tan bieán theo.
Baûng 1.4: Toång löôïng nöôùc caàn duøng ñeå töôùi cho caây troàng tại Việt Nam
Naêm
Toång löôïng nöôùc caàn duøng ñeå töôùi
1985
41 km3
1990
46,9 km3
2000
60 km3
I.2.3. Nöôùc caàn cho coâng nghieäp
Tröõ löôïng khai thaùc caáp coâng nghieäp: 1.854.303 m3/ng (mieàn Baéc Vieät Nam: 1357.266; ñoàng baèng Nam Trung Boä: 22.757; Taây Nguyeân: 39.280; ñoàng baèng Nam Boä: 435.000 m3/ng).
Neáu nhö nöôùc duøng cho noâng nghieäp chuû yeáu laø duøng ñeå töôùi thì nöôùc trong coâng nghieäp duøng ñeå laøm maùt ñoäng cô, ñeå khai thaùc, laøm dung moâi ñeå hoøa tan caùc hoùa chaát trong phaûn öùng hoùa hoïc, … Khi ngaønh coâng nghieäp caøng phaùt trieån thì nhu caàu nöôùc naøy laïi caøng taêng. Vaø moãi ngaønh ngheà khaùc nhau laïi coù caùc nhu caàu söû duïng löôïng nöôùc khaùc nhau vaø chaát löôïng nöôùc khaùc nhau. Löôïng nöôùc duøng trong loø hôi coù yeâu caàu khaùc ñaëc bieät nhö sau khoâng coù chaát keát tuûa, trung tính vaø khoâng aên moøn. Coøn ñoái vôùi caùc ngaønh coâng nghieäp cheá bieán thöïc thaåm yeâu caàu chaát löôïng nöôùc coøn cao. Trong coâng nghieäp, nöôùc ñöa chia ra laøm ba loaïi theo ñoä cöùng cuûa nöôùc laø nöôùc cöùng taïm thôøi, nöôùc cöùng vónh vieãn vaø nöôùc coù ñoä cöùng chung.
Baûng 1.5: Yeâu caàu chaát löôïng nöôùc cho caùc ngaønh coâng nghieäp
Ngaønh coâng nghieäp
Ñoä ñuïc
Maøu
Muøi vaø vò
Ion Fe (ppm)
Mn hoaëc Mg
TDS (ppm)
Ñoä cöùng CaCO3 (ppm)
Kieàm CaCO3 (ppm)
Hydrogen Sulphule
pH
Caùc yeâu caàu khaùc
Laøm laïnh
10
10
Thaáp
0,5
0,5
1,0
Laïnh khoâng aên moøn
Noài hôi vôùi aùp suaát 00 – 10kG/cm2
20
80
3000 – 500
80
5
8,0
Noài hôi vôùi aùp suaát 10 – 17kG/cm2
10
40
2500 – 500
40
Thaáp
3
8,4
Chaát hoøa tan ít
Noài hôi vôùi aùp suaát 17 – 27kG/cm2
5
5
1500 – 100
10
0
9,0
OÂxy vaø silicaùt
Röôïu chöng caát
10
Thaáp
0,1
0,1
500 – 1000
75 – 150
0,2
7,0
Ñoùng hoäp
10
Thaáp
0,2
0,2
25 – 75
0,1
Nöôùc saïch
Baùnh möùt keïo
Thaáp
0,2
0,2
100
0,2
7,0
Boâng
Thaáp
Thaáp
0,2
0,2
Nhöïa
2
2
0,02
0,02
200
Giaáy
25
15
0,2
0,1
300
100
Len daï
50
20
1,0
0,5
180
Tô nhaân taïo, sôïi
5
20
0,25
0,25
200
Baûng 1.6: Tieâu chuaån duøng nöôùc cuûa moät soá nghaønh coâng nghieäp
Ngaønh coâng nghieäp
Nöôùc caàn (m3/taán saûn phaåm)
Moû
Deät
Giaáy
Theùp
Ñöôõng hoùa hoïc
5
4
90
45
8 tôùi 1.100
I.3. TAØI NGUYEÂN NÖÔÙC TAÏI VIEÄT NAM
I.3.1. Taøi nguyeân nöôùc maët
Taøi nguyeân nöôùc maët cuûa moät vuøng laõnh thoå hay moät quoác gia laø toång löôïng doøng chaûy soâng ngoøi töø ngoaøi vuøng chaûy vaøo vaø löôïng doøng chaûy ñöôïc sinh ra trong vuøng.
