Đề tài Các công cụ gián tiếp của chính sách tiền tệ - Đặc biệt là hoạt động trên thị trường mở của Ngân hàng Trung ương
Lời nói đầu Chính sách tiền tệ là một trong những chính sách kinh tế vĩ mô có tầm ảnh hưởng vô cùng quan trọng đến toàn bộ đến toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Thông qua chính sách này, Ngân hàng trung ương, Chính phủ chính sách thể đưa ra các biện pháp nhằm ổn định giá cả, tăng trưởng kinh tế và cải thiện tình trạng công ăn việc làm. Để chính sách tiền tệ phát huy một cách tối đa hiệu quả của nói, việc sử dụng các công cụ của chính sách này hợp lý trong từng giai đoạn khác nhau của quá trình phát triển kinh tế xã hội giữ vai trò chủ chốt. Tuy nhiên trong khuôn khổ của một bài đề án môn học, em chỉ xin đề cấp một vài nét về các công cụ gián tiếp của chính sách tiền tệ - đặc biệt là hoạt động trên thị trường mở của Ngân hàng Trung ương. Vì vậy trong quá trình trình bày em mong được các thầy cô giáo cho những chỉ dẫn để em có thể hiểu sâu hơn về vấn đề này. Em xin chân thành cảm ơn!. Phần I: Giới thiệu chung I. Chính sách tiền tệ. Tiền tệ là một khái niệm dùng để chỉ những gì được chấp nhận làm môi giới trung gian trong trao đổi và là phương tiện thanh toán các khoản nợ. Từ khi ra đời cho đến nay, tiền tệ đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động kinh tế xã hội của tất cả các quốc gia trên thế giới. Lịch sử phát triển của tiền tệ đã trải qua nhiều hình thái khác nhau nhưng tựu chung lại chúng có cùng một bản chất. Đi kèm với quá trình hình thành và phát triển của tiền tệ hoạt động tài chính ngân hàng cũng đã ra đời và phát triển không ngững và ngày càng khẳng định vai trò không thể thiếu được của hoạt động tiền tệ. Ngày nay hệ thống ngân hàng và đặc biệt là Ngân hàng Trung ương thông qua một cơ chế điều chỉnh tiền tệ gọi là “ chính sách tiền tệ “ đã có khả năng kiểm soát được các vấn đề về tiền tệ. Các nhà kinh tế học cũng chưa đưa ra được một định nghĩa chính xác về thế nào là chính sách tiền tệ, tuy nhiên chính sách tiền tệ cũng có thể được coi là những biện pháp mà Ngân hàng Trung ương, ngân hàng có quyền lực cao nhất trong toàn bộ hoạt động ngân hàng và tài chính, sử dụng để đạt những mục tiêu kinh tế xã hội nhất định. Chính sách tiền tệ là một trong những chính sách kinh tế vĩ mô để quản lý và điều tiết lượng tiền cung ứng. Ngân hàng Trung ương thông qua các công cụ của chính sách tiền tệ để thực hiện chức năng là Ngân hàng quốc gia và quản lý vĩ mô của mình. Chính sách tiền tệ là một hệ thống bao gồm các công cụ trực tiếp và gián tiếp nhằm tác động đến hệ thống mục tiêu trung gian và mục tiêu cuối cùng của chính sách tiền tệ đó là ổn định giá cả, tăng trưởng kinh tế và công ăn việc làm đầy đủ. ở Việt Nam sau hơn 10 năm đổi mới chuyển nền kinh tế từ quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường đã có những bước tiến vô cùng quan trọng. Nói đến nền kinh tế thị trường tức là nói đến một hệ thống thị trường được phát triển đầy đủ như thị trường hàng hoá và dịch vụ, thị trường công nghệ, thị trường sức lao động, thị trường khoa học kỹ thuật công nghệ . và đặc biệt là thị trường tài chính và tiền tệ, một thị trường có ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế, nó sẽ liên kết chặt chẽ các thị trường với nhau tạo thành một chỉnh thể hữu cơ, bền vững. Ngân hàng Trung ương và hệ thống các ngân hàng sẽ tham gia vào việc đề ra những mục đích những biện pháp, những công cụ hữu hiệu nhất để tạo điều kiện cho chính sách tiền tệ phát huy hiệu quả. Tiền tệ và lưu thông tiền tệ được coi là những mạch máu của nền kinh tế, đó là một thứ dầu bôi trơn để bộ máy kinh tế hoạt động thật hiệu quả. Chính vì những lý do trên mà chính sách tiền tệ là một chính sách đặc biệt quan trọng. Vậy những công cụ của chính sách tiền tệ là gì? Làm thế nào để đạt được những mục tiêu đã đặt ra? Để đạt được mục tiêu cuối cùng của chính sách tiền tệ những mục tiêu trung gian được coi là những nấc thang đưa dần dần tác động của Ngân hàng Trung ương thông quan hàng loạt các công cụ của chính sách này. Công cụ của chính sách tiền tệ được phân ra làm hai loại: Công cụ trực tiếp và công cụ gián tiếp. Cả hai công cụ này đều có đặc điểm chung đó là có thể tác động đến mục tiêu trung gian và mục tiêu hoạt động của chính sách tiền tệ. Đó là lãi suất, đó là khối lượng tiền cung ứng, đó là khối lượng dự trữ bắt buộc đó là lãi suất trên thị trường tiền tệ liên ngân hàng tất cả các mục tiêu đó đều được lựa chọn vì chúng có ưu điểm là có thể đo lượng được, có thể kiểm soát được và quan trọng hơn đó là chúng đều có mối liên hệ chặt chẽ với mục tiêu cuối cùng. Hệ thống mục tiêu này bao gồm nhiều chỉ tiêu khác nhau. Vì vậy để đạt được nó cần có những công cụ hỗ trợ đắc lực và hiệu quả. Trong từng giai đoạn khác nhau của nền kinh tế có thể các mục tiêu này sẽ tạm thời thay thế cho nhau. Vì vậy việc linh hoạt trong việc sử dụng các công cụ của chính sách tiền tệ sao cho phù hợp nhất với các mục tiêu là vô cùng quan trọng và Ngân hàng Trung ương sẽ là người ra quyết định cuối cùng đối với các công cụ này. Hiện nay, công cụ trực tiếp và gián tiếp của chính sách tiền tệ đó là: Hạn mức tín dụng, nghiệp vụ lãi chiết khấu, dự trữ bắt buộc và hoạt động của Ngân hàng Trung ương trên thị trường tự do này còn gọi là nghiệp vụ thị trường mở. Trong điều kiện thế giới khi nền kinh tế thị trường đã phát triển đa số các nước tiên tiến thường sử dụng các công cụ gián tiếp trong điều hành chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, Việt Nam là một nước mới chuyển sang nền kinh tế thị trường, sự phát triển của hệ thống thị trường chưa được đầy đủ và hoàn thiện vì vậy việc sử dụng các công cụ này trong điều hành chính sách tiền tệ gặp nhiều khó khăn về khách quan cũng như chủ quan đặc biệt là trong giai đoạn giao thời như hiện nay. II. Công cụ của chính sách tiền tệ 1. Công cụ trực tiếp – Hạn mức tín dụng Công cụ của chính sách tiền tệ là các hoạt động được thực hiện trực tiếp bởi Ngân hàng Trung ương nhằm tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến khối lượng tiền trong lưu thông và lãi suất. Hạn mức tín dụng là một loại công cụ trực tiếp đó là lãi suất dư nợ tối đa mà Ngân hàng Trung ương bắt buộc các tổ chư chính sách tín dụng phải tôn trọng khi cấp tín dụng cho nền kinh tế đây là công cụ tác động trực tiếp vào khối lượng tiền trong lưu thông với công cụ này Ngân hàng Trung ương có thể kiểm soát được khối lượng tiền trong thời kỳ hoạt động tài chính được điều tiết chặt chẽ, khi đó các công cụ gián tiếp chưa có điều kiện để áp dụng. Trong trường hợp khẩn cấp với sức ép lạm phát tăng cao, lượng tiền cung ứng cần được khống chế trực tiếp và ngay lập tức, Ngân hàng Trung ương kiểm soát tất cả các khoản cho vay lớn của các ngân hàng trung gian, hạn chế cho vay tiêu dùng, cho vay trả chậm, cho vay cầm cố . Tuy nhiên, hạn mức tín dụng chỉ là một giải pháp mang tính chất đối phó tình thế trước những biến động trước mắt. Hiệu quả điều tiết của công cụ này không cao bởi tính chất hành chính và thiếu linh hoạt của nó. Bên cạnh đó việc qui định hạn mức tín dụng đối với từng loại Ngân hàng trung gian là không giống nhau, điều này tuỳ thuộc vào định hướng phát triển và mục tiêu điều hành của chính sách tiền tệ trong từng thời kỳ vì vậy đôi khi tác dụng của nó lại đi ngược lại với chiếu hướng của thị trường tín dụng làm cho mức lãi suất biến động bất lợi cho hoạt động kinh tế, giảm khả năng cạnh tranh của các ngân hàng trung gian và các tổ chức tín dụng trong thị trường. Với những hạn chế như vậy, Hạn mức tín dụng chỉ được các Ngân hàng Trung ương sử dụng khi chưa có điều kiện để sử dụng các công cụ khác như các công cụ gián tiếp. ở Việt Nam hệ thống thị trường tài chính tiền tệ chưa phát triển vai trò của các Ngân hàng Trung ương vẫn còn bị hạn chế, mặt khác việc tự do hoá tài chính tiền tệ luôn luôn vấp phải sự can thiệp và điều tiết của Chỉnh phủ. Vì vậy hạn mức tín dụng đã từng là công cụ điều tiết có hiệu quả của Ngân hàng Trung ương trong thời kỳ lạm phát. Trong điều kiện phát triển hiện nay, công cụ này ngày càng tỏ rõ những mặt yếu kém do mức tín dụng được Ngân hàng Trung ương đưa ra là không có căn cứ và sự lỏng lẻo trong công tác quản lý hạn mức này. Do đó, công cụ trực tiếp sẽ dần dần được thay thế bằng các công cụ gián tiếp để chính sách tiền tệ được thực thi một cách có hiệu quả. 2. Công cụ gián tiếp. a. Dự trữ bắt buộc. Như chúng ta đã biết, hoạt động tài chính ngân hàng là một hoạt động vô cùng cần thiết và quan trọng, đặc biệt trong nền kinh tế thế giới ngày càng phát triển như ngày nay. An toàn trong kinh doanh tiền tệ sẽ bảo đảm cho hoạt động này được thông suốt. Để đảm bảo cho khả năng thanh khoản bảo đảm cho những rủi ro bất thường trong hoạt động của hệ thống ngân hàng. Ngân hàng Trung ương đã qui định bắt buộc với toàn bộ ngân hàng trung gian một khoản dự trữ gọi là dự trữ bắt buộc dưới dạng tiền gửi hoặc tiền mặt ở Ngân hàng Trung ương. Mỗi ngân hàng trung gian sẽ mở một tài khoản ở Ngân hàng Trung ương, điều này có thể giúp cho việc thực hiện thanh toán giữa các ngân hàng với nhau giữa ngân hàng trung gian và Ngân hàng Trung ương, việc chi trả các khoản phí giao dịch . Dự trữ bắt buộc bị tác động trực tiếp bởi tỷ lệ dự trữ bắt buộc, đây là tỷ lệ phần trăm tính trên tổng sodư^' tiền các loại tại một thời gian nào đó. Dự trữ bắt buộc được sử dụng lần đầu tiên ở Mỹ vào năm 1913, sau những cuộc khủng hoảng kinh tế kéo dài vào những năm 30, nó dần dần được sử dụng phổ biến ở những nước khác và lúc này Ngân hàng Trung ương đã nhận ra rằng dự trữ bắt buộc không chỉ có thể đảm bảo khả năng thanh toán và an toàn cho các ngân hàng trung gian mà nó còn có thể là công cụ để điều tiết trong nền kinh tế. Thông qua việc thay đổi tỷ lệ dự trữ bắt buộc Ngân hàng Trung ương có thể tác động vào nguồn dự trữ, vốn khả dụng của các ngân hàng và do vậy nó sẽ làm tăng hay giảm lượng tiền cung ứng trong lưu thông. Mặc dù lịch sử ra đời của dự trữ bắt buộc là từ những năm đầu của thế kỷ 20, nhưng ở nhiệm vụ mới chỉ bắt đầu làm quen với khái niệm này vào năm 1990. Tháng 51990/, sau khi hai Pháp lệnh ngân hàng được ban hành thì các ngân hàng bắt đầu thực hiện qui chế dự trữ bắt buộc. Theo Pháp lệnh Ngân hàng nhà nước Việt Nam, tỷ lệ dự trữ bắt buộc được tính trên số dư tiền gửi của các tổ chức, các cá nhân ở các ngân hàng, tuỳ theo từng thời kỳ khác nhau mà tỷ lệ này sẽ được qui định khác nhau trong phạm vi từ 10 – 35%. Trong giới hạn này dự trữ bắt buộc không được trả lãi, còn nếu vì một lý do nào đó và nhằm một mục đích nhất định, thống đốc Ngân hàng nhà nước có thể ra quyết định nâng tỷ lệ dự trữ bắt buộc lên cao hơn 35%, phần chênh lệch lớn hơn 35% sẽ được ngân hàng nhà nước trả lãi. Trên thực tế tỷ lệ này thường là 10%, tuy nhiên việc áp dụng tỷ lệ dự trữ bắt buộc cũng khác nhau trong từng thời kỳ và với từng loại tiền gửi khác nhau. Ví dụ như từ tháng 51990/ đến tháng 31994/ tỷ lệ dự trữ bắt buộc là 10% cho tất cả các loại tiền gửi nhưng theo Quyết định 261 – QĐNH1/ ngày 1909/1995/, tỷ lệ 10% chỉ áp dụng cho loại tiền gửi 12 tháng trở xuống. Giữa 2 thời kỳ này từ tháng 51994/ đến tháng 91995/ tỷ lệ dự trữ bắt buộc có sự phân biệt cho 2 loại tiền gửi có kỳ hạn từ 1 năm trở xuống và tiền gửi không kỳ hạn (1). Hay giả như năm 1999 là năm vô cùng khó khăn đối với nền kinh tế nước ta, mặc dù sau 1cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ ở châu á ( từ năm 1997) các nước này đã có những dấu hiệu hồi phục nhanh chóng, nhưng Việt Nam lại rơi vào tình trạng kinh tế suy thoái. Để thực hiện mục tiêu nới lỏng tiền tệ nhằm kích cầu tạo đà phát triển kinh tế, ngân hàng nhà nước đã thực hiện việc thay đổi tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với các tổ chức tín dụng.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Các công cụ gián tiếp của chính sách tiền tệ - Đặc biệt là hoạt động trên thị trường mở của Ngân hàng Trung ương, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn trao ®æi réng r·i.
