Đề án Thực trạng và giải pháp xử lý nợ quá hạn của hệ thống Ngân hàng Thương mại Việt Nam hiện nay

Ön ®­îc, mµ kÕt qu¶ cña cuéc kiÓm tra ®ã chØ lµ ®Ó rót kinh nghiÖm hoÆc lµ söa ch÷a qua loa v× nã ®· qua. ViÖc thanh tra kiÓm tra nh»m n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cña ®¬n vÞ nh»m h¹n chÕ thiÖt h¹i trong c«ng t¸c tÝn dông lµ cÇn thiÕt, nh­ng còng cÇn tr¸nh phiÒn hµ v× cã khi hÕt ®oµn nä ®Õn ®oµn kia nèi tiÕp xuèng ®¬n vÞ sÏ t¹o ra sù c¨ng th¼ng vµ mÖt mái cho ®¬n vÞ... Ngay trong b¶n th©n c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i thiÕu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé t¹i chç ®èi víi c¸n bé thõa hµnh vµ c¸n bé qu¶n lý ®iÒu hµnh nghiÖp vô tÝn dông. NhiÒu ng©n hµng ch­a quan t©m ®Õn h­íng dÉn quy tr×nh nghiÖp vô tÝn dông, chØ ®¹o thùc hiÖn quy tr×nh ch­a nghiªm, kÐm hiÖu lùc vµ cßn nhiÒu s¬ hë, thËm chÝ cã nh÷ng sai ph¹m. Nãi tãm l¹i, tr×nh ®é nhËn thøc vµ n¨ng lùc qu¶n lý tÝn dông cña c¸n bé ng©n hµng cßn cã nh÷ng biÓu hiÖn cña sù yÕu kÐm do ®ã ®· dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông, nî qu¸ h¹n ngµy cµng t¨ng. Ch­¬nG III : Nh÷ng bÊt cËp vµ khã kh¨n trong viÖc gi¶I quyÕt vµ xö lý nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng NHTM I- Nh÷ng bÊt cËp vµ khã kh¨n trong viÖc gi¶i quyÕt vµ xö lý nî tån ®äng trong hÖ thèng NHTM hiÖn nay: 1- Thùc tr¹ng gi¶i quyÕt vµ xö lý nî tån ®äng trong c¸c NHTM VN hiÖn nay: Trong thêi gian gÇn ®©y, khi ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh kinh tÕ vµ ®Ò ra ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®èi víi lÜnh vùc ng©n hµng, §¶ng vµ chÝnh phñ th­êng nªu lªn thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ ®Þnh h­íng khÈn tr­¬ng ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý thùc tr¹ng nµy. Trong ch­¬ng tr×nh cñng cè hÖ thèng ng©n hµng VN ký gi÷a IMF, WB víi chÝnh phñ VN còng cã néi dung vÒ gi¶i quyÕt nî qu¸ h¹n cña c¸c ng©n hµng. Ngay tõ n¨m 1998, thñ t­íng chÝnh phñ ®· cã nh÷ng quyÕt ®Þnh sè 243/ Q§-TTg vÒ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn nghÞ quyÕt TW 6 (lÇn 1) vµ nghÞ quyÕt sè 06 cña Bé ChÝnh TrÞ, trong ®ã cã néi dung riªng vÒ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m tû lÖ nî khª ®äng cña c¸c ng©n hµng, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p xö lý tµi s¶n thÕ chÊp trong tr­êng hîp c¸c ®¬n vÞ vay mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî. H¬n n÷a NHNN VN còng ®· rÊt nç lùc, kh«ng Ýt lÇn dù th¶o th«ng tin liªn tÞch víi c¸c bé, c¸c ngµnh cã liªn quan vÒ viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp thu håi nî vµ míi ®©y lµ dù ¸n thµnh lËp tæ chøc mua b¸n nî tån ®äng cña c¸c ng©n hµng VN. MÆc dï vËy trong n¨m 1999 tû lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c ng©n hµng gi¶m kh«ng ®¸ng kÓ, vµ vÉn ch­a cã g× ®Ó ®¶m b¶o r»ng tû lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c ng©n hµng gi¶m xuèng trong thêi gian tíi. Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi t×nh tr¹ng trªn lµ do c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn xö lý nî tån ®äng cña c¸c NHTM cßn bÊt cËp so víi thùc tÕ vµ ch­a ®ång bé, nhÊt qu¸n. Cho nªn trong qu¸ tr×nh xö lý nî qu¸ h¹n, c¸c ng©n hµng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n v­íng m¾c vµ thiÕu sù hç trî, gióp ®ì kÞp thêi cña c¸c bé, c¸c nghµnh cã liªn quan. Cô thÓ cã c¸c nguyªn nh©n chÝnh sau: 2- C¸c nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nî tån ®äng hiÖn nay: + C«ng t¸c thi hµnh ¸n cßn chËm. Sù ¸ch t¾c vÒ xö lý nî tån ®äng cña c¸c NHTM ®­îc thÓ hiÖn râ qua tõng vô viÖc cô thÓ mµ ®iÓn h×nh lµ vô viÖc xö lý tµi s¶n ®Ó thu nî trong vô ¸n Epco – Minh Phông. Theo b¶n ¸n quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc cña toµ ¸n th× phÇn lín sè tiÒn, tµi s¶n ph¶i thu ®Ó tr¶ nî ng©n hµng lµ kho¶ng 3.696.500 triÖu ®ång; 47,470.057 USD vµ 445,5 l­îng vµng SJC. Song ®Õn nay sè tiÒn thu ®­îc chi tr¶ cho c¸c ng©n hµng th«ng qua viÖc thi hµnh ¸n lµ kho¶ng 77.597 triÖu VN§ vµ 42,6 l­îng vµng. Sè tµi s¶n thÕ chÊp ph¶i giao cho c¸c ng©n hµng qu¶n lý, khai th¸c, ph¸t m¹i ®Ó thu håi trong ®ã cã 254 h¹ng môc tµi s¶n gåm nhµ x­ëng, kho tµng, v¨n phßng, nhµ ë. Trªn c¬ së tÝnh to¸n sè tiÒn trªn mµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i tr¶ cho ng©n hµng theo b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc nãi trªn cña toµ ¸n, c¸c chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng c¸c ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng thu ®ñ sè tiÒn 3.696 tû VN§ sau khi ®· khÊu trõ tµi s¶n thÕ chÊp (lµ kho¶n h¶i thu sau khi ®· giao toµn bé danh môc 254 ®¬n vÞ tµi s¶n thÕ chÊp). ChØ tÝnh sè tiÒn mµ 5 bÞ c¸o T¨ng Minh Phông, Liªn Khui Th×n, NguyÔn TÊn Phóc, NguyÔn Ngäc BÝch, Ph¹m NhËt Hång ph¶i thi hµnh ¸n ®· lªn tíi 3.357 tû ®ång ch­a kÓ c¸c ¸n phÝ vµ c¸c tµi s¶n kh¸c, trong khi c¸c bÞ c¸o nµy ®· ph¶i chÞu h×nh ph¹t tö h×nh hoÆc trung th©n vµ toµn bé tµi s¶n ®· ®­îc tÝnh vµo c¸c kho¶n nî ng©n hµng. Do vËy sè tiÒn ph¶i thu cßn l¹i trªn 3618 tû VN§ rÊt khã cã kh¶ n¨ng thi hµnh. Thùc tÕ mÆc dï b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ ®· cã ®¬n yªu cÇu thi hµnh ¸n cña ng©n hµng (ng­êi ®­îc thi hµnh ¸n), nh­ng c¬ quan thi hµnh ¸n vÉn ch­a tæ chøc thi hµnh víi lý do b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n ch­a râ rµng hoÆc nh÷ng lý do kh¸c. Do ®ã ng©n hµng ph¶i chê c¬ quan thi hµnh qua ®Ò nghÞ toµ ¸n gi¶i thÝch râ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ®Ó dÔ tæ chøc thi hµnh. Thêi gian chê ®îi nµy ph¶i kÐo dµi ®Õn hµng th¸ng thËm chÝ ph¶i chê ®îi ®Õn nöa n¨m ng©n hµng míi nhËn ®­îc v¨n b¶n tr¶ lêi cña c¬ quan thi hµnh ¸n. V× vËy viÖc ng©n hµng thu håi nî th«ng qua c«ng t¸c thi hµnh b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc cña toµ ¸n lµ rÊt chËm. MÆt kh¸c nhiÒu tr­êng hîp c¬ quan thi hµnh ¸n ®· tæ chøc thi hµnh b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc cña toµ ¸n vµ giao tµi s¶n cho ng©n hµng tù xö lý ®Ó thu håi nî, nh­ng c¸c ng©n hµng kh«ng thÓ tù xö lý ®­îc nh÷ng tµi s¶n ®ã v× hå s¬ ph¸p lý cña tµi s¶n ®ã ch­a ®Çy ®ñ. §Ó hoµn thiÖn ®­îc hå s¬ ph¸p lý cña tµi s¶n, th× ng©n hµng kh«ng chØ mÊt nhiÒu c«ng søc vµ tiÒn b¹c mµ cßn gÆp kh«ng Ýt nh÷ng r¾c rèi vµ phiÒn to¸i. Ch¼ng h¹n nh­ theo «ng TrÇn Kim Hoµ, tr­ëng phßng ban qu¶n lý vµ khai th¸c tµi s¶n cña ICB, th× cã nh÷ng giÊy tê vÒ tµi s¶n ®· ®­îc c¬ quan c«ng chøng nhµ n­íc t¹i TP. Vòng Tµu chøng nhËn, nh­ng c¬ quan c«ng chøng nhµ n­ícTP. Hå ChÝ Minh l¹i kh«ng c«ng nhËn mµ yªu cÇu ICB ®Ò nghÞ NHNN phèi hîp víi bé t­ ph¸p cïng gi¶i quyÕt. Theo c¸c chuyªn gia ng©n hµng th× së dÜ nhiÒu tµi s¶n ®¶m b¶o nî vay ®­îc giao tõ c¸c vô ¸n ch­a hoµn thiÖn c¸c hå s¬ ph¸p lý lµ do trong kho¶ng thêi gian dµi, n­íc ta bu«ng láng viÖc qu¶n lý ®Êt ®ai vµ c«ng t¸c x©y dùng. Cho nªn hÇu hÕt nhµ ë vµ quyÒn sö dông ®Êt thÕ chÊp cña kh¸ch hµng vay ®Òu ch­a cã ®ñ giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông hîp ph¸p. Thùc tÕ cho ®Õn nay sè ng­êi ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö ®Êt cßn rÊt Ýt chiÕm kho¶ng 15% trªn d©n sè c¶ n­íc. Do ®ã khi ®­îc giao nh÷ng tµi s¶n nµy, ng©n hµng kh«ng thÓ xö lý ®Ó thu håi vèn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®­îc. V× vËy viÖc sö lý nî tån ®äng cña c¸c ng©n hµng cÇn cã sù quan t©m thÝch ®¸ng cña chÝnh phñ vµ sù hç trî gióp ®ì cña c¸c bé, c¸c c¬ quan ngang bé vµ c¸c ngµnh cã liªn quan. + Quy ®Þnh vÒ trÝch lËp vµ sö dông dù phßng rñi ro cßn nhiÒu bÊt cËp. HiÖn nay nhiÒu doanh nghiÖp vay ®· mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ®Õn h¹n vµ kh«ng cßn ho¹t ®éng kinh doanh n÷a, nh­ng ng©n hµng vÉn kh«ng ®­îc sö dông quü dù phßng ®Ó xö lý rñi ro trong nh÷ng tr­êng hîp ®ã. Bëi theo quy ®Þnh cña quyÕt ®Þnh sè 488/2000/Q§-NHNN5 ngµy 27/11/2000 cña thèng ®èc NHNN th× mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó tæ chøc tÝn dông ®­îc sö dông dù phßng sö lý rñi ro lµ khi kh¸ch hµng vay bÞ gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n. MÆt kh¸c nÕu c¨n cø vµo quy ®Þnh cña luËt ph¸ s¶n hiÖn hµnh th× c¸c doanh nghiÖp nãi trªn ®· ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó toµn ¸n ra quyÕt ®Þnh tuyªn bè ph¸ s¶n. Nh­ng thùc tÕ th× thi hµnh luËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n, v­íng m¾c nªn cho ®Õn nay, Ýt doanh nghiÖp bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n. Theo sè liÖu kh«ng chÝnh thøc cña ngµnh toµ ¸n th× kÓ tõ khi luËt ph¸ s¶n cã hiÖu lùc cho ®Õn nay (gÇn 8 n¨m), toµ ¸n t¹i thµnh phè Hµ Néi vµ TP. HCM – N¬i cã sè doanh nghiÖp lín nhÊt trong c¶ n­íc míi chØ tuyªn bè ph¸ s¶n d­íi 20 doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy mét sè chuyªn gia ph¸p luËt cho r»ng thùc tÕ nhiÒu doanh nghiÖp “chÕt” mµ kh«ng ®­îc “ch«n”. Sù tån t¹i trªn giÊy tê cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®· buéc c¸c ng©n hµng ph¶i tÝnh l·i, kh«ng ®­îc khoanh nî, xo¸ nî vµ kh«ng ®­îc sö dông quü dù phßng ®Ó xö lý rñi ro. HËu qu¶ lµ nî qu¸ h¹n cña c¸c ng©n hµng ngµy cµng cao. Trong khi thùc tÕ doanh nghiÖp vay ®· “chÕt” vµ kh«ng bao giê cã kh¶ n¨ng tr¶ ®­îc nî cho ng©n hµng n÷a. + Ho¹t ®éng tÝn dông cßn nhiÒu s¬ hë dÉn ®Õn kh¶ n¨ng rñi ro tÝn dông kh¸ lín. §©y lµ ®iÓm yÕu c¬ b¶n nhÊt hiÖn nay cña c¸c NHTM nãi chung vµ cña NHTM cæ phÇn nãi riªng. Lîi nhuËn lµ môc tiªu cao nhÊt cña NHTM cæ phÇn, NH cÇn ph¶i lµm ra ®­îc nhiÒu lîi nhuËn cho c¸c cæ ®«ng, chÝnh v× vËy nhiÒu tæ chøc tÝn dông cæ phÇn ®«i khi lµm sai c¶ luËt ph¸p, ®¹o ®øc kinh doanh ng©n hµng, vi ph¹m ph¸p lÖnh ng©n hµng. H¬n n÷a NHTM cæ phÇn lµ m« h×nh míi trong hÖ thèng NHTM VN. HiÖn nay hÖ thèng nµy võa vËn hµnh võa rót kinh nghiÖm ®Ó ®Þnh h×nh. Do vËy cã nh÷ng sai lÖch lµ ®iÒu tÊt nhiªn, nh­ng viÖc ph¸t hiÖn nh÷ng sai lÖch cßn rÊt chËm, ®ång thêi viÖc ban hµnh c¸c quy ®Þnh nh»m kÞp thêi chØnh söa nh÷ng sai lÖch ®ã cßn rÊt chËm ch¹p. B¶n th©n ban kiÓm s¸t cña c¸c NHTM cæ phÇn cßn yÕu kÐm, thËm chÝ ban kiÓm so¸t ë mét sè ng©n hµng gÇn nh­ kh«ng cã t¸c dông. NÕu nh­ tÊt c¶ ban kiÓm so¸t cña c¸c NHTM cæ phÇn ho¹t ®éng tèt th× kh«ng thÓ cã chuyÖn vÒ vèn cæ phÇn, chÊt l­îng tÝn dông còng kh«ng thÓ cã nhiÒu tån t¹i nh­ võa qua. §iÓm yÕu cña c¸c NHTM cæ phÇn lµ vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña ph¸p lÖnh ng©n hµng, hîp t¸c x· tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh vÒ møc tèi ®a cho mét kh¸ch hµng vay hay 10 kh¸ch hµng vay cao nhÊt. Tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó vay vèn ng©n hµng thiÕu ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè ph¸p lý, ®Þnh gi¸ kh«ng ®óng gi¸ thùc tÕ trªn thÞ tr­êng, khã xö lý khi x¶y ra rñi ro hoÆc c¸c vÊn ®Ò tranh chÊp trong khi xö lý thu håi nî vay khi c¸c ng©n hµng cïng ®Òu tiÕn hµnh cho vay. Do ®ã nî thu ®­îc b»ng tµi s¶n xiÕt nî ®ang lµ g¸nh nÆng kh«ng chØ ®èi víi NHTM quèc doanh mµ ngay c¶ víi NHTM cæ phÇn. ChÝnh v× vËy, Trong t×nh h×nh nî qu¸ h¹n, nî khã thu håi cña c¸c NHTM ®ang chiÕm mét tû lÖ lín trªn b¸o c¸o c©n ®èi, nî qu¸ h¹n chiÕm kho¶ng 15% trong ®ã NHTM cæ phÇn chiÕm tíi 60%, cßn NHTM quèc doanh chØ chiÕm 40%. Tr­íc t×nh h×nh nµy th× tÝnh céng ®ång cña c¸c tæ chøc tÝn dông l¹i thÓ hiÖn mét sù yÕu kÐm, chÕ ®é th«ng tin kh«ng ®­îc cung cÊp vµ th«ng b¸o mét c¸ch kÞp thêi vµ trung thùc nªn dÉn ®Õn mét sè tr­êng hîp cho vay trïng lÆp, hoÆc cã nhiÒu tr­êng hîp nh©n viªn tÝn dông kh«ng n¾m ®Çy ®ñ ®­îc thùc tr¹ng tµi chÝnh cña kh¸ch hµng vay vèn nªn kh¶ n¨ng thu håi vèn lµ rÊt thÊp lµ ®iÒu tÊt nhiªn. Ngay c¶ chÕ ®é th«ng tin tÝn dông ®­îc ®¨ng ký t¹i CIC chØ chiÕm kho¶ng 70% tæng d­ nî thùc sù cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Ph¶i c«ng b»ng mµ nh×n nhËn r»ng, trong thêi gian qua, c¸c NHTM ®ang trong qu¸ tr×nh chÊn chØnh ho¹t ®éng mµ träng t©m lµ ho¹t ®éng tÝn dông, nªn cã nhiÒu cè g¾ng nh»m h¹n chÕ nî qu¸ h¹n míi ph¸t sinh vµ cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó thu håi, xö lý nî qu¸ h¹n cò.Ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng trong n¨m 2001 vÉn ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi kh¸,®©y lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó cho c¸c ng©n hµng cã tiÒn ®Ò ®Ó xö lý nî tån ®äng, c¬ cÊu l¹i tµi chÝnh. H¬n n÷a c¬ së ph¸p lý cho viÖc xö lý tµi s¶n ®· ®­îc nhµ n­íc tõng b­íc th¸o gì, c¸c ngµnh c¸c cÊp b­íc ®Çu t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng©n hµng xö lý thu håi nî, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n chuyÓn biÕn theo chiÒu h­íng thuËn lîi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c khai th¸c vµ xö lý tµi s¶n ®¶m b¶o nî vay tån ®äng cña ng©n hµng ®­îc ®Èy m¹nh h¬n. Tuy nhiªn, tû lÖ nî qu¸ h¹n vÉn cßn cao, vµo nh÷ng th¸ng cuèi n¨m 2001 nî qu¸ h¹n cña toµn hÖ thèng NHTM ®ang ë møc trªn d­íi 10% tæng d­ nî, ®ã lµ kh«ng kÓ nh÷ng kho¶n nî ®· ®­îc xö lý, tøc lµ ®· khoanh vµ xo¸ v× lý do bÊt kh¶ kh¸ng. H¬n n÷a trªn thùc tÕ sè nî qu¸ h¹n cña c¸c NHTM, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM cæ phÇn l¹i cßn lín h¬n rÊt nhiÒu, bªn c¹nh ®ã th× c«ng t¸c xö lý c¸c kho¶n tån ®äng cò cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ bÕ t¾c, ®©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh khiÕn cho viÖc huy ®éng vµ cho vay cña hÖ thèng NHTM bÞ h¹n chÕ. ¤ng Lª §øc Thuý- Thèng ®èc NHNN ®· tuyªn bè: “ Tõ nay ®Õn n¨m 2001, mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña ngµnh ng©n hµng lµ t¨ng c­êng huy ®éng vèn ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu tÝn dông cña nÒn kinh tÕ”. Mµ ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu huy ®éng vµ cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ, nhiÒu chuyªn gia NH ph©n tÝch r»ng, nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña toµn ngµnh ng©n hµng lµ ph¶i xö lý døt ®iÓm nî tån ®äng, lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng ng©n hµng. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy th× ngµnh ng©n hµng buéc ph¶i triÓn khai kiªn quyÕt vµ khÈn tr­¬ng ®Ò ¸n c¬ cÊu l¹i tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM nhµ n­íc, ®Ò ¸n vÒ chÊn chØnh vµ s¾p xÕp NHTM cæ phÇn, ®Ò ¸n chÊn chØnh vµ cñng cè, ph¸t triÓn quü tÝn dông nh©n d©n, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng ®Õn ®Ò ¸n xö lý nî tån ®äng cña c¸c NHTM. Cã thÓ nãi r»ng, viÖc xö lý thu håi nî qu¸ h¹n ®ang v­íng m¾c ngay tõ hÖ thèng v¨n b¶n luËt, ph¸p lÖnh... ®Õn c¸c v¨n b¶n kh¸c thÊp h¬n, v­íng ngay tõ c¸ch thøc tu©n thñ ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan ph¸p lý. Bªn c¹nh c¸c kho¶n nî khã thu håi vµ ph¶i tr«ng chê vµo c¸c c¬ chÕ ph¸p lý th× vèn tån ®äng cña c¸c ng©n hµng cßn n»m trong c¸c tµi s¶n mµ ng©n hµng ®· nhËn ®Ó g¸n nî, trõ nî. Cã nh÷ng tµi s¶n ®· thuéc së h÷u cña ng©n hµng, cã tµi s¶n ng©n hµng chØ qu¶n lý ®Ó chê ph¸t m¹i. Cã nh÷ng tµi s¶n cã thÓ khai th¸c ®­îc vµ cã nh÷ng tµi s¶n kh«ng thÓ khai th¸c ®­îc, mµ ngµy cµng gi¶m gi¸ vµ xuèng cÊp, c¸c tµi s¶n nµy chñ yÕu lµ bÊt ®éng s¶n. C¸c tµi s¶n nµy nÕu kh«ng ®­îc chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn th× c¸c ng©n hµng sÏ kh«ng cã vèn kinh doanh, chi phÝ t¨ng, lîi nhuËn sÏ gi¶m. C¸c nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn khã tiªu thô, chuyÓn ho¸ c¸c tµi s¶n nµy thµnh tiÒn cã thÓ kh¸i qu¸t nh­ sau: C¸c tµi s¶n ng©n hµng nhËn g¸n nî, xiÕt nî cã gi¸ qu¸ cao, cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng. ViÖc lµm thñ tôc chuyÓn quyÒn së h÷u tµi s¶n cho ng­êi mua rÊt khã kh¨n vµ phøc t¹p. T©m lý tõ phÝa x· héi e ng¹i, kh«ng thÝch tµi s¶n bÞ xiÕt nî, b¾t nî. NhiÒu tµi s¶n kh«ng cã giÊy tê së h÷u hîp ph¸p. Cã nhiÒu tµi s¶n bÞ tranh chÊp v× ng­êi vay thÕ chÊp cho nhiÒu chñ nî. Cã nh÷ng tµi s¶n b¸n ®­îc nh­ng kh«ng ®ñ tiÒn thu gèc, l·i. Ng­êi vay xin tr¶ gèc tr­íc cßn l·i treo l¹i hoÆc xin miÔn l·i. NhiÒu n¬i chi phÝ cho viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n kh¸ nhiÒu kh«ng biÕt h¹ch to¸n nh­ thÕ nµo… Nãi tãm l¹i, ®èi víi c¸c tµi s¶n tån ®äng ng©n hµng ®ang n¾m gi÷ th× b¶n th©n thÞ tr­êng hiÖn nay ®ang rÊt khã hÊp thô. Tæ chøc mua b¸n nî tån ®äng cña NHNN cã môc tiªu lµ gi¶i phãng vèn tån ®äng n»m trong c¸c kho¶n nî khã ®ßi (Cã tµi s¶n ®¶m b¶o hoÆc kh«ng cã tµi s¶n ®¶m b¶o) vµ c¸c tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp, tµi s¶n g¸n xiÕt nî mµ c¸c ng©n hµng ®ang n¾m gi÷. NÕu chØ dõng l¹i ë møc chuyÓn c¸c kho¶n nî khã ®ßi, c¸c tµi s¶n tån ®äng tõ ng©n hµng sang tæ chøc nµy th× kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc g× nhiÒu, míi chØ gióp cho c¸c ng©n hµng dµnh c«ng søc cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh míi. NÕu kh«ng cã gi¶i ph¸p ®Ó tæ chøc nµy thu håi ®­îc nî th× thùc chÊt chØ lµ chuyÓn nî tõ chç nµy sang chç kh¸c, chuyÓn tiÒn tõ tói nµy sang tói kia. Mµ thu håi ®­îc nî th× mét nghÞ ®Þnh thµnh lËp tæ chøc nµy kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc c¸c v­íng m¾c ®· tr×nh bµy ë trªn. Nh­ vËy, xuÊt ph¸t ®iÓm cña xö lý nî tån ®äng lµ ph¶i x©y dùng ®­îc mét c¬ chÕ ph¸p lý ®Ó b¶o vÖ ®­îc quyÒn cña ng©n hµng trong hîp ®ång tÝn dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶. §ång thêi bªn c¹nh ®ã ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p kÝch thÝch thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, cã c¸c gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch viÖc mua c¸c tµi s¶n tån ®äng cña ng©n hµng nh­: §¬n gi¶n vÒ thñ tôc, giÊy tê, ­u ®·i vÒ thuÕ, lÖ phÝ.... + L·i xuÊt nî qu¸ h¹n kh«ng phï hîp víi xu h­íng tù do ho¸ vµ kh«ng cã c¨n cø khoa häc. Mét xu h­íng ®­îc ®¸nh gi¸ cao trong chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN qua 7 n¨m tiÕn hµnh ®æi míi lµ tù do ho¸ l·i suÊt. Cïng víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt, c¸c NHTM ®­îc më réng quyÒn tù ®Þnh ®o¹t c¸c møc l·i suÊt cña m×nh. DiÔn biÕn cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë n­íc ta nh­ sau: Tr­íc 1992: NHNN quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ c¸c møc l·i xuÊt tiÒn göi cô thÓ cho tõng ®èi t­îng. 1992-1995: NHNN quy ®Þnh møc l·i xuÊt cho vay tèi ®a vµ c¸c møc l·i xuÊt tiÒn göi. Trong giíi h¹n ®ã NHTM ®­îc quyÒn quyÕt ®Þnh biÓu l·i suÊt cho vay cô thÓ, mÒm dÎo, linh ho¹t theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Tõ 1/1/96: NHNN chØ cßn quy ®Þnh l·i xuÊt cho vay tèi ®a vµ møc chªnh lÖch tèi ®a gi÷a l·i suÊt cho vay b×nh qu©n vµ l·i suÊt tiÒn göi cô thÓ do c¸c NHTM quyÕt ®Þnh c¨n cø vµo cung vµ cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng. RÊt ®¸ng tiÕc r»ng quy ®Þnh vÒ l·i xuÊt nî qu¸ h¹n l¹i kh«ng tu©n theo xu h­íng tù do ho¸ mµ ng­îc l¹i, tõ th¸ng 10/1996, nã trë thµnh quy ®Þnh cøng nh¾c, l·i suÊt nî qu¸ h¹n lµ nh÷ng con sè cô thÓ. Nh­ vËy cã nghÜa lµ tõ chç tr­íc kia c¸c NHTM ë chõng mùc nµo ®ã cã quyÒn ®Þnh ®o¹t møc l·i suÊt nî qu¸ h¹n tuú tõng tr­êng hîp, tõng ®èi t­îng kh¸ch hµng th× nay c¸c ng©n hµng TM ph¶i ¸p dông møc l·i suÊt nî qu¸ h¹n thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng cã nî qu¸ h¹n. §iÒu nµy thÓ hiÖn sù thu hÑp quyÒn tù quyÕt cña c¸c NHTM, t×nh h×nh nµy lµ ®i ng­îc víi xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt. + Quy ®Þnh l·i suÊt nî qu¸ h¹n hiÖn hµnh lµ thiÕu c¨n cø khoa häc. LiÖu cã c¬ së g× ®Ó gi¶i thÝch ®­îc v× sao l·i suÊt nî qu¸ h¹n l¹i ®­îc x©y dùng trªn c¬ së 150% l·i suÊt b×nh th­êng cïng lo¹i hay 150% møc trÇn l·i suÊt cho vay cïng lo¹i? T¹i sao l¹i kh«ng ph¶i ë møc 130% hay 160%? Ph¶i ch¨ng ®©y lµ con sè mµ ë thêi ®iÓm lÞch sö nµo ®ã nã ®­îc ®­a ra mét c¸ch ngÉu nhiªn vµ råi theo kinh nghiÖm, nã ®­îc l­u l¹i ë hÕt quyÕt ®Þnh nµy råi ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh kh¸c. Mét chØ tiªu trong v¨n b¶n ph¸p quy, nh­ møc l·i suÊt nî qu¸ h¹n trong quyÕt ®Þnh vÒ l·i suÊt cña NHNN, mang tÝnh ph¸p luËt vµ cã vai trß ®iÒu chØnh ho¹t ®éng kinh tÕ trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh. V× vËy kh«ng thÓ ®Ó nã tån t¹i mét c¸ch t×nh cê. §· ®Õn lóc cÇn ph¶i x©y dùng chØ tiªu nµy mµ xuÊt ph¸t tõ néi dung kinh tÕ cña nã. Nh÷ng quy ®Þnh, chÝnh s¸ch vÒ l·i xuÊt nî qu¸ h¹n hiÖn hµnh ®Ó l¹i nh÷ng v­íng m¾c trong thùc tiÔn: Víi quy ®Þnh hiÖn hµnh th× ®Þnh kú c¸c NHTM ph¶i tÝnh to¸n l·i kh«ng thu ®­îc cña tÊt c¶ c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n vµ h¹ch to¸n ngo¹i b¶ng. HiÖn nay nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng NHTM lµ vÊn ®Ò lín vµ phøc t¹p, ë c¸c NHTM quèc doanh hiÖn nay cßn tån t¹i rÊt nhiÒu kho¶n cho vay theo chØ ®¹o cña chÝnh phñ kh«ng thu håi ®­îc tõ thêi bao cÊp. Tæng c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n lo¹i nµy ë riªng ng©n hµng ngo¹i th­¬ng b»ng víi sè vèn ®­îc cÊp, vèn bæ sung vµ c¸c quü cña ng©n hµng ngo¹i th­¬ng. Ngoµi ra do tõ tr­íc tíi nay ch­a cã c¬ chÕ trÝch lËp quü tõ chi phÝ ®Ó bï ®¾p rñi ro tÝn dông nªn ë c¸c NHTM x¶y ra t×nh tr¹ng l·i thu ®­îc th× vÉn thùc hiÖn nép vµo ng©n s¸ch, trÝch lËp c¸c quü, chia lîi nhuËn cæ phÇn... Song l¹i tån t¹i nh÷ng kho¶n tÝn dông rñi ro qu¸ h¹n. Thùc chÊt nh÷ng kho¶n cho vay nªu trªn lµ nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vµ ch­a cã biÖn