Đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường do gia tăng diện tích nuôi cá basa - Cá tra và đề xuất giải pháp phát triển ngư nghiệp bền vững cho tỉnh An Giang
Chương 1: MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm gần đây, tình hình phát triển kinh tế nghành thủy sản của Việt Nam đã có những bước nhảy vọt. Thủy sản là nghành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam, với sản lượng xuất khẩu đứng thứ tư trên thế giới sau Trung Quốc, Ấn độ và Inđônêxia (Nguồn: www.vasep.com.vn). Sản phẩm chủ yếu khai thác từ các nguồn đánh bắt và nuôi trồng. Ngày nay sản lượng thủy sản từ nuôi trồng đã tăng mạnh do hoạt động nuôi trồng đang phát triển mạnh mẽ ở nhiều nơi cả nước mà điển hình là tại Đồng bằng Sông Cửu long. Hoạt động nuôi trồng thủy sản đã đang và sẽ mở rộng tại các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu long, đặc biệt là tỉnh An Giang, nơi đầu nguồn của nghề nuôi cá tra và cá ba sa. Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng hoạt động nuôi trồng thủy sản thì môi trường cũng bị ô nhiễm với nguyên nhân là do người nuôi chưa nhận biết được tầm quan trọng giữa nuôi trồng thủy sản với môi trường, lợi về kinh tế, nhưng cũng có khi hại về môi trường nếu chúng không được kiểm soát. Lượng thức ăn dư thừa trong quá trình nuôi, nước thải từ các ao nuôi không qua xử lí, các hóa chất sử dụng để cải tạo ao là những nguyên nhân chính khiến môi trường nước trở nên bị ô nhiễm. Tài nguyên nước mặt đã được sử dụng một cách hoang phí do sự thiếu hiểu biết hoặc biết nhưng thờ ơ không quan tâm của các người nuôi cá gây tác động xấu đến môi trường nước. Việc sử dụng con giống không đạt tiêu chuẩn, nguồn thức ăn không đảm bảo nguồn gốc cũng như thức ăn tự chế biến là các nguyên nhân chính làm cho sản lượng không tăng theo diện tích. Giá cá lên xuống thất thường là nguyên nhân làm cho người dân đua nhau đào ao thả cá và cũng đua nhau bỏ hoang ao. Vì thế tài nguyên đất đã không được sử dụng đúng mục đích và sử dụng triệt để đã và đang gây mất cân bằng sinh thái và làm suy giảm nghiêm trọng vườn cây ăn trái tại đồng bằng này. Mặt khác với diện tích nuôi cá basa – cá tra ngày càng tăng không tuân theo quy hoạch cũng như ngoài tầm kiểm soát của các cơ quan chức năng. Liệu đây là tín hiệu đáng mừng cho nền kinh tế thủy sản nước nhà? Liệu chỉ số kinh tế có tăng theo diện tích nuôi? Khi diện tích nuôi tăng một cách ồ ạt và tự phát thì sẽ mang lại “hiệu quả” hay “hậu quả” nhiều hơn? Môi trường sẽ ra sao nếu diện tích nuôi cá tiếp tục tăng? Đời sống của người dân nuôi cá cũng như các hộ không nuôi cá sẽ bị ảnh hưởng như thế nào trước xu thế này? Môi trường sẽ bị ảnh hưởng ra sao nếu xu thế này vẫn tiếp tục diễn ra trong tương lai? Để giải quyết vấn đề đang được quan tâm này, giúp cho người dân có cái nhìn đúng hơn về cái lợi và cái hại của xu thế tăng diện tích nuôi cá basa – cá tra một cách ồ ạt, tự phát cũng như giúp các nhà quản lí đề ra giải pháp quản lí hiệu quả nhằm mang lại lợi ích kinh tế cao mà vẫn đảm bảo môi trường trong sạch, em xin đề xuất thực hiện đồ án tốt nghiệp “Đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường do gia tăng diện tích nuôi cá basa - cá tra và đề xuất giải pháp phát triển ngư nghiệp bền vững cho tỉnh An Giang”. Với việc lấy điển hình tỉnh An Giang – một trung tâm lớn nhất của nghề nuôi cá basa – cá tra ở Việt Nam, em hy vọng có thể áp dụng rộng rãi kết quả đạt được từ nghiên cứu này cho các tỉnh nuôi trồng thủy sản khác trên cả nước. 1.2 Mục tiêu của đề tài Nghiên cứu, phân tích và đánh giá lợi ích kinh tế trong tương quan với các tác động đến môi trường do việc gia tăng diện tích nuôi cá basa - cá tra tại tỉnh An Giang, từ đó đề xuất giải pháp phát triển kinh tế ngư nghiệp theo hướng phát triển bền vững. 1.3 Nội dung nghiên cứu Để đạt được các mục tiêu đề ra, đề tài cần phải thực hiện các nội dung sau: - Tổng hợp, biên hội và kế thừa các tài liệu, các nghiên cứu có liên quan - Điều tra diện tích nuôi cá basa – cá tra trên địa bàn tỉnh An Giang - Khảo sát, xem xét qui trình nuôi cá basa – cá tra, hiện trạng môi trường khu vực nuôi - Điều tra mức độ hưởng ứng phong trào nuôi cá basa – cá tra trên địa bàn tỉnh - Phân tích lợi ích kinh tế từ hoạt động nuôi cá basa - cá tra - Phân tích, đánh giá hiện trạng môi trường trước kia và hiện tại khi phong trào nuôi cá basa - cá tra hình thành, dự đoán trong tương lai - Phân tích bài toán tăng trưởng diện tích nuôi cá basa - cá tra, lợi nhuận kinh tế thu được và sự xuống cấp của môi trường - Đề xuất các giải pháp quản lí kinh tế và môi trường, hướng đến phát triển ngư nghiệp bền vững. 1.4 Giới hạn của đề tài Giới hạn về nội dung Đề tài chỉ đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường do hoạt động nuôi cá basa – cá tra gây nên và phân tích lợi ích thiết thực đạt được từ hoạt động này, từ đó đánh giá tổng hợp xem nên tăng hay hạn chế diện tích nuôi là hợp lí. Qua đó đề xuất các giải pháp quản lí diện tích nuôi hiệu quả mang lại lợi ích kinh tế nhiều nhất mà ít ảnh hưởng đến môi trường Giới hạn về thời gian và không gian Đề tài chỉ thực hiện trong vòng 3 tháng và chỉ tiến hành thực hiện đánh giá cho tỉnh An Giang. 1.5 Phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận: Phát triển kinh tế là xu thế tất yếu của tất cả các nước trên thế giới. Tùy vào điều kiện của mỗi quốc gia mà người ta dựa vào đó để phát triển nền kinh tế của quốc gia mình. Các nhân tố môi trường, tài nguyên thiên nhiên là những nhân tố tức cực góp phần thành công nền kinh tế của mỗi quốc gia. Lấy điển hình như các nước vùng vịnh nền kinh tế chủ lực của họ là nền kinh tế khai thác dầu mỏ (World Bank, 1999). Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế này, với chiều dài bờ biển, diện tích biển rộng lớn, sự ưu ái của thiên nhiên , hệ thống sông ngòi chằng chịt là một ưu thế cho việt nam phát triển nền kinh tế mũi nhọn đó là nền kinh tế khai thác và nuôi trồng thủy hải sản. Là một quốc gia nằm trong khu vực Đông Nam Á với vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên thuận lơi giúp Việt Nam cũng như các nước trong khu vực có tiềm năng lớn về nghành đánh bắt và nuôi trồng thủy hải sản. Với 20 năm tham gia trên thị trường thủy sản quốc tế và có sản lượng đúng thứ 4 trên thế giới (Nguồn: www.vasep.com.vn, 2003) là một ưu thế cho Việt Nam tiếp tục phát huy nền kinh tế tiềm năng này. Trước kia sản lượng thủy sản chủ yếu được khai thác từ các nguồn đánh bắt tự nhiên. Thế nhưng trong những năm gần đây thị trường thế giới như Mỹ, Nhật, EU có phần chuộng mặt hàng cá da trơn chủ yếu là cá basa và cá tra được nuôi ở môi trường nước ngọt do đó đã có sự tăng trưởng sản lượng nuôi trồng trong nước (Nguồn: www.vasep.com.vn 2003). Vì thế, với diện tích đất rộng lớn kèm theo hệ thống sông rạch dày đặc tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam nắm bắt cơ hội lớn này là chuyển sản lượng chủ yếu từ đánh bắt sang nuôi cá nước ngọt bằng hình thức nuôi bè, đăng đầm hay đào ao thả cá. Mô hình này đã có những bước tiến triển tốt cho sự chuyển mình của nền kinh tế thủy sản. Đời sống của người dân gắng bó với nghề ngày một ổn định hơn nhờ một thị trường rộng lớn và giàu tiềm năng. Trước kia, thị trường quốc tế còn dễ dàng trong việc nhập hàng thủy sản vì nguyên liệu còn ít. Sau khi gia nhập WTO đồng nghĩa với việc hưởng các quyền lợi là nghĩa vụ của Việt Nam trên thị trường thế giới cả về số lượng lẫn chất lượng. Do đó hàng hóa xuất khẩu phải đảm bảo chất lượng mà trong đó mặt hàng thủy sản thì còn đòi hỏi cao về các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường trong quá trình nuôi. Chính điều này khiến cho đầu ra của con cá nuôi của Việt Nam gặp nhiều trở ngại do người nuôi chỉ biết nuôi mà ít biết đến kĩ thuật nuôi như thế nào mới là đúng, mới là sạch, mới là hiệu quả mà đặc biệt là các yếu tố môi trường đang được thế giới quan tâm. Với phương châm một người làm thành công thì sẽ có nhiều người khác làm theo. Vì thế ngoài các công ty lớn có đầu tư kĩ thuật, vốn, xin phép nuôi cá hợp pháp, tuân theo các qui định kĩ thuật và qui hoạch thì vấn nạn hiện nay là sự gia tăng diện tích nuôi cá một cách ồ ạt không theo qui hoạch, tạo nên sự mất cân đối trong sử dụng tài nguyên đất và nước. Mặt khác với tốc độ gia tăng này đã khiến các cơ quan quản lí nhà nước liên quan không thể quản lí được và sẽ tiềm ẩn là nguyên nhân gây nên những hậu quả khó lường cho môi trường. Như chúng ta đã biết, việc nuôi cá dù là nuôi bè, đăng đầm hay đào ao đều tác động trực tiếp đến môi trường nước và đất. Việc nuôi không đúng kĩ thuật gây nên dịch bệnh, thức ăn cho cá dư thừa, nước từ ao nuôi được lấy trực tiếp từ sông và cũng thải trực tiếp vào sông là những nguyên nhân chính gây nên sự suy thoái môi trường trầm trọng. Theo kết quả quan trắc mới nhất từ Sở Tài nguyên và Môi trường các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ, Vĩnh Long, Tiền Giang cho thấy tình trạng ô nhiễm môi trường ở những khu vực nuôi cá tập trung đã đến lúc báo động
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường do gia tăng diện tích nuôi cá basa - Cá tra và đề xuất giải pháp phát triển ngư nghiệp bền vững cho tỉnh An Giang, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Chöông 1: MÔÛ ÑAÀU
1.1 Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, tình hình phaùt trieån kinh teá nghaønh thuûy saûn cuûa Vieät Nam ñaõ coù nhöõng böôùc nhaûy voït. Thuûy saûn laø nghaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa Vieät Nam, vôùi saûn löôïng xuaát khaåu ñöùng thöù tö treân theá giôùi sau Trung Quoác, AÁn ñoä vaø Inñoâneâxia (Nguoàn: www.vasep.com.vn). Saûn phaåm chuû yeáu khai thaùc töø caùc nguoàn ñaùnh baét vaø nuoâi troàng. Ngaøy nay saûn löôïng thuûy saûn töø nuoâi troàng ñaõ taêng maïnh do hoaït ñoäng nuoâi troàng ñang phaùt trieån maïnh meõ ôû nhieàu nôi caû nöôùc maø ñieån hình laø taïi Ñoàng baèng Soâng Cöûu long.
Hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn ñaõ ñang vaø seõ môû roäng taïi caùc tænh Ñoàng baèng Soâng Cöûu long, ñaëc bieät laø tænh An Giang, nôi ñaàu nguoàn cuûa ngheà nuoâi caù tra vaø caù ba sa. Tuy nhieân, cuøng vôùi söï gia taêng hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn thì moâi tröôøng cuõng bò oâ nhieãm vôùi nguyeân nhaân laø do ngöôøi nuoâi chöa nhaän bieát ñöôïc taàm quan troïng giöõa nuoâi troàng thuûy saûn vôùi moâi tröôøng, lôïi veà kinh teá, nhöng cuõng coù khi haïi veà moâi tröôøng neáu chuùng khoâng ñöôïc kieåm soaùt.
Löôïng thöùc aên dö thöøa trong quaù trình nuoâi, nöôùc thaûi töø caùc ao nuoâi khoâng qua xöû lí, caùc hoùa chaát söû duïng ñeå caûi taïo ao laø nhöõng nguyeân nhaân chính khieán moâi tröôøng nöôùc trôû neân bò oâ nhieãm. Taøi nguyeân nöôùc maët ñaõ ñöôïc söû duïng moät caùch hoang phí do söï thieáu hieåu bieát hoaëc bieát nhöng thôø ô khoâng quan taâm cuûa caùc ngöôøi nuoâi caù gaây taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng nöôùc.
Vieäc söû duïng con gioáng khoâng ñaït tieâu chuaån, nguoàn thöùc aên khoâng ñaûm baûo nguoàn goác cuõng nhö thöùc aên töï cheá bieán laø caùc nguyeân nhaân chính laøm cho saûn löôïng khoâng taêng theo dieän tích. Giaù caù leân xuoáng thaát thöôøng laø nguyeân nhaân laøm cho ngöôøi daân ñua nhau ñaøo ao thaû caù vaø cuõng ñua nhau boû hoang ao. Vì theá taøi nguyeân ñaát ñaõ khoâng ñöôïc söû duïng ñuùng muïc ñích vaø söû duïng trieät ñeå ñaõ vaø ñang gaây maát caân baèng sinh thaùi vaø laøm suy giaûm nghieâm troïng vöôøn caây aên traùi taïi ñoàng baèng naøy.
Maët khaùc vôùi dieän tích nuoâi caù basa – caù tra ngaøy caøng taêng khoâng tuaân theo quy hoaïch cuõng nhö ngoaøi taàm kieåm soaùt cuûa caùc cô quan chöùc naêng. Lieäu ñaây laø tín hieäu ñaùng möøng cho neàn kinh teá thuûy saûn nöôùc nhaø? Lieäu chæ soáâ kinh teá coù taêng theo dieän tích nuoâi? Khi dieän tích nuoâi taêng moät caùch oà aït vaø töï phaùt thì seõ mang laïi “hieäu quaû” hay “haäu quaû” nhieàu hôn? Moâi tröôøng seõ ra sao neáu dieän tích nuoâi caù tieáp tuïc taêng? Ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân nuoâi caù cuõng nhö caùc hoä khoâng nuoâi caù seõ bò aûnh höôûng nhö theá naøo tröôùc xu theá naøy? Moâi tröôøng seõ bò aûnh höôûng ra sao neáu xu theá naøy vaãn tieáp tuïc dieãn ra trong töông lai?
Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ñang ñöôïc quan taâm naøy, giuùp cho ngöôøi daân coù caùi nhìn ñuùng hôn veà caùi lôïi vaø caùi haïi cuûa xu theá taêng dieän tích nuoâi caù basa – caù tra moät caùch oà aït, töï phaùt cuõng nhö giuùp caùc nhaø quaûn lí ñeà ra giaûi phaùp quaûn lí hieäu quaû nhaèm mang laïi lôïi ích kinh teá cao maø vaãn ñaûm baûo moâi tröôøng trong saïch, em xin ñeà xuaát thöïc hieän ñoà aùn toát nghieäp “Ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng do gia taêng dieän tích nuoâi caù basa - caù tra vaø ñeà xuaát giaûi phaùp phaùt trieån ngö nghieäp beàn vöõng cho tænh An Giang”. Vôùi vieäc laáy ñieån hình tænh An Giang – moät trung taâm lôùn nhaát cuûa ngheà nuoâi caù basa – caù tra ôû Vieät Nam, em hy voïng coù theå aùp duïng roäng raõi keát quaû ñaït ñöôïc töø nghieân cöùu naøy cho caùc tænh nuoâi troàng thuûy saûn khaùc treân caû nöôùc.
1.2 Muïc tieâu cuûa ñeà taøi
Nghieân cöùu, phaân tích vaø ñaùnh giaù lôïi ích kinh teá trong töông quan vôùi caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng do vieäc gia taêng dieän tích nuoâi caù basa - caù tra taïi tænh An Giang, töø ñoù ñeà xuaát giaûi phaùp phaùt trieån kinh teá ngö nghieäp theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng.
1.3 Noäi dung nghieân cöùu
Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñeà ra, ñeà taøi caàn phaûi thöïc hieän caùc noäi dung sau:
Toång hôïp, bieân hoäi vaø keá thöøa caùc taøi lieäu, caùc nghieân cöùu coù lieân quan
Ñieàu tra dieän tích nuoâi caù basa – caù tra treân ñòa baøn tænh An Giang
Khaûo saùt, xem xeùt qui trình nuoâi caù basa – caù tra, hieän traïng moâi tröôøng khu vöïc nuoâi
Ñieàu tra möùc ñoä höôûng öùng phong traøo nuoâi caù basa – caù tra treân ñòa baøn tænh
Phaân tích lôïi ích kinh teá töø hoaït ñoäng nuoâi caù basa - caù tra
Phaân tích, ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng tröôùc kia vaø hieän taïi khi phong traøo nuoâi caù basa - caù tra hình thaønh, döï ñoaùn trong töông lai
Phaân tích baøi toaùn taêng tröôûng dieän tích nuoâi caù basa - caù tra, lôïi nhuaän kinh teá thu ñöôïc vaø söï xuoáng caáp cuûa moâi tröôøng
Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lí kinh teá vaø moâi tröôøng, höôùng ñeán phaùt trieån ngö nghieäp beàn vöõng.
1.4 Giôùi haïn cuûa ñeà taøi
Giôùi haïn veà noäi dung
Ñeà taøi chæ ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng do hoaït ñoäng nuoâi caù basa – caù tra gaây neân vaø phaân tích lôïi ích thieát thöïc ñaït ñöôïc töø hoaït ñoäng naøy, töø ñoù ñaùnh giaù toång hôïp xem neân taêng hay haïn cheá dieän tích nuoâi laø hôïp lí. Qua ñoù ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lí dieän tích nuoâi hieäu quaû mang laïi lôïi ích kinh teá nhieàu nhaát maø ít aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng
Giôùi haïn veà thôøi gian vaø khoâng gian
Ñeà taøi chæ thöïc hieän trong voøng 3 thaùng vaø chæ tieán haønh thöïc hieän ñaùnh giaù cho tænh An Giang.
1.5 Phöông phaùp nghieân cöùu
Phöông phaùp luaän:
Phaùt trieån kinh teá laø xu theá taát yeáu cuûa taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi. Tuøy vaøo ñieàu kieän cuûa moãi quoác gia maø ngöôøi ta döïa vaøo ñoù ñeå phaùt trieån neàn kinh teá cuûa quoác gia mình. Caùc nhaân toá moâi tröôøng, taøi nguyeân thieân nhieân laø nhöõng nhaân toá töùc cöïc goùp phaàn thaønh coâng neàn kinh teá cuûa moãi quoác gia. Laáy ñieån hình nhö caùc nöôùc vuøng vònh neàn kinh teá chuû löïc cuûa hoï laø neàn kinh teá khai thaùc daàu moû (World Bank, 1999). Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi xu theá naøy, vôùi chieàu daøi bôø bieån, dieän tích bieån roäng lôùn, söï öu aùi cuûa thieân nhieân , heä thoáng soâng ngoøi chaèng chòt laø moät öu theá cho vieät nam phaùt trieån neàn kinh teá muõi nhoïn ñoù laø neàn kinh teá khai thaùc vaø nuoâi troàng thuûy haûi saûn.
Laø moät quoác gia naèm trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vôùi vò trí ñòa lí vaø ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôi giuùp Vieät Nam cuõng nhö caùc nöôùc trong khu vöïc coù tieàm naêng lôùn veà nghaønh ñaùnh baét vaø nuoâi troàng thuûy haûi saûn. Vôùi 20 naêm tham gia treân thò tröôøng thuûy saûn quoác teá vaø coù saûn löôïng ñuùng thöù 4 treân theá giôùi (Nguoàn: www.vasep.com.vn, 2003) laø moät öu theá cho Vieät Nam tieáp tuïc phaùt huy neàn kinh teá tieàm naêng naøy. Tröôùc kia saûn löôïng thuûy saûn chuû yeáu ñöôïc khai thaùc töø caùc nguoàn ñaùnh baét töï nhieân. Theá nhöng trong nhöõng naêm gaàn ñaây thò tröôøng theá giôùi nhö Myõ, Nhaät, EU coù phaàn chuoäng maët haøng caù da trôn chuû yeáu laø caù basa vaø caù tra ñöôïc nuoâi ôû moâi tröôøng nöôùc ngoït do ñoù ñaõ coù söï taêng tröôûng saûn löôïng nuoâi troàng trong nöôùc (Nguoàn: www.vasep.com.vn 2003). Vì theá, vôùi dieän tích ñaát roäng lôùn keøm theo heä thoáng soâng raïch daøy ñaëc taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho Vieät Nam naém baét cô hoäi lôùn naøy laø chuyeån saûn löôïng chuû yeáu töø ñaùnh baét sang nuoâi caù nöôùc ngoït baèng hình thöùc nuoâi beø, ñaêng ñaàm hay ñaøo ao thaû caù.