VÒ cho vay t¸i cÊp vèn, nªn cho vay tr¶ l·i tríc ( cho vay chiÕt khÊu ) hay cho vay tr¶ l·i sau hµng th¸ng nh l©u nay. Cho vay tr¶ l·i tríc cã mét u ®iÓm lµ gi¶m ®îc sù l¹m dông vay ®Ó mua chøng kho¶n tr¶ l·i tríc. Nhu cÇu vèn t¹m thêi ®Ó ®iÒu chØnh c©n ®èi hµng ngµy cña c¸c ng©n hµng xö lý b»ng lo¹i cho vay nµo, cã tiÕp tôc cho vay thanh to¸n bï trõ kh«ng.
VÒ chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸, cã nªn chiÕt khÊu nh mét c«ng cô riªng biÖt hay ®îc bao gåm trong chÝnh s¸ch t¸i cÊp vèn hoÆc giai ®o¹n ®Çu cña nghiÖp vô thÞ trêng më?
VÒ nghiÖp vô thÞ trêng më, ho¹t ®éng trªn thÞ trêng tµi chÝnh nãi chung hay chØ trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, c«ng cô ®Ó giao dÞch trªn nghiÖp vô nµy lµ giÊy tê cã gi¸ ( GTCG) nãi chung hay chØ GTCG ng¾n h¹n. Nãi mét c¸ch kh¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chó ý ®Õn kh¶ n¨ng thanh kho¶n hay tÝnh thêi h¹n cña c«ng cô tµi chÝnh. NÕu mèi quan t©m nh»m vµo tÝnh thêi h¹n ( ng¾n h¹n ) th× trªn thùc tÕ nhiÒu c«ng cô tµi chÝnh dµi h¹n ë nhiÒu trêng hîp cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi nhanh h¬n c¸c c«ng cô ng¾n h¹n, sÏ bÞ lo¹i bá khái nghiÖp vô thÞ trêng më (chøng kho¸n chÝnh phñ ch¼ng h¹n ). Trong khi ®ã nhiÒu GTCG ng¾n h¹n rÊt khã chuyÓn ®æi kh«ng phï hîp víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh¹y bÐn buéc ph¶i mua, b¸n trªn thÞ trêng më. ë c¸c níc Ng©n hµng Trung ¬ng quan t©m vµo kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh h¬n lµ thêi h¹n. Mét chøng kho¸n thanh kho¸n cao cã thÓ chuyÓn ®æi ®îc ngay nhê kü thuËt hîp ®ång mua b¸n l¹i trong khi ®ã mét chøng kho¸n ng¾n h¹n bÞ Õ th× kh«ng cã kü thuËt nµo ®Ó xö lý. ë ViÖt Nam trong khi c¸c c«ng cô tµi chÝnh cßn hiÕm hoi LuËt Ng©n hµng nhµ níc giíi h¹n ph¹m vi giao dÞch cña nghiÖp vô thÞ trêng më trªn thÞ trêng tiÒn tÖ th× tríc hÕt nghiÖp vô nµy bíc ®Çu gÆp khã kh¨n do thiÕu c¸c c«ng cô tµi chÝnh (v× tr¸i phiÕu kho b¹c nhµ níc chñ yÕu cã thêi h¹n dµi trªn mét n¨m) sau tiÕp cã thÓ gi¶m hiÖu qu¶ cña nã. Thµnh viªn tham gia thÞ trêng më bao gåm tÊt c¶ hÖ thèng tµi chÝnh, phi tµi chÝnh vµ t nh©n hay chØ cã duy nhÊt hÖ thèng tµi chÝnh ( ®iÒu nµy rÊt quan träng v× nghiÖp vô thÞ trêng më cã hiÖu qu¶ hay kh«ng phô thuéc vµo hai yÕu tè mét lµ thµnh viªn tham gia, hai lµ c«ng cô tµi chÝnh ). Ph¬ng thøc mua, b¸n lµ g× ( mua, b¸n h¼n, hîp ®ång mua, b¸n l¹i ...) thanh to¸n mua, b¸n b»ng h×nh thøc nµo ( b»ng chuyÓn kho¶n, b»ng sÐc, b»ng ®iÖn tö... ) V× vËy em xin s¬ lîc ®Ò xuÊt c¸c giai ®o¹n tæ chøc, vËn hµnh nghiÖp vô thÞ trêng më nh sau:
C¸c bíc hoµn thiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më
Ph©n tæ
Giai ®o¹n ®Çu
(cã thÓ ¸p dung)
Giai ®o¹n hoµn thiÖn
1. Thµnh viªn tham gia
- ChØ bao gåm c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh
- HÖ thèng tµi chÝnh
- Phi tµi chÝnh (c¸c c«ng ty)
- T nh©n
2. C¸c c«ng cô tµi chÝnh ¸p dông
- Chøng kho¸n chÝnh phñ ng¾n h¹n
- TÝn phiÕu NHNN ng¾n h¹n
- Chøng kho¸n chÝnh phñ ng¾n h¹n
- Chøng kho¸n chÝnh phñ dµi h¹n (bao gåm c¸c c¬ quan thuéc chÝnh phñ)
3. L·i chiÕt khÊu ¸p dông
- L·i suÊt cè ®Þnh
- L·i suÊt ®Êu thÇu
4- Kü thuËt thÞ trêng më
- Mua, b¸n h¼n
- Mua, b¸n h¼n
- Mua b¸n theo hîp ®ång mua l¹i
5- Thêi gian ho¹t ®éng
- 1 tuÇn, th¸ng...
- Hµng ngµy, khi cÇn thiÕt
Ta cÇn lu ý:
1- Mua hoÆc b¸n chøng kho¸n tËn tay t nh©n lµ c¸ch can thiÖp vµo lîng tiÒn cung øng trùc tiÕp vµ nhanh nhÊt.
2- Kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña chøng kho¸n quyÕt ®Þnh tÝnh linh ho¹t cña thÞ trêng më chø kh«ng ph¶i thêi h¹n cña chøng kho¸n, do ®ã nghiÖp vô thÞ trêng më ho¹t ®éng trªn thÞ trêng chøng kho¸n nãi chung chø kh«ng chØ thu hÑp trªn thÞ trêng tiÒn tÖ.
Sau ®©y em xin nªu mét vµi suy nghÜ vµ kiÕn nghÞ sau ®©y:
1- §Ó phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÐ ®ång thêi lµ ®iÒu kiÖnh thùc tÕ cña ViÖt Nam hiÖn nay ®Ò nghÞ söa l¹i §iÒu 9 vµ §iÒu 21 LuËt NHNN. Cã nh vËy míi t¹o ®îc tiÒn ®Ò cho nghiÖp vô TTM ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Cô thÓ lµ céng cô mua, b¸n trªn nghiÖp vô nµy bao gåm GTCG nãi chung chø kh«ng chØ GTCG ng¾n h¹n, hay nãi c¸ch kh¸c nghiÖp vô TTM ho¹t ®éng trªn ph¹m vi c¶ thÞ trêng vèn vµ thÞ trêng tiÒn tÖ, nhÊt lµ hiÖn nay trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ míi chuyÓn ®æi chóng ta cßn thiÕu nhiÒu c«ng cô tµi chÝnh ®Ó giao dÞch mua b¸n. Thùc tÕ cho thÊy do yªu cÇu chi tiªu dµi h¹n cña Ng©n s¸ch Nhµ níc nªn c¸c tr¸i phiÕu kho b¹c ph¸t hµnh cã thêi h¹n thanh to¸n trªn mét n¨m ®îc bé Tµi chÝnh a chuéng h¬n. NÕu bã hÑp theo thêi h¹n cã nghÜa lµ chóng ta tù lo¹i c¸c tr¸i phiÕu nµy – (lo¹i GTCG cã uy tÝn kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao) ra khái nghiÖp vô TTM. §iÒu mµ CSTT ®ang cÇn. Trong khi chê söa luËt ®Ò nghÞ Bé Tµi chÝnh tiÕp tôc ph¸t hµnh tÝn phiÕu kho b¹c thêi h¹n díi mét n¨m l©u nay ®ang thùc hiÖn ®Êu thÇu qua NHNN hoÆc cã thÓ vËn dông thêi h¹n cßn l¹i cña GTCG ®Ó lµm c¬ së ph¸p lý trong giao dÞch, mua b¸n trªn nghiÖp vô TTM.
2- Kh«ng t¸ch chiÕt khÊu GTCG thµnh mét kh¸i niÖm riªng “Cöa chiÕt khÊu ®Æc biÖt”. Thùc ra chiÕt khÊu GTCG kh«ng cã ®iÒu kiÖn nµo dÆc biÖt. Nªn coi ®©y lµ kü thuËt tµi chÝnh trong nghiÖp cô thÞ trêng më giai ®o¹n ®Çu ( mua GTCG theo ph¬ng ph¸p chiÕt khÊu víi l·i suÊt theo chØ ®¹o).
3- Bá cho vay thanh to¸n bï trõ (®iÒu nµy phï hîp víi dù ¸n hÖ thèng thanh to¸n míi ®· ký hîp ®ång triÓn khai víi c«ng ty Hundai), thiÕt kÕ lo¹i cho vay ®iÒu chØnh c©n ®èi vèn t¹m thêi hµng ngµy cã b¶o ®¶m trong lo¹i cho vay t¸i cÊp vèn cã b¶o ®¶m (®iÓm 3 ®iÒu 17 luËt NHNN) thay v× chiÕt khÊu GTCG (®iÓm 2 ®iÒu 17).