Toång löôïng doøng chaûy soâng ngoøi trung bình haøng naêm cuûa nöôùc ta baèng khoaûng 847 km3, trong ñoù toång löôïng ngoaøi vuøng chaûy vaøo laø 507 km3 chieám 60% vaø doøng chaûy noäi ñòa laø 340 km3, chieám 40%.
Baûng 1.7: Doøng chaûy soâng ngoøi ôû Vieät Nam
Phaân loaïi doøng chaûy
Toång löôïng doøng chaûy trung bình /naêm
Tyû leä
Toång löôïng doøng chaûy
847 km3
100%
Toång löôïng ngoaøi vuøng chaûy vaøo
507 km3
60%
Toång löôïng doøng chaûy noäi ñòa
340 km3
40%.
Neáu xeùt chung cho caû nöôùc, thì taøi nguyeân nöôùc maët cuûa nöôùc ta töông ñoái phong phuù, chieám khoaûng 2% toång löôïng doøng chaûy cuûa caùc soâng treân theá giôùi, trong khi ñoù dieän tích ñaát lieàn nöôùc ta chæ chieám khoaûng 1,35% cuûa theá giôùi. Tuy nhieân, moät ñaëc ñieåm quan troïng cuûa taøi nguyeân nöôùc maët laø nhöõng bieán ñoåi maïnh meõ theo thôøi gian vaø coøn phaân boá raát khoâng ñeàu giöõa caùc heä thoáng soâng vaø caùc vuøng.
Toång löôïng doøng chaûy naêm cuûa soâng Meâ Koâng baèng khoaûng 500 km3, chieám tôùi 59% toång löôïng doøng chaûy naêm cuûa caùc soâng trong caû nöôùc, sau ñoù ñeán heä thoáng soâng Hoàng 126,5 km3 (14,9%), heä thoáng soâng Ñoàng Nai 36,3 km3 (4,3%), soâng Maõ, Caû, Thu Boàn coù toång löôïng doøng chaûy xaáp xæ nhau, khoaûng treân döôùi 20 km3 (2,3 - 2,6%), caùc heä thoáng soâng Kyø Cuøng, Thaùi Bình vaø soâng Ba cuõng xaáp xæ nhau, khoaûng 9 km3 (1%), caùc soâng coøn laïi laø 94,5 km3 (11,1%).
Baûng 1.8: Toång löôïng doøng chaûy/naêm cuûa caùc con soâng ôû Vieät Nam
Teân soâng
Toång löôïng doøng chaûy /naêm
Tyû leä % trong toång löôïng doøng chaûy naêm cuûa caùc soâng trong caû nöôùc
Soâng Meâ Koâng
500 km3
59%
Soâng Hoàng
126,5 km3
14,9%
soâng Ñoàng Nai
36,3 km3
4,3%
Caùc soâng Maõ, soâng Caû, soâng Thu Boàn
Treân döôùi 20 km3
2,3 - 2,6%
Caùc heä thoáng soâng Kyø Cuøng, soâng Thaùi Bình vaø soâng Ba
9 km3
1%
Caùc soâng coøn laïi
94,5 km3
11,1%
Moät ñaëc ñieåm quan troïng nöõa cuûa taøi nguyeân nöôùc soâng cuûa nöôùc ta laø phaàn lôùn nöôùc soâng (khoaûng 60%) laïi ñöôïc hình thaønh treân phaàn löu vöïc naèm ôû nöôùc ngoaøi, trong ñoù heä thoáng soâng Meâ Koâng chieám nhieàu nhaát (447 km3, 88%). Neáu chæ xeùt thaønh phaàn löôïng nöôùc soâng ñöôïc hình thaønh trong laõnh thoå nöôùc ta, thì heä thoáng soâng Hoàng coù toång löôïng doøng chaûy lôùn nhaát (81,3 km3) chieám 23,9%, sau ñoù ñeán heä thoáng soâng Meâ Koâng (53 km3, 15,6%), heä thoáng soâng Ñoàng Nai (32,8 km3, 9,6%).
