Đánh giá một số nhân tố tác động đến chi tiêu hộ gia đình

Ch­¬ng I. PhÇn më ®Çu I. Giíi thiÖu chung Trong nh÷ng n¨m qua ,cïng víi sù ®æi míi cña c¸c chÝnh s¸ch nhµ n­íc vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, ®Êt n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu rÊt ®¸ng tù hµo gãp phÇn lµm cho ®êi sèng nh©n d©n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn . ChØ sè HDI (Human Development Index) - chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi - ph¶n ¸nh rÊt râ ®iÒu kh¼ng ®Þnh nµy. Theo c¸ch tÝnh cña UNDP, HDI cña ViÖt Nam liªn tôc t¨ng h»ng n¨m kÓ tõ khi chóng ta tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi. HDI cña n­íc ta n¨m 1985 lµ 0.583, n¨m 1990 lµ 0.605, n¨m 1995 lµ 0.649, n¨m 2001 lµ 0.682 vµ n¨m 2002 lµ 0.688 xÕp h¹ng thø 109 trong tæng sè 173 quèc gia. Nh÷ng cuéc kh¶o s¸t gÇn ®©y ë ViÖt Nam ®· b­íc ®Çu ®em l¹i hiÓu biÕt míi vÒ møc sèng cña c¸c hé gia ®×nh, b¾t ®Çu lµ cuéc Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ 1992-1993 (KSMS) - VLSS 92-93 (Vietnames Living Stanrd Survay), sau lµ Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ 1997-1998, vµ míi nhÊt lµ Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ 2002-2003. Nh÷ng cuéc kh¶o s¸t nµy thu thËp c¸c th«ng tin kh¸ toµn diÖn vÒ ®iÒu kiÖn sèng, bao gåm c¸c sè liÖu vÒ chi tiªu cña hé gia ®×nh: chi tiªu hµng ngµy, chi cho y tÕ, chi cho gi¸o dôc...vµ mét thÕ m¹nh n÷a lµ lµ viÖc chän mÉu ®· ®­îc tiÕn hµnh kh¸ thËn träng ®Ó c¸c sè liÖu thu thËp ®­îc cã thÓ mang tÝnh ®¹i diÖn cho c¶ quèc gia. II. §èi t­îng, ph¹m vi vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 1. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t­îng chung chuyªn ®Ò muèn nghiªn cøu lµ mét sè yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn hµnh vi chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña hé gia ®×nh. Tuy nhiªn ph¹m vi sè liÖu lµ n»m trong bé sè liÖu cña cuéc §iÒu tra møc sèng d©n c­ 1997-1998 (VLSS 97-98) v× vËy ®èi t­îng nghiªn cøu chÝnh trong bµi viÕt nµy dùa trªn mÉu gåm 5999 hé ®­îc pháng vÊn trªn kh¾p c¸c tØnh thµnh cña c¶ n­íc. Do ®Æc ®iÓm cña ®Ò tµi, träng t©m nghiªn cøu sÏ r¬i vµo c¸c sè liÖu liªn quan ®Õn vÊn ®Ò chi tiªu, cô thÓ sÏ n»m trong tÖp sè liÖu hhexp98n.dta (hhexp98n.sav).MÆc dï ®©y lµ bé sè liÖu ®· cò vµ nh­ vËy ®ång nghÜa víi viÖc th«ng tin kh«ng cËp nhËt nh­ng nã vÉn ®­îc coi lµ mét bé sè liÖu tèt ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c ph©n tÝch d÷ liÖu. 2. C¬ së lý thuyÕt vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. Môc ®Ých bµi viÕt lµ tr¶ lêi c©u hái: ”Nh÷ng yÕu tè nµo ¶nh h­ëng tíi hµnh vi chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña c¸c hé gia ®×nh “. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy, chuyªn ®Ò ®· sö dông c¸c b¶ng thèng kª m« t¶ mét vµ hai chiÒu cïng víi mét b¶ng ph©n tÝch håi qui tuyÕn tÝnh ®a biÕn (c«ng cô ph©n tÝch trong Kinh tÕ l­îng) - ®©y lµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh mèi liªn hÖ cña biÕn néi sinh víi c¸c biÕn ngo¹i sinh. Hµm håi quy tæng thÓ ®­îc sö dông cã d¹ng Y = a1 + a2X2i + . . . + X ki + U Trong ®ã: a1 lµ hÖ sè tù do (hÖ sè chÆn), nã chÝnh lµ gi¸ tÞ trung b×nh cña biÕn Y khi X2i = . . . = akX ki = 0 aj (j = 1. . .k) lµ c¸c hÖ sè håi quy riªng Y: BiÕn sè néi sinh (biÕn phô thuéc) Xi (i = 2. . .k) BiÕn sè ngo¹i sinh thø i (biÕn sè ®éc lËp i) U : YÕu tè ngÉu nhiªn. §Ó cã thÓ ­íc l­îng m« h×nh phôc vô cho môc ®Ých nghiªn cøu, trong qu¸ tr×nh xö lý sè liÖu, chuyªn ®Ò ®· dïng phÇn mÒm thèng kª STATA vµ phÇn mÒm SPSS, ®©y lµ nh÷ng phÇn mÒm m¹nh, ®¶m b¶o ®Çy ®ñ kh¶ n¨ng ®­a ra ph©n tÝch thèng kª trªn c¸c tÖp sè liÖu lín bëi v× c¸c phÇn mÒm nµy lµ sù hoµ hîp cña lý thuyÕt thèng kª ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ xö lý th«ng tin, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi. Do mçi phÇn mÒm cã ­u ®iÓm, ®Æc tÝnh riªng vµ ®Ó thùc hµnh ®­îc nhiÒu h¬n nh÷ng kiÕn thøc ®· ®­îc trang bÞ nªn trong chuyªn ®Ò sö dông kÕt hîp c¶ 2 phÇn mÒm nµy. Do ®ã, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng nh÷ng kÕt qu¶ thu ®­îc lµ t­¬ng ®èi chÝnh x¸c. Ch­¬ngII: Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu I. M« t¶ d÷ liÖu 1. BiÕn sè phô thuéc Chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña c¸c hé gia ®×nh ViÖt Nam ®­îc tÝnh theo gÝa hiÖn hµnh .Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ 1997-1998 (VLSS 1997-1998) ®­îc tiÕn hµnh ®èi víi 5999 hé gia ®×nh, biÕn sè nµy ®­îc tÊt c¶ c¸c hé gia ®×nh tr¶ lêi ®Çy ®ñ vµ nh­ vËy cã ®ñ 5999 quan s¸t. Ph©n phèi cña chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm tÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh cña c¸c hé gia ®×nh ®­îc chØ ra trong h×nh sau: H×nh 1: Ph©n phèi chi tiªu cho lu¬ng thùc thùc phÈm Nguån:Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998. Tõ ®å thÞ trªn ta thÊy ph©n phèi cña chi tiªu rÊt lÖch, do ®ã ®Ó tiÖn cho viÖc håi quy cã kÕt qu¶ tèt, thay v× sö dông biÕn chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm lµm biÕn phô thuéc chuyªn ®Ò ®· dïng biÕn log_food - logarit c¬ sè 10 cña biÕn chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm - ®Ó ch¹y trong m« h×nh håi quy. Khi ®ã ta cã mét chØ tiªu ph©n phèi chi tiªu míi ®­îc xem lµ kh¸ chuÈn. H×nh 2: Ph©n phèi chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm ®· ®­îc chuÈn ho¸ Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998. 2. C¸c biÕn sè ®éc lËp ViÖc chi tiªu cho nhu cÇu hµng ngµy trong ®ã cã l­¬ng thùc thùc phÈm phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè . Cã thÓ chia thµnh hai nhãm chÝnh +Nhãm yÕu tè thuéc vÒ hé gia ®×nh: tuæi cña chñ hé(age), giíi tÝnh cña chñ hé(sex), sè n¨m ®i häc cña chñ hé(educyr98), b»ng cÊp cao nhÊt cña chñ hé(comped98), quy m« hé(hhsize), hé n«ng nghiÖp/phi n«ng nghiÖp(farm)... +Nhãm yÕu tè thuéc vÒ x· héi: thµnh thÞ/n«ng th«n(urban98), vïng c­ tró(reg7)... Chóng ta sÏ lÇn l­ît nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña tõng biÕn sè nµy tíi biÕn sè phô thuéc. §Ó thuËn lîi cho viÖc tr×nh bµy c¸c kÕt qu¶ m« t¶ ¶nh h­ëng cña nhãm biÕn sè ®éc lËp tíi biÕn sè phô thuéc, chuyªn ®Ò ®· ®­a ra mét biÕn sè míi (food1) biÓu thÞ kho¶ng tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm, ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ nh­ sau: B¶ng 1: M« t¶ tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998 1-Møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm thÊp h¬n hoÆc b»ng 4595 ngh×n ®ång 2-Møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm tõ 45954 ®Õn 6308 ngh×n ®ång 3-Møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm tõ 6309 ®Õn 8660 ngh×n ®ång 4-Møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm trªn 8660 ngh×n ®ång 2.1. M« t¶ s¬ bé ¶nh h­ëng cña nhãm yÕu tè thuéc vÒ hé gia ®×nh 2.1.1 .Nhãm tuæi cña chñ hé B¶ng 2: Tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm * Nhãm tuæi cña chñ hé Crosstabulation Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998. Tû lÖ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm xÐt theo nhãm tuæi cña chñ hé (B¶ng 2) cho ta nh÷ng nhËn xÐt s¬ bé kh¸ quan träng vÒ ®Æc ®iÓm cña c¸c nhãm chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm theo nhãm tuæi cña chñ hé: - PhÇn lín chñ hé ®­îc nghiªn cøu n»m trong nhãm tuæi tõ 30-39 tuæi chiÕm tû lÖ 26.8%. Sù chªnh lÖch tû lÖ theo hµng thuéc nhãm nµy cã thÓ thÊy lµ kh«ng lín l¾m, t­¬ng øng víi c¸c tû lÖ 24.9%, 30.5%, 27.6%, 24.2% lµ c¸c nhãm cã møc chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm d­íi 4595 ngh×n dång, tõ 4596 ®Õn 6308 ngh×n ®ång, tõ 6309 ®Õn 8660 ngh×n ®ång, trªn 8661 ngh×n ®ång. - MÆt kh¸c, trong 100% sè hé cã møc chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm trªn 8661 ngh×n ®ång ®­îc nghiªn cøu cã chñ hé nhãm tuæi tõ 40-49 chiÕm tû lÖ lµ 31.2%, nh­ng ®©y lµ nhãm cã tû lÖ chi tiªu cho cao nhÊt víi con sè lµ 37.7%. TÊt c¶ c¸c t¸c ®éng nµy ®Òu cã ý nghÜa vÒ mÆt thèng kª (gi¸ trÞ P-value lµ 0.000), v× vËy kh«ng ph¶i do ngÉu nhiªn. Mét Ên t­îng kh¸c còng ®­îc rót ra lµ nhãm chñ hé d­íi 20 tuæi cã tû lÖ v« cïng nhá so víi mÉu ®­îc nghiªn cøu vµ còng rÊt tù nhiªn ®©y lµ nhãm cã møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm thÊp nhÊt . XÐt theo % dßng, nhãm tuæi nµy cã møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm víi tû lÖ 0.1%. §iÒu nµy x¸c nhËn mét thùc tÕ lµ trªn thùc tÕ ®a sè løa tuæi nµy cßn ®ang sèng phô thuéc vµo gia ®×nh nªn kh«ng ph¶i quan t©m nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò chi tiªu cho nhu cÇu l­¬ng thùc thùc phÈm cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. ë ®é tuæi trªn 70 møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm còng rÊt thÊp theo tØ lÖ 7.9% ta còng dÔ dµng nhËn xÐt lµ do chñ hé ®· cao tuæi Ýt cßn v­íng bËn ®Õn nh÷ng lo toan cho chi phÝ hµng ngµy cña gia ®×nh n÷a. 2.1.2. Giíi tÝnh cña chñ hé TÖp sè liÖu ®­îc sö dông trong bµi viÕt gåm cã 5999 hé gia ®×nh, trong dã cã 72,9% sè chñ hé lµ nam giíi, 27.1% sè chñ hé lµ n÷ giíi. Khi xÐt trong nhãm chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm thÊp nhÊt chiÕm 21.1% LiÖu cã ph¶i r»ng trong chi tiªu ng­êi phô n÷ bao giê còng tiÕt kiÖm h¬n nam giíi? B¶ng 3: Tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm * Giíi tÝnh cña chñ hé Crosstabulation Nam 2 - N÷ Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998. 