4- VÒ xu híng c¸c NHTM thÝch sö dông c«ng cô nµo l·i suÊt h¹ ®Ó vay hoÆc ®Ó b¸n. NÕu l·i suÊt vay h¹ th× th«ng thêng NHTM cha b¸n GTCG. Do vËy ®Ó NHTM sö dông hÕt GTCG míi vay th× NHTW ph¶i n©ng cao l·i suÊt cho vay cao h¬n l·i chiÕt khÊu GTCG, khi nµo GTCG ®· chiÕt khÊu hÕt lµ lóc NHTW h¹ l·i suÊt cho vay ngang b»ng hoÆc thÊp h¬n l·i chiÕt khÊu GTCG. §Ó chèng t×nh tr¹ng vay l·i suÊt thÊp ®Çu c¬ ®Ó mua chøng kho¸n cã l·i suÊt cao, ë ®©y kiÓm so¸t l·i suÊt, khèi lîng cho vay trong sù phèi hîp hµi hoµ gi÷a c¸c c«ng cô cña CSTT lµ rÊt quan träng. §iÒu nµy cµng cã ý nghÜa khi l·i suÊt ®îc coi nh mét trong nh÷ng ®ßn bÈy kÝch cÇu nÒn kinh tÕ (1).
PhÇn II: NghiÖp vô thÞ trêng më1 ThÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ 12/1999.
I. NghiÖp vô thÞ trêng më.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ng©n hµng Trung ¬ng lµ tæng hoµ c¸c gi¶i ph¸p b¶o ®¶m æn ®Þnh ®ång tiÒn vµ thÞ trêng tiÒn tÖ gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu vÜ m« cña nÒn kinh tÕ bao gåm c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng trëng kinh tÕ, æn ®Þnh l·i suÊt, æn ®Þnh hÖ thèng tµi chÝnh, thÞ trêng ngo¹i hèi ... §· cã nhiÒu gi¶i ph¸p ®îc s¸ng t¹o, hoµn thiÖn dÇn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng vµ ®îc thõa nhËn lµ nh÷ng c«ng cô ®iÒu hµnh s¾c bÐn hoÆc trùc tiÕp, hoÆc gi¸n tiÕp t¸c ®éng lªn khèi lîng tiÒn tÖ, ph¹m vi tÝn dông vµ mÆt b»ng l·i suÊt. §iÓm xuÊt ph¸t ®Ó tiÕp cËn khi ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p nµy lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®îc mét khèi lîng tiÒn nhÊt ®Þnh t¬ng øng víi mét møc l·i suÊt. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng ®iÒu nµy, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c©n nh¾c c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp khi ¸p dông hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p ®îc thö nghiÖm råi tùu chung l¹i thµnh mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®îc sö dông cho ®Õn ngµy nay. Nã ®· ®ang vµ sÏ ®îc c¸c ng©n hµng Trung ¬ng ¸p dông lµm c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh: t¸i cÊp vèn, l·i suÊt trÇn, tû gi¸, dù trï b¾t buéc, t¸i chiÕt khÊu vµ ®Æc biÖt nghiÖp vô thÞ trêng më. Ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû nµy, nghiÖp vô thÞ trêng më tá ra lµ mét trong nh÷ng c«ng cô hç trî ®¾c lùc nhÊt trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NghiÖp vô nµy lµ n¬i diÔn ra viÖc mua b¸n c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n gi÷a mét bªn lµ ng©n hµng Trung ¬ng, mét bªn lµ kh¸ch hµng bao gåm c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc phi ng©n hµng vµ t nh©n (1). C¸c giao dÞch mua b¸n nµy gióp ng©n hµng Trung ¬ng cã thÓ thay ®1 T¹p chÝ Ng©n hµng – sè 3 + 4 – th¸ng 2/1999
æi khèi lîng tiÒn dù tr÷ theo mong muèn t¨ng dù tr÷ thùc hiÖn nghiÖp vô mua b¸n, gi¶m dù tr÷, thùc hiÖn nghiÖp vô b¸n. Do c¸c thao t¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖ kiÓm so¸t lîng tiÒn dù tr÷ mµ nghiÖp vô thÞ trêng më cã thÓ thùc hiÖn mét c¸ch chñ ®éng hay thô ®éng. Khi chñ ®éng, ng©n hµng Trung ¬ng nh»m vµo môc tiªu lµ khèi lîng tiÒn dù trï x¸c ®Þnh vµ cho phÐp l·i suÊt cã thÓ dao ®éng dù do. Ngîc l¹i, møc l·i suÊt ®îc cè ®Þnh vµ khèi lîng tiÒn dù tr÷ ®îc phÐp thay ®æi. Tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña x· héi mµ quèc gia nµy hay quèc gia kh¸c cã thÓ chñ ®éng hoÆc thô ®éng trong viÖc sö dông c«ng cô nµy. Dï môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ lîng tiÒn dù tr÷ hay l·i suÊt, ng©n hµng Trung ¬ng vÉn ph¶i dùa vµo nh÷ng sè liÖu íc tÝnh vÒ nh÷ng nh©n tè kh¸c t¸c ®éng dÕn cung øng tiÒn . §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc thùc hiÖn ®iÒu chØnh sím chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
C«ng cô tµi chÝnh ®îc sö dông trong nghiÖp vô nµy ®ã lµ nh÷ng chøng kho¸n cña kho b¹c vµ cña ng©n hµng Trung ¬ng nh tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu kho b¹c. Bªn c¹nh ®ã cßn cã mét sè c«ng cô nî ng¾n h¹n kh¸c nh: th¬ng phiÕu, giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, hîp ®ång mua l¹i... do c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh vµ c¶ c«ng ty ph¸t hµnh. Mçi lo¹i c«ng cô nµy l¹i ®îc lùa chän sao cho phï hîp nhÊt víi c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ trêng. Ba khu vùc ®Ó ho¹t ®éng thÞ trêng më cã hiÖu qu¶ lµ thÞ trêng chøng kho¸n chÝnh phñ vµ ng©n hµng Trung ¬ng, thÞ trêng liªn ng©n hµng vµ thÞ trêng c¸c c«ng cô nî ng¾n h¹n (22 B¸o thÞ trêng tµi chÝnh – tiÒn tÖ sè 13 – th¸ng 7/2000.
). C¸c c«ng cô ®îc sö dông ph¶i lµ c¸c c«ng cô cã tÝnh linh ho¹t, ®îc sö dông réng r·i, kh¶ n¨ng thanh to¸n cao, thÝch hîp víi c¸c h×nh thøc giao dÞch kh¸c nhau. VÝ dô nh díi h×nh thøc ®Êu thÇu c¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ trêng s¬ cÊp cña kho b¹c hay
ng©n hµng Trung ¬ng, nÕu c¸c kho¶n tiÒn thu ®îc kh«ng dµnh riªng cho chØ tiªu chÝnh phñ th× nã sÏ ®îc coi lµ mét nghiÖp vô tiÒn tÖ. ë mét sè níc cã thÞ trêng tµi chÝnh ph¸t triÓn, thÞ trêng ®èi víi chøng kho¸n. ChÝnh phñ tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn ®ßi hái cña nghiÖp vô thÞ trêng më, Ng©n hµng Trung ¬ng c¸c níc nµy thùc hiÖn phÇn lín c¸c nghiÖp vô thÞ trêng më th«ng qua thÞ trêng nµy. Tuy nhiªn ®Ó duy tr× mét thÞ trêng lµnh m¹nh cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ x· héi æn ®Þnh, khi ®ã c¸c lo¹i chøng kho¸n cña chÝnh phñ ®îc b¶o ®¶m nh vËy rñi ro tÝn dông víi lo¹i c«ng cô nµy coi nh kh«ng cã vµ nã trë thµnh ph¬ng tiÖn tèt nhÊt cho ho¹t ®éng thÞ trêng më. NÕu ho¹t ®éng mua b¸n c¸c c«ng cô nî ph¸t triÓn m¹nh trªn thÞ trêng s¬ cÊp th× ®ã còng lµ yÕu tè khuyÕn khÝch thÞ trêng thø cÊp ho¹t ®éng m¹nh mÏ. V× vËy ng©n hµng Trung ¬ng lu«n lu«n n¾m v÷ng c¸c th«ng tin vµ biÕn ®éng thÞ trêng sao cho thÞ trêng s¬ cÊp ho¹t ®éng ®¹t hiÖu qu¶. NÕu nh nãi thÞ trêng s¬ cÊp lµ ®iÒu kiÖn cÇn thÞ trêng thø cÊp sÏ lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó hoµn thiÖn toµn bé hÖ thèng thÞ trêng cña c¸c c«ng cô nî. Trªn thÞ trêng thø cÊp, nghiÖp vô thÞ trêng më ®îc tiÕn hµnh linh ho¹t víi c¸c lo¹i chøng kho¸n1. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 8/2000
1. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 3+4 th¸ng 2 n¨m 1999
®îc xÕp lo¹i tÝn nhiÖm cao, chñ yÕu díi d¹ng hîp ®ång mua l¹i vµ hîp ®ång mua l¹i ®¶o chiÒu (1). Ngîc l¹i víi c¸c nghiÖp vô, mua b¸n ®øt- h×nh thøc mua b¸n th«ng qua ®Êu thÇug räng r·i – hîp ®ång mua l¹i hay hîp ®ång hay hîp ®ång mua l¹i ®¶o chiÒu ®îc sö dông khi cÇn bæ sung t¨ng hoÆc gi¶m dù tr÷ t¹m thêi Ng©n hµng Trung ¬ng tham gia trùc tiÕp kÝ hîp ®ång víi c¸c nhµ m«i giíi, nã cã thÓ ®îc thùc hiÖn qua ®ªm hoÆc trªn c¬ së gäi lµ thêi h¹n x¸c ®Þnh thêng lµ 7 ngµy(2). C¸c kho¶n nî ng¾n h¹n cña t nh©n, kÓ c¶ c¸c c«ng cô nî trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng kÐm phï hîp cho c¸c giao dÞch trªn thÞ trêng më. Tríc hÕt lµ do nã chøa ®ùng nhiÒu rñi ro tÝnh dông thªm vµo ®ã nã cßn cã thÓ ®Èy c¸c ng©n hµng trung ¬ng
vµo t×nh thÕ khã kh¨n khi ph¶i lùa chän. V× vËy nã Ýt ®îc sö dông vµo nghiÖp vô nµy. Trªn thÕ giíi, hiÖn nay cã rÊt Ýt níc cã ®îc thÞ trêng lý tëng- lµ ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng thÞ trêng më. V× vËy, c¸c c«ng cô cÇn ®îc kÕt hîp víi nhau phô thuéc vµo chiÕn lîc cô thÓ ¸p dông cho tõng thêi kú vµ cho tõng quèc gia. VËy nghiÖp vô thÞ trêng më cã mèi quan hÖ nh thÕ nµo víi c¸c c«ng cô kh¸c!
Víi c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc, ng©n hµng Trung ¬ng kÕt hîp víi nghiÖp vô thÞ trêng më sÏ lµm t¨ng cêng tÝnh hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gióp cho Ng©n hµng Trung ¬ng ®o ®îc t¸c ®éng víi l·i suÊt vµ cung øng tiÒn. Tuy nhiªn dù tr÷ b¾t buéc lµ ph¬ng ph¸p truyÒn thèng cña c¸c Ng©n hµng Trung ¬ng. Tuy r»ng viÖc thay ®æi tû lÖ tµi s¶n ®îc yªu cÇu ë d¹ng dù tr÷ râ rµng lµ ph¬ng tiÖn ®Ó kiÓm so¸t tiÒn tÖ nhng v× hiÖn nay viÖc sö dông nghiÖp vô thÞ trêng më ®· trë nªn réng r·i h¬n nªn thùc tÕ c¸c Ng©n hµng Trung ¬ng Ýt ph¶i thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc – 1 c«ng cô t¬ng ®èi th« s¬. Ngµy nay vai trß cña c«ng cô nµy ®· bÞ h¹ thÊp v× c¸c ng©n hµng cho r»ng hä bÞ bÊt c«ng h¬n so víi c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c còng ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô ng©n hµng mµ l¹i kh«ng ph¶i ®Ó l¹i mét kho¶n dù tr÷ b¾t buéc ®îc qui ®Þnh tõ phÝa Ng©n hµng Trung ¬ng. Do vËy mét sè níc nh Anh kh«ng ¸p dông tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc hoÆc chØ duy tr× nã ë mét møc cÇn thiÕt víi mét møc dù tr÷ tèi thiÓu, ho¹t ®éng thÞ trêng më sÏ tù ph¸t huy hiÖu qu¶ vµ ¶nh hëng cña nã ®Õn l·i suÊt vµ møc cung tiÒn. Tuy vËy song song víi nghiÖp vô nµy dù tr÷ b¾t buéc vÉn vµ c«ng cô quan träng cña Ng©n hµng Trung ¬ng.