Baûng 1.9: Toång löôïng doøng chaûy/naêm cuûa caùc heä thoáng soâng hình thaønh trong laõnh thoå Vieät Nam
STT
Teân soâng
Toång löôïng doøng chaûy /naêm
Tyû leä % trong toång löôïng doøng chaûy naêm cuûa caùc soâng trong caû nöôùc
1
Heä thoáng soâng Hoàng
81,3 km3
23,9%
2
Heä thoáng soâng Meâ Koâng
53 km3
15,6
3
Heä thoáng soâng Ñoàng Nai
32,8 km3
9,6%
I.3.2. Taøi nguyeân nöôùc ngaàm
Theo keát quaû töø 3 traïm quan traéc quoác gia ñoäng thaùi nöôùc döôùi ñaát ñaët ôû ñoàng baèng Baéc boä, Nam boä vaø Taây nguyeân vaø traïm quan traéc chuyeân ngaønh taïi Haø Noäi, coù theå chia ñòa chaát thuûy vaên nöôùc ta nhö sau :
Caùc taàng chöùa nöôùc loã hoång trong thaønh taïo ñeä töù
Caùc taàng chöùa nöôùc khe nöùt trong thaønh taïo bazan Pliocen – ñeä töù
Caùc taàng chöùa nöôùc khe nöùt trong thaønh taïo luïc nguyeân
Caùc taàng chöùa nöôùc khe nöùt karst trong thaønh taïo carbonate
Caùc thaønh taïo ñòa chaát raát ngheøo nöôùc hoaëc khoâng chöùa nöôùc
I.4. TAØI NGUYEÂN NÖÔÙC TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
I.4.1. Taøi nguyeân nöôùc maët
Thaønh phoá Hoà Chí Minh naèm ôû haï löu heä thoáng soâng Ñoàng Nai – Saøi Goøn, coù heä maïng löôùi soâng ngoøi keânh raïch raát phaùt trieån.
Soâng Ñoàng Nai baét nguoàn töø cao nguyeân Langbiang (Ñaø Laït) vaø hôïp löu bôûi nhieàu soâng khaùc, nhö soâng La Ngaø, soâng Beù, neân coù löu vöïc lôùn, khoaûng 45.000 km2. Noù coù löu löôïng bình quaân 20-500 m3/s vaø löu löôïng cao nhaát trong muøa luõ leân tôùi 10.000 m3/s, haøng naêm cung caáp 15 tyû m3 nöôùc vaø laø nguoàn nöôùc ngoït chính cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh. Soâng Saøi Goøn baét nguoàn töø vuøng Hôùn Quaûn, chaûy qua Thuû Daàu Moät ñeán thaønh phoá vôùi chieàu daøi 200 km vaø chaûy doïc treân ñòa phaän thaønh phoá daøi 80 km. Heä thoáng caùc chi löu cuûa soâng Saøi Goøn raát nhieàu vaø coù löu löôïng trung bình vaøo khoaûng 54 m3/s. Beà roäng cuûa soâng Saøi Goøn taïi Thaønh phoá thay ñoåi töø 225m ñeán 370m vaø ñoä saâu tôùi 20m. Soâng Ñoàng Nai noái thoâng qua soâng Saøi Goøn ôû phaàn noäi thaønh môû roäng, bôûi heä thoáng keânh Raïch Chieác. Soâng Nhaø Beø hình thaønh töø choã hôïp löu cuûa soâng Ñoàng Nai vaø soâng Saøi Goøn, caùch trung taâm thaønh phoá khoaûng 5km veà phía Ñoâng Nam. Noù chaûy ra bieån Ñoâng baèng hai ngaû chính; Ngaû Soaøi Raïp daøi 59km, beà roäng trung bình 2km, loøng soâng caïn, toác ñoä doøng chaûy chaäm; Ngaû Loøng Taøu ñoå ra vònh Gaønh Raùi, daøi 56km, beà roäng trung bình 0,5km, loøng soâng saâu, laø ñöôøng thuûy chính cho taøu beø ra vaøo beán caûng Saøi Goøn.