ph¸p th¸o gì. B¶n th©n sù tån t¹i trong thêi gian dµi nh÷ng kho¶n nî nµy hÕt søc phi lý, v× vËy viÖc kiªn tr× ¸p dông møc l·i xuÊt quy ®Þnh ®Ó tÝnh l·i nh÷ng kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi l¹i cµng phi lý h¬n. HiÖn nay viÖc c¸c NHTM ®Þnh kú buéc ph¶i tÝnh l·i kh«ng thu ®­îc cña nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi theo quy ®Þnh l·i suÊt nî qu¸ h¹n hiÖn hµnh lµ hoµn toµn h×nh thøc vµ v« nghÜa. + Ph¸p luËt kh«ng phï hîp: Nh­ chóng ta ®· biÕt, quan hÖ tÝn dông cña NH víi kh¸ch hµng lµ quan hÖ hîp ®ång, khi kh¸ch hµng vay vèn kh«ng tr¶ nî ®óng h¹n tøc lµ hîp ®ång bÞ vi ph¹m, viÖc gi¶i quyÕt thu håi nî lóc nµy mang tÝnh chÊt xö lý vi ph¹m, gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp ®ång tÝn dông. Khi ng­êi vay kh«ng tù nguyÖn tr¶ nî th× buéc ng©n hµng ph¶i sö dông c«ng cô ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× chØ cã mét sè c¸ch thøc, thñ tôc nhÊt ®Þnh. C¸c thñ tôc ®ù¬c x¸c ®Þnh theo c¸c mèi quan hÖ cña ng©n hµng vµ kh¸ch hµng: + NÕu quan hÖ cña ng©n hµng vµ kh¸ch hµng lµ quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ th× viÖc gi¶i quyÕt theo ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ. +NÕu quan hÖ tÝn dông lµ hîp ®ång d©n sù th× viÖc gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù. + NÕu quan hÖ tÝn dông liªn quan ®Õn téi ph¹m th× viÖc gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña bé luËt tè tôc h×nh sù. +NÕu kh¸ch hµng vay l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n th× quan hÖ tÝn dông ®­îc gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña luËt ph¸ s¶n. C¶ 4 tr­êng hîp nµy c¬ quan cã thÈm quyÒn ph¸n quyÕt ®Òu lµ toµn ¸n, sau khi b¶n ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt, th× viÖc thi hµnh ¸n do c¬ quan thi hµnh ¸n thùc hiÖn. Ngoµi c¸c thñ tôc trªn, viÖc gi¶i quyÕt b»ng thñ tôc hµnh chÝnh ®· ®­îc chÝnh phñ quy ®Þnh qua viÖc thµnh lËp ban thanh to¸n c«ng nî trong thêi ®iÓm tr­íc ®©y. §©y chØ lµ biÖn ph¸p m¹ng tÝnh chÊt t×nh thÕ trong mét thêi ®iÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh. VÝ dô: Sè liÖu nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng NHTM cña tØnh Bµ RÞa – Vòng Tµu ChØ tiªu Tû lÖ 1. Tæng d­ nî cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ 2.118.409 Nî qu¸ h¹n, trong ®ã: 400.747 18,92% + NQH d­íi 6 th¸ng 8.873 0,42% + NQH 6 th¸ng ®Õn 1 n¨m 2.389 0,11% + NQH trªn 1 n¨m 37.919 1,78% + Nî chê xö lý 11.856 0,6% + Nî ®­îc chÝnh phñ khoanh 339.710 16,04% Tµi s¶n xiÕt nî ch­a b¸n ®­îc (§· ho¹ch to¸n gi¶m d­ nî) 150.000 Qua sè liÖu trªn ta cã mét sè nhËn xÐt nh­ sau: + Tæng sè nî qu¸ h¹n cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ 334,12 tû kÓ c¶ nî khoanh, chiÕm 85,8% tæng nî qu¸ h¹n trªn ®Þa bµn vµ ®ang ë møc b»ng 30,4% so víi tæng d­ nî cña doanh nghiÖp nhµ n­íc, trong ®ã cã mét sè ®¬n vÞ cã nî qu¸ h¹n 100%. + HÇu hÕt sè nî qu¸ h¹n tån ®äng t¹i c¸c NHTM hiÖn nay lµ c¸c kho¶n nî khã ®ßi ph¸t sinh tõ nh÷ng n¨m 1995 trë vÒ tr­íc, ch­a ®­îc c¸c cÊp cã thÈm quyÒn xem xÐt xö lý ®óng møc, mÆc dï chÝnh phñ vµ ngµnh ng©n hµng còng ®· cã nh÷ng chñ tr­¬ng hç trî c¸c NHTM gi¶i quyÕt c¸c nî tån ®äng ®Ó lµm trong s¹ch ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. Cã thÓ nãi ¸p lùc cña x· héi ®ang ®ßi hái ngµnh ng©n hµng nhanh chãng kh¾c phôc, xö lý nhanh ®Ó gi¶m thÊp sè nî qu¸ h¹n. Tuy nhiªn trong c¬ chÕ hiÖn nay th× ®©y lµ mét vÊn ®Ò kh¸ phøc t¹p, nan gi¶i, kh«ng thÓ chØ ngµy mét ngµy hai mµ cã thÓ xö lý døt ®iÓm ®­îc vµ còng kh«ng thÓ néi th©n ngµnh ng©n hµng cã ®ñ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt xö lý c¸c tr­êng hîp: §èi víi c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cò tõ nh÷ng n¨m tr­íc cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, doanh nghiÖp kinh tÕ ®¶ng, tæ chøc ®oµn thÓ, tæ chøc kinh tÕ tËp thÓ HTX... do c¬ chÕ hiÖn nay ph¶i tù gi¶i t¸n, gi¶i thÓ, hiÖn vÉn cßn treo nî t¹i c¸c ng©n hµng chËm ®­îc c¸c cÊp cã thÈm quyÒn xem xÐt, xö lý triÖt ®Ó nh»m gióp cho c¸c ng©n hµng gi¶m ®­îc sè nî trªn ®Ó tiÕp tôc t¸i t¹o nguån vèn ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi c¸c kho¶n nî cho vay thanh to¸n c«ng nî cña ng©n hµng ®Ó c¸c doanh nghiÖp thanh to¸n c«ng nî trong tæng kª khai thanh to¸n c«ng nî toµn quèc, ®Õn nay thùc chÊt ®· qu¸ h¹n ( kho¶ng trªn 50 tû ®ång ), cã nh÷ng doanh nghiÖp hiÖn nay kh«ng cßn ho¹t ®éng ( gi¶i thÓ, ph¸ s¶n hoÆc tù gi¶i t¸n ) nh­ng vÉn ch­a cã chñ tr­¬ng cña c¸c cÊp cã thÈm quyÒn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý døt ®iÓm. §èi víi nh÷ng kho¶n nî ®­îc chÝnh phñ cho khoanh theo c¸c th«ng t­ liªn bé 11/TT-LB, 03/TT-LB ( kho¶ng 339,7 tû ®ång ) ®Õn nay phÇn lín ®· qu¸ thêi h¹n, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cã nî ®Òu r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, tù gi¶i t¸n, gi¶i thÓ kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî, nh­ng còng ch­a ®­îc c¸c cÊp vµ c¸c nghµnh liªn quan cho phÐp xö lý, ®· lµm cho nguån vèn cho vay cña ng©n hµng trªn ®Þa bµn bÞ ®äng kh¸ nhiÒu. ViÖc xö lý ph¸t m¹i c¸c tµi s¶n nh­ xiÕt nî, g¸n nî b»ng ®Êt ®ai, nhµ cöa cña c¸c NHTM vÉn cßn lµ vÊn ®Ò nan gi¶i v× thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n vÉn ch­a cã dÊu hiÖu tan b¨ng. HiÖn nay cßn nhiÒu ng©n hµng cßn tån ®äng víi khèi l­îng lín nhµ, ®Êt xiÕt nî (Kho¶ng 50 tû ®ång) ®· qu¸ l©u ngµy kh«ng xö lý ®­îc, võa ®äng vèn trong kinh doanh, vïa tèn chi phÝ qu¶n lý, vïa mÊt gi¸ do tµi s¶n xuèng cÊp. C¸c thñ tôc liªn quan ®Õn ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp vµ tµi s¶n nhËn g¸n nî, nî xiÕt hiÖn nay vÉn cßn qu¸ nhiÒu khª liªn quan ®Õn nhiÒu ban ngµnh, thêi gian xö lý còng kÐo dµi lµm h¹n chÕ lín ®Õn tèc ®é xö lý, thu håi nî cña ng©n hµng. + Tû lÖ nî qu¸ h¹n míi ®ang ph¸t sinh t¨ng. Bªn c¹nh nh÷ng kho¶n tån ®äng cò ch­a ®­îc xö lý nªu trªn th× c¸c NHTM ®ang ®øng tr­íc mét thùc tÕ lµ: MÆc dï ®· cã sù thËn träng trong c«ng t¸c ®Çu t­ më réng tÝn dông nh­ng tû lÖ nî qu¸ h¹n míi t¹i mét sè ng©n hµng hiÖn nay ®ang ph¸t sinh t¨ng, thËm chÝ cã nh÷ng ng©n hµng nî qu¸ h¹n míi lªn ®Õn 17%. Theo b¸o c¸o hµng n¨m n¨m 2000 cña ng©n hµng ngo¹i th­¬ng Vietcombank th× t×nh h×nh nî vµ xö lý nî cña ng©n hµng nh­ sau: Nî khoanh vµ nî chê xö lý 1999 2000 -Nî khoanh: 1.395.864 1.317.016 +Nî khoanh cho vay ng¾n h¹n 1.109.086 1.085.550 -Nî khoanh cho vay trung h¹n 144.306 154.441 + Nî khoanh cho vay dµi h¹n 51.136 49.460 + Nî cho vay c¸c nghiÖp vô kh¸c. 91.336 27.565 -Nî chê xö lý 1.296.701 1.299.727 + Nî chê xö lý ®· cã tµi s¶n xiÕt, g¸n nî 916 716 + Nî cã tµi s¶n thÕ chÊp liªn quan ®Õn vô ¸n 1.295.785 1.299.011 -Tæng nî khoanh vµ nî chê xö lý 2.692.565 2.616.743 -Nî NH nhµ n­íc ®­îc khoanh 110.567 110.594 -Nî khã ®ßi ®· xö lý 130.901 295.594 Qua b¶ng trªn ta thÊy t×nh h×nh c«ng t¸c xö lý vµ gi¶i quyÕt nî tån ®äng ë NH ngo¹i th­¬ng Vietcombank cã hiÖu qu¶ ®¸ng kÓ tæng nî khã ®ßi ®· xö lý t¨ng lªn gÊp h¬n 2 lÇn so víi n¨m 1999. Tuy nhiªn tæng nî khoanh vµ nî chê xö lý cã gi¶m nh­ng gi¶m cßn