Song hµnh víi nghiÖp vô thÞ trêng më, chiÕt khÊu t¸i chiÕt khÊu còng ®îc coi lµ c¸c c«ng cô chñ ®¹o Ng©n hµng Trung ¬ng nghiªn cøu x¸c lËp mét c¸ch phï hîp mèi quan hÖ vµ trËt tù vËn hµnh gi÷a hai c«ng cô nµy kh¸c víi chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu, c¸c ng©n hµng tham gia nghiÖp vô nµy kh«ng chØ nh»m môc tiªu qu¶n lý kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña m×nh mµ ®©y cßn lµ c¬ héi kinh doanh víi nh÷ng môc tiªu lîi nhuËn râ rµng. §Ó h¹n chÕ c¸c ng©n hµng tiÕp cËn ®îc víi Ng©n hµng Trung ¬ng th«ng qua “ cöa sæ chiÕt khÊu “ v× nÕu kh«ng th× nghiÖp vô thÞ trêng më kh«ng thÓ sö dông nh mét c«ng cô c¬ b¶n ®îc, cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ l·i suÊt chiÕt khÊu vµ ®iÒu kiÖn chiÕt khÊu chÆt chÏ. Nh vËy “ cöa sè chiÕt khÊu “ sÏ trë nªn kÐm hÊp hÉn víi c¸c ng©n hµng khi hä cã ý ®Þnh tham gia vµo nghiÖp vô nµy ®ång thêi ®©y còng lµ biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ viÖc l¹m dông cöa sæ chiÕt khÊu ë Ng©n hµng Trung ¬ng. MÆc dï nghiÖp vô thÞ trêng më vµ “ cöa sæ chiÕt khÊu” cã thÓ ®îc triÓn khai song hµnh trong ®iÒu hµnh tiÒn tÖ nhng Ng©n hµng Trung ¬ng cßn b¶o ®¶m r»ng cã sù t¸ch b¹ch râ rµng ph¹m vi t¸c ®éng cña chóng ®Ó cã thÓ ®iÒu hµnh vµ phèi hîp hai c«ng cô nµy ph¸t huy t¸c dông tèt nhÊt theo môc tiªu cu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
ThÞ trêng më lµ c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ chñ yÕu ë c¸c níc c«ng nghiÖp vµ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ víi nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Nã cho phÐp Ng©n hµng Trung ¬ng cã kh¶ n¨ng linh ho¹t h¬n trong viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm vµ khèi lîng giao dÞch tiÒn tÖ theo ý muèn, thóc ®Èy nhiÒu mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt kinh doanh vµ kh¾c phôc ®îc nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c c«ng cô trùc tiÕp. Thay v× viÖc sö dông nh÷ng c«ng cô trùc tiÕp kÐm hiÖu qu¶, khi nghiÖp vô thÞ trêng më ®· ph¸t huy ®Çy ®ñ t¸c dông cña nã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp, c«ng cô nµy ®îc sö dông thêng xuyªn h¬n bëi nh÷ng u ®iÓm h¬n h¼n cña m×nh so víi c¸c c«ng cô kh¸c nh thÞ trêng më cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t hoµn toµn vÒ mÆt khèi lîng. Sù kiÓm so¸t nµy mang tÝnh chÊt chñ ®éng vµ linh ho¹t vÒ thêi gian vµ møc ®é t¸c ®éng. H¬n n÷a ë bÊt kú møc ®é nµo, môc ®Ých nµo khi sö dông nghiÖp vô nµy Ng©n hµng Trung ¬ng lu«n t¹o ®îc tÝnh kh¸ch quan trong t¸c ®éng nh mét th¬ng nh©n tham gia vµ thÞ trêng. ThÞ trêng më cßn cã t¸c ®éng hai chiÒu. §iÒu nµy ®· kh¾c phôc ®îc h¹n chÕ trong viÖc t¸c ®éng mét chiÒu cña Ng©n hµng Trung ¬ng khi tiÕn hµnh chÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu. Khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng trªn thÞ trêng më, Ng©n hµng Trung ¬ng cã thÓ söa ch÷a sai lÇm cña m×nh b»ng nghiÖp vô ngîc l¹i – mua hoÆc b¸n trong khi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc muèn thay ®æi th× ph¶i kÐo theo hµng lo¹t chi phÝ vµ thñ tôc hµnh chÝnh phøc t¹p th× víi thÞ trêng më cã thÓ thùc hiÖn mét c¸ch nhanh chãng mµ kh«ng gÆp ph¶i vÊn ®Ò trë ng¹i trong thñ tôc hµnh chÝnh. Víi mét lo¹t u ®iÓm kÓ trªn chóng ta thÊy râ ®îc nguyªn nh©n v× sao ngµy nay nghiÖp vô thÞ trêng më l¹i ®îc coi lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc sö dông ngµy cµng réng r·i. Tuy nhiªn nã kh«ng thÓ lµ hoÆc cha thÓ lµ c«ng cô thay thÕ hoµn h¶o nhÊt cho c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v× vËy viÖc ®iÒu tiÕt vµ phèi hîp c¸c c«ng cô nµy vÉn lµ mét vÊn ®Ò quan träng vµ kh«ng ai kh¸c ®ã chÝnh lµ Ng©n hµng Trung ¬ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong vÊn ®Ò nµy.
NghiÖp vô thÞ trêng më lµ nghiÖp vô b¾t buéc ph¶i diÔn ra trªn thÞ trêng Ng©n hµng Trung ¬ng muèn kiÕm so¸t tèt nghiÖp vô nµy cña m×nh th× cÇn ph¶i thÓ hiÖn râ vai trß cña nã trong viÖc h×nh thµnh nªn nh÷ng thÞ trêng lý tëng. §ã lµ nh÷ng thÞ trêng cã tÝnh minh b¹ch ®Ó cã thÓ khuyÕn khÝch sù tham gia réng r·i. Chóng ta cã thÓ ph©n t¹m thêi hai thÞ trêng chÝnh mµ Ng©n hµng Trung ¬ng ®ãng vai trß chñ ®¹o: thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp. §èi víi thÞ trêng s¬ cÊp – lµ n¬i ®Êu thÇu c¸c lo¹i chøng kho¸n míi cña kho b¹c ph¸t hµnh mµ Ng©n hµng Trung ¬ng lµ ngêi ®øng ra b¶o l·nh vµ lµm ®¹i lý ®Êu thÇu. §Ó ®¶m b¶o ch¾c ch¾n r»ng thÞ trêng s¬ cÊp cung cÊp nh÷ng chøng kho¸n nî cã ®Òu nh»m khuyÕn c¸o c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia ®Êu thÇu Ng©n hµng Trung ¬ng cÇn thÓ hiÖn râ vai trß chñ ®¹o ngay tõ giai ®o¹n ®Çu. Mét sù b¶o ®¶m r»ng c¸c chøng kho¸n sÏ ®îc chuyÓn giao ®óng h¹n vµ thanh to¸n nh ®· tho¶ thuËn sÏ lµm cho nã ®îc a chuéng trong lu th«ng. Ng©n hµng Trung ¬ng cã thÓ t¹o cho chøng kho¸n kho b¹c nh÷ng ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m nhÊt b»ng c¸ch phèi hîp ¸p dôngc ¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÞ trêng chøng kho¸n cña ChÝnh phñ ch¼ng h¹n nh hÖ thèng kÕ to¸n hay qui tr×nh thanh to¸n víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. ViÖc ®Æt ra mét sè qui ®Þnh víi c¸c bªn tham gia giao dÞch víi Ng©n hµng Trung ¬ng còng ®a ra mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu còng nh viÖc niªm yÕt râ rµng gi¸ mua vµ gi¸ b¸n trªn thÞ trêng. ChÝnh v× sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn kh«ng ngõng cña thÞ trêng s¬ cÊp, thÞ trêng thø cÊp lóc ®ã còng sÏ héi ®ñ nh÷ng tiªu chuÈn cÇn thiÕt cho sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña m×nh. ThÞ trêng liªn ng©n hµng vµ thÞ trêng tiÒn tÖ lµ mét vÝ dô. Sù ®a d¹ng cña thÞ trêng s¬ cÊp còng lµ sù ®a d¹ng trong thÞ trêng thø cÊp. V× vËy bªn c¹nh viÖc hoµn thiÖn vai trß chñ ®¹o cña m×nh ë thÞ trêng s¬ cÊp, Ng©n hµng Trung ¬ng cÇn ph¸t huy khuyÕn khÝch cho c¸c thÞ trêng thø cÊp ph¸t triÓn. V× r»ng ho¹t ®éng thÞ trêng më sÏ trë nªn dÔ dµng h¬n rÊt nhiÒu trªn thÞ trêng thø cÊp. Nh vËy vai trß cña Ng©n hµng Trung ¬ng lµ v« cïng quan träng, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c¸c Ng©n hµng Trung ¬ng ®a ra v× vËy nã sÏ cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh lµ sÏ hµnh ®éng nh thÕ nµo ®Ó ®¹t môc tiªu ®· ®Æt ra. Vµ viÖc sö dông lo¹i c«ng cô cã hiÖu qu¶ nhÊt – nghiÖp vô thÞ trêng më – phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ho¹t ®éng c¶u Ng©n hµng Trung ¬ng – Ng©n hµng cã mét vÞ trÝ v« cïng quan träng trong hÖ thèng ng©n hµng cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, kÓ tõ khi nã ra ®êi .
- NghiÖp vô thÞ trêng më – C«ng cô quan träng cña Ng©n hµng Trung ¬ng.
§èi víi bÊt kú mét Ng©n hµng Trung ¬ng nµo th× viÖc æn ®Þnh gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn lµ nhiÖm vô quan träng nhÊt. Muèn hoµn thµnh ®îc träng tr¸ch nµy ngoµi c¸c chÝnh s¸ch vÜ m«t th× Ng©n hµng Trung ¬ng cßn sö dông ba c«ng cô quan träng ®ã lµ: T¸i chiÕt khÊu, nghiÖp vô thÞ trêng më vµ dù tr÷ b¾t buéc trong ®ã quan träng nhÊt lµ nghiÖp vô thÞ trêng më. Së dÜ ®îc coi lµ quan träng bëi v× nã lµ nh©n tè ®Çu tiªn cã thÓ lµm thay ®æi l·i suÊt hoÆc c¬ së cña l·i suÊt tiÒn tÖ.
Th«ng thêng Ng©n hµng Trung ¬ng c¸c níc sö dông nhiÒu lo¹i giÊy tê cã gi¸ kh¸c nhau ®Ó giao dÞch trong nghiÖp vô thÞ trêng më. §ã lµ tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c, tÝn phiÕu Ng©n hµng Trung ¬ng, chøng chØ tiÒn göi ( CD ), th¬ng phiÕu ( thêi h¹n ng¾n ), chÊp nhËn ( hèi phiÕu ) cña c¸c ng©n hµng ... Tuy nhiªn hÇu hÕt c¸c Ng©n hµng Trung ¬ng thêng thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thÞ trêng më b»ng chøng kho¸n kho b¹c, bëi v× chøng kho¸n kho b¹c cã tÝnh thanh kho¶n cao, dÔ chuyÓn ®æi trªn thÞ trêng vµ do ®ã dÔ ®îc c¸c bªn giao dÞch chÊp nhËn trong giao dÞch.
Ngoµi ra thÞ trêng më cßn cã 5 u ®iÓm næi bËt díi ®©y:
- NghiÖp vô thÞ trêng më ph¸t sinh theo ý tëng chñ ®¹o cña Ng©n hµng Trung ¬ng, trong ®ã Ng©n hµng Trung ¬ng hoµn toµn kiÓm so¸t ®îc khèi lîng giao dÞch, tuy nhiªn viÖc kiÓm so¸t nµy lµ gi¸n tiÕp.