Ngoaøi truïc caùc soâng chính keå treân ra, thaønh phoá coøn coù maïng löôùi keânh raïch chaèng chòt, nhö ôû heä thoáng soâng Saøi Goøn coù caùc raïch Laùng The, Baøu Noâng, raïch Tra, Beán Caùt, An Haï, Tham Löông, Caàu Boâng, Nhieâu Loäc-Thò Ngheø, Beán Ngheù, Loø Goám, Keânh Teû, Taøu Huõ, Keânh Ñoâi vaø ôû phaàn phía Nam Thaønh phoá thuoäc ñòa baøn caùc huyeän Nhaø Beø, Caàn Giôø maät ñoä keânh raïch daøy ñaëc; cuøng vôùi heä thoáng keânh caáp 3-4 cuûa keânh Ñoâng vaø caùc keânh ñaøo An Haï, keânh Xaùng, Bình Chaùnh ñaõ giuùp cho vieäc töôùi tieâu keát quaû, giao löu thuaän lôïi.
I.4.2. Taøi nguyeân nöôùc ngaàm
Nöôùc ngaàm ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh, nhìn chung khaù phong phuù taäp trung ôû vuøng nöûa phaàn phía Baéc-treân traàm tích Pleixtoxen; caøng xuoáng phía Nam (Nam Bình Chaùnh, quaän 7, Nhaø Beø, Caàn Giôø) treân traàm tích Holoxen, nöôùc ngaàm thöôøng bò nhieãm pheøn, nhieãm maën.
Bảng 1.10: Tổng hợp trữ lượng tiềm năng của nước dưới đất
STT
Tầng chứa nước
Qđ
Qt
Qđh
Cộng
1
Pleisocen
556.322
233.483
6.000
795.805
2
Pliocen muộn
181.166
715.317
55.769
952.252
3
Pliocen sớm
94.027
630.424
28.551
753.002
Cộng
831.515
1.579.224
90.310
2.501.509
(Nguồn : Sở Tài nguyên và Môi trường,)
Möïc nöôùc bình quaân (tính baèng ñoä cao tuyeät ñoái) caùc taàng chöùa nöôùc Pleistocen haï (qp1), Pliocen (n2) 6 thaùng ñaàu naêm 2006 ñöôïc toång hôïp tính toaùn thoáng keâ trong baûng 3 cho thaáy coù xu höôùng suy giaûm so vôùi giaù trò cuøng kyø naêm tröôùc vaø giaù trò trung bình nhieàu naêm (1995-2006). Rieâng taàng chöùa nöôùc Pleistocen trung-thöôïng (qp2-3) giaù trò trung bình 6 thaùng naêm 2006 coù xu höôùng taêng cao so vôùi giaù trò cuøng kyø naêm 2005.
Baûng 1.11 : Ñoä cao tuyeät ñoái möïc nöôùc bình quaân thaùng 6 thaùng ñaàu naêm 2006 caùc taàng chöùa nöôùc vuøng ñoàng baèng Nam Boä (m)
Thaùng
1
2
3
4
5
6
TBình
1. Taàng chöùa nöôùc Pleistocen trung - thöôïng (qp2-3)
Naêm 2006
1,50
1,27
1,00
0,81
0,81
0,57
0,99
Cheânh leäch so vôùi TB N.naêm
-0,79
-0,8 0
-0,85
-0,75
-0,77
-1,18
-0,86
Cheânh leäch so vôùi naêm 2005
0,17
0,15
0,09
0,46
0,59
0,15
0,27
2. Taàng chöùa nöôùc Pleistocen haï (qp1)
Naêm 2006
-3,33
-3,60
-4,04
-4,25
-4,30
-4,21
-3,96
Cheânh leäch so vôùi TB N.naêm
-2,14
-2,10
-2,19
-2,16
-2,22
-2,40
-2,20
Cheânh leäch so vôùi naêm 2005
0,03
0,07
-0,12
0,03
0,21
-0,09
0,02
3. Phöùc heä chöùa nöôùc Pliocen (n2)
Naêm 2006
0,87
0,72
0,48
0,31
0,25
0,31
0,49
Cheânh leäch so vôùi TB N.naêm
-2,03
-2,06
-2,04
-2,11
-2,20
-2,23
-2,11
Cheânh leäch so vôùi naêm 2005
-0,03
-0,01
-0,01
0,02
0,04
-0,02
0,00
4. Phöùc heä chöùa nöôùc Pliocen (n1)
Naêm 2006
0,94
0,82
0,67
0,58
0,53
0,50
0,67
Cheânh leäch so vôùi TB N.naêm
-1,35
-1,32
-1,31
-1,28
-1,25
-1,31
-1,30
Cheânh leäch so vôùi naêm 2005
-0,06
0,02
0,05
0,06
0,35
0,42
0,14
Möïc nöôùc saâu nhaát caùch maët ñaát ôû Bình Chaùnh - TP Hoà Chí Minh laø 26,34m, thay ñoåi khoâng ñaùng keå so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi.