Moâ hình naøy ñaõ coù nhöõng böôùc tieán trieån toát cho söï chuyeån mình cuûa neàn kinh teá thuûy saûn. Ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân gaéng boù vôùi ngheà ngaøy moät oån ñònh hôn nhôø moät thò tröôøng roäng lôùn vaø giaøu tieàm naêng. Tröôùc kia, thò tröôøng quoác teá coøn deã daøng trong vieäc nhaäp haøng thuûy saûn vì nguyeân lieäu coøn ít. Sau khi gia nhaäp WTO ñoàng nghóa vôùi vieäc höôûng caùc quyeàn lôïi laø nghóa vuï cuûa Vieät Nam treân thò tröôøng theá giôùi caû veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Do ñoù haøng hoùa xuaát khaåu phaûi ñaûm baûo chaát löôïng maø trong ñoù maët haøng thuûy saûn thì coøn ñoøi hoûi cao veà caùc tieâu chuaån an toaøn thöïc phaåm vaø caùc tieâu chuaån baûo veä moâi tröôøng trong quaù trình nuoâi. Chính ñieàu naøy khieán cho ñaàu ra cuûa con caù nuoâi cuûa Vieät Nam gaëp nhieàu trôû ngaïi do ngöôøi nuoâi chæ bieát nuoâi maø ít bieát ñeán kó thuaät nuoâi nhö theá naøo môùi laø ñuùng, môùi laø saïch, môùi laø hieäu quaû maø ñaëc bieät laø caùc yeáu toá moâi tröôøng ñang ñöôïc theá giôùi quan taâm.
Vôùi phöông chaâm moät ngöôøi laøm thaønh coâng thì seõ coù nhieàu ngöôøi khaùc laøm theo. Vì theá ngoaøi caùc coâng ty lôùn coù ñaàu tö kó thuaät, voán, xin pheùp nuoâi caù hôïp phaùp, tuaân theo caùc qui ñònh kó thuaät vaø qui hoaïch thì vaán naïn hieän nay laø söï gia taêng dieän tích nuoâi caù moät caùch oà aït khoâng theo qui hoaïch, taïo neân söï maát caân ñoái trong söû duïng taøi nguyeân ñaát vaø nöôùc. Maët khaùc vôùi toác ñoä gia taêng naøy ñaõ khieán caùc cô quan quaûn lí nhaø nöôùc lieân quan khoâng theå quaûn lí ñöôïc vaø seõ tieàm aån laø nguyeân nhaân gaây neân nhöõng haäu quaû khoù löôøng cho moâi tröôøng.
Nhö chuùng ta ñaõ bieát, vieäc nuoâi caù duø laø nuoâi beø, ñaêng ñaàm hay ñaøo ao ñeàu taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán moâi tröôøng nöôùc vaø ñaát. Vieäc nuoâi khoâng ñuùng kó thuaät gaây neân dòch beänh, thöùc aên cho caù dö thöøa, nöôùc töø ao nuoâi ñöôïc laáy tröïc tieáp töø soâng vaø cuõng thaûi tröïc tieáp vaøo soâng laø nhöõng nguyeân nhaân chính gaây neân söï suy thoaùi moâi tröôøng traàm troïng. Theo keát quaû quan traéc môùi nhaát töø Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng caùc tænh An Giang, Ñoàng Thaùp, Caàn Thô, Vónh Long, Tieàn Giang cho thaáy tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng ôû nhöõng khu vöïc nuoâi caù taäp trung ñaõ ñeán luùc baùo ñoäng
(Nguoàn: Chi cuïc Baûo veä Moâi tröôøng khu vöïc Taây Nam boä, 2006).
Theo chuyeân gia thuûy saûn, hieän con gioáng caù tra - basa ñang coù söï thoaùi hoùa. Do ñoù caàn phaûi coù quy ñònh nghieâm ngaët veà kieåm tra, quaûn lyù nguoàn gioáng boá meï vaø chaát löôïng con gioáng. Sau khi Phaân vieän Quy hoaïch Thuûy saûn phiaù Nam ñöa ra muïc tieâu phaùt trieån ngaønh nuoâi caù tra - basa ñeán naêm 2010 vaø 2020, nhieàu nhaø khoa hoïc cho raèng khoâng neân chaïy theo dieän tích, soá löôïng nuoâi, saûn löôïng xuaát khaåu maø ngay töø baây giôø phaûi taäp trung naâng cao giaù trò gia taêng cuûa saûn phaåm, hieäu quaû vaø saûn xuaát beàn vöõng, haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng soáng cuûa coäng ñoàng (Nguoàn: www.fishnet.com, 2006).
Vì nhöõng khoù khaên treân ñoái vôùi caùc nhaø quaûn lí vaø ngöôøi daân nuoâi caù, ñeà taøi seõ tieán haønh xem xeùt, tìm hieåu caùc taøi lieäu, caùc nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc coù lieân quan ñeán tình hình chung naøy nhaèm ñaûm baûo cho nghieân cöùu laø khaùch quan nhaát ñoái vôùi ñieàu kieän vaø tình hình thöïc teá cuûa Vieät Nam maø laáy ñaïi dieän laø tænh An Giang. Sau ñoù, tieán haønh khaûo saùt dieän tích nuoâi caù basa – caù tra cuûa tænh vaø ñaùnh giaù sô löôïc moâi tröôøng taïi caùc ñieåm nuoâi. Xem xeùt caùc nguyeân nhaân gaây khoù khaên cho vieäc phaùt trieån kinh teá nuoâi troàng cuûa baø con, caùc taùc ñoäng vaø caùc khía caïnh töø vieäc nuoâi caù aûnh höôûng tröïc trieáp ñeán moâi tröôøng. Ñoàng thôøi ñieàu tra möùc ñoä höôûng öùng phong traøo nuoâi caù basa – caù tra vaø möùc ñoä quan taâm lo laéng cuûa ngöôøi daân ñoái vôùi taùc nhaân gaây suy thoaùi moâi tröôøng do hoaït ñoäng nuoâi troàng naøy. Sau khi coù ñöôïc caùc keát quaû, ñeà taøi seõ tieán haønh phaân tích lôïi ích kinh teá töø phong traøo nuoâi caù naøy. Tieáp theo, ñeà taøi seõ phaân tích, ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng do phong traøo gaây ra vaø döï ñoaùn chaát löôïng moâi tröôøng trong töông lai neáu xu theá naøy vaãn taêng ngoaøi taàm kieåm soaùt. Sau ñoù ñeà taøi tieán haønh ñaùnh giaù toång hôïp ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi sau:
Lieäu vieäc taêng dieän tích nuoâi coù taêng ñöôïc saûn löôïng, chaát löôïng saûn phaåm vaø lôïi suaát kinh teá trong töông lai?
Khi dieän tích nuoâi taêng moät caùch oà aït vaø töï phaùt thì seõ mang laïi “hieäu quaû” hay “haäu quaû”nhieàu hôn?
Moâi tröôøng seõ bò aûnh höôûng ra sao neáu xu theá naøy vaãn tieáp tuïc dieãn ra trong töông lai?
Ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân nuoâi caù cuõng nhö caùc hoä khoâng nuoâi caù seõ bò aûnh höôûng nhö theá naøo tröôùc xu theá naøy?
Coù neân khuyeán khích tieáp tuïc taêng dieän tích nuoâi hay döøng hoaëc giaûm ñeå ñaûm baûo cho hoaït ñoäng nuoâi troàng beàn vöõng ít taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng?
Qua ñoù, ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lí hieäu quaû dieän tích nuoâi caù. Taêng hoaëc giaûm dieän tích nuoâi sao cho saûn löôïng, chaát löôïng vaø lôïi suaát kinh teá laø toái öu, nhaèm tieán ñeán phaùt trieån kinh teá ngö nghieäp theo höôùng beàn vöõng.
Sô ñoà nghieân cöùu:
Phöông phaùp thöïc teá:
Phöông phaùp thu thaäp taøi lieäu: Töø caùc sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, Thöông maïi, Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân, Chi cuïc Thuûy saûn tænh An Giang cuøng vôùi caùc taøi lieäu khaùc ñaõ xuaát baûn vaø treân internet . . .
Phöông phaùp khaûo saùt: Tieán haønh khaûo saùt taïi caùc traïi nuoâi caù, chuù yù moâi tröôøng taïi nôi khaûo saùt töø ñoù xem xeùt möùc ñoä aûnh höôûng cuûa vieäc nuoâi caù ñeán moâi tröôøng nhö theá naøo? Khaûo saùt caùc tuyeán soâng chính chaûy qua khu vöïc nuoâi caù, xem bò aûnh höôûng ra sao?
Phöông phaùp ñieàu tra: Tieán haønh phoûng vaán, ñieàu tra möùc ñoä höôûng öùng cuûa ngöôøi daân ñoái vôùi phong traøo nuoâi caù (ngöôøi nuoâi vaø ngöôøi khoâng nuoâi) ra sao cho nhieàu loaïi ñoái töôïng coù trình ñoä hoïc vaán, ngheà nghieäp khaùc nhau laáy ngaãu nhieân taïi Huyeän Chôï Môùi. Vieäc phoûng vaán - ñieàu tra ñöôïc tieán haønh moät caùch ngaãu nhieân nhaèm ñaûm baûo tính khaùch quan cho keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. Tieán haønh phoûng vaán ngaãu nhieân 50 ngöôøi bao goàm 10 hoä nuoâi vaø 40 ngöôøi daân xum quanh khu vöïc nuoâi.
Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu: Töø caùc soá lieäu thu thaäp ñöôïc taïi caùc traïi nuoâi caù, töø quaù trình phoûng vaán, tieán haønh xöû lyù, thoáng keâ ñeå ñöa ra caùc soá lieäu mang yù nghóa thöïc teá.