- NghiÖp vô thÞ trêng më võa chÝnh x¸c võa linh ho¹t, cã thÓ sö dông ë bÊt kú qui m« nµo, khi cã yªu cÇu thay ®æi vÒ dù tr÷ hoÆc c¬ së tiÒn tÖ, dï ë møc nhá nµo ®i n÷a, nghiÖp vô thÞ trêng më còng cã thÓ ®¹t ®îc b»ng c¸ch mua hoÆc b¸n chøng kho¸n.
- NghiÖp vô thÞ trêng më dÔ dµng ®¶o chiÒu. NÕu Ng©n hµng Trung ¬ng cã m¾c sai sãt nµo ®ã trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më th× cã thÓ ngay tøc kh¾c söa ch÷a sai sãt ®ã.
- NghiÖp vô thÞ trêng më cã tÝnh an toµn cao, giao dÞch trªn thÞ trêng më hÇu nh kh«ng gÆp rñi ro, xÐt trªn gãc ®é cña c¶ Ng©n hµng Trung ¬ng lÉn c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, bëi v× c¬ së b¶o ®¶m cho c¸c giao dÞch trªn thÞ trêng më ®Òu lµ nh÷ng giÊy tê cã gi¸, cã tÝnh thanh kho¶n cao, kh«ng cã rñi ro tµi chÝnh (1 T¹p chÝ Ng©n hµng sè 9 – n¨m 2000
).
II. NghiÖp vô thÞ trêng më ë mét sè níc trªn thÕ giíi
Sau cuéc suy tho¸i kinh tÕ n¨m 1920 – 1921 Côc dù tr÷ liªn bang Mü (Fed) thiÕu vèn nghiªm träng nguån thu nhËp tríc ®ã cña Fed chñ yªó thu tõ nghiÖp vô chiÕt khÊu nhng nay do cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ®· ®Ó l¹i hËu qu¶ lµ khèi lîng vay chiÕt khÊu gi¶m sót dÉn ®Õn gi¶m nguån thu. Fed “ bÝ tiÒn” ®µnh nghÜ c¸ch bu«n b¸n chøng kho¸n kiÕm l·i ®Ó tiÕp tôc ho¹t ®éng cña m×nh. trong khi thùc hiÖn mua chøng kho¸n bçng nhiªn c¸c nhµ ®iÒu hµnh thÞ trêng tiÒn tÖ ph¸t hiÖn thÊy dù tr÷ trong toµn hÖ thèng ng©n hµng t¨ng lªn cßn c¸c kho¶n cho vay vµ tiÒn göi t¨ng lªn gÊp béi. KÕt qu¶ nµy ®îc Fed rót ra tõ thùc tÕ v« t×nh lµ viÖc mua b¸n chøng kho¸n sinh l·i cã thÓ lµm thay ®æi c¬ sè tiÒn nh¹y bÐn nhÊt tõ ®ã vµo cuèi n¨m 1920 nghiÖp vô thÞ trêng më b¾t ®Çu ®i vµo cuéc sèng (11 .2 T¹p chÝ Ng©n hµng sè 3 + 4 th¸ng 2/1999
) Tõ ®ã Fed sö dông nghiÖp vô nµy trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tr¶i qua nhiÒu thêi kú biÕn ®éng vÒ kinh tÕ víi nhiÒu h×nh thøc giao dÞch kh¸c nhau vµ qui m« ho¹t ®éng ngµy cµng ®îc më réng chøng tá Fed ®· sö dông c«ng cô nµy hiÖu qu¶ ®Õn møc nµo.
H×nh thøc giao dÞch
1990
1991
1992
1993
Mua h¼n
25,2
31,4
34,1
36,9
B¸n h¼n
7,6
1
1,6
0
Hîp ®ång mua l¹i
189,9
508,7
533,3
627,6
B¸n mua ®¶o ngîc
48,3
75,3
28,6
10,9
(2) Gi¸ trÞ giao dÞch trªn thÞ trêng më – Côc dù tr÷ liªn bang (®¬n vÞ: Tû USD)
B¶ng sè liÖu trªn cho ta thÊy nghiÖp vô thÞ trêng më ®· ®îc Fed ph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ cña nã. §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i ®îc r»ng mäi níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh Mü víi mét tr×nh ®é khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i bËc nhÊt trªn thÕ giíi, hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ v« cïng ph¸t triÓn vµ tÝnh linh ho¹t cña c«ng cô thÞ trêng më ®· ®îc thùc hiÖn chñ yÕu trªn thÞ trêng thø cÊp v× gi¸ trÞ giao dÞch cña nã. ë c¸c níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, c¸c Ng©n hµng Trung ¬ng lu«n sö dông kÕt hîp nhiÒu c«ng cô chñ ®¹o vÝ dô nh Ng©n hµng liªn bang §øc thùc hiÖn nghiÖp vô nµy tõ nh÷ng n¨m 1970 cho ®Õn nay dùa trªn c¬ së khèi lîng tiÒn cung øng hµng n¨m tõ ®ã quyÕt ®Þnh ®a ra hoÆc rót tiÒn vÒ Ng©n hµng Trung ¬ng th«ng qua thÞ trêng nµy. HiÖn nay Ng©n hµng Trung ¬ng §øc th«ng qua thÞ trêng më chiÕn kho¶ng 70% khèi lîng tiÒn cung øng hµng n¨m cßn c¸c h×nh thøc kh¸c chiÕm kho¶ng 30%. ViÖc cung øng tiÒn chñ yÕu thùc hiÖn trªn c¸c chøng kho¸n do Ng©n hµng Trung ¬ng §øc quy ®Þnh nh hèi phiÕu, tÝn phiÕu Ng©n hµng Trung ¬ng, mét sè tr¸i phiÕu cña ng©n hµng th¬ng m¹i ... Vµo thêi kú ®Çu ®Êu thÇu theo ph¬ng ph¸p khèi lîng vµ tõ nh÷ng n¨m 1980 cho ®Õn nay ®Êu thÇu b»ng ph¬ng ph¸p l·i suÊt lµ chñ yÕu (1 T¹p chÝ khoa häc vµ ®µo t¹o ng©n hµng sè 3 th¸ng 5 + 6/2000
1). ViÖc qui ®Þnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh cña Ng©n hµng Trung ¬ng §øc lµ theo kho¶n 21 cña luËt tæ chøc Deutsche Bundesbank. Nh÷ng ®iÒu kho¶n bæ sung vµo ngµy 31/03/1971 cho phÐp Ng©n hµng Trung ¬ng §øc quyÒn can thiÖp vµo thÞ trêng më ®Õn tõng ngµy. Kh¸c víi Fed, Fed thùc hiÖn thÞ trêng më víi hai môc tiªu ®ã lµ tiÒn mÆt ngoµi lu th«ng vµ dù tr÷ b¾t buéc nh»m t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt, Ng©n hµng Trung ¬ng §øc ngoµi hai môc tiªu trªn nã cßn cã t¸c ®éng ®Õn lîng chøng kho¸n mµ c¸c nhµ ®Çu t vµo cuèi mçi kú. Chøng kho¸n lµ mét lo¹i vèn cña c¸c ng©n hµng trung gian ë §øc. Do vËy khi Ng©n hµng Trung ¬ng §øc ®iÒu tiÕt b»ng nghiÖp vô thÞ trêng më nã sÏ g©y ¶nh hëng réng r·i ®Õn ®iÒu kiÖn tÝn dông trong toµn nÒn kinh tÕ.
N¨m
Lo¹i chøng kho¸n
1980
1985
1990
1995
Tr¸i phiÕu kho b¹c ng¾n h¹n
00
- 0,7
00
-
Tr¸i phiÕu kho b¹c dµi h¹n
+ 1,3
- 0,3
+ 0,1
- 1,9
Chøng th nî
+ 3,1
+ 0,4
- 0,5
+ 11,5
Tr¸i phiÕu tiÕt kiÖm
- 0,1
+ 1,2
+ 0,8
00
(1) NghiÖp vô thÞ trêng më ®èi víi lo¹i phiÕu kho b¹c ë DBB )
( B¸n ra - ; mua vµo + ; ®¬n vÞ: Tû DM )
Tõ khi ra ®êi, n¨m 1897, Ng©n hµng Trung ¬ng §øc ®· sö dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó ®a nÒn kinh tÕ ®i lªn vît qua nh÷ng giai ®o¹n khã kh¨n nhÊt c¶u ®Êt níc. Trong nh÷ng n¨m mµ tæng cÇu bÞ th¾t chÆt, gi¸ c¶ trë nªn æn ®Þnh, l¹m ph¸t thÊp nhng s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn vµ thÊt nghiÖp gia t¨ng. Cßn vµo nh÷ng n¨m tæng cÇu ®îc kÝch thÝch ®Ó t¨ng nhanh gi¸ c¶ cung t¨ng nhanh h¬n, ®ång DM xuèng gi¸ thóc ®Èy xuÊt khÈu, c«ng nghiÖp néi ®Þa t¨ng, s¶n lîng ®îc më réng vµ thÊt nghiÖp gi¶m ®i nhiÒu. NÒn kinh tÕ ®i gÇn h¬n ®Õn toµn dông. §ã lµ vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nghiÖp vô thÞ trêng më.
Cïng víi c¸c níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, Trung Quèc mét quèc gia ®«ng d©n sè nhÊt còng ®· cã nh÷ng bíc c¶i c¸ch ®¸ng kÓ trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. MÆc dï bíc vµo thêi kú ®æi míi gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nhng Trung Quèc ®· dÇn dÇn kh¾c phôc vµ ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p mµ Trung Quèc ®· sö dông ®ã lµ c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ – dù tr÷ b¾t buéc – l·i chiÕt khÊu – nghiÖp vô thÞ trêng më. NghiÖp vô thÞ trêng më ë Trung Quèc b¾t ®Çu ph¸t triÓn tõ khi cã nghiÖp vô ngo¹i hèi. N¨m 1994, Trung Quèc ®· thùc hiÖn nh÷ng bíc c¶i c¸ch ngo¹i hèi kh¸ quan träng, thiÕt lËp thÞ trêng ngo¹i hèi gi÷a c¸c ng©n hµng. Thùc hiÖn x¸c ®Þnh tû gi¸ ®ång Nh©n d©n tÖ theo híng thÞ trêng cã ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. Th¸ng 4/1996 Ng©n hµng nh©n d©n Trung quèc b¾t ®Çu thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më th«ng qua viÖc mua b¸n tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. GÇn ®©y Ng©n hµng nh©n d©n Trung quèc coi träng viÖc ph¸t triÓn h×nh thøc cho vay b»ng ngo¹i tÖ vµ lµm cho lîng tiÒn c¬ së t¨ng nhanh vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn vËn dông nghiÖp vô thÞ trêng më nh thÕ nµo? Tuy nh÷ng giao dÞch cña nghiÖp vô nµy cßn cha cao song vÒ s¬ bé viÖc ®Æt c¬ së ®Ó ph¸t triÓn réng h¬n nghiÖp vô nµy ®· ®îc thùc hiÖn. Nh viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i c«ng cô tµi chÝnh, thÞ trêng tr¸i phiÕu chÝnh phñ, c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch c¸c qui ®inh cã liªn quan (1 T¹p chÝ tµi chÝnh sè 10 n¨m 1999
1) vÊn ®Ò nµy kh«ng thÓ hoµn thiÖn trong thêi gian ng¾n mµ cßn ph¶i trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh, nã phô thuéc nhiÒu vµo viÖc lùa chän chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña Trung Quèc trong t¬ng lai.
Nh vËy xu híng chung cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ã lµ tËp trung vµo sö dông c¸c c«ng cô mang tÝnh chÊt hiÖu qu¶ vµ an toµn cao nhÊt ®Ó thay thÕ dÇn nh÷ng c«ng cô kh«ng cßn thÝch hîp trong ®iÒu kiÖn ®æi míi liªn tôc nh hiÖn nay. ViÖt Nam lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn, trªn ®µ ®i lªn x©y dùng mét nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i còng tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu kü thuËt trªn thÕ giíi, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm mµ c¸c níc ®· tr¶i qua. ViÖc ViÖt Nam ngµy cµng hoµ nhËp theo xun híng chung, ®Æc biÖt ®· tõng bíc ®i vµo nh÷ng c¶i c¸ch ®em l¹i nh÷ng lîi Ých kinh tÕ kh«ng nhá - ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua nghiÖp vô thÞ trêng më.