Hình 1.3: Ñoà thò dao ñoäng möïc nöôùc taàng chöùa nöôùc Pleistocen haï (qp1) Bình Chaùnh - TP Hoà Chí Minh
aønh phaàn hoùa hoïc nöôùc döôùi ñaát: ñoä toång khoaùng hoùa nöôùc döôùi ñaát toång hôïp cho caùc taàng chöùa nöôùc coù xu höôùng thay ñoåi so vôùi naêm 2006 vaø so vôùi trung bình nhieàu naêm (1995-2006).
Baûng 1.12: Ñoä toång khoaùng hoùa toång hôïp cho caùc taàng chöùa nöôùc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh (mg/l)
Ñaëc tröng
Taàng chöùa nöôùc
(qp2-3)
Taàng chöùa nöôùc
(qp1)
Taàng chöùa nöôùc
(n2)
Taàng chöùa nöôùc (n1 )
Ghi chuù
TB Muøa khoâ naêm 2006
2744
4387
5131
5870
(-)Giaûm
(+ )Taêng
Cheânh leäch so vôùi TB N.naêm
-363
224
361
342
Cheânh leäch so vôùi naêm 2005
-902
554
-137
-708
Haàu heát yeáu toá vi löôïng nöôùc döôùi ñaát trong caùc taàng chöùa ñeàu naêm döôùi chæ tieâu cho pheùp tröø Mangan, Asen, Chì vaø Thuûy Ngaân.
Baûng 1.13: Keát quaû phaân tích moät soá yeáu toá thaønh phaàn hoaù hoïc nöôùc döôùi ñaát taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh (mg/l)
Ñaëc tröng
TDS
Mn
As
Cr
Cu
Pb
Hg
Ni
NH4+
Tieâu chuaån
1000
0,5
0,05
0,05
0,07
0,01
0,001
0,02
3,0
1. Taàng chöùa nöôùc qp2-3
Soá maãu vöôït/T.Soá maãu
22/46
5/13
1/13
0/13
0/13
2/13
0/13
1/13
1/15
Trung bình
2628
0,61
0,009
0,001
0,010
0,002
0,000
0,008
0,86
Max
13840
3,99
0,075
0,004
0,032
0,013
0,001
0,024
7,36
Min
41
0,02
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,00
2. Taàng chöùa nöôùc qp1
Soá maãu vöôït/T.Soá maãu
11/26
2/10
0/10
0/10
0/10
0/10
0/10
1/10
0/4
Trung bình
4220
0,21
0,001
0,001
0,008
0,001
0,000
0,006
0,23
Max
23780
0,74
0,003
0,004
0,036
0,004
0,001
0,023
0,60
Min
44
0,01
0,000
0,000
0,001
0,000
0,000
0,002
0,03
3. Phöùc heä chöùa nöôùc n2
Soá maãu vöôït/T.Soá maãu
22/52
3/17
0/17
1/17
1/17
1/17
0/17
1/17
0/3
Trung bình
5131
0,28
0,002
0,023
0,019
0,003
0,000
0,012
0,11
Max
27952
1,31
0,019
0,377
0,228
0,036
0,001
0,163
0,18
Min
38
0,02
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,03
Trong ñoù, taàng qp2-3 coù 5/13 maãu coù haøm löôïng vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp, haøm löôïng cao nhaát ñaït 3,99mg/l; 1/13 maãu coù haøm löôïng Asen vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp ñaït 0,075mg/l; 2/13 maãu coù haøm löôïng chì vöôït tieâu chuaån cho pheùp, haøm löôïng cao nhaát ñaït 0,013mg/l; 1/13 maãu coù haøm löôïng Niken vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp, ñaït 0,024mg/l. Keát quaû paâhn tích nhieãm baån cho thaáy 1/15 maãu coù haøm löôïng amoni vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp, haøm löôïng cao nhaát ñaït 7,36mg/l.