Phöông phaùp phaân tích toång hôïp: Töø caùc taøi lieäu thu thaäp, soá lieäu ñaõ qua xöû lyù, tieán haønh phaân tích toång hôïp ñeå tìm hieåu möùc ñoä, thaùi ñoä cuûa ngöôøi nuoâi caù cuõng nhö khoâng nuoâi caù ra sao? Lôïi ích töø nuoâi caù nhö theá naøo? Aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng nhö theá naøo neáu dieän tích nuoâi vaãn tieáp tuïc taêng.
Phöông phaùp ñaùnh giaù toång hôïp: Töø keát quaû cuûa quaù trình phaân tích toång hôïp caùc döõ lieäu ñaõ coù, tieán haønh ñöa ra caùc giaûi phaùp quaûn lí hieäu quaû dieän tích nuoâi nhaèm taêng hieäu quaû kinh teá vaø giaûm taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng.
1.6 YÙ nghóa cuûa ñeà taøi
YÙ nghóa thöïc teá: Giuùp cho caùc nhaø kinh teá vaø caùc cô quan QLNN coù caùi nhìn chieán löôïc cho muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng, giuùp cho baø con noâng nhaân hieåu ñöôïc taàm quan troïng cuûa caân ñoái caùi lôïi tröôùc maét vaø haäu quaû tieàm taøng do haønh vi cuûa hoï gaây neân.
YÙ nghóa khoa hoïc: Goùp moät tö lieäu nhoû cho caùc nghieân cöùu tieáp theo, laø ñoäng thaùi giuùp caùc nhaø khoa hoïc vaøo cuoäc giaûi quyeát vaán ñeà xaùc thöïc vaø hieäu quaû hôn.
1.7 Ñoái töôïng nghieân cöùu
Caù basa – caù tra, caùc hoä nuoâi caù basa – caù tra ôû tænh An Giang, caùc cô quan QLNN lieân quan.
Chöông 2: TOÅNG QUAN TÆNH AN GIANG
2.1 Vò trí ñòa lí – ñòa hình
vò trí ñòa lí
An Giang laø tænh ôû mieàn Taây Nam Boä, thuoäc ñoàng baèng soâng Cöûu Long, moät phaàn naèm trong vuøng Töù giaùc Long Xuyeân; coù bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia, nhieàu daân toäc vaø toân giaùo.
An Giang coù dieän tích töï nhieân 3.424 km2, daân soá 2.049.039 ngöôøi (01/4/1999). Naêm 2000, daân soá taêng leân 2.083.571 ngöôøi.
Phía Baéc Taây Baéc giaùp Campuchia daøi 104km (theo “Hieäp öôùc hoaïch ñònh bieân giôùi VN-CPC kyù ngaøy 27/12/1985), Taây Nam giaùp tænh Kieân Giang 69,789km, Nam giaùp tænh Caàn Thô 44,734km, Ñoâng giaùp tænh Ñoàng Thaùp 107,628km. Goàm 420 tuyeán ñòa giôùi haønh chính caáp xaõ daøi 1.694,463km, trong ñoù 259 tuyeán xaõ trong noäi huyeän daøi 1.159,079km, 21 tuyeán huyeän daøi 313,233km vaø 3 tuyeán tænh daøi 222,151km, ñöôïc xaùc ñònh baèng 461 moác ñòa giôùi haønh chính caùc caáp goàm 39 moác caáp tænh, 89 moác caáp huyeän vaø 333 moác caáp xaõ.
Ñieåm cöïc Baéc treân vó ñoä 10o57 (xaõ Khaùnh An, huyeän An Phuù), cöïc Nam treân vó ñoä 10o12 (xaõ Thoaïi Giang, huyeän Thoaïi Sôn), cöïc Taây treân kinh ñoä 104o46 (xaõ Vónh Gia, huyeän Tri Toân), cöïc Ñoâng treân kinh ñoä 105o35 (xaõ Bình Phöôùc Xuaân, huyeän Chôï Môùi).
Chieàu daøi nhaát theo höôùng Baéc Nam 86km vaø Ñoâng Taây 87,2km.
Ñòa hình
Ñòa hình :
An Giang, ngoaøi ñoàng baèng do phuø sa soâng Meâ Koâng traàm tích taïo neân, coøn coù vuøng ñoài nuùi Tri Toân - Tònh Bieân. Do ñoù, ñòa hình An Giang coù 2 daïng chính laø ñoàng baèng vaø ñoài nuùi.
Ñoàng baèng: Xeùt veà nguoàn goác, ñòa hình ñoàng baèng ôû An Giang coù 2 loaïi chính laø ñoàng baèng phuø sa vaø ñoàng baèng ven nuùi.
Ñoài nuùi: Ñoài nuùi An Giang goàm nhieàu ñænh coù hình daïng, ñoä cao vaø ñoä doác khaùc nhau phaân boá theo vaønh ñai caùnh cung keùo daøi gaàn 100km, khôûi ñaàu töø xaõ Phuù Höõu huyeän An Phuù, qua xaõ Vónh Teá thò xaõ Chaâu Ñoác, bao truøm leân gaàn heát dieän tích 2 huyeän Tònh Bieân vaø Tri Toân, veà taän xaõ Voïng Theâ vaø Voïng Ñoâng roài döøng laïi ôû thò traán Nuùi Saäp huyeän Thoaïi Sôn.
Hình 1: Baûn ñoà vò trí ñòa lí tænh An Giang
2.2 Heä thoáng soâng, raïch
2.2.1 Soâng, raïch töï nhieân.
Ngoaøi caùc soâng lôùn, An Giang coøn coù moät heä thoáng raïch töï nhieân raûi raùc khaép ñòa baøn cuûa tænh, vôùi ñoä daøi töø vaøi km ñeán 30km, ñoä roäng töø vaøi m ñeán 100m vaø ñoä uoán khuùc quanh co khaù lôùn. Caùc raïch trong khu vöïc giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu thöôøng laáy nöôùc töø soâng Tieàn chuyeån sang soâng Haäu. Caùc raïch naèm trong höõu ngaïn soâng Haäu thì laáy nöôùc töø soâng Haäu chuyeån saâu vaøo noäi ñoàng vuøng truõng Töù giaùc Long Xuyeân.
Nhöõng raïch lôùn hieän coù ôû An Giang goàm Möông Khai, Caùi Ñaàm, Caùi Taéc (huyeän Phuù Taân), OÂng Chöôûng vaø Caùi Taøu Thöôïng (huyeän Chôï Môùi), Long Xuyeân (thaønh phoá Long Xuyeân), Chaéc Caø Ñao vaø Maëc Caàn Döng (huyeän Chaâu Thaønh) vaø raïch Caàn Thaûo (huyeän Chaâu Phuù). Trong ñoù raïch OÂng Chöôûng vaø raïch Long Xuyeân laø 2 raïch quan troïng, khaù daøi, roäng vaø saâu hôn caùc raïch coøn laïi.
2.2.2 Keânh ñaøo
Keânh Thoaïi Haø do oâng Nguyeãn Vaên Thoaïi ñöôïc vua Gia Long giaùng chæ cho ñaøo vaøo muøa Xuaân naêm Maäu Daàn (1818). Keânh ñaøo theo laïch nöôùc cuõ, noái raïch Long Xuyeân taïi Vónh Traïch keùo daøi theo höôùng Taây Nam, ngang qua chaân nuùi Saäp, tieáp vôùi soâng Kieân Giang, ñoå nöôùc ra bieån Taây taïi cöûa Raïch Giaù. Keânh daøi 12.410 taàm, roäng 20 taàm, ghe xuoàng qua laïi thuaän lôïi.
Keânh Vónh Teá baét ñaàu ñaøo vaøo ngaøy Raàm thaùng Chaïp naêm Kyõ Maõo (1819) cuõng do Nguyeãn Vaên Thoaïi chæ huy. Keânh ñaøo song song vôùi ñöôøng bieân giôùi Vieät Nam-Campuchia, baét ñaàu töø bôø Taây soâng Chaâu Ñoác thaúng noái giaùp vôùi soâng Giang Thaønh (Haø Tieân - Kieân Giang). Keânh ñaøo trong 5 naêm vôùi hôn 80.000 daân binh, ñaøo ñaép vôùi haøng trieäu meùt khoái ñaát. Toång chieàu daøi cuûa keânh laø 205 daëm röôûi (91km), roäng 7 tröôïng 5 thöôùc (25m) vaø saâu 6 thöôùc (3m).
Keânh Vónh An: Nhaø Nguyeãn cho ñaøo keânh naày vaøo naêm 1843, ñeå laáy nöôùc soâng Tieàn boå sung cho soâng Haäu vaø taïo ra truïc giao thoâng thuûy noái lieàn giöõa 2 trung taâm thöông maïi Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác, thoâng noái caùc vò trí quaân söï, kinh teá chieán löôïc quan troïng cuûa bieân cöông. Keânh daøi 17km, roäng 30m vaø saâu 6m. Song, do cöûa ñoå cuûa keânh vaøo soâng Haäu ñuùng vaøo choã giaùp nöôùc neân doøng chaûy raát yeáu, laøm cho phuø sa bò öù ñoïng vaø boài laép doøng keânh. Sau ñoù vaøi chuïc naêm, vaøo muøa khoâ keânh trôû neân caïn kieät.
Keânh Traø Sö: Theo lôøi truyeàn daân gian, keânh naày ñöôïc ñaøo treân cô sôû khai thoâng con raïch nhoû coù saün, vaøo nhöõng naêm 1830-1850, ñeå ngaên luõ nuùi, thau chua röûa pheøn vaø daãn nöôùc luõ phuø sa phuïc vuï cho khai thaùc caùc caùnh ñoàng coøn hoang hoùa thôøi baáy giôø thuoäc khu vöïc Thôùi Sôn – Vaên Giaùo. Keânh coù chieàu daøi 23km, roäng 10m vaø saâu treân 2m.
Keânh Thaàn Noâng: Ñaøo naêm 1882, chaïy doïc giöõa huyeän Phuù Taân, baét ñaàu töø xaõ Phuù Vónh noái lieàn keânh Vónh An ñeán raïch Caùi Ñaàm daøi 25km, roäng 6m vaø saâu 3m, ñeå töôùi tieâu cho toaøn huyeän.
Keânh Vaøm Xaùng: Thöïc daân Phaùp cho ñaøo töø naêm 1914 – 1918. Keânh Vaøm Xaùng caùch keânh Vónh An 4km veà phía thöôïng löu, ñeå laáy nöôùc soâng Tieàn boå sung cho soâng Haäu, ñoàng thôøi taïo ra truïc giao thoâng môùi thay cho keânh Vónh An. Ban ñaàu keânh daøi 9km, roäng 30m vaø saâu 6m, sau do cöûa ñoå nöôùc coù lôïi theá taïo ra ñöôïc ñoä doác doøng chaûy lôùn, neân ñeán nay keânh coù ñoä roäng treân 100m, saâu treân 20m. Do ñoù, sau soâng Vaøm Nao, keânh Vaøm Xaùng trôû thaønh tuyeán keânh quan troïng ñieàu hoøa löôïng nöôùc töø soâng Tieàn boå sung cho soâng Haäu, taïo laäp truïc giao thoâng thuûy noái lieàn 2 con soâng naày cho taøu thuyeàn lôùn nhoû qua laïi deã daøng quanh naêm suoát thaùng.