III. Thùc tr¹ng nghiÖp vô thÞ trêng më ë ViÖt Nam hiÖn nay
Sau mét thêi gian chuÈn bÞ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt, ngµy 12/7/2000 t¹i Hµ Néi, Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam ®· chÝnh thøc lµm lÔ khai tr¬ng ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ trêng më ho¹t ®éng nµy ®· chÝnh thøc ®îc coi lµ mét c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam lµ bíc tiÕn quan träng trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam ®· ®a c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ( theo IMF ) vµo vËn hµnh vµ ¸p dông trong ®iÒu kiÖn níc ta hiÖn nay. Tríc ®©y, tr¶i qua c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung gÇn 4 thËp kû, ®Ó phï hîp víi c¬ chÕ ®ã Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam kh«ng thÓ sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C¸c c«ng cô ®ã chØ cã thÓ vµ ngµy c¶ trªn thùc tÕ, ph¸t huy t¸c dông khi cã sù ®æi míi trong ho¹t ®éng ng©n hµng. ë ViÖt Nam viÖc thiÕt lËp vµ ®iÒu khiÓn thÞ trêng tiÒn tÖ thuéc thÈm quyÒn c¶u Ng©n hµng Nhµ níc. Ngµy 21/6/1993 Thèng ®èc ng©n hµng nhµ níc ®· ký quyÕt ®Þnh 114/Q§-NH14 vÒ viÖc “ ban hµnh qui chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng” vµ ®©y lµ bíc khëi ®Çu cho qu¸ tr×nh thiÕt lËp thÞ trêng tiÒn tÖ ViÖt Nam. §Õn th¸ng 7/1993 thÞ trêng néi tÖ liªn ng©n hµng ®· ®îc ®a vao ho¹t ®éng. Tuy nhiªn h×nh thøc mua b¸n trªn thÞ trêng nµy chñ yÕu vÉn lµ *** l·i suÊt. Do cßn gÆp khã kh¨n chung vÒ nguån vèn vµ mét sè bé phËn cÊu thµnh cña thÞ trêng vèn vÉn cha ®îc h×nh thµnh. Tõ n¨m 1996 Ng©n hµng Nhµ níc ®îc phÐp ®øng ra tæ chøc cho Ng©n hµng th¬ng m¹i ®Êu thÇu mua tr¸i phiÕu kho b¹c nhµ níc, tû lÖ l·i suÊt thÊp nhÊt sÏ ®îc chÊp nhËn trong thÇu (1 T¹p chÝ Ng©n hµng sè 10 th¸ng 5/1999
1) Tuy nhiªn ho¹t ®éng nµy míi chØ mang tÝnh chÊt mét chiÒu. Ho¹t ®éng chuyÓn nhîng diÔn ra sau ®ã kh«ng hÒ t¸c ®éng lµm thay ®æi c¬ sè tiÒn tÖ. Bíc sang c¬ chÕ míi hÖ thèng Ng©n hµng còng ®· cã hµng lo¹t nh÷ng biÕn ®æi trong ho¹t ®éng cña m×nh. §èi víi c«ng cô thÞ trêng më §iÒu 21 LuËt Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam kho¸ 10 kú häp thø 2 th«ng qua qui ®Þnh: “Ng©n hµng Nhµ níc thùc hiÖn nghiÖp vu thÞ trêng më th«ng qua viÖc mua b¸n tÝn phiÕu kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu ng©n hµng Nhµ níc vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c trªn thÞ trêng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia” (1) Nh vËy víi luËt Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam vµ LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®îc th«ng qua vµo ngµy 12/12/97 vµ chÝnh thøc ¸p dông vµo ngµy 01/10/1998 xÐt vÒ ph¬ng diÖn ph¸p lý nghiÖp vô thÞ trêng më ®· héi ®ñ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt cho ®Õn khi chÝnh thøc khai tr¬ng nghiÖp vô nµy. Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam ®· ban hµnh qui chÕ vÒ nghiÖp vô thÞ trêng më theo quyÕt ®Þnh sè 85/2000 – Q§ - NHNN 14 ra ngµy 9/3/2000 ®©y lµ mét v¨n b¶n híng dÉn chi tiÕt vÒ nh÷ng qui ®Þnh cÇn thiÕt cña nghiÖp vô nµy. Qui chÕ nµy ®· qui ®Þnh râ rµng ph¹m vi ®iÒu chØnh vµ ®èi tîng ¸p dông, qui ®Þnh ngêi l·nh ®¹o, qui ®Þnh nh÷ng ®iÒu kiÖn khi tham gia thÞ trêng më cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n còng nh c¸c lo¹i giÊy tê ®îc phÐp giao dÞch. C¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng nµy còng
®îc qui ®Þnh râ rµng c¸c ®iÒu 13, 14, 15 cho ®Õn ®iÒu 24. Tr¸ch nhiÖm, hay nãi c¸ch kh¸c lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia còng ®îc qui ®Þnh cô thÓ(2). Theo qui chÕ nµy h×nh thøc chñ yÕu cña nghiÖp vô thÞ trêng më cña níc ta lµ trªn thÞ trêng s¬ cÊp ®Êu thÇu c¸c giÊy tê cã gi¸ vµ ®iÒu nµy còng ®· ®îc mét sè thµnh tùu ban ®Çu. Trong n¨m 1999, tÝnh ®Õn ngµy 6/12 Ng©n hµng nhµ níc ®· tæ chøc ®îc 44 phiªn ®Êu thÇu tr¸i phiÕu kho b¹c nhµ níc. Tæng lîng tr¸i phiÕu tróng thÇu ®· b¸n ®îc lµ 2.673 tû ®ång víi l·i suÊt ®Êu thÇu ngµy cµng gi¶m. §ång thêi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®· mua 2700 tû ®ång c«ng tr¸i quèc gia so víi 4490 tû ®ång ®· b¸n ®îc. Sau ®ã 8 ng©n hµng Th¬ng m¹i ®· tæ chøc chiÕt khÊu mua l¹i ®îc gÇn 100 tû ®ång trong tæng khèi lîng c«ng tr¸i võa ph¸t hµnh (1) §iÒu nµy chøng tá r»ng thÞ trêng tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ngµy cµng ®îc më réng vµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ trë thµnh c«ng cô tµi chÝnh quan träng hiÖn nay. Sang n¨m 2000, khi nghiÖp vô thÞ trêng më ®îc khai tr¬ng ®· tiÕn hµnh ®îc 3 phiªn giao dÞch víi tæng doanh sè mua b¸n lµ 688 tû ®ång tÝn phiÕu c¸c lo¹i. Cho ®Õn phiªn giao dÞch thø 3 cña thÞ trêng më ®îc tæ chøc vµo ngµy 4/8 võa qua 280 tû ®ång tÝn phiÕu Ng©n hµng nhµ níc ®îc ®a ra ph¸t hµnh theo h×nh thøc ®Êu thÇu víi l·i suÊt 4,6% n¨m kú h¹n 90 ngµy (
1. T¹p chÝ chøng kho¸n ViÖt Nam sè 8 Th¸ng 12/1999
2. B¸o ®Çu t chøng kho¸n sè 37 ngµy 18/8/2000
). Nh vËy ®©y lµ thµnh c«ng bíc ®Çu cña ViÖt Nam khi nghiÖp vô nµy cßn lµ mét c«ng cô cha ®îc sö dông nhiÒu. Tuy nhiªn giai ®o¹n nµy vÉn ®îc coi lµ giai ®o¹n thö nghiÖm v× vËy nã vÉn cha thùc sù trë thµnh c«ng cô theo ®óng nghÜa cña nã, cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®îc gi¶i quyÕt tríc tiªn ®ã lµ viÖc t¹o ra hµng ho¸ ®a dÇn viÖc sö dông c¸c tr¸i phiÕu trung h¹n dµi h¹n cßn thêi h¹n díi 1 n¨m ®îc giao dÞch trªn thÞ trêng. Tãm l¹i nghiÖp vô thÞ trêng më mÆc dï lµ nghiÖp vô linh ho¹t vµ chñ ®éng nhÊt trong c¸c lo¹i c«ng cô, ViÖt Nam ®· cã bíc chuÈn bÞ ®Ó ®a nghiÖp vô nµy vµo ho¹t ®éng
song vÉn cßn gÆp nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh cÇn ®îc kh¾c phôc trong thêi gian tíi ®©y.
Víi c¸c níc ®· ph¸t triÓn ®· tõng sö dông c¸c c«ng cô ®Ó ®iÒu chØnh c¬ sè tiÒn tÖ vµ t¹o ra nh÷ng biÕn ®éng trong 1,2,3
cung øng tiÒn th× nghiÖp vô thÞ trêng më lu«n lµ c«ng cô tuyÖt vêi nhÊt, cã vai trß quyÕt ®Þnh quan träng nhÊt trong sè c¸c c«ng cô ®îc sö dông. T¹i sao vËy? C©u tr¶ lêi nh sau:
- NghiÖp vô thÞ trtêng më tù nã cã thÓ kiÓm so¸t ®îc toµn bé khèi lîng mµ nã thùc hiªn, trong khi ®ã, hµnh vi kiÓm so¸t nµy kh«ng thÓ cã ®îc víi c¸c c«ng cô kh¸c. Ch¼ng h¹n nh c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc, tù nã kh«ng ph¶n ¸nh ®îc toµn bé dù tr÷ thùc cña hÖ thèng ng©n hµng vµ do ®ã khã kiÓm so¸t lîng tiÒn cung øng. Hay nh víi nghiÖp vô chiÕt xuÊt, NHT¦ cã thÓ sö dông l·i suÊt chiÕt khÊu ®Ó ®iÒu tiÕt hay khuyÕn khÝch c¸c NHTM vay vèn nhng trªn thùc tÕ, nã kh«ng thÓ trùc tiÕp kiÓm so¸t ®îc khèi lîng chiÕt khÊu.
- Víi nghiÖp vô thÞ trêng më, NHT¦ cã thÓ ®iÒu chØnh c¬ sè tiÒn tÖ tuú theo ph¬ng møc ®é mong muèn th«ng qua viÖc mua hoÆc b¸n mét khèi lîng chøng kho¸n lín hay nhá.
- Víi nghiÖp vô thÞ trêng më, NHT¦ cã thÓ ®¶o ngîc t×nh thÕ b»ng c¸ch thay hµnh vi mua b»ng hµnh vi b¸n khi thÊy cung øng tiÒn tÖ t¨ng qu¸ nhanh do nã mua trªn thÞ trêng më qu¸ nhiÒu vµ ngîc l¹i.
Víi nh÷ng lîi thÕ h¬n h¼n c¸c c«ng cô kh¸c,cho nªn sau khi ra ®êi nghiÖp vô thÞ trêng më ®· ®îc ¸p dông réng r·i ë dÇu hÕt c¸c níc ph¸t triÓn. ë níc ta, nghiÖp vô thÞ trêng më b¾t ®Çu ®îc vËn hµnh vµo ngµy 12/7/2000, ®©y lµ mét bíc chuyÓn kh¸ quan träng trong viÖc ®æi míi qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN ViÖt Nam. Mêi th¸ng ®· tr«i qua kÓ tõ ngµy míi b¾t ®Çu, dï sao ®i ch¨ng n÷a th× víi tuæi thä cña mét c«ng cô thêi gian chØ cã tõng Êy th¸ng qu¶ lµ vÉn cßn qu¸ ng¾n vµ v× thÕ, cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn bµn b¹c xoay quanh c«ng cô nµy.
Thø nhÊt: ThÞ trêng më lµ g×? C©u hái tëng chõng nh ngí ngÈn, nhng trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i nh vËy. MÆc dï kh¸i niÖm vÌ thÞ trêng më ®îc chóng ta b¾t ®Çu tiÕp cËn tõ thêi kú ®Çu ®æi míi ho¹t ®éng ng©n hµng vµ cho ®Õn nay, NHNN ViÖt Nam ®ang thêng sö dông nghiÖp vô nµy vµo viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë níc ta, song ®Ó tr¶ lêi c©u hái trªn vÉn kh«ng Ýt ngêi cßn m¬ hå. Kh«ng Ýt tµi liÖu vµ s¸ch vë cña chóng ta ®· viÕt r»ng: NghiÖp vô thÞ trêng më lµ nghiÖp vô mua b¸n c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cña NHT¦ nh»m ®iÒu tiÕt khèi lîng tiÒn cung øng.