2.1.3.B»ng cÊp vµ sè n¨m ®i häc cña chñ hé Minh chøng cho ý nghÜa tr×nh ®é häc vÊn cña chñ hé ®­îc thÓ hiÖn ë B¶ng 4. Khi chñ hé cã b»ng cÊp cµng cao th× tû lÖ % r¬i vµo nhãm chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm cµng gi¶m.Ban ®Çu , chñ hé kh«ng cã b»ng cÊp cã tû lÖ chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm lµ 9.4 %,sau ®ã t¨ng lªn ®èi víi chñ hé cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cÊp I cã tû lÖ chi lµ 27.6% vµ xuèng thÊp víi chñ hé cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cÊp II lµ 21.8%, cÊp III lµ 20.5%, chøng chØ d¹y nghÒ lµ 5.2%, trung häc chuyªn nghiÖp lµ 6.7%, cao ®¼ng hoÆc ®¹i häc lµ 3.4%. §ång thêi nÕu xÐt theo tû lÖ dßng, chñ hé cã b»ng cÊp cµng cao th× cã tû lÖ chi cho l­¬ng thùc, thùc phÈm cµng t¨ng, cô thÓ ®èi vèi chñ hé cã b»ng cao ®¼ng hoÆc ®¹i häc cã møc chi thø nhÊt 0.8%, møc chi thø hai 1.3%, møc chi thø ba 3.5%, møc chi thø t­ 7.9% . Ph©n tÝch nµy còng phï hîp víi thùc tÕ lµ viÖc quan t©m ®Õn chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña c¸c hé cã tr×nh ®é häc vÊn cao kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sè l­îng n÷a. Cã thÓ thÊy ®©y lµ mét kÕt luËn mang tÝnh l«gic vµ hîp lý kh¸ cao, mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh quy m« chän mÉu lµ hoµn toµn dùa trªn nh÷ng c¬ së ®óng ®¾n. B¶ng 4: Tø ph©n vÞ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm * B»ng cÊp cao nhÊt chñ hé Crosstabulation Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998. §Ó xem møc ®é ¶nh h­ëng mét c¸ch cô thÓ h¬n n÷a ta xÐt ®Õn sè n¨m ®i häc cña chñ hé qua B¶ng 5 d­íi ®©y. B¶ng 5: M« t¶ sè n¨m häc cña chñ hé theo tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm. Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998. Sè n¨m ®i häc cña chñ hé theo b¶ng cho thÊy kh«ng cã sù thay ®æi lín theo tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu, nhãm 1 chñ hé cã khuynh h­íng häc 5.5 n¨m, nhãm 2 lµ 7.1 n¨m, nhãm 3 lµ 7.5 n¨m, nhãm 4 lµ 8.1 n¨m. MÆc dï tr×nh ®é häc vÊn cña chñ hé cã sù ¶nh h­ëng râ rÖt ®Õn møc chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm nh­ng nÕu xÐt sè n¨m ®i häc cña chñ hé l¹i kh«ng dÉn ®Õn sù chªnh lÖch vÒ chi tiªu . §iÒu nµy dÉn ®Õn mét gîi ý hoÆc lµ gi¸o dôc kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng hoÆc kh«ng tËp trung vµo lµm t¨ng thu nhËp mét c¸ch râ rµng , hoÆc lµ thÞ tr­êng lao ®éng ch­a ho¹t ®éng mét c¸ch tr«i ch¶y triÖt ®Ó ®Ó thÊy r»ng sè n¨m ®i häc nhiÒu h¬n sÏ cã ®­îc thµnh qu¶ tèt h¬n. 2.1.4. Sè ng­êi trong hé (quy m« hé) Theo kÕt qu¶ ®­îc m« t¶ ë B¶ng 7 chóng ta rót ra mét sè kÕt luËn nh­ sau: Sè ng­êi trong hé t¨ng dÇn kÓ tõ nhãm chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm thÊp nhÊt ®Õn hé chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm nhiÒu nhÊt. NÕu trung b×nh 1 hé thuéc nhãm chi Ýt nhÊt lµ 3.33 ng­êi th× 1 hé chi cho gi¸o dôc nhiÒu nhÊt lµ 5.86 ng­êi. §Ó kÕt luËn chÝnh x¸c vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt thªm nhiÒu yÕu tè n÷a nh­ vïng c­ tró cña hé, hé thuéc khu vùc thµnh thÞ hay n«ng th«n, hé thuéc diÖn nghÌo ®ãi, trung b×nh hay kh¸ gi¶... Chóng ta kh«ng thÓ nãi r»ng trong sè c¸c hé nghÌo th× c¸c gia ®×nh cµng ®«ng con th× cã møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm cµng nhiÒu ®iÒu ®ã chØ ®óng ë mét sè Ýt mµ th«i ,v× ®èi víi mét hé nghÌo ®ãi mµ cã quy m« lín th× nhu cÇu chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm cµng nhiÒu lµ tÊt yÕu nh­ng kh«ng cã kh¶ n¨ng chi tr¶ th× còng kh«ng thÓ cã møc chi cao ®­îc B¶ng 6: M« t¶ quy m« hé theo tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998. Mét ®iÒu chó ý ë ®©y lµ sù sai kh¸c gi÷a c¸c gi¸ trÞ trung b×nh, gi¸ trÞ trung b×nh kho¶ng tin cËy 95%, trung b×nh c¾t 5% lµ kh«ng ®¸ng kÓ. 2.1.5. Ph©n lo¹i hé Sù chªnh lÖch vÒ c¸c møc chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm theo hé n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp ®­îc ph©n biÖt kh¸ râ rµng. Víi hé phi n«ng nghiÖp, møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña hä t¨ng dÇn theo tø ph©n vÞ, ë møc thø nhÊt lµ 26.00%, møc hai lµ 33.4%, møc ba lµ 43.2%, riªng møc thø 4 lªn tíi 68.1% - mét tû lÖ kh¸ cao. Víi hé n«ng nghiÖp th× ng­îc l¹i, chóng ta nhËn ®­îc sè liÖu nh­ sau: ë møc thø nhÊt lµ 74 %, møc hai lµ 66,6%, møc ba lµ 56.8% vµ møc thø 4 lµ 31.9%. B¶ng 7: Ph©n lo¹i hé theo hé n«ng nghiÖp, phi n«ng nghiÖp * Tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998. Tuy nhiªn nÕu xÐt theo nhãm hé th× tû lÖ chªnh lÖch ë hai ®Çu lµ 42.7%so víi 57.3%, hé kh«ng lµm nghÒ n«ng tû lÖ chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm ë møc mét thÊp nhÊt 26%, hé lµm nghÒ n«ng tû lÖ nµy lªn ®Õn 31.9% .Nh­ vËy, mét thùc tÕ ®­îc thÓ hiÖn ë ®©y ®ã lµ cho dï n­íc ta ®ang cã sù thay ®æi trong møc sèng d©n c­ nh×n chung th× kho¶ng c¸ch vÒ møc sèng vÉn cßn rÊt lín ®èi víi c¸c hé lµm nghÒ n«ng nghiÖp so víi c¸c hé lµm ë c¸c ngµnh nghÒ kh¸c. §©y lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n mµ ch¾c ch¾n ph¶i cßn mét thêi gian dµi rÊt dµi l©u n÷a chóng ta míi cã thÓ kh¾c phôc ®­îc. 2.2 .M« t¶ s¬ bé ¶nh h­ëng cña nhãm yÕu tè thuéc vÒ x· héi 2.2.1.Khu vùc cña hé Quy ho¹ch ®« thÞ nh»m gi¶m thiÓu sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò nan gi¶i cho c¸c nhµ chøc tr¸ch trong bèi c¶nh ®Êt n­íc ta hiÖn nay. Nh×n vµo b¶ng CROSSTAB ta thÊy, c¸c hé ë n«ng th«n chiÕm ®a sè trong mÉu ®­îc ®iÒu tra 71.2% vµ cã tû lÖ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm ë møc mét lµ 86.3%) vµ chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm ë møc bèn - møc cao nhÊt – ch­a ®Õn mét nöa 45.4%. Trong khi hé thµnh phè chØ chiÕm cã 28.8% mµ cã møc chi t¹i møc cao nhÊt lµ 54.6% vµ møc thÊp nhÊt lµ 13.7% B¶ng 8: M· khu vùc n¨m 1998 * Tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm Crosstabulation Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998. Sù t¨ng gi¶m râ rÖt vÒ tû lÖ % theo tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm gi÷a c¸c lo¹i hé ë thµnh thÞ vµ ë n«ng th«n kh¼ng ®Þnh yÕu tè khu vùc cã t¸c ®éng m¹nh tíi møc ®é chi tiªu cña c¸c hé gia ®×nh. 2.2.2. Vïng c­ tró cña hé Cã thÓ nãi r»ng gi÷a c¸c vïng c­ tró cña ViÖt Nam cã sù kh¸c biÖt rÊt lín khi xem xÐt trªn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc ,®Æc biÖt kh«ng ph¶I mäi vïng kinh tÕ cña ®Êt n­íc ®Òu giµu cã nh­ nhau .Ta sÏ xem xÐt vÊn ®Ò nµy d­íi gãc ®é chi tiªu cña mét hé gia ®×nh cho l­¬ng thùc thùc phÈm dùa vµo biÕn vïng ®­îc ph©n chia thµnh 7 vïng m« t¶ ¶nh h­ëng cña vïng c­ tró ®Õn møc ®é chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm nh­ thÕ nµo?. 1- Vïng nói vµ trung du B¾c bé 2- Vïng ®ång b»ng S«ng Hång 3- Vïng B¾c Trung Bé Vïng duyªn h¶i Nam Trung Bé Vïng T©y Nguyªn Vïng §«ng Nam Bé Vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long. XÐt theo tõng vïng tû lÖ % hé ®­îc s¾p xÕp vµo c¸c nhãm chi tiªu chªnh lÖch nhau ®¸ng kÓ. Cô thÓ: - Vïng Nói vµ Trung du B¾c Bé: nhãm chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cao nhÊt chiÕm tû lÖ rÊt thÊp chØ cã 5.5% b»ng víi chi ë møc nµy cña T©y Nguyªn .ë ba nhãm ®Çu tØ lÖ lÇn l­ît lµ 15.9% ;19.7% ; 16.2%. - Vïng ®ång b»ng S«ng Hång: tû lÖ hé xÕp vµo c¸c nhãm l¹i cã xu h­íng gi¶m dÇn tõ 26.2% ë møc chi nhá h¬n 4594 ngh×n ®ång xuèng cßn 14.5%ë møc chi lín h¬n 8661 ngh×n ®ång . - Vïng B¾c Trung Bé: ë c¸c nhãm cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ, c¸c møc ®é t­¬ng øng lµ 16.6%; 14.3%; 10.2%;6.1%. - Vïng duyªn h¶i Nam Trung Bé: Ph©n bè kh¸ ®ång ®Òu theo tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu gi÷a c¸c nhãm vµ cßn cã xu h­ín t¨ng tõ nhãm chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm Ýt sang nhãm chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm nhiÒu nhÊt, t­¬ng øng gi÷a c¸c nhãm lµ 13.6%;11.6%;12.4%;12.7% B¶ng 9: M· 7 vïng * Tø ph©n vÞ vÒ chi tiªu cho gi¸o dôc Crosstabulation. Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998 - Vïng T©y Nguyªn: còng kh«ng cã sù chªnh lÖch lín gi÷a nhãm 1 vµ nhãm 4 6.3% vµ 5.5% §©y lµ vïng cã tû lÖ hé chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm thÊp nhÊt trong tÊt c¶ c¸c vïng chØ cã 6.1% - Vïng §«ng Nam Bé: ®©y lµ ®iÓm s¸ng cã tû lÖ chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm ë møc 4 rÊt cao 38.2%. Tuy nhiªn ®©y kh«ng ph¶I lµ vïng cã chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cao nhÊt v× ë møc 1 chØ cã 6.3% mét sù chªnh lÖch rÊt lín tíi 31.9% - Vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long: nh×n chung lµ cã sù æn ®Þnh gi÷a c¸c nhãm , c¸c nhãm cã tû lÖ t­¬ng øng lµ 15.2%; 19.9%; 21.6%; 17.5% Nh­ vËy, tõ nh÷ng con sè “biÕt nãi” ë trªn, chóng ta ®· cã thÓ quy ho¹ch ®­îc c¸c vïng cã c¸c møc ®é chi tiªu kh¸c nhau, nã rÊt cã ý nghÜa trong viÖc ®Þnh h­íng c¸c vïng träng ®iÓm cho ph©n bæ c¬ cÊu kinh tÕ. Ngoµi ra, cßn cã nhiÒu nguyªn nh©n gi¶i thÝch cho sù chªnh lÖch gi÷a c¸c tû lÖ chi tiªu nh­: m«i tr­êng kinh tÕ - x· héi...Nh÷ng nguyªn nh©n dÉn xuÊt ®ã sÏ gãp phÇn ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m gi¶m møc ®é ph©n biÖt gi÷a møc sèng c¸c hé d©n c­ cña mçi vïng kinh tÕ. 3. X¸c ®Þnh ý nghÜa thèng kª cña c¸c m« t¶ vµ c¸c kiÓm ®Þnh dïng cho ph©n tÝch 3.1. ý nghÜa thèng kª cña c¸c m« t¶ tõ b¶ng CROSSTAB Trong bµi ph©n tÝch sÏ dïng kiÓm ®Þnh Khi b×nh ph­¬ng khi ®­a ra c¸c kÕt qu¶ m« t¶ tõ b¶ng Crosstab. Thèng kª nµy lµ mét phÐp ®o vÒ sù chªnh lÖch gi÷a tÇn sè quan s¸t vµ tÇn sè kú väng cña c¸c « trong mét b¶ng chÐo hai chiÒu. Chóng ta cã mét sè c¸c kÕt qu¶ nh­ sau: *KiÓm ®Þnh X2 cho B¶ng 2: Tû lÖ nhãm chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm theo nhãm tuæi cña chñ hé *KiÓm ®Þnh X2 cho B¶ng 3: Tû lÖ nhãm chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm theo giíi tÝnh cña chñ hé *KiÓm ®Þnh X2 cho B¶ng 4: Tû lÖ nhãm chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm theo b»ng cÊp cao nhÊt cña chñ hé *KiÓm ®Þnh X2 cho B¶ng 7: Tû lÖ nhãm chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm theo lo¹i hé *KiÓm ®Þnh X2 cho B¶ng 8: Tû lÖ nhãm chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm theo khu vùc cña hé *KiÓm ®Þnh X2 cho B¶ng 9: Tû lÖ nhãm chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm theo vïng c­ tró cña hé Cã thÓ kÕt luËn r»ng, tÊt c¶ c¸c kÕt qu¶ m« t¶ trong b¶ng Crosstab ®Òu cã ý nghÜa thèng kª, chóng mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh l¹i gi¸ trÞ cña nh÷ng con sè “biÕt nãi” ®· ®­îc ®Ò cËp trong c¸c phÇn trªn. 3.2. C¸c kiÓm ®Þnh dïng cho ph©n tÝch 3.2.1. KiÓm ®Þnh t­¬ng quan biÕn ®Þnh l­îng §©y lµ kiÓm ®Þnh t­¬ng quan gi÷a c¸c biÕn ®Þnh l­îng gåm: tuæi cña chñ hé, sè n¨m ®i häc cña chñ hé, sè ng­êi trong hé (quy m« hé). B¶ng 10: KiÓm ®Þnh t­¬ng quan biÕn ®Þnh l­îng Nh×n vµo møc ý nghÜa Sig.(1-tailed) ta x¸c xuÊt thÊp nhÊt ®Ó b¸c bá gi¶ thiÕt H0: Hai biÕn ®éc lËp víi nhau (t­¬ng quan hai biÕn lµ kh«ng cã ý nghÜa), cßn b¸o c¸o Correlation Coefficient cho ta hÖ sè t­¬ng quan vÒ 2 biÕn nghiªn cøu. KÝ hiÖu “**” cho hÖ sè t­¬ng quan víi møc ý nghÜa 0.01. 3.2.2. KiÓm ®Þnh Mann-Whiney §©y lµ kiÓm ®Þnh ®ßi hái mÉu nghiªn cøu lµ mÉu ngÉu nhiªn, vµ c¸c gi¸ trÞ cã thÓ s¾p thø tù ®­îc. Nã n»m trong líp c¸c kiÓm ®Þnh nh»m môc ®Ých kiÓm tra t¸c ®éng cña mét nh©n tè ®Õn tæng thÓ, gi¶ thiÕt lµ víi tr¹ng th¸i kh¸c nhau cña nh©n tè nµy ph©n phèi cña tæng thÓ lµ nh­ nhau. Thèng kª Mann-Whiney kiÓm ®Þnh cÆp gi¶ thiÕt: H0: Hai mÉu ®éc lËp ®­îc rót ra tõ cïng mét tæng thÓ H1: Tån t¹i Ýt nhÊt hai bé phËn cña tæng thÓ ®­îc t¸ch ra theo ®Æc tr­ng cña nh©n tè F. Nh©n tè F cña c¸c kiÓm ®Þnh Mann-Whiney sau ®©y sÏ lÇn l­ît lµ giíi tÝnh cña chñ hé, lo¹i hé, khu vùc sèng cña chñ hé khi xÐt ë c¸c vïng c­ tró kh¸c nhau. B¶ng 11: KiÓm ®Þnh Mann- Whitney víi nh©n tè lµ giíi tÝnh B¶ng 12: KiÓm ®Þnh Mann- Whitney víi nh©n tè lµ lo¹i hé B¶ng 13: KiÓm ®Þnh Mann- Whitney víi nh©n tè lµ khu vùc II. ¦íc l­îng m« h×nh håi quy 1. Gi¶ thiÕt cho m« h×nh 1.1. Thèng kª biÕn Cã thÓ cã nhiÒu vÊn ®Ò ch­a thËt nhÊt thiÕt ph¶i dïng ®Õn m« h×nh kinh tÕ l­îng. Dï vËy, ph¶i thõa nhËn mét ®iÒu r»ng ng«n ng÷ cña m« h×nh lµ mét ng«n ng÷ thèng kª bËc cao mµ ®Ó cã ®­îc nã nh÷ng ng­êi lµm kinh tÕ l­îng ph¶i vÊt v¶ lÇn t×m ra ®­îc ý nghÜa cña c¸c con sè "sèng". Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn c¸c kü thuËt x©y dùng m« h×nh sÏ thµnh c«ng nhiÒu h¬n nÕu cã sù kÕ thõa tõ nh÷ng thèng kª m« t¶, ph¸t hiÖn ra c¸c ®iÓm chÝnh ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, hay nãi c¸ch kh¸c lµ sù hiÓu râ h¬n vÒ ®èi t­îng nghiªn cøu qua c¸c kü thuËt ®ì phøc t¹p tõ ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ cña m« h×nh ®em l¹i. Sau khi nghiªn cøu kü vÒ c¸c b¶ng m« t¶ hai chiÒu, chóng ta sÏ ­íc l­îng vµ ph©n tÝch tiÕp kÕt qu¶ cña m« h×nh håi quy. Mét m« h×nh håi quy ®­îc xem xÐt víi hai hÖ thèng biÕn nh­ sau: -BiÕn phô thuéc nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn lµ biÕn log_food logarit c¬ sè 10 cña biÕn chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm. -C¸c biÕn ®éc lËp: Theo tÝnh chÊt biÕn chóng ta sÏ cã 2 lo¹i: *C¸c biÕn l­îng nh­ biÕn ®é tuæi chñ hé, sè n¨m häc cña chñ hé, sè ng­êi trong hé. *C¸c biÕn chÊt nhËn gi¸ trÞ 0 hoÆc 1 thÓ hiÖn t×nh tr¹ng cã hay kh«ng cña biÕn nh­: biÕn giíi tÝnh cña chñ hé, biÕn lo¹i hé, biÕn khu vùc, biÕn vïng kinh tÕ... 1.2. §Þnh nghÜa c¸c biÕn sö dông trong m« h×nh *BiÕn l­îng: age Tuæi cña chñ hé educyr98 Sè n¨m ®i häc cña chñ hé hhsize Sè ng­êi trong hé *BiÕn chÊt: ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau B¶ng 14: §Þnh nghÜa c¸c biÕn ®Þnh tÝnh Nh·n biÕn Tªn biÕn Gi¸ trÞ cña biÕn Giíi tÝnh cña chñ hé Sex1= 1 (Nam), 0 (N÷) Lo¹i hé Farm= 1 (Hé n«ng nghiÖp), 0 (Hé phi n«ng nghiÖp) M· khu vùc n¨m 1998 Urban= 1 (Thµnh thÞ), 0 (N«ng th«n) Vïng nói, trung du B¾c Bé Vung1= 1 (Vïng 1), 0 (Vïng kh¸c) Vïng §B S«ng Hång Vung2= 1 (Vïng 2), 0 (Vïng kh¸c) Vïng B¾c Trung Bé Vung3= 1 (Vïng 3), 0 (Vïng kh¸c) Duyªn h¶i Nam Trung Bé Vung4= 1 (Vïng 4), 0 (Vïng kh¸c) T©y Nguyªn Vung5= 1 (Vïng 5), 0 (Vïng kh¸c) Vïng §«ng Nam Bé Vung6= 1 (Vïng 6), 0 (Vïng kh¸c) 2. M« h×nh håi quy vµ ph©n tÝch c¸c kÕt qu¶ 2.1. M« h×nh Cã rÊt nhiÒu phÇn mÒm cã thÓ ®­a ra c¸c kÕt qu¶ håi quy dùa theo mÉu ®· cã nh­ EVIEWS, STATA, SPSS... mçi phÇn mÒm ®Òu cã nh÷ng ­u ®iÓm riªng cña nã. Trong ®Ò ¸n cña m×nh, khi ®­a ra c¸c ph©n tÝch em ®Òu ch¹y trªn c¸c phÇn mÒm nµy ®Ó so s¸nh kÕt qu¶, hai phÇn mÒm chÝnh ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt lµ STATA vµ SPSS. Thùc tÕ, trªn thÕ giíi nãi chung hay ë ViÖt Nam nãi riªng, c¶ STATA vµ SPSS ®Òu lµ nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu cña nhiÒu chuyªn gia ph©n tÝch d÷ liÖu. Kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn nh÷ng ®Æc tÝnh ­u viÖt cña 2 phÇn mÒm nµy, do vËy ®Ó thùc hµnh ®­îc tèt h¬n nh÷ng kiÕn thøc ®· häc khi cßn ngåi trªn ghÕ nhµ tr­êng em ®· lùa chän c¶ 2 ph­¬ng ph¸p tr×nh bµy m« h×nh håi quy víi 2 phÇn mÒm ®· nªu ë trªn. B¶ng 15: M« h×nh håi quy vÒ chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña c¸c hé gia ®×nh ViÖt Nam theo VLSS 97-98 víi phÇn mÒm thèng kª STATA ------------------------------------------------------------------------------ Reg food1 sex age educyr98 urban98 hhsize farm vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 Number of obs = 5999 F( 12, 5986) = 586.95 Prob > F = 0.0000 R-squared = 0.5406 Adj R-squared = 0.5397 Root MSE = .16334  Source | SS df MS -------------+------------------------------ Model | 187.924734 12 15.6603945 Residual | 159.711397 5986 .026680821 -------------+------------------------------ Total | 347.636131 5998 .057958675 ------------------------------------------------------------------------------ food1 | Coef. Std. Err. t P>|t| [95% Conf. Interval] -------------+---------------------------------------------------------------- sex | -.0269524 .0051869 -5.20 0.000 -.0371207 -.0167842 age | .0005741 .0001695 3.39 0.001 .0002417 .0009065 educyr98| .0120757 .0005736 21.05 0.000 .0109511 .0132003 urban98 | .1305398 .0060865 21.45 0.000 .1186081 .1424715 hhsize | .0650157 .00115 56.53 0.000 .0627612 .0672701 farm | -.0427357 .0055438 -7.71 0.000 -.0536037 -.0318678 vung1| -.0628872 .0076527 -8.22 0.000 -.0778893 -.0478851 vung2 | -.0458215 .0071324 -6.42 0.000 -.0598035 -.0318395 vung3 | -.0871345 .0080941 -10.77 0.000 -.1030019 -.0712672 vung4 | -.0364432 .0077298 -4.71 0.000 -.0515963 -.0212901 vung5 | -.0219009 .010014 -2.19 0.029 -.0415319 -.0022699 vung6 | .1134633 .0072238 15.71 0.000 .099302 .1276246 _cons | 3.408702 .0154935 220.01 0.000 3.37833 3.439075 ------------------------------------------------------------------------------ -Nguån: Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt nam 1997-1998 C¸c kÕt qu¶ håi quy ®­îc tr×nh bµy trong B¶ng 15 (B¶ng 16). Chóng ta ®· thu ®­îc mét kÕt qu¶ kh¸ tèt: tÊt c¶ c¸c hÖ sè cã ý nghÜa thèng kª cao, ph­¬ng tr×nh hoµn toµn thÝch hîp víi sè liÖu, vµ víi R2 ®iÒu chØnh b»ng 0.5397. B¶ng 16: M« h×nh håi quy vÒ chi tiªu cho gi¸o dôc cña c¸c hé gia ®×nh ViÖt Nam theo VLSS 97-98 víi phÇn mÒm thèng kª SPSS Chó ý: Dependent Variable: Logarit c¬ sè 10 cña chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm R2 ®iÒu chØnh = 0,5397 víi 5999 quan s¸t.. C¸c kÕt qu¶ håi quy cho ta nh÷ng kÕt luËn chÝnh x¸c h¬n so víi nh÷ng th¶o luËn ban ®Çu, bëi v× nh÷ng kÕt luËn ban ®Çu chØ ®­îc rót ra tõ c¸c b¶ng 2 chiÒu, chóng cã nh­îc ®iÓm lµ kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu thÓ hiÖn c¸c t¸c ®éng ®éc lËp. C¸c gia ®×nh cã chñ hé lµ nam cã møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm cao h¬n c¸c gia ®×nh cã chñ hé lµ n÷ . KÕt qu¶ nµy kh¸ phï hîp víi m« t¶ ®· nªu ë phÇn tr­íc. Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh, trong x· héi ng­êi phô n÷ vÉn lu«n lµ ng­êi tiÕt kiÖm vµ dï cã lµ x· héi hiÖn ®¹i n÷ giíi rÊt quan t©m ®Õn ng©n s¸ch cña gia ®×nh ®Ó ®¶m b¶o cho ®êi sèng gia ®×nh ®­îc h¹nh phóc. Khi chñ hé lµm c¸c c«ng viÖc phi n«ng nghiÖp, møc chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm thÊp h¬n 4% so víi chñ hé lµm nghÒ n«ng nghiÖp, hoµn toµn ®óng víi nh÷ng g× mµ chóng ta ®· dù ®o¸n. §iÒu nµy còng nãi lªn sù chªnh lÖch giµu nghÌo gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ .Ta cã thÓ suy ra r»ng lµm viÖc ë c¸c khu vùc nhµ n­íc th× cã thuËn lîi h¬n vÒ mÆt kinh tÕ. Nhãm tuæi cña chñ hé ¶nh h­ëng kh¸ râ rÖt ®Õn møc ®é chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm, nhãm d­íi 20 tuæi cã møc chi tiªu thÊp nhÊt,tiÕp ®ã lµ nhãm trªn 70 tuæi. Khi cè ®Þnh c¸c yÕu tè kh¸c, sè n¨m ®Õn tr­êng cña chñ hé vµ quy m« hé ¶nh h­ëng rÊt râ nÐt trong viÖc chi cho nhu cÇu l­¬ng thùc thùc phÈm, chóng còng cã xu h­íng t¨ng lªn .Khi chñ hé thªm 1 n¨m ®Õn tr­êng chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm t¨ng 1.2% Chøng tá chñ hé cã tr×nh ®é cµng cao th× cµng chó träng n©ng cao møc sèng trong gia ®×nh. §©y lµ mét vÊn ®Ò hoµn toµn hîp lý trong ®iÒu kiÖn x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn nh­ hiÖn nay. Hé gia ®×nh cã nhiÒu thµnh viªn th× møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm nhiÒu h¬n. C¸c t¸c ®éng ®Þa lý rÊt râ rÖt. Mét khi kiÓm so¸t ®­îc c¸c t¸c ®éng kh¸c, møc chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm ­íc tÝnh ë thµnh thÞ cao h¬n 30% so víi ë n«ng th«n. Con sè nµy nhá h¬n so víi kÕt luËn rót ra tõ c¸c m« t¶ tõ tr­íc, song chóng vÉn thÓ hiÖn mét sù chªnh lÖch rÊt lín. Kho¶ng c¸ch thµnh thÞ, n«ng th«n ë n­íc ta vÒ nhiÒu mÆt cña cuéc sèng sÏ cßn cÇn métthêigianrÊt dµi n÷a míi hy väng xo¸ bá ®­îc phÇn nµo. Mét vÊn ®Ò kh¸c lµ khi kiÓm so¸t ®­îc c¸c t¸c ®éng kh¸c, vïng ®ång b»ng S«ng Hång chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm lín nhÊt chiÕm tíi 19.6% chØ lín h¬n mét chót so víi vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long 18.5% . C¸c vïng cßn l¹i ®Òu cã xu h­íng chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm thÊp h¬n so víi vïng ®ång b»ng S«ng Hång: miÒn nói trung du B¾c Bé thÊp h¬n 5.3%, vïng B¾c trung Bé thÊp h¬n 7.8%, vïng duyªn h¶i Nam Trung Bé thÊp h¬n 7%, vïng T©y Nguyªn thÊp h¬n tíi 13.5%, vïng §«ng Nam Bé thÊp h¬n 2.5% .Nh×n vµo b¶ng trªn ta thÊy biÕn vïng4 tøc lµ vïng Duyªn H¶I Nam Trung Bé kh«ng cã ¶nh h­ëng vÒ ý nghÜa thèng kª ®èi víi chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm. 2.2. KiÓm ®Þnh m« h×nh håi quy Víi sè liÖu ®· cã, chóng ta thÊy r»ng ®©y lµ mét tÖp sè liÖu ph¶n ¸nh t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ ho¹t ®éng ¶nh h­ëng ®Õn hµnh vi chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña hé gia ®×nh ViÖt Nam, tuy nhiªn trong thùc tÕ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn hµnh vi nµy kh«ng chØ giíi h¹n cã vËy, mµ cßn tån t¹i nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng kh¸c n÷a, do ®ã viÖc håi quy m« h×nh ë trªn kh«ng thÓ tr¸nh khái t×nh tr¹ng thiÕu sãt biÕn sè, ®©y lµ mét nh­îc ®iÓm lín cña ng­êi ph©n tÝch sè liÖu. Hy väng r»ng trong nh÷ng ®Ò tµi sau nh­îc ®iÓm nµy sÏ ®­îc kh¾c phôc. B¶ng 17:KiÓm ®Þnh ph­¬ng sai sai sè thay ®æi . hettest Cook-Weisberg test for heteroskedasticity using fitted values of food2 Ho: Constant variance chi2(1) = 0.54 Prob > chi2 = 0.4607 Dùa vµo kiÓm ®Þnh khi b×nh ph­¬ng víi møc ý nghÜa ë trªn chóng ta kh«ng thÓ b¸c bá gi¶ thiÕt Ho, tøc lµ chóng ta chÊp nhËn r»ng ph­¬ng sai sai sè trong m« h×nh kh«ng thay ®æi. *KiÓm ®Þnh ®a céng tuyÕn B¶ng 18:KiÓm ®Þnh ®a céng tuyÕn . test( sex+ age+ educyr98+ urban98+ hhsize+ farm+ vung1+ vung2+ vung3+ vung4+ vung5+ vung6)=0 ( 1) sex + age + educyr98 + urban98 + hhsize + farm + vung1 + vung2 + vung3 + vung4 + vung5 + vung6 > = 0.0 F( 1, 5986) = 0.00 Prob > F = 0.9491 Víi gi¸ trÞ thèng kª F vµ møc x¸c xuÊt P trªn ta kh«ng cã ®ñ c¬ së kh¼ng ®Þnh m« h×nh cã ®a céng tuyÕn. Nh­ vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®­îc ch¾c ch¾n r»ng m« h×nh håi quy thu ®­îc lµ kh¸ chuÈn, nã cã ®é phï hîp cao so víi thùc tÕ. Chóng ta cã thÓ hoµn tin cËy vµo nh÷ng kÕt luËn ®· ®­îc m« t¶ vµ kiÓm chøng mét c¸ch ®Çy ®ñ b»ng nh÷ng c«ng cô thèng kª m¹nh nhÊt hiÖn nay nh­ STATA, SPSS. M« h×nh nµy cã thÓ cßn ®­îc dïng ®Ó dù b¸o xu h­íng chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm trong nh÷ng n¨m tíi. Ch­¬ng III: KÕt luËn Kh¸c víi nghiªn cøu x· héi häc thuÇn tuý mét c¸ch ®Þnh tÝnh, ®Ò ¸n mµ em mong muèn h­íng tíi lµ ®Ò cËp ®Õn mét ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn vÊn ®Ò míi, ®ã lµ ph©n tÝch ®Þnh l­îng - lÇn t×m néi dung vÒ mÆt chÊt th«ng qua nh÷ng con sè “sèng”. Nh×n chung, nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña hé gia ®×nh ph©n tÝch trong ®Ò ¸n còng ®· ®­îc ph¸t hiÖn trong nhiÒu nghiªn cøu kh¸c, tuy nhiªn ®Ó cã ®­îc nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ, s©u s¾c vÊn ®Ò nµy vÒ mÆt ®Þnh l­îng th× thùc sù ch­a cã nhiÒu. §øng trªn ph­¬ng diÖn lµ mét sinh viªn, em