Đánh giá hiện trạng và đề xuất các giải pháp quản lý chất thải y tế cho các bệnh viện ở Tp. Mỹ Tho – Tỉnh Tiền Giang

CHÖÔNG 1 MÔÛ ÑAÀU 1.1– SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA LUAÄN VAÊN. Baûn Ñoà Thaønh Phoá Myõ Tho
 
 
 
 
 
  Thaønh phoá Myõ Tho thuoäc tænh Tieàn Giang naèm giöõa hai thaønh phoá lôùn laø Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø Thaønh phoá Caàn Thô, caùch Thaønh phoá Hoà Chí Minh 70 km veà phía Taây Nam, naèm troïn veïn treân ngaõ ba soâng Tieàn coù tuyeán Quoác loä 1A chaïy qua, ñaây laø heä thoáng giao thoâng ñöôøng boä lôùn nhaát caû nöôùc. Tp Myõ Tho vôùi daân soá 251 071 ngöôøi (2005-2007 nguoàn soá lieäu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa Tp Myõ Tho naêm 2001- 2005) goàm 11 phöôøng vaø 4 xaõ, coù dieän tích laø 49.98km2. Tyû leä taêng daân soá töï nhieân laø 1%/naêm. Treân ñòa baøn Tp coù 7 beänh vieän vaø 15 trung taâm y teá caáp phöôøng xaõ. Vôùi 1106 giöôøng beänh ñang ñoå ra moãi ngaøy khoaûng 5000 kg chaát thaûi raén caùc loaïi trong ñoù löôïng chaát thaûi nguy haïi chieám khoái löôïng töông ñoái cao. Ñeå quaûn lyù khoái löôïng chaát thaûi nhö vaäy, Tp ñaõ söû duïng phöông phaùp ñoát vaø ñöôïc ñaët ôû Beänh vieän Lao & Phoåi. Loø ñoát ôû ñaây haøng ngaøy phaûi laøm vieäc heát coâng suaát ñeå coù theå tieâu huûy soá löôïng chaát thaûi nhö vaäy. Tuy nhieân, cho ñeán nay maëc duø ñaõ hình thaønh vaø hoaït ñoäng ñöôïc vaøi naêm vaø toán vaøi tyû ñoàng cho vieäc ñaàu tö trang thieát bò, xaây döïng cô sôû haï taàng song coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi y teá ôû TP Myõ Tho ñang coøn phaûi ñoái maët vôùi nhieàu vaán ñeà chöa ñöôïc giaûi quyeát moät caùch trieät ñeå. Moät soá khoù khaên : Khoù khaên trong vieäc quaûn lyù heä thoáng thu gom Heä thoáng quaûn lyù cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc coøn yeáu veà nhaân löïc vaø trang thieát bò. Thieáu ñoäi nguõ caùn boä kyõ thuaät, quaûn lyù gioûi vaø coâng nhaân laønh ngheà Chöa thöïc hieän ñöôïc vieäc thu phí moät caùch chaët cheõ. Moät trong nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng treân laø do coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi Y teá chöa ñöôïc quy hoaïch daøi haïn vôùi caùc vaán ñeà: Quy hoïach toång theå heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi Y teá. Xaây döïng chöông trình xaõ hoäi hoùa toaøn heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi bao goàm chöông trình thu phí quaûn lyù chaát thaûi raén Y teá (thu gom, vaän chuyeån,xöû lyù) ñeán phöôøng xaõ. Xaây döïng chöông trình phaân loaïi taïi nguoàn. Xaây döïng heä thoáng quaûn lyù maïnh keát hôïp vôùi chöông trình ñaøo taïo vaø huaán luyeän chuyeân moân cuûa caùn boä vaø coâng nhaân. Hoaøn thieän caùc vaên baûn phaùp luaät phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù vaø vaän haønh heä thoáng. Nhöõng baát caäp treân laø khoù traùnh khoûi trong quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi nhöng cuõng laø vaán ñeà caàn caùc nhaø laõnh ñaïo phaûi giaûi quyeát trong thôøi gian tôùi. Do vaäy, ñeå giaûi quyeát nhöõng baát caäp treân caàn phaûi ñi saâu vaøo phaân tích hieän traïng coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi y teá cuûa Tp Myõ Tho. Tuy ñaõ coù moät soá ñeà taøi ñaõ nghieân cöùu vaø neâu ra moät soá bieän phaùp khaéc phuïc nhöng vaãn coøn moät soá khoù khaên. Cho neân, vôùi ñeà taøi naøy nhaèm cuûng coá moät soá yù kieán veà giaûi quyeát hieän traïng quaûn lyù chaát thaûi y teá treân ñòa baøn Tp Myõ Tho. 1.2- MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI . Ñaùnh giaù hieän traïng coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng taïi caùc beänh vieän vaø trung taâm y teá treân ñòa baøn thaønh phoá Myõ Tho. Ñeà xuaát caùc bieän phaùp thích hôïp trong ñieàu kieän cuûa thaønh phoá. 1.3- NOÄI DUNG THÖÏC HIEÄN. Giôùi thieäu toång quan veà chaát thaûi y teá (chaát thaûi raén, nöôùc thaûi) Neâu leân hieän traïng veà coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi y teá taïi caùc beänh vieän vaø trung taâm y teá cuûa thaønh phoá Myõ Tho Döï baùo dieãn bieán veà taûi löôïng chaát thaûi y teá cuûa thaønh phoá. Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp vôùi ñieàu kieän thaønh phoá. 1.4- PHAÏM VI, ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Veà ñòa lyù :Thaønh phoá Myõ Tho – Tieàn Giang Veà ñoái töôïng: Chaát thaûi Y teá (nöôùc thaûi vaø chaát thaûi raén) 1.5- PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN. Phöông phaùp chuû yeáu ñöôïc aùp duïng ñeå thöïc hieän ñeà taøi naøy laø: Phöông phaùp toång hôïp soá lieäu: Thöøa keá thoâng tin vaø soá lieäu töø caùc nhaø khoa hoïc, caùc cô quan moâi tröôøng, trung taâm nghieân cöùu… Phöông phaùp phaân tích heä thoáng . Phöông phaùp khaûo saùt tình hình thöïc teá. CHÖÔNG 2 TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI Y TEÁ VAØ CAÙC GIAÛI PHAÙP XÖÛ LYÙ 2.1 – GIÔÙI THIEÄU VEÁ CHAÁT THAÛI Y TEÁ. 2.1.1- Khaùi nieäm chaát thaûi y teá: Chaát thaûi y teá laø chaát thaûi phaùt sinh trong caùc cô sôû y teá, töø caùc hoaït ñoäng khaùm beänh, chöõa beänh, caùc dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe, xeùt nghieäm, chuaån ñoaùn, caùc hoaït ñoäng trong coâng taùc phoøng beänh, caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø ñaøo taïo veà y sinh hoïc. (Nguoàn :Moâi tröôøng beänh vieän – Cuïc baûo veä moâi tröôøng). 