Theo R. GlemHubbard - §¹i häc Clumbia th× “ NghiÖp vô thÞ trêng më lµ viÖc mua vµ b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ trêng tµi chÝnh ®îc thùc hiÖn bëi Fed” (Money, the financial system and the economy – Trang 500).
Theo mét tµi liÖu cña §¹i häc Victoria New Zealand th× “ Mét nghiÖp vô thÞ trêng më x¶y ra khi NHT¦ thay ®æi c¬ sè tiÒn tÖ b»ng viÖc mua hoÆc b¸n c¸c chøng kho¸n tµi chÝnh trªn thÞ trêng më”.
Nh vËy, cã thÓ nãi mét c¸ch râ rµng r»ng: NghiÖp vô thÞ trêng më lµ nghiÖp vô ®îc thùc hiÖn bëi NHT¦ mµ néi dung cô thÓ cña nã lµ mua hoÆc b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n vµ c¸c chøng kho¸n nµy kh«n bÞ giíi h¹n vÒ thêi h¹n nh c¸ch hiÓu cña chóng ta l©u nay.
Trªn thùc tÕ, th× lý luËn ®· diÒu chØnh hµnh ®éng cña chóng ta. Theo QuyÕt ®Þnh 85/2000 Q§- NHNN 14 ngµy 9/3/2000 cña Thèng ®èc NHNN vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ nghiÖp vô thÞ trêng më trong ®iÒu 8 cã ghi “ C¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ®îc giao dÞch th«ng qua thÞ trêng më.
TÝn phiÕu kho b¹c.
TÝn phiÕu NHNN.
C¸c lo¹i giÊt tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c do Thèng ®èc NHNN quy ®Þnh cô thÓ trong tõng thêi kú.
Quy ®Þnh trªn cho thÊy trong tõng thêi kú cô thÓ, th× c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ®îc sö dông trong nghiÖp vô thÞ trêng më cña níc ta cã thÓ t¨ng thªm ngoµi tÝn phiÕu kho b¹c vµ tÝn phiÕu NHNN, nhng vÉn lµ “giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n”.
Sù kh¸c nhau gi÷a nhËn thøc cña chóng ta vµ c¸c níc ®· vµ ®ang sö dông nghiÖp vô thÞ trêng më cã thÓ cha nãi lªn ®îc mét c¸ch râ rµng nh thÕ nµo lµ ®óng nhÊt, tèt nhÊt. V× vËy, vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ chóng ta ph¶i chøng minh ®îc c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ trung, dµi h¹n còng cã ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tham gia vµo nghiÖp vô thÞ trêng më cña NHT¦. C¬ së cña nã nh sau:
- Hµnh vi mua vµo vµ b¸n ra c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ lµ hoat ®éng diÔn ra thêng xuyªn trªn thÞ trêng më. Lóc nµy mua vµo th× lóc kh¸c b¸n ra, thËm chÝ NHT¦ cã thÓ thay hµnh vi b¸n nÕu ph¸t hiÖn ra m×nh ®· mua chøng kho¸n qu¸ nhiÒu vµ v× vËy,®· ®a tiÒn vµo lu th«ng vît møc cÇn thiÕt. Vµ ngîc l¹i, thay hµnh vi b¸n b»ng hµnh vi mua khi c¶m nhËn ®îc sù “ngét ng¹t, nghÏn t¾c” cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng ®ñ c¬ sè tiÒn tÖ cÇn thiÕt mµ nguyªn nh©n do NHT¦ b¸n ra mét sè lîng chøng kho¸n qu¸ lín; v× vËy ®· rót vÒ mét sè lêng tiÒn qu¸ møc cÇn thiÕt tõ lu th«ng. ChÝnh hµnh vi mua b¸n, trao ®æi thêng xuyªn c¸c lo¹i kh¶ n¨ng nèi kÕt nhiÒu nguån vèn ng¾n h¹n thµnh nguån vèn trung, dµi h¹n ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trªn thÞ trêng vèn. Mét nÒn kinh tÕ ®· cã chøng kho¸n, ®· cã thÞ trêng chøng kho¸n th× tÝnh chÊt dµi h¹n cña nguån vèn chØ tån t¹i ë phÝa ngêi ph¸t hµnh, mµ b¶n chÊt cña nguån vèn dµi h¹n nµy chÝnh lµ mét chuçi nguån vèn ng¾n h¹n t¹o thµnh, chóng ta kh«ng ph¶i e ng¹i , lo l¾ng r»ng mua chøng kho¸n trung, dµi h¹n sÏ lµm cho vèn bÞ ø ®äng, vèn bÞ n»m chÕt mét chç.
-Trong nghiÖp vô thÞ trêng më, kh«ng chØ cã ph¬ng thøc mua b¸n h¼n mµ cßn cã ph¬ng thøc giao dÞch cã kú h¹n. ChÝnh ph¬ng thøc giao dÞch nµy gióp cho NHT¦ cã thÓ chñ ®éng vÒ thêi h¹n vµ kh«ng bÞ phô thuéc vµo thêi h¹n cña chøng kho¸n.
- Ph©n tÝch trªn cho thÊy c¸c lo¹i chøng kho¸n trung vµ dµi h¹n cã ®ñ c¬ së ®Ó tham gia vµo nghiÖp vô thÞ trêng më. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn cô thÓ ë ViÖt Nam hiÖn nay, khi mµ thÞ trêng chøng kho¸n míi ®i vµo ho¹t ®éng, khi mµ nghiÖp vô thÞ trêng më còng chØ ®ang ë giai ®o¹n khëi ®Çu nÒn kinh tÕ còng cßn tiÒm Èn nhiÒu kh¶ n¨ng rñi ro, cho nªn mÆc dï chÊp nhËn c¸c lo¹i ch÷ng kho¸n trªn nguyªn t¾c, song trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn th× sù chän läc vÉn kh«ng bao giê thõa c¶.
Thø hai: Lo¹i chøng kho¸n vµ ph¬ng thøc giao dÞch.
Lo¹i chøng kho¸n giao dÞch: Trong sè c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ th× c¸c lo¹i chøng kho¸n do Kho b¹c Nhµ níc ph¸t hµnh lu«n lµ lo¹i chøng kho¸n ®îc giao dÞch chñ yÕu trªn thÞ trêng më. §iÒu nµy ®óng víi hÇu hÕt c¸c níc ®· vµ ®ang sö dông nghiÖp vô thÞ trêng më ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Lý di rÊt râ rµng vµ ®¬n gi¶n. C¸c lo¹i chøng kho¸n kho b¹c cã tØ lÖ rñi ro thÊp nhÊt. V× rñi ro thÊp cho nªn viÖc trao ®æi chøng kho¸n kho b¹c trë lªn dÔ dµng h¬n do ngêi ta Ýt ph¶i lo l¾ng vµ tèn c«ng søc, chi phÝ ®Ó th¨m dß nhËn ®Þnh rñi ro.
MÆt kh¸c, chøng kho¸n kho b¹c cßn cã mét u thÕ h¬n h¼n c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c ë chç nã cã mét thÞ trêng v« cïng réng lín, ®©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó NHT¦ cã thÓ ®iÒu tiÕt c¬ sè tiÒn tÖ ë mét b×nh diÖn réng, thËm chÝ t¹i mét thêi ®iÓm tøc thêi nÕu thÊy cÇn thiÕt, thay v× ph¶i thùc hiÖn giao dÞch víi nhiÒu lo¹i chøng kho¸n c«ng ty kh¸c nhau bëi sè lîng chøng kho¸n mçi c«ng ty chØ cã giíi h¹n.
Còng t¬ng tù nh ë c¸c níc, ë ViÖt Nam, chøng kho¸n kho b¹c còng ®ang chiÕm u thÕ h¬n c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸ xÐt c¶ vÒ mùc ®é rñi ro vµ kÝch cì thÞ trêng.
Ph¬ng thøc giao dÞch: HiÖn nay, ë níc ta nghiÖp vô thÞ trêng më cã thÓ ¸p dông mét trong hai ph¬ng thøc giao dÞch sau:
B¸n vµ cam kÕt mua l¹i (giao dÞch cã kú h¹n).
Mua hoÆc b¸n h¼n.
Thùc ra thÞ trêng ®· thùc sù trë lªn s«i ®éng, giao dÞch trªn thÞ trêng më ®îc tiÕn hµnh thêng xuyªn, th× ¸p dông lo¹i ph¬ng thøc giao dÞch nµo kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m mµ nã phô thuéc vµo nhu cÇu giao dÞch cña c¸c ®èi t¸c tham gia thÞ trêng, hay nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ mét sù tho¶ thuËn. Tuy nhiªn, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ë níc ta th× viÖc quan t©m ®Õn ph¬ng thøc giao dÞch l¹i lµ cÇn thiÕt, bëi lÏ c¸c giao dÞch trªn thÞ trêng nµy cßn qu¸ nghÌo nµn. Nhng ph¶i ch¨ng “ph¬ng thøc mua b¸n h¼n chØ phï hîp víi giai ®o¹n ®Çu” nh mét sè ngêi ®· nhËn ®Þnh? T«i kh«ng cho lµ nh vËy. “Giai ®o¹n ®Çu” ë ®©y kh«ng ®îc râ rµng cho l¾m. H¬n n÷a, viÖc mua b¸n h¼n lµm cho tÝnh linh ho¹t cña NHT¦ trong viÖc ®iÒu tiÕt khèi lîng tiÒn cung øng cã nhiÒu kh¶ n¨ng bÞ suy gi¶m mµ nhÊt lµ giai ®o¹n ®©ï khi mµ thÞ tr¬ng míi chØ ho¹t ®éng mang tÝnh cÇm chõng th× mua b¸n h¼n qu¶ lµ rÊt nguy hiÓm (mua mµ kh«ng b¸n ra ®îc). T«i thiÕt nghÜ, trong ®iÒu kiÖn cña chóng ta hiÖn nay nªn h¹n. Riªng ®èi víi c¸c lo¹i chøng kho¸n trung vµ dµi h¹n th× NHT¦ nªn kÕt hîp 2 h×nh thøc:
- Giao dÞch cã kú h¹n.
- B¸n h¼n.
Kh«ng nªn dïng h×nh thøc “mua h¼n” víi lo¹i chøng kho¸n nµy.
Thø ba: ChÊp nhËn chi phÝ.
Trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng, mäi ho¹t ®éng giao dÞch vÉn diÔn ra tr«i ch¶y th× vÊn ®Ò gi¸ c¶ kh«ng ph¶i lµ mèi quan t©m ®Æc biÖt. Tuy nhiªn, trong nh÷ng trêng hîp ®Æc biÖt, NHT¦ cÇn ph¶i can thiÖp vµo khèi lîng cïng tiÒn tÖ mét c¸ch tøc thêi vµ víi mét khèi lîng ®¸ng kÓ, lóc ®ã chóng ta ph¶i quan t©m ®Õn gi¸. NHT¦ ph¶i dïng c¬ chÕ gi¸ ®Ó thùc hiÑn ®îc môc ®Ých cña m×nh ®Ó khi NHT¦ muèn b¸n th× sÏ cã ngêi mua vµ nÕu NHT¦ muèn mua còng cã ngay ngêi b¸n. Trong c¬ chÕ thÞ trêng, kh«ng thÓ b¾t buéc mµ ph¶i ®iÒu chØnh b»ng gi¸, dïng gi¸ thÊp ®Ó kÝch thÝch ngêi b¸n. §ã lµ chi phÝ ph¶i tr¶ cho viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tÖ trong nh÷ng thêi kú ®Æc biÖt vµ ®ã còng lµ chi phÝ cÇn thiÕt mµ NHT¦ ph¶i chÊp nhËn.