thÊp. + §èi víi c¸c kho¶n nî khã ®ßi, hËu qu¶ cña nh÷ng n¨m bao cÊp tr­íc ®©y, dù kiÕn sÏ ®­îc xö lý b»ng nhiÒu biÖn ph¸p nh­: Thµnh lËp c«ng ty qu¶n lý vµ khai th¸c tµi s¶n, dïng quü dù phßng ®Ó xo¸ nî, hç trî vèn cña chÝnh phñ vµ ban hµnh c¸c quy chÕ qu¶n lý vµ gi¸m s¸t tÝn dông chÆt chÏ h¬n nòa. Víi nh÷ng gi¶i ph¸p nµy NH ngo¹i th­¬ng Vietcombank hy väng r»ng sÏ lµm s¹ch ®­îc b¶ng tæng kÕt tµi s¶n, t¸ch biÖt ho¹t ®éng xö lý nî tån ®äng khái ho¹t ®éng cÊp tÝn dông míi, qua ®ã tèi ®a ho¸ ®­îc tû lÖ thu håi nî tån ®äng vµ gãp phÇn gi¶m thiÓu ®­îc rñi ro tÝn dông míi. ChØ tiªu Sèd­ 12/2000 Sèd­ 12/2001 % so víi n¨m 2000 + Nî qu¸ h¹n khã ®ßi + Nî khoanh + Nî chê xö lý + Nî cho vay do b¶o l·nh Tæng sè 377 1317 1300 287 3281 143 1379 268 266 2056 -62,0% 4,7% -79,4% -7,4% -37,3% Nh­ vËy qua b¶ng sè liÖu trªn ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng n¨m 2002 viÖc xö lý nî tån ®äng cña NH ngoaÞ th­¬ng ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. T¹i thêi ®iÓm 31/12/2001 tæng sè nî tån ®äng lµ 2056 tû ®ång, gi¶m 37,3% so víi cuèi n¨m 2000. Tû lÖ nî tån ®äng trong tæng d­ nî trong n¨m qua gi¶m tõ 21,0% xuèng cßn 12,5%. + VÒ t×nh nî qu¸ h¹n 2001 lµ 312 tû ®ång, gi¶m m¹nh sau khi ®­îc xö lý gÇn 200 tû nî qu¸ h¹n khã ®ßi, hiÖn chØ cßn chiÕm kho¶ng 1,9% trªn tæng d­ nî, thÊp xa so víi chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Ò ra. Nî qu¸ h¹n khã ®ßi trªn 360 ngµy lµ 234 tû ®ång, gi¶m 12,5% so víi cuèi n¨m 2000. HÇu hÕt c¸c chi nh¸nh nhá trõ 3 chi nh¸nh lµ Hµ TÜnh, Nha Trang vµ §¾c L¾c cã tû lÖ nî qu¸ h¹n t­¬ng øng lµ 13,8% 12,5% vµ 9,5%. Trong khi ®ã sè d­ nî khoanh vµo 31/12/2201 lµ 1379 tû VN§, chiÕm 8,4% trong tæng sè d­ nî cña toµn hÖ thèng vµ t¨ng 4,7% so víi n¨m 2000. Sè d­ nî chê xö lý vµo cuèi th¸ng 12/2001 lµ 268 tû ®ång, gi¶m 1032 tû ®ång so víi cuèi n¨m 2000, trong ®ã kho¶ng 960 tû ®ång ®­îc xö lý b»ng nguån dù phßng rñi ro. Sè d­ nî cho vay do b¶o l·nh lµ 266 tû ®ång, gi¶m 7,4% so víi cïng kú n¨m 2000. Nî cho vay do b¶o l·nh ®­îc xö lý b»ng dù phßng rñi ro kho¶ng 25 tû ®ång. + VÒ t×nh h×nh khai th¸c tµi s¶n xiÕt nî vµ tµi s¶n thÕ chÊp: Tµi s¶n xiÕt nî tËp trung ë 4 chi nh¸nh lµ SGD, HCM, Vòng Tµu vµ Nha Trang víi gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng lµ 246,1 tû ®ång. Trong n¨m 2001, viÖc xö lý tµi s¶n xiÕt nî ®· cã nhiÒu tiÕn bé. Sè d­ tµi s¶n xiÕt nî gi¶m 9.240 triÖu ®ång. Trong khi c«ng ty AMC ch­a ®­îc thµnh lËp, c«ng ty ®Çu t­ khai th¸c tµi s¶n ®­îc giao qu¶n lý vµ khai th¸c mét sè tµi s¶n nh­ Kh¸ch s¹n EPCO, H¶i ©u..., sè d­ thu khai th¸c trõ chi phÝ trong n¨m chØ lµ 761 triÖu ®ång. MÆc dï ban l·nh ®¹o ®· ®Ò ra nhiÖm vô ph¶i tiÕn hµnh tæng kÕt ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng khai th¸c tµi s¶n, mét mÆt rót ®óc, phæ biÕn kinh nghiÖm trong hÖ thèng, mÆc kh¸c kiÕn nghÞ NHNN vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng tiÕp tôc th¸o gì c¸c v­íng m¾c, vµ x©y dùng vÒ quy chÕ xö lý, khai th¸c tµi s¶n, song cho ®Õn nay hai viÖc nµy ch­a ®­îc triÓn khai. §Ò ¸n xö lý nî tån ®äng cña NH ngo¹i th­¬ng ®· ®­îc NHNN chÊp thuËn vµ tr×nh chÝnh phñ phª duyÖt, b­íc ®Çu ®­îc triÓn khai tèt thÓ hiÖn lµ trong n¨m 2001 ®· thùc hiÖn xö lý ®­îc 1.185 tû nî xÊu b»ng dù phßng rñi ro tÝn dông trong ®ã kho¶ng 500 tû VN§ vµ 40 triÖu USA. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/2001 tæng doanh sè cho vay cña toµn hÖ thèng lµ 44.350 tû VN§, trong ®ã tæng doanh sè thu nî ®¹t 43.475 tû vµ tæng d­ nî cho vay ®¹t 16.475 tû VN§. NÕu kh«ng kÓ nî khoanh, nî chê xö lý vµ nî cho vay b¾t buéc, th× tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d­ nî cña NH ngo¹i th­¬ng chiÕm 1,9% tøc lµ 321 tû vµ nÕu kÓ c¶ c¸c lo¹i nî nµy th× tæng nî xÊu cña NH ngo¹i th­¬ng chiÕm 13,5% so víi tæng d­ nî, tøc lµ 2.225 tû. - Ph­¬ng h­íng nhiÖm vô cña n¨m 2002 cña NH ngo¹i th­¬ng Vietcombank lµ: +TÝch cù xö lý nî tån ®äng theo lÞch tr×nh cña ®Ò ¸n “Xö lý nî tån ®äng” ®­îc NHNN phª duyÖt. TiÕn hµnh tæng kÕt, ®óc rót kinh nghiÖm trong viÖc khai th¸c tµi s¶n, kiÕn nghÞ víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng th¸o gì nh÷ng v­ìng m¾c cßn tån t¹i, x©y dùng nh÷ng quy chÕ vÒ xö lý, khai th¸c tµi s¶n, kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan chøc n¨ng th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c cßn tån t¹i. X©y dùng nh÷ng quy chÕ vÒ xö lý, khai th¸c tµi s¶n, tµo ®iÒu kiÖn ®Ó cho c«ng ty AMC ®Èy m¹nh ho¹t ®éng vµ ph¸t huy t¸c dông nh»m sím thu håi nî. NhiÖm vô ®Ò ra lµ: Tû lÖ nî qu¸ h¹n / Tæng d­ nî: < 2% trong ®ã tû lÖ nî tån ®äng / Tæng d­ nî: < 5%. Ch­¬ng IV : Gi¶i ph¸p xö lý vµ h¹n chÕ nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng NHTM VN hiÖn nay. I-Gi¶i ph¸p xö lý, gi¶i quyÕt nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng NHTM: HiÖn nay cã nhiÒu quan ®iÓm vµ ý kiÕn kh¸c nhau vÒ gi¶m thÊp nî qu¸ h¹n: Tr­íc hÕt cã ý kiÕn cho r»ng ph¶i t¨ng cho vay ®Ó gi¶m nî qu¸ h¹n. ViÖc t¨ng d­ nî cã kÕt qu¶ lµ gi¶m tû lÖ nî qu¸ h¹n chø kh«ng gi¶m thÊp nî qu¸ h¹n ®· ph¸t sinh. MÆt kh¸c l¹i cã ý kiÕn cho r»ng: Cho vay míi ®Ó hä tr¶ nî qu¸ h¹n. ViÖc lµm nµy võa kh«ng ®óng quy ®Þnh mµ l¹i chØ lµ gi¶m thÊp thêi ®iÓm vµ hËu qu¶ sÏ nÆng nÒ h¬n. Còng cã nh÷ng ý kiÕn cho r»ng: XiÕt nî tÊt c¶ c¸c tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè hoÆc vËt t­, hµng ho¸ h×nh thµnh tõ vèn vay. BiÖn ph¸p nµy tÝnh kh¶ thi ph¶i xem xÐt nhiÒu khÝa c¹nh nh­: Ng©n hµng cã ®ñ vèn ®Ó mua l¹i kh«ng, nÕu mua tÊt c¶ th× nî qu¸ h¹n gi¶m thÊp nh­ng khèi tµi s¶n nµy cã ®­a vµo kinh doanh ®­îc kh«ng vµ cã hiÖu qu¶ kh«ng. Trong qu¸ tr×nh sö lý nî qu¸ h¹n NHTM th«ng th­êng ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p: Lµm hå s¬ ®Ò nghÞ khoanh, xo¸ nî theo h­íng dÉn cña liªn bé: Lo¹i nî nµy lµm theo tõng ®ît, yªu cÇu hå s¬ ph¶i ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ qu¸ tr×nh lµm còng hÕt søc phøc t¹p. NhiÒu n¬i chÝnh quyÒn kh«ng nhÊt trÝ x¸c nhËn xo¸ nî mµ chØ ®Ò nghÞ khoanh. H¬n n÷a biÖn ph¸p nµy kh«ng thÝch hîp víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tù huy ®éng vèn ®Ó cho vay v× th©m hôt vµo vèn. ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè: §©y lµ biÖn ph¸p thùc thu ®­îc vèn, l·i nh­ng còng rÊt gian nan, vÊt v¶ vµ tèn kÐm. NHTM mua tµi s¶n xiÕt nî. BiÖn ph¸p nµy dïng rÊt h¹n chÕ, chñ yÕu lµ gì viÖc truy tè c¸n bé ng©n hµng. Quy tr¸ch nhiÖm cho c¸n bé tÝn dông vµ l·nh ®¹o chi nh¸nh n¬i cho vay. Cã n¬i c¸n bé ng©n hµng båi th­êng sè nî, l·i kh«ng thu ®­îc do lçi chñ quan g©y ra, cã n¬i ghi nî cho c¸n bé ng©n hµng liªn quan ®Ó thu nî qu¸ h¹n. Cã n¬i tiÕp tôc cho vay ®Ó ng­êi vay tiÕp tôc s¶n xuÊt kinh doanh t¹o nguån tr¶ nî c¶ cò vµ míi. C¨n cø vµo thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n th× trong c¸c NHTM cÇn tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau: Œ C¸c chi nh¸nh n¬i cho vay b»ng mäi biÖn ph¸p ph¶i tÝch cùc chñ ®éng thu håi nî b»ng: B¸n c¸c tµi s¶n thÕ chÊp ®· ®ñ hå s¬ vµ thñ tôc. Bæ sung hå s¬ cßn thiÕu ®Ó cã thÓ ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp. Gi¶i quyÕt viÖc tranh chÊp ®Ó cã thÓ ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp. B¸n nhanh sè vËt t­ s¶n phÈm chê b¸n vµ tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay. Yªu cÇu bªn b¶o l·nh thùc hiÖn nghÜa vô b¶o l·nh. T¸c ®éng víi c¸c tæ chøc tÝn chÊp vµ c¸c c¬ quan x¸c nhËn ®Ó cïng víi kh¸ch nî t×m nguån tr¶ nî hoÆc lµm hå s¬ thñ tôc ®Ò nghÞ xö lý theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. §èi víi nh÷ng ng­êi vay kh«ng thuéc diÖn nªu trªn th× cÇn tiÕp tôc ph©n tÝch râ trong tr­êng hîp ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp. ViÖc b¸n tµi s¶n nªn lµm theo 3 cÊp ®é: §éng viªn ng­êi vay tù b¸n, cã sù can thiÖp hoÆc cã sù c­ìng chÕ cña chÝnh quyÒn, cuèi cïng míi khëi kiÖn ra ph¸p luËt. §Ó thùc hiÖn viÖc b¸n tµi s¶n, ph¶i tranh thñ ®­îc sù chØ ®¹o b»ng v¨n b¶n cña UBND tØnh, huyÖn ®Õn cÊp x· vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan. ChØ ®¹o thu nî qu¸ h¹n khã ®ßi cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p t×nh thÕ nªn ng©n hµng tØnh chñ ®éng x©y dung ph­¬ng ¸n vµ tr×nh bµy víi l·nh ®¹o ®Þa ph­¬ng, c¬ quan ph¸p luËt ®Ó t¹o ®­îc sù ®ång t×nh vµ chØ ®¹o.  §èi víi nh÷ng kh¸ch hµng sö dông vèn cã hiÖu qu¶, cã kh¶ n¨ng tr¶ vµ cã ý thøc tr¶ nh­ng cÇn ph¶i cã thêi gian th× ph¶i xem xÐt viÖc gia h¹n, gi·n nî theo chØ thÞ 09. Tr­êng hîp vay ng¾n h¹n nh­ng ®· ®­a vµo môc ®Ých trung dµi h¹n, nay kiÓm tra vèn sö dông cã hiÖu qu¶ còng ®­îc xem xÐt ®iÒu chØnh nî, gi·n nî. C¸c tr­êng hîp trªn, kh¸ch hµng ph¶i cã ®¬n tr×nh bµy lý do vµ cã x¸c nhËn cña c¬ quan cã thÈm quyÒn tr­íc khi tæ chøc tÝn dông x¸c minh, thÈm ®Þnh. Ž §èi víi c¸c doanh nghiÖp, hîp t¸c x· gi¶i thÓ, ngõng ho¹t ®éng, tù tan gi· th× ®Ò nghÞ UBND tØnh chØ ®¹o cho lËp hå s¬ vµ tr×nh lªn bé xin xö lý theo th«ng t­ 03.  §èi víi c¸c tr­êng hîp cã thõa kÕ, cã tÝn chÊp, cã x¸c nhËn: Yªu cÇu ng­êi thõa kÕ hîp ph¸p thùc hiÖn nghÜa vô. CÇn kiÓm tra, ph©n lo¹i ®Ó cã h­íng xö lý thÝch hîp, ®éng viªn ng­êi vay tr¶ vµ nh÷ng ng­êi céng tr¸ch nhiÖm ®ång hç trî tr¶ nî. NÕu ng­êi tÝn chÊp hoÆc x¸c nhËn cã dïng tµi s¶n ®Ó ®¶m b¶o th× ®éng viªn hä ®Ó tr¶ nî kÓ c¶ viÖc gi¶i quyÕt tµi s¶n ®ã. CÇn lµm râ tr¸ch nhiÖm trong mçi quan hÖ, tiÕp tôc ®Çu t­ míi ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn vµ hç trî thu nî qu¸ h¹n.  §èi víi kh¸ch hµng: CÇn ph©n lo¹i lµm 2 lo¹i: NÕu do gÆp khã kh¨n hoÆc lµm ¨n thua lç nh­ng vÉn cßn ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh vµ cã ý thøc tr¶ nî th× xem xÐt viÖc gia h¹n nî nh­ nªu trªn. Tr­êng hîp cã ph­¬ng ¸n kinh doanh ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ®­îc tæ chøc tÝn dông xem xÐt duyÖt cho vay míi. Tr­êng hîp ng­êi vay tr©y ú th× lµm viÖc víi chÝnh quyÒn ®Ó buéc hä ph¶i t×m c¸ch tr¶ nî kÓ c¶ b¸n tµi s¶n, khi cÇn thiÕt th× khëi kiÖn ra ph¸p luËt. §Ó th­c hiÖn c¸c biÖn ph¸p gi¶m thÊp nî qu¸ h¹n, c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh nh­: - Cã quy chÕ miÔn gi¶m l·i tiÒn cho vay ®­îc thèng ®èc NHNN ®· phª duyÖt. - H­íng dÉn viÖc sö dông quü dù phßng rñi ro ®Ó bï ®¾p kho¶n chªnh lÖch thu thiÕu. - Chi hoa hång cho c¸c bªn thu nî khã ®ßi. - T¹m dõng thu phÝ sö dông vèn ®èi víi sè nî kh«ng cßn kh¶ n¨ng thu vµ tµi chÝnh cña chi nh¸nh ®ã qu¸ khã kh¨n. - TiÕp tôc chØnh söa c¸c quy ®Þnh ®Ó khai th«ng viÖc ®Çu t­ t¹o t©m lý yªn t©m tr¶ nî cò. ViÖc xö lý nî tån ®äng cßn liªn quan ®Õn nhiÒu cÊp nhiÒu nghµnh vµ c¬ chÕ cña nhµ n­íc. ChÝnh v× vËy ®Ó cã thÓ h¹n chÕ vµ xö lý cã hiÖu qu¶ t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n th× nhµ n­íc vµ c¸c bé c¸c nghµnh cã liªn quan cÇn thùc hiÖn: * ThiÕt lËp c¬ chÕ ph¸p lý ®ång bé, thèng nhÊt: Cã thÓ nãi r»ng viÖc xö lý vµ thu håi nî qu¸ h¹n ®ang v­íng m¾c ngay tõ c¸c v¨n b¶n luËt, ph¸p lÖnh... ®Õn c¸c v¨n b¶n kh¸c thÊp h¬n, v­íng ngay tõ c¸ch thøc tu©n thñ luËt cña c¸c c¬ quan ph¸p lý. Nh­ viÖc ®Çu tiªn cÇn lµm ®Ó xö lý thu håi nî qu¸ h¹n lµ Nhµ n­íc vµ NHNN cÇn thiÕt lËp nhiÒu v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng, thiÕt lËp mét c¬ chÕ ph¸p lý, kh¾c phôc ®­îc nh÷ng bÊt cËp hiÖn hµnh trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp ®ång, gi¶i quyÕt ph¸ s¶n vµ thi hµnh ¸n...C¬ chÕ ph¸p lý nµy ph¶i phï hîp víi c¸c ®Æc tr­ng, yªu cÇu cña ho¹t ®éng tÝn dông. VÒ h×nh thøc th× c¬ chÕ ph¸p lý míi ph¶i cã hiÖu lùc cao, tÇm luËt do quèc héi ban hµnh, chØ cã nh­ vËy míi gi¶i quyÕt ®­îc c¸c tån t¹i hiÖn nay. Ngay khi ®· cã nh÷ng quy ®Þnh phï hîp vÒ tr×nh tù, thñ tôc thu nî còng ch­a ®ñ, kÌm theo ph¶i lµ sù thùc hiÖn nghiªm chØnh, triÖt ®Ó cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc, cña toµn x· héi. * Ph©n lo¹i nî ®Ó xö lý: Nî qu¸ h¹n ë c¸c ng©n hµng cã nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, vÒ h×nh thøc lµ ng­êi ®i vay kh«ng tr¶ ®­îc nî hoÆc ch­a tr¶ ®­îc nî. Do vËy ®Ó thùc thi biÖn ph¸p gi¶i to¶ nî qu¸ h¹n c¸c ng©n hµng ph¶i tiÕn hµnh thèng kª, ph©n lo¹i c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n nµy vµ ph©n tÝch theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau nh­: + Nî cã thÓ ®ßi ®­îc vµ nî kh«ng thÓ ®ßi ®­îc. + Nî qu¸ h¹n do nguyªn nh©n kh¸ch quan ( tøc lµ kh«ng ph¶i lçi cña ng©n hµng mµ do bÊt kh¶ kh¸ng vµ thay ®æi c¬ chÕ cña chÝnh phñ hay do kh¸ch hµng ) vµ lçi do nguyªn nh©n chñ quan ( tøc lµ do ®iÒu hµnh cña l·nh ®ao, do tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé…) + HoÆc ph©n theo thêi gian: d­íi 6 th¸ng lµ nî qu¸ h¹n th«ng th­êng, tõ 6 th¸ng ®Õn 12 th¸ng lµ nî qu¸ h¹n cã vÊn ®Ò cÇn ®Æc biÖt chó ý, vµ nî trªn 12 th¸ng lµ nî khã ®ßi. Trong ®ã ®èi víi tõng lo¹i nî cã thÓ ®ßi ®­îc hoÆc kh«ng thÓ ®ßi ®­îc vµ cña c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau th× cã nh÷ng biªn ph¸p riªng cô thÓ cho phï hîp. VÝ dô nh­ ®èi víi nî kh«ng thÓ ®ßi ®­îc cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc d· gi¶i thÓ th× kiÕn nghÞ chÝnh phñ xö lý gi¶i quyÕt b»ng quü phßng ngõa rñi ro. NÕu ch­a cã quü phßng ngõa rñi ro th× chê khi nµo trÝch ®­îc quü phßng ngõa rñi ro th× xö lý.... NÕu ph©n lo¹i theo nguyªn nh©n th× ta cã thÓ xö lý theo tr¸ch nhiÖm chñ quan vµ xö lý theo tr¸ch nhiÖm cña kh¸ch hµng. - Xö lý tr¸ch nhiÖm chñ quan: Ng­êi g©y ra ph¶i t¹m ngõng c«ng t¸c ®Ó thu nî. Buéc båi th­êng theo tr¸ch nhiÖm d©n sù. Xö lý hµnh chÝnh. Truy cøu theo ph¸p luËt. - Xö lý tr¸ch nhiÖm cña kh¸ch hµng: Do kinh doanh thua lç cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phôc håi s¶n xuÊt ®Ó cã nguån tr¶ nî. Do sö dông sai môc ®Ých, cè ý lõa ®¶o, bÞ ph¸ s¶n th× buéc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè vµ c¸c biÖn ph¸p ph¸p luËt. *CÇn nhanh chãng thµnh, hoµn hiÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ quy chÕ ho¹t ®éng cña c«ng ty mua hay c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n AMC. Môc tiªu cña AMC lµ tèi ®a ho¸ viÖc xö lý c¸c kho¶n nî khã ®ßi tån ®äng, nh»m gi¶m thiÓu chi phÝ cña viÖc c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng, ®ång thêi gãp phÇn æn ®Þnh hÖ thèng ng©n hµng vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ. Víi môc tiªu ®ã th× ch¾c n¨ng cña AMC lµ qu¶n lý vµ thanh lý tµi s¶n cã lµ nh÷ng c¸c kho¶n nî kh«ng sinh lêi cña ng©n hµng, phôc håi cµng nhiÒu cµng tèt ®Ó thu håi ®­îc gi¸ trÞ tèi ®a tõ c¸c nguån lùc ®· trao cho AMC. V× vËy AMC ®­îc giao nh÷ng thÈm quyÒn vµ kü n¨ng ®Æc biÖt ®Ó hoµn thµnh sø mÖnh trong mét thêi gian ng¾n b»ng c¸ch mua, qu¶n lý, tµi trî... nh»m tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n nî, tµi s¶n ®Ó b¸n thu håi l¹i vèn. AMC kh«ng tån t¹i m·i m·i, khi nã ®¹t ®­îc môc tiªu lµ chÊm døt ho¹t ®éng (Th«ng th­êng kho¶ng 7-10 n¨m). Trong vßng gÇn hai thËp kû gÇn ®©y nhiÒu n­íc ®· l©m vµo t×nh tr¹ng nî khã ®ßi trong hÖ thèng ng©n hµng t¨ng lªn cao hoÆc hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh gÆp khñng ho¶ng, vµ hä ®· ph¶i chän ph­¬ng ¸n thµnh lËp c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n AMC. Trong ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng vÉn diÔn ra b×nh th­êng, nî qu¸ h¹n thÊp th× kh«ng cÇn thiÕt ph¶i thµnh lËp AMC, nh­ng nÕu t×nh h×nh ng­îc l¹i th× AMC lµ mét gi¶i ph¸p kh¶ dÜ vµ h÷u hiÖu ®Ó xö lý hoÆc ng¨n ngõa. Ngµy nay, ngoµi gi¶i ph¸p AMC ch­a ai t×m thÊy cã lèi tho¸t nµo th«ng minh h¬n. Trªn toµn cÇu tõ Trung Quèc ®Õn Anh, Mü ®µnh ph¶i chÊp nhËn AMC nh­ mét gi¶i ph¸p cøu c¸nh. ë VN, NHNN ®· cho thµnh lËp c«ng ty AMC, nh­ng c¸c ®iÒu kiÖn vµ quy chÕ ho¹t ®éng cña AMC cßn nhiÒu v­íng m¾c vµ bÊt cËp vÒ c¶ nguån vèn, ®iÒu kiÖn mua b¸n nî, quy chÕ tµi chÝnh cña AMC vµ nhÊt lµ khi nµo bÞ thua lç th× ph¶i xö lý nh­ thÕ nµo. V× vËy viÖc cñng cè, chÊn chØnh l¹i ho¹t ®éng cña AMC lµ cÇn thiÕt ®Ó tèi ®a ho¸ viÖc xö lý c¸c kho¶n nî khã ®ßi tån ®äng trong hÖ thèng NHTM hiÖn nay. * Sö dông c¬ chÕ l·i suÊt ph¹t qu¸ h¹n ®Ó buéc ng­êi vay ph¶i bï ®¾p thiÖt h¹i g©y ra cho ng©n hµng do kh«ng thùc hiÖn ®óng thêi h¹n tr¶ nî. NHNN trong viÖc quy ®Þnh l·i suÊt nî qu¸ h¹n cho c¸c NHTM kh«ng nªn can thiÖp qu¸ s©u vµo quyÒn tù quyÕt trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM nh­ hiÖn nay. * VÒ l·i suÊt nî qu¸ h¹n: Nh×n chung th× l·i suÊt nî qu¸ h¹n bao gåm l·i suÊt b×nh th­êng vµ l·i suÊt ph¹t qu¸ h¹n, trong ®ã l·i xuÊt ph¹t qu¸ h¹n cÇn ®­îc ®Þnh ra mét c¸ch ®éc lËp trong tõng t×nh huèng cô thÓ dùa trªn nh÷ng c¨n cø sau ®©y: Møc ®é thiÖt h¹i dù tÝnh g©y ra cho ng©n hµng khi ng­êi vay kh«ng thùc hiÖn thêi h¹n tr¶ nî ®· tháa thuËn. Kho¶n tiÒn ph¹t cÇn ph¶ithu ®Ó c¶nh tØnh ng­êi vay tr¸nh ®Ó x¶y ra nî qu¸ h¹n, ®ång thêi ng¨n chÆn sù l¹m dông, sö dông tiÒn vay v­ît thêi h¹n tho¶ thuËn ngoµI mong muèn cña ng©n hµng. Sö dông c¬ chÕ l·i xuÊt ph¹t qu¸ h¹n ®Ó buéc ng­êi vay bï ®¾p thiÖt h¹i g©y ra cho ng©n hµng do kh«ng thùc hiÖn ®óng thêi h¹n tr¶ nî lµ rÊt hîp lý. Khi ®· cho vay th× bÊt cø ng©n hµng nµo, dï ®ang trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn hay d­ thõa vèn ®Òu mong muèn lµ thu ®­îc nî, l·i ®óng h¹n. Bëi v× chØ khi ®ã ho¹t ®éng tÝn dông míi kÕt thóc, ng©n hµng míi thùc hiÖn ®­îc môc ®Ých cña m×nh. ChÝnh v× vËy cÇn ®Æt ra kho¶n tiÒn ph¹t ®èi víi nî qu¸ h¹n vµ nã ph¶i lµ mét c¨n cø ®Ó ®Þnh ra l·i xuÊt ph¹t qu¸ h¹n. §Ó viÖc ph¹t tiÒn ph¸t huy ®­îc t¸c dông r¨n ®e ng¨n ngõa ng­êi vay kh«ng tr¶ ®óng nî ®óng h¹n th× møc tiÒn ®Æt ra trong tõng tr­êng hîp cô thÓ ph¶i hîp lý, ®óng mùc. V× vËy, viÖc xem xÐt vµ ph©n lo¹i c¸c nguyªn nh©n g©y nî qu¸ h¹n lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Ng©n hµng kh«ng nªn can thiÖp qu¸ s©u vµo quyÒn tù quyÕt ho¹t ®éng cña c¸c NHTM, tøc lµ kh«ng nªn quy ®Þnh møc l·i xuÊt nî qóa h¹n cho c¸c NHTM, bëi v× mét khi NHNN ®· më réng quyÒn tù chñ cho c¸c ng©n hµng TM tù quyÕt ®Þnh c¸c møc l·i xuÊt cho vay vµ l·i xuÊt tiÒn göi th× kh«ng cã lý do g× ®Ó l¹i ¸p ®Æt møc l·i xuÊt nî qu¸ h¹n. Chñ tr­¬ng h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nî qu¸ h¹n ph¶i ®­îc c¸c NHTM nhÊt qu¸n tõ lóc gi¶i quyÕt cho vay chø ®©u ph¶i th«ng qua sù kiÓm so¸t l·i xuÊt nî qu¸ h¹n cña NHNN. *T¹m thêi sö dông quü rñi ro tÝn dông nh»m bï ®¾p c¸c kho¶n vay cho vay qu¸ h¹n kh«ng thu håi ®­îc. * Xö lý nî tån ®äng cÇn cã sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c bé c¸c ngµnh cã liªn quan. Xö lý nî tån ®äng kh«ng nªn chØ coi lµ viÖc cña néi bé nghµnh ng©n hµng, mµ ®©y lµ vÊn ®Ò quèc gia, do v¹y nã ®ßi hái sù quan t©m nç lùc cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh. Ngay c¶ ë c¸c n­íc ®· ph¸t triÓn nh­ Mü, Thuþ ®iÓn..., th× vÊn ®Ò nî tån ®äng cña c¸c ng©n hµng còng ®­îc coi lµ vÊn ®Ò cña quèc gia vµ nhµ n­íc ®· ban h¼n luËt ®Ó xö lý vÊn ®Ò nµy. II- Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông nh»m gi¶m thÊp nî qu¸ h¹n. ChÊn chØnh ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, gÇn ®©y ®· trë thµnh c©u nãi cöa miÖng cña c¸c ng©n hµng. ChÊn chØnh ho¹t ®éng tÝn dông tøc lµ xem xÐt l¹i c«ng t¸c tÝn dông tõ kh©u chÊp hµnh nguyªn t¾c cho vay, ®iÒu kiÖn cho vay, kiÓm tra tr­íc vµ sau khi vay, c«ng t¸c n©ng cao kh¶ n¨ng thu håi c¶ gèc vµ l·i...®Ó nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng tÝn dông, ®¶m b¶o lµm trong s¹ch b¶ng tæng kÕt tµi s¶n vµ lµnh m¹nh ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Nh­ vËy ®Ó gi¶m thÊp nî qu¸ h¹n còng cÇn ph¶i n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông trong c¸c ng©n hµng, cÇn ph¶i thùc hiÖn phßng chèng rñi ro. §Ó phßng chèng ®­îc rñi ro, n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th× tr­íc tiªn nhµ n­íc cÇn xem xÐt chÊn chØnh l¹i chÝnh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. + B¶n th©n néi bé c¸c ng©n hµng: *Trong c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, cã kinh nghiÖm, ph¶i coi träng tæ chøc ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm to¸n c¶ néi bé vµ bªn ngoµi. VÒ vÊn ®Ò ®µo t¹o c¸n bé. Tr­íc ®©y ë VN ®Çu t­ cho viÖc ®µo t¹o c¸n bé ng©n hµng theo chuyªn ngµnh däc, nay cÇn ph¶i ®µo t¹o theo chuyªn ngµnh ngang, cÇn ph¶i ®µo t¹o kiÕn thøc tæng hîp, c¸n bé tÝn dông cÇn ph¶i hiÓu réng vµ n¾m v÷ng nghiÖp vô ng©n hµng, nh­ng ph¶i hiÓu râ ®­îc kinh doanh th­¬ng m¹i vµ n¾m ch¾c kiÕn thøc ph¸p luËt ….cã nh­ vËy míi phßng chèng rñi ro ®­îc. HoÆc lµ tuyÓn chän nh÷ng sinh viªn giái xuÊt s¾c trong c¸c tr­êng ®¹i häc kinh tÕ, th­¬ng m¹i, ph¸p lý… sau ®ã ®­a ®i ®µo t¹o chuyªn ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng tr­íc khi bè trÝ c«ng viÖc cô thÓ t¹i ng©n hµng. *Chóng ta còng kh«ng thÓ coi th­êng vai trß ng­êi l·nh ®¹o. NhiÒu vô tiªu cùc x¶y ra trong ngµnh ng©n hµng thêi gian qua, nhiÒu kho¶n rñi ro mÊt vèn, thua lç… kh«ng ph¶i do c¸n bé tÝn dông mµ l¹i do chÝnh ng­êi gi¸m ®èc cè ý lµm sai tr¸i g©y ra. Trong khi ®ã ho¹t ®éng kinh doanh cña mét sè ng©n hµng cßn thiÕu kinh nghiÖm tæ chøc ®iÒu hµnh vÒ qu¶n lý tµi s¶n, nhÊt lµ gi¸m s¸t t­ c¸ch, phÈm chÊt c¸n bé, nh©n viªn cña ng©n hµng cßn l¬i láng, chØ v× t­ lîi mµ n­¬ng nhÑ c¸c nguyªn t¾c, ®iÒu kiÖn trong nghiÖp vô, dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ xÊu. §Æc biÖt lµ nh÷ng kiÕn thøc vÒ qu¶n lý tµi s¶n nî, tµi s¶n cã, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh, ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng, qu¶n lý rñi ro, dù ®o¸n thÞ tr­êng. *Do ®ã ®Ó phßng ngõa rñi ro th× ngay tõ ®Çu viÖc tuyÓn chän vµ bè trÝ c¸n bé tÝn dông ë c¸c NHTM ph¶i thùc hiÖn qua s¸t h¹ch, ph¶i qua ®µo t¹o ®¹i häc, sè c¸n bé hiÖn cã ph¶i ®­îc ®µo t¹o l¹i, ph¶i th­êng xuyªn thay ®æi ®Þa bµn phô tr¸ch cho vay, ph¶i th­êng xuyªn ®­îc båi d­ìng chuyªn m«n nghiÖp vô vµ ph¶i cã chÕ ®é thu nhËp cao h¬n cho hä. KÌm theo ®ã lµ n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n, qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ phÈm chÊt cña c¸n bé l·nh ®¹o. *§èi víi c¸c kho¶n ®Çu t­ tÝn dông míi, c¸c NHTM cÇn ph¶i chÊp hµnh tèt c¸c c¬ chÕ, nguyªn t¾c tÝn dông. Tró träng ®Õn c«ng t¸c thÈm ®Þnh ®èi víi tong dù ¸n, tong kh¸ch hµng. NH chØ thùc hiÖn ®Çu t­ vèn khi x¸c ®Þnh kh¸ch hµng lµm ¨n cã hiÖu qu¶, sö dông vèn vay ®óng môc ®Ých vµ cã kh¶ n¨ng tr¶ nî khi ®Õn h¹n. C¸c NH ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ viÖc huy ®éng vèn, cho vay vèn kh«ng ®óng quy ®Þnh vÒ thñ tôc, nguyªn t¾c theo c¸c chÕ ®é hiÖn hµnh. *Bªn c¹nh viÖc xem xÐt ®Çu t­ tÝn dông míi cho c¸c doanh nghiÖp nh»m hç trî vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c NHTM ph¶i cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu trong viÖc theo dâi ®«n ®èc vµ cïng c¸c doanh nghiÖp t×m biÖn ph¸p gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n, nî tån ®äng cò. *Tõng ®¬n vÞ c¬ së cña c¸c NHTM ph¶i cã biÖn ph¸p phèi hîp tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶ víi c¸c ngµnh, c¬ quan chøc n¨ng trong viÖc hç trî, ®«n ®èc trong viÖc thu nî qu¸ h¹n, tËp trung xö lý døt ®iÓm c¸c kho¶n nî tån ®äng vµ c¸c vô viÖc næi cém tr­íc ®©y. Rµ so¸t vµ cã v¨n b¶n ®Ò nghÞ cÊp cã thªm quyÒn cã biÖn ph¸p xö lý, gi¶i quyÕt døt ®iÓm ®èi víi tæng kho¶n nî tån ®äng nh»m t¸i t¹o l¹i nguån vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ. *Gi÷a phßng ngõa rñi ro vµ xö lý rñi ro th× lÊy phßng ngõa lµm chÝnh yÕu gièng nh­ phßng ch¸y h¬n ch÷a ch¸y vËy. Do vËy c¸c NHTM cÇn tró träng cñng cè vµ t¨ng c­êng h¬n n÷a c«ng t¸c kiÓm tra kiÓm so¸t néi bé trong tong ®¬n vÞ, c¬ së cña m×nh nh»m ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng tån t¹i, thiÕu sãt ph¸t sinh, h¹n chÕ thÊp nhÊt nh÷ng vi ph¹m vÒ c¬ chÕ, nguyªn t¾c tÝn dông. Ng¨n chÆn vµ xö lý kÞp thêi c¸c hµnh vi tiªu cùc, tham « ®Ó gãp phÇn lµm lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. *CÇn ¸p dông mét c¸ch triÖt ®Ó vµ hîp lý ®iÒu 54 kho¶n I luËt c¸c tæ chøc tÝn dông “Tæ chøc tÝn dông cã quyÒn chÊm døt viÖc cho vay, thu håi nî tr­íc h¹n khi ph¸t hiÖn ra kh¸ch hµng cung cÊp th«ng tin sai sù thËt, vi ph¹m hîp ®ång tÝn dông”. Trªn thùc tÕ th× ch­a cã tæ chøc nµo sö dông mét c¸ch triÖt ®Ó ®iÒu kho¶n nµy v× do t©m lý hä cho r»ng ®©y lµ mét biÖn ph¸p qu¸ m¹nh cã thÓ lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp, tõ ®ã t¸c ®éng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn xÐt trªn mét gi¸c ®é nµo ®ã th× viÖc chÊm døt cho vay, thu håi nî tr­íc h¹n ®em l¹i lîi Ých cho c¶ ng­êi vay vµ ng­êi cho vay. *Trªn gi¸c ®é vÜ m« th× Nhµ n­íc còng nh­ nghµnh ng©n hµng cÇn sím hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý, ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm, thµnh lËp c¸c quü b¶o hiÓm tiÒn göi, cho phÐp trÝch lËp quü rñi ro theo ®óng th«ng lÖ quèc tÕ. Ng©n hµng còng cÇn chuyÓn ®æi ho¹t ®éng cho vay theo lèi cæ ®iÓn nh­ hiÖn nay, song h×nh thøc ®ång tµi trî, ®ång trî dù ¸n, cho vay hîp vÊn, ®Çu t­ trung dµi h¹n, thuª mua...võa ®¶m b¶o ph©n t¸n võa phßng chèng rñi ro tÝn dông ngay tõ nghiÖp vô kinh doanh cña m×nh. Ch­¬ng V: KÕt luËn Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tr­íc ®©y, kh«ng cã sù c¹nh tranh nªn nh÷ng rñi ro kinh doanh kh«ng ®­îc quan t©m, tró träng ®Õn. Do vËy nhiÒu yÕu tè then chèt trong ho¹t ®éng qu¶n lý NH, bao gåm hÇu hÕt c¸c yÕu tè trong ho¹t ®éng qu¶n lý rñi ro kh«ng ®­îc chó ý thÝch ®¸ng, c¸c ho¹t ®éng cña mçi chi nh¸nh nng©n hµng®­îc thùc hiÖn theo nh÷ng chØ thÞ nghiÖp vô chÝnh x¸c nh»m ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng thèng nhÊt vµ nhÊt qu¸n tõ trªn xuèng tËn c¬ së. Nh­ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, rñi ro ®­îc xem nh­ lµ yÕu tè kh«ng thÓ t¸ch rêi víi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp, doanh nh©n trªn thÞ tr­êng. Ng­êi ta kh¼ng ®Þnh r»ng, NH ph¶i ®èi phã víi c¸c rñi ro tõ mäi nguån gèc, trong ®ã rñi ro tÝn dông g¾n víi ho¹t ®éng chÝnh cña NH. NHVN ch­a ph¸t triÓn, ch­a èn ®Þnh, hµnh lang ph¸p lý ch­a ®Çy ®ñ, hîp lý vµ thèng nhÊt, tr×nh ®é c¸n bé cßn thÊp do vËy rñi ro tÝn dông trong thêi gian qua trë nªn rÊt bøc b¸ch, vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n lµ vÊn ®Ò ®¸ng ®­îc quan t©m nhÊt hiÖn nay cÇn ®­îc gi¶i quyÕt. Nhµ n­íc vµ ngµnh NH còng ®· sím cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc vµ xö lý, nªn ®· h¹n chÕ, gi¶m bít ®­îc phÇn nµo t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n nµy, tuy nhiªn vÉn cßn cã nhiÒu khã kh¨n vµ bÊt cËp. Hy väng r»ng trong thêi gian tíi, nhµ n­íc còng nh­ hÖ thèng NH cã nh÷ng chÝnh s¸ch, nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ h¬n ®Ó gi¶i quyÕt triÖt ®Ó t×nh tr¹ng trªn ®Ó nh»m lµm lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM, thóc ®Èy hÖ thèng NHTM ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tµi liÖu tham kh¶o: 1- ThÞ tr­êng tµichÝnh tiÒn tÖ - Miskin. 2- Qu¶n trÞ rñi ro trong ng©n hµng - lª nam t­. 3- Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ - §HKTQD. 4- T¹p trÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ. 5- T¹p trÝ ng©n hµng. 6- T¹p trÝ tµi chÝnh. Môc lôc §Ò môc Néi dung Trang Lêi giíi thiÖu 1 Ch­¬ng I Lý luËn chung vÒ nî qu¸ h¹n 3 I- Mét sè lý luËn chung vÒ nî qu¸ h¹n 3 II- Kh¸i niÖm nî qu¸ h¹n 4 III- Ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n 5 Ch­¬ng II Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n nî qu¸ h¹n hiÖn nay trong hÖ thèng NHTM VN 8 I- Thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n 8 II- Nguyªn nh©n nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng NHTM VN hiÖn nay 11 1- Nhãm nguyªn nh©n kh¸ch quan 11 2- Nhãm nguyªn nh©n chñ quan 17 Ch­¬ng III Nh÷ng bÊt cËp vµ khã kh¨n trong viÖc gi¶i quyÕt vµ xö lý nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng NHTM VN hiÖn nay. 21 I- Nh÷ng bÊt cËp vµ khã kh¨n trong viÖc gi¶i quyÕt vµ xö lý nî tån ®äng trong hÖ thèng NHTM VN hiÖn nay. 21 1- Thùc tr¹ng gi¶i quyÕt vµ xö lý nî tån ®äng trong HTNHTM VN hiÖn nay. 20 2- C¸c nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nî tån ®äng hiÖn nay 22 Ch­¬ng IV Gi¶i ph¸p xö lý vµ h¹n chÕ nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng NHTM ViÖt Nam hiÖn nay 36 I- Gi¶i ph¸p xö lý, gi¶i quyÕt nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng NHTM hiÖn nay 36 II- Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông lµm gi¶m thÊp nî qu¸ h¹n 43 Ch­¬ng V KÕt luËn 45 Tµi liÖu tham kh¶o 47