2.3 Tình hình chaên nuoâi
ÔÛ An Giang chaên nuoâi chuû yeáu laø boø, heo, vòt, gaø, caù, toâm… Gaàn ñaây coøn nuoâi theâm eách, löôn, caù saáu, raén, ba ba …
Thuûy saûn ñöôïc xaùc ñònh laø theá maïnh ôû An Giang, cho neân ngheà nuoâi caù beø, nuoâi caù haàm vaø nuoâi caù trong chaân ruoäng luùa, trong ao vöôøn ñaõ vaø ñang phaùt trieån vôùi caùc gioáng caù nöôùc ngoït nhö caù tra, caù ba sa, caù troâi AÁn Ñoä, caù cheùp, caù loùc boâng, caù loùc, caù meø traéng, caù meø vinh, caù roâ phi, caù saëc raèn, caù boáng töôïng, caù tai töôïng, caù höôøng, caù treâ lai, cuøng vôùi nuoâi toâm caøng xanh, löôn, eách.
Quaàn theå thuûy saûn An Giang phaân thaønh 2 nhoùm chính:
- Nhoùm caù soâng (caù traéng) chieám öu theá treân soâng vôùi ñaëc ñieåm sinh hoïc laø thích öùng vôùi moâi tröôøng doøng chaûy (pH trung tính, coù nhieàu oxy hoaø tan) nhö caù linh, caù he, caù chaøi, caù meø vinh…
- Nhoùm caù ñoàng (caù ñen) goàm caùc loaïi caù hoï caù loùc, caù treâ, caù roâ… Ña soá caùc loaïi naøy ñeàu coù cô quan hoâ haáp phuï neân toàn taïi ñöôïc ôû moâi tröôøng ít oxy, pH nöôùc nhoû hôn 5,5. Vuøng khai thaùc nhieàu caù ñoàng nhaát laø caùc lung, ñìa, baøo
2.4 Thöïc traïng kinh teá
2.4.1 Daân soá - Lao ñoäng vaø vieäc laøm
2.4.1.1 Daân soá
Theo thoáng keâ naêm 2004, daân soá cuûa tænh An Giang laø: 2.170.095 ngöôøi, vôùi maät ñoä daân soá khaù cao 632 ngöôøi/km2.
Toác ñoä taêng daân soá bình quaân laø: 1.39%. Trong ñoù daân soá thaønh thò taêng nhanh hôn noâng thoân tuy nhieân taäp trung ñoâng nhaát vaãn laø ôû noâng thoân vôùi 76%.
Thaønh phoá Long Xuyeân coù möïc ñoä daân soá cao nhaát gaáp 3.9 laàn maät ñoä trung bình cuûa tænh, vaø baèng 12.3%. Sau ñoù laø caùc huyeän Chôï Môùi gaáp 1.6 laàn chieám 16.8%, thò xaõ Chaâu Ñoác gaáp 1.8 laàn vaø chieám 5.25% toång daân soá tænh.
Cô caáu theo giôùi tính khaù caân baèng, nam chieám 49.2% vaø nöõ chieám 50.8%. Daân cö trong tænh goàm 4 daân toäc chuû yeáu: Kinh 91%, Hoa 4 - 5%, Khômer 4.31%, Chaêm 0.61%.
Hình 2: Baûn ñoà phaân vuøng tænh An Giang
2.4.1.2 Tyû leä lao ñoäng vaø vieäc laøm
Soá ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng: 59.72%
Löïc löôïng lao ñoäng chuû yeáu taäp trung ôû ngaønh noâng laâm thuûy saûn vôùi khoaûng 73%, ngaønh coâng nghieäp - xaây döïng chieám khoaûng 7.6% coøn laïi laø ngaønh dòch vuï 19.4%. Cô caáu naøy chuyeån bieán khaù chaäm töø naêm 1995 tôùi nay.
Cô caáu veà trình ñoä hoïc vaán vaø chuyeân moân cuï theå nhö sau:
Chæ tieâu
An Giang
Trình ñoä hoïc vaán
Toång soá
100
Chöa bieát chöõ
6.01
Chöa toát nghieäp tieåu hoïc
33.98
Ñaõ toát nghieäp tieåu hoïc
39.64
Ñaõ toát nghieäp trung hoïc cô sôû
11.07
Ñaõ toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng
9.31
Trình ñoä chuyeân moân
Toång soá
100
Khoâng coù Chuyeân moân – Kyõ thuaät
85.47
Sô caáp hoïc ngheà trôû leân
14.53
Coâng nhaân kyõ thuaät trôû leân
5.92
Baûng 1: Trình ñoä hoïc vaán vaø trình ñoä chuyeân moân tænh An Giang
(Nguoàn: Boä Lao ñoäng, Thöông binh vaø Xaõ hoäi naêm 2003 (Ñôn vò %))
Lao ñoäng trong khu vöïc noâng thoân hieän nay chæ söû duïng khoaûng 80% thôøi gian, coøn laïi treân 20% thôøi gian khoâng coù vieäc laøm. Nhö vaäy söï thaát nghieäp trong khu vöïc naøy raát lôùn, ñaây ñang laø moät böùc xuùc lôùn cuûa tænh.
2.4.2 Quy moâ – Cô caáu – Möùc taêng tröôûng kinh teá
2.4.2.1 Tình hình taêng tröôûng kinh teá
Toång GDP cuûa tænh An Giang tính ñeán naêm 2004 theo giaù thöïc teá 15.603,8 tyû ñoàng. Tuy chieám ñeán 11.8% toång GDP cuûa toaøn boä Ñoàng baèng soâng Cöûu Long nhöng chæ baèng 2.2% so vôùi caû nöôùc. Caùc maët haøng xuaát khaåu chuû löïc cuûa tænh laø gaïo 50,8% vaø thuûy saûn chieám 30,1%.
Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá bình quaân cuûa An Giang trong giai ñoaïn töø 1996 ñeán 2005 laø 7.3%. Trong ñoù nghaønh noâng laâm thuûy saûn tuy taäp trung nhieàu lao ñoäng nhaát nhöng toác ñoä taêng tröôûng laïi thaáp baát ngôø 2.76%, nghaønh coâng nghieäp - xaây döïng coù möùc taêng tröôûng khaû quan laø: 11.42% cao hôn so vôùi caû nöôùc, nhöng ñaùng chuù yù nhaát laø söï taêng tröôûng maïnh meõ ôû nghaønh dòch vuï 11.15% (gaáp 2 laàn so vôùi caû nöôùc vaø gaáp 2.4 laàn toác ñoä taêng tröôûng cuûa khoái ngaønh saûn xuaát). Cuï theå nhö sau:
Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân trong töøng giai ñoaïn.
Tyû leä toác ñoä taêng tröôûng dòch vuï treân saûn xuaát.
1996 - 2003
2001 -2003
1996 - 2003
2001 -2003
Caû nöôùc
6.99
7.06
0.77
0.85
Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long
5.81
5.07
0.83
1.00
An Giang
7.30
8.00
2.37
1.71
Noâng laâm thuûy saûn
2.76
4.10
Coâng nghieäp – Xaây döïng
11.42
11.52
Dòch vuï
11.15
10.39
Baûng 2: Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá tænh An Giang so vôùi caû nöôùc
(Nguoàn: Cuïc thoáng keâ An Giang , Boä Keá hoaïch - Ñaàu tö, 2005)
2.4.2.2 Cô caáu kinh teá
Cô caáu theo ngaønh:
Trong naêm 2004 cô caáu kinh teá theo ngaønh toång quaùt nhö sau:
Chæ tieâu
2004
GDP (giaù hieän haønh)
15.603,8
Noâng laâm thuûy saûn
5.913,4
Coâng nghieäp – Xaây döïng
1.869,8
Dòch vuï.
7.820,7
Cô caáu(%)
100,0
Noâng laâm thuûy saûn
37,9
Coâng nghieäp – Xaây döïng
11,98
Dòch vuï.
50,12
Baûng 3: Cô caáu kinh teá theo ngaønh
Cô caáu theo lao ñoäng:
Cô caáu söû duïng lao ñoäng trong naêm 2003 nhö sau:
Chæ tieâu
1995
2000
2003
Ngaøn ngöôøi
Tyû troïng%
Ngaøn ngöôøi
Tyû troïng%
Ngaøn ngöôøi
Tyû troïng%
Toång soá
969,7
100,0
993,7
100,0
1050
100,0
Noâng laâm thuûy saûn
756,4
78,0
762,2
76,7
766,5
73
Trong ñoù thuûy saûn
1,5
0,15
29,8
3,0
38,9
3,7
Coâng nghieäp – Xaây döïng
65,9
6,8
70,6
7,1
79,8
7,6
Trong ñoù: CN cheá bieán
39,8
4,1
45,7
4,6
58,8
5,6
Dòch vuï
147,4
15,2
161,0
16,2
203,7
19,4
Baûng 4: Cô caáu söû duïng lao ñoäng
Deã daøng nhaän thaáy nghaønh Noâng - Laâm - Thuûy saûn chieám tyû troïng lao ñoäng cao nhaát. Song trong nhöõng naêm gaàn ñaây, trong noäi boä ngaønh naøy coù söï chuyeån dòch ñaùng chuù yù. Lao ñoäng ngaøy caøng chuyeån sang ngaønh thuûy saûn nhieàu hôn. Trong coâng nghieäp vaø xaây döïng cuõng nhaän thaáy moät ñieàu laø soá lao ñoäng tham gia cheá bieán ngaøy caøng nhieàu.
2.4.3 Tình hình xuaát nhaäp khaåu
Sau moät thôøi gian bò taùc ñoäng maïnh bôûi cuoäc khuûng khoaûng kinh teá taøi chính Chaâu AÙ, kim ngaïch xuaát khaåu cuûa tænh khoâng phaùt trieån, nhöng trong nhöõng naêm gaàn ñaây vieäc tích cöïc ñaåy maïnh saûn xuaát, khai thaùc caùc maët haøng coù lôïi theá ñeå xuaát khaåu neân tình hình xuaát khaåu cuûa tænh taêng tröôûng khaù. Cuï theå nhö sau:
Chæ tieâu
Tuyeät ñoái(trieäu USD)
Toác ñoä taêng tröôûng(%)
1995
2000
2003
1996 - 2000
2001 - 2003
1996 - 2003
Xuaát khaåu
132,2
107,5
182,3
-4,04
19,24
4,10
Nhaäp khaåu
69.2
45,3
39,1
-8,15
-4,77
-6,89
Baûng 5: Chæ tieâu xuaát nhaäp khaåu
Caùc maët haøng xuaát khaåu chuû löïc cuûa tænh laø gaïo 50,8% vaø thuûy saûn chieám 30,1%.