Thø t: T¹i sao ®· gÇn 1 n¨m ®i vµo ho¹t ®éng mµ giao dÞch trªn thÞ trêng më cña chóng ta vÉn cßn rÊt buån tÎ? (1)
IV. Nguyªn nh©n vµ mét sè gi¶i ph¸p trong vËn hµnh nghiÖp vô thÞ trêng më ë ViÖt Nam.
Theo tin tõ ng©n hµng nhµ níc, tÝnh ®Õn nay cã 15 tæ chøc tÝn dông trong c¶ níc ®¨ng ký vµ ®îc chÊp thuËn lµ thµnh viªn thÞ trêng më. NghiÖp vô thÞ trêng më ra ®êi còng ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu ®¸ng mõng. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng mÆt thuËn lîi, chóng ta ®ang vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Nguyªn nh©n c¬ b¶n nhÊt lµ do hÖ thèng ng©n hµng vµ thÞ trêng tµi chÝnh cha ph¸t triÓn ®i kÌm víi nã lµ sù thiÕu hôt vµ kÐm cái cña hµng ho¸ trªn thÞ trêng nµy. Hµng ho¸ míi chØ ®îc mua b¸n chñ yÕu trªn thÞ trêng s¬ cÊp, cßn thÞ trêng thø cÊp míi chØ h×nh thµnh vµ manh nha ho¹t ®éng. Hµng ho¸ chñ yÕu trªn thÞ trêng më lµ tÝn phiÕu kho b¹c nhng khèi lîng ph¸t hµnh cßn Ýt vµ cha thêng xuyªn. Còng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam cha ph¸t triÓn mÆc dï ngµy 20/7/2000 sµn giao dÞch chøng kho¸n ®· ra ®êi ë ViÖt Nam song ho¹t ®éng cña nã kÐm s«i ®éng, c¸c phiªn giao dÞch ®îc thùc hiÖn rÊt Ýt, khèi lîng l¹i cha chiÕm ®îc lßng tin cña c«ng chóng, sù thiÕu phong phó cña c¸c lo¹i hµng ho¸ nµy ®· khiÕn cho nã cha hÒ ph¸ huy t¸c dông trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
§i kÌm víi vÊn ®Ò nµy ®ã lµ sù cha hoµn chØnh cña hÖ thèng ng©n hµng vµ tµi chÝnh. HÖ thèng n¸y cha ph¸t huy ®îc hÕt kh¶ n¨ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ g©y cho c«ng chóng mét sù kh«ng tin tëng. Ng©n hµng Trung ¬ng- c¬ quan quyÒn lùc tèi cao cña hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh- cha ph¶i lµ tæ chøc cã quyÒn h¹n ®éc lËp trong ®iÒu tiÕt cung øng tiÒn ng©n hµng Trung ¬ng lu«n bÞ sù chi phèi cña chÝnh phñ vÒ møc cung tiÒn, l·i suÊt, tÝn dông… Ho¹t ®éng cña nã còng chØ thùc hiÖn trªn mét ph¹m vi hÑp ®ã lµ ho¹t ®éng tÝn dông víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ lín, víi xuèng tõng träng ®iÓm. NhiÒu ng©n hµng th¬ng m¹i l¹i lµ chi nh¸nh cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi ho¹t ®éng cña hä thêng diÔn ra trªn ®ång ngo¹i tÖ h¬n lµ néi tÖ. Do vËy ng©n hµng Trung ¬ng còng gÆp khã kh¨n tr«ng qu¶n lý tiÒn tÖ(1). Bªn c¹nh ®ã chÝnh lµ vÊn ®Ò tËp tung vµ ®éc quyÒn trong ngµnh ng©n hµng, mÆc dï ®· cã nhiÒu thay ®æi sau c¶i c¸ch hµnh chÝnh n¨m 1989. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay hÖ thèng ng©n hµng vÉn hoµn toµn ®îc ®éc quyÒn bëi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh víi tû lÖ thÞ phÇn lu«n trªn 75% (trong c¶ ho¹t ®éng huy ®éng vèn lÉn ho¹t ®éng cho vay)( 1. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 3 n¨m 2000.
2. T¹p chÝ Ng©n h¸ng sè 6 th¸ng 11/1999
). §©y còng lµ yÕu tè k×m h·m sù ph¸t triÓn réng r·i cña thÞ trêng më.
Ngoµi hai nh©n tè cã tÝnh chÊt chñ ®¹o nãi trªn th× viÖc b¶o ®¶m ho¹t ®éng cña thÞ trêng nµy dùa trªn c¬ së ph¸p lý còng kh«ng thÓ hthiÕu. MÆc dï nhµ níc ®· ®a vÊn ®Ò nµy trong luËt ng©n hµng trong c¸c quyÕt ®Þnh vµ quy chÕ ®· ban hµnh nhng ®ã còng cha ®Çy ®ñ, chi tiÕt vµ râ rµng. §iÒu nµy g©y ra nh÷ng khã kh¨n cho b¶n th©n c¸c bªn tham gia thÞ trêng më vµ cßn g©y sù kh«ng râ rµng trong c«ng chóng. Hä cã thÓ sÏ kh«ng hiÓu ®îc nghiÖp vô nµy sÏ vËn tranh nh thÕ nµo, ®iÒu kiÖn vµ tiªu chuÈn g× ®Ó ®îc tham gia… vµ v×
thÕ nã còng lµ nguyªn nh©n gãp phÇn cho nghiÖp vô thÞ trêng më cha ®îc hiÖu qu¶.
NghiÖp vô thÞ trêng më ra ®êi ®Ó lµm cho chÝnh s¸ch tiÒn tÒ cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn môc tiªu kinh tÕ x· héi lµ môc tiªu cña riªng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nã cßn lµ môc tiªu cu¶ hµng lo¹t chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c cña chÝnh phñ. Sù kÕt hîp thiÕu ®ång bé cña c¸c chÝnh s¸ch nµy còng lµm gi¶m ®i mét c¸ch ®¸ng kÓ hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. VËy cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p g× ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n cßn rÊt nhiÒu hiÖn nay ë ViÖt Nam.
NÕu nh thùc hiÖn tù do ho¸ tµi chÝnh tiÒn tÖ, h¹n chÕ sù can thiÖp cña chÝnh phñ vµ c¸c nguyªn t¾c hµnh chÝnh cøng nh¾c th× t×nh tr¹ng cña hÖ thèng ng©n hµng sÏ ®îc c¶i thiÖn. Nh vËy thÕ ®éc quyÒn trong ngµnh ng©n hµng bÞ ph¸ vì t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Ng©n hµng Trung ¬ng sÏ kh«ng bÞ chi phèi nhiÒu trong qu¶n lý tiÒn tÖ, nã sÏ cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy vai trß cña m×nh. Ng©n hµng Trung ¬ng sÏ ph¶i lµ ngêi tÝch cùc nhÊt trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch thÞ trêng ph¸t triÓn ®ã lµ thÞ trêng liªn ng©n hµng vµ thÞ trêng tiÒn tÖ ho¹t ®éng s«i næi v× nÕu kh«ng cã nã ng©n hµng Trung ¬ng sÏ mÊt c¸c th«ng tin hiÖn thêi vÒ t×nh h×nh vèn kh¶ dông thùc tÕ vµ nh÷ng diÔn biÕn míi xuÊt hiÖn- c¬ së cña viÖc lËp kÕ ho¹ch cña ng©n hµng Trung ¬ng. ViÖc ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng cô tµi chÝnh lu th«ng trªn thÞ trêng phôc vô cho nghiÖp vô thÞ trêng më.
Trong qu¸ tr×nh hiÖn nay ViÖt nam míi chØ ë giai ®o¹n I, trong tiÕn tr×nh ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ trêng më, tr¸i phiÕu chÝnh phñ vÉn lµ c«ng cô vµ hµng ho¸ quan träng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o cho sù tin tëng cña c«ng chóng vµo lo¹i chøng kho¸n nµy th× viÖc x©y dùng mét c¬ së ph¸p lý lµ v« cïng quan träng. Nã sÏ x¸c ®Þnh râ rµng c¸c quy chÕ, ®iÒu kiÖn tham gia ®Ó cho c¸c c¬ chÕ tæ chøc vµ ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ ®¹t hiÖu qu¶.
Theo dâi tÝnh to¸n, dù to¸n lîng vèn kh¶ dông cña c¸c ng©n hµng kÕt qu¶ dù b¸o sÏ lµ c¨n cø quan träng ng©n hµng nhµ níc ®a ra quyÕt ®Þnh vÒ liÒu lîng can thiÖp trªn thÞ trêng më ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng cha ph¸t triÓn nh hiÖn nay.
ViÖt Nam sÏ dÇn dÇn ph¸t triÓn vµ ngµy cµng qu¶n lý hÖ thèng thÞ trêng ho¹t ®éng thËt hiÖu qu¶ hÖ thèng thÞ trêng ë ®©y ®îc xÐt trªn tÊt c¶ c¸c mÆt, c¸c khÝa c¹nh cña nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ vµ x· héi. ThÞ trêng nµy ho¹t ®éng tèt sÏ t¸c ®éng m¹nh ®Õn thÞ trêng vµ kÐo theo sù ®i lªn cña c¶ mét c¬ chÕ thÞ trêng vËn hµnh theo nh÷ng quy luËt thÞ trêng kh¸ch quan hÖ thèng thÞ trêng bao gåm thÞ trêng hµng ho¸ dÞch vô, thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ, thÞ trêng lao ®éng. §ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ vËt chÊt cho sù ph¸t triÓn cña tµi chÝnh ng©n hµng nãi riªng vµ cña toµn x· héi nãi chung.
C«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c¶ mét hÖ thèng ®iÒu hµnh nhÞp nhµng. Muèn ph¸t huy tèt nghiÖp vô thÞ trêng më ph¶i h¹n chÕ møc ho¹t ®éng cña c¸c c«ng cô kh¸c kÕt hîp nèi nghiÖp vô thÞ trêng më dù tr÷ b¾t buéc chØ cÇn duy tr× ë møc tèi thiÓu cÇn thiÕt chÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu còng ph¶i chÆt chÏ ®Ó h¹n chÕ sè lîng ng©n hµng tiÕp cËn gÇn víi cöa sæ chiÕt khÊu. Ng©n hµng Trung ¬ng cÇn c¨n cø vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan ®Ó ®iÒu phèi c¸c c«ng cô nµy mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt.
Trªn ®©y lµ mét sù gi¶i ph¸p ®Ó cã thÓ ph¸t huy nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt cho nghiÖp vô thÞ trêng më. Mçi nghiÖp vô mµ cã lÏ trong t¬ng lai tÊt c¶ c¸c quèc gia thÕ giíi sÏ lÊy nã lµm c«ng cô chØ ®aä thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi cña céng ®ång vµ quèc tÕ.
KÕt luËn
Trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc cña ViÖt Nam hiÖn nay th× vai trß vµ tÇm quan träng cña ngµnh Ng©n hµng ®îc ®a nªn hµng ®Çu.
Trong sù ®æi míi, vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng Ng©n hµng ë ViÖt Nam b»ng viÖc sö dông hîp lý vµ cã kÕt qu¶ nh÷ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §©y lµ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cã tÇm ¶nh hëng v« cïng quan träng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th«ng qua chÝnh s¸ch nµy Ng©n hµng Trung ¬ng, ChÝnh phñ ®Þnh híng vµ ®a ra ®îc nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch nh»m b×nh æn gi¸ c¶, t¨ng trëng kinh tÕ ....
NghiÖp vô thÞ trêng më lµ mét c«ng cô gi¸n tiÕp vµ quan träng nhÊt trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ¬ng. Tuy nhiªn trong ph¹m vi cña mét bµi ®Ò ¸n ë trªn em ®· tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña nghiÖp vô thÞ trêng më vµ tÊt nhiªn kh«ng tr¸nh ®îc sai sãt. Do ®ã trong qu¸ tr×nh tr×nh bµy em kÝnh mong ®îc c¸c thÇy c« gi¸o cho nh÷ng chØ dÉn ®Ó em ®îc hiÓu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n./.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Gi¸o tr×nh Ng©n hµng Trung ¬ng
2. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 8 + 9/2000
3. B¸o c¸o thêng niªn 1999 + 2000 – Ng©n hµng NNVN
4. T¹p chÝ NH sè 3 + 4 th¸ng - 1999
5. thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ sè 13 th¸ng 7/2000
6. T¹p chÝ Khoa häc Ng©n hµng th¸ng 5 + 6/2000
7. Qui chÕ nghiÖp vô thÞ trêng
8. TiÒn tÖ ng©n hµng vµ thÞ trêng tµi chÝnh Frederic – Mishkin
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Các công cụ gián tiếp của chính sách tiền tệ - đặc biệt là hoạt động trên thị trường mở của Ngân hàng Trung ương.DOC