2.1.2- Tính chaát cuûa chaát thaûi y teá. Chaát thaûi y teá coù ôû daïng raén loûng vaø khí. Chaát thaûi y teá thöôøng bao goàm caû caùc loaïi chaát thaûi coù ñaëc tính vaø taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng söùc khoûe gioáng nhö caùc chaát thaûi thoâng thöôøng khaùc. Tuy nhieân, moät phaàn trong chaát thaûi y teá laø caùc loaïi hình chaát thaûi coù caùc ñaëc tính rieâng bieät vaø coù nguy cô cao gaây ruûi ro veà moâi tröôøng vaø söùc khoûe coâng ñoàng . Vì theá maø chaát thaûi y teá ñöôïc xeáp vaøo nhoùm chaát thaûi nguy haïi. Chaát thaûi nguy haïi laø chaát thaûi coù chöùa caùc hôïp chaát hoaëc caùc chaát coù moät trong caùc ñaëc tính gaây nguy haïi tröïc tieáp (deã chaùy, deã noå,deã aên moøn, laøm ngoä ñoäc, deã laây nhieãm vaø caùc ñaëc tính nguy haïi khaùc), hoaëc töông taùc vôùi caùc chaát khaùc gaây nguy haïi tôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi . Do coù caùc ñaëc tính vaø tieàm naêng gaây ruûi ro veà moâi tröôøng vaø söùc khoûe maø caùc loaïi chaát thaûi y teá nguy haïi ñoøi hoûi phaûi ñöôïc thu gom, phaân laäp vaø tieâu huûy theo quy trình ñaëc bieät vaø ñaûm baûo an toaøn coù aùp duïng caùc coâng ngheä phöùc taïp vaø thöôøng laø toán keùm ñeå traùnh thoaùt thaûi ra moâi tröôøng neân ngoaøi. Thoâng thöôøng, chaát thaûi y teá nguy haïi coù moät trong caùc thaønh phaàn nhö : maùu, dòch cô theå, chaát baøi tieát, caùc boä phaän hoaëc cô quan toå chöùc cuûa cô theå ngöôøi ñöôïc caét boû trong ñieàu trò, ñoäng vaät ñaõ söû duïng cho thí nghieäm nghieân cöùu, bôm kieâm tieâm, caùc vaät saéc nhoïn, döôïc phaåm, hoùa chaát, caùc ñoàng vò phoùng xaï duøng trong y teá… 2.1.3 – Phaân loaïi chaát thaûi y teá . Vieäc phaân loaïi vaø xaùc ñònh chaát thaûi y teá cuûa ña soá caùc nöôùc treân theá giôùi, keå caû caùc nöôùc trong khu vöïc cuõng nhö höôùng daãn cuûa toå chöùc y teá theá giôùi (WHO) ñeàu bao goàm caùc loaïi chính nhö sau: Nhoùm chaát thaûi laâm saøng :bao goàm 5 phaân nhoùm khaùc nhau laø: Nhoùm A :Chaát thaûi nhieãm khuaån: vaät lieäu thaám maùu, dòch, baêng gaïc, boâng baêng, tuùi ñöïng dòch, daãn löu… Nhoùm B : Caùc vaät saéc nhoïn: caùc loaïi kim tieâm, löôõi dao moå, dao lam duøng trong y teá, oáng thuoác tieâm vôõ… Nhoùm C: Chaát thaûi coù nguy cô laây nhieãm cao phaùt sinh töø caùc phoøng xeùt nghieäm nhö gaêng tay, lam kính, beänh phaåm… Nhoùm D : Chaát thaûi döôïc phaåm bao goàm döôïc phaåm quaù haïn, bò nhieãm khuaån, thuoác gaây ñoäc teá baøo keå caû caùc loï thuoác ñaõ ñöôïc söû duïng nhöng coøn toàn löu dö löôïng, vaø hoùa chaát coù tính gaây ñoäc ñoái vôùi teá baøo. Nhoùm E: Beänh phaåm. Nhoùm naøy bao goàm caùc moâ vaø cô quan ngöôøi, ñoäng vaät, moät phaàn naøo ñoù treân cô theå bò caét boû do phaãu thuaät ( caàn löu yù laø ñoái vôùi nhoùm chaát thaûi naøy thì ngay caû khi chuùng khoâng chöùa nguoàn laây nhieãm nhöng cuõng vaãn coù khaû naêng gaây taùc ñoäng taâm lyù raát maïnh). Nhoùm chaát thaûi phoùng xaï : Nhoùm chaát thaûi phoùng xaï phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng chuaån ñoaùn, hoùa trò lieäu vaø nghieân cöùu nhö oáng tieâm, bôm tieâm, giaáy thaám,gaïc saùt khuaån coù söû duïng hoaëc bò nhieãm caùc ñoàng vò phoùng xaï. Chaát thaûi phoùng xaï raén goàm: caùc vaät lieäu söû duïng trong caùc xeùt nghieäm, chuaån ñoaùn, ñieàu trò nhö oáng tieâm, kim tieâm, bôm tieâm, chai loï phoùng xaï… Chaát thaûi phoùng xaï loûng goàm: dung dòch coù chöùa nhaân phoùng xaï phaùt sinh trong quaù trình chuaån ñoaùn, ñieàu trò nhö nöôùc tieåu ngöôøi beänh, caùc chaát baøi tieát, nöôùc suùc röûa caùc duïng cuï coù chöùa chaát phoùng xaï. Chaát thaûi phoùng xaï khí goàm: caùc chaát khí duøng trong laâm saøng nhö xe, caùc khí thoaùt ra töø caùc kho chöùa chaát phoùng xaï. Nhoùm chaát thaûi hoùa hoïc: Chaát thaûi hoùa hoïc bao goàm caùc hoùa chaát coù theå khoâng gaây nguy haïi nhö ñöôøng, axít beùo, axit amin, moät soá loaïi muoái…vaø hoaù chaát coù theå gaây nguy haïi nhö Forman dehyde, hoùa chaát quang hoïc, caùc dung moâi, hoùa chaát duøng ñeå tieät khuaån y teá vaø dung dòch laøm saïch, khöû khuaån, caùc hoùa chaát duøng trong khöû truøng taåy ueá, thanh truøng… Nhoùm caùc bình chöùa khí neùn coù aùp suaát : Nhoùm naøy bao goàm caùc bình chöùa khí neùn coù aùp suaát nhö bình ñöïng oxy,CO2, bình gas, caùc bình chöùa khí moät laàn… Ña soá caùc bình chöùa khí neùn naøy thöôøng deã noå, deã chaùy nguy cô tai naïn cao neáu khoâng ñöôïc tieâu huûy ñuùng quy caùch. Nhoùm chaát thaûi sinh hoaït: Nhoùm naøy coù ñaëc ñieåm chung nhö chaát thaûi sinh hoaït thoâng thöôøng töø hoä gia ñình goàm giaáy loaïi, vaûi loaïi,vaät lieäu ñoùng bao, ñoùng goùi, thöùc aên coøn thöøa, thöïc phaåm thaûi boû vaø caùc chaát thaûi ngoaïi caûnh nhö caùc loaïi laù, hoa quaû ruïng… Döôùi ñaây laø baûng trình baøy keát quaû phaân loaïi chaát thaûi raén taïi 2 beänh vieän ñaõ coù ñoát raùc y teá vaø chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc. Baûng 1-Keát quaû phaân loaïi chaát thaûi raén taïi 2 beänh vieän ñaõ coù loø ñoát raùc vaø chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc: STT  Thaønh Phaàn  Khoái löôïng (kg)  Phaàn Traêm(%)   1  1-Beänh vieän tænh Quaûng Nam     1.1  Phaân loaïi laàn 1     (a)  chaát thaûi      Giaáy, bao bì  1,48  14,8    Thöïc phaåm  0,715  7,15   (b)  Nhoùm A- Chaát thaûi nhieãm khuaån :boâng baêng, vaät lieäu thaám maùu, dòch, chaát baøi tieát, boät y teá..  2,512  25,12   (c)  Plastic, cao su, gaêng tay, daây truyeàn, dòch  2,624  26,24   (d)  Nhoùm B - Caùc vaät saéc nhoïn : kim tieâm, oáng tieâm, chai loï, oáng tieâm thuûy tinh, dao moå…  1,92  19,2   (e)  Nhoùm C - Chaát thaûi coù nguy cô gaây oâ nhieãm cao töø phoøng xeùt nghieäm : lam kính, oáng nghieäm     (f)  Nhoùm D- Döôïc phaåm, hoùa chaát, dung moâi     (g)  Nh oùm E - Moâ phoâi, phuû taïng, nhau thai, baøo thai…  0,749  7,49   (h)  Chaát phoùng xaï     (i)  Caùc thaønh phaàn khaùc      Toång  10  100   2.2  Phaân loaïi laàn 2     (a)  chaát thaûi      Giaáy, bao bì  1,378  13,78    Thöïc phaåm  0,826  8,26   (b)  Nhoùm A- Chaát thaûi nhieãm khuaån :boâng baêng, vaät lieäu thaám maùu, dòch, chaát baøi tieát, Boät y teá..  2,722  27,22   (c)  Plastic, cao su, gaêng tay, daây truyeàn, dòch  2,514  25,14   (d)  Nhoùm B - Caùc vaät saéc nhoïn : kim tieâm, oáng tieâm, chai loï, oáng tieâm thuûy tinh, dao moå…  1,84  18,4   (e)  Nhoùm C - Chaát thaûi coù nguy cô gaây oâ nhieãm cao töø phoøng xeùt nghieäm : lam kính, oáng nghi eäm  0,058  0,58   (f)  Nhoùm D- Döôïc phaåm, hoùa chaát, dung moâi     (g)  Nhoùm E - Moâ phoâi, phuû taïng, nhau thai, baøo thai…  0,662  6,62   (h)  chaát phoùng xaï     (i)  Caùc thaønh phaàn khaùc      Toång  10  100   2  Beänh vieän ña khoa Haûi Döông     2.1  phaân loaïi laàn 1     (a)  chaát thaûi      Giaáy, bao bì  1,636  16,36    Thöïc phaåm  0,734  7,34   (b)  Nhoùm A- Chaát thaûi nhieãm khuaån :boâng baêng, vaät lieäu thaám maùu, dòch, chaát baøi tieát, boät y teá..  2,914  29,14   (c)  Plastic, cao su, gaêng tay, daây truyeàn, dòch  2,214  22,14   (d)  Nhoùm B - Caùc vaät saéc nhoïn : kim ti eâm, oáng tieâm, chai loï, oáng ti eâm thuûy tinh, dao moå…  1,773  17,73   (e)  Nhoùm C - Chaát thaûi coù nguy cô gaây