Caùc maët haøng nhaäp khaåu laø: goã, hoùa chaát, thuoác tröø saâu, maùy moùc thieát bò. Trong thôøi gian qua vieäc nhaäp khaåu maùy moùc thieát bò, nguyeân vaät lieäu ñaõ goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc ñoåi môùi coâng ngheä treân ñòa baøn tænh. Maùy moùc chieám 25%, nguyeân vaät lieäu chieám 66%, vaø haøng tieâu duøng coù xu höôùng giaûm nhaäp khaåu, chæ coøn 9%.
2.4.4 Tình hình thu huùt voán FDI
Hoaït ñoäng kinh teá ñoái ngoaïi chöa ñöôïc toát. Treân ñòa baøn tænh hieän chæ coù 3 döï aùn coù voán FDI coøn hieäu löïc vôùi toång voán laø 14,8 trieäu USD. Ñaàu tö FDI naøy vaøo 3 ngaønh laø coâng nghiep nheï, du lòch vaø khaùch saïn. Keát quaû naøy chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng cuûa tænh An Giang ñaëc bieät trong lænh vöïc xuaát khaåu.
2.5 Thöïc traïng xaõ hoäi
2.5.1 Thu chi ngaân saùch vaø ñaàu tö xaõ hoäi
Thu – Chi ngaân saùch
Toång thu ngaân saùch cuû tænh naêm 2003 ñaït 1.892 tyû ñoàng. Trong ñoù thu töø caùc nguoàn chính:
Kinh teá ñòa phöông 168,5 tyû ñoàng.
Thueá xuaát khaåu , nhaäp khaåu 65 tyû ñoàng
Toång chi ngaân saùch naêm 2003 ñaït 1.642 tyû ñoàng. Chuû yeáu laø chi thöôøng xuyeân, coøn laïi laø chi ñaàu tö phaùt trieån.
Ñaàu tö xaõ hoäi
Tình hình chung nhö sau:
Chæ tieâu
1995
2000
2003
Toång voán ñaàu tö
2.606,4
3.790,7
Cô caáu theo khu vöïc (%)
100
100
100
Voán nhaø nöôùc
28,87
33,1
51,86
Voán ngoaøi nhaø nöôùc
71,13
65,75
48,1
Voán FDI
-
1,15
0,04
Cô caáu theo ngaønh
Noâng laâm thuûy saûn
22,3
17,6
18,51
Coâng nghieäp – Xaây döïng
26,85
15,94
15,11
Dòch vuï
50,85
66,45
66,38
Baûng 6: Ngaân saùch ñaàu tö xaõ hoäi
Toång ñaàu tö xaõ hoäi trong thôøi kyø naøy taêng nhanh do ñaàu tö coù troïng ñieåm cuûa nhaø nöôùc. Ñuùng vaäy, voán nhaø nöôùc chieám tyû troïng lôùn nhaát 61,02%. Trong khi ñoù voán ngoaøi quoác doanh vaø FDI coù chieàu höôùng giaûm, ñaây laø moät ñieàu caàn caûi thieän nhanh choùng trong ñieàu kieän hieän nay veà moâi tröôøng ñaàu tö.
2.5.2 Naêng suaát lao ñoäng
Naêng suaát lao ñoäng trong ngaønh coâng nghieäp, xaây döïng vaø dòch vuï laø cao nhaát vaø coù xu höôùng taêng.
Chæ tieâu
Ñôn vò
2003
Naêng suaát lao ñoäng
Trieäu VNÑ
12,6
Noâng laâm thuûy saûn
Trieäu VNÑ
6,7
Coâng nghieäp – Xaây döïng
Trieäu VNÑ
20,6
Dòch vuï
Trieäu VNÑ
31,6
So saùnh vôùi toång NSLÑ
%
100
Noâng laâm thuûy saûn
%
53,3
Coâng nghieäp – Xaây döïng
%
163,8
Dòch vuï
%
250,6
Baûng 7: Naêng xuaát lao ñoäng naêm 2003
2.5.3 Veà möùc soáng vaø chính saùch xaõ hoäi
Ñôøi soáng cuûa nhaân daân trong tænh ñaõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 2003 ñaït 6,15 trieäu nhöng vaãn coøn thaáp hôn so vôùi soá trung bình caû nöôùc laø 7,49 trieäu.
2.5.4 Hieän traïng giaùo duïc vaø ñaøo taïo
Trình ñoä hoïc vaán nhö sau: toaøn tænh coù 92.82% soá ngöôøi bieát chöõ, 83.56% phoå caäp tieåu hoïc.
Heä thoáng giaùo duïc chuyeân nghieäp daïy ngheà cuûa tænh coù 3 tröôøng vaø hieän ñang ñaøo taïo 4500 hoïc vieân (chuû yeáu laø heä taïi chöùc) nhaèm naâng cao trình ñoä cho daân cö toaøn tænh.
2.6 Ñònh höôùng 2006-2010 vaø ñeán naêm 2020
a. Quan ñieåm phaùt trieån:
Quan ñieåm vaø tö töôûng chæ ñaïo cho söï phaùt trieån trong thôøi kyø 2006-2010 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2020 cuûa An Giang laø:
- Ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, ñuoåi kòp gaàn möùc bình quaân GDP ñaàu ngöôøi cuûa caû nöôùc vaøo naêm 2010. Ñoàng thôøi, chuù yù töøng böôùc naâng cao chaát löôïng taêng tröôûng.
- Xaây döïng An Giang thaønh moät ñòa baøn kinh teá môû, thoâng thöông giöõa caùc tænh khu vöïc Ñoàng baèng soâng Cöûu long vôùi Campuchia vaø caùc nöôùc ASEAN khaùc. Giaønh vaø giöõ thò phaàn cuûa caùc saûn phaåm chuû löïc.
- Phaùt trieån kinh teá ñi ñoâi vôùi phaùt trieån vaên hoaù xaõ hoäi, ñaûm baûo cho moïi ngöôøi daân coù cô hoäi tham gia vaø chia seû thaønh quaû cuûa phaùt trieån.
- Keát hôïp toát giöõa CNH noâng nghieäp - noâng thoân vôùi môû roäng vaø xaây döïng môùi caùc khu ñoâ thò vaø caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm. Tieáp tuïc taïo ñieàu kieän cho nhaân daân noâng thoân “soáng chung vôùi luõ an toaøn” hôn.
- Keát hôïp chaët giöõa phaùt trieån kinh teá vôùi ñaûm baûo an ninh, traät töï an toaøn xaõ hoäi, giöõa phaùt trieån kinh teá vôùi baûo veä toát taøi nguyeân, moâi tröôøng, baûo ñaûm phaùt trieån beàn vöõng.
b. Muïc tieâu toång quaùt:
Duy trì toác ñoä taêng tröôûng kinh teá nhanh, beàn vöõng, taïo chuyeån bieán maïnh veà chaát löôïng phaùt trieån. Ñeán 2010, GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ôû An Giang ñaït möùc xaáp xæ bình quaân cuûa caû nöôùc. Ñaåy maïnh chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng CNH, HÑH; naâng cao roõ reät chaát löôïng, hieäu quaû vaø söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá; phaùt trieån maïnh khoa hoïc vaø coâng ngheä caûi thieän moät böôùc ñaùng keå trình ñoä coâng ngheä trong neàn kinh teá. Chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, ñaåy maïnh xuaát khaåu. Naâng cao roõ reät chaát löôïng giaùo duïc vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc. Taêng tröôûng kinh teá ñi ñoâi vôùi thöïc hieän tieán boä, coâng baèng xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng. Khoâng ngöøng caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân, tieáp tuïc thöïc hieän xoùa ñoùi giaûm ngheøo, taïo theâm nhieàu vieäc laøm, giaûm roõ reät caùc teä naïn xaõ hoäi. Giöõ vöõng oån ñònh chính trò, quoác phoøng vaø traät töï an toaøn xaõ hoäi.
2.7 Chæ tieâu phaùt trieån chuû yeáu
a. Giai ñoaïn 2006-2010:
- Toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân haøng ñaït 12%.
- Cô caáu kinh teá ñeán naêm 2010 döï kieán: khu vöïc noâng, laâm, nghieäp 23,1%; khu vöïc coâng nghieäp - xaây döïng 16,1%; khu vöïc dòch vuï 60,8%.
- Ñeán naêm 2010 phaán ñaáu ñaït kim ngaïch xuaát khaåu 700 trieäu USD.
- Bình quaân 5 naêm (2006-2010) toång voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi chieám 45% GDP, tyû leä ñoäng vieân GDP vaøo ngaân saùch ñaït 9%.
- Tyû leä taêng daân soá töï nhieân vaøo naêm 2010 khoaûng 1,19%.
- GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ñeán naêm 2010 ñaït 900 USD, gaàn baèng möùc bình quaân caû nöôùc.
- Ñeán naêm 2007 coù 100% xaõ, phöôøng, thò traán ñaït chuaån phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû vaø PCGD trung hoïc ñuùng ñoä tuoåi. Naêm 2006 ñaït PCGD maãu giaùo 5 tuoåi.
- Taïo vieäc laøm, giaûi quyeát theâm vieäc laøm trong 5 naêm khoaûng 150.000 lao ñoäng. Tyû leä lao ñoäng qua ñaøo taïo ñaït 30%. Toång lao ñoäng xuaát khaåu ñeán naêm 2010 ñaït treân 10 ngaøn ngöôøi.
- Ñeán naêm 2008 caùc tröôøng ñaït chuaån chaát löôïng toái thieåu. Ñeán naêm 2010 caùc tröôøng ñaït chuaån quoác gia.
- Ñeán naêm 2010 cô baûn: 85% hoä söû duïng nöôùc saïch; 100% hoä söû duïng ñieän; giaûm tyû leä hoä ngheøo (chuaån quoác gia) xuoáng coøn 7%; thanh toaùn cô baûn beänh soát reùt vaø caùc roái loaïn do thieáu I-oát.
b. Quy hoaïch ñeán naêm 2020:
Thôøi kyø 2011-2020, phaán ñaáu toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân haøng naêm khoaûng 11% ñeå ñeán naêm 2020 An Giang ñaït möùc GDP/ngöôøi khoaûng 2.000 USD - baèng bình quaân caû nöôùc.