kh«ng hy väng sÏ cã ®­îc mét bµi viÕt hoµn chØnh, cã thÓ phôc vô cho nh÷ng môc ®Ých lín lao, mµ chØ lµ ®Ó tËp lµm quen víi nh÷ng c«ng cô ph©n tÝch míi, cã ®é chÝnh x¸c cao, tõ ®ã thÊy râ b¶n chÊt cña vÊn ®Ò ®ang m×nh quan t©m, t×m hiÓu: thùc tr¹ng chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña n­íc ta mÊy n¨m gÇn ®©y. Qua chuyªn ®Ò nµy em rót ra ®­îc c¸c kÕt luËn nh­ sau. Cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ vÒ møc ®é chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña c¸c hé gia ®×nh ViÖt Nam. Nh÷ng nh©n tè dÉn ®Õn sù chªnh lÖch nµy lµ: *NghÒ nghiÖp cña chñ hé: Khi chñ hé lµm c¸c c«ng viÖc phi n«ng nghiÖp nh­ c«ng nghiÖp, dÞch vô, møc chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cao h¬n so víi chñ hé lµm nghÒ n«ng nghiÖp. *Sè n¨m ®Õn tr­êng cña chñ hé vµ quy m« hé: chóng t¨ng lªn th× ®Òu dÉn ®Õn møc ®é chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm t¨ng lªn, chøng tá chñ hé cã tr×nh ®é cµng cao th× cµng chó ph¸t triÓn chÊt l­îng cuéc sèng trong gia ®×nh. *Giíi tÝnh cña chñ hé: mét ph¸t hiÖn kh¸ thó vÞ ®­îc thÊy ë ®©y lµ c¸c gia ®×nh cã chñ hé lµ n÷ cã møc chi cho l­¬ng thùc thùc phÈm thÊp h¬n c¸c gia ®×nh cã chñ hé lµ nam. KÕt qu¶ nµy ®em l¹i mét sù kh¼ng ®Þnh trong x· héi n­íc ta mµ còng cã thÓ trªn thÕ giíi ®ã lµ ng­êi phô n÷ lu«n lu«n ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ch¨m lo ®Õn ®êi sèng gia ®×nh. *Khu vùc sèng cña hé: møc chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña mét hé sèng ë ë thµnh thÞ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi mét hé sèng ë n«ng th«n, ph¶n ¸nh sù chªnh lÖch thµnh thÞ, n«ng th«n ë n­íc ta cßn rÊt lín. T¸c déng nµy cïng víi t¸c ®éng vïng g©y ra mét sù chªnh lÖch lín trong møc ®é chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm, nã ®ßi hái cã sù quan t©m thÝch ®¸ng cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña c¸c vïng kinh tÕ cña c¶ n­íc. *Tuæi cña chñ hé, häc vÊn cña chñ hé còng lµ c¸c nh©n tè lµm chªnh lÖch møc ®é chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm vµ cã kho¶ng c¸ch kh¸ lín gi÷a c¸c thÕ hÖ. Nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t trªn lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu, râ nÐt ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn møc ®é chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña hé gia ®×nh, chóng ®­îc thÓ hiÖn víi nhiÒu nÐt ®a d¹ng kh¸c nhau, ®­îc m« t¶ qua c¸c b¶ng Crosstab, m« h×nh håi quy vµ c¸c kiÓm ®Þnh nªn hoµn toµn cã thÓ tin t­ëng vµo ®é chÝnh x¸c cña chóng. Tuy nhiªn, ph¶i c«ng nhËn mét ®iÒu r»ng, trong thùc tÕ cßn cã rÊt nhiÒu c¸c nh©n tè kh¸c ¶nh h­ëng ®Õn hµnh vi chi tiªu cho l­¬ng thùc thùc phÈm cña c¸c hé gia ®×nh mµ do kh¸ch quan vµ chñ quan ë ®©y chóng ta kh«ng l­îng ho¸ møc ®é ¶nh h­ëng cña chóng ®­îc. §©y lµ mét khuyÕt ®iÓm cña ng­êi lµm kinh tÕ l­îng. §Ó kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm nµy ®ßi hái ph¶i cã thêi gian nghiªn cøu l©u dµi vµ tr×nh ®é vÒ kü thuËt ­íc l­îng, dù b¸o m« h×nh. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ThÇy Hoµng §×nh TuÊn,C« TrÇn Chung Thuû ,vµ c¸n bé h­íng dÉn trùc tiÕp t¹i viÖn Kinh tÕ vµ ChÝnh trÞ ThÕ giíi TS. Bïi Quang TuÊn ®· tËn t×nh chØ b¶o, h­íng dÉn cho em nh÷ng kiÕn thøc bæ Ých ®Ó em hoµn thµnh tèt néi dung chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp cña m×nh.Thªm vµo ®ã trong qu¸ tr×nh lµm chuyªn ®Ò nµy em còng ®­îc n©ng cao kÜ n¨ng ph©n tÝch sè liÖu còng nh­ cã thªm nghiªn cøu vÒ ®êi sèng cña c¸c hé gia ®×nh ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Tµi liÖu tham kh¶o 1. §iÒu tra møc sèng d©n c­ ViÖt Nam 1997-1998, NXB Thèng kª, Hµ Néi, 2000. 2. Hé gia ®×nh ViÖt Nam nh×n qua ph©n tÝch ®Þnh l­îng - NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1999. 3. Sè liÖu §iÒu tra møc sèng d©n c­ ViÖt Nam 1997-1998, Khoa To¸n Kinh tÕ, §H KTQD. 4. H­íng dÉn sö dông ch­¬ng tr×nh mÉu thèng kª STATA - TS. TrÇn Th¸i Ninh, Khoa To¸n Kinh TÕ, §H KTQD. 5. Lý thuyÕt x¸c suÊt vµ thèng kª to¸n - TS. NguyÔn Cao V¨n, TS TrÇn Th¸i Ninh, Khoa To¸n Kinh TÕ, §H KTQD. 6. Thèng kª thùc hµnh - Ng« V¨n Thø, Khoa To¸n Kinh TÕ, §H KTQD. 7. Kinh tÕ l­îng - Bé m«n §iÒu khiÓn häc, §H KTQD. 8. Chi tiªu hé gia ®×nh - Vò TriÒu Minh, Hé gia ®×nh ViÖt Nam nh×n qua ph©n tÝch ®Þnh l­îng- NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1999, Tr.147. 9. Lý thuyÕt m« h×nh to¸n kinh tÕ- PGS.TS Hoµng §×nh TuÊn,Bé m«n To¸n Kinh tÕ,§H KTQD. 10. Ph©n tÝch d÷ liÖu víi phÇn mÒm SPSS- Ng« V¨n Thø , Trung t©m ph©n tÝch vµ xö lý d÷ liÖu KT-XH, Khoa To¸n Kinh tÕ , §H KTQD. Môc lôc Trang