oâ nhieãm cao töø phoøng xeùt nghieäm : lam kính, oáng nghieäm     (f)  Nhoùm D- Döôïc phaåm, hoùa chaát, dung moâi     (g)  Nhoùm E - Moâ phoâi, phuû taïng, nhau thai, baøo thai…  0,729  7,29   (h)  Chaát phoùng xaï     (i)  Caùc thaønh phaàn khaùc      T oång  10  100   2.2  Phaân loaïi laàn 2     (a)  chaát thaûi      Giaáy, bao bì  1,585  15,85    Thöïc phaåm  0,863  8,63   (b)  Nhoùm A- Chaát thaûi nhieãm khuaån :boâng baêng, vaät lieäu thaám maùu, dòch, chaát baøi tieát, boät y teá..  2,798  27,98   (c)  Plastic, cao su, gaêng tay, daây truyeàn, dòch  2,514  25,14   (d)  Nhoùm B - Caùc vaät saéc nhoïn : kim tieâm, oáng tieâm, chai loï, oáng tieâm thuûy tinh, dao moå…  1,625  16,25   (e)  Nhoùm C - Chaát thaûi coù nguy cô gaây oâ nhieãm cao töø phoøng xeùt nghieäm : lam kính, oáng nghieäm     (f)  Nhoùm D- Döôïc phaåm, hoùa chaát, dung moâi     (g)  Nhoùm E - Moâ phoâi, phuû taïng, nhau thai, baøo thai…  0,615  6,15   (h)  Chaát phoùng xaï     (i)  Caùc thaønh phaàn khaùc      T oång  10  100   (Nguoàn :Xaây döïng keá hoaïch caûi thieän moâi tröôøng ñoái vôùi caùc beänh vieän ) Keát quaû phaân loaïi chaát thaûi raén taïi caùc beänh vieän trong baûng 1 cho thaáy caùc beänh vieän naøy ñaõ thöïc hieän toát khaâu phaân loaïi, thu gom raùc y teá. vì vaäy, löôïng raùc y teá nguy haïi thöïc söï caàn thieâu ñoát laø khoâng nhieàu, giaûm ñöôïc chi phí thieâu ñoát. 2.1.4- Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi y teá. Chaát thaûi raén y teá phaùt sinh trong beänh vieän chuû yeáu laø do caùc hoaït ñoäng chuyeân moân vaø phuï thuoäc vaøo soá giöôøng beänh, soá beänh nhaân naèm ñieàu trò vaø coøn moät löôïng chaát thaûi sinh hoaït phaùt sinh töø nhaân vieân y teá trong beänh vieän. Ñoái vôùi caùc beänh vieän ôû Vieät Nam, do ñaëc ñieåm coù moät soá löôïng ñaùng keå ngöôøi nhaø beänh nhaân, ngöôøi thaêm hoûi, moät vaøi dòch vuï khaùc nhö nhaø haøng aên uoáng, saùch baùo…maø soá löôïng ngöôøi vaõng lai naøy khaù lôùn, nhieàu khi töông ñöông soá löôïng beänh nhaân naèm vieän. Chính vì hieän traïng naøy laøm cho löôïng phaùt sinh chaát thaûi raén trong beänh vieän taêng leân, ñaëc ñieåm thaønh phaàn chaát thaûi raén beänh vieän cuõng thay ñoåi theo. Keát quaû naøy daãn tôùi söï quaù taûi cuûa caùc heä thoáng thu gom vaø xöû lyù chaát thaûi voán ñöôïc thieát keá theo soá giöôøng beänh. Söï quaù taûi naøy cuõng laø nguyeân nhaân daãn ñeán quaûn lyù, thu gom, phaân loaïi vaø xöû lyù thieáu nghieâm ngaët vaø khoâng tuaân thuû caùc quy ñònh baét buoäc, do ñoù daãn ñeán tình traïng moät tyû leä chaát thaûi raén y teá nguy haïi coù theå bò laãn vaøo chaát thaûi raén chung vaø phaùt taùn ra moâi tröôøng beân ngoaøi, trôû thaønh nguoàn gaây oâ nhieãm vaø coù khaû naêng gaây ra caùc ruûi ro veà moâi tröôøng vaø söùc khoûe. Thaønh phaàn vaät lyù: Ñoà boâng vaûi sôïi: goàm boâng gaïc, baêng, quaàn aùo cuõ, khaên lau, vaûi traûi… Ñoà giaáy: hoäp döïng duïng cuï, giaáy goùi, giaáy thaûi töø nhaø veä sinh… Ñoà thuûy tinh: chai loï, oáng tieâm, bôm tieâm thuûy tinh, oáng nghieäm… Ñoà nhöïa: hoäp ñöïng, bôm tieâm, daây truyeàn maùu, tuùi ñöïng haøng… Ñoà kim loaïi: kim tieâm, dao moå, hoäp ñöïng, … Beänh phaåm, maùu muû dính ôû baêng gaïc… Raùc röôûi, laù caây, ñaát ñaù… Thaønh phaàn hoùa hoïc: Nhöõng chaát voâ cô: kim loaïi, boät boù, chai loï thuûy tinh, soûi ñaù, hoùa chaát, chaát thöû. Nhöõng chaát höõu cô: ñoà vaûi sôïi, giaáy, phaàn cô theå, ñoà nhöïa. Neáu phaân tích nguyeân toá thì goàm nhöõng thaønh phaàn: C, H, O, N, S, Cl vaø moät soá phaân tro. Thaønh phaàn sinh hoïc: Maùu, nhöõng loaïi dòch tieát, nhöõng loaïi ñoäng vaät laøm thí nghieäm, beänh phaåm, vaø ñaëc bieät laø caùc vi truøng gaây beänh. Caùc vi sinh gaây beänh trong nöôùc thaûi beänh vieän : Nöôùc thaûi beänh vieän ñöôïc xeáp vaøo nöôùc thaûi sinh hoaït trong ñoù chöùa ñöïng caùc chaát thaûi trong quaù trình soáng cuûa con ngöôøi. Nöôùc thaûi sinh hoaït bao goàm 99,9% nöôùc vaø 0,1% raén ; trong ñoù coù khoaûng 58% laø chaát höõu cô phaân boå chuû yeáu ôû daïng keo, khoâng tan, 42% laø chaát voâ cô vaø moät löôïng lôùn caùc vi sinh vaät. Noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi beänh vieän thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän hoaït ñoäng cuï theå cuûa töøng beänh vieän, nhöng phaàn lôùn ñeàu ôû möùc khaù cao, ñaëc bieät laø ñoái vôùi moät soá vi khuaån. Nöôùc thaûi beänh vieän chöùa nhieàu maàm beänh coù khaû naêng laây nhieãm cao nhö: Samonella, Shigella, Vibro, Coliform, tuï caàu, lieân caàu, Pseudomonas… nguy cô nhieãm virus chuû yeáu laø virus ñöôøng tieâu hoùa, virus baïi lieät SCHO, Coxcachu…nhieãm caùc loaïi kí sinh truøng, amip, tröùng giun vaø caùc loaïi naám haï ñaúng. Baûng 2- Thaønh phaàn raùc y teá. Thaønh phaàn raùc thaûi y teá  Tyû leä (%)  Coù thaønh phaàn chaát nguy haïi   Caùc chaát höõu cô  52.9  Khoâng   Chai nhöïa PVC,PE,PP  10.1  Coù   Boâng baêng  8.8  Coù   Voû hoäp kim loaïi  2.9  Khoâng   Chai loï thuûy tinh, xy lanh thuûy tinh, oáng thuoác thuûy tinh  2.3  Coù   Kim tieâm, oáng tieâm  0.9  Coù   Giaáy loaïi,catton  0.8  Khoâng   Caùc beänh phaåm sau moâ  0.6  Coù   Ñaát, caùt,saønh sö &caùc chaát raén khaùc  20.9  Khoâng   Toång coäng  100    Tyû leå phaàn chaát thaûi nguy haïi  22.6    (Nguoàn :Quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi- Nguyeãn Ñöùc Khieån) 2.2- AÛNH HÖÔÛNG CUÛA CHAÁT THAÛI Y TEÁ ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG. 2.2.1-Taùc ñoäng cuûa nöôùc thaûi y teá. Nguoàn tieáp nhaän nöôùc thaûi cuûa caùc beänh vieän vaø trung taâm y teá laø heä thoáng coáng thoaùt nöôùc vaø sau ñoù ñöôïc ñoå ra soâng. Ñaây laø nguoàn tieáp nhaän nöôùc thaûi vaø chaát thaûi noùi chung cuûa haøng loaït caùc loaïi hoaït ñoäng kinh teá-xaõ hoäi khaùc. Neáu hoaït ñoäng khoâng ñöôïc toát thì chaúng nhöõng moâi tröôøng beân trong beänh vieän bò aûnh höôûng tieâu cöïc bôûi caùc loaïi nöôùc thaûi oâ nhieãm maø caùc nguoàn nöôùc xung quanh khu vöïc beänh vieän cuõng bò aûnh höôûng. Hieän nay, nguoàn nöôùc caáp cho caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam ñöôïc laáy 70% töø nguoàn nöôùc maët vaø 30% töø nguoàn nöôùc ngaàm. Song nguoàn nöôùc maët phaàn lôùn laø bò oâ nhieãm, möùc oâ nhieãm cao gaáp töø 2-3 laàn coù nôi töø 10-20 laàn TCCP. Theo keát luaän cuûa moät soá