Cô caáu kinh teá ñeán naêm 2020 döï kieán: khu vöïc noâng, laâm, nghieäp 10,6%; khu vöïc coâng nghieäp - xaây döïng 20%; khu vöïc dòch vuï 69,4%.
Hình 3: Baûn ñoà haønh chính tænh An Giang
Chöông 3: TOÅNG QUAN TÌNH HÌNH NUOÂI CAÙ BASA – CAÙ TRA
3.1 Tình hình hoaït ñoäng nghaønh thuûy saûn caû nöôùc
Toång saûn löôïng toaøn ngaønh thuûy saûn naêm 2005 öôùc ñaït 3432.8 taán, trong ñoù saûn löôïng khai thaùc haûi saûn laø 1955.4 taán vaø saûn löôïng nuoâi troàng thuûy saûn laø 1437.4 taán. Bieån Vieät Nam coù treân 2.030 loaøi caù, trong ñoù coù khoaûng 130 loaøi caù kinh teá, 1.600 loaøi giaùp xaùc, 2.500 loaøi nhuyeãn theå. Ngoaøi ra coøn coù nhieàu loaøi rong, taûo, raén, chim vaø thuù bieån khaùc. Tröõ löôïng caù bieån öôùc tính vaøo khoaûng 3,1-3,2 trieäu taán, töông öùng vôùi khaû naêng khai thaùc 1,4-1,5 trieäu taán. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngheà caù Vieät Nam ñaõ phaùt trieån nhanh choùng vaø ñöôïc xaùc ñònh laø ngaønh kinh teá muõi nhoïn vôùi kim ngaïch xuaát khaåu ñöùng thöù ba toaøn quoác (sau daàu khí vaø deät may).
Bieåu ñoà 1: Toång saûn löôïng thuûy saûn, saûn löôïng khai thaùc haûi saûn, saûn löôïng nuoâi troàng thuûy saûn
(Nguoàn: www.vasep.com.vn, 2006)
Ngaønh Thuyû saûn coù toác ñoä taêng tröôûng raát nhanh so vôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc. Tyû troïng GDP cuûa ngaønh Thuyû saûn trong toång GDP toaøn quoác lieân tuïc taêng, töø 2,9% (naêm 1995) leân 3,4% (naêm 2000) vaø ñaït 3,93% vaøo naêm 2003. Tyû leä taêng tröôûng XKTS trung bình thôøi kyø 1992-2003 laø 20,4%, möùc taêng tröôûng trung bình haøng naêm ñaït 9,97%. Ñeán 2003, Vieät Nam ñaõ ñöùng ôû vò trí thöù 7 trong soá caùc nöôùc XKTS nhieàu nhaát treân theá giôùi. Naêm 1992, XKTS ñaït 307,7 trieäu USD nhöng tôùi 2004, XKTS ñaõ ñaït möùc 2,4 tyû USD. Möùc taêng tröôûng trong nhöõng naêm sau tuy giaûm daàn nhöng giaù trò vaø saûn löôïng vaãn taêng.
1992
1996
2000
2001
2002
2003
2004
KNXK (trieäu USD)
308
697
1479
1778
2023
2397
2650
% so vôùi toång KNXK cuûa Vieät Nam
11,9
9,6
8,7
10,3
11,0
9,04
8,28
Baûng 8: Kim ngaïch xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam qua caùc thôøi kì
(Nguoàn: www.fishnet.com.vn, 2005)
Trong caùc hoaït ñoäng cuûa ngaønh, khai thaùc haûi saûn giöõ vò trí raát quan troïng. Saûn löôïng khai thaùc haûi saûn trong 10 naêm gaàn ñaây taêng lieân tuïc vôùi toác ñoä taêng bình quaân haèng naêm khoaûng 7,7% (giai ñoaïn 1991 – 1995) vaø 10% (giai ñoaïn 1996 – 2003). Nuoâi troàng thuyû saûn ñang ngaøy caøng coù vai troø quan troïng hôn khai thaùc haûi saûn caû veà saûn löôïng, chaát löôïng cuõng nhö tính chuû ñoäng trong saûn xuaát. Ñieàu naøy taát yeáu daãn ñeán söï chuyeån ñoåi veà cô caáu saûn xuaát – öu tieân phaùt trieån caùc hoaït ñoäng kinh teá muõi nhoïn, ñem laïi hieäu quaû kinh teá cao. Vieät Nam coù nhieàu tieàm naêng ñeå phaùt trieån nuoâi troàng thuyû saûn ôû khaép moïi mieàn ñaát nöôùc caû veà nuoâi bieån, nuoâi nöôùc lôï vaø nuoâi nöôùc ngoït. Ñeán naêm 2003, ñaõ söû duïng 612.778 ha nöôùc maën, lôï vaø 254.835 ha nöôùc ngoït ñeå nuoâi thuyû saûn. Trong ñoù, ñoái töôïng nuoâi chuû löïc laø toâm vôùi dieän tích 580.465 ha.
Muïc tieâu phaùt trieån thuûy saûn ñeán naêm 2010
Chæ tieâu
Naêm 2001
Naêm 2010
Dieän tích (heùc ta)
Trong ñoù:
- nöôùc maën vaø lôï
- nöôùc ngoït
Saûn löôïng (taán)
Trong ñoù:
- toâm nöôùc maën
- Caù nöôùc maën
- nhuyeãn theå
- thuûy saûn nöôùc ngoït
900.000
165.000
20.000
130.000
685.000
1.400.000
800.000
600.000
2.500.000
400.000
300.000
500.000
1.300.000
Baûng 9: Muïc tieâu thuûy saûn ñeán naêm 2010
3.2 Ñaëc tröng caù basa – caù tra
3.2.1 Söï phaân boá cuûa caù basa – caù tra
Caù tra vaø ba sa phaân boá ôû moät soá nöôùc Ñoâng Nam AÙ nhö Campuchia, Thaùi Lan, Indonexia vaø Vieät Nam, laø hai loaøi caù nuoâi coù giaù trò kinh teá cao. Caù tra ñöôïc nuoâi phoå bieán haàu heát ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ, laø moät trong caùc loaøi caù nuoâi quan troïng nhaát cuûa khu vöïc naøy. Boán nöôùc trong haï löu soâng Meâ Koâng ñaõ coù ngheà nuoâi caù tra truyeàn thoáng laø Thaùi Lan, Capuchia, Laøo vaø Vieät Nam do coù nguoàn caù tra töï nhieân phong phuù. ÔÛ Capuchia, tyû leä caù tra thaû nuoâi chieám 98% trong 3 loaøi thuoäc hoï caù tra, chæ coù 2% laø caù ba sa vaø caù voà ñeùm, saûn löôïng caù tra nuoâi chieám moät nöûa toång saûn löôïng caùc loaøi caù nuoâi. Taïi Thaùi Lan, trong soá 8 tænh nuoâi caù nhieàu nhaát, coù 50% soá traïi nuoâi caù tra, ñöùng thöù hai sau caù roâ phi. Moät soá nöôùc trong khu vöïc nhö Malaysia, Indonesia cuõng ñaõ nuoâi caù tra coù hieäu quaû töø nhöõng thaäp nieân 70-80. (Nguoàn: www.fishnet.com, 2006)
3.2.2 Nguoàn gioáng caù basa – caù tra
Nguoàn gioáng caù tra vaø ba sa tröôùc ñaây hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo vôùt trong töï nhieân. Haøng naêm vaøo khoaûng ñaàu thaùng 5 aâm lòch, khi nöôùc möa töø thöôïng nguoàn soâng Cöûu long (Meâ kong) baét ñaàu ñoå veà thì ngö daân vuøng Taân chaâu (An giang) vaø Hoàng ngöï (Ñoàng thaùp) duøng moät loaïi löôùi hình pheãu goïi laø 'ñaùy' ñeå vôùt caù boät. Caù tra boät ñöôïc chuyeån veà ao ñeå öông nuoâi thaønh caù gioáng côõ chieàu daøi 7-10cm vaø ñöôïc vaän chuyeån ñi baùn cho ngöôøi nuoâi trong ao vaø beø khaép vuøng Nam boä. Khu vöïc öông nuoâi caù gioáng töø caù boät vôùt töï nhieân taäp trung chuû yeáu ôû caùc ñòa phöông nhö Taân chaâu, Chaâu ñoác, Hoàng ngöï, caùc cuø lao treân soâng Tieàn giang nhö Long Khaùnh, Phuù thuaän. Trong nhöõng thaäp nieân 60-70 theá kyû 20, saûn löôïng caù boät vôùt moãi naêm töø 500-800 trieäu con vaø caù gioáng öông nuoâi ñöôïc töø 70-120 trieäu con. Saûn löôïng vôùt caù boät ngaøy caøng giaûm daàn do bieán ñoäng cuûa ñieàu kieän moâi tröôøng vaø söï khai thaùc quaù möùc cuûa con ngöôøi. Ñaàu thaäp nieân 90, saûn löôïng caù boät vôùt haøng naêm chæ ñaït 150-200 trieäu con (Vöông hoïc Vinh, 1994). Ñoàng thôøi khi vôùt caù tra, raát nhieàu caù boät cuûa caùc loaøi caù khaùc cuõng loït vaøo 'ñaùy' vaø bò loïc eùp ñeå loaïi boû. Khoái löôïng caùc loaøi caù khaùc ngoøai caù tra coù theå gaáp 5-10 laàn so vôùi caù tra, do ñoù ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán nguoàn lôïi caù töï nhieân. Nghieân cöùu sinh saûn nhaân taïo caù tra ñöôïc baét ñaàu töø naêm 1978 vaø caù ba sa töø 1990. Ñeán naêm 1999, khi chuùng ta ñaõ chuû ñoäng vaø xaõ hoäi hoaù saûn xuaát gioáng nhaân taïo caù tra vaø ba sa thì ngheà vôùt caù tra boät hoaøn toaøn chaám döùt. Vaøo naêm 1999, saûn löôïng caù boät saûn xuaát nhaân taïo ñaõ cao hôn soá löôïng nhöõng naêm tröôùc vôùt ngoøai töï nhieân. Cho ñeán khi coù quy ñònh baõi boû vôùt caù boät, soá “ñaùy” vôùt caù ñaõ giaûm chæ baèng 25% so vôùi thôøi kyø 1975-1980.
3.2.3 Ñaëc ñieåm caù tra – caù basa
Caù Tra (Pangasius hypophthalus)
Phaân boá: Caù tra phaân boá ôû Borneùo, Sumatra, Java, Thai lan, Maõ lai, Campuchia vaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long Vieät Nam. Caù soáng ôû caùc taàng nöôùc, nhöng thöôøng soáng ôû taàng ñaùy caû nôi nöôùc tónh vaø nöôùc chaûy. Caù coù khaû naêng soáng nôi ao tuø coù nhieàu chaát höõu cô.