Taàng qp1 coù 2/10 maãu coù haøm löôïng mangan vöôït quaù tieâu chaåun cho pheùp, haøm löôïng cao nhaát ñaït 0,74mg/l; 1/10 maãu coù haøm löôïng Niken vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp ñaït 0,023mg/l.
Taàng n2 coù 13/17 maãu coù haøm löôïng mangan vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp, haøm löôïng cao nhaát ñaït 1,13mg/l; 1/17 maãu coù haøm löôïng crom vöôït qua tieâu chuaån cho pheùp; haøm löôïng cao nhaát ñaït 0,337mg/l; 1/17 maãu co haøm löôïng ñoàng vöôït qua tieâu chuaån cho pheùp, haøm löôïng cao nhaát ñaït 0,228mg/l; 1/17 maãu coù haøm löôïng chì vöôït qua tieâu chuaån cho pheùp, ñaït 0,036mg/l; 1/17 maãu coù haøm löôïng Niken vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp, ñaït 0,163mg/l.
I.5. THÒ TRÖÔØNG NÖÔÙC UOÁNG ÑOÙNG CHAI
I.5.1. Vaøi neùt veà thò tröôøng nöôùc uoáng ñoùng chai taïi Vieät Nam
Taïi thò tröôøng nöôùc uoáng cuûa Vieät Nam hieän nay, coù 2 loaïi nöôùc traéng ñoùng chai: nöôùc khoaùng thieân nhieân vaø nöôùc khieát. Nhöng thò tröôøng nöôùc tinh khieát (hay coøn goïi laø nöôùc uoáng ñoùng chai hoaëc bình) chieám öu theá. Trong ñoù:
Nöôùc khoaùng thieân nhieân (NKTN): Theo TCVN 6213: 2004, NKTN coù theå phaân bieät roõ vôùi nöôùc uoáng thoâng thöôøng do ñaëc tröng coù haøm löôïng moät soá muoái khoaùng nhaát ñònh, caùc nguyeân toá vi löôïng hoaëc caùc thaønh phaàn khaùc. NKTN ñoùng chai ñöôïc laáy tröïc tieáp töø nguoàn thieân nhieân hoaëc gieáng khoan töø caùc maïch nöôùc khoaùng ngaàm ñöôïc baûo veä thích hôïp ñeå khoâng bò oâ nhieãm hoaëc aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa NKTN, ñöôïc ñoùng chai gaàn nguoàn vôùi caùc heä thoáng ñöôøng daãn kheùp kín ñaûm baûo caùc yeâu caàu veà veä sinh nghieâm ngaët.
Nghieâm caám vaän chuyeån NKTN trong caùc vaät chöùa rôøi ñeå ñoùng chai hoaëc ñeå tieán haønh baát cöù moät quaù trình naøo khaùc tröôùc khi ñoùng chai. Trong quaù trình tieâu thuï, NKTN ñoùng chai phaûi ñaûm baûo chaát löôïng, khoâng gaây ruûi ro cho söùc khoûe ngöôøi tieâu duøng (khoâng ñöôïc coù caùc vi sinh vaät gaây beänh).
Veà bao bì ñoùng goùi, TCVN veà NKTN ñoùng chai cuõng quy ñònh: NKTN ñöôïc ñoùng trong caùc chai, bình chuyeân duøng cho thöïc phaåm, ñaûm baûo yeâu caàu veä sinh, khoâng bò roø ræ ôû baát cöù tö theá naøo, khoâng laøm thay ñoåi hoaëc aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa NKTN trong quaù trình baûo quaûn vaø vaän chuyeån. Treân nhaõn cuûa saûn phaåm phaûi ñöôïc ghi roõ "Nöôùc khoaùng thieân nhieân" keát hôïp vôùi teân goïi thöông maïi hoaëc ñòa danh cuûa nguoàn nöôùc.
Ngoaøi ra, tuøy theo baûn chaát cuûa töøng loaïi nöôùc khoaùng maø ghi roõ NKTN coù CO2 hay khoâng. Treân nhaõn saûn phaåm phaûi ñöôïc ghi roõ haøm löôïng toång chaát
Các file đính kèm theo tài liệu này:
DO_AN_TOT_NGHIEP.doc- muc_luc.doc
- phuluc.doc
- tolot.doc