nhaø chuyeân moân thì nguoàn nöôùc maët bò oâ nhieãm hieän nay laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính daãn ñeán söï caïn kieät nguoàn taøi nguyeân thuûy saûn. Caùc quaàn theå sinh vaät soáng döôùi nöôùc khoù coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån trong moät moâi tröôøng nöôùc bò oâ nhieãm bôûi kim loaïi naëng, chaát höõu cô, chaát phoùng xaï vaø caùc hoùa chaát ñoäc haïi khaùc. Taùc ñoäng ñaàu tieân ôû ñaây laø söï ngaäp uùng gaây maát veä sinh moâi tröôøng beänh vieän. Khi gaëp möa lôùn vaø keùo daøi seõ gaây ra söï ngaäp uùng, nhöõng vò trí thaáp ôû moät soá beänh vieän do heä thoáng thoaùt nöôùc khoâng ñaûm baûo. Söï tích tuï cuûa chaát baån vaø chaát ñoäc haïi laâu ngaøy trong beänh vieän seõ gaây ra nhöõng aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán veä sinh moâi tröôøng chung cuûa beänh vieän. Caùc saûn phaåm hoùa chaát, döôïc phaåm ñöôïc thaûi thaúng vaøo heä thoáng coáng thaûi seõ gaây neân caùc aûnh höôûng baát lôïi tôùi hoaït ñoäng cuûa heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi (nhaát laø vôùi caùc heä thoáng söû duïng coâng ngheä phaân huûy sinh hoïc) hoaëc gaây aûnh höôûng ñoäc haïi tôùi caùc heä sinh thaùi töï nhieân tieáp nhaän nguoàn nöôùc naøy. 2.2.2-Taùc ñoäng cuûa chaát thaûi raén y teá. Chaát thaûi raén y teá, xeùt veà möùc ñoä dô baån vaø ñoäc haïi coù theå quy vaøo loaïi oâ nhieãm baäc nhaát trong soá caùc loaïi chaát thaûi raén cuûa xaõ hoäi vaø taát nhieân noù seõ gaây ra nhieàu taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng. Vieäc vaän chuyeån caùc loaïi chaát thaûi raén töø caùc khoa phoøng cuûa caùc beänh vieän ñeán nôi taäp trung, phaân loaïi, xöû lyù cuõng laø ñieàu ñaùng ñöôïc quan taâm, nhaát laø vôùi moät soá beänh vieän cao taàng. Neáu vaän chuyeån chaát thaûi töø caùc taàng treân xuoáng ñaát baèng caùc phöông tieän thuû coâng vaø söû duïng caàu thang boä laøm tuyeán ñöôøng vaän chuyeån chính thì caûn trôû löu thoâng cuûa caùc beänh vieän vaø söï va chaïm giöõa ngöôøi ñi boä vôùi duïng cuï vaän chuyeån chaát thaûi. Tuøy theo möùc ñoä va chaïm maø coù theå daãn ñeán tình traïng ñoå vôõ hoaëc rôi rôùt chaát thaûi raén doïc theo caàu thang laøm maát myõ quan cuûa beänh vieän. Khu taäp trung, phaân loaïi, xöû lyù chaát thaûi raén neáu khoâng toå chöùc coù khoa hoïc cuõng seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà veà oâ nhieãm moâi tröôøng nhö : boác muøi hoâi thoái vaø laø maàm gaây dòch beänh. Nöôùc vaø caùc dòch chieát taùch ra töø chaát thaûi raén taïi khu vöïc maøy thöôøng coù möùc ñoä oâ nhieãm maïnh neân neáu khoâng toå chöùc toát vaø veä sinh thöôøng xuyeân saøn khu phaân loaïi tieáp nhaän seõ aûnh höôûng xaáu ñeán moâi tröôøng xung quanh. Cuoái cuøng laø vaàn ñeà ñöa chaát thaûi raén y teá ra moâi tröôøng beân ngoaøi. Caùc taùc ñoäng ñoái vôùi moâi tröôøng trong tröôøng hôïp naøy xuaát phaùt töø vaán ñeà oâ nhieãm khoâng khí( boác muøi hoâi thoái), oâ nhieãm nguoàn nöôùc do nöôùc möa hoøa tan caùc chaát ñoäc haïi vaø vi truøng coù trong raùc. Töø ñoù aûnh höôûng ñeán ñaát ñai vaø nöôùc ngaàm. Sau cuøng laø caùc dòch beänh lan truyeàn do caùc loaïi coân truøng, ruoài muoãi vaø vi truøng phaùt trieån töø baõi raùc. 2.3- AÛNH HÖÔÛNG CUÛA CHAÁT THAÛI BV ÑEÁN SÖÙC KHOÛE COÄNG ÑOÀNG. Caùc ruûi ro töø chaát thaûi y teá : Chaát thaûi y teá bao goàm moät löôïng chaát thaûi sinh hoaït chung vaø moät tyû leä nhoû hôn (khoaûng 20%) caùc chaát thaûi coù khaû naêng gaây ruûi ro cao. Chaát thaûi raén y teá nguy haïi coù theå taïo neân nhöõng moái nguy cô tieàm taøng cho söùc khoûe con ngöôøi Caùc loaïi hình ruûi ro : Vieäc tieáp xuùc vôùi chaát thaûi y teá coù theå gaây neân beänh taät hoaëc toån thöông. Khaû naêng gaây ruûi ro töø chaát thaûi y teá coù theå do moät hoaëc nhieàu ñaëc tröng cô baûn sau: Caùc yeáu toá truyeàn nhieãm laø taùc nhaân nguy haïi coù trong raùc thaûi y teá Caùc loaïi hoùa chaát döôïc phaåm coù thaønh phaàn ñoäc, teá baøo nguy hieåm Caùc chaát chöùa ñoàng vò phoùng xaï Caùc vaät saéc nhoïn coù theå gaây toån thöông Chaát thaûi coù yeáu toá aûnh höôûng taâm lyù xaõ hoäi Nhöõng ñoái töôïng coù theå tieáp xuùc vôùi nguy cô : Taát caû moïi caù nhaân tieáp xuùc vôùi chaát thaûi y teá nguy haïi laø nhöõng ngöôøi coù nguy cô tieàm taøng, bao goàm nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc cô sôû y teá, nhöõng ngöôøi laøm nhieäm vuï vaän chuyeån caùc chaát thaûi y teá vaø nhöõng ngöôøi trong coäng ñoàng phôi nhieãm vôùi chaát thaûi do haäu quaû cuûa söï baát caån vaø taéc traùch trong caùc khaâu quaûn lyù vaø kieåm soùat chaát thaûi. Döôùi ñaây laø nhöõng nhoùm ñoái töôïng chính coù nguy cô cao ñoái vôùi taùc haïi cuûa chaát thaûi y teá: Baùc só, y taù, hoä lyù vaø caùc nhaân vieân haønh chính cuûa beänh vieän, nhöõng ngöôøi tröïc tieáp thöïc hieän caùc coâng vieäc nhö :tieâm, thay baêng… Nhöõng ngöôøi thöïc hieän phaân loaïi thu gom vaø vaän chuyeån chaát thaûi y teá ngay taïi nguoàn veà nôi taäp keát cuûa beänh vieän. Beänh nhaân ñieàu trò noäi truù vaø ngoaïi truù Khaùch tôùi thaêm hoaëc ngöôøi nhaø beänh nhaân. Nhöõng coâng nhaân laøm vieäc trong caùc dòch vuï hoã trôï beänh vieän phuïc vuï cho caùc cô sôû khaùm chöõa beänh, ñieàu trò, chaúng haïn nhö giaët uûi, lao coâng, vaän chuyeån beänh nhaân, veä sinh taåy ueá. Nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc cô sôû xöû lyù chaát thaûi ( taïi caùc baõi ñoå raùc thaûi, caùc loø ñoát raùc) Chaát thaûi y teá nguy haïi phaùt sinh töø cô sôû dòch vuï y teá tö nhaân quy moâ nhoû leû, naèm raûi raùc cuõng laø nguoàn thaûi coù tieàm naêng gaây ruûi ro veà moâi tröôøng vaø söùc khoûe do nguoàn chaát thaûi naøy thöôøng khoù kieåm soaùt vaø ít khi ñöôïc chuù yù tôùi. 2.3.1-AÛnh höôûng cuûa caùc loaïi chaát thaûi truyeàn nhieãm vaø caùc vaät saéc nhoïn. Caùc vaät theå trong thaønh phaàn chaát thaûi nguy haïi coù theå chöùa ñöïng moät löôïng raát lôùn baát kì taùc nhaân vi sinh vaät gaây beänh truyeàn nhieãm naøo nhö tuï caàu, HIV, vieâm gan B. Caùc taùc nhaân gaây beänh coù theå xaâm nhaäp vaøo cô theå ngöôøi thoâng qua caùc caùch thöùc sau: Qua da, qua moät veát thuûng, traày xöôùc hoaëc veát caét treân da do vaät saéc nhoïn gaây toån thöông. Qua caùc nieâm maïc, maøng nhaày. Qua ñöôøng hoâ haáp do xoâng, hít thôû phaûi Qua ñöôøng tieâu hoùa do nuoát, aên phaûi. Trong caùc cô sôû y teá, tính khaùng ña thuoác khaùng sinh cuûa vi khuaån ñoái vôùi haøng loaït hoï khaùng sinh vaø caùc hoùa chaát saùt khuaån cuõng coù theå taïo ra nhöõng moái nguy hieåm do söï quaûn lyù yeáu keùm cuûa chaát thaûi y teá. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc chöùng minh, chaúng haïn caùc plasmid töø caùc ñoäng vaät thí nghieäm coù trong chaát thaûi y teá ñöôïc truyeàn cho vi khuaån goác qua heä thoáng xöû lyù chaát thaûi. Hôn nöõa, vi khuaån E.Coli khaùng thuoác ñaõ cho thaáy noù vaãn coøn soáng trong moâi tröôøng buøn hoaït tính maëc duø ôû ñoù khoâng phaûi moâi tröôøng thuaän lôïi cho loaïi vi sinh vaït naøy trong ñieàu kieän thoâng thöôøng cuûa heä thoáng xöû lyù vaø tieâu huûy chaát thaûi y teá. Ñoái vôùi nhöõng beänh coù khaû naêng truyeàn nhieãm, nguy hieåm do virus gaây ra nhö HIV/AIDS, vieâm gan B hoaëc C, nhöõng nhaân vieân y teá, ñaëc bieät caùc y taù, hoä lyù laø nhöõng ngöôøi coù nguy cô nhieãm cao nhaát qua caùc veát thöông do caùc vaät saéc nhoïn bò nhieãm maùu beänh nhaân gaây neân. Caùc nhaân vieân haønh chính cuûa beänh vieän vaø nhöõng ngöôøi vaän haønh heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi trong phaïm vi beänh vieän cuõng nhö ngoaøi beänh vieän ôû caùc traïm xöû lyù chaát thaûi cuûa ñòa phöông, khu vöïc cuõng coù nguy cô ñaùng keå, chaúng haïn nhö nhöõng nhaân vieân queùt doïn veä sinh, nhöõng ngöôøi bôùi raùc taïi caùc baõi ñoå raùc maëc duø chöa coù nhieàu baèng chöùng ghi nhaän nhöõng nguy cô naøy (do chöa coù söï quan taâm ñuùng möùc tôùi caùc ñoái töôïng naøy). Nguy cô cuûa caùc loïai beänh truyeàn nhieãm naøy trong soá caùc beänh nhaân vaø coäng ñoàng khoâng phaûi tieáp xuùc vôùi chaát thaûi y teá thaáp hôn nhieàu. Trong moät soá tröông hôïp, moät vaøi beänh truyeàn nhieãm laây truyeàn vaø lan roäng ra coäng ñoàng xung quanh nhieàu khi trôû thaønh dòch, moät baèng chöùng ghi nhaän laø vuï dòch taû hoaønh haønh ôû Trung Myõ naêm 1996-1997 maø nghi can chính laø do nöôùc thaûi töø moät beänh vieän truyeàn nhieãm ôû Peru khoâng ñöôïc xöû lyù vaø thaûi ra khu vöïc, keát quaû laø gaây nhieãm beänh vaø buøng phaùt thaønh dòch beänh. Tyû leä toån thöông haøng naêm do caùc vaät saéc nhoïn trong chaát thaûi y teá vaø dòch vuï veä sinh moâi tröôøng caû trong vaø ngoaøi caùc beänh vieän gaây ra ñaõ ñöôïc cô quan ñaêng kyù Ñoäc chaát vaø Beänh taät Hoa Kyø(ATSDR) ñaùnh giaù. Nhieàu toån thöông gaây ra do kim tieâm tröôùc khi vöùt boû vaøo caùc thuøng chöùa, do nhöõng thuøng chöùa kim khoâng kín hoaëc ñöôïc laøm baèng nhöõng loaïi vaät lieäu deã bò raùch, bò xuyeân thuûng. Moät baùo caùo cuûa Cô quan Baûo veä moâi tröôøng Hoa Kyø (EPA) taïi hoäi nghò chaát thaûi y teá ñaõ ñaùnh giaù soá tröôøng hôïp nhieãm virus vieâm gan B vaø C haøng naêm bò toån thöông gaây ra bôûi caùc chaát thaûi saéc nhoïn. Trong soá caùc naïn nhaân coù nhieàu nhaân vieân y teá vaø nhaân vieân trong heä thoáng quaûn lyù xöû lyù chaát thaûi. Soá ngöôøi bò nhieãm virus vieâm gan B haøng naêm ôû Hoa Kyø maø nguyeân nhaân do tieáp xuùc vôùi chaát thaûi y teá vaøo khoaûng töø 162 ñeán 321 ca so vôùi toång soá 300000 tröôøng hôïp bò nhieãm moãi naêm. Trong baát kyø moät cô sôû y teá naøo, y taù vaø nhöõng nhaân vieân quaûn lyù beänh vieän laø nhöõng nhoùm nguy cô chính bò toån thöông vì hoï laø nhöõng ngöôøi tieáp xuùc tröïc tieáp voái chaát thaûi y teá. Tyû leä toån thöông ngheà nghieäp haøng naêm cuûa nhöõng ñoái töôïng naøy vaøo khoaûng 10-20 phaàn nghìn. Tyû leä toån thöông ngheà nghieäp cao nhaát trong soá taát caû caùc nhaân vieân coù theå ñaõ tieáp xuùc vôùi chaát thaûi y teá ñaõ ñöôïc baùo caùo bôûi caùc nhaân vieân lao coâng vaø nhaân vieân xöû lyù chaát thaûi, tyû leä haøng naêm ôû Myõ laø 180 phaàn nghìn. Caùc ví duï veà söï nhieãm khuaån gaây ra do tieáp xuùc vôùi chaát thaûi y teá ñöôïc lieät keâ trong baûng döôùi ñaây qua ñöôøng truyeàn laø caùc dòch theå nhö maùu, dòch naõo tuûy, chaát noân, nöôùc maét, tuyeán nhôøn. Baûng .3- Moät soá ví duï veà söï nhæeãm khuaån gaây ra do tieáp xuùc vôùi caùc loaïi chaát thaûi y teá, caùc loaïi vi sinh vaät gaây beänh vaø phöông tieän laây truyeàn: Loaïi nhieãm khuaån  Vi sinh vaät gaây beänh  Daïng chaát thaûi y teá   Nhieãm khuaån tieâu hoùa  Nhoùm Enterobacteria:Shigella, Salmonella: Vibrio cholerae:  Phaân hoaëc chaát noân   Nhieãm khuaån hoâ haáp  VK lao, virus sôûi, Streptococus pneumoniae  Caùc loaïi dòch, tieát ñôøm   Nhieãm khuaån maét  Virus herpes  Dòch tieát cuûa maét   Nhieãm khuaån sinh duïc  Nesseria goborrhoeae, virus herpes  Dòch tieát sinh duïc   Nhieãm khuaån da  Streptococcus spp  Muû   Beänh than  Bacillus antharacis  Chaát tieát cuûa da (moà hoâi, chaát nhôøn …)   Vieâm maøng naõo  Naõo moâ caàu (Neisseria menighitidis)  Dòch naõo tuûy   AIDS  HIV  Chaát tieát sinh duïc   Soát xuaát huyeát  Caùc virus :Junin, Lassa. Ebola, Marburg  Taát caû caùc saûn phaåm maùu vaø dòch tieát   Nhieãm khuaån huyeát do tuï caàu  Staphylococus spp  Maùu   Nhieãm khuaån huyeát do caùc loaïi vi khuaån khaùc nhau  Nhoùm tuï caàu khuaån Enterobacter; Enterococcus; Streptococcus spp, Klebssiella  Maùu   Naám Candida  Cadida albican  Maùu   Vieâm gan A  Virus viem gan A  Phaân   Vieâm gan B,C  Virus vieâm gan B,C  Maùu, dòch theå   (Nguoàn : Moâi tröôøng beänh vieänCuïc baûo veä moâi tröôøng) Cho ñeán thôøi ñieåm hieän nay Vieät Nam vaãn chöa coù moät coâng trình nghieân cöùu naøo phaûn aùnh ñöôïc tình traïng toån thöông do ngheà nghieäp cuûa caùc nhaân vieân y teá vaø nhaân vieân caùc coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò cuõng nhö ngöôøi daân soáng caän keà caùc baõi raùc coù laãn raùc töø caùc beänh vieän. 