Tính aên: Caù tra laø loaøi aên taïp thieân veà ñoäng vaät.
Sinh tröôûng : Caù tra laø loaøi lôùn nhanh trong ñieàu kieän nuoâi bình thöôøng caù coù theå ñaït 0,8 -1 kg sau moät naêm nuoâi vaø 1,5 - 2 kg sau 2 naêm nuoâi.
Sinh saûn : Caù tra thaønh thuïc sinh duïc ôû ñieàu kieän soáng ngoaøi töï nhieân. Trong ao nuoâi caù thaønh thuïc sinh duïc ôû tuoåi 3 - 4 vôùi cheá ñoä dinh döôõng ñaày ñuû.
Caù Basa (Pangasius bocourti)
Caù ba sa laø loaøi ñöôïc nuoâi phoå bieán trong beø treân soâng Tieàn vaø soâng Haäu cuûa hai tænh An giang vaø Ñoàng Thaùp.
Phaân boá: Caù ba sa phaân boá ôû India, Myanma, Thailand, Java, Campuchia vaø Ñoàng baèng soâng Cöûu Long Vieät Nam. Caù soáng ôû thuyû vöïc nöôùc chaûy vaø hoà lôùn, chòu ñöïng ñöôïc noàng ñoä oxy töông ñoái thaáp.
Tính aên: Caù ba sa aên taïp thieân veà ñoäng vaät.
Sinh tröôûng: Caù lôùn nhanh töø naêm thöù nhaát ñeán naêm thöù ba, ñaït trung bình 1 -1,2 kg sau moät naêm nuoâi ôû beø.
Sinh saûn: Caù ba sa thaønh thuïc sinh duïc ôû ñieàu kieän soáng ngoaøi töï nhieân. Trong beø hay ao nuoâi voã caù thaønh thuïc sinh duïc ôû tuoåi 3 - 4 vôùi cheá ñoä dinh döôõng thích hôïp.
3.2.4 Caùc chæ tieâu moâi tröôøng trong ao nuoâi
Nhieät ñoä nöôùc: 26 - 300C
pH: 7 - 8
Haøm löôïng oxy hoaø tan: >3mg/l
Nguoàn nöôùc caáp cho ao nuoâi phaûi saïch, theå hieän ôû caùc chæ soá caùc chaát oâ nhieåm chính döôùi möùc giôùi haïn cho pheùp:
NH3-N: < 1mg/l
Chì (kim loaïi naëng): 0,002 - 0,007mg/l
Cadmi(kim loaïi naëng): 0,8 - 1,8µg/l.
(Nguoàn: Chi cuc Thuûy saûn Caàn Thô, 2002)
3.2.5 kó thuaät nuoâi caù basa – caù tra
3.2.5.1 Bieän phaùp kó thuaät caûi taïo ao tröôùc khi nuoâi
Choïn vò trí vaø hình daïng ao
Ao neân choïn ôû nhöõng nôi gaàn nhöõng vò trí gaàn soâng raïch thuaän lôïi cho vieäc laáy nöôùc vaø vaän chuyeån nhö vaäy seõ tieát kieäm ñöôïc chi phí. Nhöõng nôi cao raùo ít bò luõ luït, oâ nhieãm thuoác tröø saâu, hoùa chaát…
Dieän tích nuoâi neân töø 10,000 m2 trôû leân, ñoä saâu töø 3 -5 m, ao caù neân coù hình chöõ nhaät laø thích hôïp nhaát cho vieäc chaêm soùc vaø thu hoaïch.
Ao neân coù coáng caáp nöôùc vaø thoaùt nöôùc rieâng, ñaùy ao coù lôùp buøn daøy khoâng quaù 20 cm vaø nghieâng veà phía coáng thoaùt
Ao neân coù keát caáu neàn ñaát toát, khoâng pheøn hoaëc möùc ñoä nhieãm pheøn khoâng ñaùng keå. Neân choïn nôi coù ñaát seùt hoaëc seùt pha caùt ñeå laøm ao nhaèm traùnh roø ræ nöôùc vaø caù phaù bôø ra ngoaøi. Bôø ao phaûi ñöôïc laøm kieân coá ñeå traùnh luõ luït vaø maàm beänh laây lang töø ao khaùc.
Caûi taïo ao:
Caûi taïo ao laø böôùc ñaàu quan troïng nhaát trong öông nuoâi caù. Caûi taïo ñuùng kó thuaät seõ giuùp ngöôøi nuoâi naâng cao tæ leä soáng vaø haïn cheá ñöôïc nhieàu beänh cho caù trong quaù trình nuoâi. Qui trình naøy ñöôïc xem nhö laø quaù trình caûi taïo ao chung, coù theå öùng duïng cho nuoâi caùc gioáng caù khaùc. Qui trình caûi taïo ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc sau:
Qui trình caûi taïo ao
Thaùo caïn nöôùc ra khoûi ao sau khi ñaøo
Seân veùt vaø huùt buøn, chaát caën baõ trong ñaùy ao.
Phôi ñaùy ao 3-5 ngaøy (cho ao khoâng coù pheøn tieàm taøng)
Neáu ao coù pheøn tieàm taøng thi neân thaùo nöôùc coøn laïi khoaûng 3 cm tính töø ñaùy ao roài sao ñoù boùn voâi.
Söû duïng CaCO3 (ñaù voâi) hoaëc Ca(OH)2 raûi ñeàu khaép ao vaø bôø ao.
Söû duïng löôùi nilon cao khoaûng 40 cm raøo chaén xung quanh ao.
Thaùo nöôùc vaøo ao luùc thuûy trieàu cao nhaát qua coáng thu nöôùc vaø phaûi coù löôùi loïc, chaén raùc.
Saùt truøng nöôùc tröôùc khi thaû caù
Böôùc 1: (ngaøy thöù nhaát): sau khi laáy nöôùc vaøo ao (0.8 – 1m) ñöôïc 2 ngaøy, hoøa NEGUVONA vaøo xoâ nöôùc roài taït xuoáng ao vôùi lieàu 700g/1000m2 ñeå duyeät taát caû caùc loaøi kyù sinh truøng (seõ gaây beänh cho caù con) coù trong nöôùc.
Böôùc 2: (ngaøy thöù ba): sau khi söû duïng NEGUVON ñöôïc 2 ngaøy, tieán haønh hoøa tan VIRKON A vaøo trong xoâ nöôùc roài taït xuoáng ao ñeå duyeät virus, vi khuaån vaø naám coù trong nguoàn nöôùc. Lieàu 500b/1000m2.
Böôùc 3: (ngaøy thöù naêm): söû duïng phaân ureâ (NPK) raûi xuoáng o vôùi lieàu 2-3 kg/1000m3 hoaëc söû duïng phaân gaø, phaân cuùt ñaõ phôi khoâ (uû cho hoai) .
Böôùc 4: (ngaøy thöù baûy): sau khi boùn phaân ñöôïc 2 ngaøy coù theå tieán haønh thaû caù gioáng vaø nuoâi.
3.2.5.2 Caùc kó thuaät cô baûn trong nuoâi caù basa – caù tra
Choïn caù gioáng:
Caù tra phaân ñaøn raát lôùn trong thôøi gian nuoâi. Chính lyù do naøy, neân choïn ñaøn caù cuøng ngaøy tuoåi, cuøng kích thöôùt laø ñeàu heát söùc quan troïng, noù seõ quyeát ñònh naêng suaát nuoâi sau naøy.
Neân choïn mua caù gioáng ôû nhöõng nôi tin caäy, caù coù nguoàn goác roû raøng, khoûe maïnh khoâng dò hình, khoâng bò traày truïa, bôi loäi nhanh nheïn, khoâng coù chòu tröùng beänh.
Con gioáng coù kích thöôùct töø 8 – 10 cm laø thích hôïp cho thaû nuoâi thöông phaåm.
Maät ñoä:
Maät ñoä thaû caù nuoâi tuøy vaøo quan ñieåm cuûa töøng ngöôøi nuoâi, tuy nhieân maät ñoä nuoâi khoaûng 20 -30 con/m2 laø thích hôïp. Khi thaû nuoâi vôùi maät ñoä cao, ñieàu caàn löu yù laø haøm löôïng oxy trong ao thaáp, ñaëc bieät vaøo luùc saùng sôùm. Beân caïnh ñoù nguoàn nöôùc trong ao thöôøng xuyeân bò oâ nhieãm naëng do söï tích tuï cuûa phaân caù vaø thöùc aên dö thöøa laøm caù chaäm lôùn vaø deã nhieãm beänh. Caàn söû duïng Deocore A vaø Virkon A ñònh kyø.
Thöùc aên:
Coù hai loïai thöùc aên ñang ñöôïc söû duïng ñoù laø thöùc aên coâng nghieäp vaø thöùc aên cheá bieán. Trong moâ hình nuoâi caù basa – caù tra thaâm canh, thöùc aên ñöôïc söû duïng chuû yeáu laø thöùc aên cheá bieán. Öu ñieåm cuûa loaïi thöùc aên naøy laø giaù thaønh reû do söû duïng nguyeân lieäu taïi choã.
Thoâng thöôøng thöùc aên cho moâ hình nuoâi trong heä thoáng nuoâi thaâm canh coù haøm löôïng ñaïm dao ñoäng töø 20 - 30 %. Löôïng thöùc aên cho caù tra dao ñoäng töø 5 – 20 %/ngaøy/ toång troïng löôïng caù. Löôïng thöùc aên coøn laïi ñöôïc ñieàu chænh döïa treân ñieàu kieän thôøi tieát vaø tình traïng söùc khoûe ñaøn caù trong ao.
Soá laàn cho caù aên seõ tuøy thuoäc vaøo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa caù nuoâi, thoâng thöôøng dao ñoäng töø 2 -4 laàn/ngaøy.
TEÂN NGUYEÂN LIEÄU
THAØNH PHAÀN
Taám
10kg
Caùm
60kg
Boät caù
30kg
Supastock Power Fish Pack
300g
Daàu möïc hoaëc daàu aên
100ml
Aqua C Fish
50 – 100g
Grow Fish
50 – 100g
Aquazyme (hoaëc Ca – Omos)
100g
Coâng thức 1: nguyeân liệu chế biến 100kg thứcăn cho caù tra
TEÂN NGUYEÂN LIEÄU
THAØNH PHAÀN
Taám
10kg
Các file đính kèm theo tài liệu này:
do an hoan chinh.doc- danh muc bang bieu.doc
- DMKH.doc
- LICMN~1.DOC
- mucluc.doc
- nhan xet cua giao vien PHN.doc
- nhiem vu do an tot nghiep PHN.doc
- phu luc.doc
- tailieuthamkhao.doc