2.3.2- AÛnh höôûng cuûa caùc chaát thaûi hoùa chaát vaø döôïc phaåm. Nhieàu hoùa chaát vaø döôïc phaåm ñöôïc söû duïng trong cô sôû y teá laø nhöõng moái nguy cô ñe doïa söùc khoûe con ngöôøi nhö ñoäc döôïc, caùc chaát gaây ñoäc gen, chaát ñoäc teá baøo, chaát aên moøn, chaát deã chaùy, caùc chaát gaây phaûn öùng, gaây noå ..v v. Caùc loaïi chaát naøy thöôøng chieám soá löôïng nhoû trong chaát thaûi y teá hoaëc ñoâi khi vôùi tyû leä khaù lôùn nhö trong tröôøng hôïp caùc daïng thuoác, sinh phaåm quaù haïn, thuoác thöøa hoaëc heát taùc duïng caàn vöùt boû. Chuùng coù theå gaây nhieãm ñoäc do tieáp xuùc caáp tính vaø gaây nhieãm ñoäc maõn tính gaây ra caùc toån thöông nhö boûng. Söï nhieãm ñoäc naøy coù theå laø keát quaû cuûa quaù trình haáp thuï hoùa chaát hoaëc caùc chaát deã chaùy, chaát aên moøn, caùc chaát hoùa chaát gaây phaûn öùng. Trong khi khoâng coù taøi lieäu khoa hoïc naøo cho thaáy möùc ñoä phoå bieán cuûa beänh taät gaây ra do chaát thaûi hoùa chaát hoaëc döôïc phaåm töø caùc beänh vieän ñoái vôùi coäng ñoäng, thì nhieàu tröôøng hôïp nhieãm ñoäc quy moâ lôùn do chaát thaûi hoùa chaát coâng nghieäp ñaõ xaûy ra. Cuõng coù moät soá thoâng baùo veà nhieàu vuï toån thöông hoaëc nhieãm ñoäc do vieäc vaän chuyeån hoùa chaát vaø döôïc phaåm trong beänh vieän khoâng ñuùng quy caùch. Caùc döôïc só, baùc só gaây meâ, y taù, kyõ thuaät vieân, caùc caùn boä haønh chính coù nguy cô maéc caùc beänh ñöôøng hoâ haáp, beänh ngoaøi da do tieáp xuùc vôùi caùc loaïi hoùa chaát daïng chaát daïng loûng deã bay hôi, daïng phun söông vaø caùc dung dòch khaùc. 2.3.3- AÛnh höôûng cuûa caùc chaát thaûi gaây ñoäc gen. Thöïc chaát caàn phaûi ñuû thôøi gian ñeå thu thaäp nhöõng baèng chöùng veà aûnh höôûng laâu daøi ñoái vôùi söùc khoûe cuûa caùc chaát thaûi gaây ñoäc gen töø caùc cô sôû y teá bôûi vì raát khoù ñaùnh giaù aûnh höôûng laâu daøi ñoái vôùi söùc khoûe cuûa caùc chaát thaûi gaây ñoäc gen trong y teá leân moái nguy cô ñoái vôùi con ngöôøi. Moät nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh ôû Phaàn Lan ñaõ tìm ra moät vaøi daáu hieäu lieân quan giöõa tyû leä saûy thai trong 3 thaùng ñaàu cuûa thai kyø lieân quan tôùi vieäc tieáp xuùc ngheà nghieäp vôùi caùc thuoác choáng ung thö, nhöng caùc nghieân cöùu töông töï ñöôïc tieán haønh taïi Phaùp vaø Myõ laïi khoâng xaùc nhaän keát quaû naøy. (Nguoàn:Moâi tröôøng beänh vieän – Cuïc baûo veä moâi tröôøng) Coù raát nhieàu nghieân cöùu ñöôïc xuaát baûn ñaõ ñieàu tra khaû naêng keát hôïp giöõa nguy cô ñoái vôùi söùc khoûe vaø tieáp xuùc vôùi thuoác choáng ung thö, bieåu hieän baèng söï taêng ñoät bieán caùc thaønh phaàn trong nöôùc tieåu ôû nhöõng ngöôøi ñaõ tieáp xuùc vaø taêng nguy cô saûy thai. Möùc ñoä taäp trung caùc thuoác gaây ñoäc gen trong baàu khoâng khí beân trong beänh vieän ñaõ ñöôïc xem xeùt trong moät soá nghieân cöùu ñeå ñaùnh giaù caùc aûnh höôûng veà söùc khoûe lieân quan vôùi vieäc tieáp xuùc caùc yeáu toá nguy cô. Hieän vaãn chöa coù nhöõng coâng boá khoa hoïc naøo ghi nhaän nhöõng haäu quaû baát lôïi ñoái vôùi söùc khoûe do coâng taùc quaûn lyù yeáu keùm ñoái vôùi caùc chaát gaây ñoäc gen töø trong caùc cô sôû y teá nhö beänh vieän. 2.3.4- Nhöõng aûnh höôûng cuûa chaát thaûi phoùng xaï; Nhieàu tai naïn ñöôïc ghi nhaän do vieäc thanh lyù, xöû lyù caùc nguyeân lieäu trong trò lieäu haït nhaân cuøng vôùi soá löôïng lôùn nhöõng ngöôøi bò toån thöông do voâ tình hay hoaøn caûnh phaûi tieáp xuùc vôùi nguy cô chaát thaûi phoùng xaï trong y teá. Moät thoâng baùo ôû Brazil, ñaõ phaân tích vaø coù ñaày ñuû taøi lieäu ñeå chöùng minh tröôøng hôïp aûnh höôûng cuûa chaát thaûi phoùng xaï trong y teá tôùi ung thö coâng ñoàng. Söï coá naøy coù lieân quan tôùi vieäc boû soùt chaát thaûi phoùng xaï cuûa moät beänh vieän trong khi chuyeån tôùi ñaïi ñieåm môùi, do ñaõ laøm thaát thoaùt taïi ñòa ñieåm cuõ moät nguoàn xaï trò ñaõ ñöôïc nieâm phong. Sau ñoù moät ngöôøi daân chuyeån ñeán ñòa ñieåm nôi beänh vieän ñaõ dôøi ñi vaø voâ tình ñaõ nhaët ñöôïc nguoàn xaï mang veà nhaø. Haäu quaû laø ñaõ coù 249 ngöôøi tieáp xuùc chòu phôi nhieãm vôùi nguoàn xaï naøy, nhieàu ngöôøi trong soá ñoù hoaëc ñaõ cheát hoaëc gaëp phaûi haøng loaït vaán ñeà veà söùc khoûe. Ña soá caùc taùc haïi cuûa chaát thaûi phoùng xaï trong cô sôû y teá ñöôïc baùo caùo qua caùc vuï tai naïn lieân quan ñeán vieäc tieáp xuùc vôùi caùc nguoàn phoùng xaï ion hoùa trong caùc cô sôû ñieàu trò, nhö haäu quaû töø caùc thieát bò phaùt tia X quang hoaït ñoäng khoâng an toaøn, do vieäc chuyeân chôû vaän chuyeån caùc dung dòch xaï trò khoâng ñaûm baûo hoaëc thieáu caùc bieän phaùp giaùm saùt trò lieäu. 2.4- CAÙC GIAÛI PHAÙP TRONG QUAÛN LYÙ VAØ XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI Y TEÁ. 2.4.1- Chaát thaûi raén 2.4.1.1- Thu gom, vaän chuyeån, löu giöõ: Thu gom. Theo quy ñònh, chaát thaûi y teá ñöôïc caùc hoä lyù vaø y coâng thu gom haøng ngaøy ngay taïi caùc khoa, phoøng. Tuy nhieân, tình traïng chung do caùc beänh vieän vaø trung taâm y teá khoâng coù ñuû aùo baûo hoä vaø caùc phöông tieän baûo hoä khaùc cho nhaân vieân tröïc tieáp tham gia vaøo thu gom, vaän chuyeån vaø tieâu huûy chaát thaûi. Löu giöõ, vaän chuyeån. Chaát thaûi y teá ñöôïc thu gom phaân loaïi vaø vaän chuyeån veà khu trung chuyeån taïi beänh vieän. Thöïc teá trong quy hoaïch xaây döïng cuõng chöa coù nhöõng höôùng daãn cho vieäc xaây döïng, caùc tieâu chuaån cho khu trung chuyeån chaát thaûi raén beänh vieän. Haàu heát caùc ñieåm taäp trung chaát thaûi raén y teá ñöôïc boá trí treân moät khu ñaát beân trong khuoân vieân beänh vieän thaønh moät khu trung chuyeån. Caùc khu trung chuyeån coù ñieàu kieän veä sinh khoâng ñaûm baûo, coù nhieàu nguy cô gaây ruûi ro do vaät saéc nhoïn rôi vaõi, coân truøng deã daøng xaâm nhaäp aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng beänh vieän. Vieäc phoái hôïp lieân ngaønh coøn keùm hieäu quaû trong moïi coâng ñoaïn cuûa quy trình quaûn lyù chaát thaûi beänh vieän. Chæ môùi coù vaøi coâng ty böôùc ñaàu nghieân cöùu saûn xuaát ñöôïc phöông tieän ñeå thu gom vaø vaän chuyeån chaát thaûi, tuy nhieân coøn ñang ôû giai ñoaïn thí ñieåm chöa saûn xuaát ñaïi traø. Chæ coù 18.75% trong toång soá caùc beänh vieän coù chaát thaûi ñöôïc vaän chuyeån ra khoûi beänh vieän baèng xe chuyeân duïng cuûa coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò. 2.4.1.2- Xöû lyù chaát thaûi raén y teá Thieâu ñoát chaát thaûi raén y teá. Moät thöïc teá laø trong nhieàu naêm tröôùc ñaây khi ñaàu tö xaây döïng beänh vieän chuùng ta hoaøn toaøn chöa haïch toan ñöôïc chi phí cho xöû lyù chaát thaûi. Phaàn lôùn caùc beänh vieän töï xaây loø ñoát cho mình vaø khoâng theo moät thieát keá maãu naøo caû. Coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò ôû Haø Noäi vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ ñaàu tö heä thoáng xöû lyù chaát thaûi raén y teá bao goàm caû khaâu thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi raén y teá töø beänh vieän vaø vaän chuyeån tôùi xí nghieäp ñoát raùc ñeå tieâu huûy. Hieän nay ñaõ coù hai loø ñoát raùc y teá theo moâ hình taäp trung loø ñoát Del Monego 200 xí nghieäp ñoát raùc Taây Moã – Haø Noäi vaø loø ñoát Hoval GG-24 xí nghieäp ñoát raùc Bình Höng Hoøa-Thaønh phoá Hoà Chí Minh vôùi coâng ngheä nhaäp ngoaïi cuûa nöôùc ngoaøi. Moät soá beänh vieän nhö Vieän Lao vaø Beänh phoåi, Beänh vieän C Ñaø Naüng, Beänh vieän Vuõng taøu vôùi söï giuùp ñôõ cua 3 coâng ty Wamed engineering ñaõ laép ñaët loø ñoát chaát thaûi y teá Hoval MZ2 cuûa Thuïy Só coù coâng ngheä hieän ñaïi vôùi nhieät ñoä thieäu ñoát coù hieäu quaû. Qua thôøi gian theo doõi treân 15 thaùng cuûa Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng Haø Noäi loø ñoát cuûa Vieän Lao vaø Beänh phoåi ñaõ thieâu ñoát treân 10 taán raùc y teá nguy haïi vôùi keát quaû toát ñaûm baûo an toaøn veà moâi tröôøng. Ñaõ coù moät soá beänh vieän laép ñaët vaø vaän haønh loø ñoát do Vieät Nam saûn xuaát nhö beänh vieän ña khoa tænh Ñoàng Thaùp, Soùc Traêng loø ñoát do tröôøng Ñaïi hoïc Baùch Khoa Thaønh phoá Hoà Chí Minh thieát keá vaø laép ñaët… Cho ñeán nay vaãn chöa coù moät nghieân cöùu thoáng keâ cuï theå naøo veà caùc loaïi loø ñoát hieän ñang hoaït ñoäng taïi caùc beänh vieän ôû Vieät Nam vaø hieäu quaû xöû lyù cuûa loø ñoát thieát keá vaø cheá taïo trong nöôùc. Moät vaán ñeà maø caùc nhaø moâi tröôøng caàn quan taâm laø oâ nhieãm thöù caáp taïo ra trong quaù trình ñoát chaát thaûi y teá nguy haïi caàn ñöôc quan taâm nghieân cöùu. Choân laáp chaát thaûi raén y teá. Trong haàu heát caùc beänh vieän tuyeán huyeän vaø moät soá beänh vieän tuyeán tænh, chaát thaûi y teá ñöôïc choân laáp taïi baõi raùc coâng coäng hay choân laáp trong khu ñaát cuûa beänh vieän. Tröôøng hôïp choân laáp trong beänh vieän chaát thaûi ñöôïc choân laáp vaøo trong caùc hoá ñaøo vaø laáp ñaát leân, nhieàu khi lôùp ñaát phuû leân treân chaát thaûi y teá quaù moûng khoâng ñaûm baûo veä sinh. Taïi caùc beänh vieän khoâng coù loø ñoát taïi choã, moät soá loaïi chaát thaûi ñaëc bieät nhö baøo thai, nhau thai vaø boä phaän cô theå bò caét boû sau phaãu thuaät ñöôïc thu gom ñeå ñem choân trong khu ñaát beänh vieän hoaëc choân trong nghóa trang cuûa ñòa phöông. Do dieän tích maët baèng cuûa beänh vieän bò haïn cheá neân nhieàu beänh vieän hieän nay gaëp khoù khaên trong vieäc tìm kieám dieän tích ñaát ñeå choân chaát thaûi raén y teá nguy haïi. Moät thöïc traïng laø vaät saéc nhoïn ñöôïc choân laáp cuøng vôùi caùc chaát thaûi y teá khaùc taïi khu ñaát beänh vieän hay taïi baõi raùc coâng coäng, deã gaây ruûi ro cho nhaân vieân thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi vaø coäng ñoàng. 2.4.2 – Nöôùc thaûi 2.4.2.1. Thu gom,vaän chuyeån,löu giöõ Nguyeân taéc chung: Nguyeân taéc chung ñeå thu gom nöôùc thaûi y teá laø: Taùch nöôùc möa chaûy traøn vaøo heä thoáng thu rieâng, phuø hôïp caû veà boá trí heä thoáng maùng, raõnh, coáng vaø beå ñieàu hoøa. Taùch löôïng nöôùc sinh hoaït thoâng thöôøng nhö nöôùc naáu aên vaø cheá bieán thöïc phaåm, nöôùc thaûi khu haønh chính, vaên phoøng … Thu gom trieät ñeå löôïng nöôùc thaûi töø hoaït ñoäng chuyeân moân nhö khaùm,chuaån ñoaùn vaø ñieàu trò. Nöôùc möa chaûy traøn : Nöôùc möa chaûy traøn ñöôïc kieåm soaùt vaø thu gom bôûi heä thoáng sau : Maùi nhaø höùng vaø heä thoáng oáng thu nöôùc möa töø maët baèng maùi xaây döïng, thoâng thöôøng heä thoáng maùng saét PVC loaïi 120-180 mm ñöôïc laép ñaët phuû ñeàu dieän thu vaø thoaùt nöôùc. Heä thoáng raõnh, coáng vaø caùc hoá ga thu baûo ñaûm thu nöôùc chaûy traøn treân maët baèng khuoân vieân beänh vieän. Heä thoáng naøy thöôøng ñöôïc thieát keá vaø thi coâng kieåu raõnh gom quanh nhaø, coáng thoaùt nöôùc xaây gaïch hay oáng beâ toâng li taâm. Kích thöôùc coáng vaø oáng taêng daàn töø ñieåm thu gom ñaàu tieân cho tôùi khi ñoå ra beå ñieàu hoøa hoaëc löu vöïc, thoâng thöôøng töø 250-600 mm ñoái vôùi coáng beâ toâng. Heä thoáng khoáng cheá thuûy löïc chuû yeáu ñöôïc döïa vaøo nguyeân taéc töï chaûy theo ñoä doác töï nhieân cuûa maët baèng beänh vieän vaø caùch thieát keá thi coâng. Ñoä doác trung bình khoaûng 1-1.5 % ñaûm baûo doøng töï chaûy thoaùt nöôùc toát. Heä thoáng thu, daãn thoaùt nöôùc möa chaûy traøn coù chi phí ñaàu tö cô baûn töông ñoái cao, thoâng thöôøng khoaûng gaáp 5 laàn chi phí heä nöôùc caáp, do vaäy nhieàu beänh vieän khoâng nhaän thöùc ñöôïc neân ñaõ thöïc hieän khoâng hoaøn chænh ôû khaâu naøy. Phaàn lôùn söï hoaït ñoäng keùm hieäu quaû cuûa heä thoáng thoaùt nöôùc möa chaûy traøn laø do nhaän thöùc vaø haønh ñoäng chöa ñuùng ngay töø trong quaù trình thieát keá thi coâng coâng trình cho tôùi caû trong quaù trình vaän haønh vaø baûo döôõng heä thoáng. Nöôùc thaûi chuyeân moân : Nöôùc thaûi töø hoaït ñoäng chuyeân moân khaùm beänh, chuaån ñoaùn vaø ñieàu trò ñöôïc thu bôûi heä thoáng oáng thu ñöôïc laép ñaët trong coâng trình nhôø heä thoáng thu cuûa chaäu röûa. Caùch boá trí vaø ñöôøng oáng taêng daàn töø caùc ñieåm thu cuïc boä tôùi caùc oáng goùp vaø cuoái cuøng ñöa veà traïm xöû lyù baèng heä thoáng oáng daãn rieâng: Tröôùc Sau xöû lyù tröôùc Hình.1 – Sô ñoà nguyeân taéc thu gom vaø xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän 2.4.2.2- Xöû lyù nöôùc thaûi y teá. Nguyeân taéc vaø yeâu caàu xöû lyù nöôùc thaûi y teá: Nöôùc thaûi y teá phaûi ñöôïc xöû lyù tröôùc khi thaûi ra löu vöïc. Tieâu chuaån aùp duïng laø TCVN 6772-2000. Baûng.4- Tieâu chuaån vaø yeâu caàu moät soá chæ tieâu nöôùc thaûi beänh vieân: STT  Chæ tieâu  Ñôn vò  TCVN 6772-2000   1  SS  mg/l  50   2  COD, mg/l  mg/l  100   3  BOD5,mg/l  mg/l  30   4  NH4,mg/l  mg/l  1   5  Toång N, mg/l  mg/l  60   6  Toång P, mg/l  mg/l  6   7  pH  -  5-9   8  Coliform,VK/100ml  Vk/ 100ml  1000   (Nguoàn :Moâi tröôøng beänh vieän- Cuïc baûo veä moâi tröôøng ) Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi y teá coù theå phaân loaïi theo baûn chaát cuûa phöông phaùp hoaëc theo chöùc naêng cöûa phöông phaùp. Theo baûn chaát cuûa phöông phaùp coù 2 nhoùm : Caùc phöông phaùp hoùa lyù: Caùc phöông phaùp chaén raùc : Duøng caùc ghi baèng saét hoaëc beâ toâng coù khe thoâng thoaùng töø 2-5m m ñuû ñeå chaén raùc thoâ. Phöông phaùp loaïi caën cô hoïc: Keânh beå laéng caùt thöôøng ñöôïc boá trí trong heä thoáng xöû lyù hoaëc laøm haïi caùc cô caáu chuyeån ñoäng phía sau. Thöôøng caùc thoâng soá thieát keá phaûi tính sao cho coù theå loaïi ñöôïc caùt coù kích thöôùc tôùi 0.15m m töông öùng vôùi toác ñoä thuûy löïc laø 13.2mm/s. Cyclon thuy löïc : Ñöôïc duøng trong tröôøng hôïp taùch caùc loaïi caën cô hoïc coù kích thöôùc 5-5000 µm. Löôùi loïc:Duøng taùch caën cô hoïc, rong reâu trong tröôøng hôïp xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän thöôøng ñöôïc cheá taïo baèng theùp khoâng ræ, hôïp kim ñoàng Niken hoaëc Polieste coù kích thöôùc loã 5-500 µm. Beå ñieàu hoøa: Nöôùc thaûi coù löu löôïng vaø möùc oâ nhieãm khoâng ñeàu vaø khoâng ñoàng nhaát theo thôøi gian, ñeå oån ñònh cheá ñoä laøm vieäc choheä thoáng xöû lyù caàn oån ñònh nöôùc thaûi ñaàu vaøo caû veà löu löôïng vaø möùc ñoä oâ nhieãm baèng caùc beå chöùa coù dung tích ñöôïc thieát keá tính toaùn cho caû tröôøng hôïp löu löôïng toái ña vaø toâi thieåu. Phöông phaùp laøm thoaùng: Laøm thoaùng töï nhieân coù öùng duïng haïn cheá trong xöû lyù nöôùc ngaàm nhieãm saét hoaëc mangan, nhöng ôû möùc ñoä nhaát ñònh coù khaû naêng laøm giaûm moät soá chaát tan coù khaû naêng bay hôi cao nhö CO2, H2S, caùc chaát khí caùcbua hyñro maïch ngaén. Phöông phaùp nhieät: Duøng trong tröôøng hôïp chöng caát nhaèm muïc ñích taän thu caùc chaát ñaét tieàn trong nöôùc thaûi coâng nghieäp hoaëc nöôùc thaûi y sinh hoïc . Phöông phaùp oxy hoùa :Duøng caùc taùc nhaân oxy hoùa khaùc nhau nhö khoâng khí, oxy,clo caùc hôïp chaát chöùa Clo, Ozon, KMnO4… Ñaëc bieät laø kyõ thuaät söû duïng Clo hay hôïp chaát chöùa clo coøn duøng roäng raõi trong khöû truøng xöû lyù nöôùc thaûi beänh vieän. Kyõ thuaät haáp phuï: Laø kyõ thuaät xöû lyù caùc chaát höõu cô hoøa tan gaây ra maøu laï, thöôøng ngöôøi ta duøng than hoaït tính. Than hoaït tính coù theå ñöa vaøo sau coâng ñoaïn taïo boâng hoaëc boá trí tröôùc khi thaûi ra döôùi daïng coät haáp phuï hay beå haáp phuï. Tuyeån noåi:Kyõ thuaät tuyeån noåi thöôøng ñöôïc aùp duïng trong tröôøng hôïp taùch caùc chaát loûng nheï hôn nöôùc ra khoûi nuôùc. Loïc: Kyõ thuaät loïc thöôøng ñöôïc thöïc hieän sau böôùc keo tuï vaø laéng. Nhoùm phöông phaùp vi sinh: Xöû lyù hieáu khí caën lô löûng: Nöôùc sau khi ñöôïc chænh tôùi pH thích hôïp, theâm N, P vaøo neáu caàn sao cho tyû leä höõu cô theo chæ soá BOD5/N/P=100/5/1 laø thích hôïp. Beå phoát: Laø beå thoåi khí, quaù trình suïc khí phaûn öùng ñöôïc thöïc hieän trong boàn, caën lô löûng ñöôïc laéng tieáp theo. Trong beå xaûy ra caùc quaù trình sinh hoïc, caùc vi khuaån hieáu khí nhaân leân vaø phaùt trieån raát maïnh, trong ñieàu kieän ñuû oxy, ñuû chaát dinh döôõng laø caùc hôïp chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi, vôùi ñaëc ñieåm sinh lyù, dinh döôõng cuûa vi khuaån moãi ngaøy moät coøn coù theå chuyeån hoùa moät löôïng thöùc aên gaáp 40 laàn troïng löôïng teá baøo vi khuaån neân hôïp chaát höõu cô bò phaân huûy vaø giaûm thieåu raát nhanh. Xöû lyù hieáu khí caën coá ñònh: Lôùp vi sinh ñöôïc nuoâi caáy treân caùc vaät lieäu mang coø beà maët caøng phaùt trieån caøng toát. Loïc sinh hoïc : Caáu taïo töông töï beå loïc caùt nhöng coù boá trí luoàng khí thoåi töø döôùi leân, vaät lieäu loïc thoâ hôn ñeå taêng dieän tích giaù theå baùm. Beå loïc nhoû gioït: Nöôùc thaûi ñöôïc raûi ñeàu vaø phaân boá treân toaøn boä beà maët lôùp vaät lieäu loïc baèng moät cô caáu loïc nhoû gioït. Xöû lyù yeám khi caên lô löûng : Öu ñieâm cuûa phöông phaùp naøy : Chòu ñöôïc noàng ñoä höõu cô cao(BOD5 töø 1500-15000 mg/l) Löôïng buøn thaûi ít Chi phí vaän haønh thaáp thaäm chí coøn ñem laïi hieäu quaû kinh teá cao Xöû lyù yeám khí caën coá ñònh: Lôùp vi sinh ñöôïc coá ñònh treân haït vaät lieäu xoáp vaø ñöôïc tuaàn hoaøn töø treân xuoáng döôùi nhôø heä thoáng bôm. Hoà sinh hoïc: Coù theå duøng caùc ao hoà ñuû roäng ñeå xöû lyù nöôùc thaûi y teá. Neáu hoà noâng vaø coù ñoä saâu trung bình <0.7m thì quaù trình xaûy ra laø hieáu khí. Neáu hoà coù ñoä saâu hôn thì phía treân laø quaù trình phaân huûy hieáu khí, phía döôùi laø quaù trình phaân huûy kî khí. 2.4.3.- Khí thaûi . Moät soá thieát bò ñöôïc laép ñaët theâm heä thoáng xöû lyù khí thaûi. Tuøy thuoäc thaønh phaàn raùc ñem ñoát nhö raùc coù PVC, Plastic, nhöõng loaïi maø trong thaønh phaàn khi chaùy coù chöùa nhieàu Cl, NO, SOx coù theå taïo thaønh acid HOCl, HCl, HNO3 do vaäy caùc chaát naøy caàn ñöôïc xöû lyù sô boä ñeå khoâng gaây oâ nhieãm thöù caáp. Loø ñoát ña vuøng thöôøng caáu taïo hai buoàng ñoát sô caáp hay nhieät phaân vaø buoàng ñoát thöù caáp hay buoàng oxy hoùa vôùi nhieàu giai ñoaïn chaùy khaùc nhau ôû caû trong hai buoàng ñoát : Buoàng ñoát sô caáp goàm hai dieãn bieán : Giai ñoaïn 1 : Chaát thaûi raén ñöôïc saáy khoâ Giai ñoaïn 2 : Chaùy vaø khöû khí (caùcbon hoùa) Buoàng ñoát thöù caáp goàm 3 dieãn bieán: Giai ñoaïn 1 : Phoái troän Giai ñoaïn 2 : Ñoát chaùy khöû khí Giai ñoan 3 : Oxy hoùa hoaøn toaøn Söï caân baèng naêng löôïng giöõa hai buoàng ñoát naøy laø vaán ñeà quan troïng nhaát, chuùng phaûi coù noäi thaát, kích côõ phuø hôïp ñeå thöïc hieän moät möùc ñoä naïp chaát thaûi nhaát ñònh trong moãi buoàng ñoát. neáu quùa nhieàu naêng löôïng ñöôïc taïo ra trong buoàng ñoát chính thì khí chaùy taïo ra seõ taêng leân vaø daãn ñeán toác ñoä cao hôn. Thieát bò xöû lyù vaø laøm maùt khí thaûi: Trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät coù yeâu caàu raát cao veà kieåm soaùt oâ nhieãm thöù caáp kieåm soaùt chaát löôïng khoùi thaûi, loø ñoát ñöôïc trang bò them heä thoáng xöû lyù khoùi thaûi. Coâng ngheä xöû lyù tieân tieán hieän nay thöôøng coù hai phöông phaùp xöû lyù : Xöû lyù khoâ vaø xöû lyù öôùt. Xöû lyù khoâ : Phöông phaùp naøy söû duïng hoùa chaát ôû daïng boät nhö CaO ñeå trung hoøa caùc chaát oâ nhieãm trong khí thaûi, vaø moät tuùi loïc ( loïc sôïi hoaëc loïc tónh ñieän) ñeå loaïi boû caùc muoäi vaø buïi. Tröôùc khi xöû lyù, khoùi thaûi ñöôïc laøm maùt ñeán nhieät ñoä 170-2500 C theo nguyeân lyù trao ñoåi nhieät “ khoâng khí- Khoùi thaûi” hoaëc “ Nöôùc – Khí thaûi”. ÔÛ giai ñoaïn naøy coù theå keát hôïp thu hoài nhieät ñeå söû duïng. sau ñoù phun voâi tröïc tieáp vaøo doøng khí thaûi, voâi seõ phaûn öùng vôùi caùc khí hôi axít ñeå taïo muoái trô. Caùc muoái naøy c